Professional Documents
Culture Documents
Tinh Hoa Triet Hoc Phat Giao
Tinh Hoa Triet Hoc Phat Giao
JUNJIRO TAKAKUSU
TINH HOA
TRIT HC PHT GIO
THE ESSENTIALS OF BUDDHIST PHILOSOPHY
Ngi dch
TU S
NH XUT BN PHNG NG
GII THIU
Nhan xut bn ln th nht do Ban Tu th Vin i hc
Vn Hnh l Cc Tng phi ca o Pht. l nhan
ca tp gio trnh lm ti liu cho sinh vin nghin cu Pht
hoc. Nguyn ca sch l The Essentials of Buddhist
Philosophy m ln ti bn ny s gi nguyn, dch theo
ting Vit l Tinh hoa Trit hc Pht gio. Nguyn ca
sch ni r mc ch ca tc gi khi vit sch. Nh ng
t gii thiu trong chng dn nhp, ng trnh by trit hc
Pht gio theo xu hng h thng. Mi tng phi i din
cho mt xu hng c sc.
Tuy nhin, ni dung sch c gii hn ca n. l ch gii
hn trong cc xu hng Pht hc Trung hoa v Nht bn.
Tt nhin tc gi cng c cp n nn tng nguyn thy
ca mi h t tng. Theo bn ca tc gi, thnh tu ca
trit hc Pht gio Trung hoa, v s pht trin ca n sang
Nht bn, nh l nh cao tng hp cc xu hng Pht gio
t trc xut hin ti n.
V tc gi, nhng ngi nghin cu Pht hc qua tham
kho Hn tng u bit n ng trong s bin tp v san nh
b i Chnh tn tu i tng kinh, 100 quyn. y l kho
tng vn hin Pht gio v i nht ca th gii cn truyn
n ngy nay.
Tc phm ny c xem l cng trnh tp hp ca ng sut
c cuc i nghin cu Pht hc. Hu ht cc chng u
t ti liu m ng chun b Tokyo din ging trong
mt lot cc bui ging ti Vin i hc Hawaii khi ng
GII THIU
Tc phm:
Ba-l ng Pht gio hc ging bn,
vn hc Pht gio Pli.
n Pht trit hc tng gio s,
chung vi Kimura.
Chiu ha Php bo tng mc lc,
ba tp.
n Pht gio s tch t tht.
The Date of Vasubandhu, the Great Buddhist
Philosophe, Indian Study in Honor of Charles Rockwell
Lanman.
Phin dch:
A Record of the Buddhist Religion as practised in
India and Malay Archipelago (671-695 stl.), bi Ngha
Tnh ( Ngha Tnh, Nam hi k quy
truyn).
Amityur Dhyna-tra (The Stra of the Meditation on
Amitayus) (The Sacred Book of the East, Vol. XLIX).
Qun V Lng Th kinh.
The Life of Vasubandhu by Paramrtha (Toung
Pao).
The Abhidharma Litterature of the Sarvstivdin
(Journal of the Pli Text Society, 1905).
Bn dch ting Nht 108
Upanishads, chn tp (chung vi nhiu ngi).
MC LC
GII THIU .......................................................................................... 5
CHNG I DN NHP..................................................................... 13
1. Trnh by Pht gio bng cch no? ........................................... 13
2. Pht gio trong lch s Trung hoa............................................... 18
3. Nht bn, mi trng ca i tha Pht gio.............................. 21
4. H thng trit hc Pht gio Nht bn. ....................................... 22
CHNG II BI CNH N ....................................................... 27
1. Pht gio n . ......................................................................... 27
2. c Pht, t tng gia uyn thm .............................................. 29
3. T ng l g? ............................................................................... 32
4. L tng ca Pht gio ............................................................... 34
5. Thnh l g? o l g? .......................................................... 36
CHNG III NHNG NGUYN L CN BN TRONG TRIT
HC PHT GIO ............................................................................... 41
1. Nguyn l duyn khi................................................................. 41
a. Nghip cm duyn khi ........................................................... 42
b. A-li-da duyn khi ................................................................. 51
c. Chn nh duyn khi............................................................... 53
d. Php gii duyn khi............................................................... 56
2. Nguyn l tt nh v bt nh.................................................... 58
3. Nguyn l tng dung ............................................................... 62
4. Nguyn l nh thc .................................................................... 64
5. Nguyn l vin dung................................................................... 67
6. Nguyn l nit bn hay gii thot vin mn .............................. 68
a. Thnh in khng vn t ......................................................... 70
b. Thnh tng khng t v......................................................... 71
CHNG IV CU-X TNG (ABHIDHARMA-KOA)............... 81
1. Cng yu .................................................................................. 81
2. Lch s ........................................................................................ 89
3. Trit l ........................................................................................ 93
4. Tm tt...................................................................................... 106
CHNG V THNH THT TNG ............................................... 113
1. Cng yu ................................................................................ 113
2. Lch s ...................................................................................... 114
10
MC LC
3. Trit l v tn gio.................................................................... 260
CHNG XIII NHT LIN TNG................................................. 267
1. Cng yu ................................................................................ 267
2. Lch s ...................................................................................... 270
3. Trit l v tn gio.................................................................... 274
CHNG XIV TN LUT TNG.................................................. 279
1. Cng yu ................................................................................ 279
2. Lch s ...................................................................................... 282
3. Trit l v tn gio.................................................................... 285
KT LUN ........................................................................................ 289
BNG T VNG PHN-VIT-HN ..................................................I
SCH DN ................................................................................ XXVIII
11
CHNG I
DN NHP
1. TRNH BY PHT GIO BNG CCH NO?
Ging lun v trit hc Pht gio thng c bt u vi
trit hc ca Pht gio n , v v phng din ny, theo
du s pht trin ca t tng Pht gio n , ni m n
hng thnh sut 1500 nm, l iu quan trng. Nhng
nn nh rng, trc khi o Pht suy vi ti n vo th k
th XI, th nhng pht trin a dng ca n cng lan
truyn xa sang cc nc khc. Tiu tha Pht gio
(Hinayna), ch trng gii thot c nhn, tip tc pht trin
ti Tch lan, Min in, Thi lan v Cam bt. Pht gio Mt
tng hay Pht gio b truyn pht trin thnh Lt-ma
gio (Lamaism) ti Ty tng. i tha Pht gio
(Mahyna), ch trng gii thot ton th, hng pht ti
Trung hoa, l ni m nhng nghin cu Pht hc tin
nhng bc rt di v nhng t tng khc nhau trong cc
tng phi i tha c h thng ha.
Tuy nhin, Nht bn, tng th ca Pht gio c bo tr
- tt c cc hc thuyt ca cc trng phi Tiu tha ln
i tha. Tuy Tiu tha Pht gio hin nay khng tn ti
Nht bn nh mt tn ngng nng ng; nhng cc gio
ngha ca n vn c cc hc gi Pht gio nghin cu.
Mt gio (N. Mikky) , m chng ta c th nh danh
l Hc thuyt B truyn (Esoteric Doctrine) hay Ch ngha
Thn b (Mysticism), c gii thiu y Nht bn bi
Thai Mt hay ch ngha huyn b ca Thin thai (Tendai)
14
CHNG I. DN NHP
15
Trung k
Nht nguyn lun
Sarvadharmanyat
Nht thit Php khng
Hu k
Duy tm lun
Bhya-artha-nyat
Ngoi cnh khng
16
CHNG I. DN NHP
17
18
CHNG I. DN NHP
ng Tn
317-420
Bc
Lng
8
19
Tnh tng
Dch: Dharmaraksa [423]
Bc Ngy
386-535
6.
ng
Ngy
386-535
Ty Ngy
535-557
Nam
Lng
502-557
Trn
557-589
a lun tng
[Dabhumi]
Mahayana
Duy tm lun
Dch: Bodhiruci [kh 508]
Tnh tng........
[Sukhavati]
Mahayana
Tn tng
Dch: Bodhiruci [kh 529]
Lp: m Loan, 467-524.
8.
Thin tng
[Dhyana]
Mahayana
Qun tng
Sng lp: Bodhidharma
khong 470-534.
7.
9.
20
CHNG I. DN NHP
Truyn bi Subhakarasimha
637-735; Vajrabodhi 663723; Amoghavajra 705-774.
Paikche
11
Thng man kinh ngha s 1 quyn, AD. 609-611,
Taish 56, No. 2185; Duy-ma-kinh ngha s, , 5 quyn,
AD. 612-613, Taish 56, No 2186; Php hoa ngha s 4
quyn, AD. 614-615, Taish 56, No 2187. (TS)
10
21
22
CHNG I. DN NHP
16
23
17
24
CHNG I. DN NHP
19
Ch Qun tng. TS
n, hay vin n. TS
21
Totalism: ch ngha ton th.
22
Phenomenology: hin tng lun.
20
25
26
CHNG II
BI CNH N
1. PHT GIO N .
c Pht c th, hay khng th l ngi A-ri-en v i
nht ca tt c ngi A-ri-en hoc l trit gia v i ca
tt c trit gia, nh mt s ngi thng gi Ngi. Tht
kh m xc nh mt con ngi nh c Pht, mt ngi
hon ton khc bit vi nhng trit gia v o s n ng
thi li c th xut hin y, v Ngi hon ton chi
b tt c nhng thn linh ca truyn thng, nhng c tin
tn gio, nhng nh ch v nhng tp tc ca thi by gi.
Khi nhng ngi A-ri-en chinh phc n , h tin dn
xung min Nam theo hnh khc chin thng cho n khi
bc vo vng nhit i. Ri v kh hu qu nng nc, h
quyt la chn ni c ng trong nhng khu rng mt m
Hc sn, mt dy ni tng i nh hn nm dc theo chn
Hy m lp sn cao ngt. Dn dn, h xem rng ni nh l
ni n c l tng v by gi h c tp qun suy t vi Hy
m lp sn to ln nh l i tng cho nhng t tng ca
mnh, v l Hy m lp sn i i hng v, i i bt
kh xm phm. T sng n ti tuyt rng mu rc r nh
c nh mt tri chiu soi; ma ng, cc tng bng ng
dy trn cc thung lng, nhng n ma h, nhng tng
bng ny tan gi chy di theo thung lng ngon ngoo
trng nh con rng bt u sng dy sau mt nm yn ng.
Sau cng, dn A-ri-en, sau khi chinh phc n bng
v lc, nay li hon ton b chinh phc bi nh hng
huyn b ca Thin nhin.
28
29
30
31
3. T NG L G ?
c Pht xem th gii ny l th gii ca kh au, v dy
nhng phng php i tr n. Vy, ci do u khin th
gii ny ton kh au? L do u tin, nh c Pht
dy, l cc php u v ng, ngha l vn vt - hu tnh hay
v tnh - tt c khng c ci m chng ta c th gi l bn
ng hay thc th. Ta th kho st con ngi. Mt ngi
khng th xem hch nhn hay hn ca y l mt thc ng. Y
hin hu, nhng khng th no nm c ci thc th ca
y, khng th tm thy c hch nhn ca y, bi v hin
hu ca con ngi khng g ngoi ci hin hu ty thuc
vo mt trng nhn duyn. Mi vt hin hu u l v
nhn duyn, v n s tan bin khi nhng tc dng ca trng
nhn duyn chm dt.
Nhng ln sng trn mt nc qu l hin hu, nhng c
th gi mi ln sng u c t ng khng? Sng ch c khi
m gi lay ng. Mi ln sng u c ring c tnh ty
theo s phi hp ca nhng nhn duyn, cng ca gi
v nhng chuyn ng, phng hng ca gi... Nhng khi
m nhng tc dng ca nhng nhn duyn chm dt,
sng s khng cn na. Cng vy, khng th no c ci ng
bit lp vi nhn duyn c.
Khi con ngi cn l mt hin hu ty thuc mt trng
nhn duyn th, nu y c gng tr gi ly chnh mnh v
nhn mi vt quanh mnh t quan im c tn ng l mt
iu tht v l. Mi ngi phi t b ci ng ca mnh, c
gng gip k khc v phi nhn thc ci hin hu cng
ng, v khng th no con ngi hon ton hin hu c
lp c.
32
33
34
Skt. rya, Pli: Ariya, danh t ch mt chng tc, nhng trong nguyn
ngha, ch hng ngi cao thng hay cao qu, m kinh Pht gi l
Thnh. Cf. DhA.ii. 396-8: Mt ng ph mt t lc gn cng bc thnh
Svatthi. c Pht cng cc t kheo n ni ngi y ang nh c ri
dng li gn y. Sau , c Pht ln lt hi danh tnh cc t kheo,
v khi thy ngi ny cng mun c hi tn, Pht lin hi ng ta.
Khi bit ng tn l Ariya (Thnh), Pht bo ng khng xng ng vi
tn y, v mt Ariya tht s khng bao gi gy thng tn chng sinh.
TS
35
36
37
IV
Naivasajnsajyatanam)
Sc
V s hu x thin (kicanyyatanam)
Gii
III
II
Nh thin thin
S thin thin
Dc gii: th gii ca cc loi sinh ng
c Pht dy c ba o: kin o, tu o, v hc o.
38
39
CHNG III
42
44
45
47
48
50
51
52
53
54
55
Php gii duyn khi, hay Php gii v tn duyn khi; cng ni l
V tn duyn khi, hay Nht tha duyn khi. Thuyt Duyn khi ca
tng Hoa nghim. Cf. Thun (i Tu), Hoa nghim nht tha thp
huyn mn, Taish 45 No 1686. TS
10
Nguyn ting Anh: universal causation. TS
56
57
58
do ch ca con ngi. Mt vi nh vt l hc cn i
ngh l thuyt bt nh lun v theo th nghim khng th
quyt nh cc iu kin lp mt tt nh thuyt; l
thuyt khi c tng qut ho c gi l l thuyt v
quan h bt xc. Theo quan nim , bn cht ca mi
vt hay nhng bn th khng c cch no c th quyt nh
c bng l chng, bng th nghim hay khoa hc. L
thuyt ny c th mnh danh l bt tt nh, phn i
thuyt c cho rng mi vt c th xc nh c bng th
nghim. Ni mt cch tng qut, Pht gio khng tm
n cc thuyt tt nh hay bt nh, bi v n l mt tn
gio ch trng l thuyt t do ch (khng tuyt i) gia
cc lnh vc nhn sinh.
Do , o Pht khng lin h ti thuyt nh mnh, v n
khng chp nhn hin hu ca mt nh mnh hay phn
quyt s phn no . Theo o Pht, tt c mi loi chng
sinh nhn i sng hin ti nh l kt qu t to, v ngay
hin ti, chng cng ang t to ly. Ni cch khc, mi
loi l mt giai on ca dng bin hnh sinh ng. Mc d
ng cp v hnh thi ca s sng bin thin trong mi lp
th sinh, nhng ng tng l c s phn bit cht ch ca
thi gian nh qu kh hay v lai. S thc ch c hin ti l
duy nht. Ngha l, chng ta c mt din trnh hin hu lu
di, m sng v cht ch l nhng t sng ln hay chm
xung trong mt i dng ca i sng. Sng v cht
khng phi l s phn nh trc cho mt chng sinh, m
l mt hu thn ca hnh ng (nghip), nh mt s
ngi thng gi. Ai hnh ng, phi nhn ly hu qu,
hoc sm hay mun. Khi cm nghim mt hu qu, ngi
ta ang gieo trng nhng ht ging mi, nh th to ra t
sng k tip ca i sng cao hay thp ty theo bn cht
ca cc hnh ng trc kia ca mnh.
59
60
62
64
65
66
68
69
16
70
71
72
17
73
Taish 12 No 374 i Bt-nit-bn kinh (Bc bn), 40 quyn, mv-sm dch; No 375 i Bt-nit-bn kinh (Nam bn), 36 quyn, Hu
Nghim bin tp; No 376 Pht thuyt i Bt-n-hon kinh, 6 quyn,
Php Hin dch.
74
19
75
76
78
80
CHNG IV
CU-X TNG
(ABHIDHARMA-KOA )
(Thuyt Nht thit Hu A t m tng)
(Thc ti lun: Hu tng) [Tiu tha]
1. CNG YU
Tn gi ca tng phi ny, ting Nht l Kusha,1 l mt
danh t gin lc ca Phn ng Abhidharma-Koa (Koa:
Kusha). 2 l nhan sch mt tc phm ca Th Thn
(Vasubandhu),3 vit v ch thuyt duy thc v c th dch
l Kho tng ca Php ti thng (Thng php hay V t
php). Chng ta s tr li tc phm ny sau.
Trc ht, chng ta hy nhn xt ngha t dharma trong
Pht gio. T ng ny xut x t ng t dh (gi li,
mang), v hnh thc danh t ca n, dharma, c ngha l
ci c nm gi,4 hay l th nu chng ta gii hn
1
Cu-x .
A-t-t-ma cu-x lun (vit tt: Cu-x) , 30
quyn, Huyn Trang dch. Taish 29 No 1558. Bn dch Php, bi
L. de la Valle Pousin, L Abhidharmakosa de Vasubandhu, 6 vol.;
Paris 1923-31. B sung: bn dch Anh (t bn Php), Leo M. Pruden,
Abhidharmakosa, Asian Humaniti Press 1988-1990. Nguyn bn
Sanskrit, Abhidharmakoa-bhyam of Vasubandhu, Edit. A. Thakur,
Patna, 1975. S gii ca Yoso, Spurthvykhy, phn I, 2, phm u,
Varanasi, 1970. TS
3
Th Thn (Vasubandhu) , khong 420-500 TL.
4
Cu-x 1, tr. 1b09, Ci duy tr yu tnh ca n c gi l php. Cf.
Bhya: svalakanadhrad dharma. TS
2
82
83
84
Lc tc lun .
Cf. Ph Quang, Cu-x lun k 1 (T41n1821, 11a17): T (vi)
ngha l qung (m rng); hoc ni thng (bt), hoc d (sai
khc). B-sa (bh) ngha l thuyt .V Lun ny phn bit
ngha l mt cch rng ri, nn ni l Qung thuyt. V thuyt minh
ngha l mt cch c sc nn gi l Thng thuyt. Do s gii thch
ngha l khc nhau ca 500 v A-la-hn, nn gi l D thuyt. TS
18
A-t-m tm lun , Tn gi Php Thng to
Tng-gi--b v Tu Vin dch , 4 quyn. Taish 28
No 1550. Cf. A-t-m tm lun kinh , lun bn: Php
Thng, gii thch: u-ba-phin-a , Tng-gi--b v Tu
Vin dch , 6 quyn. Taish 28 No 1551. TS
17
85
ny l Samyukta-abhidharma-hdaya, do Dharmatrta, 19
mt ca Dharmottara, son tho. Tc phm ny tr
thnh bn vn cn bn ca chi phi Gandhra v sau cng
l ca phi A-t-m Trung hoa.
VN HC A T M
I
Thn lun (mlastra)
Ktyyanputra (Ca-a-din-ni-t)
Jna-prasthna (Pht tr lun )
hay Aa-grantha (Bt kin- lun)
Lc tc lun (a-pada)
v tc phm trn
1
4
Maudgalyyana
Prajapti
19
Sariputra (X-li-pht)
Vijna-kya
5
Pura
(Ph lu na)
Dhtu-kya
Dharmaskandha
(Php un tc lun)22
6
Mahkauhila
(i cu thi la)
Sagti-paryaya
(Tp d mn tc lun)25
86
II
Tc phm cng yu ca b phi A t m
Dharmottara: Abhidharma-hdaya (A-t-m tm lun)
(dch nm 391 stl.)
Dharmatrta: Samyukta-abhidharma-hdaya (Tp A-t-m tm lun)
(dch nm 426 stl.. T y, hc phi T m c thnh lp Trung hoa).
23
87
Tc phm ca
Katyayaniputra
Jnaprasthna
T m tng
Kamra
Su Pada
Vaibhsika (C t b sa)
Mahvibh ca Prva
28
88
Saghabhadra(Chng Hin)
(chnh thng)
Cc tc phm
Nyyanusara (Thun chnh l) (lun)32
v
Samaya-pradpika
33
(Hin tng lun)
2. LCH S
i trit gia Th Thn (Vasubandhu) sinh Puruapura
(Peshwar: Bch-sa-nga) x Gandhra (Kin--la) v xut
gia theo Hu b. Ngi nc danh n Kamra (Ca-thp dila) hc trit hc A-t-m. Khi tr v c hng, ngi vit
Abhidharma-koa hin tn ti trong 60 quyn ca bn Hn
dch.34 Bn vn Phn ng tht lc nhng may mn chng
ta c mt bn ch gii do Yaomitra vit mnh danh l
31
89
Abhidharma-koa-vykhy; 35
nh tc phm ny m c gio
s Louis de la Valle-Poussin
B 36 d dng trong vic ti
lp bn vn tht lc v c
kin
ton
bi
Rahula
Sankrityayana ngi Tch lan.
Theo n bn ny v dch bn
Trung hoa, ni dung ca lun
Cu-x nh sau:
1. V cc php (Phn bit
Vasubandhu [Th Thn]
gii)
2. V cc quan nng (Phn bit cn)
3. V th gii
(Phn bit th gian)
4. V cc nghip
(Phn bit nghip)
5. V cc phin no (Phn bit ty min)
6. V thnh gi v o (Phn bit ty thnh)
7. V tri thc
(Phn bit tr)
8. V thin nh
(Phn bit nh)
35
90
Tr Thng .
Tr t
39
Huyn Phng .
38
92
40
Tr Chu .
Th. Stcherbatsky, Buddhist Logic, Vol. I, p. 109. Bn th, ting Anh,
substance = sub-stance, yu tnh lu tn.
41
93
94
44
45
95
97
98
99
100
102
48
103
khc cng loi vi n;50 (4) Tng ng nhn (saprayuktahetu), xut hin vo bt c lc no, t bt c ng lc no,
i vi nhng s kin no, trong bt c c hi no v trong
bt c mi trng no;51 (5) Bin hnh nhn (sarvatragahetu) l nhn lun lun lin h vi nhng t kin, hoi nghi
hay s ngu dt to ra tt c nhng sai lm ca con ngi;52
(6) D thc nhn (vipka-hetu) l nhn to ra kt qu ca n
trong mt i sng khc, nh khi nhng thng pht nhn
lnh c trong mt i sng sau khi cht.53
Bn duyn l:
(1) Nhn duyn (hetupratyaya), hot ng nh mt cn
nhn, khng c s phn bit no gia cn nhn v nguyn
nhn th yu, th d, nc v gi to ra sng;54 (2) ng v
gin duyn (samanantrapratyaya), din ra trong trt t, ci
ny tip theo ci kia, nhng hu qu n trc tip, v bnh
ng sau nhng tin nhn, nh nhng ln sng ny k tip
50
Ibd., tr. 31a23: Php tng t lm nhn ng loi cho php tng
t. Ngha l, nguyn nhn cho ra kt qu ng loi. Koa k ii. 52a:
sabhgahetu sad. TS
51
Ibid., 32b26: Tm v tm s lm nguyn nhn tng ng cho nhau.
Koa k ii. 53c-d: saprayuktakahetus tu cittcitt. TS
52
Ibid., 32c15: Cc php nhim sinh, vn ph bin trong tt c
gii a, chng lm nhn cho php nhim cng gii a, c gi l
bin hnh nhn. Koa ii 54a-b: sarvatragkhya klin svabhmau
prvasarvag. TS
53
Ibid., tr 33a05 Nhng g l hu lu c tnh thin v bt thin l d
thc nhn Koa k ii 54c-d: vipkahetur aubh kual caiva
ssrav . TS
54
Cu-x 7 (tr. 36b16): Trong su nhn, tr nng tc nhn, cn li u
l duyn tnh ca nhn (hetupratyayat). Koa ii 61d: hetvkhya
paca hetava. TS
104
Ibid., Tr tm-tm s php ti hu ca v A-la-hn khi nhp Nitbn, cc tm-tm s php cn li sinh khi u l duyn tnh ng
v gin (lm iu kin khai o cho tm-tm s tip theo sinh khi).
TS
56
Ibid., tt c cc php, l duyn tnh s duyn, khi n l i tng cho
tm-tm s sinh khi. TS
57
Ibid., Tng thng duyn chnh l nng tc nhn. TS
105
106
107
CU-X TNG
75 php (a)
Php hu vi saskta-dharma
I
Sc php
rpni
II
12.Tm
citta
III(a)
Tm s hu php
caitasika(citta-saprayuktasaskra)
A
Bin i a php
Mahbhmika
1. mt cakus
2. tai rotra
3. mi ghra
4. li jihv
5. thn kya
6. sc rpa
7. thanh abda
8. hng gandha
9. v rasa
10. xc spara
11 v biu sc vijapti-rpa
13. th vedan
14. tng saj
15. t cetan
16. xc spara
17. dc chanda
18. hu mati
19. nim smti
20. tc manaskra
21. thng gii adhimoka
22. nh samdhi
B
i thin a php
Kuala-mahbhmika
108
C
i phin no a php
Klea-mahbhmika
33. v minh moha
34. phng dt pramda
35. gii i kausdya
36. bt tn araddha
37. hn trm styna
38. iu c auddhatya
109
CU-X TNG
75 php (b)
III (b)
IV
Tm s hu php
Bt tng ng hnh php
caitasika(citta-saprayuktasaskra)
citta-saprayuktasaskra
D
i bt thin a php
59. c prpta
Akuala-mahbhmika
60. phi c aprpta
39. v tm ahrkya
61. ng phn sabhga
40. v qu anapatrpya
62. v tng qu asajika
63. v tng nh
asajika-sampatti
64. dit tn nh
67. tr sthiti
42. ph mraka
44. tt ry
45. no pradsa
46. hi vihis
47. hn upanha
110
Php v vi
73. h khng ka
74. trch dit
pratisakhya-nirodha
75. phi trch dit
apratisakhya-nirodha
F
Bt dnh a php Aniyata-bhmika
51. c tc kauktya
52. thy min middha
53. tm vitarka
54. t vicra
55. tham rga
56. sn pratigha
57. mn mna
58. nghi vicikt
111
CHNG V
1. CNG YU
Thnh tht tng, i lp vi Cu-x, ch trng khng c
g thc hu, k c tm v vt. y l mt Tiu tha khng
lun (hay h v lun) v c gi l Jjitsu theo Nht ng
(satyasiddhi: chng thnh s tht); l mt tng phi c
gi theo nhan sch ca Harivarman (Ha-l-bt-man)1 sng
n (kh. 250-251), khong mt th k trc Th Thn.
Trong bi tng m u, tc gi ni rng ng mun lm sng
t ngha chn tht ca kinh. T , chng ta c th suy ra
rng, nhan sch Thnh Tht lun, c ngha l s thit lp
ton vn v chn l c pht biu qua nhng bi thuyt
php ca Pht.
Trong 18 b phi n , Thnh Tht tng thuc Kinh
lng b (Sautrntika),2 b phi ny theo kinh tng nguyn
thy, chng li ch trng Thc hu lun ca Hu b
(Sarvstivda) m mt vi ch im ca b phi ny c
1
Th Thn coi nh l nhng cch tn ca cc lun s T-bsa hay ca nhng v chp trc vo gio l A-t-m. Nu
ch trng thc hu lun c th c gi l mt s phn ly
khi Pht gio nguyn thy, th ch trng khng lun ny
ng c coi nh l i lp li vi n. Thnh tht tng,
trn mt phng din, c th c coi nh l mt tng phi
chnh thng ca Pht gio, c bit l v n gn vi gio l
nguyn thy ca Pht hn Hu b: v ng (antma), v
thng (anitya), kh (dukha) v Nit bn tch tnh.
2. LCH S
Chng ta bit rt t, hay khng bit g c, v lch s ca
tng phi ny n . C l cha tng c mt tng phi
bit lp mnh danh l Satyasiddhi n. Nu c mt tng
phi m ca Satyasiddhi, th y phi l mt tng phi
bm cht vo gio thuyt nguyn thy ca Kinh tng. Kinh
b (Sutravda) hay Kinh lng b (Sautrntikavda) c
cp n nh l hu du cui cng trong 18 b phi ca
Pht gio.3 D mi lin h ca Ha-l-bt-man vi tng phi
ny khng c r rng, rt nhiu im v gio l do Ha-lbt-man ra u mang du vt ca b phi ny. Hnh nh
n chim mt a v c nh hng ln n, bi v c
Th Thn nhc n mt cch trc tip hay gin tip; thc s
Th Thn chp nhn ch im ca phi ny trong mt vi
quan im trng yu, th d, vn thi gian.
Thnh tht lun (Satyasiddhi) c dch sang Hn vn tht
sm, vo 411-412 TL, do Cu-ma-la-thp (Kumrajva);4 v
3
114
115
Php Vn , 476-529.
Tr Tng , 458-522.
9
Tng Mn . Son Thnh tht lun ngha s, xem bi Ta ca
Lng Hong Thi t, Qung hong minh tp 20 (T52n2103, tr.
244a19). TS
10
Tr Khi, 531-597. Xp Thnh tht v Khng mn thuc Tng gio
trong Thin thai t gio. TS
11
Ct Tng, 549-623.
12
Tnh nh.
13
o Tuyn , 596-667. Cf. T phn lut yt-ma s 3. TS
14
Hu Qun.
8
116
(sarva-dharma-nyat). Do , n l mt ch trng nh
khng, tri ngc vi hc thuyt ca Hu b ch trng
ng khng nhng php hu. Nhn cch c to thnh do
nm m (sc, th) khng c bn th v khng c t ng,
cng nh ci vi trng rng khng c nc hay yu tnh ni
ti. Thm na, v tr gm 84 php, nhng tt c hon ton
khng c thc ti lu tn, cng nh ci vi t n khng c
thc ti thng hng. Mi mt php trong nm un hay bn
i chng (t, nc, la, gi) m do v tr c kt
hp thnh, khng c bn th thng hng v bt bin,
chng ch l gi danh.
Theo Ha-l-bt-man, tt c vn hu cui cng phi i n
chn l ca tch dit (nirodha satya: dit ), tc Nit bn;
l s tch dit cu cnh. Nh th ch c Tnh Khng l
chn l cu cnh. iu ny khng c ngha l tng phi ny
ph nhn thc hay hin tng gi hu ca vn hu, bi v
n tha nhn nm b loi chia thnh 84 php, thay v 75
php nh Cu-x tng.
Trong biu sau y, chng ta thy rng nhng thnh t
ca n khng khc vi cc thnh t trong biu ca Hu
b cho lm.
117
Php hu vi
Sc
Php V Vi
Tm
Tm s
(1)
(49)
i a,
(14)
1-10k
11 t
12 nc
13 la
14 gi
Bt tng ng hnh
thin, 1-10k
phin no, 1-6k
bt thin, 1-2k
tiu phin no, 1-10k
bt nh, 1-8k
9. hn
10. lc
11. hn trm
(17)
1-2k
(3)
1-3k
3 (k3,7) mng cn
4-6k
7 (k8) sinh
8 lo
9-11k
12 t
13-15 (k12-14)
16 phm phu php
17 v biu (k1,11)
15
118
119
120
121
CHNG VI
1. CNG YU
Php tng 1 (dharma-lakaa) c ngha l nhng c
tng biu hin ca cc php. Php (dharma) y ch
cho cc s th thuc vt cht v tinh thn (sc v tm), bi
v, i tng chnh ca tng phi ny l truy cu v bn
cht v phm tnh ca mi hin hu. Sng t ca tng ny
l V Trc (Asaga) 2 - anh rut ca Th Thn
(Vasubandhu)3 - tc gi ca Du-gi-s a lun (Yogcrabhmi).4 Ti n , u tin tng ny c gi l Yogcra
(Du-gi tng), ch cho s thc hnh v php qun tng
(Yogcra: qun hnh).
Th Thn, sau khi nh anh khuyn tr v vi i tha v
tp i thnh cc quan im trit hc ca Du-gi tng,
qui nh ch im ca tng ny l Duy-thc
(Vijnaptimtra), t s hin hu ca tt c ngoi gii ni
1
Nht: Hoss .
V Trc , khong 410-500 A.D.
3
Th Thn , khong 420-500 A.D.
4
Du-gi s a lun , Di-lc B-tt thuyt,
Huyn Trang dch; 100 quyn. Taish 30 No 1579.
2
5
6
Nht: Yuishiki .
Nht: shz-gaku
124
125
126
Bn ni thc:
nhn thc
nh thc
t thc
thit thc
thn thc
thc
mt na thc
A-li-da thc
V cu thc
128
11
129
12
130
14
131
Cf. Duy thc nh thp lun (T31n1590, tr. 74c3): Nhc thc v thc
cnh, tc x, thi quyt nh, tng tc bt quyt dnh, tc dng bt
ng thnh , , . Nu
ch tn ti thc (biu hin) ch khng thc cnh, s khng chng minh
c tnh xc nh ca khng gian (x), thi gian, tnh bt nh ca cc
sinh loi, v tc dng khng c. TS
133
(bch php).
Trong tt c cc php ny, sc l biu hin ngoi ti ca
thc; tm bt tng ng hnh l tn gi ch tin trnh
tng phn ca thc hin hnh; v v vi l tnh tnh lng
ca thc. Khng c php no tch bit khi thc.
Tm tm php bit lp nhau, nm thc u lp thnh nhn
thc gic quan; th su l thc (manovijna) th by l
mt-na (manas) v th tm l tng thc (citta). Theo t
tnh, tt c cc thc ny l thuc vo mt php khc, tc l
y tha khi tng (paratantra-lakaa) nhng chng khng
phi ch l tng tng (bin k s chp tng:
parikalpitalakaa). Gi thuyt v thc ti bit lp ca tm
thc ny l l thuyt ring ca H Php v khng th tm
thy u khc trong Pht gio, ngay c trong Tiu tha.
Mi mt thc c bn phn c bn cht lin i: 1. Tng
phn (lakaa-bhga): i tng b thy; 2. Kin phn
(darana-bhga): ch th thy; 3. T chng phn
(sktkri - bhga); 16 4. Chng t chng phn. Tng
phn l hnh bng ca i tng ngoi ti phn nh trn
mt tm thc v kin phn chiu soi, nhn thy v kinh
nghim n. Vy th, ai bit c l ch th (kin phn)
thy i tng (tng phn) hay ch l thy ci hnh bng
ca i tng m thi? y chnh l thc t n thy v
tip nhn phn v ch th. Phn v thy nhn gi l t
chng; khng c n th khng th c nhn thc. Chng t
chng hon thnh tc dng ca tm thc. y l bn phn
v ca tm thc.
16
134
17
17
136
Khuy C, op.cit. tr. 631b29. Cf. Thnh duy thc lun thut k
(T43n1830, tr. 310b7), Trong mt nim c th c 4 php: 1. chng
t bn hu; 2. hin hnh do bn hu sinh; 3. chng t c hun tp
bi tn hin hnh; 4. hin hnh sinh bi chng t ny. Nhng sao li
ni ba php trin chuyn? ... . Tham chiu bin lun, Lng Ton
(Nht bn), Thnh Duy thc lun ng hc sao 28 (T67n2263, tr.
170b15), Ba php l, chng t nng sinh, hin hnh c sinh, chng
t mi hun tp... TS
137
V na:
Chng t sinh chng t .
Nhn qu d thi .19
Nh vy, th gii ca s sngv th gii ca kh mnh
sng trong 20 ng thi sinh khi t kho tng A-li-da
v cng c cha ng trong ; iu gy nn sai lm
v o tng trong i sng hng ngy ca chng ta.
Cc chng t c tim tng trong bt thc hin hu t v
thu. Chng c gi l chng t bn hu, ht ging c sn
t nguyn thu. Cc chng t mi theo dng thi gian c
hun tp thm mi; chng c gi l chng t tn hun.
Chng t c v mi, hp li to thnh nhng biu hin ca
hin hu m lm ca i sng. Do , bt A-li-da thc
c v nh l mt loi thc thuc bn cht h vng hay bt
thc. Tuy nhin, n cha ng mt chng t khng nhim
; chng t ny gn cht vi n. Khi chng t ny pht
trin do tu tp, n dn dn ch ng bn cht h vng ca
bt thc v kt qu ca s ch ng l i sng m hoc
19
138
Ty duyn khi ng .
139
140
Cf. op.cit., tr. 46b10-14: Tnh vin thnh thc, l thc tnh ca cc
php, c thnh tu vin mn, c hin l bi hai khng (nhn
khng v php khng...N chnh l th tnh m trn y tha khi khng
cn bin k s chp, c hin l bi hai khng. Th tnh ca n l
chn nh.
141
142
Tam thp tng, tng 20: do nhng suy lun tng tng nh vy v
nh vy m hin hu s th c suy lun tng tng. Nhng g hin
hu bi suy lun tng tng, chng khng c t tnh. /
/ / . TS
25
Ibid., tng 21: Y tha khi t tnh, l s phn bit xut hin do bi
duyn. Vin thnh thnh thc, l t tnh hng loi tr hai tnh trn.
/ / / . TS
143
144
145
146
CHNG VII
b-tt Long Th
148
149
2. LCH S
Gio s Stcherbatsky c nu ln nhng giai on sau y
trong dng pht trin ca trit l i tha c quan h c
bit n Trung qun:
1. Th k I: Hng khi ca i tha A-li-da thc v
Chn Nh, c hai u do M Minh (Asvaghoa) khi
xng.
2.Th k II: Tnh khng duyn khi lun, do Long
Th v B thnh lp.
3. Th k III v IV: Mt khong trng
4. Th k V: Lp trng duy tm ca V Trc v
Th Thn.
5. Th k VI: Phn tranh gia cc phi duy tm v
tnh khng. An Hu (Sthiramati) v Trn-na (Dignga) i
biu cho duy tm; Pht H (Buddhaplita) v Thanh Bin
(Bhvaviveka), i biu cho tnh khng.
6. Th k VII: H thng Trung qun hon thnh trit
do Nguyt Xng (Candrakrti) xin dng.
Trn y l lit k ca gio s Stcherbatsky, nhng khong
trng th k III v IV c th lp vo bng Kin Hu
(Saramati) v Di-lc (Maitreya). Di-lc l v thy trc tip
hay gin tip ca V Trc v tnh cch lch s ca ng th
khng th nghi ng g c mc d c nhng huyn thuyt
vy quanh nn mt s hc gi c khuynh hng coi ng l
mt nhn vt tng tng. Chng ta nn dnh vn
ny cho nhng kho cu tng lai. D sao, Tnh khng
lun (nyavda) n, vi phn ng duy tm ca n, v
Duy Thc lun (vijnavda), biu dng s pht trin
150
151
152
21
153
3. TRIT L
Hc thuyt Tam lun tng c ba phn: 1. ph t hin chnh;
2. phn bit chn tc ; 3. bt bt Trung o
(mdhyama-pratipad).
Mc tiu ca tng ny l tt cnh khng, tnh khng tuyt
i, tc l ci khng khng th bt nm (aprptavyanyat: v s c khng, bt kh c khng), ngha l
chnh kin v v c (aprptitva). Ni mt cch tng qut,
khi mt t kin b bc b th mt quan im khc li c
chp trc vo v c coi nh l chnh kin, nh l mt
kt qu t nhin. Tuy nhin, tng ny, tuyn trch cng l
mt chp trc hay mt s c v mt quan im v do
cng b loi b. Chnh s phi bc v mt t kin cng ng
thi phi l s minh th v mt chnh kin. Ngha l, ph t
v hin chnh l mt, bi v khng c g c thu hoch c.
y l mt trong nhng c im ca tng ny.
Tuy nhin, c hai mnh ny vn tch ri nhau trong mc
ch thc tin, bi v ph l cn thit cu tt c chng
sinh ang chm trong bin chp trc, cn hin cng quan
trng v xin dng li dy ca Pht.
Ph (ph nhn) nh th l vin ton. Trc ht, tt c
cc quan im y c trn chp trc u b ph nhn. Th
th, nhng quan im nh thuyt v ng (tman) ca cc
trit gia B-la-mn, thuyt a nguyn lun ca cc lun s
A-t-m (Vaibhika, Koa) v nhng nguyn l gio iu
ca cc lun s i tha, khng bao gi c thng qua m
khng b bc b chi ly. Hu (tt c u c), v (tt c u
khng), thy u b ch trch.
Trong s nhng quan im Pht gio Trung hoa, th vi
Hu Qun, gio l ca Pht c chia thnh hai gio v
154
156
22
158
25
159
160
161
162
163
CHNG VIII
Avatasaka
i tha Mn gio
1. CNG YU
Hoa nghim c ngha l Trang nghim bng hoa v c
coi nh mt dch ng t Phn vn Avatasaka ch cho
trng hoa hay vng hoa. y l danh hiu ca mt quyn
kinh trong gio ngha b mt ca c Pht i Nht
(Mahvairocana) c m t rt t m. Kinh ny c coi
nh l do c Pht thuyt ngay sau Ngi thnh o, nhng
thnh chng nh cm nh ic khng ai hiu c mt li.
Do Ngi li bt u thuyt php d hn, l bn A-hm
v cc gio l khc.
Nhng g Ngi ging thuyt ln u l nhng g m Ngi
chng ng. Chn l m Ngi chng ng c tuyn thuyt
minh nhin. Ch bc tin b nh mt v b-tt
(Bodhisattva) mi c th hiu c Ngi, cn phm phu
hon ton khng th thu c bn ca Ngi.
Dch bn ca kinh Avatasaka bng Hn vn c ba b: Bt
thp, Lc thp v T thp Hoa nghim.1 Hai bn u chng
1
166
167
Nam o phi
Tu Quang, Bo Hu
A-li-da thc hu v ng nht
vi Chn nh
Hoa nghim tng
168
Tiu s, xem Tc cao tng truyn 25, Thch Php Thun truyn
; T50n2060, tr. 653b15
169
170
171
3. TRIT L
L vin dung ca Hoa nghim tng c pht trin chnh
yu l Trung hoa. y l mt im son cho nhng cng
trnh hc thut ca Pht gio Trung hoa. Nh cc tng phi
khc, Hoa nghim tng lp cc trn nn tng ca l nhn
qu duy tm, nhng theo ch trng ca Hoa nghim, l
thuyt ny c c im ring. y l Php gii duyn
khi. T ng Php gii (dharma-dhtu) i khi c
dng ng ngha vi chn l cu cnh. Do , Anh ng m
dch l the Element of the Elements (Php th ca Vn
php) th rt xc ng. Nhng cng c lc n li c ngha l
v tr, cnh gii ca tt c cc php (the Realm of all
Elements). C hai ngha, v tr v nguyn l ph bin, lun
lun phi c in su trong tr chng ta mi khi t ng ny
c dng n. Ngha no cng c dng nh l danh
hiu ca thuyt duyn khi.
Php gii duyn khi l cc im ca tt c nhng thuyt l
nhn qu; thc s l kt lun ca thuyt duyn khi bi
v n l l tc nhn qu ph bin v nm trong l bn
hu, v tn, thng huyn, ca v tr; hay ni th no cng
c. L tc duyn khi, nh ta thy trn, c gii thch
trc tin bng nghip cm duyn khi, nhng v nghip
pht khi trong tng thc, nn th n ta c A-li-da duyn
khi. V A-li-da, hay tng thc, l kho tng chng t, sinh
khi t mt ci khc nn ta c Nh lai tng
(tathgatagarbha) duyn khi, hay l Chn nh. T ng k
l ny ch cho ci lm khut lp Pht tnh. Do s che khut
ny m c phn nhim, nhng v c Pht tnh nn c c
phn tnh na. N ng ngha vi Chn Nh (tathat hay
tathtva; khng phi Nh Th Ny hay Nh Th Kia =
tatva) m theo ngha rng nht th c c bn cht nhim
172
173
174
175
4. i tha n gio.9
y ch cho s tu tp khng cn ngn ng hay tm hnh,
m ku gi trc kin ca mi ngi. Nh trc kin ny,
hnh gi c th t n gic ng vin mn tc khc. Tt c
ngn ng v vn t u nh ch ngay.10 L tnh s biu l
trong thun ty ca n, v hnh ng lun lun s ty thun
vi tr tu v tri kin. Nu t tng khng cn mng khi
trong tm ca hnh gi th ngi l mt v Pht. S
thnh t nh vy c th gt hi c qua s im lng, nh
c chng t bi Duy-ma-ct (Vimalakrti), mt v Thnh
ti gia T-da-ly (Vaili); hay qua thin nh nh trng
hp ca B--t-ma (Bodhidharma), mt Phn tng v l
s t ca Thin tng Trung hoa. Gio l ny khng ging
v l duyn khi c bit no bi v khng t c ring
phng php gio ha no c.
5. i tha Vin gio.11
C hai trnh ca i tha Vin gio:12
A. Nht tha ca ng gio, trong nht tha c ging
thuyt bng phng php ng nht hay tng t vi c ba
tha. Theo Hoa nghim tng, ba tha y l: 1. Tiu tha;
9
176
177
178
179
180
15
181
16
.
.
18
.
19
17
182
20
.
22
21
183
25
24
184
26
185
Trong su c tng ny, (1) (3) v (5) thuc loi qun bnh
v thng nht, cn (2) (4) v (6) thuc loi phn bit v
phn phi. Mi php u c su bn cht c bit ny, cn
nhng l tc nht tc nht thit v nht thit tc nht u
c qung din bng mi huyn mn.
Nn tng thit lp mi huyn mn cn c gii thch
thm. Nn tng ny y c trn nhng quan nim tng qut
ca Pht hc, c mi:
1. Bi v mi loi cng nh mi vt u c hin
khi do ni thc nn cn nguyn l mt.
2. Bi v mi loi cng nh mi vt u khng c bn
tnh quyt nh, tt c u vn hnh t ti nn v ng l
chn l ti thng.
3. Bi v l duyn khi ch cho s tng y tng
quan, nn tt c u cng ng lin h.
4. Bi v tt c u c chung php tnh (dharmat) hay
Pht tnh (Buddha-svabhv), nn tt c u c kh nng
chng c nh nhau.
5. Bi v th gii hin tng c cho l mng huyn,
nn th gii Nht chn c th bng bc khp mi ni khng
b c thc.
6. Bi v th gii hin tng c coi nh l bng m
hay o nh nn th gii Nht chn bng bc khp ni.
7. Bi v trong s gic ng ca Pht, nhng cn nhn
ca hin khi c coi nh v hn, nhng cm qu l vn
trng v v bin, nhng chng khng chng ngi nhau m
li cn cng tc hnh thnh mt ton th nhp nhng.
187
189
190
CHNG IX
1. CNG YU
Thin thai l tn ca mt hn ni Thai chu, min Nam
Trung hoa. Mt trit gia v i, Tr Khi (531-597), tr ti
ni ny v ging dy chng sut i nh Trn v Ty.
Tng phi do ng thnh lp thng c gi l Thin thai
theo tn ni, nhng ng tn n l Php hoa (Nht; Hokke)
theo nhan sch Saddharma-puarka l kinh lm cn bn
cho hc phi Thin thai. Php hoa l dch ng ca kinh.
Chng ta thng gi l Php hoa kinh hay Php hoa tng,
v Diu php lin hoa kinh1 l dch ng y ca nhan
sch.
Trc khi tng ny c thnh lp, vic nghin cu kinh
Php hoa c khi xng rt sm, t nm 300 TL. V
nhng cuc din ging c m ra khp ni. Mt bn s
gii (gm bn quyn) do Trc Php Tng hon thnh,
192
193
194
195
196
197
198
199
200
201
202
203
204
205
Pht
1.
gii. Mt v Pht khng trong vng mi ci th gian
ny, nhng v Ngi th hin gia loi ngi ging dy
gio l ca mnh nn mt phn Ngi c k vo trong .
2. B-tt gii. Mt v Pht tng lai.
3. c gic Pht. Mt v Pht t gic ng, khng ging dy
k khc.
4. Thanh vn gii. t trc tip ca Pht.
207
208
209
210
211
CHNG X
i tha mt gio
1. CNG YU
Chn Ngn (Nht: Shingon) l dch ngha Phn ng
mantra, c ngha l b mt gio, mt gio php khng
th pht biu bng nhng ngn ng thng thng. Gio
php , c ni bng chnh ngn ng ca Pht, phi
c phn bit vi l tng n kn trong tm Pht vn
khng biu l bng li. Chn ngn tng nhm tm hiu
chnh Pht l khng biu hin thnh ngn ng . Mt t
chc ca Pht gio di hnh thc Mt tha
(Mantrayna) dng nh c thnh hnh ti Na-lan-
(Nalanda) vo thi ca Ngha Tnh, ca th k VII sau Tl,
v Ngha Tnh c cp n mt s vn hc Mt gio ang
c lu hnh ti y, m chnh ng cng tng hc tp v
Mt gio mc d khng am tng hon ton. Trung tm
hc tp ca mt gio hnh nh di v i hc Vikramala
tn cui dng sng Hng (Ganges), v Pht gio Ty tng
c lin h c bit vi i hc ny.
Mt iu r rng l ti n , ngay t thi V , c
nhng tp tc v ma thut, gm bn li t t Homa (ha
n) hon ton trng hp vi nhng tp tc ca Pht gio.
Li t t ny c th l nhng tp qun ca th dn n hay
c th l ca di dn c thi. Sau mt thi gian thc hnh lu
di, tp tc ny dn dn ng ha vi Mt gio, mt tng
214
tng tng).
8-9. Nht o v vi tm v cc v t tnh tm: Nht
tha, cho rng ch c Mt tha l chn tht. (Giai on ca
Hoa nghim v Thin thai tng).
10. B mt trang nghim tm (Kim cang tha), tng
ch ca Chn ngn tng.
Nhng giai on no t thp ln cao, cho thy s tin trin
ca tm thc con ngi theo thi gian, cn nhng giai on
cng pht trin ng thi, cho thy tnh trng ca th gii
hng thng.
Trong mi tr tm, tr tm th nht khng c coi nh l
tha, nhng v chng sinh ang hng v cc tha nn
mi c xp vo chung . Theo quan im ca Chn
ngn tng, Kim cang tha ng trn cc tha khc, l
Ti thng tha v Mt gio.
Khng nn qun rng c n hai phi Mt gio: tc Thai
mt (Taimitsu) v ng mt (Tmitsu). Phi trc l Mt
gio c truyn t Thin thai tng, cn phi sau c
truyn vo ng t (Tji) ca Chn ngn tng. C hai
khng khc nhau lm nhng v s tng thc hnh th
ng mt l mt tng phi c bit v n hnh nh ph bin
hn Thai mt; cn v gio tng (l thuyt) th khng c g
khc nhau gia hai phi c. Th d, c hai cng ng quan
nim v c Pht Thch-ca-mu-ni v i Nht
(Mahvairocana), v thm na, trong vic p dng l thuyt
ny vo Thn o (Shinto) Nht. Hc gi tham kho v s
lin h gia Pht gio v Thn o cn phi thng r iu
ny, v t ng Thn o nh Lng b (Rybu) v Nht
chn (Ichijtsu) bt ngun t s sai bit v t tng ca hai
phi Mt tng ny.
215
2. LCH S
Kinh in ca phi m ta thng gi l Mt gio Tp b
(Tp mt)2 c dch rt sm vo th k th t sau TL. Ct
Hu (rmitra: Thi-l-mt-a-la hay Thi-l-mt), ngi x
Pai (Kuccha, hay Qui T, mt b lc da trng) dch mt vi
bn kinh sang Hn vn. l nhng ba ch, lc thut v
cc loi ph php khc, thng gm c mt vi mt ch v
nhng bi tn thn hay thnh thng gii, nhng tht ra
chng khng th c xem nh l biu dng cho nhng
c vng cao.
Phi m ta mnh danh l Mt gio Thun b (Thun mt)
do ba v php s n n Trung quc vo i ng
(713-765). V u tin l Thin V y (Subhakarasiha,
637-735), tng l mt v vua ca x Orissa. ng xut gia
lm tng v n i hc Na-lan- ni Php mt (Dharmagupta) tr tr. Thm hiu du gi (yoga), chn ngn
(dhra) v n quyt (mdra), ng khi hnh i Kamir v
Ty tng, v cui cng n Trng an vo nm 716, ni
ng c vua Huyn Tn (685-762) tip n nng hu.
V Hnh, mt hc gi Trung hoa, du hnh sang n , gp
Ngha Tnh ti Na-lan- v thu thp nhiu bn kinh Phn
vn. ng mt trn ng hi hng, nhng nhng ti liu
thu thp ca ng vn c a n cha Hoa nghim
Trng an. Khi hay tin , ThinV y bn cng Ngha
Tnh chn la vi bn kinh quan trng, v vo nm 725,
khi dch kinh i Nht v cc kinh khc. Thin V U
mun tr v n , nhng khng c php khi hnh, v
mt vo nm 735.
216
217
Kim cang nh nht thit Nh lai chn tht nhip i tha hin chng
i gio vng kinh , Bt
Khng dch, 3 quyn. Taish 18 No 0865.
4
i T-l-gi-na thnh Pht thn bin gia tr kinh
, Thin V U dch, 7 quyn. Taish 18 No 0848.
5
i T-l-gi-na thnh Pht kinh s, Nht Hnh, 20 quyn. Taish 39
No 1796.
218
A. Thai Mt
a. Truyn tha ln u:
Ngha Lm
Thun Hiu
Truyn Gio o s
B. ng Mt
b. Thai trng
Huyn Siu
Hu Qu (746-805)
Hong Php i s
II
1. Bt Khng (705-774)
a) Truyn tha ln hai
Ngha Tho
Ngha Chn
T Gic i s
219
220
222
223
x
x
x
x
x
x
1
x
x
x
x
x
x
x
7
x
3
x
8
x
x
x
x
x
x
9x
224
225
226
227
228
229
230
231
232
233
Mn la c bn loi:
1. i mn--la (mah-maala): l vng trn ca
c Pht v cc ty tng c trnh by bng hnh nh hay
tranh v, tc trnh by mt phng.
2. Tam-ma-da mn--la (samaya-maala):l vng
trn ca cng hi chng ny c biu th bng nhng
dng c tng trng cho mi v. Tam-ma-da trong Phn
ng c ngha l bn th nhng y c trnh by bng
mt vt tiu biu do mi v cm tay.
3. Php mn--la (dharma-maala): l mn--la
bng vn t (bja-akara) trnh by ton th cc thnh gi.
4. Kit-ma mn--la (karma-maala): l mn la
bng nhng hnh nh iu khc.
Nht, khng c mn--la bng iu khc. Nhng v s
tng Pht Java c xem nh l thuc loi ny. Karma
trong Phn ng c ngha l nghip hay hnh ng, y
c bit c ngha l cng trnh ngh thut trnh by bng vt
rn.
234
Bn mn--la ch
nh nng lc hiu
nghim ca ba
mt. Nhng hnh
nh, v hay iu
khc, cho thy
thn mt ca Pht;
vn t l ng mt
ca Pht; v cc
vt tiu x ch cho
bn th, tc mt
ca Pht.
Chn ngn tng c
nghi qu qun nh
(abhieka)
cng
nh nghi qu n
trng. Ni sa
son l qun nh
phi c trang hong bng mn--la ca c hai gii; v
tt c nhng nhu cu l tit phi c thc hin y . i
khi cc mn--la c ni rng ra lp thnh mi trng
hnh l. Do m ni y c gi l mn--la (vng
trn). Ch khi no nghi thc c trit tun hnh mi c
th t c linh nghim t nng lc gia tr ca Pht. Theo
truyn thuyt, Thin V y v l Nht Hnh, truyn
tha Thai tng gii trong lc Kim Cng Tr v t l Bt
Khng ging thuyt v Kim cang gii. Th nn ta phi nhn
nh rng c n hai dng truyn tha, m mi dng ch l
mt phn hay phin din.
i bi Thai tng i mn--la, cha
Thch sn
235
236
CHNG XI
THIN TNG
i tha Qun mn
1. CC TNG PHI PHT GIO THI LIM
THNG (1180-1335)
Pht gio di thi Ni lng (Nara, 710-794) l mt nn
trit hc suy l v t bin; trong lc di thi Bnh an
(Heian; 749-1185), mt ngoi, l mt ch ngha chit trung
hay tng hp d bit gia Thn o (Shinto) vi cc quan
im Pht gio, v mt trong, l mt cuc thng nht hc
thuyt chn tm (hin gio). Pht gio thi ny c nh
hng ln i vi sinh hot x hi v vn ha v mi
phng din qua ch trng v nng lc h tr ca n (mt
gio). Trong triu Lim thng (Kamakura, 185-1335), c
tnh ni bt ca Pht gio l c thc tin, quc gia,v tinh
thn kh ci m trong vic truyn o, c on trong tn
ch, n gin v chuyn bit hn trc, nhng rng ri
trong vic ng dng hay th hin l tng; v tt c cc
tng phi Pht gio trong thi k ny u rao ging v s
cu , tc con ng i n gic ng cho tt c, ngha l
gii thot ton din.
Hot ng tn gio trong thi k ny, trn mt phng din
no , chng i mnh lit cc tng phi chnh thng
trc kia, m hnh nh ang kt thc trong s khoa i ca
cng trnh t bin hay ca hiu nghim l bi, ng thi
gy nn thoi ha nhanh chng cho sinh hot tn gio
trit hc trn tng qut bng ci ho nhong qu tc v hnh
238
239
trng thi cao nht l Phi tng phi phi tng x nh. Cui
cng c B-tt vt qua cc thy mnh, v khng cn g
hc hi na, t dn bc i trn con ng ca mnh,
mc cho nhng li yu cu nng hu ca hai nh tu kh
hnh kia li dy cho cc ca h.
Tm quan trng ca thin nh trong h thng Du gi h
ch pht trin v phc hi nhng nguyn l nh nguyn, v
gii thot trn vn Thn ng khi T tnh, trong khi phi
Du gi duy tm lun ca Pht gio t trng tm ni s
nht thng ca th gii bn trong v bn ngoi, tng hp
cc hin hu nhn qu v gi tm ca chng ta, v t ,
m khm ph ra mt cch tiu cc trng thi chn Nh
(tathat).
D nhin, Pht gio c mt hc thuyt c bit v Thin.
Mc du chiu su v chiu rng ca thin qun ty thuc
ni cn tnh c nhn, nhng phng php hay ni dung ca
thin nh do c Pht thuyt ging Tiu tha v i tha
u ging nhau. Thin c bit ny thng c gi l Nh
lai thin, v n l mt phn ca Thnh gio. Pht trin cao
nht trong thin ny c tm thy trong ch qun
(amathavipayana) ca Thin thai tng v trong b mt du
gi ca Chn ngn tng.
3. LCH S
hiu Nh lai thin, hc gi phi nghin cu v lch s
php mn thin hc ca Pht. Khi ni v Nh lai thin, l
m ch ca s hng khi ca T s thin qua s xut hin
ca B- t-ma (Bodhidharma) ti Trung hoa nm 520.
a. Nh lai thin
Trc tin, Pht dy v Tam hc (triika): Tng thng
gii (adhi-la), tng thng tm (adhi-citta) v Tng
241
242
243
244
H. Hu Kh cu o
e. Thin Nht bn
Thin du nhp Nht bn nhiu t. t ca Huyn Trang,
o Chiu (Dsh, 629-700), n Trung hoa vo nm 654,
ln u tin mang Thin v truyn b ti Thin ng
Gangji Nara. K n l o Tun (Dsen), mt v Lut
s Trung hoa, n Nara nm 710 v truyn Bc tng, ngi
truyn php cho Hnh Biu (Gyhy) nm 733 v Hnh
Biu truyn cho Ti Trng.
Mt v Thin s Nam tng, Ngha Khng (Gik), l t
ca Dim Quan T An (Enkwan Saian) n Kyoto v ging
thin t 851 n 858, ti cha Danrinji (n lm t) do
Hong hu ca Ta Nga thin hong (Danrin) lp nn. ng
thnh cng m mn trong s nghip hong php. Trong
nhng trng hp k trn, s truyn b u c triu nh
ng h nhng khng bn lu. V Thin s sau cng ny
phi tht vng b v nc nm 858, li mt thnh tch
ti L sinh mn (Rashmon), Kyoto, ghi chng: mt k lc
v s truyn b Thin ti Nht bn.
Khu quyt ca Thin Trung hoa l: Sa mn bt knh
vng gi. Thi ny khng gy c nh hng i vi
nhng nh qun ch Nht. Trong thi Kamakura, nhiu
thin s Trung hoa c chnh quyn Tng qun
(Shoguna) thnh vi hay tip n. o Long Lan Kh
(Dry Rankei, sng lp cha Kenchoji nm 1249), T
Nguyn V Hc (Sogen Mugaku, lp cha Engakuji nm
1273) v Nht Ninh Nht Sn (Ichinei Issan, l ngi, tuy
khng c vi thnh, n cha Shuzenji nm 1299)
tng n Kumakura v lo ging dy thin hc. Tuy nhin,
ta phi nh rng, ch sau khi nhng sng t xut sc ca
Thin Nht, l Vinh Ty v o Nguyn khai sng v
thnh cng rc r trong vic dn o, cc Thin s Trung
246
249
251
252
CHNG XII
TNH TNG
1. CNG YU
Nht ng thng dng cho tn ngng Di- l Jdo, tc
Tnh , vn dch ngha ca ch Sukhvat (cc lc quc
). Ai l ngi tin tng ni Pht A-di- s thc sinh vo
ni Tnh thnh Pht.
tng c cu i khi coi nh l mi m trong
Pht gio. Nhng vua Milinda (Menandros, mt Hong
Hy lp tr v ti Sagara vo khong 115 trc TL) hi Lun
s Nagasena, cho rng tht l v l khi mt ngi c li
c cu nu y tin tng ni mt v Pht vo m hm
trc ngy y cht. Nagasena (Na-tin T kheo) p rng:
Mt hn , du nh cch my, vn chm trong nc;
nhng ngay c mt tng nng trm cn, nu t trn tu,
cng s ni bng bnh trn mt nc. Long Th
(Ngrjuna, kh. 100-200 TL) li c quyt c hai phng
tin t n Pht qu, mt kh (nan hnh o) v mt d (d
hnh o). Mt nh l i b cn mt na l p thuyn.
ngha thuyn hay xe (tha) y t ra cng gi li cho
ta danh t Tiu tha, v i tha, mc d nhng danh t
ny khng phi tht do Long Th ch nh. Tn ngng Di s l Tha ti thng trong cc Tha cho tt c
nhng ai cn n phong tin d dng nh vy.
254
Thp tr t-b-sa lun , Thnh gi Long Th to, Cuma-la-thp dch, 17 quyn. Taish 26 No 1521. TS
6
Thp a kinh lun , Thin Thn B-tt to, B--lu-chi
dch, 12 quyn. Taish 26 No 1522. TS
255
(2)
B Lu chi (Bodhiruci)
ngi n Trung hoa
khong . 503-535
Hu Sng
o Trng
m Loan (Doran, 476-542)
i Hi (Daikai)
Php Thng (Hj, 495-508)
(3)
B Lu chi
(4)
T Mn (Jimin)
sang n trong i ng (618-709)
v tip nhn tn ngng Di- ti
Gandhra.
m Loan
o Xc
(Dshaku, khong 645)
Thin o (Zend, mt 681)
Hoi Cm (Ekan)
Thiu Khang (Shk)
256
259
261
262
n Cc lc quc.
i vi hin thn ca A Di- hay V Lng Quang,
kin ca nhng phi ny cng c t nhiu sai bit. A Di-
c tin l c t a-tng-k kip trc. l Tnh tng y
theo vn t ca kinh. Chn tng cho rng cu t mi atng-k kip trc c ngha l t lu i ri v c th l
nhc ti hin thn th hai hay th ba ca Ngi, Pht nguyn
thy c th l xa xa hn na. Nh th hc thuyt Php hoa
c p dng vo tn ngng Di- y.
Kinh A-di- (Tiu bn Sukhvat-vyha) l mt bn tot
yu hay trch yu ca i kinh Sukhvat-vyha (i V
Lng Th kinh). B cht trong s ba kinh, Qun V Lng
Th kinh (Amitayur-dhyna stra)8 cho ta bit nguyn lai
ca gio l Tnh do c Pht Thch-ca-mu-ni thuyt. Ax-th (Ajtaatru), Thi t nc Ma-kit- (Magadha),
ni lon chng li vua cha l Bimbisara v h ngc nh vua
ny. Hong hu cng b giam vo mt ni. Sau , hong
hu thnh c Pht ch cho b mt ch tt p hn, ni
khng c nhng tai bin xy ra nh vy. c Th Tn lin
hin thn trc mt b v th hin cho thy tt c cc Pht
, v b chn quc ca Pht A-di- coi nh ti ho.
Pht bn dy b cch tng nim v quc ny sau cng
c thc sinh vo . Ngi dy b bng gio php ring
ca Ngi v ng thi ging gio php ca Pht A-di-.
C hai gio php cui cng ch l mt. iu ny ta c th
thy r theo nhng li Ngi dy A-nan on cui ca cc
bi php: Ny A-nan! Hy ghi nh bi thuyt php ny v
lp li cho i chng trn ni K-x-qut nghe. Thuyt
8
263
264
Nh th, chng ta thy cc quan nim ca cc tng phi Di v vn Pht lun ca i tha. Theo thuyt Tnh
c ca Thin thai v Lng b bt nh ca Chn ngn
tng, nguyn l mt trong tt c v tt c trong mt
c sn sng chp nhn. Trong s Ng tr Nh lai, c
Pht Di- phng Ty c th ng nht vi Trung ng
i Nht Nh lai, l c Pht ca Php gii th tnh.
Khng ni n Mt gio, cc bn nguyn ca A-di-, s
chng c Pht qu V Lng Quang v V Lng Th, v
s thit lp Cc lc quc , c m t y trong kinh
Sukhvat. L ng nhin, khi c Thch- ca Mu -ni,
trong kinh Php hoa, n d cho cc t rng khng nn
xem Ngi nh mt v Pht 80 tui gi vi vc ngi nh
th, bi v Ngi thc s l mt v Pht lu i lu kip, v
hin thn y khp v tr; phi c coi Ngi nh l mt
vi c Pht V Lng Quang v V Lng Th. S y ch
hon ton ni Pht lc nh vy ch l mt kt qu hp l
ca gio thuyt ny. Thn Loan chuyn trnh by giai on
cui cng ca quan nim ny. ng nhn mnh vo c tin
tuyt i ni Pht A-di- m khng cn phi t cn kh tu
chng. Tn phi c chuyn v tuyt i y ch ni A-di. Tn tm l phng tin duy nht gii thot. Theo
ng, nhn n mt nim tn tm cng l c ca Pht v s
tng nh hay chuyn nim Pht hiu ch l biu hiu ca
nguyn tri n i vi Ngi m thi.
266
CHNG XIII
268
Taish 262, Diu php lin hoa kinh. Anh dch: The Lotus of the True
Law, do H. Kern, Sacred Book of the East, Vol. XXI, The Clarendon
Press, 1884; The Lotus of the Wonderful Law, dch bi W. E. Soothill,
Oxford, 1930.
269
270
271
273
274
275
277
278
CHNG XIV
TN LUT TNG
1. CNG YU
Lut (vinaya) l php in o c ca Pht gio, v Nht
ng c nh c dch l ritsu (lut). Ton th gii bn
hay php in gm c 250 iu khon cho nam gii v 348
cho ni gii c mt t thi Pht ti th. L tng gii hng
thng mnh danh b-tt (upoadha) hay ngy trai gii
c tun th vi mc ch tng c gii bn, c tng
iu khon mt, kim im xem trong hng thnh
chng c ai phm ti li no c ghi trong hay khng.
Pht l (th ti), sm hi, sa tr, pht cm, tn xut, hay
bt c phng tin cn thit no c thc hin theo phn
xt t ra cho ng s. Bn cht ca gii, hay gii th, c
hai phn:
Tc tr gii, nhng gii iu tch cc, nhng gii iu dnh
cho thc thi, ngha l nhng lut nh phi c thc thi
trong cc c hi nh l th gii t-kheo (bhiku), l tng
gii bn hng thng, l kit h hng nm tu hc ca tng
chng, v l gii h hay t t; cc lut nh v phng x,
thuc men, y phc; cc bin php chm dt tranh chp
trong chng hi; v c n nhng lut nh v hi ngh,
php nh ngh s, biu quyt v quyt ngh, x l nhng
cng th, phn phi cc t hu.
280
281
282
283
284
3. TRIT L V TN GIO
Php thc ca Lut tng l ct thc hin lut in gii bn,
c v mt tch cc cng nh tiu cc, y theo vn t hn l
tinh thn. Gi lut theo vn t v ngn ng l mi bn tm
chnh yu ca cc tng phi trong thi Ni lng khi lut
T phn c Gim Chn mang vo. l lut Tiu tha,
nhng, v khng c thay i no ht, nn c chp nhn
chung cho c Tiu tha v i tha. Chng ta c gi n l
Lut tng. Ti Nht bn, k t thi Thnh c Thi t
(Shtoku, 574-622) c nim v mt ngnh lut hc
khng hnh thc, gi y tinh thn gii bn c hu ca Pht.
Ngnh lut hc khng hnh thc ny l quan nim then cht
qun xuyn tt c cc tng phi trong mi thi ti Nht bn.
Trong khi hnh gi ca ngnh lut hc hp thc ch cht l
tng l, th nhng ngi theo lut hc khng hnh thc l
cc B-tt, khng phn bit tng hay tc.
Tng qut m ni, s quan trng ca lut hc da trn ci
m chng ta gi l tinh th ca lut hay gii th, tc th lc
tinh thn c to ra trong tm khi pht nguyn v lun
lun tc ng mnh lit chng li bt c s vi phm no i
vi nguyn . Hu b, tc Cu x tng, coi th ny thuc
sc php (rpa), tc cht th khng biu hin (v biu sc:
avijapti-rpa), cn Khng lun tc Thnh tht tng coi n
l mt php c bit, phi tm phi vt, thiu hot ng ca
c hai. Li na, duy tm Php tng tng coi n nh mt
hnh thi tri gic nhn c lc th gii, m k thc l pht
hin t chng t ca t tm s (cetan). y l tc dng
tm l khng l din gi cho ngi th gii ng hp vi s
tr gi ca ring mnh. N l n tng su sc nht hot
dng ging nh thc.
Gii t th
285
286
287
288
KT LUN
KT LUN
292
KT LUN
KT LUN
295
KT LUN
297
KT LUN
300
ii
T VNG THUT NG
iv
T VNG THUT NG
vi
T VNG THUT NG
vii
viii
T VNG THUT NG
ix
T VNG THUT NG
xi
xii
T VNG THUT NG
xiii
Mahparinirva-stra Tn kinh. Hn i
bt nit bn kinh.
Mahprajpramit stra Tn sch. Hn i
tr lun.
Mahsaghika Tn b phi Pht gio. Hn: i
chng b.
Mahtma , Mah-tman Hn: i ng.
Mahvairocana Danh hiu c Pht i Nht. Hn
i Bin Chiu Kim Cng. Phin m
i t-l-gi-na.
Mah-vairocana-gharbha-koa Hn: i nht
thai tng.
Mahvibh Tn sch. Hn: i t b sa
lun.
Mahyna Tng phi Pht gio. Hn: i tha.
Mahyna-sagraha Tn sch. Hn Nhip i
tha lun.
Mahsaka Tn b phi Pht gio. Hn: Ha a
b.
Maitreya Danh hiu Pht. Hn t, t th; Di
Lc.
Maitreyastra Tn kinh. Hn: Di-Lc h sinh
kinh.
manas Hn .
Maala Hn: lun vin; mn--la .
Majur Danh hiu B-tt. Hn:; Diu c,
Diu Ct Tng. Phin m: Vn-th-s-l.
manoja S sinh t , s sinh t tm. Hn: sinh,
i.
xiv
T VNG THUT NG
xvi
T VNG THUT NG
xviii
T VNG THUT NG
xix
xx
T VNG THUT NG
xxi
xxii
T VNG THUT NG
T VNG THUT NG
xxv
xxvi
T VNG THUT NG
xxvii
SCH DN
A-ka-i (ngi), 70
A-li-da duyn khi, 50, 52,
55, 148, 175
A-li-da thc, 50, 126, 128,
129, 137, 138, 140, 142,
143, 146, 152, 170
n kh, 226
n mt hin liu cu thnh
mn, 186
Anh ng v y tm (thin
tha), 218
o-ngha th, 94
A-ri-en (ngi), 25, 33, 34,
235
A-tu-la, 213
A-t t-ma Cu-x, 90
Ba nghn cnh vc, 214
Bch gii Thin nh, 213
Bch phi, 157
Bch-sa-nga (tn thnh), 90
Ba-dt-, 280, 343
Ba-la--x-ni, 280
Ba-la-di, 280
Ba-la-mt, 27, 127, 227, 347
Bn c tam thin, 214
Bn a, 274
Bn mt cu cnh, 213
Bn mn, 274, 276
Bn mn bn ha, 274
Bn thn gio php, 292
Bn thn l th, 292
Bn th thng tr, 65, 299,
300
Bn tn tam-ma-a, 226
Bn tr, 65
Bn v nguyn thy, 274
Bnh xe Sinh ha, 41, 42, 45,
46, 47, 48
Bo thn, 128, 258
Bt bt, 156, 161, 163
Bt bt trung o, 163, 156
Bt n Khng, 119
Bt d, 161
Bt dit, 160, 164, 227, 251
Bt nh (gii bn), 103, 205,
280
Bt nh php, 103
Bt on, 160, 161
Bt ng a, 193
Bt kh c khng, 156
Bt lai, bt kh, 297
Bt nghip nhn chng tm
(c gic tha), 218
Bt nh ba-la-mt, 200
Bt nht, bt d, 297
Bt sinh, 160, 164
Bt sinh, bt dit, 297
Bt th Bt thi, 272
Bt thng, bt on, 297
By B phn, 37
By Thnh Gic Chi, 34
B mt trang nghim tm (Kim
cang tha), 219
Bi v lng, 236
Bin a, 259
Bin hnh nhn, 105
Bin k s chp, 127, 142, 343
Bin k s chp tnh, 144
Sch dn
Bin k s chp tng, 135
Bin tri, 299
Bit gio, 206
Bit nghip, 48, 91
Bit tng, 188
Bnh ng tnh tr, 146
B-tt gii, 212
B-tt tng, 164
Bn i, 101
Bn Thnh , 33
Bn Thnh Qu, 33
B-tt, 69, 279
B-tt Hnh C, 169
B-tt tha, 204
B-tt Thng Hnh, 272
B-tt Vn-th, 168
Cn bn php lun, 164
Cn nhn, 104, 105, 106
Cnh gii ca l tc, 176
Cnh gii v danh v tng,
158
Ca-thp di-la (tn t), 90
Cu hu nhn, 104
Chn , 88, 120, 293, 343
Chn hu, 146
Chn hu tnh, 144
Chn khng, 146
Chn lc, 299
Chn l nh , 158
Chn ngn -la-ni, 226
Chn nh duyn khi, 52, 54,
55, 178
Chn Tnh, 145
Chn tng v tng, 247
Chn vng ha hp thc, 128
Chnh nh, 21, 35
Chnh kin, 35
Chnh l, 21
Chnh mng, 35
Chnh nghip, 35
Chnh ng, 35
Chnh nim, 35
Chnh Php, 75
Chnh php lut, 289
Chnh Php nhn tng, 240
Chnh tinh tn, 35
Chnh t duy, 35
Ch cm, 236
Ch gii, 236
Chi mt php lun, 164
Ch qun, 176, 237, 246, 345
Ch tr gii, 279
Chit php khng, 119
Chnh bo, 49
Chnh ng Chnh gic, 77
Ch php tht tng, 211, 347
Ch php tng tc t ti mn,
185
Chng ng phn, 103
Chng hc (gii bn), 280
Chng sinh gii, 214
Chng t, 51, 52, 138, 139,
142, 143, 175, 286
Chng t bn hu, 140
Chng t tn hun, 140
Chng t tng, 128
Chng t thc, 127
Chui duyn sinh, 40
Chuyn lun vng, 298, 337
Chuyn php lun, 299
Chng t chng phn, 135,
136
Cng nghip, 48, 68
Cc lc quc , 255, 263
Cc trng nghip, 49
Cc vi, 94
Cc v t tnh tm, 219
Danh-Sc, 43
xxix
xxx
Sch dn
Hin ti thc hu, qu v v
th, 119
Hin tin a, 193
Hnh thnh Sinh th, 45
Ho thn, 80, 121
Hoa th (ngn ng), 70, 343
Hoc, 50, 52, 211
Hoi tng, 188, 189
Hoan h a, 192
H khng, 103
H khng gii, 214
H v tng, 244
Hun tp, 138, 139, 140, 141
Hng tm bn c, 284
Hu b, 113
Hu d y Nit bn, 79
Hu khng phi hu khng, 163
Kt sinh thc, 43
Khai cn hin vin, 275
Khai tam hin nht, 274
Khi th lc, 70, 347
Khinh an, 37
Kh, 22, 50, 52, 97
Kh qu, 50
Khng D nim Pht, 256
Khng , 209
Kin o, 21
Kin o v, 238
Kin phn, 135, 136
Kin--la (tn t), 84, 90
Kit ma mn- la, 229
Kim cang gii, 223, 227, 228,
230
Kim Cang Th, 226
Kim cang tha, 217, 219
Kim Khu, 256
Lin hoa cnh gii, 246
Lin hoa tng, 56, 68, 192
xxxi
xxxii
Sch dn
Nht thit php v ng, 207,
291, 299
Nht thit tr, 53, 199, 200
Nht thit tc nht, 206
Nht tha, 20, 23, 55, 141,
179, 180, 184, 219, 274
Nht trung nht thit trung,
209
Nht tc nht thit, 206
Nh , 157, 158, 159, 163,
193, 209
Nh hip minh trung o,
164
Nh ngha, 154
Nh trung o, 163
Nh thc, 51, 129
Nhip mt qui bn php lun,
164
Nh lai tng, 52, 54, 55, 66,
170, 175, 176, 292, 348
Nh lai tng duyn khi, 178
Nh lai thin, 237, 238
Nh nh, 210
Nh thc, 54, 64, 66, 77, 78
Nh thc tri kin, 28
Nht-xin-, 140
Nim, 37, 85
Nit bn tch tnh, 207, 342
Nit bn V tr x, 79
Nit-bn hu d y, 77
Nit-bn kinh, 154, 178
Nit-bn thng tr, 198
Nit-bn tnh lc, 299
Ni-tt-k, 280
Ni ch, 236
Ni hm, 185
Ph t hin chnh, 156
Phm thin, 26, 59, 290
Phn bit chn tc , 156
xxxiii
xxxiv
Sch dn
Thnh Chng, 32
Thnh o tm chi, 33, 35, 36,
37
Thnh nht ngha, 241
Thnh gi trung, 162
Thnh gio lng, 295
Thnh Lut, 33
Thnh nhn, 33, 335
Thnh Php, 33
Thnh s tc tr, 146
Thnh tr v tr, 247
Thnh tng, 188, 189
Thanh vn gii, 212
Thanh vn tng, 164
Thp a B-tt, 192
Thp huyn duyn khi, 192
Thp Huyn mn, 172
Thp th cch php d thnh
mn, 187
Thp tr tm, 218
Tht tng n, 208
Th chnh, 158
Th gian tng thng tr, 211
Th gii hin lng, 294
Th gii t lng, 294
Thin gii, 213
Thin hu a, 193
Thin khng, 119, 143, 165,
206
Thin mnh, 57, 59
thit thc, 51, 129
Th dng thn, 128, 216
Thi Bt-nh, 204, 207
Thi n ha, 204
Thi o thi, 204
Thi D dn, 203
Thi Hoa nghim, 206
Thi Hi nht thit php, 204
Thi Lc uyn, 206
xxxv
xxxvi
Sch dn
Y tha khi tng, 135
ch Sinh tn, 43
lc, 50, 52, 77
nghip, 50, 60, 101, 148,
335
yt-ma a-x-l, 286
xxxvii