Ang Carmen bridge nagasumpay sa duha ka 5.

“Basin ang uban ani iyaha nang kwarta ang iyang gi

distrito sa dakbayan sa Cagayan de Oro. Daghan ga
agi na mga sakyan sa ibabaw niini busa walay oras na
kini mahilom, apan sa ubos niini hangin og hilom kini,
kinsa may magdahom na sa ilalom niini adunay klase
na gkahitabo og kini ang klase ni Sir Hernan.
Si Hernan Saludes mamahimong makompara
sa CNN hero na si Efren Peňaflorida, kay siya usa pud
ka mobile teacher. Siya usa ka license teacher, kaniadto
nagatudlo siya sa Tagpangi Elementary School apan
mas gipili niya magtudlo sa ilalom sa tulay. Ang iyang
mga estudyante kay mga out of school youth and out of
school adults sa Zone 5 sa brgy Carmen. “Challenging
siya na trabaho kay mura kog ga missionary. Naa koy
gina tudlo sa ila, og ako pud naay gakahibalan sa ila,”
tubag ni Sir Hernan. Ang iyang mga estudyante kay mga
ulitawo, dalaga, lakip mga inahan og amahan ga apil
sa iyang klase, kini sila mga wala nakahuman sa ilang
pageskwela, og walay mga kapasidad na makahuman
sa usa ka formal school, busa pina-agi sa Alternative
Learning System sila adunay paglaom na makahuman
og eskwela. “Kami naga adto sa mga depress area para
magtudlo, kami ang mangita sa ila dili sila ang magita
sa amo,” dugang niya.
gamit,” pagbansaybansay ni Edna Demier, Zone leader
sa Zone 5. “Nagapasalamat gyud mig dako Kay Sir
Hernan kay ang uban mga nanay na di kahibalo, karon
kahibalo na mo sulat og magbasa,” dugang niya.
Og kini gipamatudan ni Nikkilyn Talino, 17 yrs. Old
adunay duha ka anak og wala nahuman sa High School.
“Tsada siya motudlo, makasabot ko, og naa gyud koy
natuan, busa ako nagapasalamat kay Sir Hernan.”
Pipila nalang karon ang susama kay Sir Hernan na
gapaningkamot na maka tabang sa iyang isigkatawo.
Kahibalo siya kung kinsa ang nanginahanglan kaniya
mas gipili niya na magtudlo sa ilalom sa tulay kaysa sa
hapsay na pagtudlo sa upat sa kanto
sa eskwelahan. Siya naga awhag sa
uban na mutabang kaniya sa iyang
bulohaton, dili man siya pareha
kay Efren na adunay gayoy grupo,
og wala man siya nakadawat og
medalya sa laing nasud. Apan para
sa iya dako na kini na garbo na siya
nakatabang sa mga tao na walay
kapasidad na makaeskwela og kini
na iyang ginatawag na medalya.

Gatudluan niya kini og Basic Literacy, pareha sa

pagsulat og pagbasa. Og ang naka tsada niini kun maka
pasar ang iyang mga estudyante sa ilang pagahimuon
na exam sila mamahimong makakuha og diploma na
accredited sa DepEd. Susama ra kini na nisulod sila og
usa ka formal school apan mas bintaha kini para kanila
kay dili na sila mo lakaw sa ilang mga panimalay kay
dili man nila mabiyaan ilang mga anak og puloyanan.
Usa pa sila ang magabuot sa oras sa ilang pageskwela,
kanang oras na sila mabakante. “Mo angay rako sa ilang
libre na oras kay kasagara sa ila mga inahan og amahan
na, daghan na silag boluhaton sa ilang panimalay,”
hisgot ni Sir Hernan. Ang ilang klase usa ra
matag semana apan walo kini ka oras og kini
matag myerkules.

Isa gayud ka banggi-itan na maestro si

Sir Hernan kay dili lang siya gatudlo usahay ga
feeding program pa siya sa mga bata sa Zone
 Sakay na!
Karung panahuna ang Barangay Carmen,
lakip na usab ang dakbayan sa Cagayan De
Oro, nakasinati ug pagkausab sa atong
kinaiyahan. Lakip na niini ang bago lang
nga pag sige ug ka palong sa kuryente, ang
paghinay sa tubig, mga pagbagyo, ug ang
pag init sa atong kalibutan o El Ňino.
Kini nga mga katalagman ug kalamidad,
sangputanan lang sa kinaiya sa atong ka-
tawhan nga wala magpakabana ug nag abu-
so hinuon sa atong mga rekorsos naturals ug
sa kinaiyahan mismo. Apan aduna pa kitay
mahimo nga pamaagi aron kini maminusan;
ang pagpakita ug interes sa kabaguhan, ang
pagpangitag pamaagi aron ang katalagman
malikayan , ug ingon man ang paglihok al-
ang sa kaayuhan sa atong nasud.
Daghan kitag mahimo mga Carmenanon;
usa na niini mao ang pag salmot sa uma
abot na eleksyon ang pagpili ug matarung
na mga opisyalis, ug ang pag daginot sa
kunsumo sa atong tubig og kuryente.
Karon pa kita naka sinati ug sama niini nga
kabag-ohan sa atong kinayahan, kay kini re-
sulta lang ug epikto sa atong mga sayop nga
sistema sa kinabuhi, karon na mao ang pa-
nahon nga kita mangusog aron kini dili na
mo grabe ang atong kondisyon . Ang pag-
sakay sa pagbago kini atong mahimo, ang
pagpasibo sa kausaban atong pagasugdan!
Ni Junee Donna S. Rugay
Usa ka makapakitbing panghitabo sa kinabuhi
sa tao kay ang masunogan nga mao’y salangputan sa
pagkaalaot.
Si SFO1 Victor Naïve sa Bureau of Fire
Protection-10 nagingon nga “Ang kasagaran hinungdan
sa sunog mao ang pagpasagad sa gasiga nga kandila o
lamparilya ug electrical short circuit.”
Apan kadaghanan, wala pa nahibal-i kung unsa
ang hinungdan sa sunog sama sa nahitabo sa Purok 3,
Zone 10, Carmen kaniadtong ika-26 sa Desyembre,
miaging tuig sa panimalay ni Philip Hinacay.
Dugang pa ni SFO1 Naive nga ang usa pud nga
hinungdan mao ang pagtuyo og sunog sa katukuran.
Ang mga opisyales sa BFP-10 nagingon usab og
mga pahimangno aron mapugngan og malikayan ang
sunog. Mao kini ang dili pa hilabihan ang electrical outlets;
ang pagbaton sa pagdaginot og gamit sa elektrisidad;
kung kita mugamit og kandila siguraduhon nga nabutang
kini sa lig-on nga sudlanan og i-butang kini sa lugar nga
dili dali matumba; ug ilabina na dili dapat biyaan ang
balay nga aduna’y gasiga nga kandila; siguraduhon usab
nga dili guba ang suga ug likayan nga dili magsabud ang
mga wire.
Kung atong pagasundon kini nga mga pahimagno,
kita makalikay sa peligro na dala sa sunog.
Ang kanunay nga pagsagakay ug pagpakigduyog
Ang Carmen Rescue Team (CRT) kanunay nga
nagandam alang sa pagsaulog sa “Bulan sa Pagpugong og
Sunog” (fire prevention month) aron masayud ang mga
Carmenanon sa pagpugong sa sunog ug aron pud sila
makahibalo kung unsa ang mga angayan pagabuhatun
kung aduna’y sunog.
Ang tema karong
tuiga mao ang
“Malahutayong
Pagpugong sa Sunog
Pinaagi sa Aktibong
Panagduyog sa
Katilingban”
(Sustaining Fire Prevention Through Active Community
Participation).
Labot pa sa pagdumala sa CRT og mga kalihokan
sa barangay, gapakigduyog usab sila sa mga kalihokan nga
gidumala sa BFP – 10.
Matud pa ni FO1 Michael Cordenillo sa BFP-
10, sila kamulo sa pagpangandam sa mga umaabot nga
mga kalihokan sama sa Poster Making Contest nga gaagda
sa mga estudyante nga anaa sa elementarya gikan sa mga
nagkalain-laing eskwelahan sa dakbayan sa Cagayan
De Oro, ug usab mga kalihokan nga gaagda sa mga
fire volunteers nga makigsalmot nianing Fire Olympics
ug Miss Fire Olympics 2010 nga pagalahukan sa mga
kababayenhan. Og daghan pang mga kalihokan.
Si Kagawad Antonio Cahayag, Incident
Commander sa CRT, nagingon nga sila usab nagandam
alang sa pagsalmot sa mga kalihokan nga gidumala sa
BFP-10 uban sa tabang ni Joaquin “Kikang” V. Uy, ang
Barangay Administrator sa Carmen.
Ang CRT kanunay pud nga gadumala og mga
panudlo sa mga fire volunteers aron kanunay magsagakay
sa mga biktima sa sunog ug aron pud malikay ang ubang
lumulupyo sa nianing panghitabo.
Tungod sa aktibong pagsagakay sa CRT, kini nahimong
Champion ikatulo sa Gawad Kalasag (KaIamidad at
Sakuna, Labanan, Sariling Galing ang Kaligtasan) sa
tibuok Pilipinas.
Ang tubag ni Kagawad alang sa mga katawhan
sa Carmen mao ang kita nga masayod ug makigsalmot
sa mga kalihokan aron malikayan ang mga dili angay
mahitabo.

Ni Maria Sozina L. Alamban
“Diha lang ko sa KSY, ‘nong!”
Kini ang kasagara nga gakadunggan gikan sa
mga pasayro sa jeep nga gakanaog sa eskina kung aha
makita ang KSY convenience store. Sugod sa pagkatukod
niining establiseminto duol sa Ysalina bridge, o ang
nailhan sa uban nga Carmen bridge, nahimo na kini nga
mohon o landmark sa mga sumasakay, sa mga drayber
sa jeep, ug sa mga dispatser.
Apan sa atong pag-sige ug sambit sa ngalan
niini ug sa kagubot sa trapiko nga atong gakasinati
sa inadlaw-adlaw nato nga pag-agi dinhi, dili na nato
gakamatikdan ang mga tuig nga milabay ug ang mga
krisis nga gakasinati nato.
Para sa atong kasayuran, 11 na ka tuig nagtindog
ang KSY. Sugod niadtong Abril 8, 1999, nagserbisyo na
ang KSY sa mga taga Cagayan de Oro hilabina gayud sa
mga Carmenanon. Kadungan niining pagtukod sa KSY
kay ang tao nga dugay napud nag-serbisyo ug nilahutay
og suporta niining establisemento.
Si nang Cecilia Buaya, ang kanunay nga Officer-
in-Charge (OIC) sa KSY, ang nagdugay nga trabahante
ug nag serbisyo gikan pa sa pag-abri sa KSY. Matud
niya, “daghan-daghan na pud na mga convenience stores
ang milabay ug nangawala gikan pa adtung pagsugod
sa KSY. Apan dili pud namu gayud ipanghinambog nga
kami nagdugay og ing-ani kay dili man pud namo hawid
ang kahimtang nga pinansyal sa among mga customer
sa mga sumusunod nga adlaw ug tuig.”
Sa pagpangutana kaniya kung unsa ang labing
labaw nila sa uban pang convenience stores,
mitubag siya og, “nasayod
mi nga
mahal gyud ang among mga baligya. Pero ang labaw
namu sa uban kay 24 hours mi. Ang labor, manpower ug
electricity lang man sad among apas sa pagtaas namu
sa presyo sa among mga baligya. Kabalo pud ta nga
Business is a gamble. Kamo na bahala mag judge.”
Nakahisgot usab si nang Cecilia nga sa
kadaghan kustomer nga gasulod-gawas sa ilahang
tindahan, lahi-lahi pud usab nga mga dagway ang ilang
gaka-agbat. Naa’y mga reklamador, suki, ug panahonon
nga tigpamalitay. Naka-agi na usab og peligro ang KSY
niadtong naa’y nagreklamo kanila nga mahal ang ilang
baligya. Sugid niya, “Nanlabay siya og bato namu. Pero,
wala man hinuon namu siya gisumbong kay kasabot
man mi sa iyang kahimtang. Kasabot mi nga kitang
tanan galisud kay grabe gyud ang krisis, labi na og ting
tuition na.”
Dili na nato mapanas nga ang KSY kay lakip
na sa mapa sa Carmen ug sa tibuok siyudad sa Cagayan
de Oro. Labing pasamalat ni nang Cecilia nga dili na
nila kinahanglan i-endorso ang KSY kay sikat na kini sa
tanang nakaila niini. Dugang pa
niya, “Nakatabang gyud
sila kanamo ug, unta,
kami pud kanila.”
Brownout ug El Niño dugang nga
problema sa mga Carmenanon
Ni Carlos Victor P. Baculio II
Ang mga power plants dani sa Mindanao kay mubo ang tubig og
lumolupyo ug naa’y limitaston sa ilang reserba nga tubig; tungod pud
negosiante sa ani makasinati pa japun og mga brownout ang Cagayan
Carmen gaka de Oro sa mga sumusunod nga adlaw.
apektohan og
dako sa pagkawala Isa pud ka dahilan ani nga panghitabo kay ang
sa kuryente. Ni El Niño, ang hinungdan ani kay ang ulan na dapat
ubos ang halin ni para sa yuta gapadulong sa kadagatan busa gaka-uga og
Manang Delia, tag-iya ayo ang mga yuta. Isa pud ni nga rason ngano gamay
sa usa ka sari-sari store, ra ang tubig na reserba Hydro-electric power plants sa
sukad adtong nagsugod Minadanao kay wala kaau ulan gapadulong didto para
ang pagkawala sa kuriente. maghatag og tubig.
Matod pa niya ni ubos ug
kapin gatos ang nawala sa Hangtod sa dili pa ma sulusyonan ang problema
iyang kita sa pang adlaw-adlaw. Si Manong sa Mindanao grid dili pa ma normal ang dagan sa
Arlo, 54 anyos, usa ka tambay sa maong dapit kay kuriente sa atong syudad og sa uban pang lugar sa
gahukas na lang ug t-shirt para dili kaau ma igangan sa Mindanao. Ginahangyo sa CEPALCO ang mga tawo
panahon na mawala ang kuriente. nga mag tutok sa oras nga wala’y kuriente sa ilang lugar
aron maka andam sa mga dapat andamon.
Samtang ga buhat og proyekto sa iyang
kompyuter si Rodel, 18-anyos, usa ka istyudante
nga lumolupyo sa Carmen, sa dihang hapit na siya
mahuman nawala daun ang kuriente ug ang nakapa-
it pa jud kay wala niya na salbar ang iyang gi tabaho.
Matud pa niya dako an sagabal sa brownout karun labi
na kay Marso, mao ni ang panahon sa tigpasa sa mga
kinahanglanon para maka pasar sa skwelahan.
Ang brownout gakahitabo pag naa’y pagkaputol
o pagkagamay sa kakusog sa koriente, tungod pud sa
problema sa mga makina o sa pagsobra na pag-gamit
og kuriente sa mga tawo.
Matod pa sa National Grid Corporation of the
Philippines (NGCP) naa na sa kritikal na situasyon ang
Mindanao grid. Ang brownout karun gakahitabo kay
gamay ang mahatag na kuriente sa mga Hydro-electric
Dugang nga impormasyon gikan sa www.cepalco.com.ph.