Zone zavarenog spoja na metalima, koji ne mijenjaju kristalnu reetku

Kod metala kod kojih postoji samo jedna stabilna faza u krutom stanju, doi e samo do
poveanja zrna u ZUT, ukoliko materijal nije bio hladno deformiran prije zavarivanja.
Ovo je shematski prikazano na slici a. Ovakav sluaj javlja se u zavarima istih metala,
kao napr. kod aluminija i bakra, te kod feritnih elika (16-30%Cr). Kod hladno
deformiranih metala, napr.valjanih limova, do rekristalizacije dolazi tamo gdje je
temperatura dosegla neto iznad temperature rekristalizacije za odreeni metal i stupanj
deformacije.
Tamo gdje temeperatura upravo dosegne temperaturu rekristalizacije, stvaraju se mala
zrna, ali se veliina zrna poveava na mjestima gdje su temperature vie. Shematski je
rekristalizacija prikazana na slici b za sluaj metala samo s jednom stabilnom fazom u
krutom stanju.
Slika c prikazuje zavar istog eljeza koje je bilo hladno deformirano. Kako isto eljezo
ima dvije stabilne faze u krutom stanju, eljezo iznad 910 oC i eljezo ispod ove
temperature, to e zone transformacije biti blie zavaru uz postojanje i zone
rekristalizacije. U tom dijelu prelazne zone, gdje maksimalna temperatura prelazi 910 oC,
rekristalizirana zrna pretvaraju se u eljezo pri zagrijavanju, a pri hlaenju eljezo se
ponovo pretvara u eljezo. Gdje maksimalna temperatura upravo prelazi 910 oC,
stvorena zrna nakon dvostruke transformacije su vrlo fina, ali neposredno uz liniju
taljenja dolazi do porasta zrna javljaju se poveana zrna, koja se transformiraju u
relativno velika zrna pri hlaenju. U ZT se stvaraju za skruivanja stubasta zrna, a
ova se dalje pretvaraju u zrna pri hlaenju, to uzrokuje sitniju strukturu. Meutim,
obino e zrna imati relativno veliku dimenziju i neto izdueni oblik kao i originalna
zrna.
Gdje god dolazi do zavarivanja na metalu koji je bio hladno deformiran, tvrdoa i zatezna
vrstoa rekristalizirane zone osnovnog materijala se smanjuju kao rezultat neutralizacije
otvrdnjavanja koje je nastalo hladnom deformacijom.

Treba napomenuti, da se poviena vrstoa kod nekih legura, koja se postie nekim
postupkom izluivanja faza, obino smanjuje u ZUT. esto se hladno valjani limovi, ili
limovi koji su bili ovrivani starenjem, izabiru zbog poveane vrstoe, no moramo biti
svjesni, da u ZUT vrstoa obino nee biti bolja od vrstoe metala u odarenom stanju.
Zone zavarenog spoja iz poboljanog elika (slika d)
Sa slike d uoavaju se tri bitne zone:
1. zona grubog zrna,
2. zona sitnog (finog) zrna i
3. zona poputanja.
Zona grubog zrna
Zbog visokih temperatura koje dosee materijal uz granicu taljenja dolazi do poveanja
zrna austenita. Takoer, u ovoj zoni dolazi do rastvaranja - otapanja u krutom nekih
elemenata ako su prisutni kao napr. Ti, V i Nb, da bi se ponovo izluili pri hlaenju. Zbog

ovih pojava u ovoj zoni moe doi do nepovoljnog smanjenja udarne ilavosti. Ako je bio
koriten nizak toplinski input, u ovoj zoni e se javiti nakon hlaenja zavara martenzit i
donji bainit. Vii toplinski input e rezultirati u grubljoj strukturi bainita i ferita uz
smanjenje udarne ilavosti.
Zona finog zrna
Osnovni materijal, koji je strukture poputenog martenzita, u ovoj se zoni transformira u
strukturu ferita i perlita koja je metalurki slina normaliziranoj strukturi, s dobrom
udarnom ilavosti.
Zona izmeu A1 i A3 se sastoji od sorbita i troostita (trostita).
Zona poputanja
Ova zona moe biti meka - nie vrstoe i granice razvlaenja od OM ako koristimo
velike toplinske inpute. Ova zona ima dobru udarnu ilavost.
U kojem e iznosu doi do pada vrstoe i granice razvlaenja u ZUT poboljanog elika
ovisi o toplinskom inputu pri zavarivanju. Ako je toplinski input prenizak, tada e
vrstoa i granica razvlaenja biti via, a ilavost u ZUT nia u odnosu na OM.
Povratak na poetnu stranicu - povratak na popis pitanja iz Tehnologije zavarivanja !!