cloramphenicol

CLORAMPHENICOL
ÑAÏI CÖÔNG
Cloramphenicol ñöôïc phaân laäp töø moâi tröôøng nuoâi caáy streptomyces venezuelae
naêm 1947, cuõng chính naêm aáy cloramphenicol ñaõ daäp taét ñöôïc traän dòch thöông
haøn ôû Bolivia vôùi keát quaû khoâng ngôø.
Ñaây laø khaùng sinh coù caáu truùc ñôn giaûn nhaát, töø naêm 1949 ñaõ ñöôïc toång hôïp
hoaøn toaøn baèng phöông phaùp hoùa hoïc.
Tuy vaäy, trong nhöõng naêm sau ñoù, ngöôøi ta phaùt hieän thaáy thuoác naày coù theå gaây
ra ñaëc öùng veà maùu traàm troïng vaø cheát ngöôøi. Do vaäy neân cloramphenicol chæ
ñöôïc daønh trong nhöõng tröôøng hôïp nhieãm truøng traàm troïng nhö vieâm maøng naõo,
soát rickettsia (typhus), vaø soát thöông haøn.
Vieäc phaùt hieän hoaït tính choáng laïi vi khuaån kî khí, ñaëc bieät Bacteroides fragilis ñaõ
laøm gia taêng phaïm vi söû duïng cuûa cloramphenicol trong nhöõng naêm gaàn ñaây.
1 CAÁU TRUÙC
O
C CHCl 2
NH
O2N CH CH CH2OH
OH

Paranitrophenyl –1 dicloacetamido-2 propandiol –1,3.

Caáu truùc cloramphenicol goàm 3 phaàn: nhaân benzen nitro hoùa ôû vò trí para, chuoãi
amino-2 propandiol-1,3 vaø nhoùm dicloracetyl. Trong caáu truùc coù 2 C*, neân coù boán
ñoàng phaân quang hoïc, nhöng chæ coù ñoàng phaân D(-) threo laø coù hoaït tính sinh hoïc.
Söï toaøn veïn veà caáu truùc phaûi ñöôïc ñaûm baûo thì cloramphenicol môùi coù hoaït tính.
2 ÑIEÀU CHEÁ
Hieän nay cloramphenicol coù theå ñöôïc toång hôïp hoaøn toaøn baèng phöông phaùp hoùa
hoïc, nguyeân lieäu coù theå ñi töø :
 Para nitroacetophenon.
 Acetophenon.
 Para nitrobenzaldehyd.
 Styren.
 Alcol cinamic.
3 TÍNH CHAÁT
3.1 Tính chaát vaät lyù
Cloramphenicol ôû daïng boät vi tinh theå traéng hoaëc hôi vaøng.
Ñoä tan: ít tan trong nöôùc (2,5mg/ml), deã tan trong propylen glycol (150,8 mg/ml), raát tan
trong methanol, ethanol, ethyl acetat, aceton.
Ñieåm chaûy 150,5 -151,5 0C
Naêng suaát quay cöïc: thay ñoåi theo dung moâi
Phoå UV trong methanol: haáp thu cöïc ñaïi taïi 274nm, cöïc tieåu taïi 235nm.
Phoå IR vôùi caùc ñænh ñaëc tröng cuûa caùc nhoùm chöùc nhö C=O (trong nhoùm amid),
C=C (nhaân thôm), NO2 ….
3.2 Tính chaát hoùa hoïc
3.2.1 Do nhoùm nitro thôm
Khöû hoùa nhoùm nitro trong cloramphenicol thaønh amin thôm baäc nhaát, sau ñoù taïo
muoái diazoni vaø taïo phaåm maøu azoic vôùi  naphtol.
Khöû hoùa töøng phaàn nhoùm nitro bôûi Zn /CaCl 2 taïo N-arylhydroxylamin, chaát naày
ñöôïc chuyeån thaønh daãn chaát hydroxamic khi taùc duïng vôùi benzoyl clorid, saûn phaåm
thu ñöôïc taïo phöùc vôùi Fe+++ cho maøu ñoû tím.

http://www.ebook.edu.vn 1
 cloramphenicol

Ñun noùng cloramphenicol vôùi dung dòch NaOH, maøu vaøng xuaát hieän, sau ñoù chuyeån
thaønh maøu cam.
3.2.2 Do nhoùm dicloacetyl
Khi ñun noùng cloramphenicol vôùi KOH, thu ñöôïc dung dòch chöùa ion Cl - cho phaûn
öùng traàm hieän vôùi AgNO3/HNO3.
Phaûn öùng FUJIWARA – ROSS ñaëc tröng cho nhoùm gem-diclo: ñun caùch thuûy
cloramphenicol vôùi piridin vaø NaOH, maøu ñoû xuaát hieän.
3.2.3 Do nhoùm alcol baäc nhaát
Phaûn öùng taïo este vôùi caùc acid töông öùng choeste palmitat, stearat khoâng ñaéng
(khoâng tan trong nöôùc) duøng cho treû em hoaëc este succinat, glicinat tan ñöôïc duøng
laøm thuoác tieâm.
4 ÑÒNH LÖÔÏNG
 Phöông phaùp voâ cô hoùa, xaùc ñònh haøm löôïng Cl-, töø ñoù suy ra haøm löôïng
cloramphenicol.
 Phöông phaùp quang phoå töû ngoaïi ôû 278nm
 Phöông phaùp saéc kyù loûng ñaëc bieät raát höõu ích ñeå ñònh löôïng
cloramphenicol trong dòch sinh hoïc, trong baøo cheá phaåm vaø trong moâ ñoäng
vaät.
 Phöông phaùp vi sinh.
5 CÔ CHEÁ TAÙC ÑOÄNG
Cloramphenicol öùc cheá söï sinh toång hôïp protein ôû vi khuaån (cloramphenicol keát dính
vaøo receptor chuyeân bieät treân tieåu ñôn vò 50 S cuûa ribosom khieán ARN vaän chuyeån
khoâng giaûi maõ ñöôïc, do ñoù ngaên chaän quaù trình sinh toång hôïp protein).
6 PHOÅ KHAÙNG KHUAÅN
Phoå khaùng khuaån cuûa cloramphenicol töông ñoái roäng nhöng ñeà khaùng raát nhanh,
chuû yeáu treân vi khuaån gram aâm, bao goàm:
-Vi khuaån gram döông: Streptococcus pneumoniae, Corynebacterium.
-Vi khuaån gram aâm: Neisseria gonorhoea, N. meningitidis, Salmonella, shigella,
Haemophilus, Campylobacter.
-Vi khuaån kî khí: Clostridium, Bacteroides
7 SÖÏ ÑEÀ KHAÙNG
Söï ñeà khaùng qua trung gian plasmid, vi khuaån tieát ra acetyl tranferase taïo daãn chaát
acetyl hoùa cuûa cloramphenicol, daãn chaát naày khoâng keát hôïp ñöôïc vôùi ribosom cuûa
vi khuaån, laøm maát taùc duïng cuûa thuoác.
8 ÑOÄC TÍNH VAØ TAI BIEÁN
Roái loaïn tieâu hoùa: cloramphenicol coù theå gaây buoàn noân, noân möûa vaø tieâu chaûy;
dieät taïp khuaån ruoät, coù theå bò nhieãm naám maøng nieâm maïc (mieäng vaø aâm ñaïo).
Ñoäc tính ñoái vôùi maùu, cloramphenicol coù theå gaây:
- Roái loaïn tuûy xöông (duøng laâu ngaøy, lieàu cao), daãn ñeán thieáu maùu, giaûm teá
baøo löôùi. Tröôøng hôïp naày neáu ngöng thuoác thì coù theå phuïc hoài trôû laïi.
- Thieáu maùu khoâng taùi taïo (pancytopenia) chæ xaûy ra caù bieät ôû nhöõng beänh nhaân
ñaëc öùng do di truyeàn (tæ leä khoaûng 1/30000), tröôøng hôïp naày khoâng lieân quan ñeán
lieàu löôïng vaø thôøi gian söû duïng, tuy nhieân duøng laâu cuõng phaûi coi chöøng.
Hoäi chöùng xaùm: ñoái vôùi treû sô sinh do chöùc naêng chuyeån hoùa vaø chöùc naêng
thaän chöa hoaøn chænh, vöøa chuyeån hoùa ít vöøa thaûi hoài chaäm do ñoù coù theå tích
luõy thuoác gaây hoäi chöùng xaùm (grey syndrom): noân möõa, thaân nhieät haï, da xaùm,
choaùng vaø truïy tim maïch.
Tai bieán loaïi Herxheimer: khi trò beänh thöông haøn, hoaëc beänh bruxella hay beänh ho
gaø, duøng cloramphenicol vôùi lieàu taán coâng maïnh, vi khuaån cheát quaù nhieàu,
phoùng thích haøng loaït noäi ñoäc toá coù theå gaây ra vieâm phuùc maïc, xuaát huyeát
ruoät, haï thaân nhieät baát thình lình, suy tim maïch traàm troïng.

http://www.ebook.edu.vn 2
 cloramphenicol

Dò öùng: phaùt ban, maãn ngöùa.

9 COÂNG DUÏNG
Cloramphenicol chæ ñöôïc duøng khi heát söùc caàn thieát, trong nhöõng tröôøng hôïp
nhieãm truøng naëng vôùi vi khuaån nhaïy caûm maø nhöõng khaùng sinh an toaøn hôn
khoâng coù hieäu quaû.
Ngöôøi ta duøng cloramphenicol chuû yeáu trong soát thöông haøn vaø phoù thöông haøn,
nhöõng nhieãm truøng Haemophilus nhaát laø khi chuùng ñònh vò trong naõo.
Ngoaøi ra chioramphenicol coøn ñöôïc duøng trong nhieãm truøng kî khí ñaëc bieät nhieãm
truøng do Bacteroides.
ÔÛ daïng thuoác nhoû maét, coâng duïng cuûa cloramphenicol ñöôïc giôùi haïn trong nhöõng
nhieãm truøng caùc vi khuaån nhaïy caûm.

THIAMPHENICOL
O
C CHCl 2
NH
H 3C SO2 CH CH CH2OH
CAÁU TRUÙC OH
Caáu truùc cuûa thiamphenicol töông tôï cloramphenicol, nhöng nhoùm theá nitro ôû vò trí
para ñöôïc thay baèng nhoùm methyl-sulfonyl (CH3-SO2).
10 TÍNH CHAÁT
Khueách taùn toát qua maøng naõo vaø dòch naõo tuûy
Ít bò chuyeån hoùa döôùi daïng glucuronic, baøi xuaát döôùi daïng coøn hoaït tính trong
nöôùc tieåu (50-70% ñöôïc baøi xuaát /nöôùc tieåu döôùi daïng coøn hoaït tính)
Phoå khaùng khuaån töông tôï cloramphenicol, duøng chuû yeáu ñieàu trò nhieãm truøng
tieåu, ñaëc bieät duøng trò beänh laäu.

http://www.ebook.edu.vn 3
 cloramphenicol

http://www.ebook.edu.vn 4