Campuchia vdi D
ASEAN
a ddi ti thang 7 ndm 1994, ARF la
ot trong nhiing né luc cia’
ASEAN nhim téng cudng vai trd cha
minh céng nhu 16i kéo céc nuée 1én tham
gia vao van dé khu vyc. Sy ra déi cia ARF
da danh dau mOt bude phat trién mdi
trong hp tac an ninh da phuong khu vc
Chau A - Thai Binh Duong. Dac biét, ARF
46 gép phan khang dinh vai trd cha céc
nuée vita va nhé trong ASEAN. Tuy mdi
chi a dién dan vé an ninh khu vye, chua
phai 1A cd ché an ninh chinh thie, nhung
ARF da dat nén tang cho sy hgp tac an
ninh da phuong khu vuc trong tuong lai.
Trong suét hon 14 nam qua (1994 - 2008),
ARF da g6p phan vun dap sv tin cay lin
nhau théng qua cdc hoat dong xéy dung
long tin va‘ngoai giao phéng nga. Déng
théi, Dién dan nay da thuc diy théi quen
d0i thoai va tham khdo cia moi thanh
vién. Cho dén théi diém hién nay, myc
tiéu cha yéu va trudc hét cua ARF 1a
nhim cai thién bdu khong khf chinh trj an
ninh trong khu vue, lam cho cée nude
gidm dan sy nghi ky, tin tuéng nhau hon;
tit dé, timg bude chuyén qua céc giai doan
phat trién ca n6, Phai thita nhan ring
ién dan khu vuc
(ARF)
KONG SOKEA*
ARF da thanh cong dang ké trong viéc
kign tao m6t méi tru@ng an ninh hoa binh
va én dinh hon cho khu vie chau A - Thai
Binh Duong nhét 1a tit sau Chign tranh
lanh két thtic.
‘Tuy nhién, bén canh 46, ARF con dang
tén tai mét s6 van dé kha héc bia nhu sy
khac biét trong quan diém cia cae thanh
vién trén nhiéu van dé vé bude dj, nguyén
t&c hoat déng, vé thé ché hoa cia Dién
dan, vé vai trd, déng lye chinh déi vdi
ARF cing nhu viée mé réng ARF. Tinh
higu qua cia Dién dan th&p, chuza c6 vai
trd lén trong gidi quyét cc xung dét, nhat.
la vé van dé tranh chp bién gidi, lanh
thé. Cho téi nay, ARF van chuta thé dong
vai tro 1a mét cd ché ngiin ngita va gidi
quyét cac xung dét trong khu vuc. Sé con.
phai c6 sy né lyc Ién ti cdc thanh vién dé
cai thién higu qua hoat dng cha dién dan
nay sao cho tudng xting véi vai trd va vi
thé cha m@t cd ché hgp tac tham van da
phudng vé an ninh trong khu vic Chau A
- Thai Binh Duong. .
Campuchia 1a thanh vién tham gia
ASEAN mugn nhét (1999). Trong 10 nam
qua, Campuchia 46 c6 nhitng déng gop
* Kong Sokea, NCS Vign Nghién ctu Déng Nam AKong Sokea - Campuchia #6i Dién dan khu vuc ASEAN (ARF)
nhét dinh vao sy hoan thign va phat trién
caa ASEAN. Vé phdn minh, Campuchia
cing d6 nhan duge nhiéu tac dong tich cuc
dang ké tu td chttec ASEAN néi chung va
cae nude thanh vién ASEAN néi riéng dén
sy phat trién kinh t@ - x4 hdi va su hdi
nhp quéc té cia adit nude.
La mét thanh vién tham gia ARF,
Campuchia eiing d6 cé nhiing déng gop
tich eye, c6 trach nhiém vao cae ngi dung,
chudng trinh hoat déng ca ARF.
La ngudi Campuchia nghién citu vé
ASEAN néi chung vé ARF néi riéng,
chung tdi thay trach nhiém cia minh cdn
g6p phan lam ré hon nifa vé nhiing thai es
va nhiing théch thite cia ARF déi véi
Campuchia. Tir dé c6 thé dua ra nhiing dé
xudt, nhéing kién nghj dé Campuchia c6
thé hoat png tét hon, hiéu qua hon nita
trong co ché an ninh da phuong nay.
Xuat phat ti tinh chat va déng thai
cia ARF hién nay, 06 thé néi rang “co ché”
an ninh da phuong nay chua thuc sy la
ché dua, 1a niém tin cay déi véi
Campuchia béi ARF khéng chi mang dén
thudn Igi ma cdn ca nhiing théch thite ntia
trén con dutng phat trién va hdi nhép cha
xit sd chda Thap.
1, Nhiing thuan Igi
Do Déng Nam A cé vi tri chién luge
quan trong, xa nay luén 1a noi tranh
gianh anh hudng cia cdc eudng quéc, nén
viée tao ra duge dién dan ARF 1a cdin thiét
46 gop phan vao nén héa bin va én dinh
cho khu vyc Déng Nam A, trong d6 06
Campuchia. Viée Campuchia duge két
nap vao ASEAN cing vdi su hién dién cba
minh trong ARF 1a mét thanh cong lén vé
51
ngoai giao caa Campuchia, thoat ra khdi
thé cd lap tit bén ngoai dé hi nhap vao
khu vuc va quéc té.
Tham gia ARF chinh 1a co hoi dé
Campuchia cé diéu kign cyng cdc nutéc lin
nhut My, Trung Quéc, Nhat Ban, Nga va
An D6... va céc nutée khéc trong ARF ban
vé nhiing vin dé an ninh trong khu vue,
tao ra bdu kh6ng khi déi thogi, lam gidm
bét nhiing nghi ngai vé van dé an ninh
cho khu vye néi chung trong dé cé nhiing
vén dé cha Campuchia; va trén thye t&
ARF cing da c6 téc dong khach quan va
tich eye nao dé trong viée kiém ché nguy
cd xung dot.
Do gid vai tré chu dao trong ARF, nén
ASEAN cé tinh déc lap nhét dinh trong
thuc hién y tuéng, diéu hanh chuong trinh
hanh dgng ARF; cing véi nhiing nguyén
t&c hoat déng mang tinh dién dan duge
t6n trong”, nén cde nuée ASEAN trong d6
6 Campuchia da cha d6ng dua, ra duge
nhiing vin dé cia khu vue dé déi thoai véi
cdc nuéc 1én, tham chi dua ra dude nhiing
véin dé c6 Igi cho khu vyc nhu Tuyénbé vé
bién Dong (DOC) gitta ASEAN va Trung
Quée; hay Idi kéo céc nuée Ién lan ligt
tham gia vao Hiép uéc Than thién Hitu
nghj (TAC)... f
Ngoai ra, tinh bao tram cia ARF vé
nhiing van dé ma dién dan nay dua ra
thao ludn, vé truée mat va lau dai, déu
gitp Campuchia cing nhu céc nuée khac
c6 diéu kign thuan Igi hon trong viée giai
quyét nhiing van dé vugt ra ngoai tim
kiém soat cia m6t quéc gia nhu van dé
bién gidi, lanh thé, lanh hai va nhing van
4é an ninh phi truyén thdng bing con
dudng hda binh, héa giai.52
2. Thach thitc
Bén canh nhiing thugn lgi do ARF
mang lai cho céc quéc gia thanh vién thi
cho d@n hign tai ARF van chua cé nhiing
buéc tién dang ké trong viée chuyén giai
doan hoat déng. Héu nhu ARF vin dang
Tang ting trong théi ky ddu - xay dung
long tin, va méi buée dau 16 rang giai dogn
hai - ngogi giao phéng ngita. Do dé giai
doan ba - gidi quyét xung dot cdn xa vi.
Trong khi d6 vain dé 1én nhét hién nay «
trong an ninh truyén thdng lai 1A tranh
chap bién gidi, lanh thé, lanh hai é bién
Dong... réit cdn sém c6 nhitng gidi php
higu qua, tranh xung d6t va trang.
Qua 1A cho dén nay ARF van khéng da
luc, di manh dé gidi quyét nhang vain dé
ngay trong khu vyc. Thy té cho thay, khi
Campuchia va Thai Lan xay ra xung d9t
bién gidi, nh&t 14 vu tranh chp dén dé
mau vé ngéi dén Prét Vihear vita qua gitta
hai nuéc thi hdu nhu ARF khéng ¢6 phan
ting gi. ARF khong cé co ché va du site dé
gidi quyét bat ké mét van dé an ninh nao
trong khu vue.
ARF thudng bj cho 1a hoat déng kém
higu qua, trong khi d6 trong khu vuc lai
dang néi lén nhiéu co ché hgp tac an ninh
khée cing bao gém cae cuéng quéc tham
gia nhu Té chite Hgp tac Thugng Hai
(SCO), Dién Dan Bac Ngao (BFA), va gan
day nhat 1a Déi thoai 6 bén xung quanh
van dé Triéu Tién. Diéu nay tao ra théch
thite déi vai ARF. Néu ARF khéng ty cai
thign minh thi s8 bi cée cg ché khée canh
tranh, din d&n vj thé cia ASEAN néi
chung va ARF néi riéng suy giam.
Chinh vi ARF chi 1 mét tién trinh,
Neghién citu Dong Nam A 412009
khéng phai 1a mét co ché chinh thie lai
hoat déng theo nguyén téc déng thuan,
Khéng rang bugc déi véi cdc nuée tham
gia. Ban than ASEAN tuy gift vai tr cha
dao nhung do ngi bg ASEAN chita thie
théng nh&t, nén ARF vin bi céc cudng
quéc lgi dung, chia ré. ARF cing khéng c6
cd ché rang bude eée nuée 1én, tham chi
ngugc lai ARF con bj céc nuéc 1én chi phéi,
thao ting. Chang han céc nuée ASEAN
muén gidi quyét van dé bién Dong véi
Trung Quée bang gidi phap da phuong,
nhung Trung Quée chi déng ¥ véi gidi
phap song phuong.
Campuchia méi tham gia ASEAN nén
chua 6 duge vi thé én trong khéi nhu
Indénéxia, Thai Lan, Vigt Nam... - nhiing
nuéc cha chét trong ASEAN véi nhiéu
sang kién déng g6p cho ASEAN 1i6i chung
va ARF ndi riéng. day 1A mét thach thite
khéng nhé ddi héi Campuchia phai vuon
Jén hon nita trong tién trinh héi nhap
quéc té va khu vite.
3, Giai phap cia Campuchia trong ARF
‘Tit nh4n thie nhu trén vé ARF, ching
t6i cho rang Campuchia cén c6 cae giai
phap tham gia thfch hgp véi tinh hinh va
dc diém cha minh.
- Truée hét, Campuchia can chit déng
vuon lén hon nita trong qua trinh tham
gia ARF. Dé cé thé déng gép vai trd cha
minh trong ARF, Campuchia cin manh
dan va cha déng thtic day méi giao luu
trong ngi bé khéi, 6 nhiéu kénh, nhim dat
dude su hiéu biét va théng cam ln nhau.
Day 1A cd sd cho sy déng thuan va doan
két cha ca khdi.Kong Sokea - Campuchia voi Dién dan khu vue ASEAN (ARF) 53
Chinh vi ARF 1 mét din dan déi thoai
gidta ASEAN véi cdc nuée lén trong khu
vue Chau A - Thai Binh Duong nén
Campuchia cang cén dua vio ASEAN dé
tang thém site manh trong d6i thoai véi
cde cudng quéc vé cac vain dé cha khu vuc
va cia chinh Campuchia. Dé lam duge
diéu dé, Campuchia edn bam chée nhiing
nguyén tac co ban ma cde nuéc thanh vién
ASEAN da ky trong TAC va ZOPFAN
nhu: déng thuan, tén trong chi quyén,
khong can thigp vao ndi bé...
‘Mat khac, Campuchia cdn thé hign ré
hon nia quan diém cia minh vé viée
chuyén giai doan cha ARF. Khong gidng
cae nude thanh vién khae, dae biét 1A cde
muéc ASEAN-5, Campuchia mdi thoat
khdi tinh trang cé lap, trong nuéc cdn c6
nhigu van dé cn duge giai quyét; quan hé
cia Campuchia véi nhiéu nuée thanh vién
ASEAN, véi My va Trung Quée cin qué
nhiéu diéu chua thye sy théng cam, hiéu
biét lin nhau. Do vay, Campuchia can 6
thai gian dé tim hiéu, x4y dyng long tin
hon nifa va vi thé Campuchia nén tiép tuc
kéo dai hon nifa giai doan xAy dying long
tin (CBM) chva nén chuyén sang giai doan
ngoai giao phong ngifa (PD) trong ARF.
Tuy nhién néu da sé cdc nude mudn
ARF chuyén sang giai doan ngoai giao
phéng ngifa, thi Campuchia cing sin
sang chap nhan, nhung dé nghj van con
tip tuc cang cé giai doan xay dung ling
tin (CBM) béi diéu dé khong chi cé Igi va
phu hgp véi tinh hinh cy thé cia
Campuchia ma cén phi hgp véi thie tién
cia mét sé nuéc khac. Van dé dat ra nita
1a cdc nguyén tac chudn myc cho giai doan
ngoai giao phéng ngita phai nhu thé nao
4é pha hgp véi tinh hinh chung cia ARF
va nhét 1a pha hgp véi tinh hinh cy thé
cia Campuchia. Do 46 Campuchia cin
tham gia tich eye vao viée x4y dung khéi
nigm, nguyén tée cha ngoai giao phong
ngifa trén nguyén tic déng thuan, tiém
tién va tu nguyén.
La mt trong nhiing thanh vién nén
Campuchia sin sang tan thanh, nhit tri,
ang hé cde quy dinh, cha truong hoat
dgng caa ARF, tat nhién Campuchia cing
cé nhiing dé xuat bé sung, cu thé 1a:
- Campuchia sin sang tng hé vai tro
caa chi tich ARF nhung véi diéu kign con
cé nhiing gidi han nhét dinh dé dé phong
quyén luc bi lam dung trong qua trinh
thu hign.
- Van dé hgp tac trén bién va an toan
hang hai, Campuchia tng hé hgp tac trén
cd sd binh dang cing cé Igi song cdn than
trong vi nhiing véin dé d6liéw quan dén an
ninh cha quyén va quyén Igi cia
Campuchia.
- Campuchia sfin sang img hé vé chit
truong citu trg thién tai, cau nan, vi day 1A
van dé ma Campuchia cé tréch nhiém
dong gop va cing 1A nude c6 nhu cdu trye
tiép. r
- Hgp tée chéng khting bé 1a vain dé
vita cu thé, vita nhay cam, Campuchia
sn sang bay td su ung hd vé nguyén tac.
Trong hoat déng cy thé, Campuchia sin
sang tng hé cae hoat dong chéng khang
bé trong pham vi quéc gia
Campuchia nhu khéng chita chap khang
bé, khong dé khang bé lgi dung tra an...
trong pham vi lanh thé cia minh. Tuy
nhién vdi cic hoat dong chéng khang be
cha54
vugt ra ngoai lanh thé, Campuchia cin
khén khéo hon véi nhiing bién phap pha
hop. .
Noi chung trong ngin han va dai han,
Campuchia cén phai nang cao vj thé cua
minh trong ASEAN cing nhu trong ARF.
Nhu trén da néu, vj thé cia Campuchia
trong ASEAN va trong ARF cé nhiéu
diém bat Igi hon so véi cdc nuée thanh
vién ‘ASEAN khac. Do dé dé khdc phuc
tinh trang nay, bén canh viée gia tang
quan hé véi cdc thanh vién trong ngi
khéi, Campuchia van cin phat trién
quan ‘hé véi cae nuée lén, dc biét 1A véi
My, trén nhiéu kénh dé gidm site ép tix
Mf va cdc nuéc than My. Day la buée di
ddi héi vita tao bao, lai vita phai than
trong véi su cam théng cla cae nude
trong khu vuc.
Déi véi Campuchia, viée tham gia ARF
c6 nhiéu thuan Igi nhung cong 6 nhiing
thach thie khong nhé. Dé khéng ngitng
khdng djnh va nang cao vj thé cia
Campuchia trong Dién dan nay, trén cd 83
dung di, cha truong, chinh sich déi ngoai
cha chinh pha, Campuchia phai tuan tha,
cae phutong cham chi dao, dé 1a mém déo,
linh hoat, déc lap tu chi, bao vé loi ich
quée gia. Trude mat, Campuchia nén dé
nghi ARF tiép tuc thao luan vé giai doan
ngoai giao phong ngita (PD) trén cd sé tai
ligu thong qua tai ARF-9; c6 thé chap nhan
4 bign phap trong khai niém PD, nhung
riéng phap thé 4 can of ging giam
thiéu chitc nang va pham vi hoat dong cia
Cha tich ARF; Vé 8 nguyén téc cia PD,
Campuchia c6 thé chap nhan tat ca, nhung
nhén manh céc nguyén te cd ban cia luat
phap quéc té, kién tri gitt ving nguyén tic
Nghién cite Dong Nam A 4/2009
“tham khao va déng thuan’
CHU THICH
1. Ba giai doan cia ARF: Xay dung ling tin,
ngoai giao phéng ngita, gidi quyét xung dot.
. Nhiing nguyén téc hoat déng cia ARF
nhu: déng thuan, ty nguyén, tén trong cha
quyén... di tao ra mt sn choi tuong déi
binh dang, céc nuéc nhé khéng bj chén ép,
Khéng bi rang bugc, tao thuan Igi cho
Campuchia yén tam ¢6 mat 6 Dién dan.,
TAI LIEU THAM KHAO
. Sorn Samnang, “Vai tr etia Campuchia
trong Dién dan khu vue ASEAN-ARF",
NXB CICP, Phném Pénh, 2005.
2. Chap Sothearith, “Campughia trong
ASEAN: 5 ndm nhin Iai”, Nxb CICP,
Phném Pénh, Cambodia, 2005.
Kao Kim Hourn, “Cambodia's contribu-
tion to peace and stability in the region”,
CICP, Phnom Penh, 2000.
Kao Kim Hourn va Samrang Kamsat,
“Campuchia trong thién nién ky mdi: nhin
Igi qué khit va. huéng tdi twong lai”, Nxb
CICP, Phném Pénh, Campuchia, 2000.
Luan Thuy Dugng, Nhitng nhén t& tc
dong tdi viéc hinh thanh Céng déng an
ninh ASEAN khu vue Dong Nam A, tai
ligu hgi thdo vé hgp tae chinh tri an ninh
ASEAN-C6ng déng an ninh ASEAN. BO
Ngoai giao, thang 1/2005.
6. Nguyén Kim Lan, ARF vdi vén dé chink
tri va an ninh khu vue, Tap chi nghiéu citu
quéc té s6 1, 2000.
7. Nguyén Thu My, Dién dan khu vue
ASEAN: 10 ném nhin Iai, Tap chi nghién
citu Déng Nam A s6 thang 5/2003.
. Tai ligu chuyén dé Dién dan khu vve ARF
cia Vign nghién ettu Dong Nam A.
»
=
2
~