VIN V SINH-Y T CNG CNG TP.

H CH MINH

THC PHM
CHC NNG
Thc phm ngoi cc gi tr v mt dinh dng, c th c nhng li
ch v sc khe khng ? n nay vi nhng chng c khoa hc, cu
tr li c khng nh l C. Mt vi thc phm hay nhng thnh
phn ca thc phm c th lm gim nguy c mc mt vi bnh no
, nu nh thnh phn c li cho sc khe c n u n.
Nhng thc phm nh th thng c c gi l thc phm
chc nng hay cn c gi vi mt t khc l neutraceuticals

GS.TS L HONG NINH

1/5/2013

THC PHM CHC NNG

GS.TS L HONG NINH

I CNG
Thc phm ngo|i c{c gi{ tr v mt dinh dng, c th c nhng li ch v sc
khe khng ? n nay vi nhng chng c khoa hc, c}u tr li c khng
nh l| C. Mt v|i thc phm hay nhng th|nh phn ca thc phm c th
l|m gim nguy c mc mt v|i bnh n|o , nu nh th|nh phn c li cho
sc khe c n u n. Nhng thc phm nh th thng c c gi
l| thc phm chc nng hay cn c gi vi mt t kh{c l| neutraceuticals.
C{c nh| khoa hc, c{c doanh nghip, ngi tiu dng, v| ang rt quan
t}m n thc phm chc nng, c bit trong nhng nm gn }y. Tuy nhin,
mt vn mi c ni ln l| tnh v| an to|n v| nhng thi phng qu{
mc nhng sn phm n|y so vi nhng chng c khoa hc ca chng trn
sc khe l| vn rt {ng quan ngi.
Trong phn n|y chng ti s lc ghi li nhng kin v| nhng tranh lun
xung quanh c{c thc phm chc nng, cng nh c{c {nh gi{ v c{c bng
chng khoa hc v c{c li ch sc khe ca mt s loi thc phm chc nng
m| hi ng khoa hc v| sc khe Hoa K c}n nhc xem xt.
THC PHM CHC NNG L G ?
C th bn nghe t thc phm chc nng, nhng c l c{c bn cng cn
m h v| cha c c hi hiu tht chnh x{c thc phm chc nng l| g ?
Ti Hoa K th cm t thc phm chc nng vn cha c chp nhn mt
c{ch rng ri v| chnh thng. Nhiu c quan kh{c nhau c nhng nh
ngha kh{c nhau :
Hi thc phm Hoa K ( ADA ) , nm 1999 a ra nh ngha thc phm
chc nng nh sau : l| loi thc phm hay bt k mt th|nh phn n|o ca
thc phm n|o m| ngo|i c{c th|nh phn dinh dng truyn thng c trong
thc phm cn c th cung cp c{c li ch v sc khe. Thc phm chc
nng c nhng im mu cht nh sau :
Thc phm chc nng c th l| to|n b, hoc l| th|nh phn tng cng,
l|m gi|u thm hay nhng thc phm tng cng
c c nhng li ch v sc khe, thc phm chc nng phi c
mt th|nh phn c hiu qu t{c dng l| kh{c vi thc phm truyn
thng
1

THC PHM CHC NNG

GS.TS L HONG NINH

Tt c c{c loi thc phm hu nh u c chc nng n|o trn gc

sinh l nht nh.
Hi ng khoa hc v| sc khe ca Hoa K ( ACSH) xem nh l| mt gii
thch hp l nht trong quan nim v thc phm chc nng m| c dng ti
Hoa K hin nay. Tuy nhin mt kh{c h cng mun, thch dng mt nh
ngha hn ch v| hp hn, th d nh Vin khoa hc i sng quc t dung
nh ngha nh sau : thc phm chc nng l| thc phm m| chng c th
mang li mt li ch do c s hin din ca mt th|nh phn c t{c ng tch
cc v sinh l.
Vin h|n l}m khoa hc y khoa quc gia Hoa K thch dng vi mt nh
ngha hn ch hn : thc phm chc nng l| nhng thc phm m| nng
c{c th|nh phn cu th|nh c tp trung, bin i cho ra nhng li ch c
t bn cht t nhin ca chng.
Nu nh bn l| ngi tiu dng th nhng nh ngha, nhng kh{i nim kh{c
nhau n|y l| cc k quan trng. C{i quan trng chnh l| vic dng nhm t
chc nng cp cho thc phm m| khng chng minh c iu g.
Thc phm khng phi vt qua bt k tiu chun n|o ph hp vi bt k
chun mc n|o c dng nh l| t chc nng. Do khng c nh ngha
chnh thc t c quan qun l nh| nc, nn bt k ai cng c th gi mt
thc phm n|o l| thc phm chc nng trong nhiu th c{ch, c{ch thc m|
bt k ai cng c th gi mt thc phm n|o l| thc phm hin i
( moderm)
c th tm c nhng bng chng thuyt phc rng mt thc phm n|o
c li v sc khe ngo|i c{c gi{ tr dinh dng c b|n, ngi ta khng th
nhn v|o t chc nng trn nhn hiu hay trn t qung c{o ph{n quyt
hay gi tn mt thc phm n|o l| thc phm chc nng hay khng m|
phi da v|o, nhn v|o c{c kha cnh kh{c.
NGUN GC CA KHI NIM THC PHM CHC NNG
Kh{i nim v thc phm chc nng c a ra ln u tin ti Nht Bn v|o
nhng nm 80 ca th k trc, khi do phi i mt vi chi ph y t qu{
ln, B Y T v| Phc Li ca Nht a ra mt h thng lut l nhm thng
qua mt s thc phm m| c t|i liu khoa hc chng minh l| c li cho sc
khe vi hy vng ci thin c sc khe ca ngi cao tui ti Nht Bn.
2

THC PHM CHC NNG

GS.TS L HONG NINH

Nhng thc phm n|y phi c mt du c bit trn sn phm v| c cng

nhn nh sn phm c li c bit cho sc khe ( tc FOSHU = FOods for
Specified Health Use ). n nm 2001, c 271 sn phm c cng nhn l|
FOSHU) ti Nht Bn.
C QUAN QUN L THC-DC PHM
THNG QUA CC CNG B V SC KHE

CA HOA K (FDA)-

C{ch tt nht xem mt sn phm n|o c bng chng khoa hc l| c li

v mt sc khe hay khng ngo|i c{c gi{ tr dinh dng l| tm xem c{c c}u
vn m| c gi l| cng b v sc khe ( health claim ) trn nhn m{c ca sn
phm. Cng b sc khe l| c}u ni, c}u vn m t s lin quan gia thc
phm hay th|nh phn ca thc phm vi tnh trng, iu kin sc khe hay
mt bnh tt bt k n|o . Mc d thc phm khng cn phi vt qua bt
k mt kim nghim n|o c gi l| thc phm chc nng nhng chng
cn phi tri qua, {p ng tht cht ch c c c{c cng b v sc khe.
Ti Hoa K, c c cng b sc khe ghi trn nhn m{c phi c Cc
qun l thc phm dc phm thng qua trc khi c php s dng.
c thng qua cng b sc khe, phi c bng chng khoa hc nhm m
borng cng b l| ng vi s tht. Cc qun l thc phm dc phm Hoa
K x}y dng c{c tiu ch khoa hc c thng qua cng b sc khe.
Bng 1 di }y l| danh s{ch mt s cng b sc khe ca c{c thc phm v|
th|nh phn ca thc phm c Cc qun l thc phm dc phm Hoa H
thng qua.
Bng 1 : Cng b sc khe ca c{c thc phm c FDA Hoa K thng qua
Lin quan gia bnh v thc phm

Th d v cng b c chp nhn

Th d v cng b c chp nhn

Tp th dc u n v| n nhng
thc phm c calcium s gip tr
v th|nh nin v| ngi ln da trng,
ph n ch}u duy tr sc khe
xng v| gim nguy c long xng

Sodium v| cao huyt {p

n
3

nhng

thc

phm

cht

THC PHM CHC NNG

GS.TS L HONG NINH

Sodium(mui) c th l|m gim nguy

c bnh huyt {p cao, mt bnh m| c
kt hp lin quan vi nhiu yu t
kh{c na
Cht Bo v| bnh ung th

Mc bnh ung th ph thuc nhiu

yu t, mt thc phm m| t cht bo
c th l|m gim nguy c mt v|i loi
bnh ung th

n king cht bo no ( saturated ) Bnh tim b nh hng bi nhiu yu

cholesterol v| bnh ng mch v|nh
t, Mt thc n vi cht bo no v|
cholesterol thp c th l|m gim nguy
c c{c bnh n|y
C{c sn phm ng cc c nhiu si, Thc n t cht bo trong c{c sn
tr{i c}y, rau ci v| bnh ung th
phm ng cc dng si, tr{i c}y, rau
ci c th l|m nguy c mt v|i loi
ung th, mt bnh m| c lin quan
ti nhiu yu t.
Folate v| khim khuyt ng thn kinh Thc phm vi liu lng folate ph
tr con
hp mi ng|y c th l|m gim nguy
c ph n sinh con c khim khuyt
ng thn kinh hay no tr con.
Protein t u v| bnh ng mch Thc phm t cht bo no v|
v|nh
cholesterol m| c 25 gram protein t
u mt ng|y c th l|m gim nguy
c bnh tim.
Nu mt cng ty mun a mt cng b sc khe mi v|o nhn hiu ca sn
phm thc phm, sn phm n|y c th c thng qua theo mt trong 2 c{ch
:

THC PHM CHC NNG

GS.TS L HONG NINH

1) Kin ngh FDA v| trnh c{c kt qu nghin cu ph hp, h tr cho

c{c kin ngh k trn
2) ngh cng b sc khe da trn c{c cng b ca c quan c thm
quyn hay nh| chc tr{ch y t ca lin bang, th d nh vin h|n l}m
quc gia khoa hc v| sc khe
D con ng n|o th nhng cng b v sc khe ghi trn nhn hiu thc
phm cng i hi, yu cu h|ng lot c{c chng c khoa hc chng t rng
chng c li v sc khe cho ngi tiu th. FDA s khng thng qua c{c kin
ngh n|o, tr khi c nhiu bng chng khoa hc m bo rng iu cng b l|
ng. Th d nh kin ngh cng b sc khe ca protein t u v| gim
nguy c bnh tim mch c ly, trch dn t hn 40 nghin cu trn nhng
ngi tnh nguyn.
Nu nh bn thy cng b sc khe ghi trn nhn m{c thc phm chc nng
( hay bt k thc phm n|o ), bn c th tin rng c bng chng khoa hc chc
chn rng thc phm c cng b l| ng vi c{c chng c khoa hc.
Nhng c 2 iu m| bn phi ht sc cn thn :
1. Phi m bo rng bn c c to|n b cng b sc khe. c c
li ch sc khe do thc phm, bn cn phi dng n nh trong c{ch
hng dn trn cng b sc khe. Th d trn cng b sc khe v
protein trong u ghi rng thc n phi c 25 gram protein trong u
c th l|m gim nguy c bnh tim mch. L l ca vic a ra con s
n|y c ngha l| vi s lng protein trong u thp hn th khng cho
thy t{c ng trn vic l|m gim cholesterol.

2. Phi m bo chc chn rng c{i m| bn c chc chn l| mt cng b

sc khe, ngha l| cng b phi nu ln mi lin quan gia bnh tt
v| thc phm n v|o. C{c thc phm cng c th c cho php cha
ng mt c}u vn ni ln t{c ng ca thc phm trn cu trc hay
chc nng c th ( th d nh calcium gip xng rn chc ). Cng b
chc nng hay cu trc c k vng l| ng s tht, nhng n khng
i hi FDA thng qua trc nh cng b sc khe v| chnh v vy n
khng ging nh cng b sc khe. nhn ra s kh{c bit gia cng
5

THC PHM CHC NNG

GS.TS L HONG NINH

b sc khe v| cng b chc nng hay cng b cu trc rt n gin.

Nu nh mt cng b cp ti c{c vn bnh tt hay sc khe, ch
khng ch l| nhng cng b v c{c bnh do thit ht v dinh dng, th
chnh l| nhng cng b sc khe. Nu nh cng b khng phi nh
vy th khng phi l| cng b sc khe. Bng 2 bn di cung cp
thm mt s thng tin v c{c dng cng b m| c{c bn c th thy trn
c{c nhn m{c ca sn phm thc phm.
Cng c mt v|i lu m| c{c bn cng cn quan t}m do mt s tn ti trong
qu{ kh, m| c l vic n|y c th cn ko d|i thm trong tng lai. Khi
nhng cng b ca c{c b phn khng c thm quyn v thc phm, ghi trn
nhn m{c ca sn phm. Nu nh bn c nhng cng b khng c thm
quyn th bn c th kim tra nh sau:
1. Hy nhn k c{c t trn cng b. Trn cng b c thm quyn th bn
lun lun thy nhng t gii thch c{ch dng sn phm sao cho ng
v| ng thi ch ra cho thy nn phi hp th n|o cho c li cho sc
khe. Th d nhng cng b c thm quyn thuc thc phm c th
l|m gim nguy c bnh tim mch nu rng thc phm nn dng nh
mt phn ca ch tit ch vi t cht bo no v| cholesterol.
2. Nhn trong bng 1 nh trnh b|y m| bn c v| xem qua. N
gm nhng cng b sc khe c FDA thong qua nm 2002. Nu nh
bn khng thy cng b trong danh s{ch n|y, th c th n l| sn phm
mi hoc khng thuc thm quyn c cng b.
3. Bn c th bit, tm c nhng g m| FDA cng b, khi truy cp v|o a
ch website www.fda.gov ly them nhiu thng tin v sn phm.
Trang cng b sc khe v| cng b v th|nh phn dinh dng, bn nn
v|o trang c th nh sau : www.cfsan.fda.gov/dms/lab-hlth.html.
Bng 2 : C{c dng cng b trn c{c nhn m{c thc phm m| bn c th gp
Cng b sc khe

Cng b v
nng/cu trc

C}u vn ni v s lin
quan gia yu t thc
phm v| nguy c bnh
tt.

C}u vn ni v s lin C}u vn ni v s hin

quan gia yu t thc din ca th|nh phn
phm v| cu trc hay dinh dng.
chc nng c th.
6

chc Cng b v thnh phn

dinh dng

THC PHM CHC NNG

GS.TS L HONG NINH
Th d
Gm nhng cng b Calcium l| chc xng Nng lng thp
trong bng 1
si duy tr hot ng Khng ng
ca rut
Ngun gi|u vitamin C

FDA thng qua trc Khng i hi thng Cng b phi ng theo

da trn c{c kin ngh qua trc, nhng yu c{c qui nh, nh phi
hay tuyn b ca nh| cu cng b ng s ng vi c{c nh ngha
chc tr{ch da trn nn tht v| khng g}y nhm th n|o l| thp, th n|o
tng khoa hc
ln
l| khng ng th n|o
l| ngun tt
C{c kiu cng b mi c
th khng theo qui nh
nhng yu cu FDA
thng qua trc

CC QUAN NGI V AN TON

Mc d c nhng bng chng khoa hc chc chn rng c{c thc phm chc
nng hay th|nh phn ca thc phm c th gi vai tr trong phng bnh v|
tng cng sc khe, tuy nhin vn cn nhiu kha cnh quan ngi ni ln
gn }y v thc phm chc nng
Vn an ton
Mi quan t}m u tin v| quan trng nht chnh l| tnh an to|n ca thc
phm chc nng. Mt thc phm chc nng trc ht l| phi an to|n cho mi
ngi khi s dng chng. Mc d mt cng ty tung ra th trng mt loi
thc phm chc nng thng lu n, tp trung trn mt nhm i tng
n|o , (th d nh nhng ngi m| cholesterol m{u cao) v| vi mt lng
nht nh n|o ( s lng ghi trn cng b sc khe) . Ngi d}n thng n
nhng thc phm n|y theo nhiu th c{ch kh{c nhau. H c th n nhng
thc phm n|y khng ch ti mt ba m| c th ti nhiu ba n. Thc phm
n|y cng c th c phc v cho c{c th|nh vin trong gia nh hay nhng
kh{ch kha trong gia nh<; thc phm n|y c th c phc v cho c tr
em, ngi gi|, ph n mang thai hay ang cho con b, thm ch c nhng
ngi ang dng thuc tr mt loi bnh n|o . Do vy thc phm phi
an to|n cho tt c mi ngi n chng, nu nh thc phm c nhiu i
tng s dng.

THC PHM CHC NNG

GS.TS L HONG NINH

a c{c th|nh phn m| khng an to|n cho mi b phn d}n s v|o thc
phm chc nng l| khng hay. Thc phm chc nng m| c thm v|o nh
th|nh phn tho dc l| mt th d.
Nu nh bn i ch hay siu th, bn vn c th tm thy nhiu loi soup,
nhiu loi bt n im t}m, nc gii kh{t v| nhng loi thc phm kh{c c
cha nhng tho dc truyn thng c dng cho c{c mc ch y hc nh
John s wort, Echinacea, Ginseng hay Ginkgo biloba. (nhng sn phm n|y
hin nay khng cn ti th trng Hoa K, nhng vn cn c trong mt mt
s loi, nht l| nc gii kh{t vn cn b|y b{n ) Nhng sn phm loi n|y c
th l| mi nguy, do n khng phi sn phm an to|n cho mi ngi. Mt s
ngi d ng vi Echinacea. Ginkgo biloba c th l|m chy m{u nguy him,
trm trng nhng ngi dng ang dng c{c loi thuc chng ng. St
John s wort c th l|m hng hiu qu t{c dng ca mt s lo|i thuc nh c{c
loi thuc min dch thuc dng iu tr nhim HIV, v| c th trn c thuc
nga thai. Ngi d}n b d ng, nhng ngi ang s dng c{c thuc k trn
khi s dng c{c tho dc ( herbal) dng thc phm hay ung u phi c s
tham vn ca thy thuc ch khng th dng nh mt loi thc phm n
thun.
Xp u tin sai
Mi quan t}m quan trng tip theo l| vic qung c{o qu{ {ng v thc phm
chc nng l|m cho ngi d}n hiu sai v| ng nhn rng vic n ung th quan
trng hn s c}n bng thc phm, hay phi dng c{c bc kh{c, phng
ph{p, phng tin kh{c trong phng nga v| tng cng sc khe. Ngi
tiu dng cn c bit rng thc phm chc nng khng phi l| thn dc
hay panacea i vi nhng ngi c h|nh vi sc khe khng tt, khng hp
v sinh. Thc phm chc nng ch l| mt trong nhng kha cnh ca ch
n ung, v| ch n ung ch l| mt trong nhng kha cnh ca li sng c
li cho sc khe, bao gm tp th dc, rn luyn c th, khng ht thuc, duy
tr trng lng c th, gim stress v| nhiu thc h|nh kh{c c sc khe tt.
Thc phm chc nng i khi l| mt phn, mt b phn trong chin lc tng
cng sc khe nhng khng nn coi , khng bao gi c coi chng nh l|
gii ph{p thay th cho nhng h|nh vi hay nhng thi quen c li cho sc
khe, v| khng bao gi c coi chng nh l| gii ph{p thay th cho thuc
iu tr trong gii quyt bt k vn sc khe n|o cho con ngi

THC PHM CHC NNG

GS.TS L HONG NINH

Cng B thi qu v lut l cha ph hp

L tng l| vic xng thc phm chc nng nn da trn nhng chng
c khoa hc mnh m, c gi{ tr. Cng b khng c a ra cho n khi c{c
chuyn gia kt lun t{c dng ca sn phm v| ngi s dng l| tht s an
to|n. Tuy nhin thng th thc phm chc nng c tung ra th trng ch
vi s liu khoa hc cn nhiu hn ch. i khi, sn phm c b|y b{n m|
an to|n ca sn phm cha bit c.
Tnh khng ph hp ca c{c iu l, iu lut ca nh| nc l|m cho vic
cao thc phm v| c{c th|nh phn ca thc phm c th tr nn ti t. Th d
nh nu phn trn, c{c bn thy r l| c{c tiu ch trong cng b sc khe
trn nhn hiu h|ng ha th cht ch hn c{c cng b v chc nng hay cu
trc, nhng ngi d}n th kh lng ph}n bit bit c{i n|o l| cng b sc khe
c{i n|o l| cng b chc nng hay cng b cu trc v| c th ln ln c{i n|y vi
c{i kh{c. Nhng lut lin quan ti qung c{o thc phm th thuc thm quyn
ca hi ng thng mi lin bang th kh{c vi lut lin quan ti nhn hiu
thc phm thuc thm quyn ca FDA. Mt kh{c, lut c ban h|nh v cht
b xung trong thc phm th kh{c vi lut ca c{c thc phm thng thng
v| ln ranh ph}n chia gia 2 loi thc phm n|y i khi cn rt m h. Nhiu
cng ty c gng a ra th trng c{c thc phm chc nng nh l| dng b
sung v|o thc phm hn l| l|m ra c{c sn phm thng qua mt qui trnh
phc tp, d|i v| chi ph cao thng qua cho c mt cng b sc khe ca
sn phm thc phm bi FDA. Th d, nh| sn xut ra sn phm margarine
l|m gi|u vi stanol ester thc vt v| a ra th trng mt dng sn phm
nh l| sn phm b sung v| cng b l| sn phm cu trc nhng c ghi
trn nhn hiu l| c li cho sc khe tim mch m| khng thng qua qui trnh
ca cp c thm quyn v cng b sc khe. Tuy nhin sau FDA, khng
cng nhn v| ngn cn vic thc hin n|y, v| buc nh| sn xut phi i qua
c{c bc cn thit c FDA thng qua cng b v sc khe.
Ngi tiu dng cn lu c{c khe h trong cng b sn phm chc nng.
iu quan trng cn lu nhn ra c{c sn phm chc nng i khi c
thi phng c{c hiu qu ca chng m| nhng lut l nh| nc c thm quyn
cho thy rng nhng cng b n|y l| khng ph hp hoc g}y lm ln, v| do
vy m| t thc phm chc nng vn cha c ngha chnh thc.

THC PHM CHC NNG

GS.TS L HONG NINH

Bng 3: mnh ca bng chng c{c thc phm chc nng hin c trn th
trng
Thc phm
chc nng

Thnh t c tc
ng

Nc
Cranberry

Proanthocyanidins

Ti

hp cht organo
sulfur

Tr xanh

catechins

C chua v
cc sn phm
t c chua

lypopene

rau c l xanh
m

lutein

tht v cc sn

Conjugated
linoleic acid

Loi rau

Isothiocyanates,
indoles

Li ch sc
khe
Gim nhim
trng ng
tiu
l|m gim
cholesterol
gim nguy c
v|i loi ung
th
gim nguy c
v|i loi ung
th
gim nguy c
tho{i ha
vng mc
(macula) do
tui t{c
Gim nguy c
ung th v
Tng khi
lng c, v|
c th c mt
s t{c dng
kh{c
H tr sc
khe h d
d|y rut, kch
hot h min
dch

Nhng
ngh s lng
dng

mnh ca
bng chng

Trung bnh
Trung bnh
Yu-trung
bnh
Yu-trung
bnh

Yu

Yu

Yu

Mt vi th d thc phm chc nng c bng chng mnh trn sc khe

Tt c nhng thc phm chc nng c lit k trong phn n|y l| nhng thc
phm c kim chng qua c{c th nghim l}m s|ng, c nhm i chng
v| tt c u c FDA cng nhn. Nhng bng chng cho thy c t{c ng
10

THC PHM CHC NNG

GS.TS L HONG NINH

ln sc khe mnh m. Tuy nhin, chng ch nn c dng nh mt th|nh

phn ca s c}n bng ca ch n c li cho sc khe. Thc ra, nhng loi
thc phm c lit k sau }y c lin quan ti vic l|m gim nguy c c{c
bnh tim mch nhng khng c coi nh thay th cho ch tit ch gim
m hay gim cholesterol hay cho c{c thuc l|m gim cholesterol. Chng ch
nn c dng nh cht ph v|o vi c{c phng ph{p kh{c t ti nng
cholesterol ph hp ch khng th thay th cho nhng phng ph{p kh{c.
Thc phm t oat (whole oat ) : c nhiu bng chng khoa hc cho thy
rng nhng thc phm l|m t to|n b oat, th d nh oat r{n, oat bran,
oat flour c th l|m gim mc cholesterol trong m{u do l|m gim
nguy c c{c bnh tim mch nu nh thc phm n|y c n u n
vi s lng . Th|nh phn t{c ng c c t oat l| mt dng si
gi l| beta-glucan. T nm 1997, FDA cho php cng b sc khe
trn nhn m{c c{c thc phm n|y l| tiu th c{c sn phm t to|n b
oat s l|m gim nguy c bnh tim.
Psyllium : cng nh c{c sn phm t oat, thc phm c cha nhng si
tan c t ht psyllium c th l|m gim cholesterol trong m{u, do vy
l|m gim nguy c bnh btim nu nh tiu th liu v| u n.
Psyllium c bit nh l| mt th|nh t ca c{c si l|m nhun trng.
N cng c trong c{c thc phm ng cc dng trong c{c ba n s{ng.
Cng b sc khe v psyllium v| bnh tim c cho php t nm
1998.
Protein t u ( soy protein) nhng thc phm c l|m t u c
dng ti c{c ba n ti ch}u c t nhiu th k trc. Thc phm
u c nhng bng chng khoa hc cho thy rng tiu th protein u
gip l|m gim cholesterol trong m{u, tuy nhin s lng protein u
cn c t ti hiu qu l| 25 gram mi ng|y.
Nhng thc phm c cha protein u nh u h, sa u n|nh, cht
u th tht<u c li cho sc khe. Hin nay, nhiu loi thc phm
t u c l|m c h|m lng protein u t 6 -20 grams. Do vy,
ngi d}n cn tnh n at ti liu lng c th c li cho sc
khe.

11

THC PHM CHC NNG

GS.TS L HONG NINH

Nhng cng b sc khe ch {p dng cho nhng thc phm m| to|n b

l| u hay l|m bng protein t u. iu n|y c ngha l| ch nhng
sn phm u mi c bng chng c li cho sc khe tim. Nhng th|nh
phn ly trch t u nh isoflavones daidzein v| genistein khng c
bng chng l|m gim cholesterol v| c th c nhng t{c dng bt li
cho sc khe nu nh tiu th vi mc th{i qu{. Cng b sc khe
t u khng {p dng cho du l|m t ht u m| khng c cha th|nh
phn protein u.
Thc phm c cha stanol thc vt v| c{c sterol esters : sterols v| c{c
stanols l| c{c cht c tm thy trong t nhin vi mt khi lng
thp du rau ci v| c{c sn phm thc vt kh{c. Nhng cht n|y gip
l|m gim cholesterol trong m{u bng c{ch ngn chn hp thu
cholesterol t thc n. Khi lng stanols v| sterols c trong c{c thc
phm th khng ln c t{c ng c ngha trn mc
cholesterol. Tuy nhin c{c nh| sn xut thc phm l|m ra cht pht
ln ging margarine c cha h|m lng sterols hay stenols cao hn,
nhng thc phm c bit n|y c th gip l|m gim cholesterol nu
nh c dng ng. Nm 2000, FDA thng qua cng b sc khe
c{c thc phm c cha stanol hay sterol esters.
S dng c{c thc phm c cha stanol hay sterol esters c chp
thun trong chng trnh gi{o dc l|m gim cholesterol ti Hoa k.
Trong chng trnh n|y khuyn ngi d}n dng c{c thc phm c
cha stanol hay sterol esters thc y t{c dng l|m gim cholesterol
v| thay i li sng
iu quan trng cn lu l| cng b sc khe i vi stenols v| sterol
esters cn c nu l| thc phm cha nhng th|nh phn n|y nn
c dng t nht hai ln mt ng|y trong c{c ba n. Do stenol v|
sterol esters cha trong thc phm t{c ng bng c{ch ngn chn s
hp thu cholesterol t nhng thc phm kh{c, nn chng cn c n
cng vi nhng thc phm kh{c ph{t huy t{c dng. Nu nhng cht
n|y c dng n thun mt mnh, gia c{c ba n s khng t{c
dng
Ko nhai khng ng : tng ko nhai khng ng l| thc phm
chc nng c xem nh mt tng hi l k nhng cng rt {ng
suy ngh.
12

THC PHM CHC NNG

GS.TS L HONG NINH

Ko nhai khng ng c l|m bi ng ru ( sugar alcohols) nh

sorbitol, xylitol hay isomalt. Nhng cht n|y cng c gi l| polyols
hay cht thay th ng. Nhng cht n|y ho|n to|n khng phi l| cht
to ngt t calori nh aspartame v| saccharine. Li im c bn ca loi
ng ru l| th|nh phn ca chng khng kch hot l|m hng rng.
C{c loi vi trng rng to ra mt lng acid kch hot cho s h rng
t ng, th chng s khng to acid hay rt t acid t ng ru.
H rng l| mt bnh v| vic l|m gim nguy c bnh n|y li l| mt li
ch sc khe c tht. Hn na, chnh li ch ca chng m| khng c t{c
dng g trn vai tr c bn ca dinh dng, V vy m| ko nhai khng
ng, {p ng c nh ngha thc phm chc nng i vi hu ht
mi ngi.
C nhiu nghin cu k c c{c th nghim trn ngi cho thy ng
ru khng kch hot vic s}u rng. FDA thng qua cng b sc
khe cho ng ru v|o nm 1996 .
Nhng thc phm khc c th c nhng li ch v sc khe
Nhng thc phm cp trong phn n|y cha c FDA thng qua
cng b sc khe. Tuy nhin, nhng li ch sc khe ca chng th
ang c nghin cu
M c : m t c{ nh salmon, tuna, sardines< c cha mt loi m
acid c bit c gi l| omega 3 hay acid bo n-3 (n-3 fatty acids).
Acid bo omega 3 l| th|nh phn c bn ca m|ng t b|o, c bit l|
no, retina ca mt. Tuy nhin, khng nht thit mi ngi phi c
omega 3 t lo|i c{ v c th c th tng hp chng t c{c loi thc
phm kh{c nh u hay du canola.
Acid bo omega 3 c th c nhng t{c ng s}u hn trong c th k c
trn vic ng m{u v| vic vim nhim. C{c nh| khoa hc ang nghin
cu nhng li ch c th c i vi c{c bnh mn tnh nh bnh ung
th, vim khp, bnh crohn, v| c bit l| bnh tim mch. Hi tim
mch Hoa K trong bng hng dn v sc khe tim mch c ngh
n loi m c{ 2 ln mt tun. Tuy nhin, theo FDA, vic n|y cn c
xem xt cn trng hn. Acid bo omega 3 cha c cp thm quyn
cng b trong thc phm v| n ch c thm quyn trn cng b i vi
cht b xung v| nu ra bng chng rng acid bo omega 3 c th gip
13

THC PHM CHC NNG

GS.TS L HONG NINH

ngn nga bnh tim ch l| mt ngh ch khng phi l| mt kt

lun.
Cng c nhng bng chng khoa hc rng acid bo omega 3 liu cao c
th g}y nhng hu qu bt li v sc khe nh gia tng nguy c chy
m{u, gia tng nguy c t qi xut huyt, gia tng LDL trong m{u, kh
kim so{t bnh tiu ng. Nhng hu qu n|y hu nh khng xy ra
nhng ngi ch n loi m c{ 2 ln mt tun. V vy, nu ngi d}n
dng acid bo omega 3 h|m lng cao t c{c cht b xung hay sn
phm n|y c tung ra th trng th c kh nng ngi d}n s nhn
c nhiu loi acid bo n|y hn liu h nn dng. Hi tim mch Hoa
k khng khuyn dng du c{ i vi nhng ngi c lng
cholesterol thp.
ACSH cng xp loi bng chng ca acid bo omega 3 trn li ch
sc khe l| mnh, nhng cng cnh b{o vic dng qu{ liu t c{c
ngun c cha loi caid bo n|y.
Nc cranberry : t nhng nm 1920 gii y khoa cng gi rng
cranberry c th gip ngn nga v| iu tr nhim trng ng tiu.
Nm 1994, mt th nghim l}m s|ng trn ph n ln tui cng
minh chng iu . Nhng nghin cu gn }y cng cho thy th|nh
phn c t{c ng sinh hc c cha trong cranberry gi|u cht tanin c
gi l| proanthrocyanidins, cht c kh nng l|m gim kh nng vi
trng nh E coli gn v|o th|nh t b|o h niu.
Mc d c c{c nghin cu cung cp c{c bng chng v li ch sc khe
ca cranberry l| c cht lng tt nhng s lng nghin cu th t hn
s lng c thc hin trn thc phm cn cho FDA thng qua
cng b v sc khe. V vy, ACSH xp loi chng c khoa hc v t{c
ng c li ca nc cranberry trn vic l|m gim nhim trng ng
tiu ch mc trung bnh. ACSH cng lu rng bt k ai c nhng
triu chng, hi chng nhim trng ng tiu nn i kh{m b{c s hn
l| t iu tr
Ti : ti c bit nh mt cht c t{c ng v mt y hc t h|ng ng|n
nm nay v| c dng cho nhiu mc ch kh{c nhau. T{c ng m| c
nhng d liu tt nht l| kh nng l|m gim nng cholesterol t t
n trung bnh. Nhiu nghin cu trn ngi tnh nguyn minh chng
14

THC PHM CHC NNG

GS.TS L HONG NINH

cho hiu qu n|y, tuy nhin c{c chuyn gia vn cn bt ng trn hiu
qu l}m s|ng. S kh{c bit kin gia c{c chuyn gia c th l| do c
nhiu nghin cu kh{c nhau m| l| do th c{ch ti dng ung
v| ngay c thit k nghin cu cng kh{c nhau, dn n rt kh trong
so s{nh kt qu. V vy nn ACSH cng xp li ch trn vic gim
cholesterol ca ti cng mc trung bnh.
Khi dng mt h|m lng ln ti, th ti s c kh nng tng t{c vi
mt s loi thuc kh{c nh thuc chng ng v| thuc iu tr nhim
HIV. Vic s dng ti nh bnh thng th khng g}y ra vn g
nhng khi dng chng vi s lng ln bt thng nh mt thc
phm c l s gp mt s kh khn. V vy ACSH ngh rng bt k ai
khi dng bt k loi thuc n|o nn hi kin b{c s trc khi dng ti
vt qu{ lng dng thng ng{y trong nu nng thc n.
Tr xanh: nhiu nghin cu thc nghim trn ng vt cho thy rng
th|nh phn trong tr| xanh nh th|nh phn polyphenoic c bit nh
catechins c kh nng l|m gim nguy c nhiu loi ung th kh{c nhau.
Tuy nhin khi nghin cu trn ngi th kt qu cha r r|ng v| cn
nhiu tranh ci. Mt s nghin cu cho thy khng c bt k gim nguy
c ung th nhm c ung tr| xanh so vi nhm khng ung tr| xanh
hay ngay c trn mt d}n s kh{ ph bin ung tr| xanh l| Nht Bn
cng khng thy gim nguy c n|y. Ni chung nhng bng chng v
hiu qu phng ung th ca tr| xanh ch mc yu cho ti trung
bnh
C chua v cc sn phm t c chua: C| chua v| c{c sn phm t c| l|
ngun quan trong cung cp carotenoid lycopoene. S hiu bit v
carotenoid beta carotene, lypotene l| kh{ tt, l| cht chng oxy ha
mnh. Tuy nhin khng ging nh beta carotene, lycopene khng th
chuyn th|nh vitamin A trong c th con ngi. C{c nghin cu
trn ngi cho thy rng nu n v|o nhiu sn phm t c| chua hay
nng lycopene trong m{u cao th c lin quan ti vic l|m gim
nguy c nhiu loi ung th kh{c nhau, nht l| ung th tin lit tuyn.
Tuy nhin cng cn bit rng khng phi tt c c{c chng c u trng
hp nhau, v| cng cha c th nghim l}m s|ng n|o ( th nghim cho
dng lycopene c nhm i chng ) c thc hin ho|n tt. Ni
chung bng chng v hiu qu ca lycopene trong phng chng ung
th c xp v|o loi t yu n trung bnh
15

THC PHM CHC NNG

GS.TS L HONG NINH

Rau ci c cha lutein: Cng ging nh lycopene, lutein l| mt

carotenoid c hot tnh chng oxy ha. Lutein c tm thy nhng l{
rau c m|u xanh m nh spinach v| collard greens, v| cng l| mt
carotenoid rt cn cho vng mc mt. C nhng bng chng cho thy
rng lutein c th gip chng li s tho{i ha vng mc mt lin quan
n tui t{c, mt bnh rt quan trng l|m m la ngi ln tui. Tuy
nhin bng chng n|y ch giai on s khi. V|o th{ng 3 nm 2000,
vin mt quc gia v| vin y t quc gia Hoa K cng b mt lu rng
li ch ca lutein trn mt l| khng chc chn v| kt lun n|y c gi{ tr
cho n hm nay. ACSH xp hng bng chng ca lutein l| yu.
Sn phm t ng vt c cha conjugated linoleic acid (CLA). Rt
nhiu th|nh phn thc phm chc nng c cp trong b|i n|y l|
c{c cht ha hc c ngun l| thc vt cn gi l| phytochemicals, nhng
conjugated linoleic ngc li c ngun t ng vt cn c gi l|
zoochemical. N c tm thy t sa , c{c sn phm sa v| trong tht
ca b, cu. Nhng nghin cu bc u tin h|nh thc nghim trn
ng vt cho thy rng CLA c t{c dng nga ung th v, tng khi
lng c, gim m v| tng m ca xng. Tuy nhin, mt s t
nghin cu trn ngi th kt qu khng ho{n to|n trng khp v| cng
cha ho|n chnh. V vy, bng chng li ch ca CLA c xem l| yu
Cruciferous vegetables: c rt nhiu bng chng cho thy rng n
nhiu rau v| tr{i c}y c lin quan ti gim nguy c mc bnh ung th.
C mt s loi rau v| tr{i c}y th c nhiu li ch hn nhng lo|i kh{c l|
cha tht s r r|ng. Mt s loi rau c ngh c xem nh c gi{
tr c bit l| cruciferous vegetables. Nhm n|y gm argugula, bok
choy, broccoli, brussel sprouts, cabbage, cauliflower, collards, kale,
kohlrabi, mustard green, radishes, rutabaga, turnip, turnip greens v|
watercress. Nhm rau cruciferous c ngh l| c kh nng phng
chng ung th tt l| do chng c cha c{c phytochemicals c th bo v
chng li ung th nh c{c cht isothiocyanates v| indols. Nhng loi
rau n|y cng cung cp vitamin c v| c{c si v| mt v|i loi rau cn cung
cp caroten tin vitamin A, folic acid, calcium v| c{c cht kho{ng.
Khng ai tranh ci v vai tr nhm rau n|y trn dinh dng v| sc
khe, tuy nhin bng chng cho thy nhm rau n|y c hiu qu hn
nhm rau kh{c trong phng chng ung th l| rt yu.
16

THC PHM CHC NNG

GS.TS L HONG NINH

Probiotics: t probiotics cp ti nhng vi khun sng trong sn

phm sa ln men. Th d nh vi khun lactobacillus acidophilus c
tm thy trong sa acidophilus. Ngi ta cng b rng probiotics c th
gip h tr sc khe tiu ha v| tng cng min dch cng nh c
mt s li ch sc khe kh{c na. Tuy nhin c{c bng chng khoa hc
v li ch ca probiotics phn ln c nghin cu trong phng th
nghim v| trn ng vt. Do thiu nhng d liu thuyt phc t nhng
nghin cu trn ngi, nn ACSH xp mnh ca chng c khoa hc
ca probiotics trn sc khe l| yu. Mc d bng chng khoa hc l|
yu, tuy nhin n nay hu ht thc phm chc nng nhm n|y l| kh{
ph bin mt v|i quc gia nh Nht Bn v| Australia.
Nhng thc phm chc nng c tim nng khc : ngo|i nhng thc
phm chc nng c m t chi tit trn, cn nhiu loi thc phm c
tim nng kh{c hin nay ang c nghin cu. Nhng bng chng v
li ch sc khe trong nhm thc phm n|y thng l| t bin v| hy
vng rng, nhng nghin cu c tin h|nh trong tng lai s cung
cp chng c r r|ng v t{c dng ca chng. Mt s thc phm trong
nhm n|y gm :
-

Prebiotics. Th|nh phn thc phm n|y th khng tiu ha c nhng

c th chng gip mt s vi trng cn cho ng tiu ha ph{t trin\

Synbiotics : hn hp ca probiotics v| prebiotics

Walnuts, hazelnuts v| almonds : mc d cha h|m lng m tng

i cao nhng vn c t{c dng l|m gim cholesterol

Polyphenolics t v qu nho : nhng hp cht n|y c tnh cht

chng ng v| chng oxy ha. Ngi ta t bin rng polyphenolics
trong ru vang c ng gp v|o vic chng li bnh tim. Tuy nhin
v alcohol trong ru vang c bit l| cht c t{c dng bo v, nn
tht ra rt kh x{c nh l| polyphenolics c vai tr phng bnh tim hay
khng.

Chocolate : ging nh v qu nho, chng c cha polyphenolics

Ligans t flaxseed : nhng cht n|y ang c nghin cu v kh nng

phng chng bnh ung th

17

THC PHM CHC NNG

GS.TS L HONG NINH

Limonoids t tr{i citrus : cng l| cht c kh nng phng ung th

Nhng cm nhn v thc phm chc nng

tng thc phm c nhng li ch trong iu tr bnh tht ra khng mi.
tng n|y c t 2500 nm trc t thi Hyppocrates, ng t ca ng|nh y.
Nhiu nn vn ha trong lch s cng cho thy rng thc phm c vai tr
trong iu tr bnh t h|ng ng|n nm trc }y. Tuy nhin, trit l thc
phm nh l| thuc tr bnh ri v|o bng ti v|o th k th 19 trc nhng
ph{t minh nhng loi thuc cha bnh hin i.
n na sau ca th k 20, hiu qu y hc ca thc phm mi c sng li
khi ngi ta lin kt bnh tt vi vic n ung th{i qu{ c{c loi thc phm, th
d nh bo ph v| bnh tim mch, v| ng|y nay tr th|nh vn y t cng
cng {ng quan ngi ti nhiu quc gia trn th gii. Lc n|y, c{c nh| khoa
hc bt u nhn ra nhng th|nh phn ca thc phm t thc vt v| ng
vt c nhng t{c ng tch cc v mt sinh l nh l|m gim nguy c nhiu
loi bnh mn tnh kh{c nhau. Nhng s kin n|y cng vi c{c quan ngi v
sc khe trong d}n s, nht l| nhng ngi nhiu tui, s thay i c{c lut,
iu l v thc phm, s tin b v mt k thut v| nn kinh t th trng
rng m, l| nhng iu kin chn mi cho nhng sn phm c kh nng tng
cng sc khe to ra mt l|n sng, mt xu th mi t nhng nm 90 ca th
k trc m| chng ta c bit vi tn gi l| thc phm chc nng.
Rt nhiu cuc iu tra c tin h|nh ti Hoa K cho thy ngi tiu th
ng|y c|ng quan t}m hn v| c tr{ch nhim hn i vi sc khe v| hnh
phc trong cuc sng. Xu th t chm sc tr th|nh mt trong nhng xu
th v c{c nghin cu cho thy rng cuc sng, li sng khng c li cho sc
khe gi vai tr nn tng trong nhiu vn sc khe ca c{ nh}n v| ca c
cng ng.
Vic s dng thc phm chc nng c th l| mt phn ca li sng c quan
t}m n sc khe. Tuy nhin, nhng li ch tim nng ca c{c thc phm
chc nng khng nn b{n qa mc. Trong hu ht c{c trng hp, nhng sn
phm n|y n gin ch l| phn ph ca ch n c thit k ph hp v|
li sng tt nhm tng cng sc khe. Hn na, li ch ca nhng thc
phm m| hin nay c xng, xng danh l| chc nng vn cha c
kt lun t nhng cng trnh nghin cu khoa hc nghim tc. Trong mt s
trng hp, tnh an to|n ca chng cng cn l| vn ang t du hi.
18

THC PHM CHC NNG

GS.TS L HONG NINH

ACSH khuyn ngi tiu th- nhng ngi c quan t}m n s kt hp c{c
thc phm chc nng v|o trong li sng c li cho sc khe th trc ht nn
xem xt c{c sn phm m| cng b sc khe c FDA thng qua. Nhng sn
phm nh vy c nhng bng chng thuyt phc rng chng c li cho
nhng ngi c mc ch s dng chng, nu nh h-ngi tiu th dng
vi liu lng ph hp, trn nn tng u n nh l| mt b phn ca vic
gi c}n bng v| c ch n c li cho sc khe. Nhng sn phm n|y, nu
nh bn dng bt k sn phm n|o trong s , v| dng ng th hu nh
bn s c c nhng li ch v sc khe nh trong cng b.
ACSH khng c th v khi a ra li khuyn v nhng sn phm chc nng
m| cng b sc khe cha c FDA thng qua. S lng ghp thc phm
chc nng v|o trong ch n ung ca bn trn nn tng u n cn c
xem xt c}n nhc. Bn cn bit rng ch c nhng bng chng rt hn ch thc
phm m| bn ang n c nhng li ch sc khe m| bn mong i l| c trn
thc phm .
D nhin, nu nh bn thch mt loi thc phm chc nng c bit n|o v|
nu nh thc phm l| cht dnh dng v| c li cho sc khe th khng c l
do g bn khng dng n u n. iu n|y c th l| tt, tuy nhin bn
cng cn n iu c ni ra, nu ra nhng khng c chng minh
rng c li ch cho sc khe, v| li ch c nu ra c th ch n gin l| phn
thng cho thm, ch khng phi l| c s cho bn chn la thc phm.
Nu nh bn quan t}m tht s n gim nguy c bnh tt , tt hn ht bn
nn quan t}m n thay i li sng m| c chng minh rng c hiu qu
nh tp th dc u n, b thuc l{, duy tr trng lng c th hn l| c n
nhng thc phm chc nng m| bng chng li ch v sc khe cn hn ch.

GS.TS L Ho|ng Ninh

19