Professional Documents
Culture Documents
Cu trc tinh th
GS. Phm Vn Tng
Vt liu v c
NXB i hc quc gia H Ni 2007.
Tr 67 93.
T kho: Cu trc tinh th, cu trc tinh th ca cc oxit.
Ti liu trong Th vin in t H Khoa hc T nhin c th c s dng cho mc
ch hc tp v nghin cu c nhn. Nghim cm mi hnh thc sao chp, in n phc
v cc mc ch khc nu khng c s chp thun ca nh xut bn v tc gi.
Mc lc
Chng 1 CU TRC TINH TH ...................................................................................... 2
1.1
Cc phng php m t cu trc tinh th................................................................... 2
1.1.1
M t theo kiu t bo mng li....................................................................... 2
1.1.2
M t cu trc theo kiu xp kht cc khi cu.................................................. 9
1.1.3
M t cu trc bng cch ni cc khi a din trong khng gian .................... 14
1.2
Cu trc tinh th ca cc oxit v mt s hp cht quan trng ................................. 15
1.2.1
Cu trc tinh th ca mt s oxit...................................................................... 16
1.2.2
Hp cht gia cc oxit...................................................................................... 24
1.3
Nhng nt c bit ca tinh th cng ho tr v tinh th kim loi............................ 48
1.4
Cc yu t nh hng n kiu cu trc tinh th ..................................................... 52
1.4.1
Tnh hp thc SPT ca cc nguyn t .......................................................... 52
1.4.2
nh hng ca kiu lin kt ............................................................................ 53
1.4.3
nh hng ca bn knh nguyn t, ion .......................................................... 54
Chng 1
CU TRC TINH TH
1.1
D'
C'
X
Hnh 1
Mng li khng gian
Bng 1.7
h tinh th v 14 kiu t bo mng
H
Lp phng (cubic)
Bn phng (tetragonal)
Trc thoi (orthorhombic)
Lc phng (hexagonal, trigonal)
Mt thoi (Rhombohedral)
n t (monoclinic)
Tam t (triclinic)
Cc thng s t
bomng
Yu t i xng c
trng nht
Cc kiu mng
a=b=c
o
= = = 90
a=bc
= = = 90o
abc
o
= = =90
a=bc
= = 90o,
= 120o
a=b=c
= = 90o
abc
o
= = 90 ,
o
90
abc
90o
4 trc bc ba
P. F. I
1 trc bc bn
P. I
3 trc bc hai
P. F. I. C
1 trc bc su
1 trc bc ba
1 trc bc hai
P. C
khng
c
b
Hnh 2
Bn t bo mng li ca h trc thoi
P: l mng li n gin
F: l mng li tm mt
C: l mng li tm y
I: l mng li tm khi
z
b
y
a
c
c/3
0
1
o
a/2
Hnh 3
Xc nh ch s Mile hkl ca mt phng trong mng li tinh th
(a)
(b)
z
(c)
z
a
c
c
x
yc
O
a
a
b
a
b
Hnh 4
Ch s Mile ca mt s mt phng khc nhau: a(111); b(101); c(010)
(1)
v th tch t bo V = a3
Vi h t phng ta c:
1
h 2 + k 2 l2
=
+ 2
d 2hkl
a2
c
(2)
v th tch t bo
V = a2.c
Vi h trc thoi ta c:
1
h 2 k 2 l2
=
+
+
d 2hkl a 2 b 2 c 2
(3)
v th tch t bo V = a.b.c
Vi h lc phng ta c:
1
4 h 2 + kh + k 2
=
d 2hkl 3
a2
l2
+ 2
c
(4)
th tch t bo
3.a 2 .c
2
V=
= 0,866a .c
2
Vi h n t:
1
1 h 2 k 2 .sin 2 l2 2hlcos
=
+ 2
+
d 2hkl sin 2 a 2
b2
c
ac
th tch t bo
(5)
V= abc.sin
Vi h tam t ta c:
1
1
= 2 ( h 2 b 2 c 2 sin 2 + k 2 a 2 c 2 sin 2 + l 2 a 2 b 2 sin 2
2
d hkl V
(6)
a 3
2( .r 3 ) 2( .(
)3 )
th tch ca 2 nguyn t
3
3
4
C=
=
=
= 0, 68
th tch t bo
a3
a3
T
T
Hnh 5.
T bo mng lp phng
tm khi
Hnh 6
V tr cc hc trng bt
din (hc O), k hiu
Hnh 7
V tr cc hc trng t din (hc T), k
hiu y
a 2
4( .r 3 ) 2( .(
)3 )
th tch ca 4 nguyn t
3
3
4
C=
=
=
= 0,74
th tch t bo
a3
a3
4M
.
Na 3
Hnh 8
Mng li lp phng tm mt
Hnh 9
V tr hc O, k hiu
Hnh 10.
V tr cc hc O, k hiu x
a 2
,
2
chc c C =
Th tch 2 nguyn t
4 a
V1 = 2 ; Th tch t bo V2 = abc
3 2
T
T
T
120o
c
A1
a
a
D1
B1
C1
B1
A1
D1
(a)
Hnh 11
V tr cc hc T
60o
A
A
C1
Hnh 12
Khi gm 3 t bo (a), t bo mng li lc phng (b)
5C
8
Hnh 13
V tr cc hc T (k hiu y)
3C
8
(b)
Hnh 14
V tr cc hc O (k hiu )
b=
Do C =
a 3
;
2
V2 =
a2 3
a
3
c; mt khc =
;
2
c 2 2
= 0,74
3 2
4M
Na 2 3c
Mi t bo c 2 hc O v 4 hc T (hnh 13 v 14).
10
z'
6
1
K
4
P
y'
2
R
x'
(a)
(b)
Hnh 15
Mt phng gm cc qu cu xp kht nht (a), cch xp khng kht (b)
S
T
Hnh 16
Hai lp xp kht A v B
A
C
B
11
Hnh 17
Ba lp xp kht ABC to thnh kiu xp kht lp phng
4
1
(a)
(b)
(c)
Hnh 18
Cc hc trng trong mng li xp kht nht Hc T+ (a), Hc T- (b), Hc O (c)
Hnh 19
S phn b cc hc trng gia hai lp xp kht (lp cu pha trn v vng
12
13
4
3
2
2
7
(a)
(b)
Hnh 20
T bo mng lp phng tm mt c to thnh t kiu gi ghm cc qu
cu theo kiu chc c lp phng
c
a
a
Hnh 21
T bo mng lc phng c to thnh t s gi ghm chc c lc phng
cc khi cu
14
Bng 2
Cu trc v thng s t bo mng li ca mt s kim loi
Lp phng tm mt
Lc phng (kiu ABAB)
Lp phng tm khi
(kiu ABCABC)
Kim loi
a ()
Kim loi
a ()
c ()
Kim loi
a ()
Cu
3,6150 Be
2,2859
3,5843 Fe
2,8664
Ag
4,0862
Mg
3,2095
5,2104
Cr
2,8839
Au
4,0786
Zn
2,6650
4,9470
Mo
3,1472
Al
4,0494
Cd
2,9793
5,6181
3,1648
Ni
3,5238
Ti
2,9500
4,6860
Ta
3,3058
Pd
3,8898
Zr
3,2320
5,1470
Ba
5,0250
Pt
3,9231
Ru
2,7058
4,2819
Pb
4,9506
Os
2,7341
4,3197
Re
2,7600
4,4580
Vic mt kim loi no kt tinh theo kiu mng li ny hay mng li khc l mt
vn cho n nay vn cha r. Trong hai kiu cu trc lp phng tm mt v lc
phng u c chc c ln (C = 0,74) cn chc c ca kiu lp phng tm khi nh
hn (C = 0,68). Kt qu tnh ton cho thy nng lng mng li ca cc kim loi c cu trc
lc phng v lp phng tm mt gn tng t nhau, do s khc nhau v cu trc c th
do s khc nhau v cu trc vng ca chng.
C mt s kim loi c bin ho th hnh, ngha l c th c cc kiu cu trc khc nhau.
V d st, tu thuc vo nhit c th c cu trc lp phng tm khi (Fe-) hoc lp
phng tm mt (Fe-); coban ngoi kiu cu trc lp phng tm mt v lc phng li cn
c th to ra cc dng khc vi chu k lp li ca cc lp xp kht phc tp hn. y l
trng hp ng vi dng a hnh c bit (polytypism) khi m s khc nhau v cu trc ca
nhng dng th hnh ch xy ra theo mt hng. Trong cc kim loi c cu trc gi ghm
chc c ca tt c cc lp nguyn t kch thc ging nhau, cn s khc nhau v cu trc ch
l cch sp xp ln nhau ca cc lp . Tuy rng ch c hai cch chnh sp xp cc lp l
ABC (lp phng tm mt) v AB (lc phng) nhng cng c th hnh thnh rt nhiu kiu
sp xp lun phin phc tp hn. l trng hp ca coban kim loi. C nhng vt liu
trong c dng th hnh vi chu k lp li gia cc lp xp kht ti vi trm lp nguyn t.
S hnh thnh nhng cu trc nh vy ang l vn cha gii thch c. V d nh c kiu
cu trc vi chu k lp li ti vi trm lp, dy ti 500. Cng c quan im cho rng chu
k lp li ln nh vy lin quan vi c ch xon c khi tinh th ln dn sinh ra bin v xon.
15
Hnh 22
T bo mng NaCl c hnh thnh theo
cch ni cc bt din theo cnh chung
o
o
(a)
M
X
o
o
(b)
(c)
M
90o
M M = 2MX
(M - O, X - o)
Hnh 23
Mng tinh th NaCl c xy dng theo cch
ni cc bt din [NaCl6]5 qua cnh chung
2 MX = 1,411MX
X
M - M=
71o
M-M=
= 1,16M
Hnh 24
Khong cch cation-cation khi ni cc bt din qua nh (a); qua cnh (b) v khi ni cc t din
qua cnh (c)
a din
Bng nh
Bng cnh
Bng mt
Hai t din
2MX
1,16MX
0,67MX
Hai bt din
2MX
1,41MX
1,16MX
Bng 3
Khong cch gia cc tm a din cnh nhau MX4 v MX6
1.2
16
Na+
Cl
Hnh 25
T bo mng li kiu NaCl
Hp cht
MgSe
CaSe
SrSe
BaSe
CaTe
BaTe
UC
ScN
UN
a ()
5,462
5,924
6,246
6,600
6,660
7,000
4,955
4,440
4,890
17
S
Zn
Hnh 26
T bo mng ca blend (ZnS)
Bng 5
Mt s hp cht cu trc kiu blend
Hp
4,255
BeS
4,8624
-CdS
5,818
BN
3,616
GaP
5,448
CuCl
5,416
BeSe
5,070
CdSe
6,077
BP
4,538
GaAs
5,653
-CuBr
5,690
BeTe
5,54
CdTe
6,481
BAs
4,777
GaSb
6,095
-CuI
6,051
-ZnS
5,406
HgS
5,852
AlP
5,451
InP
5,869
-AgI
6,495
ZnSe
5,667
HgSe
6,085
AlAs
5,662
InAs
6,058
-MnS
5,600
ZnTe
6,102
HgTe
6,453
AlSb
6,135
InSb
6,478
-MnSe
5,880
SiC
4,358
cht
a ()
Hp
CuF
cht
a ()
Hp
a ()
cht
a ()
Hp
Hpcht
cht
a ()
Khi un nng ti 1020oC th blend chuyn thnh vuazit. T bo mng ca vuazit c phn
mng S2 gi ghm chc c lc phng (hnh 27). Cc ion Zn2+ chim ht tt c hc t din
T+, cn cc hc t din T v hc bt din O u trng.
Hnh 27 trnh by mt t bo mng ca vuazit. C th hnh dung t bo mng ny gm
hai phn mng xp kht lc phng cation v anion lng vo nhau mt khong bng 3/8 chiu
cao. Trong thc t hai phn mng ny lng vo nhau khng ng vi gi tr 3/8 (0,375) chiu
cao, m tu theo tng loi cation gi tr dch chuyn khc nhau (gi tr u trong bng 6).
Hng s mng ca vuazit a = 3,811; c = 6,234; d = 3,98 4,08.
Mt trong nhng tnh cht c trng ca phn mng xp kht lc phng l gi tr c/a.
Trng hp l tng th t s bng 1,633. Cc gi tr trn bng 6 u khc vi 1,633,
iu ny chng t rng cc mt khng hon ton xp kht.
18
120 o
60 o
60 o
3
8
3
8
120 o
a
Hnh 27
T bo mng kiu vuazit
Bng 6
Gii thiu mt s hp cht c cu trc vuazi
Cht
a ()
c ()
c/a
Cht
a ()
c ()
ZnO
3,2495
5,2069
0,345
1,602
MnS
3,976
6,432
1,618
ZnS
3,8110
6,2340
1,636
MnSe
4,120
6,720
1,631
ZnSe
3,9800
6,5300
1,641
AlN
3,111
4,978
ZnTe
4,2700
6,9900
1,637
GaN
3,180
5,166
1,625
BeO
2,6980
4,3800
1,623
InN
3,533
5,693
1,611
CdS
4,1348
6,7490
1,632
TaN
3,050
4,940
1,620
0,378
0,385
c/a
1,600
O2-
Al3+
O2Al3+
Hnh 28
Cu trc tinh th corun Al2O3
Khong cch gia hai lp xp kht oxi bng 2,16. T bo nguyn t ca corun thuc h
mt thoi, chiu di cnh bng 5,12, gc nhn gia cc cnh bng 5o17. T bo nguyn t c
4 ion nhm v 6 ion oxi. Cc oxit c cu to ging corun gm hmatit Fe2O3, Cr2O3, Ga2O3,
Ti2O3.
19
B
A
C
B
A
C
A
B
C
A
B
A
C
B
Sp
Sp
Sp
A
C
Hnh 29
Cc lp oxi xp kht trong -Al2O3
Mng tinh th -Al2O3 cha cc bloc tng t spinen (Sp). Bloc Sp gm 4 lp oxi gi
ghm chc c lun phin theo th t ABCA c trng ca cu trc lp phng. Ion Al3+
chim mt s v tr t din v bt din gia hai lp oxi. Cc bloc Sp tch bit nhau bng mt
lp thiu oxi, ion Na+ nh v trong lp thiu oxi . T bo mng li lc phng c cc
thng s a = 5,60, c = 22,50. Cc lp oxi trc giao vi trc c. T bo ca -Al2O3 c cha
2 bloc Sp. Cu trc spinen y c xem nh cu trc MgAl2O4 cha khuyt tt (xem hnh
35). Trong spinen MgAl2O4 c t l ion Mg2+ v Al3+ l 1 : 2 trong khi spinen ca -Al2O3
ch c Al3+ (khng k n cc ion hp kim ho nh Li+, Na+), do cn bng in tch
trong cc bloc spinen phi c cha cc l trng Al3+.
Tinh th ca cc oxit t him c mc oxi ho +3 thng dng trong vt liu gm c cu
trc khc vi cu trc corun v bn knh Ln3+ ln hn bn knh ca Al3+. Theo Holsmit, c th
phn thnh 3 loi oxit t him: loi A c cu trc mt thoi hoc lc phng, loi B thuc h
n t, loi C thuc h lp phng. Oxit t him cng c nhiu dng th hnh.
20
Bng 7
Tnh cht ca cc dng th hnh ca Al2O3
Dng th
H tinh
hnh
th
-Al2O3
lc phng
(corun)
-Al2O3
Dng
lp
phng
(g/cm )
Bn, mt
thoi
lc phng
-Al2O3
Ch s khc
ng
np
3,99
1,786
1,76
3,33,4
1,680
1,65
Bin ho khi
nung
o
2050 C nng
chy
o
1600 C thnh
Bt din
1200 C thnh
3,6
Cc oxit Sc2O3, Y2O3, In2O3 v Tl2O3 cng c cu trc loi C nh oxit t him (thuc h
lp phng, mi t bo c 16 phn t).
Oxit, sunfua, selenua kim loi ho tr mt c cu trc kiu antiflorit, ngha l vn ging
kiu florit CaF2 nhng y v tr ca ion canxi li do ion oxi chim, cn v tr ca ion flo th
cation kim loi kim chim.
Ti
O
Ca
(a)
(c)
(b)
Si
O
21
Hnh 30
T bo ca cc hp cht c cng thc AB2a) kiu florit, b) kiu rutin, c) kiu silic oxit (cristobalit)
Bng 8
Cc hp cht c cu trc florit v antiflorit
florit
Hp
a ()
cht
antiflorit
Hp
a ()
Hp
cht
a ()
Hp
cht
a ()
cht
CaF2
5,4626
PbO2
5,3490
Li2O
4,6114
K2O
6,449
SrF2
5,8000
CeO2
5,4110
Li2S
5,7100
K2 S
7,406
SrCl2
6,9767
PrO2
5,3920
Li2Se
6,0020
K2Se
7,962
BaF2
6,2001
ThO2
5,6000
Li2Te
6,5170
K2Te
8,168
BaCl2
7,3110
UO2
5,3720
Na2O
5,5550
Rb2O
6,740
CdF2
5,3895
NpO2
5,4334
Na2S
6,5390
Rb2S
7,650
HgF2
5,5373
PuO2
5,3860
Na2Se
6,823
a ()
c ()
Cht
a ()
c ()
TiO2
4,5937
2,9581
0,305
SnO2
4,7373
3,1864
0,307
CrO2
4,4100
2,9100
TaO2
4,7090
3,0650
GeO2
4,3950
2,8590
WO2
4,8600
2,7700
IrO2
4,4900
3,1400
CoF2
4,6951
3,1796
0,306
4,3960
2,8710
FeF2
4,6966
3,3091
0,300
MoO2
4,8600
2,7900
MgF2
4,6230
3,0520
0,303
NbO2
4,7700
2,9600
MnF2
4,8734
3,3099
0,305
OsO2
4,5100
3,1900
NiF2
4,6506
3,0836
0,302
PbO2
4,9460
3,3790
PbF2
4,9310
3,3670
RuO2
4,5100
3,1100
ZnF2
4,7034
3,1335
0,307
0,302
MnO2
0,303
C th m t cu trc mng tinh th rutin theo kiu xp kht nh hnh 31. Phn mng
anion oxi xp kht theo kiu lc phng (ABAB). Cation titan chim 1/2 s hc bt din theo
trt t: c mt dy hc bt din b trng n mt dy hc bt din b chim ht. Trt t ny
thay i lun phin theo 1/2 n v ca c.
Kiu silic oxit
22
a
a
(b)
To cc nguyn t
(a)
23
TT+
T+
TT+
TT+
T-
Hnh 32
Cch ghp cc t din SiO4 ( Si4+, { O2-)
C'
C'
A'
D
C
B
(a)
A'
) 150o
B'
B'
B'
A'
C'
C
B
(b)
C
B
(c)
Hnh 33
S t hp hai t din SiO4
a) Thch anh; b) Cristobalit ; c) Tridimit
24
tridimit
117
Thch an h
o
57 3 C
Thch anh
tridimit
o
163 C
870
tridimit
1050
1470
cristobalit
253
o
cristobalit
1728
Nng chy
Hnh 34
S biu din s chuyn ho gia cc dng th hnh ca SiO2
Hnh 35
T bo mng ca spinen
25
8 nh ca lp phng ln:
8 1/8 = 1
6 mt lp phng ln :
6 1/2 = 3
12 mt nh trong lp phng: 12 1
= 12
Tng s c 32 oxi
24 1/2 = 12
24 mt nh pha ngoi :
=1
81 = 8
24 1/4 = 6
Tng s hc O l 32
24 1/2 = 12
61 =6
(7)
rB = (0,625 W) a rO
(8)
26
MgAl2O4
Mg2TiO4
LiAlTiO4
Li0,5Al2,5O4
LiNiVO4
Na2WO4
2;3
2;4
1;3;4
1;3
1;2;5
1;6
T hp cation
Cng thc
Tinh th
a ()
cng
d (g/cm3)
tonc
MgAl2O4
Lp
(8,09)
3,57
2135
0,593
75,3.104
5
(-10 )
R(900oC)
phng
ZnAl2O4
-nt-
(8,09)
7,5-8
4,58
1930
0,596
18,6.104
CoAl2O4
-nt-
(8,1)
>7
4,37
1960
11,7.104
NiAl2O4
-nt-
(8,04)
4,45
2020
36,4.104
CuAl2O4
-nt-
4,58
Khng tng hp
MnAl2O4
-nt-
4,12
FeCr2O4
-nt-
>7
4,392
1780
0,90
27
MgCr2O4
-nt-
(8,31)
4,429
2330
0,96
10,3.102
ZnCr2O4
-nt-
(8,31)
>7
5,393
97,2.102
FeCr2O4
-nt-
(8,34)
4,998
2180
0,85
54,7.10
CoCr2O4
-nt-
(8,31)
5,580
40,1.10
NiCr2O4
-nt-
5,160
MnCr2O4
-nt-
>7
4,870
CuFe2O4
-nt-
5,700
MgFe2O4
-nt-
(8,36)
6,65
4,560
1750
1,15
25,1
ZnFe2O4
-nt-
(8,42)
6,5
5,330
78,0
CdFe2O4
-nt-
5,800
MnFe2O4
-nt-
4,900
FeFe2O4
-nt-
(8,40)
5,210
1598
1,53
5,4(300o)
NiFe2O4
-nt-
(8,35)
5,340
CoCo2O4
-nt-
MgCo2O4
-nt-
MgV2O4
-nt-
CaV2O4
-nt-
MnV2O4
-nt-
BeAl2O4
Hnh thoi
51,3
6,073
P.hu
4,960
4,240
4,570
(8,52)
8,5
3,720
1870
0,573
(8,42)
ph
BaAl2O4
Lp
>6
3,560
1820
phng
Mg2TiO4
Lp
1,12
phng
Zn2TiO4
Lp
5,360
phng
Mn2SnO4
Lp
4,640
1850
phng
28
(9)
29
1.2.2.2 Perpkit
Perpkit l tn gi ca khong vt c cng thc CaTiO3. Mng li ca perpkit thuc h
lp phng, cation titan nm tm lp phng, 6 ion oxi nm tm cc mt, 8 ion canxi nm
cc nh (hnh 36). Mi t bo c cha mt phn t CaTiO3.
Hnh 36
T bo mng CaTiO3
30
Trong mt xp kht ion Sr chim 1/4 nguyn t, cn 3/4 l ion oxi. Kiu cu trc perpkit
bao gm mt s ln hp cht v c cng thc tng qut ABX3, trong X c th l ion oxi
hoc halogen.
Trng hp chung A l cation c kch thc ln, B l cation c kch thc b. Cation A
cng vi X to thnh kiu gi ghm chc c lp phng mt tm, cn ion vi kch thc b
B nm tm khi lp phng . Tng in tch dng ca A v B phi bng tng in tch
m ca X. Do cc t hp c th c ca hp cht ABO3 l +1 v +5, +2 v +4, +3 v +3 vi
hp cht ABX3 (X l halogen) ch c mt trng hp duy nht l +1 v +2.
Bng 11 gii thiu mt s hp cht kt tinh theo kiu perpkit. Hp cht c cu trc
perpkit ng vai tr quan trng trong vt liu p in, vt liu bn dn. Hu ht hp cht
perpkit c cng thc ABO3 u c tnh cht xecnhet in. Theo Holsmit th gia tnh cht
xecnhet in v cu trc perpkit ABO3 c mi lin h c nh gi bng yu t tlrng (t).
t=
rA + rO
2(rB + rO )
(10)
Ti
Sr
3
4
y
5
(b)
Ti4+,
(a)
Sr2+,
O2-
Hnh 37
a) T bo mng ca SrTiO3; b) mt xp kht
Bng 11
Cc hp cht kt tinh theo kiu perpkit
in tch cation
Hp cht perpkit
+1 v +5
+2 v +4
+3 v +3
+1 v +2
31
y, cn lu mt iu l trong tnh ton chng ta xut pht t quan nim cho rng
lin kt trong perpkit thun tu l lin kt ion. Nh trn chng ta u bit iu ny khng
thc s ng, do khng th p dng quy tc ca Golsmit mt cch my mc c.
Trong mng li tinh th perpkit thng c l trng cation A, cn cation B th hu nh
cha gp l trng. C th xem cu trc ca WO3 thuc dng perpkit m khng c cation A.
Hp cht NaxWO4 (x = 0,3 1) c mng li n gin cu trc perpkit bin dng trong mi
gi tr ca x.
Ngi ta cng gp perpkit c l trng anion. V d titanatsronti c cng thc SrTiO2,5
ng hnh vi cu trc lp phng ca SrTiO3, trong c l trng O2.
Mt trong cc hp cht quan trng ca nhm perpkit l BaTiO3. y l cht p in u
tin thu c di dng gm v c s dng rng ri trong k thut hin i.
Bari titanat c 2 dng th hnh chnh. Trn 1460oC barititanat tn ti di dng lc
phng, khng c tnh p in; di 1460oC chuyn thnh dng lp phng v c tnh p
in. Nhng khi lm ngui xung di 1460oC dng lc phng c th cha chuyn thnh
lp phng v tn ti dng khng bn n nhit phng. Mt tnh cht l th ca dng lp
phng l bin ho mng li khi thay i nhit .
Khi lm lnh n 120oC, t bo perpkit b ko di theo mt cnh lm cho mng li t
lp phng bin thnh t phng, c/a ln hn 1. S chuyn pha lc ny km theo bin i bt
thng v in mi chng t c pht sinh s phn cc ca t bo. Lm lnh tip tc n 0oC
li xy ra bin ho th hnh th hai. S thay i cu trc lc ny c th hnh dung nh ko di
khi lp phng dc theo ng cho ca mt mt bn. nhit thp hn na (-90oC) c
s bin ho th hnh th 3, ln ny t bo b ko di theo ng cho ca khi lp phng to
thnh khi mt thoi (xem hnh 38).
tt c ba nhit hng ca momen lng cc xecnhet in u song song vi
hng ko di t bo mng. l do s chuyn dch v tr ca ion titan trong bt din oxi.
Ban u khi h nhit s hng v pha mt ion oxi, sau hng v pha gia hai ion oxi
v cui cng hng v gia ba ion oxi. Cch gii thch ny c Kay H. F. v Vonsden
a ra t nm 1949.
Cng nh spinen, cc hp cht c cu trc perpkit c th to thnh dung dch rn thay
th vi nhau trong mt gii hn rt ln. V d PbTiO3, SrTiO3, BaZrO3, BaSnO3, BaHfO3,
KNbO3, c th to thnh dy dung dch rn khng hn ch vi BaTiO3.
32
Lp phng
o
a1 = a2 = a3 = 4,009 A
a3
a2
a1
120 oC
130oC: a1 = a2 = 4,003 A
o
c = 4,022 A
T phng
0oC: a1 = a2 = 3,992 A
o
c = 4,035 A
a2
a1
0oC n t
c
Hnh thoi
a2
a1
0oC:
o
a' = 5,667 A
o
b' = 5,681 A
o
c' = 3,898 A
-90oC Mt thoi
a3
0oC: a1 = a2 = 4,012 Ao
c = 3,989 A
o
= 89 51'
o
-90oC: a1 = a2 = a3 = 3,998 A
= 89o52'
a2
a1
-90oC:
o
a' = 5,668 A
o
b' = 5,683 A
o
c' = 3,876 A
Hnh 38
Bin ho ca t bo mng BaTiO3
Hm lng
Cht
(%)
Hm lng
Cht
(%)
Nb2O5
063
Na2O
Ta2O5
077
K2O
TiO2
213
ThO2
Hm lng
(%)
(Ce,La)2O3
215,3
01,4
(Y,Er)2O3
05,1
CaO
418,1
SnO2
04,1
05
MnO
07,7
ZrO2
05,7
UO2
011,4
FeO
010
WO3
00,3
UO3
015,5
Fe2O3
09,8
H2O
06
16
Ngoi ra cn cha mt t Sb2O5, MgO, PbO, HfO2, SiO2, Al2O3, SrO, BeO, CuO, GeO2.
33
Hnh 39
Cu trc pyrclo Er2Ti2O7
Khong vt pyrclo thuc h lp phng. Mng tinh th tng t florit CaF2. Khi chuyn
t florit thnh pyrclo th v tr ca F b chim bi O2. Nhng mi t bo mng c mt ion
O2 b khuyt, 7 ion O2 cn li b chuyn dch lm cho v tr l tng ban u bin i. Trong
cng thc tng qut ca pyrclo A2B2O7 th A l cation c kch thc ln hn c bao
quanh bng 8 ion O2 to thnh mt khi lp phng bin dng. Cation nh B4+ nm trong bt
din dng BO68. Cc bt din BO6 ni vi nhau qua nh to thnh mt dy dy xch dc gn
song song vi nhau. Cc dy xch ny li ni vi nhau qua bt din BO6 lp nn dy dy
xch ngang trc giao vi dy dy xch dc (hnh 39).
V tr trung gian gia cc bt din BO6 c xp bng cc ion A. Nhm pyrclo c gi tr
nht trong vt liu mi l titanat t him c cng thc tng qut l Ln2Ti2O7. Theo tnh ton
ca nhiu tc gi th ch c nhng nguyn t t him no c bn knh tho mn h thc:
1,22 <
rLn3+
rTi4+
< 1,5
rLn3+
rTi4+
(rTi4+=0,64).
Bng 13
Bn knh ca mt s cation t him
Ion
La3+
Ce3+
Pr3+
Nd3+
Pm3+
Sm3+
Eu3+
r ()
1,061
1,034
1,013
0,995
0,979
0,964
0,050
rLn3+/rTi4+
1,660
1,610
1,580
1,550
1,530
1,500
1,480
Ion
Gd3+
Tb3+
Dy3+
Ho3+
Er3+
Tm3+
Yb3+
Lu3+
r ()
0,938
0,923
0,908
0,894
0,889
0,899
0,858
0,84
rLn3+/rTi4+
1,460
1,440
1,420
1,400
1,390
1,390
1,34
1,32
34
Hnh 40.
Ph hng ngoi ca titanat v zirconat t him
1 x / 2
4+
1+x/2
35
36
(a)
(b)
(a)
(b)
Hnh 41
Cu trc ca pha siu dn 1:2:3 (YBa2Cu3O7x )
(a) v (a) thuc h hnh thoi; (b) v (b) thuc h t phng
1.2.2.5 Silicat
Silicat l loi hp cht ph bin nht trong v Qu t cng nh trong vt liu v c.
Cu trc ca silicat c to thnh t s gi ghm chc c cc ion oxi. Trong cc hc trng
ca b khung anion c sp xp cc cation kim loi v c bit ion Si4+ chim t l ln
37
Ion
Bn knh ion ()
(h thng Paolinh)
rc/ra
SPT
n v cu trc
Oxi
O2+
1,36
Silic
4+
Si
0,39
0,29
t din
Al3+
0,57
0,42
t din
bt din
0,59
0,59
bt din
0,83
0,63
bt din
bt din
bt din
lp phng
Nhm
3+
Fe
St
Fe2+
Magi
Mg2+
0,78
0,57
Natri
Na+
0,98
0,725
2+
1,06
0,8
lp phng
1,33
1,0
12
lc phng
Canxi
Kali
Ca
K
38
S ion O2
(5)
(6)
SiO2
36,96
0,615
0,615
1,230
2,985 3
Al2O3
20,65
0,205
0,406
0,609
Fe2O3
0,70
0,004
0,008
0,012
1961
1,999 2
0.038
FeO
34,30
0,477
0,477
0,477
MnO
2,45
0,035
0,035
0,035
MgO
3,17
0,077
0,077
0,077
CaO
1,81
0,032
0,032
0,032
Tng
100,04
2,315
0.169
3,005 3
0,366
0,155
2,472
Q.V.d.10
24
A.1.6602.10
24
R.V.D
(16) v Q/A = R
1,6602.T
39
4
4
-3
-
2-
-3
Hnh 42
T din
SiO
44
4+
2-
Hnh 43
Sorosilicat
Cng thc
H tinh th
Ch s khc x
Olivin
(Mg,Fe)2[SiO4]
hnh thoi
3,3
6,57,0
Zircon
ZrSiO4
t phng
4,7
7,5
Phenacit
Be2[SiO4]
mt thoi
34
7,58,0
1,641,67
Willemit
Zn2[SiO4]
mt thoi
3,94,2
5,5
1,691,72
Pyrop
Mg3Al2[SiO4]3
lp phng
3,51
7,07,5
1,70
Almanin
Fe3Al2[SiO4]3
lp phng
4,25
7,0
1,83
Spossartit
Mn3Al2[SiO4]3
lp phng
4,18
7,07,5
1,80
Grossulair
Ca3Al2[SiO4]3
lp phng
3,53
6,5
1,73
Andradit
Ca3Fe2[SiO4]3
lp phng
3,75
7,0
1,89
Uvarovit
Ca3Cr2[SiO4]3
lp phng
3,77
7,0
1,86
1,671,87
1,631,83
1,921,96
1,962,02
40
Silimanit+
Al2[OSiO4]
hnh thoi
3,30
67
1,671,65
clas
AlBe[OHSiO4]
n t
3,10
7,5
1,671,65
Topaz
Al2(F,OH)2SiO4
hnh thoi
3,43,6
8,0
1,621,61
Sphen
CaTi[(OSiO4)]
n t
3,50
5,5
2,091,90
Datolit
CaB[(OH)SiO4]
n t
2,83
55,5
1,671,63
Cng thc
H tinh th
Ch s
Benitit
BaTi[Si3O9]
Lc phng
3,7
6,5
Catapleit
Na2Zn[Si3O9]
Lc phng
2,8
6,0
Endialit
(Na,Ca,Fe)6Zr[OH.Si3O9]
Mt thoi
3,0
5,5
Axinit
Ca2(Fe,Mn)Al2[OH.BO3 Si3O12]
Tam t
3,3
6,5-7
1,7-1,68
Beryl
Al2Be3[Si6O18]
Lc phng
2,7
7,5-8
1,6-1,58
Cordierit
Mg2Al3[AlSi5O18]
Hnh thoi
2,6
7-7,5
1,54-1,63
Mt thoi
3,5
7,5
Khc x
Cu6[Si6O18].6H2O
Mt thoi
3,3
1,65-1,7
41
[Si3O9]6-
[Si4O12]8-
[Si6O18]12-
Hnh 44
Xiclosilicat
[Si2O6]4-
Hnh 45
Nhm pyrxen
Bng 18
Mt vi khong vt nhm pyrxen
Tn
Cng thc
Tinh th
Ch s khc x
ng np
ipzit
CaMg[Si2O6]
n t
1,694-1,664
Jadeit
NaAl[Si2O6]
n t
3,4
1,667-1,665
git
Ca(MgFeAl)[Si2O6]
n t
3,5
5,5
1,711-1,686
Spodulen
LiAl[Si2O6]
n t
3,2
6,5
1,676-1,661
Enstatit
(MgFe)2[Si2O6]
hnh thoi
3,5
5,5
1,77-1,73
Mt phn MgO c th thay th bng FeO. Trong enstatit cha di 5% FeO. Nu FeO c
gi tr gia 5 n 14% th gi l bronzit, nu FeO c trn 14% th gi l hypecten.
+ Nhm amphibn: Cng thc ca b khung anion l [Si4O11]6. Tm ca mi lc gic
c th c nhm OH lc cng thc ca b khung anion l [(OH)Si4O11]7.
6-
[Si4O11]
-
Hnh 46
Nhm amphibn
42
Cng thc
Tinh th
Trmolit
Actinot
Glaocophan
Wollastonit
Rodonit
Ca2Mg5[(OH)Si4O11]2
Ca2(MgFe)5[(OH)Si4O11]2
Na2Mg3Al2[(OH.Si4O11]2
Ca3[Si3O9]
CaMn4[Si5O15]
n t
n t
n t
tam t
tam t
2,3
5-6
3,0
2,9
3,5
6-6,5
5
6
Ch s khc x
ng np
1,633 -1,60
1,634 1,61
1,63 1,61
1,634 1,62
1,76 1,72
K(MgFe)3[(OH)2AlSi3O10]
[Si 4O10 ]
Hnh 47
Nhm phylosilicat
Bng 20
Mt vi khong vt thuc lp phylosilicat
Tn
Cng thc
Tinh th
Tal
Pyrofilit
Apofilit
Muscovit
Mg3[(OH)2Si4O10]
Al2[(OH)2 Si4O10]
KCa4[F.Si8O20]
KAl2[(OH.F)2 AlSi3O10]
n t
n t
t phng
n t
Ch s khc x
2,7
1,58-1,54
2,3
4,5
1,53
1,565-1,535
43
Phlogopit
Biotit
Lepidolit
KMg3[(OH.F)2 AlSi3O10]
K(MgFe)3[(OH.F)2AlSi3O10]
KLi2Al[(OH.F)2 Si4O10]
n t
n t
n t
2,9
3
3
3
3
3
1,60-1,56
1,66-1,60
1,56-1,54
Hnh 48
Cu trc tinh th caolinit
- Mt hiroxil:
4 + 4/2 = 6O2
2 + 4/2 = 4Si4+
2 + 4/2 = 4O2
1 + 4/4 = 2OH
3 + 2/2 = 4Al3+
5 + 2/2 = 6OH
44
(a)
O
OH
1/2
1/2
O
O
1/4
O
1/2
(c)
OH
O 1/2
1/2O
1/2
OH
1/4
OH
OH
1/2
OH
OH
OH
OH
OH
OH
OH
1/2
OH
OH
OH
OH
5A
OH
OH
1/4
OH
1/4
1/2
O 1/2
9A
O
OH
Hnh 49
Cc mt ct ca t bo caolinit
a) Qua cc mt lc gic oxi;
b) Qua cc mt hn hp oxi v hiroxil
c) Qua cc mt hiroxil
4 + 4/2 = 6O2
4+
2 + 4/2 = 4Si
2
2 + 4/2 = 4O
1 + 4/4 = 2OH
3 + 2/2 = 4Al3
2
2 + 4/2 = 4O
1 + 4/4 =2OH
2 + 4/2 = 4Si4+
2
4 + 4/2 = 6O
Te
Oc
Te
45
O2Si4+
OHAl3+, Mg2+
Fe3+, Fe2+
Hnh 50
Mng li tinh th monmorillonit
46
O2Si4+
OHAl3+,Fe3+..
Mg2+
Hnh 51
Mng li tinh th clorit
- Phenpat kim (octoz v microlin) u c cng thc chung K[AlSi3O8] nhng octoz
thuc h n t, t trng 2,6, rn 6 c th cha mt t natri (di dng anbit), st, bari,
rubii, cn microlin thuc h tam t.
47
Anbit
(0 10%An, 90 100%Ab)
Olgoclaz
Aesin
Labrade
Bitonit
Anoctit
48
Hnh 52
Bt din ct, n v c s ca mng li
zeolit
Hnh 53
Zeolit A
192
1 + Si / Al
(11)
(12)
1.3
Cu to tinh th v tnh cht ca cc hp cht cacbua, nitrua, borua, silixua kim loi c
nhiu nt ring bit do kiu lin kt ho hc. Khc vi cc hp cht trnh by phn trn c
lin kt ion l ch yu, trong tinh th ca cacbua, nitrua, silixua kim loi th lin kt cng ho
tr l chnh hoc lin kt hn tp gia cng ho tr ion kim loi.
Lin kt cng ho tr rt bn vng nn nhng hp cht loi ny c rn v nhit
nng chy cao, dn. Trong khi lin kt kim loi truyn cho cacbua, nitrua, borua, silixua
mt s c tnh ca kim loi nh do, c dn in cao, siu dn nhit thp.
bn v hng ca lin kt cng ho tr ph thuc vo s lng t ca in t lin kt.
V d lin kt ca cc obitan p bn hn lin kt ca obitan s. Vi kim loi chuyn tip th li
49
Hnh 54
Cch ni cc bt ct qua mt lc gic
4+
3+
cc nh l Si hoc Al ti tm ca t din Si(Al)O4
(b)
(a )
Hnh 55
Cu trc graphit
50
Hnh 56
Kiu cu trc blend (ZnS), kim cng (z Zn, { S)
Hnh 57
Cu trc ca nitrua bo (z B, { N)
51
Nu t l gia bn knh nguyn t phi kim (X) v ca kim loi (M) trong hp cht
khng ln hn 0,59 th cc nguyn t kim loi to thnh mng gi ghm chc c thng
thng nh trong mng kim loi (lp phng mt tm v lc phng), cn phn t phi kim
xm nhp vo cc khong trng. iu ny tho mn vi cacbua, nitrua v mt phn borua ca
kim loi chuyn tip. Bn knh ca nguyn t silic qu ln do silisua cu to theo kiu thay
th. Ngoi yu t hnh hc ra cu trc tinh th ca hp cht nhm ny cn ph thuc vo
thnh phn ho hc, iu kin bn ngoi (p sut, nhit ) v mt s yu t khc na.
ng v quan im vt liu gm th cacbua, nitrua c thnh phn AX c cu to kiu
NaCl, trong cc nguyn t kim loi c kiu gi ghm chc c lp phng, cn phi kim
chui vo cc hc bt din. V d tinh th TiC, ZrC, HfC, NbC, TaC, TiN, ZrN, CrN, HfN,
UN...
Cacbua ca wolfram v ca molipen c mng li tinh th ging kiu cu trc ca NiAs
(hnh 58). Trong cc cacbua ny nguyn t kim loi chim v tr ca niken, cn cacbon chim
v tr ca As. l mng li lc phng. Mi t bo mng c 6 nguyn t cacbon, 6 nguyn
t wolfram hoc molipen. S phi tr ca chng u bng 6 nhng dng a din phi tr th
khc nhau: nguyn t cacbon nm tm ca lng tr tam gic, cn cc nguyn t cacbon phi
tr quanh nguyn t kim loi th phc tp hn. Cc tinh th vi lin kt ion th cha gp kiu
cu trc ny.
Gm cacbua c cu trc chuyn tip t pha xm nhp n pha thay th. Borua l hp cht
ho hc c thnh phn rt khc nhau M1B, M2B, MB, M3B4, MB2, M2B5, MB4, MB6 v MB12.
Mng tinh th rt phc tp, trong va c lin kt cng ho tr va c lin kt kim loi.
Cr (Si)
Al (Mo)
Ni
As
Hnh 58
Cu trc tinh th nikenlin NiAs
Hnh 59
Cu trc Cr2Al
Trong gm th ph bin nht c iborua MB2, y M l Cr, Ti, Zr, Hf, Nb, Ta, W... Tt
c cc borua ny u c mng tinh th ging nhau v ging mng tinh th ca AlB2. y l
mt kiu cu trc phc tp gm cc lp nguyn t bo nh trong graphit phn b chnh xc lp
ny trn lp kia. Cc nguyn t kim loi nm tm cc lng tr lc gic ca nguyn t bo.
Nh vy l to nn cc lp lun phin: lp mt phng lc gic ca bo v lp mt phng hnh
thoi ca nguyn t kim loi. Cu trc nh vy thuc h lc phng. Mi t bo nguyn t c
mt nguyn t bo v mt nguyn t kim loi.
Bng di y gii thiu mt s loi tinh th c lin kt cng ho tr thng s dng
trong vt liu gm.
52
Bng 21.
Mt s loi tinh th c lin kt cng ho tr thng s dng trong vt liu gm
Cng thc
H
Kiu mng
Hng s mng ()
S phn t
a, b v c
trong mt t bo
Lc phng
Graphit
2,46
6,71
4
C
Lc phng
Kim cng
3,567
8
4,357
4
Lc phng
Sphalerit
_SiC
TiC
-ntNaCl
4,328
4
ZrC
-ntNaCl
4,678
4
HfC
-ntNaCl
4,487
4
NbC
-ntNaCl
4,41
4
TaC
-ntNaCl
4,454
4
MoC
Lc phng
MoC
2,901 2,768
1
WC
-ntMoC
2,903
2,833
1
TiN
-ntNaCl
4,23
4
ZrN
-ntNaCl
4,64
4
Lp phng
NaCl
4,42
4
NbN
Lc phng
ZnO
3,05
4,94
2
UN
Lp phng
NaCl
4,89
4
BN
Lc phng
BN
2,51
6,69
4
MoB2
Lc phng
AlB2
3,05
3,113
1
ZrB2
-nt_
3,03
3,22
1
TiB2
-nt_
3,03
3,23
1
NbB2
-nt_
3,09
3,31
1
2,97
3,07
1
-nt_
_CrB2
MoSi2
T phng
MoSi2
3,20
7.89
2
WSi2
-nt_
3,22
7,88
2
1.4
53
(13)
- Hp cht c cng thc AxByCz trong A v B l cation, C l anion. K hiu SPT trung
bnh ca cation l SPT cation ta c:
SPT cation =
x(SPTA ) + y(SPTB )
x+y
SPT cation
z
=
SPTanion x + y
54
hn. S phi tr ca thu ngn trong HgO bng 2. HgO c cu trc mch gm cc mnh OHg-O. Ta c th gii thch c iu khi lu n cu hnh in t ca Hg c lp v bn
ngoi l 4f145d106s2. trng thi kch thch nguyn t Hg c cu hnh 4f145d106s16p1. Cc
obitan lai ho sp ca Hg xen ph vi obitan ca oxi to thnh lin kt cng ho tr vi cu
hnh phn t dng ng thng.
Hnh 60
S phn b mt in t trong tinh th LiF
trn cc ng c ghi gi tr mt in t (e/3)
55
e/A3
M G
Li
Hnh 61
Bin thin mt in t trong LiF dc theo ng ni lin hai nhn
Kiu cu trc tinh th ph thuc rt mnh vo t l bn knh cation (Rc) v bn knh anion
(Ra) (xem bng 22)
Bng 22
T l Rc/Ra, SPT ca cation, kiu cu trc ca cc hp cht AB
Rc/Ra
S phi tr
Kiu cu trc
1> Rc/Ra > 0,732
Kiu CsCl
Kiu NaCl
56
Bng 23
T l Rc/Ra, SPT ca cation v kiu cu trc ca oxit c
cng thc MO2
Oxit
Rc/Ra
SPT
Kiu cu trc xc nh c
SiO2
GeO2
TiO2
SnO2
PbO2
HfO2
ThO2
0,32
0,43
0,54
0,59
0,66
0,73
0,67
0,77
0,95
4
4
6
6
6
6
6
8
8
Vi hp cht ca oxit hoc florua c cng thc AB2 th c ba kiu cu trc l silic oxit
(SPT 4), rutin (SPT 6) v florit (SPT 8) (xem bng 23).
Khi gi tr Rc/Ra ng vi khong bin gii chuyn kiu cu trc (0,732 hoc 0,414) th
hp cht c th tn ti di hai dng th hnh. V d vi GeO2, HfO2,
Khi kho st mng li tinh th ion ngi ta thng s dng khi nim phn in tch
ca ion hoc lc ho tr ca lin kt. V d cation Mm+ c bao quanh bng n anion Xn th
lc ho tr ca lin kt gia cation Mm+ v mt anion Xn l = m/n. in tch m ca mt
anion phi bng tng lc ho tr ca cc cation bao quanh anion , ngha l = m/n. V d
spinen MgAl2O4 gm c phn mng anion O2 xp kht kiu lp phng mt tm ABCABCA,
ion Mg2+ nm cc hc t din (SPT 4), ion Al3+ nm cc hc bt din (SPT 6), xung
quanh ion O2 c 3 cation Al3+ v mt cation Mg2+:
i vi Mg2+: phn in tch dng cho 1 ion O2 = 2/4 = 1/2
Vi Al3+: phn in tch dng cho 1 ion O2 = 3/6 = 1/2
Vy phn in tch dng ca 1 ion O2 trong MgAl2O4 l:
3Al3+ + 1Mg2+ = 31/2 + 1/2 = 2
C th chng minh rng trong cu trc silicat khng th c 3 t din SiO4 ni chung vi
nhau qua nh. V rng phn in tch dng cho mt ion O2 trong t din SiO4 l 4/4 = 1,
ngha l O2 ch chung cho 2 ion Si4+ v s c phn in tch dng tng cng l 2. Nu 3 t
din SiO4 ni chung vi nhau mt nh oxi th phn in tch dng tng cng ca oxi bng
3, l iu khng cho php.
Bng 24 gii thiu lc ho tr ca lin kt ca mt s cation. Da cc s liu trong bng
24 chng ta c th hiu c cch t hp cho php v cch t hp khng cho php khi ghp
cc a din trong mng li tinh th oxit.
Bng 24
Lc ho tr ca lin kt ca mt s cation
Lc ho tr ca
Cation
SPT
Cation
lin kt
+
Li
4; 6
1/4; 1/6 Al3+
+
Na
6; 8
1/6; 1/8 Cr3+
2+
Be
3; 4
2/3; 1/2 Si4+
2+
Mg
4; 6
1/2; 1/3 Ge4+
2+
Ca
8
1/4 Ti4+
2+
Zn
4
1/2 Th4+
SPT
4; 6
6
4
4; 6
6
8
Lc ho tr
ca lin kt
3/4; 1/2
1/2
1
1; 2/3
2/3
1/2
57
oxit silic
spinen
olivin
>2SiO4 (T)
3AlO4 (T)
1 SiO4(T) +3AlO4 (T)
S=
D
Da
(14)
S
Sc
(15)
trong :
S = S S , cn S C = 2,08 S
(16)
58
Bng 26
m in v kch thc nguyn t ca mt s nguyn t
B (i vi trng thi
Bn knh cng ho tr
Nguyn t
S
rn)
Rc ()
H
3,55
0,32
Li
0,74
1,34
0,812
Be
1,99
0,91
0,330
B
2,93
0,82
C
3,79
0,77
N
4,49
0,74
O
5,21
0,70
4,401
F
5,75
0,68
0,925
Na
0,70
1,54
0,763
Mg
1,56
1,38
0,349
Al
2,22
1,26
Si
2,84
1,17
P
3,43
1,10
S
4,12
1,04
0,657
Cl
4,93
0,99
1,191
K
0,42
1,96
0,956
Ca
1,22
1,74
0,550
Zn
2,98
Ga
3,28
Ge
3,59
1,22
As
3,90
1,19
Se
4,21
1,16
0,665
Br
4,53
1,14
1,242
Rb
0,36
2,16
1,039
Sr
1,06
1,91
0,429
Ag
2,59
1,50
0,208
Cd
2,84
1,46
0,132
Sn
3,09
1,40
Sb
3,34
1,38
Te
3,59
1,35
0,693
I
3,84
1,33
1,384
Cs
0,28
2,35
0,963
Ba
0,78
1,98
0,348
Hg
2,93
Tl
3,02
1,48
Pb
3,08
1,47
Bi
3,16
1,46
SC
3,92
1,77
2,93
2,56
4,05
4,41
4,75
4,99
1,74
2,60
3,10
3,51
3,85
4,22
4,62
1,35
2,30
3,58
3,77
3,94
4,11
4,27
4,43
1,25
2,14
3,35
3,16-3,66
3,80
3,94
4,08
1,10
1,93
3,59
2,85
3,21-3,69
3,74
ri ()
0,53
0,58
1,10
1,61
0,78
1,03
1,70
2,18
1,00
1,19
1,83
2,38
1,12
1,18
1,29
1,33
2,04
2,71
1,39
1,63
(17)
59
S = 3 0,78.3,842 = 2, 26
vy
Do
Ba = 1,48/1,93 = 0,78; I = 1,58/4,08 = 0,39
Vy trong lin kt BaI c 39% l lin kt ion v 61% l lin kt cng ho tr.
Bn knh nguyn t bari rBa = 1,98 0,348 0,78 = 1,71
Bn knh nguyn t it rI = 1,33 + 1,384 0,39 = 1,87
Khong cch hai nguyn t trong hp cht (dng tinh th) bng 1,71 + 1,87 = 3,58, thc
nghim xc nh c l 3,59.
Bng 27
in tch phn v bn knh ca clo trong mt s tinh th
clorua
Hp cht
Hp
rCl()
rCl()
Cl
Cl
cht
CdCl2
0,21
1,24 BeCl2
0,28
1,26
CuCl
0,29
1,34 AgCl
0,30
1,35
MgCl2
0,34
1,39 CaCl2
0,40
1,47
SrCl2
0,43
1,50 BaCl2
0,49
1,57
LiCl
0,65
1,76 NaCl
0,67
1,79
KCl
0,76
1,90 RbCl
0,78
1,92
CsCl
0,81
1,95
Bng 28
in tch phn oxi trong mt s tinh th oxit
Hp cht
Hp cht
O
-O
Cu2O
Ag2O
Li2O
Na2O
K2O
Rb2O
Cs2O
0,41
0,41
0,80
0,81
0,89
0,92
0,94
HgO
ZnO
CdO
CuO
BeO
PbO
SnO
FeO
CoO
NiO
MnO
MgO
CaO
SrO
BaO
0,27
0,29
0,32
0,32
0,36
0,36
0,37
0,40
0,40
0,40
0,41
0,50
0,56
0,60
0,68
Hp cht
Ga2O3
Tl2O3
In2O3
B2O3
Al2O3
Fe2O3
Cr2O3
Sc2O3
Y2O3
La2O3
O
0,19
0,21
0,23
0,24
0,31
0,33
0,37
0,47
0,52
0,56
Hp cht
CO2
GeO2
SnO2
PbO2
SiO2
MnO2
TiO2
ZrO2
HfO2
O
0,11
0,13
0,17
0,18
0,23
0,29
0,39
0,44
0,45
60
T cc s liu trong bng 27 cho thy in tch ca ion clo thay i t 0,21 (trong
CdCl2) n 0,81 (trong CsCl), cn bn knh nguyn t clo thay i t 1,24 n 1,95. So
snh cc gi tr vi bn knh cng ho tr ca clo l 0,99 v bn knh ca ion clo l 2,18
ta thy sai lch qu ln. Tt c cc hp cht trong bng 27 chng ta vn xem nh c mng
li ion v quy cho ion clo c in tch khng i l 1, qu l khng ng thc t.
Cc s liu trong bng 28 cho thy in tch phn ca ion oxi ch thay i trong khong
t 0 n 1. Cc tnh ton cho thy t trc ti nay ta vn xem trong cc oxit c cha ion oxi
l 2, th m thc t in tch ca ion oxi khng vt qu 1 v trong hu ht trng hp cn
nh hn 1.
Cu hi v bi tp
1.
2.
3.
1/2 0 0 ,
000,
b. MX:
X
c. MX:
1/2 1/2 0 ,
000,
0 1/2 0 ,
0 0 1/2,
1/2 0 1/2,
1/2 1/2 0 ,
0 1/2 1/2
1/2 0 1/2,
M 0 0 0
5.
6.
7.
8.
61
9.