CU HI mn TRIT HC

DNH CHO CC LP CAO HC kha 24

_______
PHN 1
1. Trit hc, tn gio, khoa hc l g? Phn tch mi quan h gia
trit hc v tn gio; gia trit hc v khoa hc; gia tn gio v
khoa hc.
a. Khi nim:
* Trit hc l h thng nhng quan im l lun chung nht v th gii
v v tr ca con ngi trong th gii ; n c mt lch s ra i v pht
trin trn hai ngn nm trong lch s t tng nhn loi.
* Tn gio l mt hnh thi thc x hi phn nh th gii mt cch
hoang ng, h o, thn thnh ha bng cc tn iu. Ph.ngghen vit:
Bt tn gio no cng u l s phn nh h o vo u c ngi ta sc
mnh bn ngoi chi phi cuc sng hng ngy ca h; ch l s phn nh
m trong sc mnh th gian mang hnh thc sc mnh siu th
gian.
* Vi tnh cch l mt hnh thi thc x hi, khoa hc l h thng cc
tri thc chn thc v th gii c kim nghim qua thc tin. i tng
phn nh ca khoa hc rng hn bt c hnh thc thc x hi no khc,
l tt c cc hin tng v qu trnh t nhin, x hi v t duy con
ngi. Ni dung cn bn ca khoa hc l cc quy lut khch quan vn c
ca th gii c chng minh t l thuyt n thc tin. Hnh thc biu hin
ch yu ca cc tri thc khoa hc l h thng cc phm tr, nh lut, quy
lut, nguyn l. Tri thc khoa hc c th v cn phi xm nhp vo tt c
cc hnh thi thc x hi hnh thnh nn cc khoa hc tng ng vi
tng hnh thi thc , v d nh lut hc, o c hc, l lun ngh
thut, tn gio hc,...
b. Phn tch mi quan h gia trit hc v tn gio:
Trit hc v tn gio l hai hnh thi thc x hi mang tnh a dng,
phc tp xt v mi phng din: ngun gc hnh thnh, ni dung hm
cha, i tng phn nh, phng thc biu t, phng php tip cn,
chc nng x hi, hnh thi biu hin v lch s pht trin.
Trc khi trit hc xut hin, th gii xung quanh c phn nh trong
thc nguyn thy ca loi ngi di hnh thc thn thoi. Trong thn
thoi bn cnh nim tin vo cc lc lng thn thnh, siu t nhin, th cc
vn v ngun gc, bn cht ca th gii c mt v tr ng k. Trit hc
v thn thoi ra i nh mt n lc nhm gii thch th gii. Thc cht trit
hc cng tm cch tr li cho cc vn m trc c t ra trong
thn thoi, nhng bng mt phng thc khc. Trit hc l s phn tch l
lun cc vn y da trn lgc, cc tri thc khoa hc v kinh nghim thc
tin.
Phoibc cho rng, tn gio khng n gin l nhng o tng phi l,
hoang ng m cn l nhng m c, kht vng i thng ca con ngi.
S bt lc trong nhn thc, s s hi, au kh, kh khn trin min, nim

m c khao kht vn ln trong cuc sng y au kh bt hnh, y b

tt bun thng ca con ngi sn sinh ra tn gio. Tn gio l s tha
ha bn cht ca con ngi. Cn Thng ch l tp hp nhng gi tr, m
c, kht vng m con ngi mun c. V vy, gi tr, m c, kht vng
ca con ngi nh th no th Thng nh th ny. Thng l nhn
cch c nhn c thn thnh ha. Nh vy, theo Phoibc, tn gio l sn
phm tt yu ca tm l v nhn thc ca con ngi; khng phi Thng
sinh ra con ngi m chnh con ngi sinh ra Thng . Phoibc cho
rng, tn gio v nim tin vo Thng chia ct th gii cng con
ngi thnh th gii trn tc v th gii hoang ng, tn gio lm tha ha
con ngi d dng thng tr n. Tn gio khng ch km hm m cn tc
i con ngi tnh nng ng sng to, s t do v nng lc c lp phn
xt.
S hnh thnh th gii quan thn thoi v tip l th gii quan tn
gio l bc chun b t tng hnh thnh th gii quan trit hc. Lch s
thn thoi v tn gio ghi nhn s pht trin ni dung t duy trit hc v s
biu cm ca ni dung t duy . Qua tng chn ng ca thn thoi v
tn gio, chng ta thy ngi c i ngy cng c t duy trit hc hn.
Hegels nhn xt, trong thn thoi v tn gio tim n ni dung trit l, con
ng thn thoi v tn gio n trit hc l con ng t l tnh hoang
tng n l tnh khoa hc, t hnh thc biu t thng qua biu tng n
hnh thc bng khi nim. Lch s nhn loi chng minh rng, u pht
trin phong ph thn thoi v tn gio th hng thnh trit hc.
im li ton b tin trnh pht trin ca lch s trit hc t ng sang
Ty, t c ch kim, chng ta thy trit hc c mt mi quan h mt thit vi
tn gio. Mi quan h ny bin thin theo dng chy ca lch s, theo s
pht trin t duy khoa hc v s thay i cc quan im th ch chnh tr.
Trong mi thi i khc nhau, trit hc c cch lun chng v gii p khc
nhau v nhng vn m tn gio t ra. Tuy nhin s lun chng v li
gii p ca trit hc duy vt khc vi trit hc duy tm. Nu trit hc duy
vt, c bit l trit hc duy vt bin chng marxist c thi v quan
nim i lp vi tn gio th trit hc duy tm li l ngi bn ng hnh
ca tn gio.
Tm li, gia trit hc v tn gio va c s thng nht li va bao
hm mu thun; do vy, li nhn xt ca Betrand Russell: Trit hc l hnh
thi t tng nm ranh gii gia khoa hc v tn gio.
c. Phn tch mi quan h gia trit hc v khoa hc:
Mi quan h gia trit hc v khoa hc l mi quan h hai chiu, ngha
l, trit hc v khoa hc u c tc ng bin chng ln nhau. Nu nh s
tc ng ca trit hc n khoa hc c th chia thnh nhng giai on v
mi giai on c nhng hnh thc nht nh, th ngc li, s tc ng ca
khoa hc n s pht trin ca trit hc khng phi khi no cng r rng v

c khuynh hng r rt. T ch lc u l mt s ha trn an xen gia tri

thc khoa hc v trit hc, dn dn l s tch ra ca khoa hc v sau ,
khoa hc bt u nh hng n s pht trin ca trit hc.
c.1. S tc ng ca khoa hc i vi s pht trin ca trit hc
V mt lch s, s ra i ca trit hc trng hp vi s xut hin nhng
mm mng u tin ca tri thc khoa hc, vi s hnh thnh nhu cu
nghin cu l lun. Chng ta c th thy r iu ny Hy Lp c i. Trit
hc Hy Lp c i khi mi hnh thnh khng c lp vi cc tri thc khoa
hc, m thc cht l ng nht vi chng hnh thnh nn mn khoa hc
tng hp. Cc nh trit hc u tin Hy Lp ng thi cng l cc nh
khoa hc, nh Thalets, Pithagore,... Trit hc t nhim v tm hiu v gii
thch t nhin, xem xt th gii nh mt chnh th. Trong nn trit hc t
nhin, khoa hc ni chung b y xung v tr th yu v b chi phi bi trit
hc. Trit hc t nhin thnh hnh phng Ty vo lc khoa hc thc
nghim cha pht trin, khng tm ra quy lut ca cc hin tng t
nhin. Chnh v vy m trn thc t, trit hc t nhin l dng trit hc
mang tnh t bin (speculation): Nhng gii thch ca n v th gii ch yu
l da trn nhng phng on v gi nh. Nhng bt u t thi Phc hng
v c bit l trong cc th k XVII - XVIII, s pht trin ca khoa hc, nht
l cc khoa hc t nhin ngy cng din ra nhanh chng. Mi quan h trit
hc - khoa hc c s i chiu. Khoa hc t nhin t ch ph thuc, b dn
dt bi trit hc, th gi y, n c lp trong lnh vc nghin cu ca mnh,
hn na cn tc ng quyt nh n khuynh hng pht trin ca trit hc
v phng php t duy. Chnh s thay i ny to ra tin cho s ra i
ca ch ngha thc chng. Ch ngha thc chng tuyn b rng, ch c khoa
hc c th mi cn thit, em li cc tri thc tch cc, cn trit hc th
khng. Chnh xc hn, ch ngha thc chng tha nhn trong qu kh, khi
m cc khoa hc cn cha pht trin y , th trit hc tng ng vai tr
tch cc l khoa hc bao trm, tng hp mi tri thc, thm ch l khoa hc
ca cc khoa hc. Nhng khi cc khoa hc ln lt xut hin v trng
thnh, em li mt khi lng tri thc khng l th trit hc dn nh mt
vai tr lch s ca mnh.
Khng nghi ng g na, k t thi k Phc hng tr i, nh hng ca
cc khoa hc n trit hc cng ngy cng r rt. Theo di s pht trin ca
khoa hc trong thi k ny, chng ta thy rng qu trnh phn ngnh din
ra nhanh chng: C hc, vt l hc, ha hc, sinh vt hc, a l, thin vn
hc,... ln lt tr thnh cc khoa hc c lp. Mi mt khoa hc t xc nh
cho mnh i tng nghin cu ring. Gii t nhin c chia thnh nhiu
lnh vc khc nhau v tr thnh i tng ca nhng nghin cu c lp.
Thi k Phc hng v cn i, khoa hc t nhin c nh hng quyt
nh n s pht trin ca trit hc. Mi bc tin mi ca khoa hc u

bng cch ny hay cch khc tc ng ln xu hng pht trin v t duy

ca trit hc.
Khc vi cc th k trc , khoa hc t nhin trong th k XIX
khng cn l khoa hc su tp na. Nhng g n tch ly c trong thi k
trc cho php n c th sp xp, tng hp li. V nhim v ny n lt
n, khin ngi ta phi ch nhiu hn ti nhng mi lin h vn c ca
bn thn. Ngy nay, mt bc tranh bao qut v nhng mi lin h khng
nhng trong cc lnh vc ring bit, m cn gia cc lnh vc hu nh ca
ton b gii t nhin, c rt ra ch yu t nhng kt qu nghin cu do
cc khoa hc t nhin em li. Trong nhng iu kin nh vy, th mt th
trit hc t nhin ng ngoi v ng trn cc khoa hc l hon ton khng
cn thit. Mi nh khi phc trit hc t nhin ca cc trit gia khng cn
ph hp na, thm ch, theo Ph.ngghen, phi coi nh l nhng bc
tht li.
Tc ng ca khoa hc ln s pht trin ca trit hc khng phi l
trc tip v theo ng thng, m l gin tip to ra bu khng kh tinh
thn cho php hnh thnh mt kiu t duy, mt ci nhn tng ng vi trng
thi t c ca khoa hc v th gii. Thng qua nhng tri thc v pht
minh khoa hc, cc khi nim, cc phm tr trit hc c thm nhng ni
dung mi. Chng hn, thuyt nht tm ca Copernicus khng nh rng, tri
t khng phi l trung tm ca v tr, th r rng n ging mt n ch
mng vo Kit gio, m u cho thi k mi ca khoa hc tch khi tn gio
v thn hc.
S pht trin ca khoa hc t nhin nht nh s a n nhng kt
lun trit hc chung nh l mt s tng kt l lun. Nhng kt lun trit hc
rt ra t cc pht minh ca khoa hc t nhin thng do chnh cc nh
khoa hc t nhin thc hin. nh hng ca khoa hc n s pht trin ca
trit hc c th a n nhng kt lun tch cc, nhng cng c th a
n nhng kt lun tiu cc, phn khoa hc. Kt lun trit hc c cc nh
khoa hc rt ra t nhng kt qu ca mnh a phn mang tnh t pht. Ch
khi c xem xt trn mt nn tng th gii quan nht nh, chng mi thc
s tr thnh nh hng tch cc cho s pht trin khoa hc.
c.2. Vai tr th gii quan v phng php lun ca trit hc i vi s pht
trin khoa hc
Chc nng th gii quan v phng php lun chung ca trit hc i
vi khoa hc, c hu ht cc nh khoa hc tha nhn, trc ht l vai
tr nhn thc ca n lm gia tng tri thc mi. S phn tch, l gii trit hc
i vi cc d liu khoa hc cng chnh l s nghin cu cc hin tng
mc khi qut chung v su sc hn. Hng lot cc phm tr nn tng
ca nhn thc c hnh thnh v pht trin nh l cc phm tr ca trit
hc v cc khoa hc, v d nh cc phm tr vt cht, khng gian, thi
gian, vn ng, nguyn nhn, lng, cht,... Trit hc khng i su

gii quyt cc vn khoa hc c th, m i su gii quyt cc vn

thuc v l lun nhn thc ph qut. Pht trin song hnh cng cc khoa
hc c th, trit hc vch ra lgc ca cc qu trnh nhn thc, tr thnh
phng php lun ca nhn thc khoa hc.
Chc nng th gii quan - phng php lun ca trit hc i vi cc
khoa hc l s tng kt cc thnh tu t c ca khoa hc v lm
sng t cc nguyn l chung ca chng. Tt nhin, trong mi khoa hc u
c s tng kt, khi qut cc tri thc thnh cc nguyn l, cc quy lut nht
nh. Nhng nhng tng kt, khi qut trong mi khoa hc c th ch c
gii hn trong lnh vc m n nghin cu. c im ca khi qut trit hc
l nhng khi qut chung nht, c lin quan n cc hin tng v cc qu
trnh ca t nhin, x hi v tinh thn. y, trit hc ng vai tr l ht
nhn l lun kt ni cc ngnh khoa hc, l trung tm phng php lun
em li kh nng thm nhp vo cc qu trnh ny mt cch ch ng v
tch cc.
d. Phn tch mi quan h gia tn gio v khoa hc:
Di ci nhn lch s, gn hn na th k va qua, mi lin h gia
khoa hc v tn gio thng b coi l mt chin trng t tng. Khoa hc
v tn gio tht ra vn khng xung khc, nhng tht kh ni. Tin b khoa
hc phn no lm gim nhng b mt ca v tr, t th k 18 gy ra s
suy tn ca c tin.
Khoa hc l th gii ca Tr thc v Tr tu. Khoa hc l logic, l phn
tch, l l lun, l chng c. Khoa hc nghin cu ci bn ngoi ca Con
ngi, l Vn vt, l V tr, l quy lut T nhin, l cc quy lut X hi, l
cc quy lut Kinh t,... Tn gio ngc li. Tn gio thuc v Tm linh. Tng
gio khng ch quan tm ci bn ngoi. Tn gio l i su vo ci bn trong.
Tn gio a con ngi vo ci Tnh lng su thm. Tn gio a con ngi
ti s Phc lc ton phn v Vnh vin. ch c th l con ng i vo
bn trong. Tn gio vn hnh bi Tri Tim, bng Tnh yu. Tri tim v Tnh
yu lun c bc nhy, n khng bao gi tun t, n lun l nghch l, n l
Phi logic.
Khoa hc l th gii ca Tr thc v Tr tu. L thuyt, mnh , phng
trnh, ton t, tch phn, o hm, xp x, gn ng, c nghim hay v
nghim, tt c nhng iu ny l quan trng. Nhng n khng phi l cui
cng, d rt logic. iu cui cng phi l Thc nghim, phi l Thc t.
Phi c Thc nghim, phi c Thc t kim tra Khoa hc mi cng nhn.
Khoa hc l khch quan. Tn gio l ch quan. N hon ton l kinh nghim
c nhn, l ch quan, l duy nht theo mt cch no . Pht Gautama t
Chng ng khng ch v Ngi t b ngi vng, quyn lc, giu sang, cung
tn m n Pht Gautama Chng ng ch khi Ngi c s t b ln lao: t b
tm kim. Jesus Christ Chng ng bng Tnh yu v i. Tn gio l nh vy.

Tn gio l Ch quan. Mi mt Con ngi i ti Chn l bng con ng ca

mnh.
Nh s tin b ca khoa hc a n mt i sng vt cht y .
Khoa hc m rng nhn gii, pht minh ra nhng nh lut, thay i
nhng quan nim c, c th lm thay i c th gii. Khoa hc lm cho vic
ch bin c mau l, sn xut th nhanh chng. Con ngi gi ch cn
hng th nhng thnh tu ca khoa hc. Nhng khi hng th mt
cch thi qu, cng vi s yu ui ca th xc lm h qun mt i sng
tinh thn, i sng thing ling. H ch bit chy theo nhng thnh tu ca
khoa hc m dn qun mt i s hin din ca Tn gio.
Darwin v Wallace cho rng loi ngi l dng di ca ng vt t rt
xa xa, thng qua mt qu trnh chn lc t nhin tc ng ln bin d ca
cc th h k tip din ra mt cch ngu nhin, l quan trng nht ngy
nay: khng cn n mt thnh thn no gii thch s hnh thnh ca loi
ngi. Pht hin ny dn n s mt lng tin. Khng c g l l pht hin
ny lun lm cho nhng ngi theo tn gio bo th nht ht sc lng tng.
Thc trng , a ta n mt vn , c phi khoa hc ph v t
tng ca tn gio khng? V khoa hc cng pht trin th tn gio cng
mai mt khng? Blaise Pascal mt nh khoa hc ng thi cng l mt nh
t tng ni ting ngi Php tr li: Tt c mi c gng ca khoa hc
khng th lm suy yu nhng chn l ca tn gio, nhng ch lm cho
nhng chn l y ct cnh cao hn.
Ai trong chng ta cng bit nh sng ca chn l v nh sng ca s
tht bao gi cng ch l mt nh sng. Nhng ngi ta c th tm n chn
l qua nhiu phng thc khc nhau, hoc bng l tr ca suy lun hoc
bng l l ca con tim. Ni mt cch khc, ngi ta c th tm n chn l
qua nhng khm ph ca khoa hc thc nghim hoc qua nim tin tn gio
vi nhng chn l siu hnh c mc khi. Chnh c Kit tuyn b:
Ti chnh l chn l v ti n lm chng cho chn l y.
Tn gio l t tng ra i t ngn xa, n ra i trc rt nhiu so vi
cc nghin cu ca khoa hc. V t c ch kim, con ngi gii thch mi hin
tng ca t nhin u da vo t tng ca tn gio. Khi nhng nghin
cu khoa hc ra i h tm ra c nhng cch gii thch khc. H tm
ra c nhng quy lut, nhng quan nim mi m, c th, chi tit nhng n
cng khng thay th nhng t tng ca tn gio m n li lm cho cc t
tng c ct cnh cao hn. Nhiu nh khoa hc tin tng mt cch
chc chn rng v tr m chng ta ang sng khng phi l mt cu to
ngu nhin, nhng l mt tuyt tc ca mt trt t siu vit. Khi quan st
v tr mnh mng v tn qua lng knh ca mnh. Nh khoa hc ni ting
Newton tht ln: i tht tuyt vi! ti nhn thy Thin Cha qua ng
knh ca ti.

Nh vy, khoa hc v tn gio khng phi l s i lp nhau, nhng

gia lun l chic cu ni qua li v tn vinh nhau. Mc tiu ca khoa hc l
m t cc hin tng trong th gii t nhin v gip gii p cu hi cc
hin tng hnh thnh nh th no. Khoa hc l nhng g con ngi gii
thch c. Cn nhng g con ngi cha gii thch c th phi da vo
tn gio. Khoa hc m khng c tn gio th khoa hc c th s b lm dng
vo nhng vic phi ngha. Tn gio m thiu khoa hc th s khng theo kp
pht trin ca loi ngi, khng thuyt phc, khng gy c s tn tm
cho nhng ngi c u c khoa hc, m ch li ko c nhng tn
ngoan o, cung tn m thi.
2.

Tnh ng ca trit hc l g? Hy ch ra tnh ng ca cc trng

phi, tro lu trit hc trong lch s.

Trit hoc la m t h thng t tng kt hp trong minh nhng gia tri chung vi nhng tri thc tng quat, do cac
nha t tng coca cac giai cp, tng lp trong xa h i gy dng nn, giai quyt nhng vn trong ai do
lich s nhn loai t ra da trn li ich coca giai cp, tng lp minh. Do v y cac h thng trit hoc t c ai
n nay u mang tinh ang. Trc khi giai quyt cac vn do thi ai t ra, cac h thng trit hoc phai giai
quyt vn c ban coca trit hoc; va cach giai quyt cac vn c ban coca trit hoc se anh hng n cach
giai quyt cac vn con lai va xac inh h thng trit hoc o thu c trao lu, khuynh hng nao.
Nh v y : Tinh ang trong trit hoc la s th hin cng khai va dt khoat quan im nht nguyn trit trong
vic giai quyt vn c ban ca trit hoc. V.I.Lnin nhn manh rng: "Trit hoc hin ai cng co tinh ang
nh trit hoc hai nghin nm v trc". Trong o Vn c ban ca trit hoc t xa n nay u xoay quanh
giai quyt mi quan h gia VC va YT. y la vn xuyn xut lich s trit hoc. Vn c ban ca trit hoc
co hai mt, mi mt phai tra li mt cu hi ln.
- Mt th nht : nhm tra li cu hi: Vt cht va thc cai nao co trc, cai nao co sau, cai nao quyt inh cai
nao?
- Mt th hai: YT ca con ngi co kha nng phan anh ng n, chinh xac, trung thc th gii khach quan hay
khng? Con ngi co kha nng nhn bit c th gii xung quanh minh c hay khng?
Tra li hai cu hi trn lin quan mt thit n vic hinh thanh cac trng phai trit hoc va cac hoc thuyt v
nhn thc ca trit hoc.
Cc trng phi trit hc trong lch s :
a -Cn c vao vic giai quyt mt th nht ca vn c ban ca trit hoc, t trong lich s trit hoc a c
phn chia thanh nhng trng phai ln sau y:
Trng phi 1 : Nhng nha trit hoc cho rng vt cht, gii t nhin co trc va gi vai tro quyt inh c
goi la cac nha duy vt va hoc thuyt ca ho hp thanh ch ngha duy vt.
Trng phai trit hoc duy vt co lich s hinh thanh, phat trin thng qua 3 hinh thai ch yu:
- Ch ngha duy vt thi c ai mang tinh cht phac, ngy th va trong khi tha nhn tinh th nht ca VC a
ng nht VC vi 1 hay 1 s cht c th va nhng kt lun ca no ch yu da trn quan sat trc tip, cam tinh
cha co c s khoa hoc. Ho cho rng VC, th gii t nhin la cai co trc, YT, linh hn con ngi la cai co sau
cho d quan im con mc mac, gian n nhng no cha ng nhng phng oan thin tai, la c s cho th
gii quan trit hoc sau nay. Ho a c gng ly th gii giai thich th gii mang tinh trc quan cam tinh, cha
da trn c s khoa hoc nao. (m dng ng hanh Trung quc - t, nc, la, khi n - Khi ...phng
Ty)

- Ch ngha duy vt siu hinh may moc th k 17, th k 18. y la thi k ma c hoc c im thu thp c
nhng thanh tu rc r nnkhi tip tc ptrin quan im ca CNDV thi c ai, CNDV thi k nay a chiu tac
ng manh me ca phng phap t duy siu hinh, may moc no xem xt, quan nim th gii nh mt h thng
may moc phc tap bao gm nhiu b phn khng co lin h vi nhau, khng vn ng khng phat trin, bt
bin, ngng ong.
- Ch ngha duy vt bin chng co c im ni bt: la CNDV co s thng nht, kt hp cht che vi php bin
chng, ng thi khai quat c thanh tu ca cac khoa hoc chuyn nganh. y la hinh thc cao nht do Mac
Eng ghen sang lp va Lnin phat trin c hinh thanh vao nm 40 ca th k 19, no khc phc nhng han ch
ca ch ngha duy vt trc no, no xem xt th gii trong tinh chnh th, thng nht trong s tac ng qua lai
bin chng vi nhau, no la c s th gii quan, phng phap lun nghin cu va tim hiu th gii. Tinh ang
ca trit hoc Mac-Lnin: Lp trng CNDV bin chng, u tranh kin quyt chng CNDT, siu hinh, bao v
ch ngha Mac-Lnin, bao v va mang lai li ich cho giai cp v san va qun chng nhn dn lao ng.
Ngoai ra trong lich s phat trin ca CNDV con co hinh thai ch ngha duy vt tm thng ( ng nht vt cht
vi YT va xem nh vai tro ca YT), va hinh thai ch ngha CNDV kinh t (trong o xem kinh t la nhn t duy
nht quyt inh s tn tai va phat trin ca xa hi). iu nay c ang cng san VN khng inh con ng i
ln xy dng CNXH la khng coi kinh t la quyt inh tt ca.
Trng phi 2 : Nhng ngi cho rng tinh thn la cai co truc, quyt inh VC c goi la cac nha trit hoc
duy tm va hoc thuyt ca hoc c tp hp thanh ch ngha duy tm.
Trng phai trit hoc Duy tm tn tai va phat trin di hai hinh thc sau y:
- CNDT khach quan (Pla ton, Heghen) cho rng co mt thc th tinh thn hay nim tuyt i tn tai bn
ngoai c lp vi con ngi co trc con ngi a sinh ra van vt, quyt inh s tn tai va phat trin ca th
gii va con ngi.
- CNDT ch quan (Becoli) cho rng cam giac va YT ca con ngi la cai co trc va tn tai sn co trong con
ngi, moi s vt hay th gii vt cht ch la kt qua ca s phc hp ca cam giac ma thi. Do o, toan b cai
th gii khach quan bn ngoai ch la phc hp ca nhng cam giac do cai Ti sinh ra. (H VI ca ang
phn tich s ch quan duy tri....)
Tom lai, ca ch ngha duy tm khach quan va ch quan cho d co nhng bin thai, cach giai quyt khac nhau v
mt th nht song no ging nhau ch u coi YT, tinh thn la cai co tr c, quyt inh VC, no thng la ng
minh ca tn giao, la v khi ca giai cp thng tri trong vic n dich qun chng nhn dn, no chng lai khoa
hoc va nhng t tng tin b.
Trng phi 3 : Nhng nha trit hoc cho rng VC va YT la hai nguyn th song song tn tai khng cai
nao quyt inh cai nao, ca hai cng la ngun gc tao ra th gii c goi la cac nha nhi nguyn va hoc
thuyt ca hoc hp thanh hoc thuyt nhi nguyn lun. ai biu ca no chinh la cac t.
b - Cn c vao vic giai quyt mt th hai ca vn c ban ca trit hoc la con ngi co kha nng nhn thc
c th gii khach quan?
-

Ch ngha duy vt cho rng VC la cai co trc, mang tinh th nht, YT la cai co sau, mang tinh th hai. YT ch
la s phan anh th gii VC va con ngi co th nhn thc c th gii. ng thi khng inh nguyn tc
trong th gii khach quan o la khng co cai gi la cai khng th bit ma ch co cai cha bit.

Ch ngha duy tm, mc d ho cng tha nhn kha nng nhn thc th gii song ho thn bi hoa, duy tm hoa
qua trinh nhn thc ca con ngi. Ho cho rng nhn thc la s t nhn thc, t hi tng ca linh hn bt t
ca nim tuyt i ma thi.

Ngoai ra, tra li cu hi th hai con co trng phai ph nhn kha nng nhn thc ca con ngi c goi la
thuyt khng th bit. Theo o, ho cho rng con ngi khng co kha nng nhn bit c th gii xung quanh
hoc ch nhn bit c v bn ngoai ca th gii ma thi vi tinh xac thc ca hinh anh v i tong ma cac

giaic quan ca con ngi cung cp trong mt qua trinh nhn thc khng am bao tinh chn thc. Chinh quan
nim v tinh tng i nh vy a dn n s ra i ca trao lu hoai nghi lun. Nhng ngi theo trao lu nay
nng cao s hoai nghi ln thanh mt nguyn tc trong vic xem xt cac tri thc a at c va cho rng con
ngi ko th at c chn l khach quan.

Tom lai, Trit hoc giai quyt rt nhiu vn co lin quan vi nhau, trong o vn cc ki
quan trong va la im xut phat giai quyt nhng vn con lai c goi la vn c ban
ca trit hoc. y la vn ma moi trng phai TH u quan tm giai quyt. Vn c ban
ca trit hoc la tra li hai cu hi ln: Vt cht va thc cai nao co trc, cai nao co sau, cai
nao quyt inh cai nao? Va YT ca con ngi co kha nng phan anh ng n, chinh xac, trung
thc th gii khach quan hay khng? Con ngi co kha nng nhn bit c th gii xung
quanh minh c hay khng? Vic giai quyt cac vn c ban cua TH co lin quan mt thit
n s hinh thanh va cn c vao o ma ngi ta phn bit c cac cac trng phai TH va cac
hoc thuyt v nhn thc
3. T duy l lun, t duy bin chng l g? Bnh lun nhn nh ca
Ph.ngghen: Mt dn tc mun ng vng trn nh cao ca
khoa hc th khng th khng c t duy l lun C mi ln
khoa hc t c thnh tu mi th trit hc phi thay i hnh
thc tn ti ca chnh mnh.
T duy bin chng la trinh cao ca t duy l lun. Cu nay noi mi quan h qua lai ca TH va KH, TH mang lai
cho KH t duy l lun KH phat trin rc r, vy dn tc nao co t duy l lun phat trin cao, rc r thi dn tc o co
nn KH phat trin manh chng han nh Anh, Phap co nn KH phat trin rc r do t duy l lun ca ho phat trin rc
r. Khi KH at c thanh tu mi thi TH phai thay i hinh thc ca minh, vi d nh KH at c thanh tu nh thuyt t
bao, inh lut bao toan chuyn hoa nng lng thi CNDV phai thay i hinh thc t siu hinh sang bin chng. T duy
bin chng la t duy bi chi phi bi cac quy lut bin chng, cac nguyn l va cp pham tr bin chng va t duy no
biu hin ra thanh mt s yu cu theo nhng nguyn tc khach quan trong xem xt, toan din trong xem xt, xem xt
trong s vn ng phat trin, xem xt nm bt c s thay i gia lng va cht, gia cai c va cai mi, gia cac
mt i lp, v.v.Phn binh lun noi v mi lin h gia TH va KH. TH thay i thi KH thay i va ngc lai vi TH la c
s th gii quan, phng phap lun KH con KH la nn tang KH, c s KH cho cac pham tr ca TH.
T duy l lun : la hinh thc cao nht ca t duy, no chinh la qua trinh phan anh hin thc khach quan mt cach gian
tip, mang tinh tru tng va khai quat cao bng cac khai nim, pham tr, quy lut. o, ch th nhn thc s dng
ngn ng va cac thao tac t duy nm bt cac mi lin h mang tinh ban cht, tim ra cac quy lut vn ng ni tai
tim n trong khach th nhn thc.
=> TDLL : la t duy cp cao, da trn cac cng c la khai nim, pham tr, phan oan, suy lun hng ti phn
tich, tng hp, khai quat tim ra ban cht, quy lut ca hin thc khach quan; t o inh hng, hng dn hoat
ng nhn thc va thc tin ca con ngi ngay cang co kt qua cao hn. TDLL co hai mt gn liu vi nhau la ni
dung t duy va phng phap t duy.
Bnh lun cu ni ca Engels:
Mt trong nhng im khac nhau cn ban gia con ngi va con vt khng phai nhn thc ma nng lc t duy.
Bi le - nh Ph.ngghen noi - con vt cng co nhn thc, cho d nhn thc y khng co gi la ti cao ca, nhng con vt
khng co nng lc t duy. V thc cht, t duy la giai oan, la trinh cao ca qua trinh nhn thc hin thc khach
quan ca con ngi. o la qua trinh thc con ngi tip cn va nm bt hin thc khach quan mt cach gian tip
thng qua cac khai nim, phan oan, suy lun lgic. Nh co t duy ma con ngi co th nhn thc c quy lut vn
ng, phat trin ca s vt, hin tng, qua o ma cai bin gii t nhin theo mc ich ca minh.
S hinh thanh va phat trin t duy ca loai ngi la mt qua trinh lu dai, phc tap. Trong nhiu triu nm ca xa hi
cng san nguyn thy, t duy ca con ngi tng bc hinh thanh, phat trin. Con ngi ban nng, ngi man r
cha t tach minh ra khi gii t nhin, ch ngi co thc mi t tach minh khi gii t nhin. y cng chinh la
lc t duy con ngi mi thc s hinh thanh va tng bc phat trin.
Trong xa hi cng san nguyn thy, khi ma con ngi con hoan toan sng da vao t nhin, hiu bit ca ho v gii
t nhin con ht sc it i..., thi t duy ca ho ch co th hinh thanh c mt h thng kinh nghim v mt s lnh vc
nao o co lin quan trc tip n cuc sng hng ngay ca ho ma thi. Ngi nguyn thy cha co kha nng tru tng
hoa, khai quat hoa nhng s vt, hin tng ring l xy dng nn h thng cac khai nim, pham tr khoa hoc. iu

o ch c din ra khi ma lc lng san xut (trc ht la cng c lao ng) a co nhng cai tin nht inh, nng sut
lao ng xa hi khng ngng tng ln, san phm xa hi a co d tha, phn cng lao ng xut hin. Xa hi hinh thanh
lp ngi chuyn lao ng tri oc, v.v.. Lc nay t duy loai ngi at n mt trinh cao hn v cht so vi xa hi
cng san nguyn thy: t duy l lun, t duy khoa hoc ra i.

4.

Trnh by khi qut trit hc Trung Quc (/n ; /Hy Lp) c i;

qua , chng minh rng n l sn phm tinh thn ca i sng
hin thc x hi .

Khi qut trit hc Trung hoa c trung i:

a/ Hoan canh ra i:
- iu kin t nhin
+ Trung hoa c ai la t nc rng ln
+ Co 2 min vi iu kin t nhin khac nhau thm chi la i lp. Min Bc xa bin co lu vc sng Hoang Ha, khi
hu lanh t ai kh cn, cy c tha tht, san vt him hoi. Min Nam co lu vc sng Dng T khi hu m ap, cy
c ti xanh va san vt phong ph.
- iu kin lich s
Lich s Trung hoa chia lam 2 thi k ln:
+ Thi k t th k IX trc cng nguyn tr v trc thi k nay co cac triu ai nha ha, nha thng va nha ty chu
nhng t tng trit hoc a xut hin tuy cha at n mc h thng. Bn canh th gii quan thn thoai, tn giao va ch
ngha duy tm a xut hin nhng quan nim co tinh cht duy vt mc mac va t tng v thn s khai.
+ T th k VIII n th k th III trc cng nguyn
Thi k nay goi la Xun thu Chin quc
Thi k nay san sinh ra cac nha t tng ln va hinh thanh nn cac trng phai trit hoc kha hoan chnh.
b/ c im
- Nhn manh tinh thn nhn vn coi trong cac loai t tng lin quan n con ngi nh vn nhn sinh, lich s
trit hoc t nhin m nhat
- cao chinh tri ao c, coi vic thc hanh ao c la thc tin cn ban nht ca mi i ngi chim vi tri th
nht trong sinh hoat XH
- Nhn manh s hoa hp gia t nhin va XH: thin nhn hp nht, tm vt duy hp.
- Phng thc t duy trc quan da vao trc giac va cam nhn
c/ Mt s trit hoc tiu biu
- Thuyt m dng va ng hanh
m dng va ng hanh la 2 pham tr quan trong trong t tng trit hoc trung hoa. Thuyt m dng va ng hanh co
2 nguyn l c ban sau:
m dng thng nht thanh thai cc
m dng i lp, tac ng qua lai ln nhau sinh ra van vt, trong m co dng, trong dng co m, m thinh dn thi
dng suy dn va ngc lai. Khi dng cc thinh a co mm mng ca m xut hin va ngc lai.
- Nho giao
Nho giao do Khng t (551 479 TCN) sang lp di thi Xun Thu, ngi k tc xut sc t tng ca Khng t
di thi chin quc la Manh T (327 298 TCN). Tac phm quan trong nht nghin cu Nho giao noi chung va t
tng ca Manh T noi ring la sach lun ng va manh ng
- ao gia: Do lao t sang lp, lao t sng thi xun thu chin quc. ng a tip nhn t tng ca Dng Chu v
m dng va ng hanh va php bin chng ca kinh dich sang lp nn ao gia.
- Mc gia do Mc t (479 381 TCN) sang lp, Mc t cng thi vi Khng t. T liu t tng la b Mc t
gm 54 chng a kich nho gia nhiu mt mun tranh chp ia vi vi nho gia trn trng chinh tri.
- Phap gia: ai biu cao nht ca Phap gia la Han Phi
(280 -233 TCN) t liu t tng ca Phap gia la b
Han Phi t gm 53 thin.
Khi qut trit hc n c trung i
a/ Hoan canh ra i
- iu kin t nhin
La 1 lc ia rt ln phia Nam Chu . Co nhng yu t ia l trai ngc nhau, va co ni cao lai co bin rng, 2
con sng Hng va sng n chay v 2 hng khac nhau.
- iu kin kinh t XH

Tn tai rt sm va ko dai kt cu kinh t xa hi theo m hinh Cng xa nng thn. Trong XH co s phn bit ng
cp, chng tc, dong di ngh nghip va tn giao.
- iu kin vn hoa
Khoa hoc t nhin y hoc phat trin rt sm, nt ni bt ca vn hoa n trung ai la mang m du n v tin
ngng, tm linh va tn giao.
b/ c im trit hoc.
- Chiu anh hng ca nhng t tng tn giao, gia trit hoc va tn giao kho phn bit.
- Cac nha trit hoc thng k tc ma khng gat b h thng trit hoc co trc, cac t tng trit hoc giai oan
trc c cac giai oan sau k tha va phat trin,
- Khi ban n vn ban th lun 1 s hoc phai em i lp khng va co , quy lut cai co v cai khng.
c/ Mt s trng phai trit hoc n c trung ai
- Trng phai Samkhuya
- Trng phai Mimansa
- Trng phai Vdanta
- Trng phai Yoga
- Trng phai Nyayata Vaisesika
- Trng phai Jaina
- Trng phai Lokayata
- Trng phai Pht Giao (Buddha)
Khi qut v trit hc Hy lp c i
a/ Hoan canh ra i
Hy lap c ai la ni thun li v ng bin , kinh t thng mai phat trin. Tuy nhin nhng cuc xm lng bn
ngoai phn nao lam suy yu nn kinh t th cng nghip.
Hy lap c ai la 1 XH chim hu n l, vi nhng mu thun gay gt gia ch n dn ch va ch n qu tc.
Mt s nganh khoa hoc c th a bt u hinh thanh, oi hi s khai quat v trit hoc, nhng t duy trit hoc thi ki
nay cha phat trin cao, tri thc trit hoc va tri thc khoa hoc c th hoa quyn vao nhau.
b/ c im
- Gn bo hu c vi KHTN hu ht cac nha trit hoc duy vt u la cac nha KHTN
- S ra i rt sm ca CNDV mc mac th s va php bin chng t phat
- u tranh gay gt gia CNDV va CNDT biu hin qua cuc u tranh gia ng li trit hoc ca mcrit ai
din cho tng lp ch n dn ch va ng li trit hoc Platon ai din cho tng lp ch n qu tc.
c/ Cac nha trit hoc tiu biu
Heracrit (520 -460 TCN) la nha bin chng ni ting Hy lap c ai. ng la ngi sang lp ra php bin chng.
mcrit (460 370 TCN) la ai din xut sc nht ca ch ngha duy vt c ai
Platon (427 -347 TCN) la nha trit hoc duy tm khach quan.
Arixtot (384 322 TCN) la nha trit hoc c ai trung hoa ch ngha duy vt va ch ngha duy tm
Chng minh rng n l sn phm tinh thn ca i sng hin thc x hi

n la mt trong nhng cai ni ca nn vn minh nhn loai. Trit hoc n la s phan anh xa
hi n c ai xa hi rt coi trong va cao tn giao, mt xa hi rt m trit l vi nhng c
im sau:
- Do chiu anh hng bi tinhsadsfSA thn Va ma Trit hoc n C ai khng th phn chia
r rang thanh ch ngha duy vt va ch ngha duy tm, php bin chng va php siu hinh, ma ch
yu chia thanh h thng chinh thng va h thng khng chinh thng. Trong cac trng phai trit
hoc c th lun co s an xen gia ch ngha duy vt va ch ngha duy tm, gia php bin chng
va php siu hinh vi nhau, song xu hng chung la bin i t v thn n hu thn, t it nhiu
duy vt n duy tm hay nhi nguyn. Cac trng phai trit hoc thng k tc ma khng gat b
trng phai trit hoc trc o
- Do chiu anh hng su sc bi cac t tng tn giao ma trit hoc n c ai thng la mt b
phn l lun quan trong tao nn n dung giao l ca cac tn giao ln. Tuy nhin, tn giao ca n
co xu hng hng ni i su tim hiu i sng tm linh, tinh thn phat hin ra sc manh
ca linh hn ca nhn con ngi. Vi vy, trit hoc n c - Trung ai mang nng tinh cht duy
tm ch quan va thn bi.
- Trit hoc n C - Trung ai a t ra va giai quyt rt nhiu vn . Khi ban n vn ban
th lun, cac trng phai xoay quanh vn tinh khng, em i lp khng va co, quy cai

co v cai khng th hin mt trinh t duy tru tng cao. Song, vn quan tm nhiu
nht lai la vn thuc v lnh vc nhn sinh (ban cht, ngha ca i sng, ngun gc ni kh
ca con ngi) di goc tn giao vi xu hng hng ni nhn tim kim phng tin, con
ng, cach thc giai thoat chng sinh ra khi iu kin t nhin va kinh t xa hi khc nghit.
- Trit hoc n va mang tinh thng nht, va mang tinh a dang. Thng nht ch d trc
tip hay gian tip no u bi chi phi bi quan nim ng nht th ca Upanishad; hu ht cac
trng phai u hng n giai thoat; mt s nguyn l chung co nhiu trng phai. a dang
ch trit hoc n chia thanh nhiu khuynh hng, nhiu nhanh nh; tr ch ngha duy vt, mi
trng phai la nhng con ng khac nhau i n giai thoat; nhiu vn khac nhau c t
ra nhng trng phai khac nhau.
Trong thi k nay toan b h thng trit hoc n c chia thanh 9 trng phai:
Sau trng phai chinh thng la:
+Vedanta: xut hin vao th k II TCN a ra cac kin giai siu hinh va duy tm v nguyn nhn
hinh thanh th gii (v tr va van vt)
+ Samkhya: xut hin vao nhng nm 350-250 TCN. L lun c ban ca phai nay la hoc thuyt
duy vt v ban nguyn ca th gii
+ Yoga: xut hin vao th k th II TCN. T tng trit hoc ct li ca phai nay la s tha nhn
nguyn l hp nht ca v tr ni mi ca th va thng qua cac phng phap yoga ma mi ca th
co th tp luyn khai thac c sc manh ca v tr tim n trong minh lam ch minh, tin
ti lam ch mi trng, va sau cng, vn ti s giai thoat.
+ Mimansa: xut hin vao th k th II TCN. Mimansa a ra cac kin nhm bin h, cng c
va tuyn truyn cho cac nghi thc c cp n trong Va noi chung, trong giao l ao
Balamn-Hinu noi ring
+ Vaisesika: xut hin vao th k II TCN. Ni dung t tng ca phai nay va phai Nyaya co nhiu
im ging nhau. T tng ch ao ca phai nay tp trung trong nguyn t lun, logic hoc va
nhn thc lun.
+ Nyaya: xut hin vao th k III TCN L lun c ban ca phai nay bao gm 3 b phn la nguyn
t lun, logic hoc va nhn thc lun
Ba trng phai khng chinh thng la:
+ Lokayata: trng phai trit hoc v thn, duy vt, ch trng khoai lac duy nht n
+ Jaina: xut hin vao khoang th k V TCN. T tng trit hoc c ban ca phai nay la thuyt v
s tng i, c dung hoa quan nim v thc th bt bin vi quan nim v thng.
+ Buddha (Pht giao): xut hin vao khoang th k th V TCN. Kinh in ca Phat giao chia
thanh Tam tang (Kinh, Lut, Lun). Tam tang lai c chia lam 2 loai la ai tha va Tiu tha. T
tng trit hoc c ban ca Pht giao nguyn thy ch yu noi v th gii quan va nhn sinh quan
ca Pht thich ca- trit l v cai kh va con ng dit kh.
Nhng c im c ban trn ca trit hoc n la do iu kin t nhin, kinh t - xa hi ca n
c ai quy inh. Do cac iu kin t nhin, v con ngi, v xa hi, v kinh t, chinh tri, vn
hoa va tn giao, tm linh, nn trit hoc n a trai qua nhiu bc thng trm, tao nn nt c
sc mang ban cht rt n , rt phng ng. Trit hoc n ra i va phat cng nh cac nn
trit hoc khac u da trn nhng c s nht inh, no la san phm tinh thn ca i sng hin thc
xa hi:
- S phat trin ca trit hoc n la s u tranh gia cac trng phai va suy cho cng no phan
anh nhu cu ca i sng xa hi trong o tn giao la trung tm im. Mt khac, s phat trin ca
trit hoc n ch yu i theo hng tun t thay i v lng, tc nhng nguyn l nn tang a
c t ra t thi c xa, v sau ch phat trin, b sung, hoan thin.

- Bin chng trong trit hoc n mang tinh cht ngy th, duy tm; s phat trin i theo vong
tron, tun hoan. iu nay do cng xa nng thn bit lp, khp kin n quy inh. Khac vi
trit hoc Trung Quc, t duy trong trit hoc n khng trong cai c th, hu han; ho mun vt
cai nay i n cai tuyt i. S tn tai dai dng ca cng xa nng thn va ch quc hu hoa
rung t la hai c im ln nht, chi phi va anh hng ti toan b cac mt lich s ca n ,
nht la anh hng n s phat ca vn hoa va trit hoc. Trn c s phng thc san xut chu
, xa hi n c kt cuvi ba nhom c ban: nhom (thc cht la quan h gia inh, dong
ho), cng ng t tri lang xa va bang (tiu quc) vi ch ng cp ngt ngho. Xt trong iu
kin tn tai xa hi nh vy thi trit hoc ca n gn cht vi vn tn giao va tm linh cng
la yu t khach quan
- Quan h ng cp n a a lam cho kt cu xa hi - giai cp thm phc tap. Theo kinh
in Balamn va B lut Manu ca n , trong xa hi co bn c cp ln: Tng l; cac ao s
(Brahman); qu tc; vng cng, tng s, v s (Ksatriya); t do: thng nhn, in ch, thng
dn (Vaisya); n l va tin dn (Ksudra). Ngoai ra con co hang cng inh c coi la ngoai l xa
hi (Paria).S phn bit v ng cp, chng tc, dong di, tn giao, ngh nghip tao ra nhng
xung t ngm ngm trong xa hi nhng bi kim gi bi sc manh vt cht va tinh thn ca nha
nc - tn giao.
- iu kin ia l ca mi trng ca n rt a dang, phc tap nh ni non him tr, sa mac
kh cn, thi tit, khi hu khc nghit, han han lin min; thm vao o, chin tranh lin tc xay ra
a lam cho dn c va cac b tc n bi phn hoa ht sc phc tap. y la nhng yu t tac
ng, anh hng trc tip n i sng, tm t, tinh cam ca ngi dn n ; iu o a buc
ho phai tim n, cu xin cac lc lng siu nhin, bn ngoai la Thng cu gip. Cac vn
tn giao, tm linh nay sinh, tn tai va phat trin trn manh t hin thc nay.
- Trit hoc n khng ch nay sinh t nhng c s nu trn ma con gn vi cac thanh tu ca
khoa hoc, k thut va vn hoa ca n . Cac bin ng ln cac iu kin v t nhin, v con
ngi, v xa hi, v kinh t, chinh tri, vn hoa va tn giao, tm linh lam xut hin cac trng phai
trong hai h thng trit hoc nu trn.

5.

Chng minh rng, trit hc phng Ty thi trung i ch l cng

c tinh thn ca nh th Thin cha gio dng cng c vai tr
thng tr ca mnh trc nhng th lc khc trong i sng x
hi.
Thi k trung i Phng Ty lc u l c c gio, sau l Thin cha
gio l h t tng thng tr, nhng gio l tn gio tr thnh nguyn l v
chnh tr, kinh thnh c vai tr nh lut l trong mi cuc xt s, tn iu
nh th l im xut pht ca mi t duy, th gii quan thn hc bao trm
ln trit hc, lut hc v chnh tr.
Nh th thin cha gio l th lc phong kin quan trng, l mt th lc
hng mnh khng ch v kinh t m c v chnh tr, tinh thn. Nh th c
quyn s hiu i vi nhiu rung t, l i din cho pht lut v chnh tr,
l cng c thng tr qun chng v mt tinh thn. Ton b i sng tinh
thn ca x hi u t di s thng tr ca nh th thin cha gio. S
ct c phong kin lm ny sinh nhu cu phi c mt s thng nht trong
hot ng. Thin cha gio l cng c tinh thn thing ling gip thc hin
s thng nht . Hn na, Thin cha gio cn mang li nim tin duy nht

cho ng o nng dn b tc ht mi quyn li, v c bit ti tm v tr

tu. Thin cha gio thc s tr thnh tn gio cn thit cho x hi
phng Ty trong thi k ny.
Trit hc Ty u thi k trung i b chi phi mnh bi t tng thn hc
v tn gio ca thin cha gio. Trit hc thi k ny mang m tnh tn
gio, hu ht cc nh trit hc l v chng minh cho nhng tn iu tn gio
ca nh th. Trit hc phng Ty thi k trung i l trit hc-thn hc.
Trong iu kin tn gio thng tr mi mt i sng tinh thn ca x hi th
kho hc v trit hc khng th khng b ph thuc vo thn hc. Lc ny,
tn iu ca Nh th tr thnh c s cho mi hnh vi hot ng ca con
ngi, th gii quan thn hc bao trm ln i sng hot ng ca h. Trit
hc tr thnh cng c chng minh cho gio l ca Nh th. N phi
lun chng cho nim tin cao hn l tr, n gip khng nh vai tr sng ch
v kin to trt t x hi ca phong kin, lm cho qun chng tin vo s bt
bnh ng v s bc lt trong x hi l do s nh ot sn ca ng b
trn.
Nh vy,Trit hc phng Ty thi trung i ch l cng c tinh thn ca
nh th Thin cha gio dng cng c vai tr thng tr ca mnh trc
nhng th lc khc trong i sng x hi.
6.

Chng minh rng, trit hc phng Ty thi phc hng cn i

tht s l cng c tinh thn ca giai cp t sn v cc tng lp
tin b trong x hi u tranh vi cc th lc c nhm to dng
nn mt thi i mi.
Th k XV - XVI Ty u c gi l thi k Phc hng vi ngha l
thi k c s khi phc li nn vn ha c i. V mt hnh thi kinh t - x
hi l thi k qu t x hi phong kin sang x hi t bn.
Thi k ny, s pht trin ca khoa hc dn dn on tuyt vi thn
hc v tn gio thi k trung c, bc ln con ng pht trin c lp. Giai
cp t sn mi hnh thnh v l giai cp tin b, c nhu cu pht trin khoa
hc t nhin to c s cho s pht trin k thut v sn xut. S pht
trin ca khoa hc, v khch quan tr thnh v kh mnh m chng th
gii quan duy tm tn gio.
S pht trin khoa hc t nhin i hi c s khi qut trit hc, rt
ra nhng kt lun c tnh cht duy vt t cc tri thc khoa hc c th. Thi
k ny c nhng nh khoa hc v trit hc tiu biu nh: Niclai
Cpcnch, Brun, Galil, Niclai Kuzan, Tmt Mor, v.v..
Trong cc nh t tng th Cpcnch (1475 - 1543), ngi Ba Lan, c
nh hng ln lao n s pht trin ca trit hc v khoa hc thi k phc
hng sau ny. Thuyt mt tri l trung tm do ng xy dng ging mt
n rt nng vo tn gio v nh th, bc b quan im ca kinh thnh o
C c v Thng sng to ra th gii trong vi ngy. Thuyt ny
nh thuyt "tri t l trung tm" ca Ptlm (ngi Hy Lp, th k II)
cho rng, tri t l bt ng v trung tm v tr, cn v tr xoay xung
quanh tri t. Cpcnch chng minh rng, mt tri trung tm v tr,

cc hnh tinh (k c tri t) di chuyn xung quanh mt tri. Thuyt nht

tm kch vo chnh nn tng ca th gii quan tn gio v nh du
s gii phng khoa hc t nhin khi thn hc v tn gio. Pht minh ca
Cpcnch l "mt cuc cch mng trn tri", bo trc mt cuc cch
mng trong cc quan h x hi.
Brun (1548 - 1600), nh trit hc Italia, ngi k tc v pht trin hc
thuyt ca Cpcnch. Khi tn thnh quan nim ca Cpcnch "mt tri l
trung tm", Brun b sung thm rng, c v s th gii, xung quanh tri
t c mt bu khng kh cng xoay vi tri t v mt tri cng i ch vi
cc v sao. ng chng minh v tnh thng nht vt cht ca th gii (v
tr). Theo ng c v vn th gii ging thi dng h ca chng ta. Vi hc
thuyt , Brun bc b mt quan im c bn ca tn gio v stn ti
ca th gii bn kia, th gii thn linh. ng cn cho rng, th gii vt cht
vn ng khng ngng. Trit hc ca Brun cng nh cc nh trit hc tin
b khc thi k phc hng b nh th ln n; bn thn Brun b to n
tn gio kt n t hnh v thiu sng ti La M. iu phn nh lch s
vo thi k ny, cuc u tranh gia ch ngha duy vt vi ch ngha duy
tm v tn gio din ra gay gt. Tuy nhin cng cn thy rng, trit hc ca
hu ht cc nh t tng thi k ny cn ln ln cc yu t duy vt vi duy
tm v c tnh cht phim thn lun (chng hn, Brun cho rng Thng
v t nhin ch l mt). Cng vi Cpcnch v Brun, cc nh trit hc v
khoa hc khc nh Galil,Kuzan, Tmt Mor... cng c nhng ng gp
quan trng cho s phc hng nn vn ha c i.
2. Trit hc Ty u cn i th k XVII - XVIII
T cui th k XVI n th k XVIII l thi k ca nhng cuc cch mng
t sn bt u H Lan, sau n Anh, Php, , o, v.v. v y cng l thi
k pht trin rc rca trit hc Ty u. S pht trin ca lc lng sn xut
mi lm cho quan h sn xut phong kin tr nn li thi v mu thun
gia lc lng sn xut v quan h sn xut tr nn gay gt l nguyn nhn
kinh t ca nhng cuc cch mng thi k ny. Nhng n ging mnh nht
vo ch phong kin Ty u l cuc cch mng t sn Anh (gia th k
XVII) v cch mng t sn Php (cui th k XVIII). Theo li Mc, l
nhng cuc cch mng c quy m ton chu u, nh du thng li ca
trt t t sn mi i vi trt t phong kin c. Thi k ny cng l thi k
pht trin mnh ca khoahc k thut do nhu cu ca s pht trin sn
xut; th k XVII - XVIII c hc pht trin, th k XVIII - XIX, vt l hc, ha
hc, sinh hc, kinh t hc ra i. Tt c ci lm tin cho s pht trin
trit hc mi vi nhiu i biu ni ting.
Phranxi Bcn (1561 - 1626) l nh trit hc Anh, sng vo thi k tch
ly tin t bn. V lp trng chnh tr, ng l nh t tng ca giai cp t
sn v tng lp qu tc mi, l tng lp quan tm n s pht trin ca
cng nghip v thng nghip. Bcn t cho trit hc ca mnh nhim v
tm kim con ng nhn thc su sc gii t nhin. ng c bit cao
vai tr ca tri thc. ng ni: Tri thc l sc mnh m thiu n, con ngi
khng th chim lnh c ca ci ca gii t nhin. ng ph phn phng
php trit hc ca cc nh t tng trung c ch bit ngi rt ra s thng

thi ca mnh t chnh bn thn mnh, mun thay th vic nghin cu gii
t nhin v nhng quy lut ca n bng nhng lun im tru tng, bng
vic rt ra kt qu ring t nhng kt lun chung chung, khng tnh n s
tn ti thc t ca chng. ng gi phng php y ca h l phng php
"con nhn". Bcn cng ph phn phng php nghin cu ca cc nh
kinh nghim chngha. ng v h nh nhng con kin tha mi, khng bit
ch bin, khng hiu g c. Trit hc ca Bcn t nn mng cho s
pht trin ca ch ngha duy vt siu hnh, my mc th k XVII - XVIII Ty
u.
Tmt Hpx (1588 - 1679) l nh trit hc duy vt Anh ni ting,
ngi k tc v h thng ha trit hc ca Bcn. ng l ngi sng to ra
h thng u tin ca ch ngha duy vt siu hnh trong lch s trit hc.
Ch ngha duy vt trong trit hc ca ng c mt hnh thc ph hp vi c
trng v yu cu ca khoa hc t nhin thi .
Nhn chung quan nim ca Hpx v con ngi nh mt c th sng
cng mang tnh siu hnh r rt. Di con mt ca ng, tri tim con ngi
ch nh l xo, dy thn kinh l nhng si ch, cn khp xng l cc bnh xe
lm cho c th chuyn ng.
Rn cct (1596 - 1654) l nh trit hc v khoa hc ni ting ngi
Php. ng c cc nh kinh in ca ch ngha Mc nh gi l mt
trong nhng ngi sng lp nn khoa hc v trit hc ca mt thi i mi
chng li tn gio, chng li ch ngha kinh vin, xy dng nn mt t duy
mi c th gip cho vic nghin cu khoa hc.
Khi gii quyt vn c bn ca trit hc, cct ng trn lp trng
nhnguyn lun (thuyt v hai ngun gc). ng tha nhn c hai thc th
vt cht v tinhthn tn ti c lp vi nhau. ng c gng ng trn c ch
ngha duy vt v ch ngha duy tm gii quyt vn mi quan h gia
vt cht v tinh thn, gia tn ti v t duy, song cui cng ri vo ch
ngha duy tm, v ng tha nhn rng hai thc th vt cht v tinh thn tuy
c lp nhng u ph thuc vo thc th th ba, do thc th th ba quyt
nh, l Thng . cct u tranh chng li trit hc kinh vin
thi trung c, ph nhn uy quyn ca nh th v tn gio. ng mun sng
to mt phng php khoa hc mi nhm cao sc mnh l tng ca
con ngi, em l tnh khoa hc thay th cho nim tin tn gio m qung.
Theo ng, nghi ng l im xut pht ca phng php khoa hc. Nghi ng
c th gip con ngi trnh c nhng kin thin lch, xc nh c
chn l. cct nhn mnh rng, d anh nghi ng mi ci nhng khng th
nghi ngrng anh ang nghi ng. V ng i n mt kt lun ni ting:
"Ti suy ngh vy ti tn ti".
im tin b ca lun im trn l ph nhn mt cch tuyt i tt c
nhng ci g m ngi ta m tn. Trong lun im cng th hin ch
ngha duy l, v ng nhn mnh s suy ngh, t duy. ng cho rng khng
phi cm gic, m t duy mi chng minh c s tn ti ca ch th. V t
duy r rng, mch lc l tiu chun ca chn l.Nhng lun im "Ti suy
ngh vy ti tn ti" cng bc l ch ngha duy tm ch quan ca cct,
v ng ly t tng, ly s suy ngh ca ch th lm khi im ca s tn
ti.

Xpinda (1632 - 1677) nh trit hc H Lan ni ting, nh duy vt v v

thn, nh t tng ca tng lp dn ch t sn. Trong lnh vc trit hc, ni
chung Xpinda c gng khc phc nhng sai lm ca trit hc Ty u thi
trung c. Khi chng li quan im nh nguyn ca cct coiqung tnh v
t duy l hai thc th hon ton c lp, Xpinda l nh nht nguyn lun,
khng nh rng qung tnh v t duy l hai thuc tnh ca mt thc th.
ng c quan nim duy vt v th gii. Th gii, theo Xpinda, c v
vn cchthc vn ng v ng im. C nhng cch thc th gn vi th gii
cc s vt ring lc qung tnh (khong cch); c nhng cch thc th gn
vi th gii cc s vt ring lc thuc tnh t duy (th gii con ngi).
V tn gio, Xpinda quan nim rng, s s hi l nguyn nhn ca m
tn tn gio. T tng chng gio quyn ca ng th hin ch coi vai tr
chnh tr ca nh th l s lin minh ca n vi chnh quyn chuyn ch.
Nhng t tng duy vt - v thn ca Xpinda c nh hng su sc
n cc nh duy vt Php th k XVIII sau ny.
Gin Lcc (1632 - 1704) nh trit hc duy vt Anh Lcc m u nhn
thc lun ca mnh bng vic ph phn hc thuyt tha nhn tn ti cc t
tng bm sinh ca cct v mn phi theo hc thuyt trn.
Theo ng, ton b cc tri thc, chn l u l kt qu nhn thc ca con
ngi ch khng phi l bm sinh.
T vic ph phn hc thuyt tha nhn cc t tng bm sinh, Lcc
a ra nguyn l tabula rasa (tm bng sch); "Linh hn chng ta khi mi
sinh ra, c th ninh mt t giy trng, khng c mt k hiu hay nim
no c"
Theo tinh thn duy vt ca nguyn l tabula rasa, Lcc khng nh:
"Mi tri thcu da trn kinh nghim, v suy cho cng u xut pht t
"2
Gioocgi Bccli (1684 - 1753) nh trit hc duy tm, v linh mc ngi
Anh. Trit hc ca ng cha y t tng thn b, i lp vi ch ngha duy
vt v ch ngha v thn. ng da vo quan im ca cc nh duy danh
lun thi trung c khng nh rng, khi nim v vt cht khng tn ti
khch quan, m ch tn ti nhng vt c th, ring r; s tranh ci v khi
nim vt cht l hon ton v ch, khi nim ch l ci tn gi thun ty
m thi. ng a ra mt mnh trit hc ni ting "vt th trong thgii
quanh ta l s phc hp ca cm gic". Ni tm li, theo Bccli, mi vt ch
tn ti trong chng mc m ngi ta cm bit c chng. ng tuyn b:
tn ti c ngha lc cm bit. Trit hc ca Bccli (nh Lnin nhn xt
trong tc phm Ch ngha duy vt v chngha kinh nghim ph phn) l
mu mc v l mt trong nhng ngun gc ca cc l thuyt trit hc t
sn duy tm ch quan cui th k XIX, u th k XX.
avt Hium (1711 - 1766) nh trit hc, nh lch s, nh kinh t hc
ngi Anh. ng l ngi sng lp nhng nguyn tc c bn ca thuyt
khng th bit chu u thi cn i. L lun nhn thc ca Hium xy dng
trn c s kt qu ci bin ch ngha duy tm ch quan ca Bccli theo tinh
thn ca thuyt khng th bit v hin tng lun (mt hc thuyt trit hc
cho rng con ngi, ch nhn bit c hin tng b ngoi ca s vt, m
khng th xm nhp c vo bn cht ca chng, tch ri hin tng v
bn cht). Trung tm trong l lun nhn thc ca Hium l hc thuyt v tnh

nhn qu. ng gii quyt vn mi lin h nhn qu theo lp trng

thuyt khng th bit. ng cho rng s tn ti ca cc mi lin h ny l
khng th chng minh c, bi v, ci m ngi ta cho l kt qu th li
khng th cha ng trong ci nguyn nhn, v mt lgc khng th rt kt
qu t nguyn nhn, kt qu khng ging nguyn nhn. Ni cchkhc, theo
Hium, tnh nhn qu khng phi l mt quy lut ca t nhin m ch l thi
quen tm l.
7.

C th khng nh trit hc phng Ty thi phc hng cn i

l mt cuc hnh trnh i tm cc phng php mi y mnh
nhn thc khoa hc v thc tin cch mng ci to hin thc x
hi phng Ty hay khng, ti sao?
Tr li:
C th khng nh trit hc phng Ty thi phc hng cn i l mt

cuc hnh trnh i tm cc phng php mi y mnh nhn thc khoa hc

v thc tin cch mng ci to hin thc x hi phng Ty.
Xt v bn cht kinh t, thi k phc hng l giai on qu ca PTSX
TBCN. y l thi k tch lu t bn u tin c m rng. Ngi nng dn b
ui ra khi rung t ca h, bo lc ca k cng quyn tch ngi lao
ng ra khi t liu sn xut. Cc cng trng th cng dn dn t cch lm
n kiu phng hi phong kin. Cc ch th cng nghip ngy cng c v tr
v vai tr quan trng trong nn kinh t, h tr thnh giai tng mi nm gi
sc mnh kinh t - giai cp t sn; trong khi ngi nng dn do khng cn
rung t phi ra thnh ph kim k sinh nhai bng cch lm thu cho cc
cng trng, xng th. H l tin thn ca giai cp v sn sau ny.
Ch phong kin vi nn sn xut nh v cc o lut h khc ca n
bc vo giai on li tn.Phong tro chng phong kin ca nng dn, th
th cng tro dng khp Chu u.Giai cp t sn tr thnh k ng minh.
Ngi ta khng ch i xo b c quyn, c li ca giai cp phong kin,
nhng chng ngi trn con ng pht trin theo xu hng TBCN m cn
cha mi nhn vo gio hi La M, thnh lu tinh thn ca ch phong kin.
c im ca phong tro nh hng n ton b cuc u tranh t tng
lc by gi, bao gm c s pht trin ca trit hc.Th gii quan ca giai cp
t sn th hin di hnh thc duy vt v v thn ny cng r nt.
Do i hi ca thc tin sn xut vt cht, cc ngnh khoa hc t nhin
bt u pht trin v y cng l thi k gt hi bi thu v cc thnh tu

khoa hc k thut nh s dng nng lng nc, dt, khai m, luyn kim, ch
to v kh, in n, hng hi Chng hn vi vic s dng nng lng nc
cho php thay th dn sc ngi v sc sc vt trong sn xut.
Chnh s pht trin ca khoa hc t nhin v k thut tr thnh ch
da vng chc cho giai cp t sn trong cuc u tranh chng thn hc v
ch ngha duy tm.
V mt vn ho, nhng t tng trit hc, nhng pht kin khoa hc ca
thi c i c khi phc v pht trin. Cc nh t tng tin tin ca thi
i phc hng c bit dng cao ngn c nhn vn. H xem con ngi l i
tng nghin cu ca trit hc, nhng t tng tt p v con ngi ca
Protagore, Xocratetr thnh tin l lun cho c m gii phng con
ngi. Cc gi tr ton hc ca Talet, hnh hc ca Euclide, nhng yu t duy
vt trong trit hc ca Epicure,..cng dc xem xt v ghi nhn tho ng.
Trit hc thi phc hng c nhng c dim chnh sau y:
Th nht, trit hc thi k ny l v kh l lun ca giai cp t sn
trong cuc u tranh chng phong kin v gio hi.
Th hai, t tng ca cc nh trit hc phc hng c tnh hai mt: va
c nhng tin b nhng cn cha nhiu yu t duy tm, lun qun vi hnh
thc phim thn lun hay t nhin thn lun.
Th ba, trit hc thi k ny gn lin vi vn nng cao gi tr kht
vng gii phng con ngi.
Th t, trit hc thi k ny l nhng t tng x hi hc thm nhun
ch ngha nhn vn.
Khc vi thi phc hng, thi cn i (th k XVII - XVIII) cc nc
Ty u l thi k giai cp t sn dnh c chnh quyn, PTSX TBCN
c xc lp v tr thnh PTSX thng tr, n to ra nhng vn hi mi
cho khoa hc, k thut pht trin m trc ht l khoa hoc t nhin, trong
c hc t c trnh l c s c in. Khoa hc t nhin thi k
ny mang c trng l khoa hc t nhin - thc nghim. c trng y tt
yu dn ti thi quen nhn nhn i tng nhn thc trong s tru tng,
tch ri, khng vn ng, khng pht trin, nu c cp n vn ng th
l s vn ng my mc khng pht trin.

Chnh iu kin kinh t - chnh tr v khoa hc t nhin thi cn i

quy nh nhng c trng v mt trit hc thi k ny:
Th nht, y l thi k thng li ca CNDV i vi CNDT, ca nhng
t tng v thn i vi hu thn.
Th hai, CNDV thi k ny mang hnh thc ca CNDV siu hnh, my
mc.Phng php siu hnh thng tr, ph bin trong lnh vc t duy trit
hc v khoa hc.
Th ba, y l thi k xut hin nhng quan im trit hc tin b v
lnh vc x hi, nhng nhn chung vn cha thot khi quan im duy tm
trong vic gii thch x hi v lch s.
8.

Trnh by khi qut trit hc c in c, qua ch ra con

ng dn dt Hghen n vi php bin chng duy tm. Phn
tch nhng thnh tu v hn ch ln ca php bin chng duy
tm Hghen.

Khi qut trit hc c in c

Trit hoc c in c do Can t t nn mong va gm 2 nhanh ln duy tm khach quan bin chng gm i t Can
t, G.Phich t, Ph.Senlinh n Ph. H ghen; nhanh duy vt xut phat cng t Can t va n Phoi bc. Trit hoc H
ghen la nh cao ca nn trit hoc c in c, ng xy dng nn php bin chng duy tm. Con Phoi bc xy dng
ch ngha duy vt siu hinh tru tng chung chung.( vit thm Trit hoc c in cphng Ty, trang 44 - 45
Sach Trit Hoc Tai liu tham khao cho hoc vin cao hoc va nghin cu sinh khng thuc chuyn nganh trit hoc, nm
2014, Trng HKTTP H Chi Minh).
Con ng dn dt H ghen n php bin chng.
u tin la Phich t cai tao toan b hoc thuyt ca Can t thu v mt mu cht o la : i tim hiu con ngi ong
vai tro ch th tin nghim. T ch th tin nghim ca Can t Phich xy dng nn trit hoc v Cai Ti Tuyt i. Sau
o, Senlinh mi da vao Cai Ti Tuyt i ma xy dng nn Trit hoc ng nht cho rng trong cai tuyt i thi tinh
thn cng la vt cht, vt cht cng la tinh thn. n lt H ghen k tha Trit hoc ng nht ca Senlinh hoan thin
no va xy dng nn hoc thuyt v nim tuyt i. H ghen trinh bay tin trinh vn ng phat trin ca nim va t
o ng ta xy dng nn Php bin chng duy tm. Th gii quan duy tm la th gii quan xuyn sut toan b ni dung
trit hoc H ghen. Moi s vt, qua trinh d la vt cht hay tinh thn u la hin thn ca nim tuyt i. nim tuyt
i chi phi moi s sinh thanh,tn tai va tiu vong ca ht thay moi cai trong th gii. Vt cht, gii t nhin ch la s
t tha hoa, mt s tn tai khac, mt san phm s cng bt ng ca nim tuyt i. cao tinh thn, khng inh tinh
quyt inh ca no trong vic a ra cac phng thc giai quyt cho cac vn thuc v li lun cng nh thc tin la t
tng ch ao c trinh bay trong toan b ni dung trit hoc H ghen.
Thnh tu:
Php bin chng la linh hn sng ng ca h thng trit hoc H ghen, t tng v mi lin h ph bin va t tng
v s phat trin. Bn canh o, H ghen con xy dng cac nguyn tc ca l gic bin chng, cac quan im bin chng
v nhn thc, ng cng t nn mong cho s thng nht gia php bin chng, l gic hoc va nhn thc lun. Php bin
chng ca ng v thc cht la tich cc va cach mang, nhng no lai bi giam ham trong h thng trit hoc duy tm thn bi
ca ng. Vi vy, bn canh nhng ni dung bin chng tin b, vach thi ai, khoa hoc va cach mang lai co khng it
quan im siu hinh, phan ng, phan khoa hoc va bao th, t bin; ngha la no cha ng nhiu mu thun.
Hn ch ln nht ca Trit hc H ghen l Duy tm
Vi vy, no dn n s xuyn tac bop mo ni dung bin chng lam cho bin chng ca H ghen tr thanh t bin va
t o rt ra nhng kt lun mang tinh cht siu hinh. Vi d nh H ghen cho rng trit hoc ca minh la nh cao ca
trit hoc va v sau se khng con trit hoc nao ca. H ghen cho rng dn tc c la dn tc v ai nht, nha nc c,
vn minh c la nh cao ca hin thn tinh thn tuyt i trn trn gian, la chun mc cui cng ma moi dn tc trn

th gii phai hng n. H ghen cao vai tro ca nha nc, ng ta cho rng nha nc la hin thn ca c Cha Tri
ni trn gian. c Cha Tri la manh me nht v ich v song nn nha nc la cu trc manh me nht ca trn gian vi
vy khng co th lc nao vt qua nha nc c. Trong o nha nc c la v ai nht. Tt ca nhng kt lun nh
vy mang tinh cht siu hinh vi php bin chng ca ng ta nm trong lp v duy tm thn bi cho nn nhng kt lun
nay la xuyn tac, khng ng hin thc.

9.

Trnh by khi qut s hnh thnh trit hc Mc ni ring, ch

ngha Mc ni chung. Phn tch nhng c im ca trit hc Mc
Lnin. Ni ch c trit hc Mc Lnin mi tht s l khoa hc trit hc ng hay sai, ti sao?

Khi qut s hnh thnh trit hc Mc ni ring, ch ngha Mc ni chung

iu kin kinh t - x hi
- Nn ai cng nghip c khi ra i va phat trin nh cuc cach mang cng nghip cui th k 18 u th k 19:
nh Nc Anh a tr thanh cng quc t ban ch ngha ln nht vi lc lng cng nghip hng manh. Cuc cach
mang cng nghip Phap ang c hoan thanh.
- Cng vi nn ai cng nghip c khi la CNTB c xac lp va gi ia vi thng tri; giai cp cng nhn cng
nghip ra i. y la giai cp ai biu cho lc lng san xut mi co ban cht cach mang trit nht.
- Mt khac, s phat trin ca ch ngha t ban lam cho nhng mu thun xa hi vn co ca no bc l ngay cang
gay gt. Nhiu cuc u tranh ca cng nhn a mang ngha nh la: Cuc khi ngha ca th dt Lyng (Phap) nm
1831 -1834. Cuc khi ngha t phat ca th dt Xildi nm 1844. Anh co phong trao Hin chng vao cui nhng
nm 1930.
- Trong iu kin lich s xa hi o, giai cp v san khng con ong vai tro la giai cp cach mang, vi vy giai cp
v san xut hin trn v ai lich s khng ch la k pha hoai ch ngha T ban ma con la lc lng tin phong trong
cuc u tranh cho nn dn ch.
- Thc tin xa hi, c bit la thc tin cach mang ca giai cp v san nay sinh yu cu khach quan la phai c
soi sang bng l lun khoa hoc. S ra i ca ch ngha Mac la s giai ap v mt l lun nhng vn thi ai t ra
trn lp trng ca giai cp v san cach mang.
Ngun gc l lun ca trit hc Mc ni ring, ca ch ngha Mc ni chung.
Mt la: trit hoc c in c, c bit vi hai nha trit hoc tiu biu la Hghen va Phibc, la ngun gc l lun trc
tip ca trit hoc Mac.
* C.Mac va Ph. ngghen anh gia cao t tng bin chng ca trit hoc Hnghen. C. Mac cho rng Hghen, php
bin chng bi ln ngc u xung t; ch cn dng no lai se phat hin c cai hat nhn hp l ca no sau lp v
thn bi.
* K tha nhng gia tri trong ch ngha duy vt ca Phoibc; ng thi a cai tao ch ngha duy vt c, khc phc
tinh siu hinh va nhng han ch lich s ca no.
T nhng gia tri ca php bin chng ca Hghen va ch ngha duy vt ca Phoibc, Mac va ng ghen a xy dng
ln hoc thuyt trit hoc mi, trong o ch ngha duy vt va php bin chng thng nht vi nhau mt cach hu c la
ch ngha duy vt bin chng, mt hinh thc mi, mt giai oan phat trin cao ca ch ngha duy vt trit hoc.
Hai la: tha k va cai tao kinh t chinh tri hoc Anh vi nhng ai biu xut sc la A.Xmit va . Ricac la mt nhn
t khng th thiu c gop phn lam hinh thanh quan nim duy vt v lich s ca trit hoc Mac.
Ba la: cai tao mt cach ph phan ch ngha xa hi khng tng Phap vi nhng ai biu tiu biu la Xanh Ximng va
S. Phuri. Nh o, trit hoc Mac tr thanh v khi l lun cai tao xa hi bng cach mang.
Nhng tin khoa hc t nhin ca trit hc Mc
Trong s nhng thanh tu khoa hoc t nhin thi o, ngghen nu bt ngha ca ba phat minh ln i vi s hinh
thanh trit hoc duy vt bin chng: inh lut bao toan va chuyn hoa nng lng, thuyt t bao va thuyt tin hoa ca
cuyn. Vi nhng phat minh ln ca khoa hoc t nhin a lam cho quan nim mi v t nhin a c hoan thanh
trn nhng nt c ban
Nh vy, trit hoc Mac cng nh toan b ch ngha Mac a ra i nh mt tt yu lich s khng nhng vi no mt s
phan anh thc tin xa hi, nht la thc tin cach mang ca giai cp cng nhn ma con la s phat trin hp logic ca lich
s t tng nhn loai.
Phn tch nhng c im ca trit hc Mc Lnin:

Trit hoc Mac L nin co 5 c im va c phn tich rt r rang Sach Trit Hoc Tai liu tham khao cho hoc vin
cao hoc va nghin cu sinh khng thuc chuyn nganh trit hoc, nm 2014, Trng HKTTP H Chi Minh, Trang 60
64.
Ni trit hc Mc L nin mi l khoa hc trit hc thc s ng hay sai:
ng trn quan im trit hoc Mac thi Mac cho rng minh thc s la trit hoc khoa hoc bi vi trit hoc mang tinh
ang con khoa hoc thi mang tinh khoa hoc. Trong trit hoc Mac co s thng nht ca tinh ang va tinh khoa hoc, vi vy
no c coi la khoa hoc vi: trc ht, nha khoa hoc nghin cu cac quy lut chung nht ca t nhin va t duy con
ngi. Th hai, trit hoc bao gi cng mang tinh ch quan, nhng, trit hoc Mac khng nhng ch quan ma con khach
quan. S d nh vy la do li ich ca giai cp v san va li ich khach quan chung ca loai ngi la ph hp vi nhau.
Cho nn trit hoc Mac khng xuyn tac th gii ma la c tai hin th gii, phan anh ng th gii. Nh co s phan anh
ng th gii ma giai cp va nhn dn lao ng mi co th at c nhng thanh tu, at c nhng mc ich ca
chinh minh. Vi vy, da trn 2 c s, th nht tinh ang ca trit hoc thng nht vi khoa hoc, th hai tinh ch quan ca
trit hoc Mac thng nht vi tinh khach quan, vi xu hng phat trin chung ca loai ngi. Nh vy ma trit hoc Mac
mi la trit hoc khoa hoc.

Tuy nhin khng ch co trit hoc Mac mi la trit hoc khoa hoc, cach y 300 nm v
trc, nhng trao lu trit hoc vi d nh trit hoc cat, B cn cng mang tinh khoa hoc. Lc
by gi li ich ca giai cp t san ma B cn, cat bao v ph hp vi li ich chung ca loai
ngi. Lc by gi, nhng trao lu trit hoc o ra sc lam sang t ban tinh khach quan ca th
gii. Vi vy, khng ch co ring duy nht trit hoc Mac mi la khoa hoc ma co th co nhiu h
thng trit hoc la khoa hoc o la h thng trit hoc ca cac giai cp tin b va cach mang trong
xa hi thi trit hoc ca ho mang tinh khoa hoc.
10. Chng minh rng, trit hc Mc ra i l mt bc ngot c
ngha cch mng trong lch s trit hc nhn loi; n lm cho ch
ngha Mc khng ch c gi tr l lun m cn c ngha thc tin
to ln i vi thi i.
Ch ngha, trit hc Mc-Lnin ra i l mt bc ngot c ngha cch
mng trong lch s trit hc nhn loi, n lm cho ch ngha Mc khng ch
c gi tr l lun m cn c ngha thc tin to ln i vi thi i, n th
hin qua cc c im ca ch ngha Mc Lenin:
1. Trit hc MacLenin thng nht gia ch ngha duy vt v php bin chng
tch ri nhau, cc nh trit hc vn cn b chi phi ca phng php t
duy siu hnh. T tng bin chng t c nhng thnh tu to ln
trong trit hc c in c nhng n li pht trin trong h thng trit hc
duy tm, thn b.
Trit hc MacLenin ra i thng nht trong mnh th gii quan duy vt vi
phng php lun bin chng. K tha ch ngha duy vt v php bin
chng trong trit hc c in c, Cac1Mac1 xy dng nn ch ngha
duy vt bin chng( hnh thc pht trin cao nht ca php bin chng

trong lch s trit hc, vi tnh cch l khoa hc v s pht trin ca

TGTN, LSXH loi ngi v t duy.
2. Trit hc Mac l ch ngha duy vt trit Nh Cc Mac ch ngha duy vt
c m rng sang lnh vc lch s x hi hnh thnh nn ch ngha duy
vt lch s, Cc Mc m rng hc thuyt t ch nhn thc th gii t
nhin n ch nhn thc x hi loi ngi.
Ch ngha duy vt lch s ca trit hc Mac Lenin ch ra quy lut vn
ng ca lch s x hi loi ngi, s thay th ca cc hnh thi kinh t x
hi l mt qu trnh lch s t nhin. Trong cc quy lut lch s x hi, quy
lut bin chng gia LLSX v quan h S/X c vai tr quyt nh. Cc quan
h

kinh

tng

kin

trc

thng

tng.

Vi bn cht duy vt trit , trit hc MacLenin tr thnh cng c v i

nhn thc v ci to TG, to ra bc pht trin mi v cht.
3. Trit

hc

MacLenin

thng

nht

gia

lun

thc

tin

Cc Mc vit Khuyt im ch yu ca ch ngha duy vt t trc n

nay l s vt, hin thc, ci cm gic c ch c nhn thc di hnh
thc khch th hay hnh thc trc quan, ch khng c nhn thc l hot
ng cm gic ca con ngi, l thc tin, khng nhn thc v mt ch
quan vn tm hiu xem t duy ca con ngi c th t ti chn l
khch quan khng, hon ton khng phi l mt vn l lun m l mt
vn TT. Chnh trong thc tin m con ngi phi chng minh chn l,
ngha l C/M hin thc v sc mnh, tnh trn tc ca t duy ca mnh. S
tranh ci v tnh l lun hay thc tin khogn6 hin thc ca t duy tch
ri TT l mt vn kinh nghim thun ty.
Trit hc Mc Lein khng ch l l lun khoa hc phn nh vn cht quy lut
ca s vn ng v pht trin ca th gii, m quan trng hn l hc
thuyt c xy dng nhm mc ch ci to th gii. v vy s thng nht
gia l lun v thc tin l nguyen tc c bn ca trit hc MacLein. Ch khi
trit hc Mac Lenin ra i vai tr thc tin v s thng nht gia l lun vi
thc tin mi c xem l mt nguyen tc c bn, chi phi mi hot ng
ca con ngi.

Tham kho
Bc ngot la vi ln u tin ch ngha duy vt tr thanh duy vt bin chng, ln u tin php bin chng thc s la
php bin chng duy vt va t o xy dng nn CNDV lich s . S xut hin CNDV lich s la mt bc ngot v ai
trong nhn thc lich s ca loai ngi . Thanh tu ln nht ca trit hoc Mac tao ra bc ngot lich s o la s ra i
ca CNDV lich s . Bc ngot ca trit hoc nay khng ch la giai thich th gii ma con tham gia vao cai tao th gii .
Thm vao o no tao ra mt bc ngot co ngha to ln na la vi no vach ra mi quan h ng n gia trit hoc vi
cac nghanh khoa hoc c th . Bc ngot nay nm c th trong cac c im ca trit hoc Mac . (NU thm c im
trit hoc Mac Sach Trit Hoc Tai liu tham khao cho hoc vin cao hoc va nghin cu sinh khng thuc chuyn nganh
trit hoc, nm 2014, Trng HKTTP H Chi Minh, Trang 60 64.) T vic tng hp cac c im nay trit hoc Mac
vach ra bc ngot.

11. Phn tch mi quan h gia vt cht v thc. Vn dng mi

quan h ny vo cng cuc i mi nc ta hin nay.
11.1. Phn tch mi quan h gia vt cht v thc:
Theo quan im duy vt bin chng:
Vt cht l phm tr trit hc dng ch thc ti khch quan c
em li cho con ngi trong cm gic, c cm gic ca chng ta chp li,
chp li, phn nh v tn ti khng l thuc vo cm gic.
thc l ton b hot ng tinh thn din ra trong u c ca con
ngi, phn nh th gii vt cht xunh quanh, hnh thnh, pht trin trong
qu trnh lao ng v c nh hnh, th hin ra bng ngn ng
Vt cht v thc tn ti trong mi quan h bin chng vi nhau, tc
ng ln nhau thng qua hot ng thc tin; trong mi quan h vt
cht gi vai tr quyt nh i vi thc, cn thc c th tc ng tr li
vt cht thng qua hot ng thc tin ca con ngi.
a. Tnh quyt nh ca vt cht i vi thc:
Vt cht l ci c trc, thc c sau. Vt cht quyt nh thc, cn
thc l s phn nh th gii vt cht vo trong b no con ngi.
Vt cht l ngun gc ca thc. Khng c s tc ng ca th gii
khch quan vo trong b no con ngi th s khng c thc. iu c
ngha, thc ra i v tn ti c l nh cc yu t vt cht ng vai tr l
ngun gc t nhin (B c ngi, th gii khch quan tc ng n b c
ngi) v ngun gc x hi (lao ng, ngn ng). thc l sn phm ca
mt dng vt cht c t chc cao l b c ngi nn ch khi c con ngi
mi c thc. M con ngi l kt qu ca qu trnh pht trin lu di ca
th gii vt cht, l sn phm ca th gii vt cht.
Vt cht quyt nh ni dung ca thc: thc l hnh nh ch quan
ca th gii khch quan, ni dung ca thc mang tnh khch quan, do th
gii khch quan quy nh. Vt cht quyt nh phng thc, kt cu ca
thc. thc b vt cht quy nh c v ni dung v c v hnh thc biu hin
(do s vn ng v pht trin ca thc, hnh thc biu hin ca thc b

cc quy lut sinh hc, quy lut x hi v mi trng sng mang tnh cht vt
cht quyt nh).
b. Vai tr ca thc i vi vt cht:
Quan h gia vt cht v thc khng phi l quan h mt chiu m l
quan h tc ng qua li. thc do vt cht sinh ra v quyt nh, song sau
khi ra i, thc c tnh c lp tng i nn c s tc ng tr li to ln
i vi vt cht. Tuy nhin, thc l thc ca con ngi, do s tc ng
tr li vt cht ca thc thng qua hot ng thc tin ca con ngi.
thc trang b cho con ngi s hiu bit v th gii xung quanh, gip
con ngi xc nh mc tiu, la chn phng thc cho hot ng ca mnh
to nn con ngi tnh cm, nim tin, ch, thi thc con ngi n lc
hnh ng t c mc tiu ra. Theo Mc lc lng vt cht ch c
th b nh bng lc lng vt cht, cho nn mun thc hin c cc
quy lut khch quan th phi nhn thc, vn dng ng n nhng quy lut
, phi c ch v c phng php t chc hnh ng. Thc t cho thy,
mi hot ng ca con ngi u do thc ch o, nn vai tr ca thc
khng phi trc tip to ra hay thay i th gii vt cht m n trang b cho
con ngi tri thc v thc ti khch quan, trn c s y con ngi ra
phng hng, bin php, cng c, phng tin, v.v. thc hin mc tiu
ca mnh.
thc c th thc y hoc km hm s vn ng, pht tin ca nhng
iu kin vt cht nhng mc nht nh. Ni cch khc, s tc ng tr
li ca thc i vi vt cht din ra theo hai hng: tch cc hoc tiu cc.
Nu thc con ngi phn nh ng hin thc khch quan th hnh ng
ca con ngi ph hp vi cc quy lut khch quan, ci to c th gii;
Nu thc ca con ngi phn nh khng ng hin thc khch quan th
hnh ng ca con ngi i ngc li cc quy lut khch quan v hnh ng
y s c tc dng tiu cc i vi hot ng thc tin, i vi hin thc
khch quan.
Nh vy bng vic nh hng cho hot ng ca con ngi, thc c
th quyt nh hnh ng ca con ngi, hot ng thc tin ca con ngi
ng hay sai, thnh cng hay tht bi, hiu qu hay khng hiu qu.
11.2. Vn dng mi quan h ny vo cng cuc i mi nc ta
hin nay:
nc ta, trong thi k trc i mi. ng ta nhn nh rng
chng ta mt bnh ch quan duy ch trong vic xc nh mc tiu v bc
i trong vic xy dng vt cht k thut v ci to x hi ch ngha; v b
tr c cu kinh t; v vic s dng cc thnh phn kinh t .
Trong nhng nm 1976-1980 trn thc t chng ta ch trng y
mnh cng nghip ho trong khi cha c cc tin cn thit l lc

lng sn xut cn nh b, cha pht trin; ch yu l sn xut nh, lc hu

v kinh t hng ho cha pht trin. Chng ta ch mun y nhanh qu trnh
xy dng c s vt cht k thut cho Ch Ngha X Hi m khng tnh n
iu kin thc t ca t nc.
Trong b tr c cu kinh t, trc ht l c cu sn xut v u t,
thng ch xut pht t mong mun i nhanh, khng tnh n iu kin v
kh nng thc t, ra nhng ch tiu k hoch ho cao v xy dng c bn
v pht trin sn xut. Trong ci to x hi ch ngha, s dng cc thnh
phn kinh t, c hin tng nng vi mun xo b ngay cc thnh phn
kinh t phi x hi ch ngha, nhanh chng bin kinh t t bn t nhn thnh
quc doanh trong khi ng ra l phi duy tr thc hin pht trin cc thnh
phn kinh t theo tng bc i thch hp, ph hp vi thi k qu trong
mt thi gian tng i di pht trin lc lng sn xut.
Nguyn nhn ca cn bnh ch quan duy ch trn l do s lc hu,
yu km v l lun, do tm l ca ngi sn xut nh v do chng ta ko
di ch quan liu bao cp.
Trn c s nn tng trit hc Mc Leenin, ng v Nh nc ta hc
tp v tip thu t tng tin b, ra nhng mc tiu, phng hng ch
o chnh xc, ng n xy dng v pht trin x hi, ph hp vi hon
cnh t nc. Nh chng ta bit vt cht v thc c mi quan h bin
chng, tc ng qua li lm nhau. thc ch c th tc ng i vi vt
cht khi n c hot ng thng qua thc tin, nn nu thc tin tr tr th
thc cng tr tr theo. Nh c hot ng thc tin m thc ca ng ta
c nng cao ra nhng ng li mi v ci cch cng pht trin t
nc.
Cng cuc i mi chnh thc bt u t vic ng ta tha nhn v cho
php pht trin kinh t hng ha nhiu thnh phn, vn hnh theo c ch
th trng. l mt yu t khch quan khi thi k qu nh nc ta
hin nay. Bn cnh vic tha nhn s tn ti kinh t t bn t nhn, ng
nhin phi thng xuyn u tranh vi xu hng t pht t bn ch ngha
v nhng mt tiu cc trong cc thnh phn kinh t, gii quyt mu thun
tn ti trong sn xut gia chng.
Vn kin i Hi ton quc ln th 6 ca ng ta nu ln bi hc:
ng ta lun lun xut pht t thc t, tn trng v hnh ng theo qui
lut khch quan. Nng lc nhn thc v hnh ng theo qui lut l iu kin
m bo s lnh o ng n ca ng (VKH 6, trang 30).
Chng ta bit rng quan im khch quan i hi trong nhn thc v
hot ng thc tin phi xut pht t bn thn s vt hin tng, phi tha
nhn v tn trng tnh khch quan ca vt cht, ca cc qui lut t nhin v
x hi, khng c xut pht t mun ch quan.

Bi hc m ng ta nu ra, trc ht i hi ng nhn thc ng

n v hnh ng ph hp vi h thng qui lut khch quan. Tip tc i
mi t duy l lun, nht l t duy v ch ngha x hi v con ng i ln
ch ngha x hi nc ta. l xy dng CNXH b qua ch t bn ch
ngha cho nn phi tri qua mt thi k qu lu di nhiu chn ng,
nhiu hnh thc t chc kinh t x hi c tnh cht qu .
Mi ch trng chnh sch ca ng v nh nc phi xut pht t
thc t khch quan ca t nc v ph hp qui lut. Chng ta bit rng
thc l s phn nh hin thc khch quan trong qu trnh con ngi ci to
th gii. Do cng nm bt thng tin v thc t khch quan chnh xc, y
trung thc v x l cc thng tin y mt cch khoa hc th qu trnh ci
to th gii cng hiu qu. ng thi cn thy rng sc mnh ca thc l
nng lc nhn thc v vn dng tri thc cng nh cc qui lut ca th gii
khch quan .
Xut pht t mi quan h bin chng gia vt cht v thc. ng ta
xc nh: ng phi lun lun xut pht t thc t tn trng v hnh ng
theo qui lut khch quan l xc nh vai tr quyt nh ca vt cht (th
gii khch quan): Nng lc nhn thc v hnh ng theo qui lut l iu
kin m bo s lnh o ng n ca ng l khng nh vai tr tch cc
ca thc trong vic ch o hnh ng con ngi. Nh vy, t ch ngha
Mc-Lnin v mi quan h vt cht v thc, cng nh t nhng kinh
nghim thnh cng v tht bi trong qu trnh lnh o cch mng nc ta,
ng ta rt ra bi hc trn.
Bi hc y c ngha thi s nng hi trong qu trnh i mi t nc.
Hin nay, trong tnh hnh i mi ca cc din th gii v ca cch mng
nc ta i hi ng ta khng ngng pht huy s hiu qu lnh o ca
mnh thng qua vic nhn thc ng, tranh th c thi c do cch mng
khoa hc cng ngh, do xu th hi nhp v ton cu ho em li.
12. Phn tch c s l lun, nu ra cc yu cu phng php lun ca
nguyn tc khch quan ca ch ngha duy vt bin chng. ng
Cng sn Vit Nam v ang vn dng nguyn tc ny nh th
no vo s nghip cch mng hin nay nc ta?
C s l lun :
Nguyn tc khach quan trong xem xt c xy dng da trn ni dung ca nguyn l v tinh thng nht vt cht ca
th gii. Yu cu ca nguyn tc nay c tom tt nh sau: khi nhn thc khach th (i tng), s vt, hin tng tn
tai trong hin thc ch th t duy phai nm bt, tai hin no trong chinh no ma khng c thm hay bt mt cach ty
tin .
- Vt cht la cai co trc t duy. Vt cht tn tai vnh vin va mt giai oan phat trin nht inh ca minh no mi
san sinh ra t duy. Do t duy phan anh th gii vt cht, nn trong qua trinh nhn thc i tng ta khng c xut
phat t t duy, t kin ch quan ca chng ta v i tng.ma phai xut phat t chinh ban thn i tng, t ban cht
ca no, khng c bt i tng tun theo t duy ma phai bt t duy tun theo i tng. Khng p i tng

tha man mt s ch quan hay mt Lgic nao o, ma phai rt ra nhng s t i tng, tai tao trong t duy cac
hinh tng, t tng- cai lgic phat trin ca chinh i tng o.
- Toan b ngh thut chinh phc ban cht ca s vt, hin tng c goi ghm trong s tim kim, chon la, s
dng nhng con ng, cach thc, phng tin thm nhp hu hiu vao th gii bn trong ca s vt. ngh thut
chinh phc nh th khng mang n cho s vt, hin tng mt cai gi o xa la vi chinh no. iu nay t ra cho ch
th mt tinh th kho khn. Lam nh th nao bit chc chn nhng suy ngh ca chng ta v s vt la khach quan, la
ph hp vi ban thn s vt? Nguyn tc khach quan oi hi c b sung thm yu cu phat huy tinh nng ng sang
tao ca ch th va nguyn tc tinh ang .
- Gii t nhin va xa hi khng bao gi t phi bay toan b ban cht ca minh ra thanh cac hin tng in hinh. Con
ngi khng phai ch nhn thc nhng cai gi bc l ra trc ch th. Do o phan anh khach th nh mt chnh th,
ch th t duy khng th khng b sung nhng yu t ch quan nh xut cac gia thuyt, a ra cac d oan khoa
hoc. Thiu nhng iu nay t duy se khng mang tinh bin chng, se khng th hin ban tinh sang tao thng qua tri
tng tng ca chinh minh. Yu cu phat huy tinh nng ng sang tao ca ch th oi hi ch th t duy phai bin
i, thm chi cai tao i tng tim ra ban cht ca no. Nhng bin i, cai tao o la ch quan nhng khng phai ty
tin, ma la nhng bin i va cai tao i tng ph hp quy lut ca hin thc thuc lnh vc nghin cu .
- Yu cu khach quan trong xem xt co ngha rt quan trong trong nhn thc cac hin tng thuc i sng xa hi.
i tng nghin cu bao gm cai vt cht va cai tinh thn cha y nhng cai ch quan, nhng cai l tng va lun
chiu s tac ng ca cac lc lng t phat ca t nhin ln lc lng t giac ( chi, li ich, mc ich, nhn cach, ca
tinh khac nhau) ca con ngi. y i tng, khach th t duy quyn cht vao ch th t duy bng h thng nhng
mi lin h chng chit. Do o cn phai c th hoa nguyn tc khach quan trong xem xt cac hin tng xa hi, tc la
phai kt hp no vi cac yu cu phat huy tinh nng ng, sang tao ca ch th va nguyn tc tinh ang. iu nay co
ngha la nguyn tc khach quan trong xem xt khng ch bao ham yu cu xut phat t chinh i tng, t nhng quy
lut vn ng va phat trin ca no, khng c thm bt ty tin ch quan, ma no con phai bit phn bit nhng quan
h vt cht vi nhng quan h t tng, cac nhn t khach quan vi cac nhn t ch quan, tha nhn cac quan h vt
cht khach quan tn tai xa hi la nhn t quyt inh.con nhng hin tng tinh thn, t tng c quy inh bi i
sng vt cht ca con ngi va cac quan h kinh t ca honhng chng co anh hng ngc lai tn tai xa hi. Phai coi
xa hi la mt la mt c th sng tn tai va phat trin khng ngng ch khng phai la cai gi o kt thanh mt cach may
moc. Phn tich mt cach khach quan nhng quan h san xut cu thanh mt hinh thai kinh t xa hi nht inh va cn
phai nghin cu nhng quy lut vn hanh va phat trin ca hinh thai xa hi o.
- Khi nhn thc cac hin tng xa hi chng ta phai ch trong n mc quan tm va nng lc nhn thc ca cac
lc lng xa hi i vi vic giai quyt cac vn xa hi, i vi khuynh hng phat trin ca cac hin tng xa hi,
i vi vic anh gia tinh hinh xa hi .nhng anh gia co gia tri hn, nhng cach giai quyt ng hn thng la
nhng anh gia, nhng cach giai quyt thuc v cac lc lng xa hi bit ng trn lp trng ca giai cp tin tin,
ca nhng lc lng cach mang ca thi ai o. Vi vy tinh khach quan trong xem xt cac hin tng xa hi nht quan
vi nguyn tc tinh ang. Vic xem thng nguyn tc nay d dn n vi pham yu cu ca nguyn tc khach quan
trong xem xt, d bin no thanh ch ngha khach quan, can tr vic nhn thc ng n cac hin tng xa hi phc tap.
Nhng yu cu phng php lun ca nguyn tc khch quan trong xem xt :
Nguyn tc khach quan trong xem xt co mi lin h mt thit vi cac nguyn tc khac ca lgic bin chng. No th
hin yu cu c th sau :
Trong hot ng nhn thc :
Ch th phai :
Mt la : Xut phat t hin thc khach quan, tai hin lai no nh no vn co ma khng c ty tin a ra nhng nhn
inh ch quan .
Hai la : Phai bit phat huy tinh nng ng, sang tao ca ch th, a ra cac gia thuyt khoa hoc co gia tri v khach
th, ng thi bit cach tin hanh kim chng cac gia tuyt o bng thc nghim
Trong hot ng thc tin :
Ch th phai :
Mt la : Xut phat t hin thc khach quan, phat hin ra nhng quy lut chi phi no.
Hai la : Da trn cac quy lut khach quan o, chng ta vach ra cac mc tiu, k hoach, tim kim cac bin phap,
phng thc t chc thc hin. Kip thi iu chnh, un nng hoat ng ca con ngi i theo li ich va mc ich
a t ra .
Phat huy tinh nng ng, sang tao ca thc co ngha la phat huy vai tro tri thc, tinh cam, chi, l tri .tc la phat
huy vai tro nhn t con ngi trong hoat ng nhn thc va hoat ng thc tin cai tao hin thc khach quan, vn ln
lam ch th gii .
ng Cng Sn Vit Nam vn dng nguyn tc ny vo s nghip cch mng hin nay nc ta :
Phai tn trong hin thc khach quan, tn trong vai tro quyt inh ca vt cht. C th la :

- Xut phat t hin thc khach quan ca t nc, ca thi ai hoach inh cac ng li, chin lc, sach lc
nhm xy dng va phat trin t nc .
- Bit tim kim, khai thac va s dng nhng lc lng vt cht hin thc hoa ng li, chin lc, sach lc
nhm xy dng va phat trin t nc .
- Coi cach mang la s nghip ca qun chng, coi ai oan kt toan dn tc la ng lc ch yu phat trin t
nc. Bit kt hp hai hoa cac li ich khac nhau (li ich kinh t, li ich chinh tri, li ich vt cht, li ich tinh thn, li
ich ca nhn, li ich tp th, li ich xa hi.) thanh ng lc manh m thc y cng cuc i mi .
- ang ta rt ra nhng bai hoc kinh nghim t nhng sai lm, tht bai trc i mi, ang ta kt lun :moi ng
li, ch trng ca ang phai xut phat t thc t, tn trong quy lut khach quan.
Bit phat huy tinh nng ng, sang tao ca thc, phat huy vai tro ca cac yu t ch quan (tri thc, tinh cam ..)
tc phat huy vai tro nhn t con ngi trong hoat ng nhn thc va thc tin :
- Coi s thng nht gia tinh cam (nhit tinh cach mang, long yu nc, chi qut cng .) va tri thc (kinh
nghim dng nc va gi nc, hiu bit khoa hoc) la ng lc tinh thn thc y cng cuc i mi. Chng lai thai
lai, tri tr, ch bit lam theo cach c ma khng bit dng cam lam theo cai mi, bit khi dy long yu nc, chi
qut cng phai ph bin tri thc khoa hoc, cng ngh hin ai cho ng ao can b, ang vin va nhn dn, bit
nng cao dn tri, ao tao va bi dng nhn tai.
- Coi trong cng tac t tng, y manh giao dc t tng. c bit la giao dc ch ngha Mac Lnin va t tng
H Chi Minh cho ng ao ngi Vit Nam chng ta. Phai nng cao va i mi t duy l lun ma trc ht la ch
ngha xa hi va con ng i ln ch ngha xa hi Vit Nam.
- Kin quyt khc phc va ngn nga tai din bnh ch quan, duy chi, li suy ngh va hanh ng gian n, nong vi
theo nguyn vong ch quan ao tng ma bt chp quy lut khach quan, coi thng tinh hinh thc t.

Vit Nam, do bnh ch quan, duy chi, li suy ngh & hanh ng gian n, nong vi chay theo nguyn vong ch
quan ao tng a xut hin trc i mi co nguyn nhn va gy ra tac hai ln.
Xut phat t hin thc khach quan ca nc ta yu km v nng lc t duy, lac hu v l lun, it kinh nghim trong
xy dng va quan l t nc; ng thi do sai lm u tr ta khuynh, xay ra trong mt iu kin lich s rt c bit
ca dn tc ta (Bit phat huy ti a sc manh tinh thn, khao khat thoat ra khi cuc sng lm than, n l...) nhng lai
khng xut phat t hin thc, bt chp quy lut, coi thng tri thc KH, Nn tao ra nhng chinh sach sai lm, gy ra
nhng hu qua v nhiu mt (kinh t, xa hi) rt nghim trong & ko dai.
co th khc phc trit ch ngha ch quan phai quan trit thc hin nguyn tc khach quan. Vi nguyn tc
khach quan la nguyn tc u tin ca t duy bin chng, vn dng nguyn tc khach quan kt hp vi ch quan trong
hoat ng nhn thc se tranh c nhng sai lm trong chinh sach phat trin t nc.
Trn c s quy lut khach quan o, ang ta khng inh Moi ng li ch trng ca ang phai xut phat t thc
t, tn trong quy lut khach quan. lam c iu o phai tn trong hin thc kh.quan, tn trong vai tro quyt inh
ca VC, tc:
Xut phat ca hin thc kh.quan ca t nc, ca thi ai hoach inh chin lc, sach lc phat trin t nc;
Bit tim kim, khai thac, t chc nhng lc lng vt cht (ca nhn cng ng, kinh t qun s, trong nc ngoai
nc, qua kh tng lai,) hin thc hoa chng.
Coi cach mang la s nghip ca qun chng; coi ai oan kt toan dn tc la ng lc ch yu phat trin t nc. Bit
kt hp hai hoa cac dang li ich khac nhau (kinh t, chinh tri, tinh thn,...; ca nhn, tp th, xa hi) thanh ng lc thc
y cng cuc i mi
ng thi phai phat huy tinh nng ng, sang tao ca YT, ph.huy vai tro ca cac yu t ch quan (t.thc, t.cam, chi,
l tri,...), tc ph.huy vai tro nhn t CN trong h.ng nhn thc & thc tin cai tao t nc. C th:
Coi s thng nht nhit tinh CM & tri thc KH la ng lc tinh thn thc y cng cuc i mi; chng lai thai th
ng, lai, bao th tri tr; bi dng nhit tinh, phm cht cach mang; khi dy long yu nc, chi qut cng, tai tri
ngi Vit Nam,
Coi trong cng tac t tng, y manh giao dc t tng (ch ngha MacLnin, t tng HCM); nng cao va i mi t
duy l lun (v CNXH & con ng i ln CNXH);
Ph bin tri thc KH cho can b, ang vin, nhn dn.

Kin quyt khc phc & ngn nga tai din bnh ch quan, duy chi, li suy ngh, hanh ng
gian n, nong vi chay theo nguyn vong ch quan ao tng; bt chp quy lut khach quan.
13. ng ta khng nh: Mi ng li, ch trng ca ng phi
xut pht t thc t, tn trng quy lut khch quan. Hy ch ra
v phn tch c s trit hc ca khng nh .

Vit Nam, do bnh ch quan, duy chi, li suy ngh & hanh ng gian n, nong vi chay theo nguyn vong ch
quan ao tng a xut hin trc i mi co nguyn nhn va gy ra tac hai ln.
Xut phat t hin thc khach quan ca nc ta yu km v nng lc t duy, lac hu v l lun, it kinh nghim trong
xy dng va quan l t nc; ng thi do sai lm u tr ta khuynh, xay ra trong mt iu kin lich s rt c bit
ca dn tc ta (Bit phat huy ti a sc manh tinh thn, khao khat thoat ra khi cuc sng lm than, n l...) nhng lai
khng xut phat t hin thc, bt chp quy lut, coi thng tri thc KH, Nn tao ra nhng chinh sach sai lm, gy ra
nhng hu qua v nhiu mt (kinh t, xa hi) rt nghim trong & ko dai.
co th khc phc trit ch ngha ch quan phai quan trit thc hin nguyn tc khach quan. Vi nguyn tc
khach quan la nguyn tc u tin ca t duy bin chng, Vn dng nguyn tc khach quan kt hp vi ch quan trong
hoat ng nhn thc se tranh c nhng sai lm trong chinh sach phat trin t nc.
Trn c s quy lut khach quan o, ang ta khng inh Moi ng li ch trng ca ang phai xut phat t thc
t, tn trong quy lut khach quan. lam c iu o Phai tn trong hin thc kh.quan, tn trong vai tro quyt inh
ca VC, tc:
Xut phat ca hin thc kh.quan ca t nc, ca thi ai hoach inh chin lc, sach lc phat trin t nc;
Bit tim kim, khai thac, t chc nhng lc lng vt cht (ca nhn cng ng, kinh t qun s, trong nc ngoai
nc, qua kh tng lai,) hin thc hoa chng.
Coi cach mang la s nghip ca qun chng; Coi ai oan kt toan dn tc la ng lc ch yu phat trin t nc. Bit
kt hp hai hoa cac dang li ich khac nhau (kinh t, chinh tri, tinh thn,...; ca nhn, tp th, xa hi) thanh ng lc thc
y cng cuc i mi
ng thi phai phat huy tinh nng ng, sang tao ca YT, ph.huy vai tro ca cac yu t ch quan (t.thc, t.cam, chi,
l tri,...), tc ph.huy vai tro nhn t CN trong h.ng nhn thc & thc tin cai tao t nc. C th:
Coi s thng nht nhit tinh CM & tri thc KH la ng lc tinh thn thc y cng cuc i mi; Chng lai thai th
ng, lai, bao th tri tr; Bi dng nhit tinh, phm cht cach mang; Khi dy long yu nc, chi qut cng, tai
tri ngi Vit Nam,
Coi trong cng tac t tng, y manh giao dc t tng (ch ngha MacLnin, t tng HCM); Nng cao va i mi t
duy l lun (v CNXH & con ng i ln CNXH);
Ph bin tri thc KH cho can b, ang vin, nhn dn.

Kin quyt khc phc & ngn nga tai din bnh ch quan, duy chi, li suy ngh, hanh ng
gian n, nong vi chay theo nguyn vong ch quan ao tng; bt chp quy lut khach quan
14. Bng l lun v thc tin, hy chng minh rng: thc con
ngi khng ch phn nh th gii m cn gp phn sng to ra
th gii.
L lun
Bn cht thc: l s phn nh, nhng l s phn nh c sng to.
- thc bao gm nhiu yu t: tri csm tnh cm, nim tin, l tr, ch,
trong tri thc v tnh cm c vai tr rt quan trng. tri thc v tnh cm
thng nht, chuyn ha ln nhau, s thng nht ny to ra ng lc tinh
thn mnh m thc y hot ng ca con ngi, gp phn lm cho con
ngi tr thnh ch th sng to ra lch s.
-Sng to v phn nh l 2 mt thuc bn cht thc, do vy l lun v
bn cht ca thc c th dung CM lun im trn. thc l s phn
nh, nhng l s phn nh sng to. Tnh sng to ca thc l tnh sng
to ca s phn nh, da trn nhng g c phn nh, theo quy lut
ca phn nh t to ra nhng hnh tng, t tng, hiu bit mang li tri
thc cho con ngi. Khi ni thc l hnh nh ch quan ca th gii KQ, c
ngha thc l s phn nh nng ng sng to v th gii. Th gii vt
cht khng bao gi bc l ht bn cht ca n, nh nhu cu khm ph v
chnh phc gii t nhin phc v nhu cu cuc sng, trn c s nhng
ci c phn nh, con ngi xut cc m hnh, gi thuyt, n, d

bo, v sv-ht trong th gii vt cht v dung thc tin buc sv-ht bc
l bn cht nhm kim chng cc m hnh, gi thuyt cng nh mt cch
khng nh chn l. ng thi, thng qua hot ng thc tin, thc con
ngi thm nhp vo lc lng vt cht hin thc ha, bin nhng m
hnh, n, i vo cuc sng, t ci to th gii m trc ht l sXH
ca loi ngi.
Vai tr ca thc
- thc t r sc sng to khi thc xm nhp vo hin thc cuc sng
v phn nh c hin thc cuc sng
+ thc xm nhp cng su th sc mnh cng ln. Thng qua h thc
tin, trc ht l lao ng, thc con ngi xm ngp vo hin thc vt
cht, nh c c sc mnh ca tinh thn. Da trn sc mnh ny,
thc tc ng n th gii, gp phn lm th gii bin i. C gii t nhin
thc hai hay sXh con ngi l s th hin vai tr tc dng ca nhn t
thc. thc con ng khng ch phn nh th hi[ m cn gp phn sng to
nn th gii theo nhu cu thc tin XH
+Sc tc dng ca thc ph thuc vo mc xm nhp ca cc
nhn t thc vo lc lng vt cht. Nu cc nhn t thc khng xm
nhp c vo lc lng vt cht th chng ko c tc dng j c. thc c
vai tr sng to khi v ch khi xm nhp vo hin thc cs, c vt cht
ha, qun chng ha. Nu chng xm nhp cnafg su rng th sc mnh
cng ln, phn nh cng ng quy lut, do sc sng to, sc tc dng
ca chng n hin thc vt cht cng cao.
- thc l mt b phn ca th gii gp phn to ra th gii t nhin th
2 gi l XH loi ng
B phn th gii m thc gp phn to ra gi l sXH con ng. Con ng
l ch th sng o SXH. Con ng c thc v thng qua hin tng vt
cht, thc xm nhp h thc tin. B phn th gii con ng gp phn sang
to ra gi l XH loi ng. Trt t XH, ch XH l gii t nhin th 2 vi
nhng cng trn, thnh tu KHCN, VHXH,ha SXH th hin vai tr tc
dng ca cc nhn t thc. V vy, thc con ng ko ch phn nh th gii
m cn gp phn sng to nn TG
Thc tin
-CN cng sn l s sng to ca nhn dn L di s lnh o ca CS
CN cng sn l kt qu sng to ca ng o qun chng NDL di
s lnh o ca CS c trang b bng l lun ca CN Mac-Lenin. Cch
mng l i mi, sng to. CM thc s lm thay i c bn c cu XH VN.
Cm t tng gp phn ko nh a dn tc ta thot khi p bc, bc lt, xy
dng cs m no. Trong cng cuc i mi v bo v t quc hin nay, CS
vn ng vai tr quyt nh s i ln, pht trin ca t nc thng qua s
lnh o bng cc ng li, ch trng ng n. Trong bi cnh ton cu
ha, ng li chnh sch c iu chnh ph hp. l kt qu ca tri
thc v tri thc khoa hc, th hin s ko ngng nng cao kh nng nhn
thc cho mi ng. Tuy nhin nu tri thc ko bin thnh nim tin v ch th t
n cg ko c vai tr j vi s hin thc c.
-Sn phm lm ra c mt phn cht xm l thc con ngi tham gia
vo qu trnh to nn sn phm

Mi sn phm to ra l s c kt ca tri thc con ngi, tri thc thma

gia cu thnh v to nn sp. Tc ng ca thc, m ch yu l tri thc i
vi con ng l v cng to ln. N ko nhng l kim ch nam cho h thc tin
m cn l ng lc thc tin. S thnh cng hay tht bi ca thc tin, tc
ng tch cc hay tiu cc ca thc i vi s pht trin ca t nhin, x
hi ph thuc vo vai tr ch o ca thc m biu hin l vai tr ca KH,
VH va t tng.
-T tng hng dn qun chng nhn dn xa b ch c to ra ch
mi
S thay i trong m hnh Xh cng l mt minh chng thc tin ca
lun im trn, Cc cuc Cm bao gi cng c hng dn bi t tng
hcm. Lt TT HCM lm kim ch nam cho hnh ng. TT HCM xm nhp vo
qun chng, c qun chng ng h th s to ra ng lc thc y qun
chng xa b XH c, xy dng XH mi. iu ny c th c thy rt r
rang trong cuc CM ca CN t bn, t tng t sn hng dn qun
chng nhn dn xa b XH phong kin, sng to v xy dng nn CN t
bn.
15. Hy phn tch ni dung v ngha trit hc cu ni ca C.Mc:
V kh ca s ph phn c nhin khng th thay th c s
ph phn ca v kh, lc lng vt cht ch c th b nh
bng lc lng vt cht; nhng l lun cng s tr thnh lc
lng vt cht, mt khi n thm nhp vo qun chng.
(Bn cht ca cu hi ny l phn tch mi quan h gia vt cht v
thc, cc anh ch c th tham kho thm trong SGK)
Gi thch lun im
y, "V kh ca s ph phn" v "l lun" l khoa hc, t tng khoa
hc, l lun khoa hc, thuc phm tr thc, cn "s ph phn ca v kh v
"lc lng vt cht" l hot ng vt cht, hot ng thc tin ca con ngi,
thuc phm tr vt cht. Nh vy, CMc khng nh, l lun khoa hc phi
thng qua hot ng ca con ngi th mi tr thnh lc lng vt cht.
Phn tch Lun im trn tc l lm r quan h gia vt cht
vi thc :
V vt cht, V.I.Lnin a ra nh ngha kinh in v vt cht: Vt
cht l phm tr trit hc dng ch thc ti khch quan c em li cho con
ngi trong cm gic, c cm gic ca chng ta chp li, chp li, phn nh
v tn ti khng l thuc vo cm gic.
Cn thc l ton b hot ng tinh thn din ra trong u c con ngi,
phn nh th gii vt cht xung quanh, hnh thnh pht trin trong qu trnh
lao ng v nh hnh th hin ra bng ngn ng. Nh vy bn cht ca thc
l s phn nh nng ng, sng to th gii khch quan ca b c con ngi; l
hnh nh ch quan ca th gii khch quan.

+ Trong mi quan h vi thc, vt cht l ci c trc, thc l ci c

sau; vt cht l ngun gc ca thc; vt cht quyt nh thc; thc l s
phn nh i vi vt cht.
thc l sn phm ca mt dng vt cht c t chc cao, l b c ngi
nn ch khi c con ngi mi c thc. Trong mi quan h gia con ngi vi
th gii vt cht th con ngi l kt qu qu trnh pht trin lu di ca th gii
vt cht, l sn phm ca th gii vt cht, tc vt cht c trc, thc c
sau.
Cc yu t to thnh ngun gc t nhin, ngun gc x hi ca thc (b
c ngi, th gii khch quan tc ng n b c gy ra hin tng phn nh,
lao ng, ngn ng) u, hoc l chnh bn thn th gii vt cht (th gii
khch quan), hoc l nhng dng tn ti ca vt cht (b c ngi, hin tng
phn nh, lao ng, ngn ng) nn vt cht l ngun gc ca thc.
S vn ng v pht trin ca thc, hnh thc biu hin ca thc b cc
quy lut sinh hc, cc quy lut x hi v s tc ng ca mi trng sng quyt
nh. Nhng yu t ny thuc lnh vc vt cht nn vt cht khng ch quyt
nh ni dung m cn quyt nh c hnh thc biu hin cng nh mi
s bin i ca thc.
+ thc tc ng tr li vt cht thng qua hot ng th ctin ca con
ngi:
thc l thc ca con ngi nn ni n vai tr ca thc l ni n vai
tr ca con ngi. Bn thn thc t n khng trc tip thay i c g trong
hin thc. Mun thay i hin thc con ngi phi tin hnh nhng hot ng
vt cht. Song, mi hot ng ca con ngi u do thc ch o, nn vai tr
ca thc khng phi trc tip to ra hay thay i th gii vt cht m n
trang b cho con ngi tri thc v thc ti khch quan, trn c s y con ngi
xc nh mc tiu, ra phng hng, xy dng k hoch, la chn phng
php, bin php, cng c, phng tin, v.v. thc hin mc tiu ca mnh.
Nh Mc ni, khoa hc, l sn phm ca t duy, ca tr tu, nu khng
thng qua hot ng ca ngi lao ng (cng nhn, nng dn, tng lp tr
thc), th khng th bin thnh ci g c, khng th sinh ra tc ng tch cc
hay tiu cc.
Tham Kho:
Ni dung: y, "V khi ca s ph phan" va "l lun" la khoa hoc, t tng khoa hoc, l lun khoa hoc, con "s
ph phan ca v khi va "lc lng vt cht" la hoat ng vt cht, hoat ng thc tin ca con ngi. Nh vy, C Mac
a giai trinh rt r rang, l lun khoa hoc phai thng qua hoat ng ca con ngi thi mi tr thanh lc lng vt cht.
Khoa hoc vn la san phm ca t duy, ca tri tu. Nu khng thng qua hoat ng ca ngi lao ng (cng nhn,
nng dn, tng lp tri thc), ma ch t ban thn no thi, thi nh Mac noi khoa hoc khng th bin thanh cai gi ca,
khng th sinh ra tac ng tich cc hay tiu cc.
Theo Mac, trit hoc phai co nhim v phan anh moi xung t ca i sng hin thc, nhng iu kin kinh t, vt
cht ca nhng xung t hin thc y, ng thi vach ra con ng va nhng cach giai quyt cac xung t o. Vi vy,
trit hoc phai tim c cho minh mt lc lng nm ngay trong ban thn hin thc, co kha nng ph inh xa hi hin
tai, xy dng mt xa hi mi. Lc lng y chinh la giai cp v san. Nh vy theo Mac, trit hoc tin tin phai gn lin
vi cac lc lng tin b.
ngha trit hc: Cho thy vi tri vai tro ca trit hoc, ca l lun khoa hoc trong s nghip u tranh giai phong
nhn dn lao ng thoat khi s n dich ca giai cp boc lt.

16. Trnh by khi qut cc hnh thc lch s ca php bin chng?
1.Php bin chng cht phc thi c i
- La hinh thc u tin ca php bin chng trong lich s trit hoc, la ni dung c ban trong nhiu h thng hoc thuyt trit
hoc ca Trung Hoa, n va Hy Lap c ai.
- Mt s t tng bin chng tiu biu ca trit hoc Trung Hoa c ai gm: bin dich lun (hoc thuyt v quy trinh vn
hanh, bin i ca v tr nh lng nghi, t tng,.); ng hanh lun (hoc thuyt v nguyn tc tng tac, bin
chuyn ln nhau gia cac s vt, hin tng); lut qun binh va phan phc (c ch t cn bng va chuyn hoa ca van
vt)..Nhng trng phai trit hoc tiu biu thi ki nay la ao gia, Nho gia, Mc gia, m dng gia, Danh gia.
- T tng bin chng trong trit hoc n c ai th hin r nt trong trit hoc Pht giao vi cac pham tr tm, v nga,
v thng, nhn, duyn, qua. Pht giao cho rng tm la cai co trc, sinh ra nhn (nguyn nhn) va duyn (iu
kin). Van vt bin hoa theo quy trinh Nhn (nguyn nhn) duyn (iu kin) qua (kt qua). Khi Nhn gp y
duyn se sinh ra qua, qua gp y duyn se lai sinh ra nhn. V nga la khng co vt th nao ti thng vnh hng, v
thng la khng co gi tn tai vnh cu.
- Mt s t tng bin chng trong trit hoc Hy Lap c ai mang tinh ngy th, cht phat nh: moi vt u tri i, u bin
i, khng ai tm hai ln trn cng mt dong sng (Hraclite), php bin chng ng nht vi logic hoc (Aristole)..
- Cac t tng bin chng cht phac thi c ai khng da trn thanh tu khoa hoc ma da trn trc kin thin tai. Tuy
nhin han ch ca no la giai thich mi lin h van vt theo cach ngy th, theo vong tron lun qun, khp kin.
2.Php bin chng duy tm c in c
- c khi u t Imanuel Kant (c), va hoan thin h thng trit hoc duy tm ca George W F Hegel (c). Trit
hoc Hegel a coi qua trinh phat trin van vt khi u t nim tuyt i, t o tin rng bin chng ch quan la c
s ca bin chng khach quan.
- Hegel cho rng nim tuyt i la khi u ca tn tai, t tha hoa thanh gii t nhin va tr v vi ban thn no trong tn
tai tinh thn. Tinh thn, nim la cai co trc, th gii hin thc ch la ban sao chp ca tinh thn, nim.
- Php bin chng ca Hegel tng i hoan chnh vi h thng khai nim, pham tr, quy lutnhng c coi la php
bin chng ngc u khi ng coi bin chng nim sinh ra bin chng s vt. Friedrich Engels (c) nhn xt rng:
tinh cht thn bi ma php bin chng a mc phai trong tay Hegel tuyt nhin khng ngn can Hegel tr thanh ngi
u tin trinh bay mt cach bao quat va co thc nhng hinh thai vn ng chung ca php bin chng. Hegel, php
bin chng bi ln ngc u xung t. Ch cn dng no lai la se phat hin c cai hat nhn hp li ng sau cai v
thn bi ca no.
3.Php bin chng duy vt hin i Mcxt
- c th hin trong trit hoc hin ai do Marx va Engels xy dng, sau o c V. I. Lenin phat trin, sau nay c goi
la trit hoc Marx-Lenin hay Macxit. Marx va Engels a gat b tinh cht thn bi, k tha nhng hat nhn hp li trong
php bin chng duy tm xy dng php bin chng duy vt vi tinh cach la hoc thuyt v mi lin h ph bin va
s phat trin di hinh thc hoan bi nht. Php bin chng duy vt mang tinh khoa hoc chung nht, quy lut ph bing
nht ca khoa hoc t duy.
- Php bin chng Macxit cho rng moi s vt, hin tng ca th gii, cng nh hinh anh tinh thn ca chng co quan h
qua lai vi nhau, khng ngng vn ng va phat trin. Trong o, vn ng c hiu la t vn ng, con phat trin la
phat trin t thn, phat trin thng qua mu thun, la s chuyn qua trang thai nay thanh trang thai tin b hn, tc la
theo hinh xon c i ln.
- Hai c trng c ban ca php bin chng Macxit la: php bin chng c xy dng trn nn tang th gii quan duy vt
khoa hoc; trong php bin chng co s thng nht gia ni dung th gii quan duy vt bin chng va phng phap lun
bin chng duy vt. T o co th thy, php bin chng nay khng dng lai vic giai thich th gii ma con la cng c
nhn thc va cai tao th gii, khc phc c nhng han ch ca php bin chng c ai va php bin chng duy
tm c in c.

- Ni dung php bin chng Macxit bao gm hai nguyn li, ba quy lut c ban, sau cp pham
tr c ban.
17. L lun, phng php lun l g? Vch ra mi quan h bin chng
gia chng.
L lun l h thng nhng tri thc c khi qut t kinh nghim thc
tin phn nh nhng mi quan h bn cht, tt nhin, mang tnh quy lut

ca s vt, hin trng trong th gii khch quan v c biu t bng h

thng cc khi nim, phm tr, nguyn l, quy lut..C s ca l lun l
thc tin. L lun c tnh khi qut cao, th hin, phn nh bn cht s vt,
hin tng
Phng php lun l hc thuyt (l lun) v phng php, n vch ra
cch thc xy dng v ngh thut vn dng phng php. Phng php
lun cng l mt h thng cc quan im, nguyn tc xut pht, nhng
cch thc chung thc hin hot ng nhn thc v thc tin ca con
ngi.
Mi quan h bin chng gia l lun v phng php lun:
Php bin chng va l h thng cc nguyn l, quy lut, phm tr phn
nh ng n bn tnh bin chng ca vn vt tn ti trong th gii, va l
h thng cc nguyn tc phng php lun ch o hot ng nhn thc v
hot ng thc tin hiu qu.
Php bin chng duy vt khng ch l l lun m cn l phng pho lun
ph bin. Mi ni dung l lun ca php bin chng duy vt u c ngha
v mt phng php lun. Chng cho php rt ra cc yu cu (nguyn tc,
quan im) ch o hot ng nhn thc v hot ng thc tin ca con
ngi.
Phng php lun xut pht t cc l lun v c mi lin h vi l lun to
nn php bin chng, gp phn xy dng cc phng php lun khc nhau
c p dng hiu qu trong nghin cu khoa hc.
18. Gii thch nhn nh ca V.I.Lnin: Php bin chng, tc l hc
thuyt v s pht trin di hnh thc hon b nht, su sc nht
v khng phin din, hc thuyt v tnh tng i ca nhn thc
ca con ngi, nhn thc ny phn nh vt cht lun pht trin
khng ngng.
Tr li:
Khi nhn mnh vai tr ca nguyn l v s pht trin, Lnin khng
nh: Trong s nhng thnh qu th thnh qu ch yu ca php bin
chng, tc l hc thuyt v s pht trin, di hnh thc hon b nht, su
sc nht v khng phin din, hc thuyt v tnh tng i ca nhn thc

ca con ngi, nhn thc ny phn nh vt cht lun lun pht trin khng
ngng.
Trong php bin chng duy vt, pht trin l qu trnh vn ng i ln
t thp n cao, t km hon thin n hon thin hn.Qu trnh va
din ra dn dn, va nhy vt lm cho s vt, hin tng c mt i, s vt,
hin tng mi v cht ra i.Ngun gc ca s pht trin nm nhng
mu thun bn trong ca s vt, hin tng.
Tnh cht ca s pht trin. a) Tnh khch quan. Ngun gc v ng
lc ca s pht trin nm trong chnh bn thn s vt, hin tng. b) Tnh
ph bin. S pht trin din ra trong c t nhin, x hi v t duy. c) Tnh k
tha. S vt, hin tng mi ra i t s ph nh c tnh k tha. S vt,
hin tng mi ra i t s vt, hin tng c, v vy trong s vt, hin
tng mi cn gi li, c chn lc v ci to nhng mt cn thch hp ca
s vt, hin tng c, chuyn sang s vt, hin tng mi, gt b nhng
mt tiu li thi, lc hu ca s vt, hin tng c cn tr s pht trin.
d) Tnh a dng, phong ph. Tuy s pht trin din ra trong mi lnh vc t
nhin, x hi v t duy, nhng mi s vt, hin tng li c qu trnh pht
trin khng ging nhau.Tnh a dng v phong ph ca s pht trin cn
ph thuc vo khng gian v thi gian, vo cc yu t, iu kin tc ng
ln s pht trin .
ngha phng php lun ca nguyn l v s pht trin.T nguyn l
v s pht trin ca php bin chng duy vt, rt ra nguyn tc pht trin
trong hot ng nhn thc v hot ng thc tin. Nguyn tc ny gip
chng ta nhn thc c rng, mun nm c bn cht ca s vt, hin
tng, nm c khuynh hng pht trin ca chng th phi xt s vt
trong s pht trin, trong s t vn ng, trong s bin i ca n.
Nguyn tc pht trin yu cu a) t s vt, hin tng trong s vn
ng, pht hin c cc xu hng bin i, pht trin ca n khng ch
nhn thc s vt, hin tng trng thi hin ti, m cn d bo c
khuynh hng pht trin. Cn ch ra ngun gc ca s pht trin l mu
thun, cn ng lc ca s pht trin l u tranh gii quyt mu thun
gia cc mt i lp trong s vt, hin tng . b) Nhn thc s pht trin

l qu trnh tri qua nhiu giai on, t thp n cao, t n gin n phc
tp, t km hon thin n hon thin hn. Mi giai on pht trin c
nhng c im, tnh cht, hnh thc khc nhau nn cn tm ra nhng hnh
thc, phng php tc ng ph hp hoc, thc y, hoc km hm s
pht trin .c) Trong hot ng nhn thc v hot ng thc tin phi
nhy cm, sm pht hin v ng h ci mi hp quy lut, to iu kin cho
ci mi pht trin; phi chng li quan im bo th, tr tr, nh kin v.v
bi nhiu khi ci mi tht bi tm thi, to nn con ng pht trin quanh
co, phc tp. Trong qu trnh thay th ci c bng ci mi phi bit k tha
nhng yu t tch cc t c t ci c v pht trin sng to chng
trong iu kin mi.
19. Phn tch c s l lun v nhng yu cu phng php lun ca
nguyn tc ton din (/nguyn tc pht trin; / nguyn tc lch s
- c th). Vic tun th nguyn tc ny s khc phc c nhng
hn ch g trong hot ng nhn thc v hot ng thc tin?
Ly mt tnh hung minh ha vic vn dng nguyn tc ny
trong hot ng ca chnh mnh.
Nguyn tc ton din:
C s l lun ca nguyn tc ton din l ni dung nguyn l v
mi lin h ph bin
Theo quan im siu hnh, cc s vt, hin tng tn ti bit lp, tch
ri nhau, chng khng c s ph thuc, rng buc v quy nh ln nhau,
mang tnh ngu nhin, khng c kh nng chuyn ha ln nhau. Nhng
quan im duy vt bin chng khng nh do s vt, hin tng, qu trnh
trong th gii thng nht m chng tn ti trong mun vn mi lin h rng
buc ln nhau. Mi lin h l s tc ng qua li ln nhau, thm nhp vo
nhau v chuyn ha ln nhau gia cc mt trong cng mt s vt, hin
tng hoc gia cc s vt hin tng vi nhau. m chng tn ti Mi lin
h mang tnh khch quan, ph bin v a dng.
Trong mun vn mi lin h chi phi s tn ti ca chng c nhng mi
lin h ph bin. Mi lin h ph bin l mi lin h gia cc mt (thuc
tnh) i lp tn ti trong mi s vt, trong mi lnh vc hin thc. Chng
chi phi mt cch tng qut qu trnh vn ng, pht trin ca mi s vt,
hin tng xy ra trong th gii v l i tng nghin cu ca php bin
chng. Mi lin h ph bin cng mang tnh khch quan, ph bin v a
dng v c nhn thc trong cc cp phm tr bin chng nh mi lin h
gia: ci ring ci chung; nguyn nhn kt qu; ni dung hnh thc;
nguyn nhn kt qu; tt nhin ngu nhin; kh nng hin thc.
Nhng yu cu c bn ca nguyn tc ton din
- Trong hot ng nhn thc phi:

 Pht hin nhiu mi lin h, quan h (hay nhng c im, tnh cht, yu
t, mt,) ang chi phi s tn ti ca bn thn s vt. S xem xt c s
vt t nhiu gc , t nhiu phng din.
Phn loi xc nh c nhng mi lin h, quan h (hay nhng c
im, tnh cht, yu t, mt,) no l bn trong, c bn, tt nhin, n
nh; cn nhng mi lin h, quan h (hay nhng c im, tnh cht, yu
t, mt,) no l bn ngoi, khng c bn, ngu nhin,khng n nh;
T nhng mi lin h, quan h (hay nhng c im, tnh cht, yu t,
mt) bn trong, c bn, tt nhin, n nhs l gii c nhng mi lin
h, quan h (hay nhng c im, tnh cht, yu t, mt) cn li. Qua ,
xy dng mt hnh nh v s vt nh s thng nht cc mi quan h, lin
h (hay nhng c im, tnh cht, yu t, mt), pht hin ra quy lut
(bn cht) ca n.
- Cn trong hot ng thc tin t c hiu qu phi:
nh gi ng vai tr ca tng mi lin h, quan h (hay nhng c im,
tnh cht, yu t, mt,) chi phi s vt.
Thng qua hot ng thc tin, tm kim v s dng nhiu cng c, phng
tin, bin php thch hp (m trc ht l nhng cng c, phng tin, bin
php vt cht) bin i nhng mi lin h, quan h (hay nhng c
im, tnh cht, yu t, mt) ca bn thn s vt, c bit l nhng mi
lin h, quan h () bn trong, c bn, tt nhin, quan trng ca n.
Nm vng s chuyn ha cc mi lin h, quan h (hay nhng c im,
tnh cht, yu t, mt) ca bn thn s vt, kp thi s dng cc cng c,
phng tin, bin php b sung pht huy hay hn ch s tc ng ca
chng, nhm lo li s vt vn ng, pht trin theo ng quy lut v hp
li ch chng ta.
Vic tun th nguyn tc ton din s khc phc nhng hn ch
trong hot ng nhn thc v thc tin:
Trnh mc phi ba sai lm l ch ngha phin din, ch ngha chit
trung, ch ngha ngy bin:
Ch ngha phin din l cch xem xt ch thy mt mt, mt mi quan h,
tnh cht no m khng thy c nhiu mt, nhiu mi quan h, nhiu
tnh cht ca s vt; ch xem xt s vt mt gc hay t mt phng
din no m thi.
Ch ngha chit trung l cch xem xt ch ch n nhiu mt, nhiu mi
lin h ca s vt nhng khng rt ra c mt bn cht, khng thy c
mi lin h c bn ca s vt; m coi chng nh nhau, kt hp chng mt
cch v nguyn tc, ty tin.
Ch ngha ngy bin l cch xem xt qua nh tro ci c bn vi ci
khng c bn, ci ch yu vi ci th yu, hay ngc li nhm t c
mc ch hay li ch ca mnh mt cch tinh vi.
Trong i sng x hi, nguyn tc ton din c vai tr cc k quan
trng. N i hi chng ta khng ch lin h nhn thc vi nhn thc m
cn phi lin h nhn thc vi thc tin cuc sng, phi ch n li ch
ca cc ch th (cc c nhn hay cc giai tng) khc nhau trong x hi v
bit phn bit u l li ch c bn (sng cn) v li ch khng c bn, phi
bit pht huy hay hn ch mi tim nng hay ngun lc t khp cc lnh

vc hot ng x hi (kinh t, chnh tr, vn ha) t cc thnh phn kinh

t, t cc t chc chnh tr - x hi c thi , bin php, i sch hnh
ng thch hp m khng sa vo ch ngha bnh qun, quan im dn u,
tc khng thy c trng tm, trng im, iu ct li trong cuc sng v
cng phc tp.
V d: Vn dng nguyn tc ton din vo hot ng kim ton:
Vi xu th hi nhp v ton cu, Vit Nam dn dn tham gia vo hot
ng kinh t chung ca khu vc th gii. iu ny ng ngha hot ng
qun l kinh t ngy cng kh khn do tham gia vo mi trng kinh
doanh bnh ng v tun th mi quy lut kinh t chung. V vy nhng
thng tin ti chnh cn phi c chnh xc, y , trung thc, hp l v
hp php gip nhng nh qun l a ra nhng quyt nh ng n. Do
, kim ton ra i vi chc nng kim tra, xc nhn v t vn v cc
thng tin lin quan n cc hot ng kinh t ti chnh, to lng tin cho mi
i tng quan tm.
Mc tiu ca kim ton l xc nhn tnh trung thc, hp l, hp php
ca cc thng tin trn BCTC v a ra c nhng kin t vn (biu hin
bng "th qun l"). t c mc tiu trn ph thuc vo rt nhiu yu
t. i hi KTV khi kim ton mt n v phi tm hiu, xem xt mt cch
ton din trn rt nhiu gc (KTV l mt ngi rt gii v chuyn mn,
am tng nhiu lnh vc khc; c o c tt; khch quan v c lp).
Trong hot ng kim ton, vic nghin cu php bin chng duy vt
ni chung v nguyn tc logic bin chng ni ring - c bit l nguyn tc
ton din - l mt i hi khch quan, l mt nhu cu bc thit i mi
t duy KTV, m bo c vai tr ca kim ton trong iu kin ny.
Nguyn tc "ton din" cho rng: Mun hiu c s vt cn phi nhn bao
qut v nghin cu cc mt, cc mi lin h ca s vt . Qun trit
nguyn tc ny, khi bt u mt cuc kim ton, KTV thng khng tip
cn ngay vo i tng kim ton-thng tin ti chnh. KTV cn phi tin
hnh kho st v thu thp thng tin c bn v n v c kim ton nh:
thng tin v ngnh, thng tin v n v. Nhng vn nh hng ti hot
ng ca ngnh v ca n v l: iu kin kinh t; xu hng ti chnh; cc
quy nh ca nh nc i vi ngnh; cc quy nh ca ngnh i vi quy
ch t chc hot ng, c bit l v t chc v phn cp hch ton ca
cc n v... ; Qa trnh thnh lp ca n v (lch s pht trin); c th
sn xut kinh doanh v phng php hot ng ca n v c kim ton;
Thc trng ti chnh, kt qu hot ng trong nhng nm va qua; H
thng kim sot ni b ca n v (B my qun l, h thng k ton, quy
ch qun l); cc bn lin quan v nhng quan h kinh t ti chnh. T ,
KTV s xc nh c mc nh hng ca n n thng tin trn BCTC
c hng thc hin cc bc tip theo.
Nhng nguyn tc "ton din" khng ng nht vi cch xem xt dn
tri, lit k nhng quan im khc nhau ca s vt hay hin tng m
phi lm ni bt ci c bn, ci quan trng nht ca s vt hay hin tng
. Quan im ton din chn thc i hi chng ta i t tri thc v nhiu
mt, nhiu mi lin h ca s vt n ch khi qut rt ra bn cht chi phi
s tn ti v pht trin cu s vt hay hin tng . Trong hot ng kim
ton cng nh vy. Sau khi tm hiu mt cch tng qut nht ton b cc

nhn t lin quan n hot ng kinh doanh ca n v nh va trnh by

trn, KTV nhanh chng tm ra c im mnh, im yu ca i tng
xc nh cc trng tm v quy m cho cuc kim ton. Vic ny rt ph hp
vi bn cht v c trng kim ton l xc nhn mc ph hp (trung
thc v hp l) ca thng tin. V kim ton ch m bo thng tin c kim
ton l tin cy c th da trn a ra quyt nh ng n.
ng trn quan im bin chng th gia cc s vt, hin tng cng
nh gia cc mt, b phn ni ti ca chng lun c mi lin h, rng buc
mt thit hm cha s thng nht v mu thun ca cc mt i lp (gia
ci chung v ci ring, gia s vn ng v tnh n nh...) v s lin h ny
lun c c th ho thnh cc quan h cn i c th nh: lng pht sinh
thm vi lng mt i, gia ngun lc b ra vi kt qu thu v... i vi
hot ng kim ton, trong mt cuc kim ton c th KTV phi tin hnh
cc th nghim, th tc kim sot v by t kin v cc hot ng ti
chnh m thc trng hot ng ti chnh cng khng tch ri tnh ph qut
ca nhng mi lin h ny. Khi xem xt v nh gi BCTC th KTV khng nn
ch nghin cu mt cch ring r tng bo co, tng khon mc trong hay
ch tiu trong bo co m phi t chng trong mi lin h bin chng vi
nhau. Th d nh quan h gia cc bo co vi nhau, gia bo co k ny
vi bo co k trc, nhng tng quan gia thu - chi, nhp - xut - tn,
gia ngun v vn, gia gi vn v gi bn. C th khi kim tra ring r
tng khon mc BCTC th s sai st l khng nghim trng. V nh vy, KTV
s kt lun v BCTC l trung thc v hp l. Th nhng, nu t chng trong
mi lin h vi nhau th sai st l rt nghim trng v chng t rng kt
lun nh trn l hon ton sai.
Vn dng nguyn tc "ton din" th y l vn m KTV cn lu tm.
KTV cn phi thc c rng cc sai st gian ln l mt chui mt xch v
lin quan cht ch vi nhau, mi tng quan ca sai st ny vi nhng sai
st kia c th dn ti sai st nghim trng ca BCTC. Hoc c nhng sai st
ch xy ra mt ch tiu nhng li c lin quan n nhiu ch tiu khc, nn
khi xem xt mt ch tiu phi lun t n trong mi quan h vi cc ch tiu
khc trong BCTC. V d khi kim tra ch tiu doanh thu, KTV cn phi nhn
nhn mi kha cnh nh: n gi bn, khi lng bn....Nu gi bn sai
hoc khi lng bn ghi sai s dn ti doanh thu sai. Khi doanh thu sai s
ko theo mt lot cc ch tiu khc cng s sai m KTV cn phi ch nh:
li nhun v thu ...
Trong qu trnh tin hnh kim ton, KTV lun s dng nhiu phng
php, th tc khc nhau kim tra, xc nhn thng tin v mt khon mc
hay b phn. y mun nhn mnh vic vn dng nguyn tc "ton din"
la chn v s dng phng php kim ton. Chng ta bit rng: mi s
vt, hin tng u c bn cht ring v c biu hin di nhng hnh
thi c th. iu ny i hi vic nghin cu v kt lun v bn cht s vt,
hin tng phi thy c tnh ph bin v a dng trong hnh thc biu
hin ca chng. Theo tinh thn , cc phng php kim ton cng khng
th tch ri nhng quy lut v mi quan h gia ci chung v ci ring, gia
ci ph bin v ci n nht, gia s vn ng v tnh khng mt i ca vt
cht trong qu trnh vn ng. V d nh khi tnh khu hao TSC, gi tr hao
mn chuyn nhp vo chi ph sn xut, v v pha ngun vn, mt b

phn vn c nh chuyn ho thnh ngun vn lu ng. Nh vy, xt v

mt phng php lun kim ton i hi KTV phi ng trn quan im bin
chng khi phn tch, l gii cc i tng kim ton. iu ny l c s m
bo tnh c lp v khch quan ca hot ng kim ton, m bo tnh
chun xc ca cc xt on m KTV nu ra. Tuy nhin, c th phn tch
din gii vn v tin ti la chn, s dng mt phng php kim ton
thch hp v hiu qu nht cho mi phn hnh kim ton th vic nm bt
mt cch khoa hc v h thng cc phng php chung v c s phng
php lun l cha m KTV cn phi vn dng nhun nhuyn cc phng
php k thut lin quan ca khoa hc thng k, ton hc, phn tch kinh t,
lgc hc. Chng hn cc phng php chn mu vi lng kh nng sai st
cng cc mi quan h tng quan trong vic xem xt, d bo cc mi lin
h c th, hay phng php phn tch bin ng ca cc ch tiu lin quan
(doanh s, chi ph, li nhun...) trong khoa hc phn tch thng k. Qua
phn tch ny, chng ta thy phng php kim ton l s vn dng
phng php lun bin chng v cc b mn khoa hc t nhin v kinh t
vo qu trnh thu thp bng chng, xc minh, nh gi, nhn xt cc thng
tin do i tng kim ton cung cp v nhng ti liu khc c lin quan,
nhm m bo tnh c lp, khch quan cho kt lun kim ton. V d khi
kim tra thng tin v khon mc hng tn kho trn BCTC, KTV cn da trn
nhiu kha cnh khc nhau nh: Qun l vic mua, bn, nhp xut hng tn
kho nh th no th phi tm hiu v quy ch kim sot v bo qun hng
tn kho; Hng tn kho c tn ti hay khng th kim tra kho; c thuc quyn
s hu ca doanh nghip hay khng th kim tra ha n , chng t, giy
bin nhn; c phn nh ng gi tr hay khng th phi tnh ton li; ...C
rt nhiu cc th tc kim ton cn thc hin lin quan n tnh hiu lc
ca h thng kim sot v tnh trung thc hp l ca s liu k ton. Sau
mt lot nhng th tc kim tra mi kha cnh nh vy, KTV mi c bng
chng xc nhn ch tiu hng tn kho trn BCTC l trung thc v hp l.
Giai on hon thnh kim ton BCTC, KTV cn phi tng hp, r sot
li nhng bng chng thu thp, cc kt lun a ra cho cc mc tiu
kim ton hnh thnh nn kin nhn xt cui cng. Cc kt lun v
bng chng cho mi kha cnh ca cuc kim ton nh: Tnh hiu lc ca h
thng kim sot ni b, tnh trung thc, hp l ca thng tin c kim
ton; nhng s kin pht sinh; gi thit hot ng lin tc ca n v c
kim ton; KTV phn tch mt cch tng qut v tt c cc vn
trong mi lin h vi nhau c th a ra mt kt lun v thng tin trn
BCTC. Nh vy, nguyn tc "ton din" c vn dng xuyn sut tin trnh
ca mt cuc kim ton.
Nguyn tc pht trin:
C s l lun ca nguyn tc pht trin l ni dung nguyn l s
pht trin
Pht trin l qu trnh vn ng i ln t thp n cao, t n gin n
phc tp, t km hon thin n hon thin hn. Quan im duy vt bin
chng khng nh ngun gc ca s vn ng, pht trin l mu thun gia
cc mt i lp bn trong s vt, hin tng v gii quyt mu thun l
ng lc ca s vn ng, pht trin; pht trin va din ra dn dn, va
nhy vt i theo ng xoy c, dng nh lp li s vt, hin tng c

nhng trn c s cao hn; th hin tnh quanh co, phc tp, c th c
nhng bc tht li tng i trong s pht trin.
Pht trin c tnh khch quan; tnh ph bin; tnh k tha v tnh a
dng, phong ph. Cc tnh cht ca s pht trin phn nh tnh cht ca
cc s vt, hin tng trong th gii a dng: pht trin trong gii t nhin
v sinh; pht trin trong gii t nhin hu sinh; pht trin trong x hi; pht
trin trong t duy, tinh thn.
Theo V.I.Lnin: Hai quan im c bn v s pht trin (s tin ha): s
pht trin coi nh l gim i v tng ln, nh lp li; v s pht trin coi
nh s thng nht ca cc mt i lp. Quan im th nht th cht cng,
ngho nn, kh khan. Quan im th hai l sinh ng. Ch c quan im th
2 mi cho ta cha kha ca s vn ng, ca tt thy mi ci ang tn
ti; ch c n mi cho ta cha kha ca nhng bc nhy vt, ca s
gin on ca tnh tim tin, ca s chuyn ha thnh mt i lp, ca
s tiu dit ci c v s ny sinh ra ci mi.
Pht trin l mt khuynh hng vn ng tng hp ca h thng s vt,
trong , s vn ng c thay i nhng quy nh v cht (thay i kt cu
t chc) ca h thng s vt theo khuynh hng tin b gi vai tr ch
o; cn s vn ng c thay i nhng quy nh v cht ca s vt theo xu
hng thoi b v s vn ng ch c thay i nhng quy nh v lng ca
s vt theo xu hng n nh gi vai tr ph o, cn thit cho xu hng
ch o trn.
Vn ng l thuc tnh c hu, l phng thc tn ti ca vt cht; vn
ng c hiu nh s thay i ni chung. Vn ng hiu theo ngha
chung nht, tc c hiu l mt phng thc tn ti ca vt cht, l mt
thuc tnh c hu ca vt cht, th bao gm tt c mi s thay i v mi
qu trnh din ra trong v tr, k t s thay i v tr n gin cho n t
duy. Do s vt, hin tng, qu trnh trong th gii lin h ln nhau m
chng khng ngng vn ng (thay i). Vn ng cng mang tnh khch
quan, ph bin v a dng. ng im ch l mt trng thi c bit ca vn
ng, n mang tnh tng i.
Pht trin tht s xy ra khi c s thay i - chuyn ha: gia cc mt
i lp; gia cht v lng; gia ci c v ci mi; gia ci ring v ci
chung; gia nguyn nhn v kt qu; gia ni dung v hnh thc; gia bn
cht v hin tng; gia tt nhin v ngu nhin; gia kh nng v hin
thc.
T nguyn l v s pht trin ca php bin chng duy vt, rt ra
nguyn tc pht trin trong nhn thc v thc tin
Nhng yu cu c bn ca nguyn tc pht trin:
- Trong hot ng nhn thc: hiu ng s vt phi:
Khi xem xt s vt, hin tng, phi t n trong trng thi vn ng, bin
i, chuyn ho khng ch nhn thc s vt, hin tng trong trng thi
hin ti, m cn phi thy c khuynh hng pht trin ca n trong
tng lai. Cn ch ra ngun gc ca s pht trin l mu thun, cn ng
lc ca s pht trin l u tranh gia cc mt i lp trong s vt, hin
tng .
Phi nhn thc s pht trin l qu trnh tri qua nhiu giai on, t thp
n cao, t n gin n phc tp, t km hon thin n hon thin hn.

Mi giai on pht trin li c nhng c im, tnh cht, hnh thc khc
nhau; bi vy, phi xy dng c hnh nh v s vt nh s thng nht cc
xu hng, nhng giai on thay i ca n t phn tch c th tm ra
nhng hnh thc hot ng, phng php tc ng ph hp hoc, thc
y, hoc km hm s pht trin .
- Trong hot ng thc tin t c hiu qu phi:
Ch trng n mi iu kin, kh nng tn ti ca s vt nhn nh
ng cc xu hng, nhng giai on thay i c th xy ra i vi n.
Tm kim v s dng nhiu cng c, phng tin, bin php thch hp
bin i nhng iu kin tn ti, pht huy hay hn ch nhng kh nng
ca s vt nhm lo li s vt vn ng, pht trin theo hng hp quy lut
v c li
Tm li nguyn tc pht trin i hi trong hot ng nhn thc v hot
ng thc tin phi nhy cm vi ci mi, sm pht hin ra ci mi, ng h
ci mi hp quy lut, to iu kin cho ci mi pht trin; phi chng li
quan im bo th, tr tr, nh kin S thay th ci c bng ci mi din
ra rt phc tp, nhiu khi ci mi hp quy lut chu tht bi tm thi, to
nn con ng pht trin khng thng m quanh co, phc tp; trnh lc
quan v bi quan thi qu trong qu trnh pht trin ca s vt, hin tng.
Trong qu trnh thay th ci c bng ci mi phi bit k tha nhng yu t
tch cc t c t ci c m pht trin sng to chng trong iu kin
mi
Vic tun th nguyn tc pht trin s khc phc nhng hn
ch trong hot ng nhn thc v thc tin:
S pht trin l tin trnh khch quan, khng ph thuc vo mun,
nguyn vng, ch, thc con ngi. D con ngi c mun hay khng
mun, s vt vn pht trin theo khuynh hng chung nht ca th gii vt
cht. Tn trng nguyn tc pht trin gip cc s vt hin tng pht trin
theo ng quy lut ca n dn dn ti s tin b, tin ha.
Trnh c s lc hu khng cn ph hp trong hot ng nhn thc v
thc tin trnh nguy c b o thi.
Gip khc phc quan im t duy siu hnh, t tng bo th, tr tr,
nh kin trong hot ng nhn thc v thc tin.
Ngc li, khng tn trng nguyn tc pht trin s mang li hu qu
sau:
Xut hin nhng t tng siu hnh, bo th, tr tr, cng nhc trong
hot ng nhn thc v thc tin.
Trong hot ng nhn thc v thc tin, cc s vt hin tng khng
ngng vn ng v pht trin, nu ta km hm hoc l i s vn ng pht
trin s tr nn lc hu, khng cn ph hp dn n nguy c b o thi.
Nu khng tn trong nguyn tc pht trin m c gng tc ng vo
qu trnh pht trin t nhin ca n s gy ra nhng tc dng ngc, nhng
hu qu khng ng c, mang li nhng kt qu khng nh mong mun.
V vy nguyn tc pht trin i hi ch th phi s dng cc nguyn
tc km theo mi lm sng r bn tnh vn ng, pht trin t thn ca s
vt nh nguyn tc mu thun, nguyn tc phn tch lng cht, nguyn
tc ph nh bin chng
V d:

Vic ng ta kin tr i mi xy dng t nc pht trin theo con

ng XHCN l cn c vo quan im pht trin ca ch ngha duy vt bin
chng trn c s tin tng vo s tt thng ca ch ngha cng sn mc d
trong bi cnh lch s hin nay CNXH trn th gii ang giai on thoi
tro v cng cuc qu i ln ch ngha x hi ca t nc ta cng nh
cc nc XHCN vn cn nhiu kh khn, th thch.
Vn kin i hi ng ln IX nhn nh: CNXH trn th gii t
nhng bi hc thnh cng v tht bi cng nh t nhng kht vng v s
thc tnh ca cc dn tc, c iu kin v kh nng to ra bc pht trin
mi. Theo quy lut tin ha ca lch s loi ngi nht nh s tin ti ch
ngha x hi.
Nhn nh ny pht xut t tnh hnh thc t iu kin chnh tr th gii
bin i mt cch cn bn; phong tro cng sn v cng nhn quc t ang
tm thi lm vo giai on thoi tro do tc ng t s tan r ca Lin X
v cc nc XHCN ng u, CNTB t ra cn kh nng pht trin v ang c
nhng m mu, th on mi nhm xa b hon ton CNXH, Sau cch
mng thng 10 Nga (nm 1917) nhiu nc i vo con ng xy dng
CNXH v c nhng thnh tu to ln v kinh t, chnh tr, qun s
Nhng bn cnh , CNXH cng vp phi nhng sai lm nghim trng m
hu qu ca n l tnh trng tr tr, khng hong KTXH trm trng, nhng
im u vit thuc bn cht ca CNXH khng th hin y hoc khng
c th hin v thc hin trong thc t. Nhn thc c nhng sai lm
cc nc XHCN v ang tin hnh ci t, i mi coi nh mt tin trnh
cch mng nhm khc phc khng hong a XH tin ln. Nhng bn cnh
, mt s nc tip tc mc phi nhng sai lm nghim trng mi (xa ri
hc thuyt Mc L nin, chp nhn a nguyn a ng, thc hin dn ch
thiu cn nhch gn n trnh trng v chnh ph, k ch li dng ) lm
mt n nh chnh tr, lm bin cht ch theo hng t bn ch ngha m
in hnh l s tan r ca Lin X v cc nc XHCN ng u. Ngc li vi
s thoi tro tm thi ca CNXH, trc mt CNTB cn c tim nng pht
trin kinh t nh ng dng nhng thnh tu mi ca KH v cng ngh, ci
tin phng php qun l thay i c cu SX, iu chnh cc hnh thc s
hu v chnh sch XH (Cng lnh xy dng t nc trong thi k qu
ln CNXH). Bn cnh , qu trnh ton cu ha kinh t ang l mt xu th
khch quan, ngy cng li ko nhiu nc tham gia v n va c mt tch
cc, va c mt tiu cc, va c hp tc, va c u tranh.
Tuy nhin, do bn cht ca CNTB vn l mt ch p bc, bc lt v
bt cng nn cn phi thy rng mc d CNTB hin i ang nm u th
v vn, khoa hc v cng ngh, th trng song khng th khc phc ni
nhng mu thun vn c, c bit l mu thun gia tnh cht XH ha ngy
cng cao ca lc lng SX vi ch chim hu t nhn TBCN v t liu SX,
mu thun gia cc nc t bn pht trin v cc nc ang pht trin.
Trong qu trnh ton cu ha, mu thun gia cc tng lp nhn dn rng
ri vi giai cp t sn, gia cc tp on t bn c quyn, cc cng ty
xuyn quc gia, cc trung tm t bn ln tip tc pht trin. Chnh s vn
ng ca tt c nhng mu thun v cuc u tranh ca nhn dn lao
ng cc nc s quyt nh s phn ca CNTB (Cng lnh xy dng t
nc trong thi k qu ln CNXH)

Ngy nay mc d CNXH ang th thoi tro, song nhng c s vt

cht v XH ca thi i mi ngy cng chn mui. T nhng thnh cng v
cha thnh cng ca qu trnh ci t, i mi, ng cng sn cc nc
v ang rt ra nhng bi hc cn thit, a qu trnh ci t i mi din ra
ng hng ph hp quy lut pht trin ca XH v ang t nhng chuyn
bin tch cc. in hnh nh Trung Quc, t sau Hi ngh Trung ng 3 kha
XIII (12-1978) ng cng sn Trung Quc m u cng cuc ci cch, m
ca ton din, su sc theo nh hng XHCN v t n nay, tri qua
mt phn t th k, Trung quc pht trin khng ngng v ang ng
vo hng ng cc cng quc trn th gii. i vi nc ta, nhng thnh
tu to ln v rt quan trng ca 15 nm i mi lm cho th v lc ca
nc ta ln mnh ln nhiu. iu ny cho thy rng thi i qu t
CNTB ln CNXH trn phm vi ton th gii khng din ra trong mt thi gian
ngn v theo mt con ng thng tp. Cng nh mi thi i khc trong
lch s, qu trnh qu tin ln XHCN l mt qu trnh di y kh khn,
th thch c nhng giai on pht trin mnh m nhng cng c lc thoi
tro, c bc tin nhng cng c bc li.n c tin, c thoi, quanh co
khc khuu, nhng cui cng nh Cng lnh xy dng t nc trong thi
k qu ln CNXH ca CS VN nhn nh CNXH hin thc ang ng
trc nhiu kh khn, th thch. Lch s th gii ang tri qua nhng bc
quanh co, song loi ngi cui cng nht nh s tin ti CNXH v l quy
lut tin ha ca lch s
Tm li, s pht trin ca s vt hin tng trong thc t l qu trnh
bin chng y mu thun, vn dng quan im pht trin vi t cch l
nguyn tc phng php lun gip ta trnh c nhng bnh bo th tr
tr, nh kin, nhn thc v hnh ng thc tin phi thc y s vt pht
trin theo quy lut vn c ca n v cng c c nim tin trc nhng kh
khn, th thch tm thi. Chnh bng cch , chng ta mi gp phn tch
cc vo s pht trin chung ca t nc.
Nguyn tc lch s- c th:
C s l lun ca nguyn tc lch s - c th l ni dung nguyn
l v mi lin h ph bin
L ton b ni dung l lun ca php bin chng duy vt nn nguyn
tc lch s - c th c coi l linh hn phng php lun ca trit hc
Mc Lnin. Nu hiu theo ngha hp th c s l lun ca nguyn tc lch
s - c th l ni dung nguyn l v mi lin h ph bin v nguyn l v s
pht trin.
Do mi s vt, hin tng hay qu trnh va c to thnh t nhng
yu t, b phn khc nhau; c mun vn s tng tc lin h, qua li vi
nhau v vi cc s vt, hin tng hay qu trnh khc; va nm trong tin
trnh pht sinh, pht trin v tiu vong ca chnh mnh. iu ny ni ln
tnh c th v tnh lch s ca s tn ti s vt trong nhng iu kin, hon
cnh, quan h khng gian v thi gian xc nh.
( nu c s l lun ca 2 nguyn tc ton din v pht trin)
Nhng yu cu c bn ca nguyn tc lch s - c th:
- Trong hot ng nhn thc: phi tm hiu qu trnh hnh thnh, tn ti v
pht trin c th nhng s vt, hin tng hay qu trnh c th trong nhng
iu kin, hon cnh, quan h c th:

 Trong nhng iu kin, hon cnh no, s vt ra i v tn ti nh th

no, b chi phi bi nhng quy lut no.
Hin gi s vt ang tn ti nh th no trong nhng iu kin, hon cnh
ra sao, do nhng quy lut no chi phi
Trn c s , phi nm bt c s vt s tn ti nh th no (nhng nt
c bn) trong iu kin, hon cnh, quan h no trong tng lai
- Trong hot ng thc tin: t c hiu qu phi xy dng c nhng
i sch c th, p dng cho nhng s vt c th ang tn ti trong nhng
iu kin, hon cnh, quan h c th m khng nn p dng nhng khun
mu chung chung cho bt c s vt no, trong bt k iu kin hon cnh,
quan h no.
Nguyn tc lch s - c th c V.I.Lnin nhn nh xem xt mi vn
theo quan im sau y: mt hin tng nht nh xut hin trong
lch s nh th no, hin tng tri qua nhng giai on pht trin
ch yu no v ng trn quan im ca s pht trin xt xem hin
nay n tr thnh nh th no.
Ngoi ra cn i hi chng ta phi bao qut c cc s kin xy ra
trong nghin cu khoa hc hay cc bin c xy ra trong tin trnh lch s
nhn loi. Tuy nhin, n khng cho php chng ta kt hp cc s kin khoa
hc nh nhng ci ngu nhin thun ty ca t nhin hay m t cc bin c
lch s nh nhng ci vn vt n l ca x hi; m n i hi chng ta phi
ti hin chng, m t chng trn c s vch ra c ci tt yu logic, ci
chung ( quy lut, bn cht) ca chng, ch ra c nhng trt t nhn qu
quy nh chng. Phi xy dng c bc tranh khoa hc v th gii qua
chng ta nhn thc c tnh mun v ca t nhin, tnh phong ph ca
lch s trong s thng nht.
Vn dng nguyn tc lch s - c th trong hot ng nhn thc
v thc tin:
Qun trit v vn dng sng to nguyn tc lch s - c th s gip
chng ta bao qut c cc s kin xy ra trong nghin cu khoa hc hay
cc bin c xy ra trong cc tin trnh lch s nhn loi, trong hot ng
thc tin v nhn thc ca chnh mnh. Tuy nhin khng kt hp cc s kin
khoa hc nh nhng ci ngu nhin thun ty ca t nhin hay m t cc
bin c lch s nh nhng ci vn vt n l ca x hi; m phi ti hin
chng, m t chng trn c s vch ra c ci tt yu logic, ci quy lut,
bn cht ca chng, ch ra c trt t nhn qu quy nh chng. Nguyn
tc lch s - c th gip ta xy dng c bc tranh khoa hc v th gii
mt cch khch quan, gip khc phc quan im t duy siu hnh, t tng
bo th, tr tr, nh kin, ch ngha phin din, ch ngha chit trung, ch
ngha ngy bin trong hot ng nhn thc v thc tin. (Phn vn dng
ny l gp 2 phn vn dng ca 2 nguyn tc trn)
V d:
Vn dng sng to nguyn tc LS-CT, t nm 1930, ng ta la chn
con ng CNXH. Ngy nay, xy dng thnh cng CNXH, ng ra
ng li xy dng nn kinh t th trng, y mnh cng nghip ha, hin
i ha; u tin pht trin LLSX, ng thi xy dng QHSX ph hp theo
nh hng XHCN; pht huy cao ni lc ng thi tranh th ngun lc

bn ngoi v ch ng hi nhp kinh t quc t pht trin nhanh, c

hiu qu v bn vng; thc hin tng trng kinh t i lin vi pht trin
vn ha, tng bc ci thin i sng vt cht v tinh thn ca nhn dn,
thc hin tin b v cng bng x hi, bo v v ci thin mi trng; kt
hp pht trin kinh t - x hi vi tng cng an ninh, quc phng; bo v
v xy dng h thng chnh tr vng mnh. ng ta lun xem xt qu trnh
tn ti v pht trin ca t nc trong bi cnh c th lin quan n tnh
hnh trong nc v quc t trn tt c cc lnh vc: cc mt kinh t - chnh
tr - x hi, cc vn mi trng, hp tc ton cu, cc tc ng tch cc,
tiu cc v xc nh quan h bn trong, ni lc ng vai tr ch o ng
thi ch ra nhng c hi nh cuc cch mng khoa hc cng ngh, kinh t
tri thc ang tc ng mnh m n s pht trin ca cc nc v l c hi
cho nc ta c th i tt n u, thc hin mc tiu CNH, HH. Khng nh
phong tro cng sn quc t tuy c thoi tro nhng xu hng vn ng i
ln CNXH vn l xu hng tin b mang tnh quy lut ca XH loi ngi cho
d cn l qu trnh y cam go th thch. V vy trong giai on lch s hin
nay, ng a ra nhng c im v XHCN m nhn dn ta ang xy dng:
nn kinh t pht trin cao da trn lc lng sn xut hin i v quan h
sn xut ph hp thay v ch cng hu v t liu sn xut ch yu.
iu ny l mt trong nhng minh chng cho s vn dng nguyn tc lch
s c th, phn nh ng thc tin v ph hp vi thc tin nhm pht huy
c sc mnh ca cc thnh phn kinh t trong cng cuc CNH HH t
nc.
20. Phn tch c s l lun v nhng yu cu phng php lun ca
phng php h thng (/phng php i t tru tng n c
th; /phng php thng nht ci lch s v ci lgch). Vic tun
th nguyn tc ny s khc phc c nhng hn ch g trong
hot ng nhn thc khoa hc? Ly mt v d minh ha vic vn
dng phng php ny trong hot ng nghin cu khoa hc.
hiu r v phng php h thng, chng ta i vo phn tch hai
nguyn tc sau:
Nguyn tc thng nht gia ci lch s v ci logic
Lch s l phm tr dng ch qu trnh pht sinh, pht trin v tiu
vong ca s vt trong tnha dng, sinh ng ca n. Logic l phm tr
dng ch tnh tt yu / quy lut ca s vt (logic khch quan) hay mi
lin h tt yu gia cc t tng (logic ch quan).
Ch ngha duy vt bin chng cho rng, lch s mang tnh th nht,
cn logic mang tnh th hai, l phnnh lch s, do , n phi ph thuc
vo ci lch s. Tuy nhin, logic ca t suy (l lun) khng phi l s sao
chp mt cch my mc, ginn ca lch s m l phnnh lch s di
dng rt gn, sng to. V vy, c th thy logic chnh l lch s, nhng
thot ra khi hnh thi ngu nhin, vn vt.
Trong cc hot ng nhn thc khoa hc chnh l s thng nht ca hai
phng php nhn thc i lp: phng php lch s v phng php logic.
Phng php lch s l phng phpi hi phi ti hin li trong t duy
qu trnh lch s c th vi nhng chi tit ca n, ngha l phi nm ly s

vn ng, pht trin lch s ca s vt trong ton b tnh phong ph ca n.

Phng php logic l phng phpi hi phi vch ra bn cht, tnh tt
nhin quy lut ca qu trnh vn ng, pht trin ca s vt di hnh thc
tru tng v khi qut ca n, phi loi b ci ngu nhin, vn vt ra khi
tin trnh nhn thc s vn ng, pht trin ca s vt.
Phng php logic c gi tr to ln trong cc khoa hc l thuyt v n
khng nhng phnnhc bn cht, quy lut ca s vt m cn ti hin
lch s ca s vt mt cch khi qut, trn nhng gia on ch yu; n kt
hp vic nghin cu kt cu ca s vt vi vic tm hiu lch s ca bn
thn s vt.
Tuy l hai phng php nghin cu i lp nhau nhng chng li thng
nht bin chng vi nhau, gip xy dng hnhnh c th v su sc v s
vt. Ty theo i tng v nhim v nghin cu m cc nh khoa hc c th
s dng phng php no l ch yu. Song, d trng hp no cng phi
qun trit nguyn tc thng nht logic v lch s v khc phc ch ngha
ch quan t bin, cng nh ch ngha kinh nghim m qung.
Nh vy, yu cu c bn ca nguyn tc thng nht ci lch s v ci
logic l l trong qu trnh nhn thc s vt, lgch pht trin ca t tng
nht thitphi trng lp mt cch c bn tng qut vi lch s pht trin ca
s vt. L gch nhn thc phi l ci ti hin li l gch khch quan ca s
vn ng v pht trin ca hin thc.
Vic thng nht gia ci l gch v ci lch sm bo vic nghin cu
khoa hc vi phng php l gch khng tch ri hin thc, khng ri vo
th gii nim tuyt i hay l gch thun ty. Tuy nhin tin trnh t duy
phi ph hp vi tin trnh lch s.
Nguyn tc i t ci tru tng n ci c th:
Ci c th l phm tr dng ch s tn ti trong tnha dng; n bao
gm ci c th khch quan - s tn ti ca s vt trong nhng mi quan h,
lin h vi nhng s vt khc v ci c th ch quan - s phnnh ci c
th ch quan vo trong qu trnh nhn thc.
Ci tru tng l phm tr dng ch kt qu ca s tru tng ha
tch mt mt, mt mi lin h no ra khi ci tng th phong pha
dng ca s vt. V vy ci tru tng l mt b phn, mt mt ca ci c
th, l mt bc thang trong qu trnh xem xt ci c th (khch quan). T
nhng ci tru tng t duy tng hp li thnh ci c th (trong t duy).
Nhn thc khoa hc l s thng nht ca hai qua trnh nhn thc i
lp: t c th (cm tnh) n tru tng v t tru tng n c th (trong
t duy).
T c th (cm tnh) n tru tng l phng phpi hi pah xut
pht t nhng ti liu cm tnh thng qua phn tch xy dng cc khi
nimn gin, nhngnh ngha tru tng phnnh tng mt, tng thuc
tnh ca s vt.
T tru tng n c th (trong t duy) l phng phpi hi phi xut
pht t nhng khi nimn gin, nhngnh ngha tng hp thng qua
tng hp bin chngi n ci c th (trong t duy).
Nguyn tci t ci tru tng ti ci c th cho phpi su vo bn
cht ca i tng nghin cu, hnh dung tt c cc mt v cc mi quan

h tt yu ca i tng trong s ph thuc, tc ng qua li ln nhau.

Theo yu cu c bn ca nguyn tc ny th s nghin cu khng btu t
ci c th, m phi bt u t ci tru tng, t cc khi nim phnnh cc
mt, cc mi quan h chung hoc ph bin, n gin nht ca i tng
nhn thc.
21. Phn tch ni dung l lun v nhng yu cu phng php lun
ca quy lut thng nht v u tranh ca cc mt i lp (/quy
lut chuyn ha t nhng thay i v lng dn n nhng thay
i v cht v ngc li; /quy lut ph nh ca ph nh). ng
Cng sn Vit Nam ang vn dng quy lut ny nh th no vo
cng cuc i mi hin nay nc ta?

1. Ni dung l lun v nhng yu cu phng php lun ca quy

lut thng nht v u tranh cc mt i lp:
Gii thch cc khi nim:
Mt i lp: S vt l mt tp hp cc thuc tnh tng tc vi nhau v
vi mi trng. S tng tc ny lm cho cc thuc tnh to nn bn
thn s vt c mt s bin i nht nh, trong c vi thuc tnh
bin i tri ngc nhau. Nhng yu t tri ngc nhau to nn c s
ca cc mt i lp trong s vt. Mt i lp tn ti khch quan, ph
bin v a dng.
Thng nht ca cc mt i lp: l cc mt i lp khng nh nhau,
nng ta vo nhau, thm nhp ln nhau, tn ti khng tch ri nhau;
l cc mt i lp ng nht nhau, tc trong chng cha nhng yu t
ging nhau cho php chng cng lc tn ti trong s vt; l cc mt
i lp tc ng ngang nhau, tc s thayu i trong mt i lp ny
tt yu s ko theo s thay i trong mt i lp kia v ngc li.
u tranh ca cc mt i lp: D tn ti thng nht, song cc mt i
lp lun c s u tranh, tc ng qua li theo hng ph nh, bi tr
hay loi b ln nhau.
Mu thun bin chng: s thng nht v u tranh ca cc mt i
lp, tn ti khch quan, ph bin v a dng.
S chuyn ha ca cc mt i lp (gii quyt mu thun bin chng):
Ni dung quy lut:
- Mi s vt, hin tng trong th gii u c lin h ln nhau v lun
vn ng, pht trin; Vn ng, pht trin do cc mu thun gy ra;
Cc mu thun bin chng khc nhau tc ng khng ging nhau n
qu trnh vn ng, pht trin ca s vt, hin tng.
- Mi mu thun bin chng u tri qua ba giai on: Sinh thnh (s
xut hin ca cc mt i lp) Hin hu (s thng nht v u tranh
ca cc mt i lp) Gii quyt (s chuyn ha ca cc mt i lp)
- Mu thun bin chng c gii quyt, s vt c mt i, s vt mi ra
i vi nhng mu thun bin chng mi hay thay i vai tr tc ng
ca cc mu thun bin chng c
- Mu thun bin chng l ngun gc ca mi s vn ng, pht trin
xy ra trong th gii vt cht. Vn ng, pht trin mang tnh t thn.
Nhng yu cu phng php lun ca quy lut ny:
Trong hot ng nhn thc, ch th phi:
- Phn i s vt thnh cc mt i lp, kho st s thng nht v u
tranh ca cc mt i lp pht hin ra cc mu thun bin chng
ang chi phi s vt .

- Phn loi v xc nh ng giai on tn ti, cng nh xu th pht

trin tip theo, vai tr ca tng mu thun bin chng ang chi phi
s vn ng v pht trin ca bn thn s vt.
- Phn tch kt cu v iu kin tn ti ca s vt xc nh ng quy
m v phng thc gii quyt ca tng mu thun bin chng, d
on ci mi ra i s vn ng di s tc ng ca nhng mu
thun bin chng no .
Trong hot ng thc tin, ch th phi:
- Hiu r nhng mu thun bin chng no l ngun gc, ng lc thc
y s vn ng v pht trin ca bn thn s vt; t xy dng cc
i sch thch hp
- Thng qua hot ng thc tin, s dng nhiu cng c, phng tin,
bin php thch hp (m trc ht l nhng cng c, phng tin, bin
php vt cht) can thip ng lc, ng ch, ng mc vo tin
trnh vn ng v pht trin ca bn thn s vt lo li n theo
ng quy lut v ph hp vi li ch ca chng ta. C th:
+ Mun s vt thay i nhanh phi y mnh s tc ng (u tranh)
ca cc mt i lp v to iu kin thun li chng nhanh chng
chuyn ha ln nhau, mu thun bin chng sm c gii quyt;
ngc li, mun duy tr s n nh ca s vt phi dung ha s xung
t ca cc mt i lp trong phm vi cho php
+ Khi iu kin hi v mu thun bin chng chn mi, phi
kin quyt gii quyt n m khng nn chn ch, do d hay tha hip,
tc phi gii quyt mu thun ng lc, ng ch v ng mc .
S vn dng ca ng:
Thc trng nn kinh t th trng nc ta c mt s c im sau
y:
+ Th ch nn kinh t th trng nh hng XHCN c xy dng bc
u, kinh t v m tng i n nh
+ Nn kinh t hng ha da trn c s nn kinh t nhiu thnh phn
+ Nn kinh t pht trin theo hng m rng quan h kinh t vi nc
ngoi
+ Nn kinh t hng ha pht trin theo nh hng XHCN thng qua bn
cht v vai tr qun l ca nh nc
Trong nn kinh t th trng c nhng mu thun c bn pht sinh v
s vn dng ca ng ta nh:
- Mu thun gia lc lng sn xut v quan h sn xut:
Trn phng din trit hc, mi quan h gia lc lng sn xut v
QHSX l mi quan h i lp

Khi m LLSX ang tng bc pht trin mnh m c v chiu rng ln

chiu su, i hi phi xy dng QHSX ph hp vi s pht trin .
i hi ng ton quc X ch trng thc hin nht qun vic xy
dng QHSX trong iu kin pht trin KT th trng VN trong giai
on hin nay; l nn kinh t nhiu thnh phn nh hng XHCN.
Trong , cc thnh phn kinh t theo php lut u l b phn cu
thnh nn nn KTTT nh hng XHCN, cng pht trin lu di theo
hng hp tc v cc tranh lnh mnh. Cc thnh phn KT gm: KT
nh nc, KT tp th, KT c th, tiu ch, KT t bn t nhn, KT t bn
Nh nc. ng ta cn ch trng pht trin cc hnh thc kinh doanh
an xen, hn hp nhiu hnh thc gia cc thnh phn KT vi nhau,
gia trong v ngoi nc.
- Mu thun gia cc thnh phn kinh t trong nn kinh t th trng
nh hng XHCN:
S tn ti ca nhiu thnh phn kinh t tt nhin dn n mi quan h
gia chng l mi quan h bin chng va mu thun va thng nht
vi nhau.. S thng nht ca cc thnh phn kinh t c th hin chng
u l b phn cu thnh chung ca nn kinh t Vit Nam, do chng u
b chi phi ca cc chnh sch kinh t chung, h thng php lut, mi
trng kinh doanh. Tuy nhin, gia chng c s mu thun, mu thun ny
th hin gia cng hu v t hu, gia t nhn vi tp th, vi Nh nc,
gia xu hng t bn ch ngha v CNXH. Do ng ta ch trng xy
dng pht trin cc thnh phn kinh t trn c s tn trng quy lut khch
quan, xem mu thun l ng lc cho s pht trin ca nn kinh t, c u
tranh c pht trin. Tuy nhin ng v Nh nc cng to iu kin v mi
trng cnh tranh bnh ng, va cnh tranh, va hp tc, tng bc xa
b, bi tr nhng mt tiu cc, khng ph hp
- Mu thun gia kinh t th trng v mc tiu xy dng con ngi x h
i ch
ngha:
Gia nn kinh t th trng v mc tiu xy dng con ngi x hi ch
ngha c s mu thun l: kinh t th trng to ra ng lc, pht
huy ngun lc con ngi, tuy nhin n cng l mt lu thuc c hy
hoi con ngi. V vy, ng v nh nc ch trng xy dng nn
kinh t th trng cn to iu kin vt cht xy dng pht huy
ngun lc con ngi, to ra mi trng thch hp con ngi pht
trin ton din c v vt cht ln tinh thn. ng ta xc nh sn
xut hng ha khng i lp vi ch ngha x hi m l thnh tu pht
trin nn vn minh nhn loi, tn ti khch quan, cn thit trong cng
cuc xy dng ch ngha x hi v c khi ch ngha x hi c xy
dng.
Chng ta vn dng nguyn tc trn gii quyt mu thun ny nh
sau:

+
Nm vng nh hng x hi ch ngha trong nn kinh t th tr
ng nc ta l: Dn giu, nc mnh, cng bng, dn ch, vn
minh
+ Pht trin nn KT nhiu hnh thc s hu, nhiu thnh phn KT, trong
KT Nh nc gia vai tr ch o.
+ Thc hin tin b v cng bng XH ngay trong tng bc v tng chnh
sch pht trin; tng trng KT i i vi pht trin vn ha, y t, gio
dcgii quyt tt cc vn x hi v mc tiu pht trin con ngi. Thc
hin ch phn phi ch yu da trn kt qu lao ng, hiu qa KT, ng
thi theo mc ng gp vn cng cc ngun lc khc v thng qua phc li
XH.
+ Pht huy quyn lm ch ca nhn dn, m bo vai tr qun l, iu
tit kinh t ca Nh nc di s lnh o ca ng
+ Nng cao vai tr v hiu lc qun l ca Nh nc
Nh nc tp trung lm tt cc chc nng:
nh hng s pht trin bng cc chin lc, quy hoch, k hoch v
c ch, chnh sch trn c s tn trng cc nguyn tc th trng. i mi
cng tc quy hoch, k hoch ph hp vi yu cu xy dng nn KT th
trng nh hng XHCN v hi nhp quc t, thu ht mi ngun lc tham
gia pht trin KT-XH. To mi trng php l v c ch, chnh sch cht ch,
thun li pht huy ti a cc ngun lc XH; cc ch th hot ng kinh
doanh bnh ng, cnh tranh lnh mnh, cng khai, minh bch, c trt t,
k cng.
H tr pht trin, xy dng h thng kt cu h tng KT-XH quan
trng, h thng an sinh XH.
Bo m tnh bn vng v tch cc ca cc cn i kinh t v m, hn
ch cc ri ro v tc ng tiu cc ca c ch th trng. Tc ng n th
trng ch yu thng qua c ch, chnh sch v cc cng c kinh t; ng
thi s dng kp thi v c hiu qa mt s bin php cn thit khi th
trng trong nc hot ng khng hiu qu hoc th trng khu vc v th
gii c bin ng ln.
Pht trin ng b v qun l c hiu qu s vn hnh cc loi
th trng c bn theo c ch cnh tranh lnh mnh.
Pht trin mnh cc thnh phn kinh t, cc loi hnh t chc sn
xut kinh doanh
2. Ni dung quy lut v cc yu cu phng php lun ca quy
lut chuyn ha nhng thay i v lng dn n nhng thay
i v cht v ngc li; S vn dng ca ng:
Cc khi nim:
- Cht l phm tr trit hc dng ch tnh quy nh vn c ca s vt,
c trng cho s vt l n, gip phn bit n vi cc s vt khc
- Lng l phm tr trit hc dng ch tnh quy nh vn c ca s
vt, biu th v mt quy m , tc , trnh ca s vn ng, pht
trin ca s vt cng nh ca cc thuc tnh ca n.

- l phm tr trit hc dng ch gii hn m trong s thay i

v lng cha lm cho cht thay i cn bn, cht c cha mt i v
cht mi vn cha xut hin. Cht v lng tn ti khch quan, ph
bin, a dng, tng i v thng nht vi nhau trong
- im nt l phm tr trit hc dng ch mc ( gii hn) m s thay
i v lng vt qua n s lm cht thay i cn bn
- Bc nhy l phm tr trit hc dng ch s chuyn ha v cht do
nhng thay i v lng trc gy ra. Bc nhy l giai on c
bn trong tin trnh pht trin ca bn thn s vt, n tn ti khch
quan, ph bin, a dng. Bc nhy c th chia thnh: Bc nhy ton
b- bc nhy cc b; Bc nhy t bin- bc nhy dn dn; Bc
nhy trong t nhin- bc nhy trong x hi- bc nhy trong t
duy.Bc nhy khc nhau c vai tr khng ging nhau i vi tin
trnh vn ng v pht trin ca bn thn s vt.
Ni dung quy lut:
- Mi s vt u lin h ln nhau v lun vn ng, pht trin; Mi s
vt nm trong qu trnh vn ng. pht trin u c c trng bng
cht v lng; cht v lng thng nht vi nhau qua .
- S vt bt u vn ng, pht trin bng s thay i v lng ( mt
cch lin tc hay tim tin); nu lng ch thay i trong , cha vt
qu im nt th cht khng thay i cn bn; khi lng thay i vt
qua , qu im nt th cht s thay i cn bn , bc nhy nht
nh s xy ra.
- Bc nhy lm cho cht thay i ( mt cch gin on hay t bin);
Cht ( s vt) c mt i, cht ( s vt) mi ra i; cht mi gy ra s
thay i v lng ( lm thay i quy m tn ti, tc , nhp iu vn
ng, pht trin ca s vt).
- S thay i v lng gy ra s thay i v cht, v s thay i v cht
gy ra s thay i v lng l phng thc vn ng pht trin ca
mi s vt trong th gii. Vn ng v pht trin xy ra trong th gii
vt cht va mang tnh lin tc va mang tnh gin on.
Phn tch:
Trong qu trnh vn ng v pht trin, Cht v Lng ca s vt cng
bin i. S thay i ca lng v ca Cht khng din ra c lp vi nhau,
m chng c quan h cht ch vi nhau. Nhng khng phi bt k s thay
i no ca lng cng ngay lp tc lm thay i cn bn Cht ca s
vt.Lng ca s vt c th thay i trong mt gii hn nht nh m khng
lm thay i cn bn Cht ca s vt . Khi vt qua gii hn s lm
cho s vt khng cn l n, cht c mt i, cht mi ra i ( bc nhy xy
ra)

V d: khi xt cc trng thi tn ti khc nhau ca nc vi t cch l

nhng cht khc nhau ( cht- trng thi), ng vi cht- trng thi , Lng
y l nhit , th d Lng c thay i trong mt phm vi kh ln ( 0
C<t<100 C), nc vn trng thi lng ( tc l cha thay i v chttrng thi). Khi nhit ca nc gim n 0 C nc s chuyn sang
trng thi rn v khi t n 100 C nc s chuyn sang trng thi hi
( bc nhy xy ra). y, 0 C v 100 C c gi l im nt.
- S thay i v cht l kt qu ca s thay i v lng khi t n
im nt. Sau khi ra i. cht mi c tc ng tr li s thay i ca lng.
Cht mi c th lm thay i quy m tn ti ca s vt. lm thay i nhp
iu ca s vn ng v pht trin ca s vt .
Yu cu phng php lun:
Trong hot ng nhn thc, ch th phi:
- Pht hin chnh xc cc quy nh v cht v lng ca s vt; thy c
s thng nht gia chng xc nh ng , im nt ca s vt;
- phn tch kt cu v iu kin tn ti ca s vt xc nh ng tnh
cht , quy m, tin ca bc nhy c th xy ra;
- Hiu rng, cht ch thay i khi lng thay i vt qu , qu im
nt; cn nu lng cha thay i qua , cha qua im nt th bc
cha th xy ra , cht cha thay i cn bn c;
- Xc nh c cht mi ( sau khi s vt thc hin bc nhy); qua
xc nh lng , im nt v bc nhy, tc nh hnh c s vt mi
phi ra i thay th s vt c nh th no .
Trong hot ng thc tin ch th phi:
- Hiu r phng thc vn ng v pht trin ca s vt; t xy dng
cc i sch thch hp;
- Thng qua hot ng thc tin, s dng linh hot cc cng c, phng
tin vt cht can thip ng lc , ng ch, ng mc vo tin trnh
vn ng v pht trin ca s vt, lo li n theo ng quy lut v hp li
ch ca chng ta. C th:
+ Mun c s thay i v cht phi kin tr tch ly thay i v lng
lm bin i v Cht theo ng quy lut. Trnh t tng ch quan duy
ch. nn nng" t chy giai on", mun thc hin Bc nhy lin tc;
+ Mun duy tr s n nh ca cht phi gi s thay i v lng trong
phm vi gii hn ;
+ Khi lng thay i t ti gii hn phi kin quyt thc hin bc
nhy, kp thi chuyn i nhng thay i v Lng thnh nhng thay i
v Cht, t nhng thay i mang tnh cht tin ha sang nhng thay i
mang tnh cht cch mng. Khc phc tng tr tr, bo th, ' ' hu
khuynh' ' coi s pht trin n thun ch l thay i v Lng
+ V hnh thc cc Bc nhy rt a dng, phong ph nn phi bit vn
dng linh hot cc hnh thc Bc nhy y nhanh qu trnh pht
trin ca s vt

+ Trong hot ng thc tin phi bit cch tc ng vo phng thc lin
kt gia cc yu t cu thnh nn s vt trn c s hiu r bn cht, quy
lut, kt cu ca s vt .
S vn dng ca ng:
Vit Nam giai on 1975 1986:
- C th ni chng ta qu nng vi trong xy dng CNXH sau chin
tranh m khng nhn thy tnh hnh trc mt cng nh nhng g
chng ta ang c. Ni cch khc chng ta mun xy dng mt Cht
mi m li khng c qu trnh tch ly v Lng. Chng ta i theo
nh sng ch ngha Mac - Lenin nhng chng ta cha nghin cu su
sc v th chng ta vn dng mt cch u tr, ch quan duy ch
vo xy dng CNXH. Chng ta rp khun m hnh xy dng CNXH
Lin X m khng thy s khc bit c v iu kin kinh t, chnh tr,
x hi gia Vit Nam v Lin X. Bi vy chng ta nhn c nhng
hu qu tt yu.
-

Nn kinh t tng trng chm, tt c 15 ch tiu k hoch a ra

trong k hoch 5 nm ln th 3 (1976-1980) u khng t c

C s vt cht k thut ca nn kinh t yu km, c nt, thiu ng

b, trnh k thut lc hu; phn cng lao ng km pht trin, nng
sut lao ng thp km.

Nn kinh t mt cn i nghim trng sn xut khng tiu dng;

tng trng kinh t khng tng xng vi tc gia tng dn s; n
nc ngoi ln ti 8. 5 t rp - USD vo nm 1985

Phn phi lu thng ri ren; th trng , ti chnh , tin t khng n

nh ; ngn sch nh nc bi chi lin tc phi b p bng pht
hnh . Lm pht ngy cng tng nhanh , gi c leo thang tng ngy,
tnh hnh kinh t bt n nh.

- i sng nhn dn ngy cng kh khn; tiu cc v bt cng x hi

tng ln; trt t x hi gim st. Nc ta khng hong nghim trng
v c kinh t, chnh tr, x hi.

- Trc tnh hnh i hi VI ca ng nhn nh li nhng sai lm

khuyt im trong nh gi tnh hnh, b tr c cu kinh t, ci to
CNXH, c ch qun l v nhng kh khn khch quan ca nn kinh t.
T ng ta rt ra nhng bi hc qu gi trong CNH - HH xy
dng CNXH. ng ta xc nh lc lng sn xut b km hm khong ch
trong trng hp quan h sn xut lc hu m c khi quan h sn xut
pht trin khng ng b. Bi vy i mi t nc CNH - HH nn
kinh t l nhim v quan trng trong thi k mi.
S nghip CNH - HH t nc t 1986 n nay:
-

Trung thnh vi quan im ng n ca Lnin ''. . . Chng ta

nhn thy r l cha nn xy dng trc tip CNXH , m trong nhiu
lnh vc kinh t ca chng ta, cn phi li v CNTB nh nc , t b
bin php tn cng chnh din v bt u cuc bao vy lu di. . .
Trong mt nc tiu nng, trc ht cc ng ch phi bc nhng chic
cu nh vng chc i xuyn qua CNTB nh nc, tin ln CNXH...'' i
hi VI ca ng xy dng ng li pht trin th trng theo nh
hng XHCN . l s i mi con ng, bin php, bc i ca cch
mng Vit Nam trong giai on mi; th nghim nhng hnh thc kinh
t ph hp vi thc trng pht trin ca lc lng sn xut v em li
hiu qu kinh t thc s.

Vi ng li pht trin chng ta phi xc nh ng Cht

m chng ta phi c tng ng vi Lng thc t ca t nc. l:

Pht trin nn kinh t nhiu thnh phn vn ng theo c ch th

trng di s iu tit ca nh nc . i vi mt nc tiu nng
CNTB cha pht trin , cha c mu thun kinh t c bn gia trng
x hi ho cao ca LLSX vi s chim hu t nhn TBCN th ch t
hu cha'' ht thi'' m vn cn tc dng tch cc nht nh n tng
trng kinh t. Xa b hon ton t hu sm l tri vi quy lut khch
quan, tri vi qu trnh pht trin ca t nhin. Bi vy y c coi l
bin php c chin lc nhm khai thc kh nng ca mi thnh
phn kinh t, gii phng sc sn xut v xy dng mt c cu kinh t
hp l. quan im ny c c th ha bng mt lot cc vn bn
quy phm php lut v i mi doanh nghip nh nc, i mi kinh
t hp tc, pht trin kinh t t nhn v cc loi hnh s hu hn hp
nh Ngh nh 44/CP, Ngh nh 388/HBT, Lut u t nc noi, lut
doanh nghip... v vn ang tip tc hon chnh nhm khuyn khch
pht trin cc thnh phn kinh t c bit l kinh t t nhn.

C ch qun l kinh t i mi theo hng xy dng nn kinh t

hng ha nhiu thnh phn vn hnh theo c ch th trng di s
qun l ca nh nc. Nh nc thay i phng php v cng c
qun l nn kinh t ch yu bng php lut, k hoch, chnh sch v
cc cng c iu tit v m nh chnh trng v lu thng tin t cn
cha ph hp, d xy ra u c gy t bin gi mt s mt hng thit
yu.

L trnh hi nhp kinh t quc t cha tht ch ng, cha gn

lin vi hon thin chnh sch php lut. Sc cnh tranh ca hng ho
cha theo kp yu cu hi nhp. T l xut khu qua ch bin, ch tc
cn thp quy m xut khu cn nh nhp siu cn ln. Kh nng cnh
tranh ca nn kinh t cn yu so vi nhiu nc trong khu vc.

B my nh nc chm i mi, ca cch hnh chnh cha thc s

hiu qu, quan liu tham nhng lng ph cn nhiu nghim trng, in
hnh l PMU 18, b my chnh quyn c s nhiu ni cn yu km. Vic
u tranh v chng m mu ph hoi cu cc th lc th ch cn
thiu ch ng, cn tc i ngoi cn thiu chiu su, tuyn truyn
cn km.

C th thy thc hin thnh cng mc tiu CNH - HH trc mt

nc ta cn rt nhiu vic phi lm nhm nng cao lng, ci to cht
cu nn kinh t.

3. Ni dung, yu cu phng php lut ca quy lut ph nh ca

ph nh; s vn dng ca ng:
Cc khi nim:
- Th gii vn ng v pht trin khng ngng, v cng, v tn. S vt,
hin tng sinh ra, tn ti, pht trin ri mt i, c thay th bng s
vt, hin tng khc; thay th hnh thi tn ti ny bng hnh thi tn
ti khc ca cng mt s vt trong qu trnh vn ng, pht trin ca
n. S thay th gi l s ph nh.
- Ph nh bin chng: l phm tr trit hc dng ch mt mt khu
ca qu trnh t pht trin ca s vt a n s ra i ca ci mi
tin b hn so vi cc c li thi b ph nh. Ph nh bin chng
khng ch ph nh loi b cc yu t tiu cc, li thi c hi cho s
tn ti tip theo ca s vt m cn l s khng nh lu gi nhng
mt tch cc, tin b cha trong ci c c li cho s tn ti tip theo
ca s vt (ci mi). Ph nh bin chng gn lin vi gii quyt mu
thun v bc nhy v cht xy ra bn trong s vt; n mang tnh
khch quan (ni ti) v tnh k tha (tin ln). Ph nh bin chng i

lp vi ph nh siu hnh hm v hm cha trong mnh ph nh ca

ph nh:
+ Ph nh bin chng c tnh khch quan v nguyn nhn ca s ph
nh nm trong chnh bn thn s vt, hin tng; n l kt qu ca
qu trnh u tranh gii quyt mu thun tt yu, bn trong bn thn
s vt; to kh nng ra i ca ci mi, thay th ci c, nh to nn
xu hng pht trin ca chnh bn thn s vt. V th, ph nh bin
chng cng chnh l s t thn ph nh.
+ Ph nh bin chng c tnh k tha: k tha nhng nhn t hp quy lut
v loi b nhn t phn quy lut. Ph nh bin chng khng phi l s ph
nh sch trn ci c, m tri li ci mi ra i trn c s nhng ht nhn
hp l ca ci c pht trin thnh ci mi, to nn tnh lin tc ca s
pht trin. l s ph nh m trong ci mi hnh thnh v pht trin
t thn, thng qua qu trnh lc b nhng mt tiu cc, li thi, gi li
nhng ni dung tch cc.
+ Ci c: l ci v ang tn ti, nhng khng cn hp quy lut hay hp
thi, cng ngy n cng c nhiu yu t thoi b, tiu cc v sc sng ca
n b dn, ang b ph nh.
+ Ci mi: l ci cha tng tn ti, by gi mi tn ti, hp quy lut hay
hp thi, cng ngy cng c nhiu tin b, tch cc v sc sng ca n ln
dn, ang c khng nh.
+ Ci c v ci mi xt trong quan h vi nhau, quy nh ln nhau: chnh
nhng yu t, b phn tch cc, c li cho s tn ti tip theo ca bn thn
s vt trong ci c c ci to thnh nhng yu t, b phn cu thnh ci
mi. Ci c v ci mi lun xung t, u tranh ln nhau nhng cui cng
ci mi s tt thng v thay th ci c.
- Ph nh ca ph nh: l phm tr trit hc dng ch s xc lp li
ci c, tc khng nh li ci b ph nh, mt trnh cao hn
trong qu trnh t pht trin ca bn thn s vt. Trong s ph nh
ca ph nh, ci c b ph nh trong ln ph nh th nht a n
s ra i ca ci mi; ci mi ny cha s ph nh mnh trong ln ph
nh sau . Ln ph nh no lm xut hin ci mi m trong ci mi
ny lp li yu t ca ci c b ph nh trong ln ph nh th
nht, lm cho s vt dng nh vn ng quay v ci ban u nhng
mt trnh cao hn th ln ph nh c gi l ph nh ca ph
nh. Ngoi tnh khch quan v k tha, n cn mang tnh chu k.
- Qua nhiu ln ph nh bin chng (c c ph nh ca ph nh) s
vt loi dn ci tiu cc, tch ly dn ci tch cc, lm cho ci mi ra
i quay v vi ci c, ci khng nh quay tr li ci b ph nh mt
trnh cao hn. Pht trin, v vy, m din ra theo hng xon c i
ln.
Ni dung quy lut:
- Mi s vt, hin tng, qu trnh u c lin h ln nhau v lun vn
ng pht trin. Pht trin l mt chui cc ln ph nh bin chng c

gn lin vi vic gii quyt mu thun v thc hin bc nhy v cht

xy ra bn trong s vt a n s ra i ca ci mi v mt i ca ci
c.
L vng khu lin h gia ci mi v ci c, ph nh bin chng lm
a n s ra i ca ci mi trn c s loi b nhng yu tt tiu cc,
gi li v ci to nhng mt tch cc ca ci c. Ph nh bin chng
mang tnh khch quan v k tha.
Qua mt s ln phru nh bin chng xut hin ph nh ca ph nh.
Ph nh ca ph nh xc lp li ci c mt trnh cao hn, ph
nh ca ph nh mang tnh khch quan, k tha v tnh khu k.
Ph nh ca ph nh vch ra khuynh hng xon c tin ln ca mi
d vn ng, pht trin xy ra trong th gii vt cht. Khuynh hng
pht trin theo ng xoy c th hin tnh cht bin chng ca s
pht trin, l tnh k tha, tnh lp li v tnh tin ln. Mi vng mi
ca ng xoy c, dng nh lp li, nhng vi mt trnh cao hn.
S tip ni ca cc vng trong ng xoy c phn nh qu trnh pht
trin v tn t thp n cao ca s vt, hin tng trong th gii.
Trong qu trnh pht trin ca s vt, ph nh bin chng ng vai
tr l nhng "vng khu ca qu trnh .
Yu cu phng php lun:
Trong hot ng nhn thc, hiu ng s vt cn phi thy c
khuynh hng pht trin xoy c tin ln ca n:
+ Pht hin v xc nh ng ci mi, ci c trong qu trnh vn ng,
pht trin ca s vt; phn bit c ci c vi ci truyn thng, ci
mi vi ci qui d.
+ Coi qu trnh vn ng, pht trin ca s vt l mt qu trnh u
tranh kh khn, phc tp, lu di gia ci c v mi. Ci mi c th
tht bi tm thi nhng cui cng s thng li.
+ Thy c xu hng vn ng, pht trin xoy c tin ln ca s
vt.
Trong hot ng thc tin phi:
+ Hiu r xu hng vn ng, pht trin ca s vt l mt chui ln
ph nh bin chng (c c ph nh ca ph nh); t xy dng i
sch thch hp.
+ Tm kim v s dng nhiu cng c, phng php thch hp can
thip ng lc, ng ch, ng mc vo tin trnh vn ng ca s
vt, lo li n theo ng quy lut v ph hp vi li ch ca ta. Phi
ng vng trn quan im k tha xc nh ng ci mi; phi
khn kho, dng cm bo v ci mi; mnh dn ph phn, loi b dn
ci c li thi. Trnh quan im k tha ton b, hay ph nh sch
trn; Khng bi quan trc s tht bi tm thi ca ci mi.

 S vn dng ca ng:
- Trong giai on u ca CNXH: nc ta rp khun mt cch my mc
m hnh nh nc XHCN ti Lin X c, thc hin ch bao cp cng
v s sai lm lm nn KT ri vo tr tr. Bn cnh , giai on ny
ng cn c xu th xa b th xa ton b, ph nh sch trn, v d
nh s ph nh hon ton nhng li ch ca nn KT th trng
- Nhn thy nhng sai lm khi i ngc vi quy lut ny, t khi thc hin
i mi, ng vn dng sng to quy lut ph nh ca ph nh:
bit chn la ci hay k tha. ng xy dng c m hnh kinh
t x hi ph hp vi tng thi k pht trin, do pht huy c
th mnh ca tng ngnh ngh, vng min. Cc m hnh mi v kinh
t x hi nh m hnh khon, VAC, trang tri, hp tc x chuyn i,
m hnh kinh doanh doanh nghip t nhn, m hnh cng ty c
p dng rng ri v t c nhng thnh qu nht nh
- ng cng p dng quy lut ny trong vic xy dng nn vn ha,
pht huy nhng truyn thng, tinh hoa ca dn tc, bo tn nhng
phong tc, truyn thng tt p, gi gn cc di tch lch s; ng thi
ph phn, loi b dn nhng phong tc lc hu.
- V t duy, ng la chn nhng thnh tu ph hp p dng
khng phn bit n l ca ch no to nn; hc tp, rt kinh
nghim trong trit hc phng Ty, phng ng hay nhng thnh tu
t M, Nht; nng cao trnh chuyn mn nm vng quy lut, lm
theo quy lut mt cch linh hot ci to t nhin v x hi.
22. Bng l lun v thc tin, hy chng minh rng, cuc u tranh
gia ci mi v ci c l mt qu trnh kh khn, lu di, phc
tp; ci mi c th tht bi tm thi nhng cui cng n s chin
thng ci c.
V mt l lun:
- Ci c l ci v ang tn ti nhng khng c cn hp quy lut hay
hp thi, cng ngy cng c nhiu yu t thoi b, tiu cc, ang b
ph nh.Ci mi l ci cha tn ti, by gi mi tn ti, hp quy lut
cng ngy cng c nhiu tin b, tch cc v sc sng ca n ln dn,
ang c khng nh. Ci c v ci mi xt trong quan h ln nhau
chng lun xung t, u tranh ln nhau.
- Quy lut ph nh ca php t duy bin chng ch ra rng: Bt c s
vt hin tng no trong th gii u tri qua qu trnh sinh ra, tn ti,
pht trin v dit vong. S vt c mt i c thay th bng s vt
mi. s thay th l tt yu ca qu trnh vn ng pht trin ca s

vt. Ph nh ca ph nh vch ra khuynh hng xon c tin ln ca

mi s vn ng, pht trin xy ra trong th gii vt cht.
S vt l mt tp hp cc yu t tng tc vi nhau, trong s tng
tc ny sinh vi yu t tri ngc nhau, to nn c s cc mt i
lp trong s vt. Cc mt i lp ny khng tch ri nhau, cha nhng
yu t ging nhau cng tn ti trong s vt, tc ng qua li ln nhau.
D vy, cc mt i lp lun u tranh vi nhau, tc ng qua li theo
xu hng loi b ln nhau. S thng nht ca cc mt i lp ny ch
mang tnh tng i nhng s u tranh mang tnh tuyt i. s u
tranh ny gn lin vi s vn ng v thay i ca s vt. Mu thun
bin chng pht trin tng ng vi qu trnh thng nht gia cc mt
i lp cn s u tranh gia cc mt i lp th chuyn dn tng bc
t bnh lng ti quyt lit, lm xut hin kh nng chuyn ha ca cc
mt i lp.
Mu thun bin chng l ngun gc ca mi s pht trin, chng u
tri qua cc giai on: t s xut hin ca cc mt i lp, s thng
nht v u tranh gia cc mt i lp, ri chuyn ha cc mt i
lp. Khi mu thun c gii quyt, ci c mt i v ci mi ra i tin
b, u vit hn ci c v t n cng cha ng nhng mu thun mi,
thay i nhng vai tr tc ng ca cc mu thun c.
V mt thc tin:
Thc t chng minh cuc u tranh gia ci c v ci mi lun l
qu trnh kh khn, lu di, phc tp, ci mi c th nh bi tm thi
nhng cui cng n s chin thng ci c. iu c chng minh r
rng trong cuc u tranh gia giai cp phong kin v giai cp cng
nhn trong x hi ta a t nc i ln t ch phong kin b qua
t bn ch ngha i ln x hi ch ngha.
Cng l hai giai cp tn ti trong cng mt ch x hi nhng gia
cc giai cp ny lun cha ng nhng mu thun, ph nh ln nhau,
mu thun i n cao tro chnh l cuc u tranh ca giai cp cng
nhn lao ng lt giai cp phong kin. qu trnh u tranh y din
ra lu di v quyt lit, mc d c gp phi nhng kh khn chng c
ca ch c nhng ri lc lng lao ng mi tin b hn vn chin
thng. Thay th ch phong kin lc hu, l ch x hi ch ngha
vi nhng tin b mi, tuy nhin trong n vn cha ng nhng mu
thun cha th xa b gia tng lp nhn dn lao ng vi tn d ca
ch phong kin, vi giai cp t sn ang hnh thnh trong nn kinh
t.

23. Gii thch cu ni ca V.I.Lnin: C th nh ngha vn tt php

bin chng l hc thuyt v s thng nht ca cc mt i lp.
Nh th l nm c ht nhn ca php bin chng, nhng iu

 i hi phi c nhng s gii thch v mt s pht trin

thm.
+ V.I.LNin mun ni v tr ht nhn ca php bin chng duy vt;
quy lut ny vch ra ngun gc, ng lc c bn, ph bin ca mi qu
trnh vn ng v pht trin, do iu ny xut pht t qui lut thng nht
v u tranh ca cc mt i lp. Thc t, tt c cc s vt, hin tng trn
th gii (t nhin, x hi, t duy) u cha ng nhng mt tri ngc
nhau, khuynh hng bin i tri ngc nhau, c th l mu thun ni ti
hoc gia n vi s vt hin tng khc iu ny mang tnh khch quan
v ph bin.
+ Ta nhn thy, nhn t to thnh mu thun l m ti lp: Trong
nguyn t c in t v ht nhn (in tch m v in tch dng); trong
sinh vt c ng ho v d ho; trong kinh t th trng c cung v cu,
hng v tin..v..v..Nhng mt tri ngc nhau trong php bin chng duy
vt gi l mt i lp.Tuy nhin, theo php bin chng quan nim, mu
thun ch mi lin h thng nht v u tranh, chuyn ha gia cc mt
i lp ca mi s vt, hin tng hoc gia cc s vt, hin tng vi
nhau.
+ Do cc mt i lp nm trong s lin h, tc ng qua li ln nhau
to thnh mu thun bin chng, v vy mu thun bin chng tn ti mt
cch khch quan v ph bin trong t nhin, x hi v t duy. S thng
nht, u tranh v chuyn ha gia cc mt i lp ny to thnh khi
nim thng nht ca cc mt i lp dung ch s lin h, rang buc,
khng tch ri nhau, quy nh ln nhau ca cc mt i lp, mt ny ly
mt kia lm tin tn ti. Xt v phng din no gia cc mt i lp
bao gi cng c mt s yu t ging nhau. S thng nht ca cc mt i
lp bao hm s ng nht ca n.
+ Mt khc khi nim s u tranh gia cc mt i lp dung ch
khuynh hng tc ng qua li, bi tr, ph nh nhau ca cc mt i lp.
Hnhthcutranhcaccmtilprtphongphtythucvotnhcht,
mi quan h v iu kin c th ca s vt, hin tng.
+ Tm li 2 ny, qu trnh thng nht v u tranh ca cc mt i
lp tt yu dn n s chuyn ha gia chng. S chuyn ha ca cc mt
i lp din ra ht sc phong ph, a dng ty thuc vo tnh cht ca cc
mt i lp cng nh ty thuc vo nhng iu kin lch s c th. Trong s
thng nht v u tranh gia cc mt i lp, s u tranh gia chng l
tuyt i, s thng nht gia chng l tng i, c iu kin, tm thi;
trong s thng nht c s u tranh, u tranh trong tnh thng nht ca
chng.
+ Khng ch dng li , ta th x tthm vai tr ca mu thun i
vi qu trnh vn ng v pht trin ca s vt: S lin h, tc ng v
chuyn ha gia cc mt i lp l ngun gc, ng lc ca s vn ng v

pht trin trong th gii. S pht trin l mt cuc u tranh gia cc mt

i lp. Do hai mt i lp to thnh mu thun bin chng tn ti trong
s thng nht vi nhau. S thng nht ca cc mt i lp l s nng ta
ln nhau, tn ti khng tch ri nhau gia cc mt i lp, s tn ti ca
mt ny phi ly s tn ti ca mt kia lm tin . Cc mt i lp tn ti
khng tch ri nhau nn gia chng bao gi cng c nhng nhn t ging
nhau.Nhng nhn t ging nhau gi l s ng nht ca cc mt i
lp.Vi ngha , s thng nht ca cc mt i lp cn bao hm c s
ng nht ca cc mt . Do c s ng nht ca cc mt i lp m
trong s trin khai ca mu thun n mt lc no , cc mt i lp c
th chuyn ho ln nhau. S thng nht ca cc mt i lp cn biu hin
s tc ng ngang nhau ca chng. Song ch l trng thi vn ng ca
mu thun mt giai on pht trin khi din ra s cn bng ca cc mt
i lp.
+ Do , thc y s vt pht trin th phi tn trng nguyn tc
gii quyt mu thun l u tranh ca cc mt i lp. Khi u tranh
gii quyt mu thun phi ph hp vi trnh pht trin mu thun ng
th iphi tm ra phng thc, phung tin, lc lng gii quy tmu
thun.
+ Cc mt i lp khng ch thng nht, m cn lun u tranh vi
nhau. u tranh ca cc mt i lp l s tc ng qua li theo xu hng
bi tr v ph nh ln nhau gia cc mt . Hnh thc u tranh ca cc
mt i lp ht sc phong ph, a dng, tu thuc vo tnh cht, vo mi
lin h qua li gia cc mt i lp v tu iu kin c th din ra cuc u
tranh gia chng.
24. C s no khng nh nguyn tc lch s - c th l linh hn
phng php lun ca trit hc Mc Lnin? Nu nhng yu cu c bn
ca nguyn tc lch s - c th. ng Cng sn Vit Nam v ang vn dng nguyn
tc ny nh th no vo cng cuc i mi hin nay nc ta.
a/ - C s khng nh nguyn tc lch s - c th (LS-CT) l linh hn phng php lun ca trit hc Mc
Lnin
- Trit hoc Mac-Lnin k tha va phat trin nhng thanh tu quan trong nht ca t duy trit hoc trong lich s nhn
loai.
- Trit hoc Mac-Lnin xem xt lich s xut phat t con ngi va cho rng con ngi la san phm ca lich s.
b/- Nhng yu cu c bn ca nguyn tc LS-CT
1.Trong hoat ng nhn thc, ch th phai tim hiu qua trinh hinh thanh, tn tai va phat trin c th ca nhng s vt c th
trong nhng iu kin, hoan canh c th. Ngha la:
- Phai bit s vt a ra i va a tn tai nh th nao, trong nhng iu kin, hoan canh nao, bi chi phi bi nhng quy lut
nao;
- Hin gi s vt ang tn tai nh th nao trong nhng iu kin, hoan canh ra sao, do nhng quy lut nao chi phi;
- Trn c s o, phai nm bt c s vt co th se phai tn tai nh th nao (trn nhng nt c ban) trong tng lai ..
2.Trong hoat ng thc tin, ch th phai xy dng c nhng i sach c th, ap dng cho nhng s vt c th, ang tn
tai trong nhng iu kin, hoan canh, quan h c th ma khng nn ap dng nhng khun mu chung chung cho bt c
s vt nao, trong bt k iu kin, hoan canh, quan h nao.
3.Nguyn tc LS-CT c V.I. Lnin c ong trong nhn inh: Xem xt mi vn theo quan im sau y: mt hin
tng nht inh a xut hin trong lich s nh th nao, nhng hin tng o a trai qua nhng giai oan phat trin ch
yu nao, va ng trn quan im ca s phat trin o xem xt hin nay no a tr thanh th nao.
iu nay co ngha la nguyn tc LS-CT i hi phai phn tich s vt c th trong nhng tinh hinh c th thy
c:

- S vt ang (a hay se) tn tai thng qua nhng cht, lng nao; th hin qua nhng nao; ang (a hay se) thc hin
nhng bc nhay nao tao nn nhng cht, lng mi nao?...
- S vt ang (a hay se) bi tac ng bi nhng mu thun nao; nhng mu thun o ang nm giai oan nao, co vai tro
nh th nao n s vn ng, phat trin ca s vt?...
- S vt ang (a hay se) trai qua nhng ln ph inh bin chng nao; cai c nao ang (a hay se) phai mt i, cai mi nao
ang (a hay se) xut hin?..
- Trong mi quan h vi nhng s vt khac, nhng iu gi c coi la nhng cai ring hay cai n nht, iu gi la cai
chung hay cai c th / cai ph bin; chng quy inh nhau, chuyn hoa ln nhau nh th nao?
- Ban cht ca s vt la gi, no c th hin qua nhng hin tng nao; hin tng nao ch la gia tng, hin tng nao la
in hinh
- Ni dung ca s vt la gi, no ang (a hay se) tn tai thng qua nhng hinh thc nao; hinh thc nao ph hp vi ni dung
ca s vt, hinh thc nao khng ph hp vi ni dung, cai gi lam cho ni dung ca s vt bin i?..
- Trong ban thn s vt, hin thc la gi; hin thc o ang (a hay se) nay sinh ra nhng kha nng nao; mi kha nng o,
trong nhng iu kin c th nao co tt yu hin thc hoa ra sao?...
4.Nguyn tc LS-CT oi hi chng ta phai bao c cac s kin xay ra trong nghin cu khoa hoc hay cac bin c xay ra
trong cac tin trinh lich s nhn loai.
Tuy nhin, no khng cho php chng ta kt hp cac s kin khoa hoc nh nhng cai ngu nhin thun ty ca t
nhin hay m ta cac bin c lich s nh nhng cai vn vt n l ca xa hi, ma no oi hi chng ta phai tai hin
chng, m ta chng trn c s vach ra c cai tt yu l gich, cai chung (quy lut, ban cht) ca chng, ch ra c
nhng trt t nhn qua quy inh chng.
Nguyn tc nay oi hi chng ta phai xy dng c bc tranh khoa hoc v th gii, qua o chng ta nhn thc
c tinh mun v ca t nhin, tinh phong ph ca lich s trong s thng nht.
5.Nguyn tc LS-CT a c cac lanh t ca giai cp v san vn dng: Xut phat t tinh hinh c th ca CNTB giai oan
tin c quyn, t do canh tranh ma C. Mac cho rng, cach mang XHCN ch co th thng li tt ca cac nc TBCN
tin tin.
Sang th k 20, CNTB a chuyn sang giai oan c quyn, quc ch ngha. Khi vn dng nguyn tc nay vao
xem xt tinh hinh th gii lc nay co nhng thay i ln ma V.I. Lnin a i n kt lun ng n la: cach mang
XHCN ch co th thng li vai nc, khu yu nht ca CNTB.
ang CS Vit Nam, ang CS Trung Quc cng ang quan trit va vn dng sang tao nguyn tc nay vao thc tin
cach mang mi nc xy dng cho quc gia minh mt con ng ring i ln CNXH.

Vn dng nguyn tc LS-CT, t nm 1930, ang ta a la chon con ng CNXH. Ngay nay,
xy dng thanh cng CNXH, ang ra ng li xy dng nn kinh t thi trng, y
manh cng nghip hoa, hin ai hoa; u tin phat trin lc lng san xut, ng thi xy dng
quan h san xut ph hp theo inh hng XHCN; phat huy cao ni lc ng thi tranh th
ngun lc bn ngoai va ch ng hi nhp kinh t quc t phat trin nhanh, co hiu qua va
bn vng; thc hin tng trng kinh t i lin vi phat trin vn hoa, tng bc cai thin i
sng vt cht va tinh thn ca nhn dn, thc hin tin b va cng bng xa hi, bao v va cai
thin mi trng; kt hp phat trin kinh t - xa hi vi tng cng an ninh, quc phong; bao
v va xy dng h thng chinh tri vng manh.
25. Php bin chng t duy, t duy bin chng l g? Mi quan h
gia chng? T duy bin chng c vai tr nh th no trong hot ng nhn thc
v thc tin ca thi i chng ta?
Php bin chng t duy la mt h thng t tng phan anh nhng mi lin h c ban va ph quat cac nguyn l, quy
lut bin chng chi phi nhng hinh thc t duy bin chng. V ngun gc, php bin chng t duy chinh la s phan
anh ca php bin chng khach quan vao trong b oc con ngi.
T duy bin chng la mt h thng cac nguyn tc co quan h vi nhau iu phi hoat ng ca ch th t duy trong
vic nhn thc va cai tao thc tin th gii. V ngun gc, t duy bin chng c xy dng t nhng ni dung c ban
ca php bin chng t duy, trc ht la t ni dung ca cac nguyn l, quy lut c ban.
Mi quan h gia php bin chng t duy v t duy bin chng
Php bin chng t duy co nhim v giai thich nhng gi xay ra trong qua trinh t duy nhn thc, ng thi vach ra
nhng mi lin h ph bin gia cac tin trinh t duy va din at iu o bng h thng cac pham tr ca php bin

chng duy vt. Trong khi o, t duy bin chng cng c nhn thc hiu qua c xy dng t ni dung ca php bin
chng t duy noi ring, php bin chng duy vt noi chung c ch th s dng nm bt ban cht ca s vt
trong qua trinh vn ng, phat trin ca chinh no.
Php bin chng t duy thc hin chc nng chinh la giai thich, no ch ra cac quy lut ma t duy bin chng tun
theo, cac hinh thc ma t duy bin chng phai da vao. Con t duy bin chng thc hin chc nng iu tit, no ch ra
ch th t duy phai x s nh th nao, phai thc hin nhng thao tac nao at c mc ich la hiu thu ban cht
ca s vt trong s vn ng va phat trin ca no khach th bin chng.
Khng nn ng nht php bin chng ca t duy vi t duy bin chng mc d chng cng phan anh mt i tng
la t duy l lun hin ai. Noi n phng thc t duy l lun khoa hoc khng nn ch ch trong n cac nguyn tc chi
phi t duy ma cn phai lam r cac quy lut, hinh thc th hin ca no.

26. Bng hiu bit v l lun v thc tin, hy lm sng r lun im

ca V.I.Lnin: Quan im v i sng, v thc tin l quan im
th nht v c bn ca l lun nhn thc.
Trong lch s trit hc trc Mc, cc tro lu u c quan nim cha
ng, cha y v thc tin. Ch ngha duy tm ch hiu thc tin nh l
hot ng tinh thn ca con ngi, ch khng xem n l hot ng vt
cht. Ngc li, ch ngha duy vt trc Mc hiu c thc tin l hnh
ng vt cht ca con ngi nhng li xem n l hot ng con bun
tin, khng c vai tr g i nhn thc ca con ngi.
Trit hc Mc - Lnin nh gi phm tr thc tin l mt trong nhng
phm tr nn tng, c bn ca trit hc ni chung v l lun nhn thc ni
ring. Quan im to nn mt bc chuyn bin cch mng trong
trit hc.
Vy thc tin l g?
Thc tin l ton b nhng hot ng vt cht c mc ch, mang tnh
lch s - x hi ca con ngi nhm ci bin t nhin v x hi. Khc vi
hot ng t duy, trong hot ng thc tin, con ngi s dng nhng cng
c vt cht tc ng vo i tng vt cht lm bin i chng theo mc
ch ca mnh. y l hot ng c trng v bn cht ca con ngi. N
c thc hin mt cch tt yu khch quan v khng ngng c pht
trin bi con ngi qua cc thi k lch s. Do vy, thc tin bao gi cng l
hot ng vt cht c mc ch v mang tnh lch s - x hi.
Hot ng thc tin c ba hnh thc c bn: hot ng sn xut vt
cht, hot ng chnh tr x hi, hot ng thc nghim khoa hc.
Hot ng sn xut vt cht l hot ng c bn, u tin ca thc
tin. y l hot ng m con ngi s dng cng c lao ng tc ng vo
gii t nhin to ra sn phm vt cht nhm duy tr s tn ti thit yu
ca mnh.
Hot ng chnh tr x hi l hot ng ca cc t chc cng ng
ngi khc nhau nhm ci bin cc mi quan h x hi thc y x hi
pht trin.

Thc nghim khoa hc l hot ng c tin hnh trong u kin do

con ngi to ra gn ging, ging hoc lp li nhng trng thi ca t nhin
v x hi nhm xc nh cc quy lut vn ng ca i tng nghin cu.
y l mt hnh thc c bit ca thc tin, n c vai tr ngy cng tng
trong s pht trin ca x hi.
Gia cc dng hot ng ny c mi quan h cht ch vi nhau, trong
hot ng sn xut vt cht l c bn nht, ng vai tr quyt nh. Bi
v n l hot ng khch quan, thng xuyn nht to ra iu kin cn thit
con ngi tn ti v pht trin; ng thi cng to iu kin tin hnh
cc dng hot ng khc. Cn cc dng hot ng khc nu tin b th to
iu kin cho hot ng sn xut vt cht c tng cng, nu phn tin
b th km hm s gia tng ca sn xut vt cht.
Chnh s tc ng ln nhau gia cc dng (hnh thc) hot ng lm
cho thc tin vn ng, pht trin khng ngng v ngy cng c vai tr
quan trng i vi nhn thc.
Vai tr ca thc tin i vi nhn thc
Con ngi lun lun c nhu cu khch quan l phi gii thch v ci to
th gii, iu bt buc con ngi phi tc ng trc tip vo cc s vt,
hin tng bng hot ng thc tin ca mnh, lm cho cc s vt vn
ng, bin i qua bc l cc thuc tnh, nhng mi lin h bn trong.
Cc thuc tnh v mi lin h c con ngi ghi nhn chuyn thnh
nhng ti liu cho nhn thc, gip cho nhn thc nm bt c bn cht
cc quy lut pht trin ca th gii. Chng hn, xut pht t nhu cu cn o
c din tch, o sc cha ca cc bnh m ton hc ra i v pht trin...
Suy cho n cng khng c mt lnh vc no li khng xut pht t thc
tin, khng nhm vo vic phc v hng dn thc tin.
Mt khc, nh c hot ng thc tin m cc gic quan con ngi ngy
cng c hon thin; nng lc t duy lgc khng ngng c cng c v
pht trin; cc phng tin nhn thc ngy cng tinh vi, hin i, c tc
dng ni di cc gic quan ca con ngi trong vic nhn thc th gii.
Chng hn, t cng vic iu hnh, t chc nn sn xut... m i hi cc
mn khoa hc qun l ra i v pht trin.
Hn na, nhn thc ra i v khng ngng hon thin trc ht khng
phi v bn thn nhn thc m l v thc tin, nhm gii p cc vn
thc tin t ra v ch o, nh hng hot ng thc tin. Chng hn,
cc mn khoa hc qun l ra i nhm gip cc nh qun l tm ra cc bin
php nng cao nng sut lao ng, nng cao hiu qu kinh t.
Nh vy, thc tin va l c s, ng lc va l mc ch ca nhn
thc. Khng nhng th thc tin cn l tiu chun kim tra kt qu nhn
thc, kim tra chn l. Bi v nhn thc thng din ra trong c qu trnh
bao gm cc hnh thc trc tip v gin tip, iu khng th trnh khi
tnh trng l kt qu nhn thc khng phn nh y cc thuc tnh ca
s vt. Mt khc, trong qu trnh hnh thnh kt qu nhn thc th cc s

vt cn nhn thc khng ng yn m nm trong qu trnh vn ng khng

ngng. Trong qu trnh , nhiu thuc tnh, nhiu mi quan h mi bc
l m nhn thc cha kp phn nh. pht hin mc chnh xc, y
ca kt qu nhn thc phi da vo thc tin. Mi s bin i ca nhn
thc suy cho cng khng th vt ra ngoi s kim tra ca thc tin chu s
kim nghim trc tip ca thc tin. Qua thc tin b sung, iu chnh,
sa cha, pht trin v hon thin kt qu nhn thc. C. Mc vit: Vn
tm hiu xem t duy ca con ngi c th t ti chn l khch quan hay
khng, hon ton khng phi l vn l lun m l mt vn thc tin.
Chnh trong thc tin m con ngi phi chng minh chn l.
Thc tin quyt nh nhn thc, vai tr i hi chng ta phi lun
lun qun trit quan im m V.I Lnin a ra: Quan im v i sng,
v thc tin, phi l quan im th nht v c bn nht ca l lun nhn
thc. Quan im ny yu cu vic nhn thc phi xut pht t thc tin,
da trn c s thc tin, i su vo thc tin, phi coi trng cng tc tng
kt thc tin. Vic nghin cu l lun phi lin h vi thc tin, hc i i
vi hnh.
27. Phn tch nhng yu cu c bn ca nguyn tc thng nht gia
l lun v thc tin. ng Cng Sn Vit Nam v ang vn
dng nguyn tc ny nh th no trong s nghip cch mng
Vit Nam?
1.Phm tr thc tin
Thc tin la hoat ng vt cht cam tinh, co mc ich, co tinh lich s xa hi, nhm cai tao t nhin va xa hi. Pham
tr thc tin la mt trong nhng pham tr nn tang, c ban ca trit hoc Mac- L nin noi chung va l lun nhn thc
macxit noi ring.
I.1. Thc tin la mt hoat ng vt cht
Trong hoat ng vt cht, con ngi s dng cac phng tin, cng c, sc manh vt cht ca minh tac ng vao
t nhin, xa hi nhm cai tai, bin i chng ph hp vi nhu cu ca minh. y la mt qua trinh tng tac gia ch
th va khach th. Trong o, ch th hng vao vic cai tao khach th. Cho nn thc tin tr thanh khu trung gian ni
lin thc con ngi vi th gii bn ngoai.
I.2. Hoat ng thc tin c mc ch
1.2.1 Hoat ng thc tin la ban cht ca con ngi.
1.2.2 ng vt ch hoat ng theo ban nng ph hp vi th gii bn ngoai mt cach th ng. Con ngi ch ng thich
nghi vi th gii bn ngoai bng cach cai tao th gii thoa man theo nhu cu ca minh.
1.2.3 Khi hoat ng thc tin, at hiu qua cao, con ngi tao ra nhng vt phm khng co sn trong t nhin, o chinh la
nhng cng c, va s dng chng.
I.3. Thc tin c tnh cht lch s x hi
1.3.1 Trinh va hinh thc hoat ng thc tin thay i qua cac giai oan khac nhau ca xa hi.
1.3.2 Hoat ng thc tin khng th c tin hanh khng ch mt vai ca nhn ma la toan xa hi
I.4. Cc dang c bn v khng c bn ca thc tin
I.4.1. Dng c bn:
Hot ng sn xut vt cht l mt dng hat ng nguyn thy v c bn v n quyt nh s tn ti v pht trin ca
x hi loi ngi.
Hot ng chnh tr x hi nhm ci to, bin i x hi, pht trin cc quan h x hi, ch x hi.
Hot ng thc nghim khoa hc do nhu cu pht trin ca cuc cch mng khoa hoc k thut hin ai.
I.4.2. Dng khng c bn: la nhng hoat ng c hinh thanh va phat trin t nhng dang c ban, chng la dang thc tin
phai sinh. Vi d: hoat ng trong mt s lnh vc nh ao c, ngh thut, giao dc, tn giao
2. Phm tr l lun
2.1. L lun la h thng nhng tri thc c khai quat t thc tin, phan anh nhng mi lin h ban cht ban cht, nhng quy
lut ca cac s vt hin tng.

2.2. L lun la trinh cao hn v cht so vi kinh nghim. Trn c s tng kt kinh nghim l lun c hinh thanh, khng
t phat va cng khng bt buc moi l lun u xut phat t kinh nghim. Mun hinh thanh l lun, con ngi phai
thng qua qua trinh nhn thc kinh nghim. Trong qua trinh nhn thc, con ngi i t nhn thc kinh nghim thng
thng n nhn thc kinh nghim khoa hoc.
2.3. Chc nng c ban ca l lun la phan anh hin thc khach quan va chc nng phng phap lun ch ao hoat ng thc
tin va hoat ng nhn thc ca con ngi
2.4. L lun co hai cp khac nhau, cp l lun nganh va cp l lun trit hoc ( ty vao pham vi phan anh ca no va
vai tro ca phng phap lun).
3. Nhng yu cu c bn ca nguyn tc thng nht gia l lun v thc tin
3.1. Thc tin va l lun co mi quan h bin chng cho nhau. Thc tin la c s, la ng lc, la mc ich va la tiu chun
ca l lun. L lun hinh thanh, phat trin phai xut phat t thc tin, ap ng c yu cu thc tin.
3.1.1 Nh trn ta a noi, thc tin la c s ca l lun. Con ngi nhn thc gii t nhin u tin bng hoat ng thc tin .
S tac ng ca con ngi buc gii t nhin bc l nhng thuc tinh, quy lut t o con ngi co kinh nghim.
Qua trinh phn tich, tng hp, khai quat kinh nghim thanh mt mn khoa hoc l lun. Thc tin ra nhng vn
ma l lun phai tra li.
3.1.2 Thc tin la ng lc ca l lun. Qua hoat thc tin lun nay sinh nhng vn oi hi l lun phai hoan thin chinh
minh bao quat va giai quyt tt cac vn do thc tin t ra. iu nay cang lam cho l lun ngay cang y ,
phong ph va su sc hn.
3.1.3 Thc tin la mc ich ca l lun. Khng co thc tin thi l lun khng th em lai li ich cao hn, tha man nhu cu
ngay cang tng ca con ngi va qua thc tin a gip cho l lun hoan thanh c mc ich ca minh. L lun hng
dn ch ao thc tin lam cho thc tin ngay cang hiu qua hn.
3.1.4 Thc tin la tiu chun chn l ca l lun: L lun ch c coi la chn l khi no ph hp vi thc tin khach quan ma
no phan anh, va ng thi no c thc tin kim nghim. Thng qua thc tin nhng l lun at n chn l se c
b sung vao kho tang tri thc nhn loai.
3.2. L lun phai c vn dng vao thc tin, tip tc b sung va phat trin trong thc tin. Thc tin phai c ch ao bi
l lun lam cho thc tin co hiu qua nht.
3.2.1. Hoat ng thc tin ca con ngi mun co hiu qua nht thit phai co l lun soi ng. Khi l lun at n chn l thi
l lun co kha nng inh hng mc tiu, xac inh lc lng, phng phap, bin phap thc hin. L lun con d bao
c kha nng phat trin ca cac mi quan h thc tin.
3.2.2. Vn dng l lun vao thc tin cn phn tich r tng tinh hinh c th, tranh vn dng l lun may moc, giao iu kinh
vin . Nh vy chng nhng hiu sai gia tri ca l lun ma con lam phng hai n thc tin, lam sai lch s thng nht
tt yu gia l lun va thc tin
3.2.3. T l lun xy dng m hinh thc tin phat huy nhng nhn t tich cc, han ch nhng yu t tiu cc nhm at kt qua
cao.

Bam sat din bin ca thc tin kip thi b sung nhng khuyt im ca l lun hoc co th
thay i l lun cho ph hp vi thc tin.
28. Da vo nhng yu cu ca nguyn tc thng nht gia thc
tin v l lun, phn tch cu ni ca C.Mc: V kh ca s ph
phn c nhin khng th thay th c s ph phn ca v kh,
lc lng vt cht ch c th b nh bng lc lng vt cht;
nhng l lun cng s tr thnh lc lng vt cht, mt khi n
thm nhp vo qun chng.
L lun phai c vn dng sang tao vao trong tng iu kin c th ca thc tin kip thi ch ao hoat ng thc
tin, l lun phai c kim nghim trong thc tin
-LL c xy dng khng danh cho LL ma phc v cho hoat ng thc tin, s phat trin ca LL khng tach
ra khi TT ma bam sat TT, giai ap cac vn do TT t ra.
-LL phai thng qua thc tin kim nghim tinh chn l ca no.
-LL ra mc tiu, phng hng, bin phap hng dn, d bao hoat ng TT, cai tao th gii. LL ch co sc
manh khi xm nhp vao TT, vao hoat ng ca con ngi trong thc t.

Hoat ng ca con ngi mun co hiu qua nht thit phai co LL soi ng, nh o ma hoat ng thc tin ca
con ngi mi tr thanh t giac, co hiu qua va at c mc ich mong mun. TT phai c ch ao bi LL, vi LL co
kha nng inh hng mc tiu, xac inh lc lng, phng phap, bin phap thc hin. LL con d bao c kha nng
phat trin cac mi quan h thc tin, d bao c nhng ri ro co th xay ra, nhng han ch, nhng tht bai co th co
trong qua trinh hoat ng. Nh vy LL khng ch gip con ngi hoat ng co hiu qua ma con:
-La c s khc phc nhng han ch hiu bit ca con ngi.
-La c s tng nng lc hoat ng ca con ngi..
-LL co vai tro giac ng mc tiu, l tng ca con ngi.
-Lin kt cac ca nhn thanh cng ng, tao thanh sc manh cai tao t nhin va xa hi.
T LL xy dng m hinh TT theo nhng mc ich khac nhau ca qua trinh hoat ng, d bao cac din bin, cac
mi quan h, lc lng tin hanh va nhng phat sinh ca no trong qua trinh phat trin phat huy cac nhn t tich cc,
han ch c nhng yu t tiu cc. Vi vy co th noi rng TT cao hn LL, vi no co u im khng nhng ca tinh ph
bin ma ca tinh hin thc trc tip.
Chinh vi vy, C.Mac a noi rng: V khi ca s ph phan c nhin khng th thay th c s ph phan ca v
khi, lc lng vt cht ch co th bi anh bng lc lng vt cht, nhng l lun cng se tr thanh lc lng vt
cht, mt khi no thm nhp vao qun chng.

29. Vn dng l lun vo thc tin, V.I.Lnin nhn xt: Thc tin
cao hn nhn thc (l lun), v n c u im khng nhng ca
tnh ph bin, m c tnh hin thc trc tip. Hy phn tch
nhn xt trn.
Ch ngha Mac-Lenin xem xt l lun va thc tin trong s thng nht bin chng. Thc tin la hoat ng vt cht
con l lun la hoat ng tinh thn, nn thc tin ong vai tro quyt inh trong quan h i vi l lun. Lenin vit:
Thc tin cao hn nhn thc (l lun) no co u im khng nhng ca tinh ph bin ma ca tinh hin thc trc tip.
Tinh ph bin ca thc tin i vi nhn thc (l lun) th hin ch, thc tin la khu quyt inh i vi hoat ng
nhn thc. Mt l lun c ap dng trong thi gian cang dai, khng gian cang rng thi hiu qua at c cang cao,
cang khng inh tinh chn l ca thc tin. Ngay ca mt gia thit khoa hoc mun tr thanh l lun phai thng qua hoat
ng thc nghim kim tra, xac nhn. Nh vy, ch co qua hoat ng thc tin thi l lun mi co gia tri tham gia vao
qua trinh bin i hin thc.
- Hoat ng l lun la hoat ng c bit no thng nht hu c vi hoat ng thc tin. Vi vy, khi nhn manh vai
tro ca thc tin i vi l lun, ch ngha Mac-Lenin cng khng inh tinh tich cc ca s tac ng tr lai ca l lun
i vi thc tin. Lenin khng inh:khng co l lun cach mang thi khng co phong trao cach mang.
- L lun la kim ch nam cho hanh ng thc tin. C nhin co th giai ap c nhng vn ca cuc sng,
l lun phai khng ngng lin h bng nhng hinh thwusc khac nhau vi thc tin. Cho nn, thc cht vai tro ca l
lun i vi thc tin la ch l lun em lai cho thc tin nhng tri thc ng n v nhng quy lut vn ng va
phat trin ca th gii khach quan.
- L lun co th d kin c s vn ng ca s vt trong tng lai, ch ra nhng phng hng mi cho s phat
trin ca thc tin. L lun khoa hoc lam cho con ngi tr nn ch ng, t giac, han ch tinh trang mo mm, t
phat. Vi vy, Ch tich H Chi Minh vi khng co l lun thi lng tng nh nhm mt ma i.
- Trong trit hoc Macxit va trong ch ngha Mac-Lenin, s thng nht gia l lun va thc tin nh mt thuc tinh
vn co, mt oi hi ni tai. Nguyn tc nay co ngha to ln trong nhn thc khoa hoc va hoat ng thc tin.
- Hoat ng l lun va hoat ng thc tin thng nht vi nhau di nhiu hinh thc va trinh biu hin khac
nhau. L lun bt ngun t thc tin, phan anh (khai quat) nhng vn ca i sng sinh ng. Nhng thc o tinh
cao thp ca l lun vi thc tin biu hin trc ht ch l lun o phai hng hn v i sng hin thc, giai
quyt nhng vn do chinh s phat trin ca thc tin t ra, va nh vy, l lun gop phn thc y thc tin phat
trin, bi vi bn ngoai s thng nht l lun va thc tin, t thn l lun khng th bin i c hin thc, noi cach
khac, hoat ng l lun khng co mc ich t thn ma vi phc v thc tin, cai tao thc tin.
Thc cht ca s thng nht gia l lun va thc tin la phai quan trit c thc tin la c s , la ng lc, mc ich
ca l lun, ca nhn thc, la tiu chun ca chn l (l lun). Nh trn a noi, l lun ich thc bao gi cng bt
ngun t thc tin, do thc tin quy inh. Thc tin quy inh l lun th hin nhu cu, ni dung, phng hng phat
trin ca nhn thc, l lun. Thc tin bin i thi l lun cng bin i theo, nhng l lun cng tac ng tr lai thc
tin bng cach soi ng, ch ao, dn dt thc tin.

30. Hy lm r nhng biu hin v nhng nguyn nhn c bn ca

bnh kinh nghim v bnh gio iu nc ta. khc phc
trit bnh kinh nghim v bnh gio iu nc ta, chng ta
cn phi lm g?
1/. Nhng nguyn nhn c bn ca bnh kinh nghim:
- Bnh kinh nghim la khuynh hng t tng tuyt ti hoa kinh nghim, coi thng l lun
khoa hoc, khuch ai vai tro thc tin ha thp vai tro l lun.
- Kinh nghim la rt qu, gop phn thanh cng trong iu kin, hoan canh nht inh va la c
s khai quat l lun. Tuy nhin, nu tuyt i hoa kinh nghim mt ni, mt lc nao o,
xem thng l lun se ri vao bnh kinh nghim va se tht bai trong thc tin khi iu kin,
hoan canh thay i. Nguyn nhn ca bnh kinh nghim la do yu km v l lun, c th:
+ nguyn nhn ch quan: d tha mn vi vn kinh nghim bn thn, ngi hc l lun, khng
chu nng cao trnh l lun, coi thng khoa hc k thut, coi thng gii tr thc, thiu nhn
xa trng rng, d bo th tr tr.

+ nguyn nhn khach quan: s tn tai ph bin nn san xut nh, trinh dn tri thp, khoa
hoc k thut cha phat trin, Nho giao phong kin con anh hng nng n.
2/. Nhng nguyn nhn c bn ca bnh gio iu:
- Bnh giao iu la khuynh hng t tng cng iu vai tro l lun, coi nh thc tin,
tach ri l lun khi thc tin, thiu quan im lich s - c th, ap dng kinh nghim mt
cach rp khun, may moc.
- Biu hin ca bnh giao iu la bnh sach v, nm l lun ch dng cu ch theo kiu
tm chng trich c; hiu l lun mt cach phin din, hi ht, bin l lun thanh tin iu
va ap dng l lun mt cach may moc; vn dng sai l lun vao thc tin, khng b sung,
iu chnh l lun. Nguyn nhn ca bnh giao iu la do yu km v l lun, c th:
+ hiu l lun bng kinh nghim, hiu l lun mt cach n gian, phin din, ct xn, s
lc
+ xuyn tac, bop mo l lun
3/. Khc phc bnh kinh nghim v bnh gio iu c hiu qu:
Hoan canh giai cp v san ca nc ta trong bui u cach mang va gianh c lp t do
lam manh t mau m cho cac bnh nay phat trin nhanh, tuy nhin chng ta a chng tn
tai qua dai. khc phc trit bnh kinh nghim va bnh giao iu, chng ta cn phai quan
trit nguyn tc thng nht gia l lun va thc tin trong trit hoc Mac Lnin. C th:
- Bam sat thc tin, l lun phai gn lin vi thc tin, thng xuyn kim tra trong thc
tin va khng ngng phat trin cng thc tin, tng cng hoc tp nng cao trinh l lun,
b sung, vn dng l lun ph hp vi thc tin;
- Phai coi trong l lun va cng tac l lun; nng cao dn tri, y manh s nghip giao dc
va ao tao, ph bin rng rai tri thc khoa hoc cng ngh;

- Phai i mi cng tac l lun ca ang da trn nn tang ch ngha Mac Lnin va t
tng H Chi Minh. Quan trit nhim v, hng nghin cu ch yu va phng chm ln ch
ao hoat ng l lun ca ang;
- Hoan thin c ch thi trng inh hng xa hi ch ngha. Vi kinh t thi trng lun vn
ng va bin i, oi hi moi thanh phn, moi ch th kinh t phai nng ng, sang tao, phai
thng xuyn bam sat thi trng ng pho cho ph hp
- Phai i mi t duy l lun, khc phc s lac hu ca l lun, thu hp khoang cach gia l
lun va thc tin bng cach:
+ t b li nghin cu kinh vin, t bin;
+ thng xuyn i chiu l lun vi cuc sng, vn dng l lun vao hoan canh thc t ca
nc ta;
Coi trong va thng xuyn tng kt thc tin, qua o sa i, phat trin l lun a co, b sung hoan chnh ng li,
chinh sach, hinh thanh l lun mi, quan im mi ch ao s nghim i mi xa hi.

PHN 2
31. Ti sao ni sn xut vt cht l nhn t quyt nh s tn ti v
pht trin ca x hi. T rt ra ngha phng php lun g?
Tham khao trang 209 tai liu Trit hoc.
Vai tro ca san xut vt cht (SXVC):
- SXVC la nhn t quyt inh s sinh tn, phat trin ca con ngi: trong qua trinh phat trin, con ngi khng
tha man vi nhng cai a co sn trong t nhin, ma lun tin hanh SXVC nhm tao ra cac t liu sinh hoat tha man
nhu cu ngay cang phong ph, a dang ca chinh minh. Vic san xut ra cac t liu sinh hoat la yu cu khach quan ca
i sng XH. Bng vic "SX ra nhng t liu sinh hoat ca minh, con ngi a gian tip sx ra chinh i sng vt cht
ca minh".
- SXVC la hoat ng nn tang lam phat sinh , phat trin nhng mi quan h xa hi ca con ngi: trong qua trinh
san xut ca cai vt cht cho s tn tai va phat trin ca minh, con ngi ng thi sang tao ra toan b cac mt ca i
sng xa hi. Tt ca cac quan h xh v nha nc, phap quyn, ao c, ngh thut, tn giao,v..v.. u hinh thanh, bin
i trn c s san xut vt cht. Khai quat lich s phat trin ca nhn loai, C. Mac a kt lun: "Vic sx ra nhng t liu
sinh hoat vt cht trc tip va chinh , mi mt giai oan phat trin kinh t nht inh ca mt dn tc hay mt thi ai
tao ra c s, t o ma ngi ta phat trin cac th ch nha nc, cac quan im phap quyn, ngh thut va thm chi ca
nhng quan nim tn giao ca con ngi ta"
- SXVC la c s hinh thanh, bin i va phat trin ca XH loai ngi: Trong qua trinh SXVC, con ngi khng
ngng lam bin i t nhin, bin i XH, ng thi lam bin i ban thn minh. S phat trin ca SXVC quyt inh
s bin i, phat trin cac mt ca i sng XH, quyt inh phat trin XH t thp n cao. Nh vy, s vn ng, phat
trin ca toan b i sng XH, suy n cng, co nguyn nhn t tinh trang phat trin ca nn SX ca XH.

ngha phng phap lun: Mun XH loai ngi tn tai va phat trin, chng ta phai tac ng
tich cc vao t nhin thng qua qua trinh san xut vt cht.
32. Phn tch ni dung quy lut quan h sn xut phi ph hp vi
trnh ca lc lng sn xut? Rt ra ngha phng php
lun. Lin h n qu trnh xy dng nn kinh t th trng nh
hng x hi ch ngha Vit Nam.
1.Khi nim, kt cu, trnh v tnh cht ca lc lng sn xut
1.1 Khi nim

Lc lng sn xut biu hin quan h con ngi vi t nhin trong qu trnh
sn xut vt cht,
L nng lc chinh phc t nhin nhm tha mn nhu cu ca con ngi.
1.2 Kt cu
LLSX: gm hai nhn t c bn l ngi lao ng v t liu sn xut,
trong :

Ngi lao ng l ch thca qu trnh lao ng sn xut vi sc

mnh v k nng lao ng ca mnh, s dng t liu lao ng, trc
ht l cng c lao ng tc ng vo i tng lao ng to ra ca ci
vt cht. Ngi lao ng gi vai tr quyt nh.
T liu sn xut gm t liu lao ng v i tng lao ng. Trong
t liu lao ng bao gm cng c lao ng v phng tin sn xut.
i tng lao ng:
+ Nhng vng t nhin con ngi ang khai thc sn xut vt cht.
+ Sn phm con ngi lm ra t cc dng vt cht t nhin trong qu
trnh lao ng.
+ Nhng vng trong gii t nhin con ngi cha khai thc s dng
nhng hng n s dng.
- T liu lao ng: l nhng vt th hoc phc hp nhng vt th truyn dn
tc ng ca con ngi vo i tng lao ng.
- Cng c lao ng l b phn truyn dn tch cc v trc tip tc ng ca
con ngi vo i tng lao ng.
- Phng tin sn xut l ton b c s vt cht k thut c lin quan
phc v trong qu trnh sn xut.
* Cng c lao ng l yu t c bn ca LLSX, ng vai tr quyt
nh trong t liu sn xut; do con ngi sng to ra, l sc mnh ca
tri thc c vt th ha.
1.3 Tnh cht v trnh ca LLSX
* Tnh cht ca LLSX l tnh cht ca t liu sn xut v sc lao ng, bao
gm:
+ Tnh cht c th
+ Tnh cht x hi ho

 Trnh LLSX biu hin cc ni dung:

+ Trnh nng lc chuyn mn ca ngi lao ng.
+ S tinh xo, hin i ca cng c lao ng.
+ Trnh phn cng lao ng x hi, t chc qun l sn xut v quy
m ca nn sn xut.
2. Khi nim v kt cu ca quan h sn xut (QHSX)
2.1 Khi nim
Quan h sn xut l quan h gia ngi vi ngi trong qu trnh sn xut.
Quan h sn xut do con ngi to ra, hnh thnh mt cch khch quan
trong qu trnh sn xut.
2.2 Kt cu
Quan h sn xut bao gm:
+ Quan h s hu i vi t liu sn xut.
+ Quan h trong t chc qun l qu trnh sn xut.
+ Quan h trong phn phi kt qu ca qu trnh sn xut .
Cc quan h sn xut ny tn ti trong s thng nht v tc ng ln
nhau trn c s quyt nh ca quan h s hu v t liu sn xut.
Quan h s hu v t liu sn xut l quan h xut pht, quan h c
bn, quyt nh quan h v t chc qun l v quan h phn phi sn
phm.
Quan h s hu t liu sn xut: s hu t nhn, s hu cng cng.
+ S hu t nhn (quan h thng tr v b tr)
+ S hu cng cng (quan h bnh ng hp tc gip ln nhau)
Quan h t chc v qun l tc ng trc tip n qu trnh sn xut,
t chc, iu khin qu trnh sn xut.
Quan h phn phi tc ng trc tip n li ch ca con ngi.
3. Quy lut quan h sn xut ph hp vi trnh pht trin ca lc
lng sn xut
S vn ng, pht trin ca lc lng sn xut quyt nh tn ti
v thay i quan h sn xut cho ph hp vi n.
Tng ng vi mt trnh v tnh cht nht nh ca lc lng sn
xut i hi phi c quan h sn xut ph hp trn c ba phng din:
s hu, t chc qun l v phn phi.
. Khi mt phng thc sn xut mi ra i, quan h sn xut phi
ph hp vi trnh pht trin ca lc lng sn xut.
. Khuynh hng chung ca sn xut vt cht v phng thc sn xut
l khng ngng pht trin.
Quan h sn xut cng c tnh c lp tng i v tc ng tr li
s pht trin ca lc lng sn xut.
Quan h sn xut quy nh mc ch ca sn xut tc ng n thi
ca con ngi trong lao ng sn xut tc ng n s pht trin
ca lc lng sn xut.
Quan h sn xut ph hp vi trnh pht trin ca lc lng sn
xut l ng lc thc y lc lng sn xut pht trin.

 Quan h sn xut li thi, lc hu hoc tin tin hn mt cch gi

to so vi trnh pht trin ca lc lng sn xut s km hm s
pht trin ca lc lng sn xut.
Quy lut quan h sn xut ph hp vi trnh pht trin ca lc
lng sn xut l quy lut ph bin v l quy lut c bn nht tc ng
n ton b tin trnh lch s nhn loi. S tc ng ca quy lut ny
to ra ngun gc v ng lc c bn nht i vi s vn ng v pht
trin ca nn sn xut.
4. ngha phng php lun
Quy lut quan h sn xut ph hp vi trnh pht trin ca lc lng sn
xut l quy lut ph bin v l quy lut c bn nht tc ng n ton b
tin trnh lch s nhn loi.S tc ng ca quy lut ny to ra ngun gc v
ng lc c bn nht i vi s vn ng v pht trin ca nn sn xut.
5. S vn dng quy lut ny Vit Nam
* Trc i mi:
Lc lng sn xut cha pht trin, ch yu vi t liu lao ng th x, lc
lng lao ng cn thp km, tt hu, khng ng u. B ht cc yu t t
bn ch ngha vi vic xa b nhanh ch t hu chuyn sang ch
cng hu vi hai hnh thc ton dn v tp th. Tin hnh tp th nhanh
chng t liu sn xut di hnh thc s hu cng cng, ngi lao ng b
tch khi t liu sn xut. Duy tr c ch hnh chnh, tp trung, quan liu,
bao cp v km theo n l s phn phi bnh qun, li ch c nhn cha
c quan tm ng mc kim hm sn xut ca x hi.
*Sau i mi
i hi VI xa b c ch hnh chnh, tp trung, quan liu, bao cp
chuyn dn sang kinh t th trng nh hng x hi ch ngha. Khuyn
khch pht trin nn kinh t nhiu thnh phn theo nh hng x hi ch
ngha
Tin hnh iu hnh sn xut theo c ch th trng nh hng x hi ch
ngha. i mi quan h sn xut ph hp vi s pht trin ca lc lng sn
xut
iu ny lm cho lc lng sn xut khng ngng pht trin, trnh ngi
lao ng tng ln
* Khng hiu ng quan h bin chng gia lc lng sn xut vi quan h
sn xut, tch ri quan h sn xut vi lc lng sn xut, cng iu quan
h sn xut m coi nh lc lng sn xut.
* Nhn thc quan h sn xut khng trong chnh th, cng iu ch s
hu, nht l mun nhanh chng thit lp ch cng hu vi bt k gi
no, coi s hu t nhn nm ngoi bn cht ca ch ngha x hi cn phi
nhanh chng xa b; coi nh quan h t chc - qun l v phn phi; coi
nh ng lc li ch c nhn ca ngi lao ng
* Duy tr qu lu c ch tp trung quan liu bao cp, coi nh quy lut gi tr,
quan h hng ha tin t, c ch th trng.
* Mun to ra mt quan h sn xut nht lot nh nhau trong nhng ngnh
sn xut khc nhau, nhng vng min, a bn khc nhau (vng ng bng,

min ni, vng su, vng xa...) vi nhng trnh lc lng sn xut rt
khc nhau.
Qu trnh ngy cng nhn thc v vn dng ng n hn quy lut
quan h sn xut ph hp vi trnh pht trin lc lng sn xut
Nhn thc r hn quan h bin chng gia lc lng sn xut v quan h
sn xut, s ph hp v mu thun gia chng trong tng giai on pht
trin. Chuyn c nn kinh t pht trin cao da trn lc lng sn xut
hin i v ch cng hu v cc t liu sn xut ch yu (Cng lnh
nm 1991) sang c nn kinh t pht trin cao da trn lc lng sn xut
hin i v quan h sn xut tin b ph hp (Cng lnh b sung, pht
trin nm 2011)
Khng ngng hon thin ch trng pht trin nn kinh t th trng
nh hng x hi ch ngha vi nhiu hnh thc s hu, nhiu thnh
phn kinh t, hnh thc t chc kinh doanh v hnh thc phn phi.
ng v Nh nc c nhiu ch trng, bin php y mnh cng
nghip ha, hin i ha nhm pht trin lc lng sn xut, to ct
vt cht cho quan h sn xut mi
Ch ng v tch cc hi nhp quc t pht huy cao ni lc,
tranh th ngoi lc, tip thu nhng thnh tu v khoa hc - cng ngh,
v kinh t tri thc, vn minh ca th gii; kinh nghim quc t...
pht trin, hin i ha lc lng sn xut v cng c, hon thin quan
h sn xut mi
Tn ti hn ch
Cc ngnh cng nghip c kh, ch to, ch tc, ph tr... cn km
pht trin, chim t l rt nh trong GDP. Nng sut lao ng, hiu
qu, cht lng, sc cnh tranh thp, yu t nng sut tng hp (TFP)
rt thp. Lc lng sn xut yu km nh vy s quy nh trnh ,
cht lng ca quan h sn xut m chng ta gi l quan h sn xut
x hi ch ngha cng khng th hon thin c.
Cha ch ton din, ng b trong xy dng, hon thin cc mt ca
quan h sn xut. Vn cn xu hng nng v thay i ch s hu
hn l ci tin, i mi quan h qun l v phn phi sn phm
Nhng hn ch, yu km ca cc thnh phn kinh t trong quan h
sn xut:
+ Kinh t nh nc cha thc s gi vai tr ch o, bi v nhn chung
nng sut, cht lng, hiu qu thp.
+ Khu vc kinh t tp th cn nh b, yu km, nhiu hp tc x trong
nng nghip mang tnh hnh thc, ch lm khu dch v u vo v u
ra ca sn xut, qu khng chia trong hp tc x rt nh b, trnh
khoa hc - cng ngh, quy m v trnh qun l rt thp.
+ Doanh nghip t nhn ch yu l doanh nghip nh v va gp
nhiu bt li v cnh tranh, ngun vn.

 + Khu vc FDI cha u t vo cc lnh vc c cng ngh cao, cng

ngh ngun, phn ln cn l cng ngh trung bnh, thm ch lc hu,
gia cng, lp rp.
Gii php
Tip tc i mi t duy v kinh t th trng nh hng x hi ch ngha,
v s hu v cc thnh phn kinh t, gii quyt nhng vn cn vng
mc, cha r, kin cn khc nhau, nhm pht trin lc lng sn xut
theo hng hin i.
Tip tc i mi t duy v quan im pht trin hi ha c v lc lng sn
xut, quan h sn xut, chnh tr, vn ha, x hi. . Lm r vai tr ca Nh
nc trong kinh t th trng nh hng x hi ch ngha; quan h gia
Nh nc v th trng, gia Nh nc v doanh nghip.
Tip tc i mi m hnh tng trng, c cu li nn kinh t: hon thin ch
s hu v cc thnh phn kinh t; xy dng nn kinh t c lp t ch
trong qu trnh ch ng, tch cc hi nhp quc t.
33. Phn tch mi quan h gia c s h tng v kin trc thng
tng , gia kinh t v chnh tr. Rt ra ngha phng php lun.
Lin h n cng cuc i mi Vit Nam
Trong qua trinh nghin cu xa hi, C.Mac va Ph.ngghen khng ch nghin cu xa hi thng qua mi
quan h bin chng ca lc lng san xut va quan h san xut ma con nghin cu ca nhng quan h
khac. Trong o mi quan h bin chng gia c s h tng va kin trc thng tng cng c xem la
mt quy lut chung chi phi s vn ng va phat trin ca xa hi loai ngi.
1. Khi nim c s h tng v kin trc thng tng
a) C s h tng l ton b nhng quan h sn xut hp thnh kt cu kinh t ca mt x hi nht
nh.
Trong mt xa hi, co th tn tai nhiu loai hinh quan h san xut khac nhau, bao gm quan h san
xut thng tri, quan h san xut tan d ca xa hi c va quan h san xut mm mng ca mt xa hi
tng lai. C s ha tng chinh la s tng hp ca cac quan h san xut y, trong o quan h san xut
thng tri bao gi cng gi vai tro ch ao, chi phi cac quan h san xut khac. Do o, c s ha tng
ca mt xa hi c th, bn canh nhng quan h san xut tan d va quan h san xut mm mng thi
quan h san xut thng tri vn la c trng c ban ca xa hi y.
b) Kin trc thng tng l ton b nhng quan im chnh tr, php quyn, trit hc, o c,
tn gio, ngh thut, v.v. cng vi nhng th ch x hi tng ng nh nh nc, ng phi, gio hi,
cc on th x hi, v.v. c hnh thnh trn mt c s h tng nht nh.

Khi xa hi a phn chia giai cp thi kin trc thng tng cng mang tinh giai cp. o chinh la
cuc u tranh v chinh tri - t tng ca cac giai cp i khang, trong o nha nc co vai tro c bit
quan trong, no la s biu hin r nt nht cho ch chinh tri ca mt xa hi nht inh.
2. Mi quan h bin chng gia c s h tng v kin trc thng tng
Mi mt xa hi u co c s ha tng va kin trc thng tng ca no, y la hai mt ca i sng
xa hi va c hinh thanh mt cach khach quan, gn lin vi nhng iu kin lich s xa hi c th.
Khng nh cac quan nim duy tm giai thich s vn ng ca cac quan h kinh t bng nhng nguyn
nhn thuc v thc, t tng hay thuc v vai tro ca nha nc va phap quyn, trong Li ta tac
phm Gp phn ph phn khoa kinh t chnh tr, C.Mac a khng inh: khng th ly ban thn nhng
quan h phap quyn cng nh nhng hinh thai nha nc, hay ly cai goi la s phat trin chung ca tinh
thn ca con ngi, giai thich nhng quan h va hinh thai o, ma trai lai, phai thy rng nhng quan
h va hinh thai o bt ngun t nhng iu kin sinh hoat vt cht(1).
Trong mi quan h bin chng gia c s ha tng va kin trc thng tng thi c s h tng gi vai tr
quyt nh i vi kin trc thng tng. Vai tro quyt inh o c th hin:
- Tinh cht ca kin trc thng tng do tinh cht ca c s ha tng quy inh. Cac mu thun trong
lnh vc kinh t, xt n cng, no se quyt inh cac mu thun trong lnh vc chinh tri - t tng. Tt
ca cac yu t ca kin trc thng tng nh nha nc, phap quyn, trit hoc, ao c, tn giao, ngh
thut v.v. u trc tip hay gian tip ph thuc vao c s ha tng va do c s ha tng quy inh.
- C s ha tng thay i thi sm hay mun kin trc thng tng cng phai thay i theo. C.Mac
vit: C s kinh t thay i thi toan b cai kin trc thng tng s cng bi ao ln it nhiu nhanh
chong(2).
- Vai tro quyt inh ca c s ha tng i vi kin trc thng tng khng ch biu hin trong giai
oan chuyn i t hinh thai khinh t - xa hi nay sang hinh thai kinh t - xa hi khac, ma con din ra
ngay trong mt hinh thai kinh t - xa hi nht inh. Khi co s bin i cn ban trong c s ha tng thi
cng se dn n s bin i cn ban trong kin trc thng tng.

Trong quan h bin chng gia c s ha tng va kin trc thng tng thi c s ha tng
gi vai tro quyt inh nh a phn tich trn. Song, n lt no, cac yu t cu thanh ca kin trc
thng tng cng c tnh c lp tng i trong qu trnh vn ng, pht trin ca n v tc ng
mnh m n c s h tng. Tuy nhin, mi yu t khac nhau co vai tro khac nhau, co cach thc tac
ng khac nhau, vi d: trong xa hi co giai cp thi nha nc, phap quyn la yu t tac ng manh nht
i vi c s ha tng. Con cac yu t khac nh trit hoc, ao c, tn giao, ngh thut v.v. cng u co
(1)(1)

C.Mc v Ph.ngghen, Ton tp, T.13. Nxb. Chnh tr Quc gia, H Ni 1997, tr. 14.

(2)(2)

Sd, tr. 15.

s tac ng n c s ha tng, nhng chng u bi nha nc va phap quyn chi phi. Song, s tac
ng ca kin trc thng tng i vi c s ha tng lun din ra theo hai khuynh hng khac nhau.
Nu kin trc thng tng phan anh ng, ph hp vi c s ha tng, vi cac quy lut kinh t thi no se
tr thanh ng lc thc y kinh t phat trin nhanh hn; ngc lai, nu c s ha tng phan anh sai,
khng ph hp vi cac quy lut kinh t thi no se kim ham s phat trin kinh t va phat trin xa hi.
Tuy kin trc thng tng co s tac ng manh me i vi s phat trin kinh t, nhng xt cho n
cng nhn t kinh t vn ong vai tro quyt inh i vi kin trc thng tng.

3. ngha phng php lun:

Mi quan h gia c s h tng v kin tr thng tng thc chat
biu hin quan h hai lnh vc c bn ca mt x hi l lnh vc kinh t ( c
s h tng) v lnh vc chnh tr - x hi ( kin trc thng tng). Hn na,
y l mt mi quan h bin chng, va thng nht cht ch vi nhau li
va tc ng nh hng ti nhau, qua nh hng to ln ti s pht trin
ca x hi. V vy, vic nhn thc v vn dng tt mi quan h bin chng
ny gip con ngi khng nhng c kh nng gii thch c ng n v
su sc nhng bin i kinh t v chnh trih trong i sng x hi m cn c
t tc ng tch cc vo s bin i v pht trin .
Thc t cho thy, mun gii quyt tt nhng vn kinh t ca x hi
cn c nhng gii php t thng tng kin trc, c bit l t nhng tc
ng chnh xc v kp thi ca nh nc, mt nhn t quan trng nht ca
kin trc thng tng. Ngc li, nhng vn ny sinh trn bnh din
thng tng kin trc nh vn chnh tr, cc vn x hi khc nh pht
trin gio dc, y t, th thao,v.v.. u c nguyn nhn quan trng t c s
kinh t hinc ca x hi.
4. S vn dng mi quan h ny trong cng cuc i mi nc ta
nc ta, trong qua trinh phat trin nn kinh t hang hoa nhiu thanh phn inh hng xa hi ch
ngha, chng ta khng ch quan trit va vn dng mi quan h bin chng gia lc lng san xut va
quan h san xut, ma con phai quan trit va vn dng mt cach khoa hoc va sang tao mi quan h bin
chng gia c s ha tng va kin trc thng tng.
C s ha tng kinh t ca nc ta hin nay la mt kt cu kinh t nhiu thanh phn vi nhiu hinh
thc s hu an xen ln nhau. Tha nhn s tn tai ca mt kt cu kinh t vi nhiu hinh thc s hu
va nhiu thanh phn kinh t cng tn nh vy la mt tt yu khach quan. Bi le, trinh lc lng san
xut ca chng con thp va cha ng u. Song, y lai la mt nn kinh t nng ng, phong ph.

Chinh tinh cht an xen ca kt cu kinh t y no t ra nhu cu khach quan la kin trc thng tng
cng phai c i mi ap ng oi hi ca c s kinh t. Le d nhin, khng phai vi nn kinh t
nhiu thanh phn va nhiu hinh thc s hu khac nhau thi nht thit phai a ng va a nguyn v
chinh tri, nhng nht thit phai i mi kin trc thng tng theo hng: i mi t chc, i mi b
may hanh chinh nha nc, i mi con ngi, i mi phong cach lanh ao, a dang hoa cac t chc,
oan th, hip hi, m rng dn ch (c bit la dn ch c s), tng cng khi ai oan kt dn
tc nhm tp trung sc manh ca qun chng nhn dn di s lanh ao ca ang Cng san Vit
Nam.
i mi kinh t la c s, tin cho i mi chinh tri. Song, mun i mi kinh t phai i
mi chinh tri tao iu kin thun li cho i mi kinh t. i mi kinh t va i mi chinh tri la hai
qua trinh gn bo hu c vi nhau trn tinh thn n inh chinh tri i kinh t mt cach toan din va
co hiu qua trong s nghip i mi.

34. Hnh thi kinh t - x hi l g? V sao ni s pht trin ca hnh

thi kinh t - x hi l mt qu trnh lch s t nhin? Lin h ti
con ng tin ln ch ngha x hi, b qua ch t bn ch
ngha Vit Nam
1. Phm tr Hnh thi kinh t x hi
Ln u tin trong lich s trit hoc, trit hoc Mac Lnin a nghin cu xa hi nh mt kt cu
vt cht c bit, phc tap, lin kt cac yu t ni tai thanh mt h thng chnh th va khng ngng vn
ng, phat trin. o chinh la Hnh thi kinh t - x hi. Vy, Hnh thi kinh t - x hi la gi?
Hnh thi kinh t - x hi l mt phm tr dng ch x hi tng giai on lch s nht nh,
vi mt kiu quan h sn xut c trng cho x hi ph hp vi mt trnh nht nh ca lc
lng sn xut v vi mt kin trc thng tng tng ng c xy dng trn nhng quan h sn
xut y.
Hinh thai kinh t - xa hi la mt h thng hoan chnh, co cu trc phc tap, bao gm: lc lng
san xut, quan h san xut va kin trc thng tng.
Khi nghin cu mt hinh thai kinh t - xa hi c th, C.Mac bt u t vic i su phn tich mi
quan h gia ngi vi ngi trong qua trinh san xut (quan h san xut), xem no la quan h c ban,
chi phi va quyt inh moi quan h xa hi khac. No la b xng ca xa hi, la tiu chun khach
quan phn bit s khac nhau gia cac hinh thai kinh t - xa hi.
Song, quan h san xut lai c hinh thanh mt cach khach quan, khng ph thuc vao mun ch
quan ca con ngi, ma no ch ph thuc vao trinh phat trin ca lc lng san xut. Do o, lc
lng san xut (quan h gia con ngi vi t nhin) quyt inh ca s vn ng va phat trin ca hinh
thai kinh t xa hi

Trong hinh thai kinh t xa hi con co b phn th ba, o la kin trc thng tng (cac quan im
v chinh tri, phap quyn, ao c, trit hoc, tn giao, ngh thut cng vi nhng th ch tng ng)
c xy dng trn s tng hp nhng quan h san xut (c s ha tng) ca xa hi y. Kin trc
thng tng tuy do c s ha tng quy inh, nhng no lai la cng c bao v, duy tri va phat trin c
s ha tng a sinh ra no.
Ngoai ra, trong cu trc ca hinh thai kinh t - xa hi con co quan h gia inh, dn tc va quan h
giai cp (trong xa hi co giai cp) va cac quan h xa hi khac Cac yu t y ca hinh thai kinh t - xa
hi tac ng qua lai ln nhau theo nhng quy lut khach quan vn co ca no. Trc ht va c ban nht
la quy lut quan h san xut ph hp vi trinh phat trin ca lc lng san xut, quy lut c s ha
tng quyt inh kin trc thng tng, quy lut u tranh giai cp (trong xa hi co giai cp) va cac quy
lut kinh t - xa hi khac.
2. S pht trin ca cc hnh thi kinh t - x hi l mt qu trnh lch s - t nhin
Vi kt lunS pht trin ca cc hnh thi kinh t - x hi l mt qu trnh lch s - t nhin (1).
C.Mac a tim thy ng lc phat trin ca lich s khng phai do mt lc lng siu t nhin nao, ma
chinh la thng qua hoat ng ca con ngi di s tac ng ca cac quy lut khach quan. Do o, cn
phai hiu kt lun nay t hai khia canh khac nhau:
Th nht, kt lun y ca C.Mac la biu hin tp trung nht ca quan nim duy vt v lich s va
c xut phat t mt s tht hin nhin la: Trc ht con ngi cn phai n, ung, va mc, ngha
la phai lao ng, trc khi co th u tranh gianh quyn thng tri, trc khi co th hoat ng chinh
tri, tn giao, trit hoc v.v.(2). T s tht hin nhin y, cho php chng ta khng inh rng, lich s phat
trin ca xa hi loai ngi thc cht la lich s phat trin ca san xut vt cht. thoa man nhu cu
trong qua trinh tn tai va phat trin ca minh, loai ngi phai tin hanh san xut ra ca cai vt cht.
San xut vt cht lai lun lun vn ng va phat trin khng ngng, s phat trin o bao gi cng
bt u t s phat trin ca lc lng san xut, trc ht la cng c lao ng - cai ma con ngi
thng xuyn sang tao, cai tin va phat trin qua cac trinh khac nhau. Do o, no ko theo s bi i,
thay th ln nhau ca cac quan h san xut va hinh thanh cac phng thc san xut k tip nhau.
Phng thc san xut thay i ko theo toan b trt t xa hi thay i, o chinh la s thay th ln nhau
ca cac hinh thai kinh t - xa hi. Theo quy lut phat trin, hinh thai kinh t - xa hi tin b hn, cao
hn se ra i thay th hinh thai kinh t - xa hi c a t ra li thi va lac hu. Nh vy, s thay th ln
nhau ca cac hinh thai kinh t - xa hi trong lich s la mt qua trinh phat trin t thp n cao theo quy
lut khach quan, khng ph thuc vao mun ch quan ca con ngi.

(1)(1)

C, Mc v Ph.ngghen, Ton tp, T.23, Nxb. Chnh tr Quc gia, H Ni, 1993, tr. 21.

(2)(2)

Sd. T. 19. tr. 166.

Th hai, ng lc thc y cac hinh thai kinh t - xa hi phat trin lai nm ngay trong long xa hi.
o chinh la cac mu thun xa hi, ma trc ht la mu thun gia lc lng san xut va quan h san
xut, mu thun gia c s ha tng va kin trc thng tng, mu thun gia cac giai cp (trong xa hi
co giai cp) Chinh s tac ng ca cac quy lut khach quan lam cho cac hinh thai kinh t - xa hi
thay th nhau la con ng phat trin chung ca lich s xa hi loai ngi. Song, con ng phat trin
ca mi quc gia, dn tc con chiu s chi phi ca nhng iu kin v t nhin, v chinh tri, v truyn
thng vn hoa, v iu kin quc t va thi ai v.v Do o, lich s phat trin ca xa hi loai ngi la
thng qua cac hinh thai kinh t - xa hi t thp n cao. Tuy nhin, cng co nhng quc gia, dn tc co
th b qua mt, vai hinh thai kinh t- xa hi nao o. Vic b qua y cng phai c din ra theo mt
qua trinh lich s - t nhin tuyt i khng c xut phat t mun ch quan ca quc gia, dn tc
y.
Nh vy, nu chng ta quy cac quan h xa hi vao cac quan h san xut, ri em quy cac quan h
san xut vao trinh phat trin ca lc lng san xut, thi se thy c s phat trin ca cac hinh thai
kinh t - xa hi nh la mt qua trinh lich s - t nhin.
3. Gi tr khoa hc ca hc thuyt hnh thi kinh t x hi
Vi hoc thuyt hinh thai kinh t xa hi, C.Mac va Ph.ngghen a tao ra mt cuc cach mang tht
s trong trit hoc, a tng c ch ngha duy tm ra khi hm tr n cui cng ca no, o la lnh vc
xa hi va a n cho khoa hoc xa hi mt phng phap nghin cu tht s khoa hoc. Cho n nay
hoc thuyt y vn con tran y sc sng va vn gi c nhng gia tri ich thc ca no:
Th nht, chinh hoc thuyt y a khng inh: san xut vt cht la c s ca i sng xa hi,
phng thc san xut quyt inh cac mt ca i sng xa hi. Do o, khi nghin cu, giai thich cac
hin tng xa hi chng ta khng c xut phat t thc, t tng, t chi ch quan ca con ngi
ma phai xut phat t qua trinh san xut ca xa hi, t phng thc san xut.
Th hai, hoc thuyt y cng a ch ra xa hi la mt kt cu vt cht c bit, mt c th sng sinh
ng va hoan chnh, bao gm cac mt, cac yu t, cac mi quan h thng nht vi nhau, tac ng qua
lai ln nhau. Trong o quan h san xut la quan h c ban nht, quyt inh cac mi quan h xa hi
khac, ng thi no con la tiu chun khach quan phn bit cac ch xa hi va phn k lich s mt
cach khoa hoc nht, ng n nht.
Th ba, hoc thuyt y con ch ra: s phat trin ca cac hinh thai kinh t xa hi la mt qua
trinh lich s - t nhin, ngha la no din ra theo cac quy lut khach quan ch khng phai theo mun
ch quan ca con ngi. Vi vy, mun nhn thc va cai tao xa hi thi phai i su nghin cu cac quy
lut vn ng va phat trin ca xa hi.

Lin h ti con ng tin ln ch ngha x hi, b qua ch

t bn ch ngha Vit Nam

SGK: Quan im ca ng Cng sn VN v thi k qu : Trn c

s tip thu l lun Mc L nin v thi k qu , ng thi tng kt c th
tnh hnh cch mng VN, ng ta khng nh v thi k qu nc ta l
thi k i t mt nc nng nghip lc hu, na thc dn na phong kin
(x hi tin t bn) ln ch nghia4a XH, b qua giai on pht trin TBCN.
ng nhin, vi mt xut pht im ln CNXH cn thp hn c CNTB, c
im thi k qu nc ta khng nhng biu hin tnh an xen gia
nhng nhn t ca c hai x hi c v mi v thm ch cn mang tnh cht
kh khn, phc tp v lu di hn so vi bc qu t CNTB ln CNXH.
iu cng i hi mt s n lc, sng to gp bi trong vic khc phc
chuyn ha ci c, chm lo bi p, pht trin ci mi. y chnh l thi k
khng ch i hi chng ta vng vng, kin nh v nguyn tc m cn i
hi mt s linh hot, khn kho, mm do v cch thc, phng thc thc
hin.
Nc ta l mt nc lc hu v kinh t li b quc thc dn
thng tr mt thi gian di, dn s trn 80% sng bng nng nghip, c s
vt cht k thut cn ngho nn, iu kin ht sc kh khn, th thch.
Vn dng ch ngha Mc L nin vo iu kin c th ca nc ta,
ng ta khng nh: c lp dn tc v CNXH khng tch ri nhau. l
quy lut pht trin ca cch mng Vit Nam, l si ch xuyn sut ng
li cch mng ca ng. Vic ng ta lun lun kin nh con ng tin
ln CNXH l ph hp vi xu hng ca thi i v iu kin c th ca nc
ta. Nh vy ng la chn con ng rt ngn m ch ngha Mc Lenin
vch ra vi nh hng: sau khi hon thnh cuc cch mng dn tc dn
ch nhn dn, s tin thng ln ch ngha x hi, khng qua giai on pht
trin t bn ch ngha. S la chn ny da trn l lun hnh thi kinh t x hi ca Mc, cng nh t thc tin cch mng na cui th k XX.
CNXH m nhn dn ta xy dng l mt x hi: do nhn dn lm
ch, c mt nn kinh t pht trin cao da trn LLSX hin i v ch
cng hu v TLSX; c nn vn ha tin tin, m bn sc dn tc; con
ngi c gii phng khi p bc, bc lt, lm theo nng lc, hng theo
lao ng, c cuc sng m no, t do, hnh phc; cc dn tc bnh ng,

gip ln nhau cng tin b c quan h hu ngh v hp tc vi nhn dn

cc nc trn th gii. Mc tiu ca chng ta l: Xy dng mt nc Vit
Nam dn giu, nc mnh, x hi cng bng, dn ch, vn minh.
35. Vn dng hc thuyt hnh thi kinh t - x hi vo s nghip xy
dng ch ngha x hi Vit Nam hin nay?
1.Vic la chon con ng tin ln ch ngha xa hi b qua ch t ban ch ngha:

Sau khi xy dng hoc thuyt hinh thai kinh t - xa hi, C.Mac a vn dng hoc thuyt o
vao phn tich xa hi t ban, vach ra cac quy lut vn ng, phat trin ca xa hi o va a i
n d bao v s ra i ca hinh thai kinh t - xa hi cao hn, hinh thai cng san ch ngha,
ma giai oan u la ch ngha xa hi.
Ch ngha xa hi a hinh thanh phat trin t sau Cach mang thang Mi Nga. Khi o, ch
ngha xa hi c xy dng theo m hinh k hoach hoa tp trung. M hinh o a phat huy vai
tro tich cc trong mt giai oan lich s nht inh, nhng n cui nhng nm 80 ca th k
XX a ri vao khng hoang nghim trong, dn n ch ngha xa hi hin thc Lin X va
ng u sp .T o, co quan im khng inh ch ngha t ban la vnh vin va ph nhn
ch ngha xa hi.
Thc ra, khng hoang o ch bac b ch ngha xa hi theo m hinh k hoach hoa tp trung,
ch khng phai bac b ch ngha xa hi vi tinh cach la xa hi cao hn ch ngha t ban.
Chinh s khng hoang o gip cho chng ta nhn thc r hn v ch ngha xa hi va con
ng tin ln ch ngha xa hi. Nu nh cach mang cng nghip th k XVIII - XIX a
quyt inh thng li ca ch ngha t ban i vi phong kin, thi cuc cach mang khoa hoc va
cng ngh hin ai ang tao ra nhng tin vt cht thay th ch ngha t ban bng ch
ngha xa hi.
Vn dng ch ngha Mac - Lnin vao iu kin c th ca nc ta, ang ta khng inh: c
lp dn tc va ch ngha xa hi khng tach ri nhau. o la quy lut phat trin ca cach mang
Vit Nam, la si ch xuyn sut ng li cach mang ca ang. Vic ang ta lun lun
kin inh con ng tin ln ch ngha xa hi la ph hp vi xu hng ca thi ai va iu
kin c th ca nc ta.
Ch ngha xa hi ma nhn dn ta xy dng la mt xa hi: do nhn dn lao ng lam ch; co
mt nn kinh t phat trin cao da trn lc lng san xut hin ai va ch cng hu v cac
t liu san xut ch yu; co nn vn hoa tin tin, m a ban sc dn tc; con ngi c
giai phong khi ap bc, boc lt, bt cng, lam theo nng lc, hng theo lao ng, co cuc
sng m no, t do, hanh phc, co iu kin phat trin toan din ca nhn; cac dn tc trong
nc binh ng, oan kt, gip ln nhau cng tin b; co quan h hu nghi va hp tac vi
nhn dn tt ca cac nc trn th gii. Mc tiu ca chng ta la: "Xy dng mt nc Vit
Nam dn giau, nc manh, xa hi cng bng, dn ch, vn minh".
Con ng i ln ca nc ta la s phat trin qua ln ch ngha xa hi b qua ch t
ban ch ngha, tc la b qua vic xac lp vi tri thng tri ca quan h san xut va kin trc
thng tng t ban ch ngha, nhng tip thu, k tha nhng thanh tu ma nhn loai a at
c di ch t ban ch ngha, c bit v khoa hoc va cng ngh phat trin nhanh lc
lng san xut, xy dng nn kinh t hin ai.
Xy dng ch ngha xa hi b qua ch t ban ch ngha, tao ra s bin i v cht ca xa
hi trn tt ca cac lnh vc la s nghip rt kho khn, phc tap, nn phai trai qua mt thi k

qua lu dai vi nhiu chng ng, nhiu hinh thc t chc kinh t, xa hi co tinh cht qua
. Trong cac lnh vc ca i sng xa hi din ra s an xen va u tranh gia cai mi va cai
c".
2.Xy dng va phat trin nn kinh t thi trng inh hng xa hi ch ngha

Trong qua trinh xy dng xa hi nc ta, "ang va Nha nc ta ch trng thc hin nht
quan va lu dai chinh sach phat trin nn kinh t hang hoa nhiu thanh phn vn ng theo c
ch thi trng co s quan l ca Nha nc theo inh hng xa hi ch ngha, o chinh la nn
kinh t thi trng inh hng xa hi ch ngha".
Ngay nay, tt ca cac nc u phai xy dng va phat trin kinh t thi trng. Tuy nhin,
trong ch xa hi khac nhau, kinh t thi trng c s dng vi mc ich khac nhau.
Trong cac nc t ban, o la kinh t thi trng t ban ch ngha. nc ta, o la kinh t thi
trng inh hng xa hi ch ngha.
Kinh t thi trng la thanh tu chung ca vn minh nhn loai. No la kt qua ca s phat
trin lc lng san xut n mt trinh nht inh, kt qua ca qua trinh phn cng lao ng
xa hi, a dang hoa cac hinh thc s hu, ng thi no la ng lc manh me thc y lc
lng san xut phat trin.
Theo quan im ca ang ta, "kinh t thi trng inh hng xa hi ch ngha co nhiu hinh
thc s hu, nhiu thanh phn kinh t, trong o kinh t nha nc gi vai tro ch ao; kinh t
nha nc cng vi kinh t tp th ngay cang tr thanh nn tang vng chc.
Xy dng va phat trin nn kinh t thi trng inh hng xa hi ch ngha va ph hp vi
xu hng phat trin chung ca nhn loai, va ph hp vi yu cu phat trin ca lc lng
san xut nc ta; vi yu cu ca qua trinh xy dng nn kinh t c lp, t ch kt hp vi
ch ng hi nhp kinh t quc t. ang ta khng inh: "Mc ich ca nn kinh t thi trng
inh hng xa hi ch ngha la phat trin lc lng san xut, phat trin kinh t xy dng
c s vt cht - k thut ca ch ngha xa hi, nng cao i sng nhn dn. Phat trin lc
lng san xut hin ai gn lin vi xy dng quan h san xut mi ph hp trn ca ba mt s
hu, quan l va phn phi".
Kinh t thi trng inh hng xa hi ch ngha khng th tach ri vai tro quan l ca Nha
nc xa hi ch ngha. "Nha nc ta la Nha nc xa hi ch ngha quan l nn kinh t bng
phap lut, chin lc, quy hoach, k hoach, chinh sach, s dng c ch thi trng, ap dng
cac hinh thc kinh t va phng phap quan l ca kinh t thi trng kich thich san xut,
giai phong sc san xut, phat huy mt tich cc, han ch va khc phc mt tiu cc ca c ch
thi trng, bao v li ich nhn dn lao ng ca toan th nhn dn".
3.Cng nghip hoa, hin ai hoa vi s nghip xy dng ch ngha xa hi nc ta:
Nc ta tin ln ch ngha xa hi t mt nn kinh t ph bin la san xut nh, lao ng th cng la ph bin. Cai
thiu thng nht ca chng ta la mt nn ai cng nghip. Chinh vi vy, chng ta phai tin hanh cng nghip hoa, hin
ai hoa. Trong thi ai ngay nay, cng nghip hoa phai gn lin vi hin ai hoa. Cng nghip hoa, hin ai hoa nc
ta la nhm xy dng c s vt cht k thut cho ch ngha xa hi. o la nhim v trung tm trong sut thi k qua
tin ln ch ngha xa hi nc ta.
ai hi ai biu toan quc ln th IX ca ang ta a ch ra: "Con ng cng nghip hoa, hin ai hoa ca nc ta
cn va co th rt ngn thi gian, va co nhng bc tun t, va co bc nhay vot. -Phat huy nhng li th ca t
nc, tn dng moi kha nng at trinh cng ngh tin tin, c bit la cng ngh thng tin va cng ngh sinh hoc,
tranh th ng dng ngay cang nhiu hn, mc cao hn va ph bin hn nhng thanh tu mi v khoa hoc va cng
ngh, tng bc phat trin kinh t tri thc. Phat huy ngun lc tri tu va sc manh tinh thn ca ngi Vit Nam; coi
phat trin giao dc va ao tao, khoa hoc va cng ngh la nn tang va ng lc ca s nghip cng nghip hoa, hin ai
hoa.
T nm 1996, t nc ta a chuyn sang giai oan y manh cng nghip hoa, hin ai hoa, phn u n nm 2020
c ban tr thanh mt nc cng nghip. y cng la yu t co ngha quyt inh chng lai "nguy c tt hu xa hn v
kinh t so vi nhiu nc trong khu vc va trn th gii". -S nghip xy dng ch ngha xa hi nc ta ch thc s
thanh cng chng nao thc hin thanh cng s nghip cng nghip hoa, hin ai hoa t nc.

4. Kt hp cht che gia phat trin kinh t vi chinh tri va cac mt khac ca i sng xa hi
Gn lin vi phat trin kinh t, xy dng nn kinh t thi trng inh hng xa hi ch ngha, y manh cng nghip
hoa, hin ai hoa t nc, phai khng ngng i mi h thng chinh tri, nng cao vai tro lanh ao va sc chin u
ca ang, xy dng nha nc phap quyn xa hi ch ngha, nng cao vai tro ca cac t chc qun chng, phat huy sc
manh ai oan kt toan dn trong s nghip xy dng va bao v T quc.
ng thi vi phat trin kinh t, phai phat trin vn hoa, xy dng nn vn hoa tin tin m a ban sc dn tc nhm
khng ngng nng cao i sng tinh thn ca nhn dn; phat trin giao dc va ao tao nhm nng cao dn tri, ao tao
nhn lc va bi dng nhn tai; giai quyt tt cac vn xa hi, thc hin cng bng xa hi nhm thc hin mc tiu:
"dn giau, nc manh, xa hi cng bng, dn ch, vn minh".

Tom lai, hoc thuyt hinh thai kinh t - xa hi la mt hoc thuyt khoa hoc. Trong iu kin hin
nay, hoc thuyt o vn gi nguyn gia tri. No a lai mt phng phap thc s khoa hoc
phn tich cac hin tng trong i sng xa hi t o vach ra phng hng va giai phap
ng n cho hoat ng thc tin. Hoc thuyt o a c ang ta vn dng mt cach sang tao
trong iu kin c th ca nc ta, vach ra ng li ng n cho s nghip xy dng va bao
v T quc
36. Trnh by quan im c bn ca ch ngha Mc Lnin v chnh
tr.
Ch ngha Mc-Lnin khng nh chnh tr lun mang bn cht giai cp.
Bn cht giai cp ca chnh tr c quy nh bi li ch ,trc ht l li ch
kinh t ca giai cp,n lun vn ng trong mi quan h gia kinh t vi
chnh tr . Lnin cho rng :"chnh tr l s biu hin tp trung ca kinh t".
Chnh tr khng ch mang bn cht giai cp m cn mang bn cht dn
tc ,cho nn trong u tranh chnh tr ,vic x l quan h giai cp-dn tc
c t ra rt thng xuyn. Khng th tuyt i ha vn giai cp m
qun vn dn tc v ngc li. Nu tuyt i ha vn giai cp s dn
ti ch ngha bit phi,nu tuyt i ha vn dn tc th s ri vo ch
ngha dn tc cc oan .Vn giai cp,vn dn tc gn lin vi vn
nhn loi . Chnh tr hin i lun coi trng vn nhn loi ,gii quyt vn
nhn loi trn quan im giai cp. Gii phng giai cp,gii hng dn
tc ,gii phng x hi l nhng vn quan h gn b mt thit vi nhau
ca nn chnh tr v sn,tr thnh xu hng pht trin ca chnh tr nhn
loi.Cc nh kinh in mcxit ch ra rng, u tranh chnh tr l nh cao ca
u tranh giai cp. u tranh giai cp l hin tng tt yu ca lch s.
Cuc u tranh ny tri qua ba nc thang,ba giai on ,phn nh ba trnh
pht trin khc nhau ca u tranh giai cp t t pht n t gic,t s
tha mn nhng nhu cu sinh hot tc thi n nhn thc v hin thc ha
s mnh lch s ca giai cp. Trnh thp nht ca u tranh giai cp l
u tranh kinh t. Thng qua u tranh v nhng li ch kinh t hng ngy
m gic ng cng nhn v li ch giai cp. Tuy l hnh thc thp nht nhng
li rt quan trng v n to mi trng thc tin, gip giai cp cng nhn
gic ng vai tr s mnh lch s ca mnh. Giai on th 2 ca u tranh
giai cp l u tranh t tng l lun .Cc nh kinh in ch ra rng, giai cp
v sn l giai cp trit cch mng khng phi v n l giai cp ngho
nht, m trc ht v li ch ca n i lp vi li ch ca giai cp t sn; n
i din cho phng thc sn xut cch mng. Cc ng cng ch r k th
ca giai cp v sn l ton b giai cp t sn uc t ,ch khng phi ch
dng li mt vi nh t bn c bit .V vy, giai cp v sn s khng th
hon thnh c s mnh lch s ca mnh l gii phng ton x hi thot

khi ch p bc bc lt t bn, xy dng x hi cng sn ch ngha nu nh

n khng c v trang bng 1 t tng l lun cch mng l ch ngha
Mc-Lnin.Theo Lnin, gic ng giai cp lm cho cng nhn hiu r s mnh
lch s ca mnh th phi tin hnh cuc u tranh t tng; gii phng cng
nhn khi h t tng t sn v cc t tng khng v sn, a l lun
mcxits vo phong tro cng nhn, lm cho giai cp v sn t giai cp "t
n"(t pht) thnh giai cp "cho n"(t gic). Giai on th 3 ( cao nht)
ca u tranh giai cp l u tranh chnh tr. Nhim v c bn ca u
tranh chnh tr l th tiu b my nh nc c,thit lp nn chuyn chnh
mi v s dng chuyn chnh xy dng x hi mi. Lc ny ,vn
ginh quyn lc nh nc c t ra mt cch trc tip. u tranh chnh
tr gn lin vi s bng n cch mng x hi . C Mc cho rng:"bc th 1
trong cuc cch mng cng nhn l giai cp v sn bin thnh giai cp
thng tr ,l ginh ly dn ch ".L nin cng khng nh :"ch ngi no m
rng vic tha nhn u tranh giai cp n mc tha nhn chuyn chnh v
sn th mi l ngi mcxits. l iu khc nhau su sc nht gia ngi
mcxit v ngi tiu t sn(v c t sn ln) tm thng". Theo C Mc th
bt c mt cuc cch mng x hi no cng c tnh cht chnh tr v n trc
tip ng chm ti vn quyn lc chnh tr ,trc tip tuyen chin vi th
ch c. Mt khc ,bt c 1 cuc cch mng chnh tr no cng c tnh cht
x hi v n t vn ci to ccquan h x hi c,xy dng cc quan h
x hi mi trn mi bc tin ca cch mng. Chng hn , cuc cch mng
v sn ginh quyn lc vo tay giai cp v sn,thit lp quyn lc v
sn,xy dng ccquan h x hi mi,trc ht l quan h v s hu t liu
sn xut,xa b s hu t bn ch ngha ,xc lp quan h s hu x hi ch
ngha...Cng cn lu rng ,ch ngha Mc-Lnin nhn mnh ch th ca
cch mng v sn,trc ht v ch yu l giai cp v sn c sinh ra t
nn sn xut i cng nghip ,ch khng phi bt k v sn no khc(v
sn lu manh,v sn nng thn...). Nh vy ,ch ngha Mc -Lnin ch ra 3
hnh thc u tranh giai cp c bn,v khng nh rng,cc hnh thc ny
c quan h mt thit vi nhau , nh hng v b sung cho nhau. u tranh
t tng l lun v u tranh kinh t phc v u tranh chnh tr. u tranh
chnh tr l hnh thc u tranh cao nht,quyt nh thng li cui cng v
cn bn ca giai cp v sn i vi giai cp t sn.
Chnh tr va l mt khoa hc, va l mt ngh thut.
Chnh tr l khoa hc:
- Chnh tr l mt hin tng khch quan trong i sng x hi loi ngi,
xut hin cng vi giai cp v nh nc, gn lin vi quyn lc, vi u
tranh
giai
cp
v
u
tranh
dn
tc.
- Chnh tr l lnh vc tng i c lp trong i sng x hi, c logic pht
trin ni ti, c quy lut pht trin khch quan.
- Chnh tr l mt h thng tri thc, t nhng tri thc kinh nghim n tri
thc l lun hon chnh, phn nh quy lut vn ng khch quan ca chnh
tr.
- Do hn ch lch s v b chi phi bi li ch giai cp, nn chnh tr tr thnh
c quyn ca giai cp thng tr. N ch tr thnh khoa hc ch thc khi
ch
ngha
Mc-Lnin
ra
i.
- Ngy nay, chnh tr thc s tr thnh mt khoa hc vi i tng v

phng
php
nghin
cu
ring.
- Chnh tr l mt khoa hc, nn phi i x vi n nh mt khoa hc.
- Cch mng Vit Nam trong u tranh ginh c lp cng nh trong xy
dng CNXH lun xc nh chnh tr (ng li, chnh sch v t chc thc
tin)
l
mt
khoa
hc.
Chnh tr l ngh thut:
- Chnh tr l hot ng ca con ngi lin quan n tranh ginh quyn lc,
quyt lit mt mt mt cn, nn cc ch th chnh tr (trc ht l giai cp)
khng th khng s dng mi bin php, th on t mc tiu chnh tr.
- Hot ng chnh tr lun sng to, linh hot, khn kho, mm do, ph hp
vi thc tin t hiu qu cao nht.
- Chnh tr l phm vi hot ng hp dn, nhng phc tp, "ging i s hn
s hc". N i hi k nng, k xo cao, i hi tm tr tu tng ng ca
cc
nh
chnh
tr.
- Chnh tr l ngh thut ca nhng bc i (bit tin, bit li ng lc),
nhng gii php, tha hip trong nhng thi im lch s quan trng.
- l ngh thut vn dng tri thc l lun v kinh nghim thc tin x
l cc tnh hung chnh tr phc tp, vn dng ng n php bin chng
gia khch quan v ch quan trong hot ng, u tranh chnh tr.
- Chnh tr l ngh thut ca cc kh nng: kh nng nm bt s vn ng
ca x hi, d bo chnh xc tnh th v thi c cch mng.
- Chnh tr l ngh thut t chc lc lng, s dng con ngi, ngh thut
vn ng qun chng, ngh thut tin hnh chin tranh cch mng.
- Chnh tr l "D bt bin, ng vn bin".
Mi quan h bin chng:
- Bn thn chnh tr l mt khoa hc cng phn nh tnh ngh thut ca
n, bi khoa hc v ngh thut lun gn b hu c.
- L lnh vc nhy cm, lin quan n vn mnh ca con ngi, ca hng
triu ngi, chnh tr, hot ng chnh tr i hi s chun xc gn vi thc
tin, tun theo quy lut khch quan, trnh ch quan, duy ch; ng thi n
i hi s nhy cm, tinh t, mu lc t trnh ngh thut cao.
- Trong hot ng chnh tr thc tin, tnh khoa hc v ngh thut kt hp,
b sung cho nhau. Nu tuyt i ha tnh khoa hc ca chnh tr d ri vo
ch ngha gio iu, my mc; nu tuyt i ha tnh ngh thut khng
tun theo khoa hc th chnh tr ch cn li l nhng mnh khe la o , m
dn, sm mun cng b vch trn.
37. Trnh by quan im ca Lnin v giai cp v ngha phng
php lun ca nh ngha ny
1. nh ngha giai cp ca Lnin:
"Giai cp l nhng tp on ngi to ln khc nhau v a v ca h
trong mt h thng sn xut x hi nht nh trong lch s, khc nhau
v quan h ca h (thng th nhng quan h ny c php lut quy
nh v tha nhn) i vi t liu sn xut, v vai tr ca h trong t

chc lao ng x hi, v nh vy l khc nhau v cch thc hng th

v v phn ca ci x hi t hoc nhiu m h c hng. Giai cp l
nhng tp on ngi m tp on ny c th chim ot lao ng
ca tp on khc do ch cc tp on c a v khc nhau trong mt
ch kinh t - x hi nht nh".
2. Nhng c trng c bn ca giai cp
Cc giai cp c a v khc nhau trong mt h thng sn xut x hi
nht nh; c quan h khc nhau i vi t liu sn xut; c vai tr
khc nhau trong t chc lao ng x hi; c phng thc v quy m
khc

nhau

trong

thu

nhp

ca

ci

hi.

3. ngha, nh ngha giai cp ca Lnin

nh ngha giai cp ca Lnin l c s ng n phn nh giai cp;
phn tch cc quan h giai cp trong u tranh giai cp v lin minh
giai cp; bc b mi quan im sai lm trong vic phn chia giai cp
trong x hi nh quan im phn chia giai cp theo ti nng, theo
ngnh ngh, theo mc thu nhp, theo mu da, v.v..
A - Vai tr ca u tranh giai cp trong x hi c giai cp v
tnh tt yu ca u tranh giai cp trong thi k qu (tham
kho)
1. Khi nim u tranh giai cp ca Lenin:
u tranh giai cp l u tranh ca mt b phn nhn dn ny chng
mt b phn khc, cuc u tranh ca qun chng b tc cc quyn, b
p bc v lao ng, chng bn c quyn c li, bn p bc v n bm,
cuc u tranh ca nhng ngi cng nhn lm thu hay nhng ngi v
sn chng nhng ngi hu sn hay giai cp t sn
Cn hiu nh ngha ny nh th no?
- u tranh giai cp khng phi l xung t c nhn hay xung t ca
cc nhm nh, m l u tranh trn quy m rng ln ca x hi (c
trng v lng)
- TGC c nguyn nhn x hi t xung t v li ch, trc ht l li ch
kinh t gia cc giai cp i khng d cho cc thnh vin ca giai

cp nhn thc c hay khng. Xt n cng, ci ngun vt cht ca

TGC l mu thun ngy cng su sc v chin mui gia LLSX mi i
c gii phng vi quan h sn xut li thi. Nh vy, nu c trng
bn cht ca giai cp (c phn tch t nh ngha ca Lenin) vn
mang tnh vt cht khch quan, th TGC qua nh ngha va c
phn tch cng mang tnh vt cht khch quan tng ng. Hay c th
ni tm gn l: TGC l biu hin tt yu v mt xaddx hi ca mu
thun trong long phng thc sn xut.
- Trong nh ngha, Lenin khng qun nhn mnh cuc u tranh gia
giai cp v sn vi giai cp t sn nh l cuc u tranh cao nht, in
hnh nht v cng l cui cng ca lch s u tranh giai cp. Cc cuc
u tranh giai cp trc kia t thi chim hu n l ti thi phong kin
l km in hnh v thng din ra di hnh thc ng cp hn l giai
cp.
Trong bi cnh lch s c th, c th c i khacngs v li ch gia cc giai
cp, cc tp on bc lt thng tr, nhng vn c th d dng cu kt vi
nhau n p cuc u tranh chnh ngha ca qun chng
2. Nguyn nhn ca u tranh giai cp
- u tranh giai cp ny sinh do s i lp v li ch v a v ca cc giai
cp khc nhau trong mt h thng sn xut x hi nht nh. Cc giai cp
bc lt ca cc hnh thi x hi khc nhau cng c th i khng v li ch,
nh gia giai cp t sn v giai cp phong kin. Nhng trc s phn khng
ca giai cp b bc lt, chng d dng lin kt vi nhau. Do thc cht
ca i khng giai cp l i khng li ch gia giai cp b bc lt v giai cp
bc lt.
3. u tranh giai cp lng lc pht trin ch yu ca x hi c
giai cp
- Thng qua cuc u tranh giai cp, s xung t gia lc lng sn xut
mi v quan h sn xut lc hu c gii quyt, thc hin bc qu t
mt ch x hi li thi sang ch mi cao hn.

- u tranh giai cp l ng lc pht trin ca x hi c giai cp khng ch

th hin trong thi k cch mng x hi, m cn trong thi k ho bnh.
Nhng c nhng ni dung hnh thc biu hin v c im khc nhau.
- Khi u tranh giai cp pht trin thnh cch mng x hi th mi mt ca
i sng x hi pht trin vi mt nhp cha tng thy - nhp "mt
ngy

bng

hai

mi

nm".

- u tranh giai cp l quy lut chung ca mi x hi c giai cp, song quy

lut y c nhng biu hin c th trong tng x hi c th. iu do kt
cu giai cp, do a v lch s ca mi giai cp trong tng phng thc sn
xut, do tng quan lc lng giai cp trong tng giai on quyt nh.
CNDV lch s khng nh ng lc pht trin chn chnh v ch yu nht
ca lch s x hi c giai cp l u tranh cch nng ca cc giai cp b
p bc , b bc lt chng li cc giai cp thng tr, p bc, bc lt. Cng
vi thi gian, cuc u tranh ny s pht trin ti nh cao l cc cuc
CM XH. Kt cc vt cht ca nhng bin c lch s phi thng ny l s
chin thng ca cc quan h sn xut mi i vi cc quan h sn xut
c, gii phng v pht trin vt bc LLSX ni ring, thc y tin b x
hi ni chung trn mi mt ca i sng x hi.
Vai tr ng lc ca u tranh giai cp khng ch th hin r nht qua cc
cuc CMXH long tri l t, m cn c trit hc MacLenin nhn nhn
di mt lot cc kha cnh di y:
- TGC cn l dng lc pht trin x hi trong thi bnh. CMac nu v d
in hnh nc Anh: k t nm 1925 (n ra khng hong tha
u tin trong lch s pht trin TBCN) s pht sinh v s dng my
mc ch l do kt qu ca u tranh ca cc ch x nghip v cng
nhn. Xt n cung th iu vn ng i vi c cch mng khoa
cng ngh trong iu kin ca CNTB hin i ngy nay.
- Cc ci cch XH tin b nht nh m cc giai cp thng tr li thi
thc hin khng phi l ban n. M chnh l kt qu u tranh bn b
ca qun hcungs lao ng cng vi cc lc lng tin b trong nc v
trn th gii.

- TGC c bit li nhng du n su sc trong lnh vc tinh thn

tinh t v nhy cm ca i sng x hi l lnh vc vn ha ngh
thut, v cng l ng lc mnh m ca lnh vc ny.
- TGC chng nhng c tc ng ci to x hi, xa b cc lc lng li
thi v phn ng, m cn ci to chnh bn than cc giai cp cch
mng.
- TGC khng phi l ng lc duy nht ca x hi c giai caapsm
nhng l ng lc mnh m nht v trc tip nht ca x hi c giai
cp. Cc cuc u tranh khc nh u tranh dn tc, u tranh tn
gio nh nhn xt ca Angghen u phn nh t nhiu u tranh
giai cp.
4. Tnh tt yu ca u tranh giai cp trong thi k qu ln ch
ngha

hi

nhng nc giai cp v sn ginh c chnh quyn, cuc u tranh

giai cp vn tip tc, bi v:
- S chng i ca giai cp bc lt sau khi mt chnh quyn vn tr nn
c bit gay gt hng ginh li chnh quyn v ca ci mt.
- Trong mt thi gian di sau khi giai cp v sn ginh c chnh quyn,
nhng c s vt cht ny sinh giai cp bc lt v s phn chia giai cp
ni chung vn tn ti. V vy, giai cp cng nhn phi tin hnh t chc,
xy dng mt h thng quan h x hi mi theo yu cu pht trin ca lc
lng sn xut hin i; nh hng cc thnh phn kinh t i ln x hi
ch ngha. Ngoi ra, giai cp v sn cn phi tng bc khc phc nhng t
tng, tm l, tp qun, vn ho lc hu ca x hi c cn in su vo i
sng

tinh

thn

ca

hi.

- Bn quc v cc lc lng phn ng bn ngoi phi hp cng cc lc

lng chng i th ch bn trong hng ngy hng gi thc hin m mu
ph hoi, can thip nhm xo b thnh qu cch mng x hi ch ngha.
38. Trnh by quan im c bn ca ch ngha Mc Lnin v quan
h gia giai cp v dn tc. Nu nt c th ca mi quan h ny
nc ta. Y ngha phng php lun ca mi quan h ny i vi

cng cuc i mi nc ta hin nay? (Cn thiu phn in

nghing)
Quan im ca ch ngha Mac - Lnin
Giai cp va dn tc quan h mt thit vi nhau song o la nhng pham tr ch cac quan h xa hi khac nhau, co vai
tro lich s khac nhau va khng th thay th c nhau.
Giai cp va dn tc sinh ra va mt i khng ng thi. Trong lich s nhn loai noi chung, giai cp co trc dn tc
hang nghin nm song khi giai cp mt i thi dn tc se vn con tn tai.
Se khng hiu c ban cht ca vn dn tc, mi quan h phc tap gia giai cp va dn tc nu khng nhn r
vai tro ca nhn t kinh t - xa hi, ca nhn t giai cp. Quan h giai cp - vi t cach la san phm trc tip ca
phng thc san xut trong xa hi co giai cp - la nhn t xt n cng co vai tro quyt inh i vi s hinh thanh dn
tc, i vi xu hng phat trin ca dn tc, quy inh tinh cht mi quan h gia cac dn tc.
Ban cht xa hi ca dn tc c quy inh bi phng thc san xut thng tri trong dn tc, bi quan h giai cp do
phng thc san xut y san sinh ra.
p bc giai cp la nguyn nhn cn ban, su xa ca ap bc dn tc. Hin tng dn tc nay thng tri, ap bc dn tc
khac trong lich s, v thc cht la giai cp thng tri ca dn tc nay ap bc boc lt dn tc khac ma b phn bi ap bc,
boc lt nng n nht la nhn dn lao ng. Nhn t giai cp la nhn t c ban trong phong trao giai phong dn tc. Giai
cp nao lanh ao phong trao; nhng giai cp, lin minh giai cp nao la lc lng nong ct ca phong trao la nhng vn
trong yu ca cach mang giai phong dn tc.
Trong khi nhn manh vai tro ca nhn t giai cp, trit hoc Mac - Lnin khng xem nh nhn t dn tc. Vn dn
tc la mt trong nhng vn quan trong hang u ca cach mang v san song no ch c nhn thc va giai quyt
ng n trn lp trng ca giai cp cach mang nht - giai cp cng nhn.
Cuc u tranh ca giai cp cng nhn v ban cht mang tinh cht quc t va oan kt quc t la mt trong nhng
nhn t quyt inh thng li cui cng ca s nghip giai phong nhng ngoi lao ng. C. Mac - ngghen va V.I. Lnin
thng xuyn nhn manh rng giai cp cng nhn cac nc, trc ht la cac nc t ban ln, phai thoat khi nhng
thin kin ca ch ngha dn tc t san. Cac nha sang lp ch ngha Mac - Lnin ch r rng ang ca giai cp cng
nhn khng lc nao c coi nh vic giao dc ch ngha quc t chn chinh cho qun chng nhn dn, nhng giai cp
cng nhn khng c qun rng cuc u tranh giai phong ca ho co tinh cht dn tc. Dn tc la ia ban trc tip ca
cuc u tranh giai cp ca giai cp cng nhn. Vi vy, "giai cp v san mi nc trc ht phai gianh ly chinh quyn,
phai t vn ln thanh giai cp dn tc, phai t minh tr thanh dn tc".
Nu nh ap bc giai cp la nguyn nhn su xa ca ap bc dn tc thi ap bc dn tc tac ng manh me tr lai i
vi ap bc giai cp. No nui dng ap bc giai cp va lam su sc thm ap bc giai cp. T gia th k XIX, C.Mac a
phn tich cho thy vic Anh thng tri Ailen khng lam nh bt ach ap bc giai cp Anh ma trai lai con lam cho no
trm trong thm. ng nhn manh rng: mt dn tc i ap bc dn tc khac, dn tc y khng th co t do c. Tac
ng tr lai ca ap bc dn tc i vi ap bc giai cp ( "chinh quc") cang th hin r trong thi ai quc ch
ngha. Ch ngha quc phai ly vic boc lt cac dn tc chm phat trin lam tin tn tai ca no.
Mi quan h gia u tranh giai cp va u tranh dn tc khng phai ch co mt chiu la u tranh giai cp tac ng
vao u tranh dn tc ma con co chiu ngc lai: u tranh dn tc tac ng vao u tranh giai cp. Nu dn tc cha
co c lp thng nht thi giai cp ai biu cho phng thc san xut mi mun tr thanh "giai cp dn tc" phai i u
trong cach mang giai phong dn tc, phai thc hin trc tin nhim v khi phc c lp, thng nht dn tc. Vi vy,
thanh qua u tin ca cach mang t san gia th k XIX cac nc Italia, c, ao, Ba Lan la c lp, thng nht dn
tc. Giai cp t san khi con la giai cp cach mang a nu cao vn dn tc tp hp qun chng u tranh gianh va
gi chinh quyn t san. Khi giai cp t san tr thanh giai cp thng tri thi "li ich dn tc" ma giai cp t san nu ln
ngay cang l r thc cht ca no la li ich t san, ch yu la li ich ca ai t san.
Trong thi ai quc ch ngha, cac cuc u tranh giai phong dn tc co vai tro ht sc to ln i vi s nghip
cach mang ca giai cp cng nhn trn toan th gii. T tng bin chng v giai quyt mi quan h gia u tranh giai
phong dn tc va u tranh giai phong giai cp trn pham vi toan cu cng nh trong tng quc gia dn tc trong thi
ai quc ch ngha la mt b phn quan trong ca ch ngha Lnin. Nm 1920, V.I.Lnin a ra khu hiu ni ting
ma ngay nay vn gi nguyn gia tri: "V san tt ca cac nc va cac dn tc bi ap bc oan kt lai". ng a anh gia

ng n vai tro cach mang co ngha thi ai ca cac dn tc bi ap bc, ch ra s mnh lich s ca giai cp cng nhn,
cac dn tc bi ap bc la nm ngon c dn tc lanh ao qun chng lam cach mang. ng thi ng con ch r nhim
v ca giai cp cng nhn cac nc t ban, quc la vi li ich cn ban ca chinh minh, phai ra sc ng h cach mang
giai phong dn tc. Mun a phong trao cach mang tin ln, giai cp cng nhn mi nc va chinh ang ca no phai
t minh chng t la ngi ai biu chn chinh ca dn tc, phai kt hp cht che li ich giai cp va li ich dn tc, u
tranh giai cp va u tranh dn tc.
Nt c th ca mi quan h nay nc ta va ngha phng phap lun ca mi quan h nay.
Thc tin cach mang Vit Nam t ai hi toan quc ln th VI n nay, ang ta a ngay cang c th hoa va hoan
thin ng li i mi toan din, ma thc cht la nhn thc ng n va su sc hn v ch ngha Mac- lenin va t
tng H Chi Minh, kt hp ng n mi vn dn tc vi vn giai cp trong cng cuc xy dng CNXH nc
ta. Vn kin ca ang ta ai hi ln th IX a xac inh r: mi quan h gia gia cp, cac tng lp xa hi la quan h hp
tac va u tranh trong ni b nhn dn, oan kt va hp tac lu dai trong s nghip xy dn va bao v T Quc c s
lanh ao ca ang. Li ich giai cp cng nhn thng nht li ich toan dn tc trong mc tiu chung: c lp dn tc
gn lin vi ch ngha xa hi.

Hin nay nc ta ang trong thi k thc y manh me phat trin kinh t va hi nhp nn
kinh t toan cu. Thc hin c nhim v phat trin kinh t khng ch la thc hin hoa ni
dung ca con ng XHCN mang tinh giai cp cng nhn su sc, ma con thc hin hoa ni
dung mang tinh dn tc, la nhim v c ban ca toan dn tc, ca moi thanh phn kinh t.
Lc nay, giai cp cng nhn va toan th dn tc Vit Nam ta khng co nhim v nao quan
trong hn la tng bc thc hin thanh cng s nghip cng nghip hoa, hin ai hoa,
ging nh trc y ca dn tc tp trung vao nhim v giai phong dn tc. Chinh vi le o
ma trong nhim v phat trin t nc, tinh giai cp va tinh dn tc hoa quyn vao nhau.
39. u tranh giai cp l g? Nu tnh c th ca u tranh giai cp
Vit Nam hin nay.
X hi c giai cp tt yu dn ti u tranh giai cp. Cc giai cp li thi
v phn ng vn s u tranh giai cp ca cc giai cp tin b, cch mng
v qun chng lao ng, cho nn xuyn tc cuc u tranh ny nh nhng
cuc ni lon m nguyn nhn l khng thng cm gia k c ca v
ngi c cng, hay b xi gic lm phn
1. u tranh giai cp l g?
Khi nim u tranh giai cp c V.I.Lnin nh ngha mt cch khoa
hc nh sau: u tranh giai cp l u tranh ca mt b phn nhn dn
ny chng mt b phn khc, cuc u tranh ca qun chng b tc cc
quyn, b p bc v lao ng, chng bn c quyn c li, bn p bc v
m bm, cuc u tranh ca nhng ngi cng nhn lm thu hay nhng
ngi v sn chng nhng ngi hu sn hay giai cp t sn1.
Cn hiu u tranh giai cp qua nh ngha ny nh th no ?

1
V.I Lnin, Ton tp, T. 10,Nxb Tin b, Mtxcva; 1979, tr. 237-238.

Mt l, cng nh giai cp trong nh ngha giai cp ca V.I.Lnin, u

tranh giai cp khng phi l xung t c nhn hay xung t ca cc nhm
nh, m l u tranh trn qui m rng ln ca x hi (c trng v lng).
Hai l, u tranh giai cp c nguyn nhn x hi t xung t v li ch,
trc ht l li ch kinh t gia cc giai cp i khng d cho cc thnh
vin ca cc giai cp nhn thc c hay khng. Xt n cng, ci ngun
vt cht ca u tranh giai cp l mu thun ngy cng su sc v chn
mui gia lc lng sn xut mi i c gii phng vi quan h sn xut
li thi. Nh vy, nu c trng bn cht ca giai cp (c phn tch t
nh ngha ca V.I.Lnin) vn mang tnh vt cht khch quan, th u tranh
giai cp qua nh ngha va c phn tch cng mang tnh vt cht khch
quan mt cch tng ng. Ni vn tt: u tranh giai cp l biu hin tt
yu v mt x hi ca mu thun trong lng phng thc sn xut.
Ba l, trong nh ngha u tranh giai cp, V.I.Lnin khng qun nhn
mnh cuc u tranh gia giai cp v sn vi giai cp t sn nh l cuc
u tranh cao nht, in hnh nht v cng l cui cng ca lch s u
tranh giai cp. Cc cuc u tranh giai cp trc kia t thi chim hu n l
ti thi phong kin l km in hnh, v thng din ra di hnh thc ng
cp hn l giai cp.
Bn l,trong nhng bi cnh lch s nht nh, c th c i khng v li
ch gia cc giai cp, cc tp on bc lt - thng tr, nhng chng vn c
th d dng cu kt vi nhau n p cuc u tranh chnh ngha ca
qun chng lao ng v cc dn tc b p bc.
Nm l,cn lu lin minh giai cp l vn c bit quan trng trong
u tranh giai cp, l mt hnh thc tp hp lc lng thm bn, bt th
trong u tranh giai cp, c bit khi m u tranh giai cp pht trin ti
giai on quyt nh: n c th v cn phi li cun ngy cng ng o
cc giai cp, tng lp vo bn ny hay bn kia trn tuyn. C lin minh tm
thi gia cc giai cp hay tng lp c li ch cn bn i lp nhau. C lin
minh lu di gia cc giai cp hay tng lp c li ch cn bn ph hp nhau.
Lin minh giai cp cng vi lin minh dn tc c th din ra t qui m trong
nc ti quc t hnh thnh nn cc tng mt trn thng nht dn tc,

khu vc v ton th gii. ng nhin, khng phi v vy m o tng rng

u tranh giai cp b xa nha trong cc lin minh hay trong cc mt trn.
Xa nay, khng mt lin minh hay mt trn no khin cho cc giai cp khc
nhau t nguyn vt b li ch c bn sng cn ca mnh.
2. Tnh c th ca u tranh giai cp Vit Nam hin nay (SGK
trang 272)
- Thc hin thng li s nghip CN ha, hin i ha theo nh hng
XHCN.
- u tranh lm tht bi mi m mu v hnh ng chng ph cc th
lc th ch, bo v c lp dn tc.
- ng lc ch yu pht trin t nc l i on kt ton dn trn
c s lin minh cng-nng-tr di s lnh o ca ng.
40. Trnh by quan im c bn ca ch ngha Mc Lnin v ngun
gc, bn cht ca Nh nc
1. Ngun gc ca nh nc
- Trong tc phm Ngun gc ca gia nh, ca ch t hu v ca
Nh nc, Ph.ngghen chng minh rng trong x hi cng sn nguyn
thy khng c nh nc.
- Hnh thc t chc u tin ca x hi cng sn nguyn thy l th tc
v b lc.
- Quyn lc ca ngi ng u th tc, b lc da vo sc mnh o
c v uy tn.
- Quyn hnh v chc nng ca c quan lnh o trong thi k cha
mang tnh chnh tr.
- Th ch x hi trong thi k cng sn nguyn thy l th ch t qun
ca nhn dn.
Vy nh nc ra i nh th no t mt x hi theo th ch
t qun nguyn thy?
Theo Ph.ngghen, c 4 nguyn nhn:
- Mt l, do s pht trin ca sn xut
- Hai l, vic cc th lnh th tc, b lc s dng quyn lc chim ot
ca nhn dn
- Ba l, chin tranh gia cc th tc, b lc
- Bn l, t chc lnh o th tc, b lc dn thot khi gc r trong
nhn dn
=> Ton b nhng nguyn nhn y lm tng thm nhng mu
thun trong x hi.
- Mu thun giai cp ln u tin xut hin l mu thun gia ch n
v n l, dn ti nguy c tiu dit c hai giai cp v tiu dit c x hi.
- rnh nguy c cn c mt c quan quyn lc c bit ra i l
nh nc.

Nh nc l sn phm biu hin ca nhng mu thun giai cp khng

th iu ha c. Bt c u, h lc no v chng no m, v mt khch
quan, nhng mu thun giai cp khng th iu ha c, th nh nc
xut hin. V ngc li: s tn ti ca nh nc chng t rng nhng mu
thun giai cp l khng th iu ha c - VI.Lnin
Nh vy:
- Nh nc ra i l t mu thun giai cp khng iu ha c.
- Trong tng lai, x hi cng sn ch ngha, khng cn giai cp, khng
cn mu thun giai cp, nh nc s khng tn ti.
nhng nc, sau khi cuc cch mng v sn thnh cng, nh nc
v sn ra i, n l cng c giai cp v sn v nhn dn lao ng tin
hnh ci to x hi c, xy dng x hi mi; to ra nhng iu kin chn
mui bc vo x hi cng sn ch ngha khng cn giai cp, nh nc
s t tiu vong.
2. Bn cht ca nh nc
- Theo quan nim trit hc Mc-Lnin, nh nc l mt yu t c bit
quan trng trong cu trc thng tng ca x hi.
- Nh nc l cng c chuyn chnh giai cp trong iu kin x hi tn
ti nhng i khng giai cp khng th iu ha c
3. c trng ca nh nc
- Nh nc l mt b my t chc quyn lc thc hin vic qun l dn
c theo lnh th quc gia
- Nh nc l mt b my t chc quyn lc c bit - l quyn lc
c m bo bng sc mnh ca nhng i v trang chuyn nghip
- Nh nc xc lp ch thu kha duy tr v tng cng b my
cai tr ca n
4. Chc nng c bn v vai tr kinh t ca nh nc
- Chc nng chnh tr v chc nng x hi
+ Chc nng chnh tr: l chc nng bo v v thc hin li ch ca giai
cp thng tr
+ Chc nng x hi: l chc nng bo v v thc hin li ch chug ca
cng ng quc gia trong c li ch ca giai cp thng tr.
- Chc nng i ni v i ngoi
+ Chc nng i ni: l chc nng xy dng, cng c, pht trin v
bo v mt ch kinh t - x hi nht nh ph hp vi li ch ca giai cp
thng tr.
+ Chc nng i ngoi: l chc nng bo v bin gii lnh th quc gia
v thc hin cc mi quan h kinh t, chnh tr, x hi vi cc nh nc
khc
- Vai tr kinh t ca nh nc
+ Nh nc vi t cch l mt yu t c bn ca kin trc thng
tng, lun c tc ng ton din ti mi lnh vc ca i sng kinh t - x
hi.
+ Theo Ph.ngghen, s tc ng ca nh nc i vi kinh t c th
theo hai chiu hng, hoc thc y kinh t pht trin hoc km hm s
pht trin y.
+ Nh nc ra i nhm duy tr trt t x hi theo ch ca giai cp
nm t liu sn xut ca x hi, nh , duy tr c tnh n nh ca qu

trnh sn xut x hi, v giai cp thng tr c th thc hin c s bc lt

kinh t i vi giai cp nhng ngi lao ng.
5. Cc kiu v hnh thc nh nc trong lch s
- Cc kiu v hnh thc nh nc trong x hi c i khng giai cp
+ Nh nc ch n: l nh nc ca giai cp ch n, nhm thc hin
s chuyn chnh i vi giai cp n l v tng lp dn t do. C hai hnh
thc c bn l qun ch v cng ha.
+ Nh nc phong kin: l kiu nh nc ca giai cp a ch phong
kin nhm thng tr giai cp nng dn v nhng ngi lao ng khc. Nh
nc phong kin cng c t chc di nhiu hnh thc khc nhau
* Thi Trung c cc nc phng Ty, hnh thc nh nc qun ch
phn quyn l ph bin. C s kinh t: l do tnh phn tn ca nn sn xut
nng nghip v th cng da trn ch s hu t nhn v rung t.
* i vi cc nc phng ng, hnh thc tiu biu l nh nc qun
ch tp quyn da trn ch s hu nh nc v rung t. Tuy nhin,
tnh tp quyn trong lch s ch yu l da vo sc mnh qun s.
+ Nh nc t sn: l kiu nh nc thch ng vi hnh thai kinh t - x
hi t bn ch ngha, n l kiu nh nc mang bn cht thng tr ca giai
cp t sn i vi giai cp cng nhn v nhn dn lao ng ni chung.
C hai hnh thc c bn ca kiu nh nc t sn l hnh thc cng ha
v hnh thc qun ch lp hin.
Cc hnh thc c th ca cc nh nc thuc cc nc t bn hin i
c nhng s khc nhau kh ln nhm thch ng vi mi iu kin lch s c
th ca mi quc gia.
+ Kiu nh nc chuyn chinh v sn trong thi k qu ln ch
ngha x hi: l mt kiu nh nc c bit
* L kiu nh nc thch ng vi thi k qu t ch ngha t bn ln
ch ngha x hi.
* L kiu nh nc mang bn cht giai cp v sn, c xy dng v
hoan thin theo mc tiu xy dng v qun l kinh t - x hi;
* L kiu nh nc khng ch c chc nng trn p mi th lc chng
i cng cuc xy dng ch ngha x hi m quan trng hn l t chc xy
dng mt nn kinh t mi ca x hi mi x hi ch ngha.
41. Phn tch nhng du hiu nhn bit c bn ca nh nc php
quyn vi t cch l gi tr ph bin.
I/ Khi nim nh nc php quyn.
Nha nc phap quyn la mt hinh thc t chc nha nc c bit ma o co s ng tri cao nht
ca phap lut, vi ni dung thc hin quyn lc ca nhn dn.
II/ Du hiu nhn bit c bn ca nh nc php quyn.
1.

Nh nc php quyn l mt hnh thc t chc nh nc m c s ng tr ti cao ca

php lut.

Vi hinh thc t chc xa hi theo m hinh nha nc phap quyn thi phap lut phai tr thanh tiu
chun va cn c cn ban nht, cao nht trong moi hoat ng ca ban thn nha nc, cac t chc xa hi
va mi cng dn.
y la du hiu biu nht v phng din phap l xac inh mt nha nc nao o co phai la nha
nc phap quyn hay khng va la nha nc phap quyn trinh nao.
Tinh phap quyn ca hinh thc t chc nha nc phap quyn phai la cao nht ngay ca i vi ch
th quyn lc mc d ch th quyn lc t ra phap lut.
2.

Nh nc php quyn l hnh thc t chc nh nc m quyn lc nh nc th hin

c li ch v ch ca i a s nhn dn.
Du hiu nay cho thy mi ca nhn trong xa hi c t chc theo hinh thc nha nc phap quyn
u co t cach cng dn va t cach la ca nhn t do. Vi t cach cng dn, mi ca nhn buc phai co
ngha v va quyn li theo quy inh ca lut phap; vi t cach ca nhn t do, mi ca nhn co quyn
lam bt c iu gi ma phap lut khng cm. Phap lut ch cm nhng hanh vi ca nhn va cac t chc
chinh tri, xa hi nao xm hai ti li ich ca cac ca nhn va cac t chc khac cng nh li ich ca xa
hi. Nh vy, no m rng pham vi hoat ng t do sang tao ca mi ca nhn, va mi t chc trong xa
hi.
3.

Nh nc php quyn l hnh thc t chc nh nc m c s m bo thc t mi

quan h hu c v quyn v trch nhim gia nh nc v cng dn.

Quyn ca cng dn thuc v trach nhim ca nha nc va ngc lai, quyn ca nha nc thuc v
trach nhim ca cng dn. Nha nc phai chiu trach nhim trc moi cng dn v nhng vi pham phap
lut ca minh, lam phng hai n li ich ca cng dn, ca cac t chc trong xa hi. Ngc lai, cng
dn va cac t chc trong xa hi phai thc hin cac ngha v va chiu trach nhim v nhng hanh vi ca
minh theo quy inh ca phap lut.

42. Trnh by quan im c bn ca ng ta v nh nc php quyn

x hi ch ngha Vit Nam. Trong qu trnh xy dng nh nc
php quyn x hi ch ngha Vit Nam, cn phi tip thu, k tha
v pht huy nhng g cc nh nc trong lch s dn tc v trn
th gii?
Nh chng ta bit, Nh nc php quyn ra i mt giai on pht
trin nht nh ca x hi. S ra i v pht trin ca t tng: Nh nc
php quyn gn lin vi s ra i v pht trin ca dn ch, ca t tng
loi tr s chuyn quyn, c on, v chnh ph, v php lut. Nh nc
php quyn i hi phi c s thng nht gia tnh ti cao ca php lut vi
hnh thc php l ca t chc, thc hin quyn lc Nh nc. l hai yu
t khng th thiu c khi ni n Nh nc php quyn ni chung.
Nh nc vn l mt trong nhng vn phc tp, kh khn
nht,nhng li l vn c bn, rt mu cht trong ton b h thng chnh
tr. V th trong ng li lnh o ca mnh tng thi k CM, ng ta
c bit coi trng vic ra ng li xy dng v hon thin b my N 2 yu t trung tm ca HTCT theo nh hng N 2 php quyn. y l mt

trong nhng nhim v c bn pht trin t nc. Tuy vy, khi nim
Nh nc php quyn c nhiu cch tip cn khc nhau, nhng chung quy
li, Nh nc php quyn hiu chung nht l Nh nc c t chc v hot
ng trn c s php lut, trong mi ch th k c nh nc u phi
tun th nghim chnh php lut - mt h thng php lut c tnh ph bin
cao, ph hp vi ch, th hin y nhng gi tr cao c nht ca x hi,
ca con ngi. Bn cht ca Nh nc php quyn khng phi l mt kiu
nh nc, l mt phng thc, m hnh t chc v thc thi quyn lc nh
nc trn c s cao vai tr ca php lut v quyn con ngi v phi
qun l x hi bng php lut.
Di s lnh o ca ng v Ch tch H Ch Minh, t khi ra i n
nay, Nh nc ta ngy cng th hin r nhng phm cht v c trng ca
mt nh nc php quyn x hi ch ngha thc s ca nhn dn, do nhn
dn, v nhn dn. l mt nh nc hp hin, hp php, c xy dng,
t chc v hot ng trn c s nhng quy nh ca Hin php, php lut
v vn hnh trong khun kh Hin php, php lut. Hin php v h thng
php lut ca chng ta ngy cng c xy dng, b sung v hon thin
khng nhng p ng kp thi nhng yu cu phong ph v sinh ng ca
cng cuc i mi ton din t nc m cn ph hp vi h thng cng
c, thng l v php lut quc t trong bi cnh ton cu ha v hi nhp
quc t ngy cng su rng ca t nc
Da trn cc Vn kin ca ng Cng sn Vit nam v Hin php nc
cng ho x hi ch ngha Vit nam, c th khi qut nhng c trng c
bn ca nh nc php quyn XHCN Vit Nam nh sau:
Mt l, nh nc ca nhn dn, do nhn dn, v nhn dn; tt c quyn
lc nh nc thuc v nhn dn.
Hai l, quyn lc nh nc l thng nht, c s phn cng rnh mch
v phi hp cht ch gia cc c quan trong thc hin cc quyn lp php,
hnh php v t php.
Ba l, nh nc c t chc v hot ng trn c s hin php v
php lut.
Bn l, nh nc tn trng, bo m quyn con ngi, nng cao trch
nhim php l ca Nh nc, thi hnh dn ch ng thi tng cng k
cng, k lut.
Nm l, nh nc php quyn x hi ch ngha do ng cng sn Vit
Nam lnh o, ng thi bo m s gim st ca nhn dn, s phn bin
ca Mt trn T quc Vit Nam.
Su l, qun l x hi bng php lut v cao vai tr ti thng ca
php lut.
By l, tn trng v t nguyn thc hin cc cam kt quc t.
S d ng ta t vn xy dng Nh nc php quyn XHCN Vit
Nam v: Trc ht bn thn l lun v nh nc php quyn c nhng im
tin b, hp l trong vic thc hnh quyn dn ch, trong vic t chc, hot
ng ca nh nc v cng l mc tiu ca nhiu quc gia trn th gii.
ng thi c trng ca n c nhiu im ph hp vi bn cht ca nh
nc ta. Th hai, xut pht t thc trng t chc, hot ng ca nh nc
ta cn nhiu khim khuyt, yu km, cha thc s l nh nc tun th
php lut v thc hin qun l x hi bng php lut, nh: b my nh nc

ta cha thc s trong sch, vng mnh; tnh trng tham nhng, lng ph,
quan liu cn nghim trng, cha c ngn chn; hiu lc qun l iu
hnh cn cha nghim; k cng x hi b bung lng lm gim st lng tin
ca nhn dn i vi ng v Nh nc ta. T chc b my nh nc cn
nng n, s phn cng phi hp gia cac c quan nh nc trong vic thc
hin ba quyn lp php, hnh php, t php cn nhng im cha r v
chc nng, nhim v Th ba, xut pht t tnh tt yu khch quan ca s
pht trin ca t nc theo nh hng XHCN, tng cng vai tr lnh o
ca ng v mc tiu c bn l xy dng mt ch : dn giu, nc mnh,
x hi cng bng, dn ch v vn minh. Th t, xut pht t c im ca
thi i vi xu th ton cu ho. Nhu cu hi nhp quc t i hi chng ta
phi tip tc y mnh ci cch nh nc, ci cch php lut, m bo cho
nh nc khng ngng vng mnh, c hiu lc gii quyt cc nhim v
pht trin kinh t, x hi, m rng dn ch, cng c c lp, t ch v hi
nhp vng chc vo i sng quc t.
Tip tc xy dng v hon thin Nh nc php quyn x hi ch ngha
l mt ni dung ln, quan trng trong ng li i mi ca ng ta. y l
kt qu ca mt qu trnh thc hin ng li i mi, tin hnh tng kt
thc tin - pht trin l lun ca ng. Trong iu kin hi nhp quc t su
rng hin nay, cn tip tc i mi, hon thin lm c s l lun - thc
tin gip ng ta c bn lnh v nng lc lnh o nhn dn ta a s
nghip i mi ton din t nc tip tc ginh c nhng thng li to
ln hn. Chnh v vy, ng v nh nc ta sng sut khng nh vic
xy dng nh nc php quyn XHCN Vit nam thc s l nh nc ca
dn, do dn v v dn, da trn khi on kt dn tc m nn tng l lin
minh giai cp cng nhn - nng dn - tr thc, do ng Cng sn Vit Nam
lnh o l mt tt yu khch quan. Hin php 1992 khng nh: Nh nc
Cng ho x hi ch ngha Vit Nam l nh nc php quyn XHCN ca
nhn dn, do nhn dn, v nhn dn. Vn kin i hi ng ton quc ln
th IX khng nh: Xy dng Nh nc php quyn XHCN Vit Nam l cch
thc c bn pht huy quyn lm ch ca nhn dn, bo m mi quyn
lc nh nc thuc v nhn dn; nh nc php quyn XHCN Vit nam l
cng c ch yu thc hin quyn lc nhn dn; v qua cc k i hi,
n i hi XI ng ta tip tc khng nh cc quan im v xy dng Nh
nc php quyn x hi ch ngha, ca nhn dn, do nhn dn, v nhn dn
do ng Cng sn lnh o, l:
1- Xy dng nh nc XHCN ca dn, do dn v v dn, ly lin minh
giai cp cng nhn vi giai cp nng dn v tng lp tr thc lm nn tng
do ng CSVN lnh o. Thc hin y quyn lm ch ca nhn dn, gi
nghim k cng x hi, chuyn chnh vi mi hnh ng xm phm li ch
ca T quc v ca nhn dn.
2- Quyn lc nh nc l thng nht, c s phn cng v phi hp gia
cc c quan nh nc trong vic thc hin cc quyn lp php, hnh php
v t php. y va l mt quan im ch o va l mt nguyn tc quan
trng c bn trong t chc v hot ng ca b my nh nc ta.
3- Thc hin nguyn tc tp trung dn ch trong t chc v hot ng
ca b my nh nc: y l quan im ch o, va l nguyn tc c bn
trong t chc v hot ng ca b my nh nc ta.

4- Tng cng php ch XHCN, qun l x hi bng php lut, ng

thi coi trng gao dc nng cao o c trong x hi.
5- Tng cng s lnh o cu ng /v s nghip xy dng nh nc
php quyn XHCN.
Trong 5 quan im trn, vn tng cng php ch XHCN, qun l x
hi bng php lut, ng thi coi trng gao dc nng cao o c trong x
hi l mt quan im c ngha c bit quan trng, ch o xuyn sut
qu trnh ci cch v xy dng nh nc php quyn XHCNVN. bi v:
- Tng cng php ch XHCN, qun l x hi bng php lut. C ngha
l: xy dng nh nc php quyn tt yu phi xy dng bng php lut.
Khng c mt nh nc php quyn no li t chi vic qun l x hi bng
php lut; Qun l x hi bng php lut l yu cu khch quan ca mt x
hi cng bng, dn ch, vn minh, l phng php ch yu bo m hiu
lc qun l ca nh nc.
Xy dng nh nc php quyn v thc hin qun l x hi bng php
lut l xy dng mt nh nc bo m s thng tr ca php lut trong
mi lnh vc ca i sng x hi, bo m cho ton x hi tun th nghim
ngt php lut. Mt khc, nh nc qun l x hi bng nhiu cng c:
php lut, o c, t chc, thuyt phc, s dng tp qun, chnh sch.
Nhng trong nhng cng c ny, php lut bao gi cng c xc nh l
cng c c bn nht. V so vi nhng cng c khc, php lut bao gi n
cng c u th hn: N l loi quy tc ph bin trong ton x hi; n xm
nhp, tc ng n tng c th (cn nhng cng c khc ch tc ng n
mt s dn c). Mt khc, php lut bao gi cng c th hin bng vm
bn, qui nh c th, ngn gn, khng th hiu theo nhiu cch, trong khi
qui phm o c khng th c; Hn na php lut c tnh cng ch,
n c m bo bng sc mnh ca nh nc nh vy php lut c sc
mnh ring ca n.
Do phi tng cng php ch, c ngha l tng cng hot ng xy
dng php lut, xy dng h thng php lut hon chnh, ng b, cht
lng cao. php lut phi c xy dng kp thi, ph hp vi thc trng
KTXH. C c ch xy dng v ban hnh php lut hp l, va bo m ban
hnh php lut kp thi, va bo m cht lng ca cc vn bn php lut;
Tng cng hot ng t chc thc hin php lut sao cho ng b, nghim
minh. Trin khai cng tc tuyn truyn, gii thch, hng dn, gio dc php
lut bng nhiu hnh thc, bin php vi s tham gia ca nhiu lc lng;
Tng cng hot ng x l vi phm php lut. Thc hin nguyn tc mi
ngi bnh ng trc php lut
- Coi trng gio dc nng cao o c trong x hi. y l mt sng ro
ca ng ta v NNPQXHCN. php lut v o c u l nhng cng c
iu chnh cc quan h x hi ph vi ch nguyn vng ca nhn dn, kt
hp s iu chnh cc quan h x hi c bn khng ch bng cc quy phm
php lut m cn bng cc quy tc o c mi, kt hp hi ho gia php
tr v c tr.V mt h thng php lut cho d c hon chnh n my cng
khng th iu chnh ht mi quan h x hi. y l mt quan im nhm
khc phc tnh trng nu tuyt i ho vai tr ca php lut l mt sai lm.
Tm li: Trong cng cuc i mi ca t nc, xy dng nh nc php
quyn ca dn, do dn, v dn l yu cu khch quan ca s nghip xy

dng CNXH. V vy, trong ng li lnh o ca mnh, ng ta c bit coi

trng vic ra ng li xy dng v hon thin b my nh nc - yu t
trung tm ca HTCT. thc hin mc tiu , phi tng cng hiu lc ca
b my nh nc, m rng dn ch XHCN, pht huy quyn lm ch ca
nhn dn trong xy dng v qun l nh nc, ng thi tng cng s lnh
o ca ng trn mi lnh vc. Ngy nay, khi thi i CMKHKT pht trin
nh v bo, bng n thng tin, s nghip i mi, xy dng v bo v t
nc din ra trong tnh hnh th gii din bin nhanh chng, phc tp. Trong
k , vic tip tc xy dng v hon thin nh nc php quyn l i hi
KQ v ph hp vi xu hng chung ca thi i.

Phn tch c th 5 quan im

* Quan im 1: Xy dng nh nc XHCN ca dn, do dn v v dn, ly
lin minh giai cp cng nhn vi giai cp nng dn v tng lp tr thc lm
nn tng do ng CSVN lnh o. Thc hin y quyn lm ch ca
nhn dn, gi nghim k cng x hi, chuyn chnh vi mi hnh ng
xm phm li ch ca T quc v ca nhn dn. Thc cht quan im ny
c 2 yu cu:
- Xy dng nh nc php quyn khng c lm bin dng v thay
i bn cht ca kiu nh nc nc ta hin nay. Do , nh nc php
quyn m chng ta xy dng vn phi m bo cc tiu ch: Quyn lc nh
nc thuc v nhn dn; Nh nc vn phi l nh nc XHCN da trn nn
tng ca lin minh cng-nng-tr thc; Nh nc phi do ng CSVN
lnh o; l nh nc thc hnh dn ch mt cch rng ri; phi l
nh nc chuyn chnh v sn.
- Tt c nhng thnh tu v xy dng v hon thin nh nc t 1945
n nay vn phi c ttc k tha. ng thi ch ngha Mc - Lnin v t
tng HCM v nh nc kiu mi vn phi l kim ch nam cho chng ta c
v l lun ln thc tin.
ng ta xy dng quan im ny da trn cc c s sau:
+ V phng din l lun: nh nc php quyn khng phi l mt kiu
nh nc m n l mt m hnh quan im v kinh nghim ttin v vai tr
ca php lut trong t chc v hot ng ca b my nh nc v sng x
hi
+ V phng din thc tin: Bi hc v s sp ca nh nc Lin X
c ngun gc su xa, ch trng xy dng nh nc php quyn XHCN nu
khng c ch o su sc s b li dng, bp mo.
* Quan im 2: Quyn lc nh nc l thng nht, c s phn cng v
phi hp gia cc c quan nh nc trong vic thc hin cc quyn lp
php, hnh php v t php. y va l mt quan im ch o va l mt
nguyn tc quan trng c bn trong t chc v hot ng ca b my nh
nc ta.
- V mt ni dung, tnh cht, mc ch, quyn lc nh nc trong nh
nc php quyn l thng nht. Trc tin s thng nht trong quyn lc
nh nc bt ngun t s thng nht trong ch quyn ca nhn dn, tc l
mi quyn lc ca nh nc thuc v nhn dn. Nhn dn l ch th duy

nht thc hin quyn lc nh nc v cng l thng nht ca quyn lc nh

nc. S thng nht ny l thng nht trong mc tiu thc hin quyn lc
nh nc, l phc v nhn dn, cho d l b my lp php, hnh
php hay t php.Nhn dn thc hin quyn lm ch ca mnh mt cch
ttip (dn ch ttip) hoc thng qua i biu ca mnh, bin ch ca mnh
thnh ch nh nc, thnh quy phm c tnh bt buc chung /v mi
thnh vin ca x hi (dn ch i din).
- Bng s phn cng quyn lc nh nc, dn n s chuyn mn ho
t cho php c c nng sut, cht lng, hiu qu cao hn so vi phn
cng. Nh vo phn cng l quyn lc m ngi ta gim thiu c tnh
trng c on, chuyn quyn, lm quyn trong b my nh nc.
- Trong nh nc php quyn c quan Ngh vin (QH) l c quan duy
nht c quyn lp hin v lp php, Chnh ph l c quan hnh php, chp
hnh ca QH v l c quan HCNN cao nht ca nc CHXHCNVN, do QH bu
ra, chu trch nhim v bo co v hot ng ca mnh trc QH c quyn
ra cc vn bn php qui (N,NQ...) TAT v VKSTC l c quan t php, thi
hnh lut php v gim st vic thi hnh php lut. Nhng VN th s phn
cng quyn hnh php l c th ho hin php, lut bng cc vn bn di
lut t chc thc hin gi l quyn lp quy; Quyn HCNN; Quyn lm
chnh sch.
- Quyn lc khi c phn chia c kh nng lm pht sinh tnh trng
mi. V vy, n c th b chia ct, manh mn. N c th to ra s quay lng
li vi nhau gia cc c quan nh nc (quyn anh, quyn ti) thiu i
s phi hp, dn n li ch chung ca ton cc c th b nh hng. V th
qui nh phi hp chnh l gii quyt nhm khc phc mt thi qu, cc
oan ca phn cng tc l lm cho cc c quan phi phi hp , h tr vi
nhau thc hin mc tiu chung ca b my nh nc nhm khc phc
tnh trng ct c quyn lc.
Nh vy, 2 nguyn tc ny kt hp c 2 yu t l m bo tnh c
lp tng i cho mi nhnh quyn lc; Phi xc lp c s lin kt h tr
to tin ln nhau gia cc nhnh quyn lc thc thi ton b quyn lc
. Khi kt hp quan im ny cn trnh 2 khuynh hng: Tuyt i ho s
phn cng c th dn ti phn cng trit , chia ct quyn lc nh nc;
Tuyt i ho phi hp dn n tnh trng tp trung quan liu, tnh trng v
trch nhim trong b my nh nc.
* Quan im 3: Thc hin nguyn tc tp trung dn ch trong t chc
v hot ng ca b my nh nc: y l quan im ch o, va l
nguyn tc c bn trong t chc v hot ng ca b my nh nc ta.
Quyn lc nh nc phi tp trung thng nht t trn xung, nhng s
tp trung quyn lc y khng phi l c on, quan liu m phi c s
bn bc thng nht.
Trong nguyn tc ny yu t quyn lc l yu t gc, nn tng, cn
dn ch ch l tnh cht ca s tp trung.
Ni dung ca nguyn tc tp trung dn ch thng c th hin cc
ch nh php l v bu c, b nhim, ra quyt nh, mi qh gia c quan
cp trn vi c quan cp di, gia c nhn ph trch vi tp th lnh o.
Khi thc hin nguyn tc ny cn trnh 2 khuynh hng:

Nu tuyt i ho tp trung c th dn n tnh trng c quyn,

chuyn ch; Nu tuyt i ho dn ch s dn n dn ch qu trn, v
chnh ph v n ph nh trch nhim c nhn trong qun l iu hnh.
Khi i mi v xy dng, cn ch trng tng cng s lnh o v iu
hnh tp trung thng nht ca TW, nhng ng thi phi pht huy tnh ch
ng, nng ng ca a phng, khc phc khuynh hng phn tn cc b
v tp trung quan liu.
* Quan im 4: Tng cng php ch XHCN, qun l x hi bng php
lut, ng thi coi trng gao dc nng cao o c trong x hi. y l mt
quan im c ngha c bit quan trng, ch o sut qu trnh ci cch
v xy dng nh nc php quyn.
Mt l, tng cng php ch XHCN, qun l x hi bng php lut.
Xy dng nh nc php quyn tt yu phi xy dng bng php lut.
Khng c mt nh nc php quyn no li t chi vic qun l x hi bng
php lut.
Qun l x hi bng php lut l yu cu khch quan ca mt x hi
cng bng, dn ch, vn minh l phng php ch yu bo m hiu lc
qun l ca nh nc.Xy dng nh nc php quyn hot ng trn c s
php lut, thc hin qun l x hi bng php lut l xy dng mt nh
nc bo m s thng tr ca php lut trong mi lnh vc ca i sng x
hi, bo m cho ton x hi tun th nghim ngt php lut. Mt khc,
nh nc qun l x hi bng nhiu cng c: php lut, o c, t chc,
thuyt phc, s dng tp qun, chnh sch. Nhng trong nhng cng c ny
, php lut bao gi cng c xc nh l cng c c bn nht. V so vi
nhng cng c khc php lut bao gi n cng c u th hn: N l loi quy
tc ph bin trong ton x hi; n xm nhp, tc ng n tng c th (cn
nhng cng c khc ch tc ng n mt s dn c). Mt khc, php lut
bao gi cng c th hin bng vm bn, qui nh c th, ngn gn, khng
th hiu theo nhiu cch, trong khi qui phm o c khng th c; Hn
na php lut c tnh cng ch, n c m bo bng sc mnh ca nh
nc nh vy php lut c sc mnh ring ca n.
Vi 3 u th trn khng mt nh nc no khng s dng php lut nh
l mt cng c qun l x hi. Do phi tng cng php ch, c ngha
l tng cng hot ng xy dng php lut, xy dng h thng php lut
hon chnh, ng b, cht lng cao. php lut phi c xy dng kp thi,
ph hp vi thc trng KTXH. C c ch xy dng v ban hnh php lut
hp l va bo m ban hnh php lut kp thi, va bo m cht lng
ca cc vn bn php lut;Tng cng hot ng t chc thhin php lut
sao cho ng b, nghim minh. Trin khai ctc tuyn truyn, gii thch,
hng dn, gio dc php lut bng nhiu hnh thc, bin php vi s tham
gia ca nhiu lc lng; Tng cng hot ng x l vi phm php lut.
Thc hin nguyn tc mi ngi bnh ng trc php lut
Hai l, ng thi coi trng gio dc nng cao o c trong x hi. y
l mt sng ro ca ng ta v NNPQXHCN. php lut v o c u l
nhng cng c iu chnh cc quan h x hi ph vi ch nguyn vng
ca nhn dn, kt hp s iu chnh cc quan h x hi c bn khng ch
bng cc quy phm php lut m cn bng cc quy tc o c mi, kt
hp hi ho gia php tr v c tr.V mt h thng php lut cho d c

hon chnh n my cng khng th iu chnh ht mi quan h x hi. y

l mt quan im nhm khc phc tnh trng nu tuyt i ho vai tr ca
php lut l mt sai lm.
* Quan im 5: Tng cng s lnh o cu ng /v s nghip xy
dng nh nc php quyn XHCN.
Mt ng cm quyn khng th khng lnh o, s lnh o ca ng
l mt tt yu khch quan.V ng l i tin phong chnh tr ca giai cp
cng nhn v nhn dn lao ng, i biu trung thnh cho li ch ca c
dn tc. S lnh o ca ng Cng sn chnh l nhm bo m tnh chnh
tr, nh hng chinh tr trong hot ng ca nh nc. ng lnh o, th
lnh o nh th no? Khng nh trc y, ng khng th cm tay ch
vic, bao bin, lm thay do vy phi i mi.
ng lnh o nh nc php quyn thng qua vic tng cng cht
lng tnh lun c KH trong vic hoch nh ng li chin lc trong vic
xy dng nh nc php quyn, lm cho ng li, chin lc ph hp vi
cuc sng, ph hp vi XHVN v ph hp vi th gii ng i.. Cht lng
ca chin lc ng li phi c tnh KH, tc l ng li ctr phi ng n
to bu khng kh dn ch trong x hi.
+ ng lnh o nh nc php quyn thng qua ctc t chc CB, y
l mt c quyn chn chnh ca mt ng cm quyn. Do vy ng c
quyn gii thiu nhng V u t nht trong ng vo ng c nhng chc v
trong b my nh nc. Tuy nhin, chn chnh nhng phi tun th q php
lut v tiu chun, c cu.
+ ng lnh o thng qua s gng mu ca tng V, tng t chc
ng trong vic tun th v s dng php lut bv cc quyn v li ch
chnh ng ca bn thn ca tng ngi khc hoc ca nh nc.;
+ ng lnh o nh nc php quyn thng qua ctc ktra ng. ng
bit V ca cc t chc ng vi phm n u? Tun th ntn?Thng qua
ctc ny ng nm c ng li ch trng ca ng i vo ttin cuc
sng n u iu chnh, b sung.
.
Mt s kt qu t c trong xy dng Nh nc php quyn Vit Nam
trong thc tin.
- V xy dng, cng c, ci cch, hon thin t chc v hot ng ca
Nh nc.
Tip tc pht huy cao bn cht dn ch ca nh nc, to iu kin
cho nhn dn lao ng thc hin ngy cng tt hn quyn lm ch ca
mnh thng qua cc hnh thc dn ch i din v dn ch trc tip, tham
gia tch cc vo xy dng v bo v nh nc, kim tra gim st hot ng
ca nh nc, cn b, cng chc nh nc.
Kin ton mt bc b my nh nc theo hng tinh gn, trong sch,
vng mnh hot ng c hiu lc v hiu qu; nng cao trch nhim ca
cn b, cng chc nh nc trc nhn dn. Cc th ch hnh chnh nh
nc v t chc hnh chnh nh nc u c tng cng, nn hnh chnh

nh nc ang i mi theo xu hng dn ch, trong sch, vng mnh,

tng
bc
hin
i
ho.
m bo v tng cng s lnh o ca ng i vi Nh nc.
Tin hnh kin quyt thng xuyn cng tc u tranh chng tham
nhng, quan liu, x l nghim nhng ngi vi phm ng thi tng cng
cng tc tuyn truyn, gio dc php lut, cng c k lut trong ni b c
quan nh nc.
- cng tc xy dng php lut c quan tm hn, c ch xy dng php
lut c i mi, do h thng php lut c nhng i mi quan trng
ph hp vi s thay i c ch kinh t, vi tnh hnh v nhim v mi ca
thi k cng nghip ho, hin i ho t nc v hi nhp quc t.
Hin php c sa i thch ng vi i hi ca tnh hnh. Cc vn bn
lut c quan tm ban hnh iu chnh cho hu ht cc lnh vc ca i
sng x hi. H thng php lut pht trin kh cn i, iu chnh cho cc
lnh vc: t chc, hot ng ca nh nc, trong thc hin nhim v bo v
T quc; trong lnh vc kinh doanh, trong bo v quyn ca cng dn v cc
ch th...
Hot ng tuyn truyn gio dc php lut c tng cng. Nh nc
dn thc s da vo php lut qun l nh nc v qun l x hi.
* Nhng tn ti cn khc phc
T chc, hot ng ca b my nh nc vn cn cng knh, nhiu tng,
nhiu nc, chng cho v chc nng, nhim v, thm quyn; tiu chun cn
b, cng chc nh nc cha c xc nh r; hiu lc v hiu qu hot
ng ca b my nh nc cha cao.
Hot ng lp php bc l mt s bt cp trong thit k hon thin
tng th h thng php lut v trong xc nh th t u tin cn thit ca
tng vn bn php lut cng nh nng cao tnh kh thi v tnh hiu lc ca
vn bn php lut.
Hot ng ca b my hnh chnh nh nc cn bc l khng t nhng
nhc im, nhiu mt cn cha theo kp v p ng yu cu ca s nghip
i mi. T chc hnh chnh cha thng sut, cn hn ch trong vic x l
mi quan h ngang, thm ch cn hin tng cc b, bn v. Ch phn
cp trch nhim cn thiu rnh mch. Thm quyn c nhn cha c quy
nh r. Phong cch lm vic trc dn ca cn b, cng chc cn l vn
bc xc.
V lnh vc t php, t chc v hot ng cn nhiu bt cp, sai st.
Trong qu trnh xy dng nh nc php quyn x hi ch ngha
Vit Nam, cn phi tip thu, k tha v pht huy nhng g cc
nh nc trong lch s dn tc v trn th gii?

K tha c chn lc nhng phng thc t chc v hot ng c hiu

qu ca cc nh nc trong lch s Vit Nam cng nh trn th gii. Trong
qu trnh hc hi, tip thu c chn lc kinh nghim xy dng nh nc trn
th gii, hon ton cn thit khi chng ta hc hi, tip thu c chn lc kinh
nghim v cch thc t chc v phng thc hot ng ca nh nc php
quyn t sn hin i. Trong qu trnh , chng ta cn tip tc nghin cu,
lm sng t nhng vn t ra cho thc tin xy dng v hon thin nh
nc php quyn x hi ch ngha Vit Nam hin nay nh: vn phn
cng v kim sot quyn lc; vn phng thc lnh o ca ng i vi
nh nc; vn xy dng b my cng chc hiu qu; vn xy dng x
hi cng dn.
43. Phn tch khi nim tn ti x hi v cc yu t c bn hp
thnh tn ti x hi? Trong s cc yu t c bn hp thnh tn
ti x hi th yu t no l quan trng nht, ti sao?
Khi nim tn ti x hi
Tn ti x hi dng ch phng din sinh hot vt cht v cc iu kin
sinh hot vt cht ca x hi.
Cc yu t c bn to thnh tn ti x hi bao gm: phng thc sn xut
vt cht, cc yu t thuc v iu kin t nhin - hon cnh a l v dn c. Cc yu t tn ti trong mi quan h thng nht bin chng, tc ng
ln nhau to thnh iu kin sinh tn v pht trin ca x hi
Trong phng thc sn xut vt cht l yu t c bn nht
- Tn ti x hi l khi nim ca ch ngha duy vt bin chng v x hi,
dng ch ton b i sng vt cht, cng ton b nhng iu kin
sinh hot vt cht ca x hi.
- Tn ti x hi bao gm cc yu t c bn l hon cnh a l, iu kin
dn s v phng thc sn xut. Trong phng thc sn xut l yu
t quyt nh tnh cht v kt cu ca x hi, quyt nh s vn ng
v pht trin ca x hi
Hon cnh a l: bao gm cc yu t nh ti nguyn, khong sn,
kh hu, t ai l nhng yu t nh hng thng xuyn, tt yu
n s tn ti v pht trin ca x hi nhng khng gi vai tr
quyt nh pht trin ca x hi. trnh khc nhau ca x hi,
mc nh hng ca t nhin i vi x hi c khc nhau.
iu kin t nhin nh hng n s phn cng lao ng v b tr
ca lc lng sn xut s phong ph, a dng ca t nhin l c s

t nhin ca vic phn cng lao ng trong x hi. T nhin c th

to iu kin thun li v cng c th gy ra kh khn trong sn
xut.
S tc ng ca con ngi n t nhin s lm cho t nhin bin
i theo hai hng: lm cho t nhin phong ph thm, to iu kin
thun li cho sn xut v i sng con ngi hoc lm cho t nhin
ngho nn i v gy kh khn, cn tr cho i sng con ngi. CcMc ch ra Nu vn minh c pht trin mt cch t pht
khng c hng dn mt cch khoa hc th li sau mt bi
hoang mc
iu kin dn sbao gm cc yu t dn s, mt dn s, phn
b dn c, t l tng dn s l iu kin thng xuyn tt yu ca
s pht trin x hi. Nhng khng gi vai tr quyt nh s pht
trin ca x hi.
iu kin dn s nh hng n ngun lao ng, t chc phn
cng lao ng x hi cng nh cc chnh sch pht trin vn ho
tinh thn khc. Vic phn b dn c khng phi theo mun ch
quan m phi ph thuc vo trnh pht trin ca sn xut v ch
x hi.
Vai tr ca dn s ngy nay l vn bng n dn s. Nu sn
xut c k hoch nhng tng trng dn s khng c k hoch th
t n s ph v k hoch ca sn xut. Nc ta hin nay tnh hnh
tng dn s din ra qu nhanh, nu mun c mt x hi vn minh
v ton th ngi dn c cuc sng m no, hnh phc th nhim v
k hoch ho dn s l mt vn ht sc cn thit gi vng an
ninh, vn ho x hi v n nh cuc sng. Vn n nh dn s
nhm gii quyt vic lm cho ngi lao ng c u tin hng u
trong chnh sch pht trin ca x hi.
Phng thc sn xut: L cch thc con ngi lm ra ca ci vt
cht. l mi quan h bin chng gia quan h sn xut v lc
lng sn xut. N l nhn t quyt nh tnh cht, kt cu ca x
hi v quyt nh s vn ng, pht trin ca x hi qua cc giai

on lch s. Khi phng thc sn xut mi ra i thay th phng

thc sn xut c li thi, lc hu, th mi mt ca i sng x hi
cng c s thay i cn bn theo. Lch s x hi loi ngi trc ht
l lch s ca cc phng thc sn xut k tip nhau trong qu trnh
pht trin. Nghin cu nhng quy lut lch s x hi l nghin cu
trong phng thc sn xut do x hi thc hin mi giai on lch s
nht nh, trong ch kinh t x hi ch khng phi tm trong t
tng hay trong u khc..
44. Phn tch mi quan h gia tm l x hi v h t tng, ti sao
tm l x hi v h t tng l hai giai on thp v cao ca
thc x hi nhng tm l x hi li khng trc tip sinh ra h t
tng?
-

Phn tch mi quan h gia tm l x hi v h t tng:

+ Tm l xa hi: bao gm toan b tinh cam ,c mun ,tm trang, tp quan.. ca con ngi ,ca mt b phn xa hi
hoc ca toan xa hi hinh thanh di anh hng trc tip ca i sng hang ngay ca ho va phan anh i sng o.
c im ca tm l xa hi la phan anh mt cach trc tip iu kin sinh sng hang ngay ca con ngi , la s phan
anh co tinh cht t phat,thng ghi lai nhng mt b ngoai ca tn tai xa hi. No khng co kha nng vach ra y , r
rang, su sc ban cht cac mi quan h ca con ngi.
Nhng quan im ca con ngi trinh tm l xa hi con mang tinh kinh nghim ,cha c th hin v mt l
lun ,yu t tri tu an xen vi yu t tinh cam .Tuy nhin khng th ph nhn vai tro ca tm l xa hi trong s phat
trin ca thc xa hi.
+ H t tng la trinh nhn thc l lun v tn tai xa hi ,la h thng nhng quan im ,t tng (chinh tri, trit
hoc, ngh thut, tn giao ), kt qua ca s khai quat hoa nhng kinh nghim xa hi. H t tng c hinh thanh mt
cach t giac ngha la tao ra bi cac nha t tng ca nhng giai cp nht inh va c truyn ba trong xa hi.
+ Mi quan h gia h tu tng va tm l xa hi: Tm l xa hi va h t tng xa hi la hai trinh , hai phng thc
phan anh khac nhau ca thc xa hi, nhng co mi quan h, tac ng qua lai vi nhau ,chng co cng mt ngun gc
la tn tai xa hi, u phan anh tn tai xa hi. Tm l xa hi co mi lin h hu c vi h t tng : Cuc sng sinh
ng phong ph se gip cho h t tng xa hi,cho l lun bt x cng ,bt sai lm, va ngc lai h t tng, l lun
xa hi, gia tng yu t tri tu cho tm l xa hi.
Tm l x hi v h t tng la hai giai oan thp va cao ca thc xa hi nhng tm l xa hi lai khng trc
tip sinh ra h t tng vi h t tng ngoai vic phan anh tn tai xa hi trc tip no con mang yu t k tha lich s
trong s phat trin. Bt ki t tng nao khi phan anh cac mi quan h ng thi thi ng thi cng k tha nhng hoc
thuyt xa hi, nhng t tng a tn tai trc o. Nh vt, h t tng xa hi lin h hu c vi tm li xa hi, chiu s
tac ng ca tm li xa hi.

LP BUI TI
Tm l x hi bao gm toan b tinh cam, c mun, thoi quen, tp quan ca con ngi, ca mt b phn xa
hi hoc toan b xa hi hinh thanh di anh hng trc tip ca i sng hang ngay ca ho va phan anh i
sng o.
Tm l xa hi co c im: phan anh trc tip tn tai xa hi, nhng o la trinh phan anh thp, phan anh t
phat tn tai xa hi. Tm l xa hi ghi lai nhng mt b ngoai ca xa hi nn no khng vach ra y , r rang,
su sc ban cht cac mi quan h xa hi. Nhng quan nim ca con ngi trinh tm l xa hi mang tinh

cht kinh nghim, yu t tri tu an xen vi yu t tinh cam cha th hin v mt l lun. No co vai tro quan
trong trong vic phat trin thc xa hi.
H t tng la trinh cao ca thc xa hi, hinh thanh khi con ngi nhn thc su sc hn v nhng iu
kin sinh hoat vt cht ca minh. H t tng co kha nng i su vao ban cht s vt, vao cac mi quan h xa
hi.
H t tng la nhn thc l lun v tn tai xa hi, la h thng nhng quan im t tng (chinh tri, trit hoc,
ao c, ngh thut, tn giao) la kt qua ca s khai quat hoa nhng kinh nghim xa hi. H t tng c
hinh thanh mt cach t giac, ngha la no c hinh thanh t giac bi cac nha khoa hoc va c truyn ba trong
xa hi.
Khi nghin cu v h t tng cn co s phn bit h t tng khoa hoc va h t tng khng khoa hoc. H t
tng khoa hoc phan anh chinh xac, khach quan cac mi quan h vt cht ca xa hi. Con h t tng khng
khoa hoc tuy cng phan anh cac mi quan h vt cht xa hi nhng di mt hinh thc sai lm, h ao, xuyn
tac khach quan.
La mt b phn ca thc xa hi, h t tng anh hng rt ln n s phat trin ca khoa hoc. Lich s cac
khoa hoc t nhin a cho thy tac ng rt quan trong ca h t tng, c bit la vai tro ca t tng trit hoc
trong qua trinh khai quat tai liu.
Mi quan h gia h t tng va tm l xa hi.
H t tng va tm l xa hi tuy la hai trinh , hai phng thc phan anh khac nhau ca thc xa hi, nhng
chng co mi lin h tac ng qua lai ln nhau. Ca hai u co ngun gc t tn tai xa hi va phan anh tn tai
xa hi. Nhng trong o, tm l xa hi tao iu kin thun li hoc gy tr ngai cho s hinh thanh, s truyn
ba, s tip thu ca con ngi i vi mt h t tng nht inh (tm l, tinh cam giai cp la iu kin thun
li cho cac thanh vin giai cp tip thu h t tng ca giai cp). Mi lin h gia h t tng (c bit la t
tng khoa hoc, tin b) vi tm l xa hi, vi s sinh ng phong ph ca i sng thc tin se gip cho h
t tng bt x cng, giam sai lm.
Ngc lai, h t tng, l lun xa hi se lam gia tng yu t tri tu cho tm l xa hi. H t tng khoa hoc se
thc y tm l xa hi phat trin theo hng ng n, lanh manh. H t tng phan khoa hoc se kich thich
nhng yu t tiu cc ca tm l xa hi phat trin.
H t tng khng ra i trc tip t tm l xa hi, khng la s biu hin trc tip ca tm l xa hi.
Bt k t tng nao khi phan anh cac mi quan h ng thi thi ng thi cng tha k cac hoc thuyt xa
hi, nhng t tng va quan im a tn tai trc o. Thi d, t tng tn giao thi k phong kin th hin
li ich ca giai cp phong kin nhng lai c bt ngun trc tip t nhng t tng duy tm thi c ai va
nhng t tng ao C c thi k u cng nguyn. S ra i phat trin ca t tng trit hoc Mac, cng
khng trc tip ra i t tm l xa hi ca giai cp cng nhn lc o, ma la s khai quat l lun t kinh
nghim ca cuc u tranh ca giai cp cng nhn, phan anh iu kin kinh t - xa hi lc o, khai quat cac tri
thc ca nhn loai, k tha trc tip t cac hoc thuyt trit hoc, kinh t hoc chinh tri va ch ngha xa hi khoa
hoc th k XVIII u th k XIX
R rang, h t tng xa hi lin kt hu c vi tm l xa hi, nhng no khng n gian la s c c tm l

xa hi.

45. Phn tch mi quan h bin chng gia tn ti x hi v thc

x hi v rt ra nhng ngha v mt phng php lun?
-

Phn tich mi quan h bin chng gia tn tai xa hi va thc xa hi:

+ thc xa hi phan anh tn tai xa hi, do tn tai xa hi quyt inh.

i)
Quan nim duy tm coi tinh thn, t tng la ngun gc ca moi hin tng xa hi, quyt inh tin trinh phat
trin ca moi xa hi.
ii) Ch ngha duy vt thi khng inh rng:
- Tn tai xa hi quyt inh thc xa hi, thc xa hi ch la s phan anh tn tai xa hi.
- Tn tai xa hi nh th nao thc xa hi nh th y. Mi khi tn tai xa hi bin i thi nhng quan im v chinh tri,
phap quyn, trit hoc, ao c, vn hoc, ngh thut ... sm mun se bin i theo. Vi vy nhng thi k lich s khac
nhau nu chng ta thy co nhng l lun, quan im, t tng xa hi khac nhau thi o la do nhng iu kin khac nhau
ca i sng vt cht quyt inh.
+ Tinh c lp tng i ca thc xa hi: thc xa hi do tn tai xa hi quyt inh. Nhng thc xa hi khng
hoan toan th ng, no co tinh nng ng, co tinh c lp tng i trong s phat trin ca minh.
Tinh c lp tng i ca thc xa hi biu hin nhng mt di y:
i) thc xa hi thng lac hu hn so vi tn tai xa hi. Do sc manh ca thoi quen, tp quan truyn thng, do
nhng lc lng xa hi, ang phai, giai cp li thi tim moi cach duy tri thc c, chng lai thc xa hi mi tin b
hn.
ii) Tinh vt trc ca t tng tin b khoa hoc. T tng ca con ngi, nht la t tng trit hoc, khoa hoc, ngh
thut co th ong vai tro d bao tng lai, tim ra c khuynh hng phat trin ch ao hoat ng thc tin ca con
ngi.
iii) Tinh k tha trong s phat trin ca thc xa hi. Nhng quan im va l lun ca mi thi ai khng xut hin
trn manh t trng khng, ma c tao nn trn c s nhng tai liu l lun ca cac thi ai trc, tc la co quan h
k tha vi thc t tng ca thi ai trc.
iv) S tac ng qua lai gia cac hinh thai thc xa hi trong s phat trin ca chng. thc xa hi c th hin
di nhiu hinh thai c th (chinh tri, phap quyn, ao c, trit hoc, ngh thut, tn giao, khoa hoc). Mi hinh thai
thc xa hi phan anh mt i tng nht inh, mt pham vi nht inh ca tn tai xa hi, nhng gia chng co mi quan
h vi nhau. S lin h tac ng o lam cho mi hinh thai thc co nhng tinh cht va nhng mt khng th giai thich
c mt cach trc tip bng tn tai xa hi hay bng cac iu kin vt cht.
v) S tac ng tr lai ca thc xa hi i vi tn tai xa hi: y la mt trong nhng biu hin quan trong nht ca
tinh c lp tng i ca thc xa hi, biu hin tp trung vai tro ca thc xa hi i vi tn tai xa hi.
thc tin b - cach mang : Thc y xa hi phat trin
thc lac hu : ngn can s phat trin ca xa hi .
Tom lai: thc xa hi ph thuc vao tn tai xa hi, nhng no co tinh c lp tng i ca no. Vi vy nu ch thy
tn tai xa hi quyt inh thc xa hi mt cach may moc, se ri vao ch ngha duy vt tm thng, ngc lai, nu
tuyt i hoa vai tro ca thc xa hi, khng thy vai tro ca tn tai xa hi se ri vao ch ngha duy tm.
- ngha phng phap lun :
+ Khi nghin c cac hin tng thc, khng c dng lai cac hin tng thc ma phai i su phat hin nhng
mu thun ca i sng xa hi la nay sinh cac hin tng thc y .
+ Mun khc phc cac hin tng thc c xy dng thc mi phai ch tao lp c hin thc i sng, no la
manh t tt nay sinh, tn tai phat trin cac hin tng thc .

+ Coi trong cuc cach mang vn hoa-t tng, co tac ng rt manh tr lai hin thc cuc

sng. Co ngha i vi qua trinh hinh thanh nn vn hoa mi con ngi mi .

46. Ti sao trong cng cuc xy dng ch ngha x hi Vit Nam
chng ta tt yu phi xy dng nn tng tinh thn ca x hi,
nhng ni dung c bn ca nn tng tinh thn l g?
Vn hoa la nn tang tinh thn ca xa hi: Vi no c thm nhun trong mi con ngi va trong ca
cng ng, c truyn lai, ni tip va phat huy qua cac th h, c vt cht hoa va khng inh
vng chc trong cu trc chinh tri - xa hi ca dn tc.
T khi ang ta ra i va trong sut lich s lanh ao cach mang nc ta, ang ta lun coi vn hoa
la mt b phn quan trong ca s nghip cach mang. Quan im nay c cp trong Cng
lnh, ng li, chin lc ca ang va a c Nghi quyt Hi nghi TW 5 Khoa VIII khng
inh: Vn ha l nn tng tinh thn ca x hi, va l mc tiu, va l ng lc thc y s
pht trin KT-XH
Khi nim, bn cht ca vn ha :
Thut ng vn hoa xut hin t lu i trong ngn ng nhn loai va cho n nay vn hoa
la mt trong nhng khai nim phc tap va kho xac inh. Song, co th inh ngha vn hoa nh sau:
vn ha l hot ng tinh thn nhm pht huy nhng nng lc bm sinh v bn cht ca con
ngi sng to ra cc gi tr vt cht v tinh thn da trn cc chun mc : chn, thin,
m nhm duy tr s tn ti v pht trin ca c nhn v cng ng x hi. Vn ha cng l
hot ng nhm to ra nhng gi tr nhng chun mc x hi, l mi trng th 2, ci ni
nui dng s hnh thnh nhn cch con ngi. Theo inh ngha ca Tng th k UNESCO
thi vn ha l tng th sng ng cc hot ng sng to ca cc c nhn v cc cng ng
trong qu kh v trong hin ti. Qua cc th k, hot ng sng to y hnh thnh nn h
thng cc gi tr, cc truyn thng v th hiu - nhng yu t xc nh c tnh ring ca mi
dn tc.
Hoat ng vn hoa la hoat ng san xut ra cac gia tri vt cht va gia tri tinh thn nhm giao
dc con ngi khat vong hng ti cai chn, cai thin, cai m va kha nng sang tao ra chn,
thin, m trong i sng. Vi ngha o thi vn hoa co mt trong tt ca cac hoat ng ca con
ngi, d o la hoat ng san xut vt cht va san xut tinh thn, hay trong quan h giao tip, ng
x xa hi trong thai ng x vi thin nhin.
Vn hoa co 7 thuc tinh : mt l vn hoa mang tinh lich s, hai l vn hoa mang tinh truyn thng do
nhng gia tri vn hoa c lu gi, phat trin va truyn ba qua cac giai oan lich s t th h nay sang
th h khac, ba l vn hoa mang tinh dn tc th hin r ban sc vn hoa dn tc, vn hoa noi ln
c im ca mt dn tc, biu hin ban lnh, tm hn, ct cach ca 1 dn tc, bn l vn hoa mang
tinh gia tri (vt th, phi vt th, vt cht hoc tinh thn), nm l vn hoa bao gi mang tinh nhn sinh,
ch co con ngi mi sang tao vn hoa va hoan thin minh thng qua mi trng vn hoa, su l vn
hoa mang tinh phat sinh va by l trong xa hi co giai cp, vn hoa bao gi cng mang tinh giai cp.
Vn ha l ng lc thc y pht trin: Vn hoa khi dy va phat huy moi tim nng sang
tao ca con ngi. Trong thi ai ngay nay, vic phat huy tim nng sang tao ca con ngi co tm
quan trong t bit, tim nng sang tao nay nm trong cac yu t cu thanh vn hoa, ngha la trong s
hiu bit, tm hn, ao l, li sng, thi hiu, trinh thm m ca mi ca nhn va ca ca cng ng.
Ham lng tri tu, ham lng vn hoa trong cac lnh vc ca i sng con ngi ngay cang cao thi

kha nng phat trin kinh t - xa hi cang ln. Do vy, i vi mt nn kinh t, mun phat trin bn
vng thi ng lc khng th thiu la phat trin vn hoa.
Vn hoa la si ch xuyn sut toan b lich s ca dn tc, no lam nn sc sng manh lit, gip cng
ng dn tc Vit Nam vt qua song gio va thac ghnh tn tai va khng ngng phat trin. Vi vy,
chng ta ch trng lam cho vn hoa thm su vao moi lnh vc ca i sng xa hi cac gia tri vn
hoa tr thanh nn tang tinh thn bn vng ca xa hi, tr thanh ng lc phat trin kinh t - xa hi
+ Ngun lc ni sinh ca s phat trin ca mt dn tc thm su trong vn hoa. S phat trin ca mt
dn tc phai vn ti cai mi, tip nhn cai mi, tao ra cai mi, nhng lai khng th tach ri ci
ngun. Phat trin phai da trn ci ngun, bng cach phat huy ci ngun. Ci ngun o ca mi quc
gia, dn tc la vn hoa.
+ Kinh nghim i mi nc ta cng chng t rng, ngay ban thn s phat trin kinh t cng khng
ch do cac nhn t kinh t thun ty tao ra, ma no con do cac gia tri vn hoa ang c phat huy.
+ Ngay nay, trong iu kin cuc cach mang khoa hoc va cng ngh hin ai, yu t quyt inh cho s
tng trng kinh t la tri tu. Vi vy, mt nc giau hay ngho khng ch ch co nhiu hay it tai
nguyn va lao ng ma trc ht la co kha nng phat huy n mc cao nht tim nng sang tao ca
ngun lc con ngi hay khng. Tim nm sang tao nay nm trong cac yu t cu thanh vn hoa.
+ Trong n kinh t thi trng, mt mt vn hoa da vao tiu chun ca cai ng, cai tt, cai p
hng dn va thc y ngi lao ng. Mt khac vn hoa s dng sc manh ca cac gia tri truyn
thng, ca ao l dn tc han ch xu hng sng bai li ich vt cht, sng bai tin t.
+ Trong vn bao v mi trng vi s phat trin bn vng, vn hoa gip han ch li sng chay theo
ham mun qua mc ca i sng xa hi tiu th, dn n ch can kit tai nguyn thin nhin,
nhim mi trng.
Vn ha l mc tiu ca s pht trin: Vn hoa th hin trinh d phat trin v thc, tri tu,
nng lc san tao ca con ngi. Vi s phat trin ca vn hoa, ban cht nhn vn, nhn ao ca mi ca
nhn va ca cng ng c bi dng va phat huy, tr thanh gia tri cao qu va chun mc ca toan xa
hi.
+ Mc tiu xy dng mt xa hi Vit Nam dn giau, nc manh, xa hi cng bng, dn ch, vn
minh chinh la mc tiu vn hoa.
+ Thc t cho thy, mi quan h gia vn hoa va phat trin la vn bc xc ca mi quc gia. Nht
la cac nc vn trc y la thuc ia thi vic giai quyt vn nay lai co ngha ht sc quan trong.
Tuy nhin, trong nhn thc va hanh ng, mc tiu kinh t thng ln at mc tiu vn hoa va c t
vi tri u tin trong cac k hoach, chng trinh, chinh sach phat trin.
Vn ha c vai tr quan trng trong vic bi dng, pht huy nhn t con ngi v xy
dng x hi mi.
Vic phat trin kinh t - xa hi cn n nhng ngun lc khac nhau: tai nguyn thin nhin, vn,
nhng cac tai nguyn thin nhin nay u co han va co th bi khai thac can kit. Ch co tri thc con
ngi mi la ngun lc v han, co kha nng tai sinh va t sinh khng bao gi can kit. cac ngun lc
khac se c s dng co hiu qua khi ngun lc co ngi co cht lng cao.

47. Ch ra nhng im tng ng v khc bit gia quan nim v

con ngi trong trit hc phng ng vi quan nim v con
ngi trong trit hc phng Ty v vi quan nim v con ngi
trong trit hc Mc Lnin.

im tng ng gia quan im v con ngi trong trit hc phng

ng, phng Ty v trit hc Mc- Leenin l tt c u i vo tm hiu
bn cht, ngun gc ca con ngi, cng nh xem xt n mi quan h
gia con ngi vi th gii xung quanh.
im khc bit gia quan nim v con ngi trong cc trng phi trit hc
ny l:
1. Trit hc phng ng: c rt nhiu cc quan im v con ngi c a
ra nhm gii thch v ngun gc, bn cht con ngi... tm ra con ng,
phng php gii phng con ngi. Tuy nhin cc quan nim v con ngi
trong trit hc phng ng u th hin yu t duy tm; c pha trn tnh
cht duy vt cht pht ngy th trong vic th hin mi quan h con ngi
vi t nhin v x hi.
- im ni bt ca quan im v con ngi trong trit hc n l lun
hng v i sng tm linh, c gng i tm bn cht v con ng gii
phng con ngi, cc quan im ny u theo hng duy tm, nhng bn
cnh c phi Lkayata c im tin b khi c quan im duy vt cho
rng con ngi c sinh ra t th gii vt cht, nhng quan im ny cn
th s, mc mc.
- Cn trit hc Trung Quc ch quan tm n cc vn phm cht tinh thn,
thc, tm l, t tng ca con ngi nn cc t tng v x hi- nhn vn
c bit pht trin, cn cc t tng v t nhin th li n gin, ngho nn.
2. Trit hc phng Ty:
- im ni bt trong trit hc phng Ty l tp trung mi c gng nghin
cu con ngi, v vy con ngi hin ra mt cch kh ton din v c bit
cao con ngi, coi con ngi l trung tm ca v tr, l thc o ca
vn vt; ch n nhng phm cht khoa hc v t do ca con ngi.
3. Trit hc Mc Lnin: th hin quan nim duy vt bin chng v vn con
ngi, th hin ch ngha nhn o, trit , cch mng.
- Trit hc Mc Leenin ch ra rng: Con ngi l mt thc th t nhin mang
c tnh x hi, c s thng nht bin chng gia hai phng din t nhin
v x hi.
Bn tnh t nhin th hin ch:

+ Con ngi l kt qu ca qu trnh tin ha v pht trin lu di ca

gii t nhin.
+ Con ngi l mt b phn ca gii t nhin, chu s tc ng ca nhng
quy lut t nhin, nhng ng thi con ngi cng tc ng tr li mi
trng t nhin, lm bin i n.
Bn tnh x hi th hin ch:
+ Xt v ngun gc hnh thnh, con ngi l kt qu ca s tin ha, pht
trin ca th gii vt cht v nhn t lao ng, chnh nh c lao ng m
con ngi vt qua ng vt tin ha v pht trin thnh ngi.
+ S tn ti ca con ngi chu s chi phi ca cc nhn t x hi v cc
quy lut x hi. V ngc li, s pht trin ca mi c nhn l tin cho s
pht trin ca x hi.
- C.Mc a ra quan nim v bn cht con ngi l tng ha ca cc quan
h x hi, bi x hi chnh l x hi ca con ngi, c to nn t ton b
cc quan h gia ngi vi ngi trn cc mt kinh t, chnh tr, vn ha...
- Con ngi va l ch th, va l sn phm ca lch s:
+ Con ngi l sn phm ca lch s, ca s tin ha ca gii hu sinh.
+ Con ngi trong qu trnh hot ng thc tin, tc ng, ci bin gii
t nhin nn con ngi cng l ch th ca lch s.
Nh vy, trit hc Mc Lnin a ra quan im duy vt bin chng v
quan nim con ngi, gip chng ta c ci nhn su sc, ton din v ngun
gc, bn cht v s pht trin ca con ngi.
48. nh ngha v bn cht con ngi ca C.Mc dng ch bn
cht ca ring tng c nhn con ngi hay dng ch chung
bn cht ca c ging loi ngi, ti sao?
Bn cht con ngi theo quan im ca C.Mc: bn cht con ngi l
tng ha cc quan h x hi
- Lun im trn cho thy con ngi l mt thc th c tnh loi. c
tnh loi ca con ngi hin thc chnh l tnh ngi. Tnh ngi bao
gm ton b cc thuc tnh vn c ca con ngi, trong c ba thuc
tnh c bn nht l: thuc tnh t nhin, thuc tnh x hi v thuc
tnh t duy. i vi mi c th ngi khc nhau th cc biu hin ca
nhng thuc tnh ny s khc nhau, mi c th ngi s c nhng c
trng sinh hc khc nhau v thuc tnh t nhin, li suy ngh khc
nhau v cng mt s vt, hin tng, v c nhng mi quan h x hi

khc nhau. Trong cc thuc tnh ny th thuc tnh x hi l thuc tnh

ch c v quy nh hai thuc tnh cn li khin cho du n x hi
c in m, thm su vo ni dung ca cc thuc tnh . Bi v, do
s tc ng ca thuc tnh x hi m cc nhu cu t nhin ca con
ngi b x hi ha v thc, ngn ng ca con ngi l sn phm
ca x hi, mang tnh x hi.
- Quan h x hi c hiu l tng th cc quan h m con ngi c,
ang c v trong chng mc no n cn bao gm nhng quan h
trong tng lai. C.Mc tip cn cc quan h x hi ni chung ch
khng phi tng c th ngi, i vi mi c th ngi khc nhau c
hon cnh sng khc nhau t hnh thnh nhng mi quan h x hi
ring bit ca tng c th nhng tt c chung li th n cng gp
chung li nhng quan h x hi c bn nh cha-con, bn-b, chngv
- Bn cht con ngi l tng ha cc quan h x hi nhng con ngi
bao gi cng l con ngi ring bit, con ngi c th ng vi nhng
thi i, nhng giai on lch s nht nh, vi tng tp on ngi,
ng thi n cng mang bn cht chung ca nhn loi, pht trin
trong ton b lch s loi ngi. Mi c nhn t khi sinh ra, buc phi
tip nhn nhng quan h x hi c v ang c, qu trnh c nhn
ln ln, trng thnh, nm bt vn ha x hi, ha nhp vo x hi,
vo cc quan h x hi, qu trnh x hi ha y chnh l qu trnh hnh
thnh bn cht con ngi. Tng ha quan h x hi khng nhng cho
php gii thch bn cht cng ng ca loi ngi m cn cho php
gii thch bn cht c th ca c nhn trong cng ng .
Tm li: da theo quan im v bn cht con ngi ca C.Mc cp n
con ngi ni chung ch khng phi tng c th ngi bi v mi c th
ngi c nhng c tnh sinh hc ring bit v nhng mi quan h khc
nhau. Mun tm hiu bn cht ca c th ngi ta cn phi xem xt nhng
mi quan h x hi ca c th ngi t l gii v bn cht.
49. Gii thch th no l tha ha v tha ha con ngi. Nguyn nhn
ca s tha ha con ngi v cch thc tin hnh xa b s tha
ha con ngi?
Tha ha l g?
Tha ha l bin thnh ci bn cht khc vi ci bn cht ban u
Tha ha con ngi l con ngui khng cn l chnh mnh m tr thnh tn
ti khc, ci i lp vi mnh.
Tha ha con ngi bao gm: tha ha sn phm, tha ha hot ng v tha
ha tc loi.

Tha ha sn phm: Cng nhn lao ng v lm ra sn phm, ng l sn

phm phi thuc v ngi cng nhn, nhng trong x hi t bn, ch s
hu t nhn v t liu sn xut nn sn phm thuc v nh t bn.
Tha ha hot ng: Trong hot ng sn xut, 1 dy chuyn sn xut hin
i, mi cng nhn ch m nhn 1 khu rt nh trong dy chuyn sn xut
, nn lao ng ny khng nhng khng hon thin con ngi m cn lm
cho con ngi pht trin qu qut, ch bit n 1 vic duy nht ch khng
bit n cng vic tng th, khng c ci nhn ton din
Tha ha tc loi: Khi cng nhn lm thu cho ngi ch t bn, trong gi
lm vic h phi lm theo mun ca nh t bn, thn th h khng thuc
v h na.
Nguyn nhn ca s tha ha con ngi:
C. Mc ngi ch rt nhiu n vic phn tch s tha ha, xut pht t
ch cho rng tha
ha biu hin nhng mu thun ca mt giai cp pht trin nht nh ca
x hi. N do s phn cng lao ng c tnh i khng ra v gn lin vi
ch t hu. S phn cng ny dn n s tch ri gia ngi lao ng v
sn phm ca lao ng do ngi to ra, tch ri gia cc hot ng
ngi.Trong iu kin , cc quan h x hi c hnh thnh mt cch t
pht v vt khi s kim sot ca con ngi, cn nhng kt qu v sn
phm hot ng th b tha ha khi cc c nhn. ng tha nhn s tha ha
ca lao ng vi t cch l c s ca tt c mi hnh thc tha ha khc.
Trong c c nhng hnh thi tha ha v t tng cho php hiu c
thc b bp mo, sai lm l kt qu ca nhng mu thun i sng x hi
hin ti. ng kt lun nhim v th tiu tha ha bng vic ci to li x hi
theo ch ngha Cng sn.
Cch thc tin hnh xa b s tha ha con ngi
Trit hc Mc - Lnin xc nh bt k s gii phng no cng bao hm
ch l n tr th gii con ngi, nhng quan h ca bn thn con ngi v
vi con ngi, l gii phng ngi lao ng thot khi lao ng b tha ho.
C.Mc cng xc nh phng hng v cc lc lng c th thc hin s
nghip gii phng con ngi thot khi s tha ho v tin ti mt x hi m

s pht trin t do ca mi ngi l iu kin pht trin t do ca tt c

mi ngi.
Trc ht, phi xa b ch s hu t sn., th s hu vn ng trong
s i lp gia hai cc t bn v lao ng. Mun xa b ch t hu phi
tin hnh cuc cch mng v sn, xy dng ch cng hu gii phng
chnh tr, gii phng x hi.
S nghip xa b tha ha, gii phng con ngi l s nghip ca qun
chng nhn dn lao ng, trong giai cp v sn l lc lng nng ct v
quyt nh. Giai cp v sn chnh l giai cp b tha ha con ngi, b mt i
tnh con ngi, nn bn thn giai cp v sn phi t gii phng mnh bng
cch gii thot mnh khi tt c cc khu vc khc ca x hi, t gii
phng tt c cc khu vc khc ca x hi.
S nghip gii phng con ngi, gii phng nhn loi l mt qu trnh lu
di. N ph thuc vo trnh pht trin ca lc lng sn xut, cc iu
kin vt cht to iu kin cho s nghip gii phng .
Tm li, mun xa b s tha ha con ngi phi xc nh hng i ng n
v duy nht chnh l cch mng v sn xa b x hi t bn, ch s
hu t sn.Lc lng nng ct thc hin cuc cch mng ny chnh l
giai cp v sn - giai cp chu s tha ha con ngi. S nghip gii phng
con ngi cn c nui dng v ch c tin hnh khi lc lng sn xut
t n trnh nht nh, cc iu kin vt cht thun li, cng chnh l
khi thi c chn mui cho cuc cch mng n ra.
50. Gii phng cho con ngi l gii phng i tng no? Gii
phng bng cch no? Gii phng nh th no?
Trit hc Mc-Lnin, trn c s gii thch ng n v khoa hc v con
ngi, v bn cht con ngi, xc nh bt k s gii phng no cng
bao hm ch l n tr th gii con ngi, nhng quan h ca con ngi v
bn thn con ngi, l gii phng ngi lao ng thot khi lao ng b
tha ha. Tha ha l bin thnh ci bn cht khc ci bn cht ban u.
Tha ha con ngi l con ngi khng cn l chnh mnh m tr thnh tn
ti khc , ci i lp vi mnh. Nguyn nhn ca s tha ha con ngi l
do ch t hu v t liu sn xut v s n dch nhiu mt i vi con
ngi gy ra.

S tha ha con ngi l do hot ng chnh ca con ngi to ra; v v

th, con ngi bng hot ng tch cc ca mnh, c th xa b c s
tha ha cho mnh. xa b s tha ha v gii phng cho con ngi,
trit hc Mc a ra nhng ch dn xc ng, l:
Th nht, cn phi xa b ch s hu t sn, th s hu
vn ng trong s i lp gia hai cc t bn v lao ng, v n
chnh l ngun gc sinh ra mi n dch con ngi trong x hi t
bn. Mt khc, gii phng con ngi khi s n dch y, cn
phi gii phng chnh tr, gii phng x hi. V vy, s gii
phng x hi khi s hu t nhn khi ch d n dch biu hin
thnh hnh thc chnh tr ca s gii phng cng nhn, hn na
y vn khng phi ch biu hin thnh s gii phng ca h,
v s gii phng ca h bao hm s gii phng x hi.
Th hai, s nghip xa b tha ha, gii phng cho con ngi l
s nghip ca qun chng nhn dn lao ng; trong , giai cp
v sn l lc lng nng ct v quyt nh.
Th ba, s nghip gii phng con ngi, gii phng nhn loi l
mt qu trnh lu di. N ph thuc ch yu vo trnh pht
trin ca lc lng sn xut, vo cc iu kin vt cht tt yu
cho s nghip gii phng y.
51. Trnh by s tng ng v s khc bit sng to ca quan nim
v con ngi trong t tng nhn vn H Ch Minh vi quan nim
v con ngi ca cc nh sng lp ch ngha Mc Lnin.
T tng H Ch Minh l mt bc pht trin mi ca ch ngha Mc Lnin, c vn dng mt cch sng to vo thc tin gii phng dn tc
v xy dng ch ngha x hi Vit Nam. iu ct li ca t tng H Ch
Minh l c lp dn tc gn lin vi gii quyt x hi v gii phng con
ngi. Trong , vn con ngi l vn ln, c tln hng u v l
vn trung tm, xuyn sut trong ton b ni dung t tng ca Ngi.
Tin dn, da vo dn, t chc v pht huy sc mnh on kt ton dn,
bi dng, o to v pht huy mi nng lc ca dn ( tng c nhn ring
l v ca c cng ng), l t tng c H Ch Minh vn dng v pht
trin trong ton b s nghip u tranh cch mng ginh c lp dn tc
cng nh xy dng t nc. T tng cng chnh l ni dung c bn a
ton b t tng v con ngi ca H Ch Minh.
i vi H Ch Minh, con ngi va tn ti va t cch c nhn, va l
thnh vin ca gia nh v ca cng ng, c cuc sng tp th v cuc
sng c nhn hi ha, phong ph. Ngi nu mt nh ngha v con
ngi: "Ch ngi, ngha hp l gia nh, anh em, h hng, bu bn. Ngha
rng l ng bo c nc.Rng na l c loi ngi". Quan im th hin
ch Ngi cha bao gi nhn nhn con ngi mt cch chung chung, tru
tng. Khi bn v chnh sch x hi, cng nh mi ni, mi lc, trong mi

hon cnh, Ngi lun quan tm n nhu cu, li ch ca con ngi vi t

cch nhu cu chnh ng. em li li ch cho con ngi chnh l to ra ng
lc v cng ln lao cho s nghip chung, v nu nh nhng nhu cu, li ch
ca mi c nhn khng c quan tm tha ng th tnh tch cc ca h s
khng th pht huy c. Trong khi ph phn mt cch nghim khc ch
ngha c nhn, Ngi vit: "u tranh chng ch ngha c nhn khng phi
l "giy xo ln li ch c nhn". Mi ngi u c tnh cch ring, s trng
ring, i sng ring ca bn thn v ca gia nh mnh". Trong quan im
v thc hin mt nn dn ch x hi ch ngha, theo Ngi, phi l mt nn
dn ch chn chnh, khng hnh thc, khng cc oan, trong mi con
ngi c th phi c m bo nhng quyn li v ngha v ca mnh theo
hin php v php lut. Con ngi, vi t cch l nhng c nhn, khng tn
ti bit lp m tn ti trong mi quan h bin chng vi cng ng dn tc
v vi cc loi ngi trn ton th gii.
Con ngi trong t tng H Ch Minh khng tn ti nh mt phm tr
bn th lun c tnh tru tng ha v khi qut ha, m c cp n
mt cch c th, l nhn dn Vit Nam, nhng con ngi lao ng ngho
kh b p bc cng cc di ch thng tr ca phong kin, quc; l dn
tc Vit Nam ang b h bi ch ngha thc dn; v m rng hn na l
nhng "ngi n l mt nc" v "ngi cng kh". Lgc pht trin t
tng ca Ngi l xut pht t ch ngha yu nc n vi ch ngha
Mc - Lnin, n vi ch ngha quc t chn chnh.Theo lgc pht trin t
tng y, khi nim "con ngi" ca H Ch Minh tip cn vi khi nim
"giai cp v sn cch mng". Ngi cp n giai cp v sn cch mng
v s thng nht v li ch cn bn ca giai cp vi cc tng lp nhn
dn lao ng khc (c bit l nng dn). Ngi nhn thc mt cch su
sc rng, ch c cuc cch mng duy nht v tt yu t ti c mc tiu
gii phng dn tc, gii phng giai cp v ton th nhn loi khi mi s n
dch, p bc. Ton b cc t tng, l lun (chim mt khi lng ln trong
cc tc phm ca Ngi) bn v cch mng (chin lc gii php; bn v
ngi cch mng v o c cch mng, v hoch nh v thc hin cc
chnh sch x hi; v rn luyn v gio dc con ngi v.v...) v thc cht ch
l s c th ha bng thc tin t tng v con ngi ca H Ch Minh.
Trong t tng H Ch Minh, con ngi c khi nim va l mc tiu
ca s nghip gii phng dn tc, gii phng x hi, va l ng lc ca
chnh s nghip .T tng c th hin rt trit v c th trong l
lun ch o cch mng dn tc dn ch nhn dn v xy dng ch ngha
x hi nc ta.
Trong l lun v xy dng ch mi, H Ch tch khng nh xy
dng ch dn ch nhn dn gn lin vi vic thc hin bc tin ln ch
ngha x hi. Trong khng chin gii phng dn tc cn xy dng ch
dn ch nhn dn y mnh cng cuc khng chin, ng thi to ra
nhng tin cho vic xy dng ch ngha x hi; trong xy dng ch
ngha x hi cn phi thc hin ch dn ch nhn dn, v nh Ngi ni:
"y l cuc chin u khng l chng li nhng ci g c k, h hng,

 to ra nhng ci mi m, tt ti". Cuc chin u y s khng i n

thng li, nu khng "da vo lc lng ca ton dn". V ch ngha x hi,
H Ch Minh khng bao gi quan nim hnh thi x hi nh mt m hnh
hon chnh, mt cng thc bt bin. Bao gi Ngi cng coi trng nhng
iu kin kinh t, x hi, chnh tr, vn ha khch quan. Ngi ch ra
nhng mc tiu ca cng cuc xy dng ch ngha x hi vi nhng bc i
thit thc v nhng ni dung c bn nht. Theo Ngi: "Ni mt cch tm
tt, mc mc, ch ngha x hi trc ht l lm cho nhn dn lao ng
thot khi bn cng, lm cho mi ngi c cng n vic lm, c m no v
c sng i hnh phc"; "Ch ngha x hi l nhm nng cao i sng vt
cht v vn ha ca nhn dn" xy dng ch ngha x hi tc l lm cho
nhn dn ta c mt i sng tht sung sng, tt p. Ngi dy xy dng
ch ngha x hi phi thit thc, ph hp vi iu kin khch quan, phi
nm c quy lut v phi bit vn dng quy lut mt cch sng to trn
c s nm vng tnh c th, trnh gio iu, rp khun my mc. S sng
to gn gi, tng ng, nht qun vi lun im ca ngghen: "i vi
chng ta, ch ngha cng sn khng phi l trng thi cn phi sng to ra,
khng phi l mt l tng m hin thc phi khun theo. Chng ta gi ch
ngha cng sn l mt phong tro hin thc, n xa b trng thi hin nay".
V vy, khng ch trong l lun v u tranh ginh c lp dn tc m c
trong l lun xy dng ch ngha x hi khi nh ra nhng mc tiu ca ch
ngha x hi, trc ht, "cn c con ngi x hi ch ngha", H Ch Minh
th hin nht qun quan im v con ngi: con ngi l mc tiu, ng
thi va l ng lc ca s nghip gii phng x hi v gii phng chnh
bn thn con ngi.
Tm lng H Ch Minh lun hng v con ngi. Ngi yu thng con
ngi, tin tng con ngi, tin v thng yu nhn dn, trc ht l ngi
lao ng, nhn dn mnh v nhn dn cc nc. Vi H Ch Minh, "lng
thng yu nhn dn, thng yu nhn loi" l "khng bao gi thay i".
Ngi c mt nim tin ln sc mnh sng to ca con ngi. Lng tin
mnh lit v v tn ca H Ch Minh vo nhn dn, vo nhng con ngi
bnh thng c hnh thnh rt sm. T nhng nm thng Ngi bn ba
tm ng cu nc, thm nhp, ln ln, tm hiu thc t cuc sng v tm
t ca nhng ngi dn lao ng trong nc v nc ngoi. Ngi khng
nh: "ng sau s phc tng tiu cc, ngi ng Dng n giu mt ci
g ang si sc, ang go tht, v s bng n mt cch gh gm khi thi c
n"1. Tin vo qun chng, theo quan im ca H Ch Minh, l mt trong
nhng phm cht c bn ca ngi cng sn. V y cng chnh l ch khc
cn bn, khc v cht, gia quan im ca H Ch Minh vi quan im ca
cc nh Nho yu nc xa kia (k c cc bc s phu tin bi gn thi vi H
Ch Minh) v con ngi. Nu nh quan im ca H Ch Minh: "Trong bu
tri khng c g qu bng nhn dn. Trong th gii khng c g mnh bng
lc lng on kt ton dn", th cc nh Nho phong kin xa kia mc d c
nhng t tng tch cc "ly dn lm gc", mc d cng ch trng khoan
th sc dn", nhng quan im ca h mi ch dng li ch coi vic da
vo dn cng nh mt "k sch", mt phng tin thc hin mc ch
"tr nc", "bnh thin h". Ngay c nhng bc s phu tin bi ca H Ch

Minh, tuy l nhng ngi yu nc mt cch nhit thnh, nhng h cha c

mt quan im ng n v y v nhn dn, cha c nim tin vo
sc mnh ca qun chng nhn dn. Quan im tin vo dn, vo nhn t
con ngi ca Ngi thng nht vi quan im ca Mc, ngghen, Lnin:
"Qun chng nhn dn l ngi sng to chn chnh ra lch s".
Tin dn, ng thi li ht lng thng dn, tnh thng yu nhn dn
ca H Ch Minh c ngun gc su xa t trong truyn thng dn tc, truyn
thng nhn i ngn i ca ngi Vit Nam. Cng nh bao nh Nho yu
nc khc c cng quan im "i quc l i dn", nhng im khc c bn
trong t tng "i dn" ca Ngi l tnh thng y khng bao gi dng li
thc, t tng m tr thnh ch, quyt tm thc hin n cng s
nghip gii phng giai cp, gii phng dn tc, gii phng nhn loi cn lao,
xa b au kh, p bc bt cng ginh li t do, nhn phm v gi tr lm
ngi cho con ngi. H Ch Minh, ch ngha yu nc gn b khng tch
ri vi ch ngha quc t chn chnh. Tnh thng yu cng nh ton b t
tng v nhn dn ca Ngi khng b gii hn trong ch ngha dn tc hp
hi m n tn ti trong mi quan h khng kht gia cc vn dn tc v
giai cp, quc gia vi quc t. Yu thng nhn dn Vit Nam, Ngi ng
thi yu thng nhn dn cc dn tc b p bc trn ton th gii. Trong s
nghip lnh o cch mng, H Ch Minh lun coi trng sc mnh on kt
ton dn v s ng tnh ng h to ln ca b bn khp nm chu, ca c
nhn loi tin b. Ngi cng xc nh s nghip cch mng ca nc ta l
mt b phn khng th tch ri trong ton b s nghip u tranh gii
phng nhn loi trn phm vi ton th gii.
Tm li: Quan nim v con ngi, coi con ngi l mt thc th thng
nht ca "ci c nhn" v "ci x hi", con ngi tn ti trong mi quan h
bin chng gia c nhn vi cng ng, dn tc, giai cp, nhn loi; yu
thng con ngi, tin tng tuyt i con ngi, coi con ngi va l mc
tiu, va l ng lc ca s nghip gii phng x hi v gii phng chnh
bn thn con ngi, chnh l nhng lun im c bn trong t tng v
con ngi ca H Ch Minh. Xut pht t nhng lun im ng n ,
trong khi lnh o nhn dn c nc tin hnh cuc u tranh gii phng
dn tc v xy dng t nc, H Ch Minh lun tin dn, ht lng thng
yu, qu trng nhn dn, bit t chc v pht huy sc mnh ca nhn dn.
T tng v con ngi ca Ngi thng qua thc tin cch mng ca Ngi
thng qua thc tin cch mng tr thnh mt sc mnh vt cht to ln
v l nhn t quyt nh thng li ca chnh s nghip cch mng y.
T tng v con ngi ca H Ch Minh da trn th gii quan duy vt
trit ca ch ngha Mc - Lnin. Chnh v xut pht t th gii quan duy
vt trit y, nn khi nhn nhn v nh gi vai tr ca bn thn mnh (vi
t cch l lnh t), Ngi khng bao gi cho mnh l ngi gii phng nhn
dn. Theo quan im ca H Ch Minh, ngi cn b (k c lnh t) ch l
"y t trung thnh" c s mnh phc v nhn dn, lnh t ch l ngi gp
phn vo s nghip cch mng ca qun chng. T tng ny vt xa
v khc v cht so vi t tng "chn dn" ca nhng ngi cm u nh

nc phong kin c t tng yu nc xa kia. V y, cng chnh l iu

lm nn ch ngha nhn vn cao c H Ch Minh, mt ch ngha nhn
vn cng sn trong ct cch ca mt nh hin trit phng ng.
Nh vy, trong quan im ca H Ch Minh v con ngi c s tng
ng vi quan im ca cc nh sng lp ch ngha Mc-Lnin. Nhng nt
c o H Ch Minh l: Ngi xem xt con ngi t truyn thng vn
ha ca dn tc Vit Nam, t 1 nc thuc a ngho nn, lc hu, trnh
dn tr thp. Nu bt u t nhng iu rng ln, nhng l lun l lun cao
siu th rt c th kh i vo lng ngi. xut pht t truyn thng dn tc,
H Ch Minh a ra khi nim ngi mt cch ngn gn, mc mc, d
hiu, qua nhm lm cho mi ngi hiu rng: Vy l, d mu da c
khc nhau, trn i ny ch c 2 ging ngi: ging ngi bc lt v ging
ngi b bc lt. Tr qu t, c hang mun triu ngi. Song, s ngi y
c th chia thnh 2 hng: ngi Thin v ngi c. i vi nhng ngi b
bc lt th on kt, yu thng.i vi hng ngi bc lt th phi kin
quyt nh . y chnh l t duy sng to ca H Ch Minh.
52. Trnh by nhng quan im c bn ca ng ta v nhn t con
ngi v s pht huy nhn t con ngi trong s nghip i mi
Vit Nam hin nay.
Trong cng cuc i mi nc ta hin nay, pht huy nhn t con
ngi, pht trin ngun nhn lc chnh l u t cho con ngi thng qua
cc hot ng gio dc, o to, dy ngh, chm sc sc kho, to vic
lm, an sinh x hi u t cho con ngi chnh l nhm pht trin th
lc, tri thc, kh nng nhn thc v tip thu kin thc, tay ngh; tnh nng
ng v sc sng to ca con ngi; pht huy bn sc nn vn ho, truyn
thng lch s dn tc hun c thnh bn lnh, ch ca con ngi trong
lao ng. chnh l ngun ni lc, l yu t ni sinh, nu c pht huy
v s dng c hiu qu s l ng lc, ngun sc mnh phc v cho
chnh con ngi v x hi.
Vi tinh thn pht huy nhn t con ngi, lm cho sn xut bung ra,
gii phng mi nng lc sn xut trong nhn dn c khi xng t
i hi VI ca ng (12-1986), t nc tng bc thot khi khng
hong kinh t-x hi. Nc ta t thiu i tin n hon thnh mc tiu
n no, mc m v vn ti nhng mc tiu cao hn.

Li mt ln na, thc t cho chng ta thy, khi no chng ta bit tn

trng, yu thng, tin tng, da vo nhn dn, ng li, chnh sch ca
ng, Nh nc ph hp vi lng ngi, quan tm ti quyn li ca nhn
dn, to ra ng lc cho ngi lao ng th lc chng ta pht huy c
nhn t con ngi, khai thc v huy ng c nng lc, kh nng ca mi
c nhn v ton dn tc vo tin trnh cch mng.
Bn cnh nhng mt tch cc th mt tri ca c ch th trng lm
cho khng t c nhn, tp th, doanh nghip b chm m vo nhng li ch
c nhn, v ng tin, v li ch m i ngc li quyn li ca nhn dn, ca
quc gia dn tc.
Trong s hn n gia thin v c, gia ng v sai, gia tch cc v hn
ch, nh sng t tng H Ch Minh nh mt tri soi sng cho con ng
chng ta i. T tng H Ch Minh ni chung v t tng H Ch Minh v
pht trin ngun lc con ngi ni ring vn nguyn gi tr. T tng H Ch
Minh v pht trin con ngi, coi con ngi va l ng lc, va l mc tiu
ca s nghip cch mng, nhng li dy v pht huy sc mnh ca phm
cht v nng lc, nhng ch dn v cch dng ngi, s dng cn b, nhng
gii php pht huy c nhn t con ngi thc s xng tm l ci cm
nang thn k, bn ch nam cho s nghip cch mng nc ta hin nay.
Mc tiu xy dng nc ta thnh mt nc cng nghip c c s vt
cht-k thut hin i, c cu kinh t hp l, quan h sn xut tin b, ph
hp vi trnh ca lc lng sn xut, i sng vt cht v tinh thn cao,
quc phng, an ninh gi vng, dn giu, nc mnh, dn ch, cng bng,
vn minh. trc ht l cuc cch mng ca con ngi, v con ngi v do
con ngi. Bi, khi chng ta ni v nhng u vit ca ch ngha x hi th
nhng u vit khng do ai a n. phi l kt qu nhng n lc vt
bc v bn b ca ton dn ta vi nhng con ngi pht trin c v tr lc,
c v kh nng lao ng v tnh tch cc chnh tr-x hi v o c, tnh
cm trong sng.

Trong s nghip cch mng t ngy thnh lp n nay, ng ta nhiu

ln khng nh: Con ngi l vn qu nht, chm lo cho hnh phc ca con
ngi l mc tiu phn u cao nht ca ch ta. Trn thc t, ng ta
lun lun c gng thc hin mc tiu . S nghip chm lo cho hnh phc
con ngi tuy cha c nhiu thnh cng nh mong mun, song phn no
p ng nguyn vng ca nhn dn. Phng chm ca Ch tch H Ch
Minh l: Vic g c li cho dn, ta phi ht sc lm; vic g c hi cho dn,
ta phi ht sc trnh c ng ta t ln v tr hng u v coi l
nhim v trung tm. Li dy ca Bc V li ch mi nm th phi trng
cy, v li ch trm nm th phi trng ngi v mun xy dng ch ngha
x hi, trc ht cn c nhng con ngi x hi ch ngha tr thnh t
tng xuyn sut ton b s nghip cch mng ca ng ta vi t cch l
ng cm quyn.
Ttrc khi bc vo thi k cng nghip ha, hin i ha t nc,
trong Cng lnh xy dng t nc trong thi k qu ln CNXH thng
qua ti i hi ln th VII (thng 6-1991) ng ta khng nh: pht huy
nhn t con ngi trn c s bo m cng bng, bnh ng v quyn li v
ngha v cng dn; kt hp tt tng trng kinh t vi tin b x hi; gia
i sng vt cht v i sng tinh thn; gia p ng cc nhu cu trc
mt vi chm lo li ch lu di; gia c nhn vi tp th v cng ng x
hi.
Vn pht huy nhn t con ngi trong s nghip cng nghip ha,
hin i ha c i hi VIII ca ng tip tc khng: Nng cao dn tr,
bi dng v pht huy ngun lc to ln ca con ngi Vit Nam l nhn t
quyt nh thng li ca cng cuc cng nghip ha, hin i ha.
T sau i hi VIII, thc hin chin lc cng nghip ha, hin i ha
t nc, ng cng ban hnh nhiu ngh quyt v nhiu lnh vc trong
c lin quan trc tip n vic chm sc, bi dng v pht huy nhn t
con ngi.
Ngh quyt Trung ng 2 kha VIII v nh hng chin lc pht trin gio
dc, o to trong thi k cng nghip ha, hin i ha v nhim v n nm

2000 th hin r quan im ca ng v pht trin ngun nhn lc. Ngh

quyt nu: Ly vic pht huy nhn t con ngi l yu t c bn cho s pht
trin nhanh v bn vng.
i hi X cng ch ra: Xy dng v hon thin gi tr, nhn cch con
ngi Vit Nam, bo v v pht huy bn sc vn ha dn tc trong thi k
cng nghip ha, hin i ha, hi nhp kinh t quc t.
i hi XI (2011) k tha v pht trin quan im pht trin ngun
nhn lc t cc i hi trc, nu r mc tiu tng qut l: n nm
2020 nc ta c bn tr thnh nc cng nghip theo hng hin
i. t c mc tiu ng xc nh ba khu t ph chin
lc, trong Pht trin nhanh ngun nhn lc, nht l ngun nhn lc
cht lng cao c khng nh l khu t ph th hai. y c xem
l khu t ph ph hp vi hon cnh ngun nhn lc nc ta hin nay
khi hi nhp kinh t quc t, vi s cnh tranh din ra v cng quyt lit
v cuc cch mng khoa hc, cng ngh. va l c hi cng va l
thch thc i hi chng ta buc phi nng cao cht lng nhn t con
ngi. i hi XI ca ng ng thi cng xc nh r phi gn kt cht
ch gia pht trin ngun nhn lc vi pht trin v ng dng khoa hc,
cng ngh. V thc hin chin lc ny, i hi XI cng nu r
nhng gii php trc tip cho chin lc pht trin ngun nhn lc,
l: xy dng v hon thin gi tr, nhn cch con ngi Vit Nam; i
mi cn bn v ton din nn gio dc quc dn theo hng chun ha,
hin i ha, x hi ha, dn ch v hi nhp quc t, trong , i mi
c ch qun l gio dc, pht trin i ng gio vin v cn b qun l
l khu then cht; Xy dng v thc hin chin lc quc gia v nng
cao sc khe, tm vc con ngi Vit Nam.
Trong thi k y mnh cng nghip ha, hin i ha ngy nay, ng
ta tip tc khng nh: ly vic pht huy ngun lc con ngi lm yu t c
bn cho s pht trin nhanh v bn vng; nng cao dn tr, bi dng v
pht huy ngun lc to ln ca con ngi Vit Nam l nhn t quyt nh
thng li ca cch mng Vit Nam. Trong Chin lc pht trin kinh t x
hi 2011-2015, ng ta xc nh mc tiu: tng trng kinh t nhanh v

bn vng; nng cao r rt hiu qu v sc cnh tranh ca nn kinh t; con

ngi l trung tm ca chin lc pht trin, ng thi l ch th pht trin;
to chuyn bin mnh v gio dc v o to, khoa hc v cng ngh, pht
huy nhn t con ngi. V trong Bo co Chnh tr ti i hi i biu ton
quc ln th XI (1-2011), ng ta t mc tiu: i mi cn bn v ton
din gio dc, o to, pht trin ngun nhn lc cht lng cao, c bit l
i ng cn b lnh o, qun l gii; i ng cn b khoa hc, cng ngh,
vn ha u n, i ng doanh nhn v lao ng lnh ngh
Tm quan trng ca nhn t con ngi ngy cng c th hin r, c bit
trong nn kinh t tri thc nh hin nay. Ngh quyt s 29-NQ/TW ngy
4/11/2013 Hi ngh Trung ng 8 kha XI ca ng v i mi cn bn, ton
din gio dc v o to, vi quan im ch o rng : Gio dc v o to l
quc sch hng u, l s nghip ca ng, Nh nc v ca ton dn. u t
cho gio dc l u t pht trin, c u tin i trc trong cc chng trnh,
k hoch pht trin kinh t - x hi.
Mt ln na, gn y nht Ngh quyt s 33-NQ/TW ngy 9/6/2014 Hi
ngh Trung ng 9 kha XI v xy dng v pht trin vn ha, con ngi
Vit Nam p ng yu cu pht trin bn vng t nc li tip tc c
ng quan tm nhn mnh vi mc tiu ln lao Xy dng nn vn ha v
con ngi Vit Nam pht trin ton din, hng n chn - thin - m, thm
nhun tinh thn dn tc, nhn vn, dn ch v khoa hc. Vn ha thc s
tr thnh nn tng tinh thn vng chc ca x hi, l sc mnh ni sinh
quan trng bo m s pht trin bn vng v bo v vng chc T quc v
mc tiu dn giu, nc mnh, dn ch, cng bng, vn minh.
Nh vy, vi nhng chin lc v pht huy nhn t con ngi ca ng
ta trong sut chng ng pht trin t nc r rng pht huy hiu qu
v n nay t c nhiu thnh tu to ln. Trnh dn tr ngy cng
cao, kinh t cng ngy cng khi sc v trn pht trin n nh, i sng
ca ngi dn c ci bin r nt, con ngi c to iu kin pht trin
ton din, nhn dn ngy cng tin tng vo s lnh o ca ng. iu
ny mt ln na khng nh ng li ng n ca ng v ch trng

chnh sch ca Nh nc hp l, ng thi th hin s quan tm, chm lo

pht trin nhn t con ngi ca ng v Nh nc ta.
Cu 53: Phn tch mi quan h bin chng gia c s h tng v
kin trc thng tng? S vn dng mi quan h ny trong cng
cuc i mi nc ta?
1. Khi nim c s h tng v kin trc thng tng
a) C s h tng l ton b nhng quan h sn xut hp thnh kt cu
kinh t ca mt x hi nht nh. Kt cu ca mt c s h tng ca mt x
hi c th, tr x hi nguyn thu, bao gm: quan h sn xut thng tr,
quan h sn xut tn d ca x hi c v quan h sn xut mm mng ca
mt x hi tng lai. C s h tng chnh l s tng hp ca cc quan h
sn xut y, trong quan h sn xut thng tr bao gi cng gi vai tr
ch o, chi phi cc quan h sn xut khc. Do , c s h tng ca mt
x hi c th, bn cnh nhng quan h sn xut tn d v quan h sn xut
mm mng th quan h sn xut thng tr vn l c trng c bn ca x
hi y.
b) Kin trc thng tngl ton b nhng quan im chnh tr, php
quyn, trit hc, o c, tn gio, ngh thut, v.v. cng vi nhng th ch
x hi tng ng nh nh nc, ng phi, gio hi, cc on th x hi,
v.v. c hnh thnh trn mt c s h tng nht nh.Khi x hi phn
chia giai cp th kin trc thng tng cng mang tnh giai cp. chnh l
cuc u tranh v chnh tr - t tng ca cc giai cp i khng, trong
nh nc c vai tr c bit quan trng, n l s biu hin r nt nht cho
ch chnh tr ca mt x hi nht nh.
2. Mi quan h bin chng gia c s h tng v kin trc thng
tng
Nh bit, c s h tng v kin trc thng tng l hai trong cc mt c
bn cu thnh mt hnh thi kinh t x hi, chng thng nht v tc ng
qua li vi nhau: trong , c s h tng quyt nh i vi kin trc thng
tng; song kin trc thng tng cng c tc ng tch cc tr li c s h
tng. Trong :

Vai tr quyt nh ca c s h tng i vi kin trc thng tng c th

hin:
-Mi c s h tng s hnh thnh mt kin trc thng tng tng ng vi
n. Nn Tnh cht ca kin trc thng tng do tnh cht ca c s h tng
quy nh. Cc mu thun trong lnh vc kinh t, xt n cng, n s quyt
nh cc mu thun trong lnh vc chnh tr - t tng. Tt c cc yu t ca
kin trc thng tng nh nh nc, php quyn, trit hc, o c, tn
gio, ngh thut v.v. u trc tip hay gin tip ph thuc vo c s h tng
v do c s h tng quy nh.
-Khi C s h tng thay i th sm hay mun kin trc thng tng cng
phi thay i theo. C.Mc vit: C s kinh t thay i th ton b ci kin
trc thng tng s cng b o ln t nhiu nhanh chng (2).
- Vai tr quyt nh ca c s h tng i vi kin trc thng tng
khng ch biu hin trong giai on thay th gia cc hnh thi kinh t - x
hi m cn din ra ngay trong mt hnh thi kinh t - x hi nht nh. Khi
c s bin i cn bn trong c s h tng th cng s dn n s bin i
cn bn trong kin trc thng tng.
V d: Vi c ch bao cp th tng ng vi n l nh nc x cng,
mnh lnh quan liu; cn trong c ch th trng th l nh nc nng ng,
hot ng c hiu qu.
Kin trc thng tng cng c tnh c lp tng i trong qu trnh vn
ng, pht trin ca n v tc ng mnh m n c s h tng. Tuy nhin,
mi yu t khc nhau c vai tr khc nhau, c cch thc tc ng khc
nhau, v d: trong x hi c giai cp th nh nc, php quyn l yu t tc
ng mnh nht i vi c s h tng. Cn cc yu t khc nh trit hc,
o c, tn gio, ngh thut v.v. cng u c s tc ng n c s h
tng, nhng chng u b nh nc v php quyn chi phi. Song, s tc
ng ca kin trc thng tng i vi c s h tng lun din ra theo hai
khuynh hng khc nhau. Nu kin trc thng tng phn nh ng, ph
hp vi c s h tng, vi cc quy lut kinh t th n s tr thnh ng lc
thc y kinh t pht trin nhanh hn; ngc li, nu c s h tng phn
(2)(2)

Sd, tr. 15.

nh sai, khng ph hp vi cc quy lut kinh t th n s km hm s pht

trin kinh t v pht trin x hi.
Tuy kin trc thng tng c s tc ng mnh m i vi s pht trin kinh
t, nhng xt cho n cng nhn t kinh t vn ng vai tr quyt nh i
vi kin trc thng tng.
3. S vn dng mi quan h ny trong cng cuc i mi nc ta
T khi thc hin i mi, c s h tng ca nc ta tr thnh kt cu kinh t
a thnh phn. y l mt kt cu kinh t nng ng, phong ph ca nn
kinh t; do , kin trc thng tng cng phi c i mi p ng i
hi ca c s kinh t h tng ny.Tuy nhin, khng phi a thnh phn kinh
t th phi a ng, a nguyn chnh tr m kin trc thng tng phi c
i mi theo hng i mi t chc, b my, i mi con ngi, phong cch
lnh o, m rng dn ch, nhm quy t c sc mnh ca qun chng
di s lnh o ca ng cng sn. Do , trong thi k qu i ln ch
ngha x hi nc ta, bn cnh mc tiu pht trin - xy dng nn kinh t
th trng nh hng x hi ch ngha, ng ta phi khng ngng i mi
h thng chnh tr, nng cao vai tr lnh o v sc chin u ca ng;
xy dng nh nc php quyn do dn v v dn; nng cao vai tr ca t
chc qun chng trong s nghip xy dng v bo v t quc.
C th:
C s h tng nc ta pht trin thnh nhiu thnh phn kinh t nh:
kinh t nh nc, kinh t hp tc, kinh t c th cng cc kiu quan h
sn xut gn lin vi hnh thc s hu khc nhau. Cc thnh phn va
khc nhau v vai tr v chc nng tnh cht nhng cng va thng nht vi
nhau trong mt c cu kinh t quc dn thng nht, chng va cnh tranh
va lin kt, b sung cho nhau.S dng cc thnh phn kinh t trong s lin
kt cht ch v ch o trong nn kinh t XHCN theo nguyn tc bo m
pht trin sm nht, nng sut, hiu qu kinh t cao, tng thu nhp cho
ngi lao ng, ng thi hng dn cc thnh phn khc i ng qu o
ca nh hng XHCN. Tuy nhin, khng c nng vi, lm tri vi quy lut
pht trin khch quan ca x hi m tng bc khai ho nn kinh t theo
nh hng XHCN.Nh vy nh hng XHCN i vi cc thnh phn kinh

t ny, Nh nc ta chn bin php kinh t ng vai tr ch cht l: kinh

t quc doanh c cng c v pht trin vn ln gi vai tr ch o, kinh
t tp th di hnh thc thu ht phn ln nhng ngi sx nh trong cng
ngnh ngh, cc hnh thc x nghip cng ty c phn pht trin mnh,
kinh t t nhn pht huy c mi tim nng pht trin LLSX, xy dng
s s kinh t hp l nhm tng bc x hi ha nn sn xut.
Kin trc thng tng: ng ta khng nh ly ch ngha Mc-Lnin v t
tng H Ch Minh lm kim ch nam cho mi hot ng ca ng v ton
dn. Ly iu ct li l s gii phng con ngi khi s bc lt, giai cp,
truyn b CN Mc-Lnin, t tng HCM tr thnh t tng ch o trong i
sng tinh thn ca XH. Xy dng h thng chnh tr, x hi ch ngha mang
bn cht giai cp cng nhn, do ng cng sn lnh o m bo cho nhn
dn l ngi ch thc s ca XH. Thc hin dn ch XHCN m bo pht
huy mi kh nng sng to, tch cc ch ng ca mi c nhn. Nh vy,
tt c cc t chc, b my to thnh h thng chnh tr - x hi tn ti v
mc ch phc v con ngi, thc hin li ch v quyn li thuc v nhn
dn lao ng.Bn cnh , ng ta cng nhn mnh phi xy dng nn vn
ho tin tin m bn sc dn tc, nhm khng ngng nng cao dn tr,
o to nhn lc v bi dng nhn ti; trong , c bit quan tm ti
pht trin cng tc gio dc v o to. iu ny va ph hp vi xu th
pht trin hin i, va l ng lc quan trng cho s pht trin ca t
nc.
C th ni, mi bc pht trin ca CSHT v KTTT l mt bc gii quyt
mu thun gia chng. Vic pht trin v cng c CSHT v cng c cc b
phn ca KTTT l mt qu trnh din ra xuyn sut trong thi k qu ln
CNXH nc ta.