25 CU HI-TR LI PHN KINH T CHNH TR

Cu hi 1. Phn tch iu kin ra i, c trng v u th ca sn xut hng

ho?
p. Cu tr li gm ba ln
1) iu kin ra i ca sn xut hng ho. Sn xut hng ho ra i, t n t i v pht
trin da vo hai iu kin
a) Phn cng lao ng x hi l s phn chia lao ng x h i thnh cc ngnh, ngh
khc nhau ca nn sn xut x hi. Ko theo s phn cng lao ng x h i l s
chuyn mn ho sn xut; mi ngi sn xut ch to ra mt vi loi sn ph m nh t
nh, nhng nhu cu ca cuc sng i hi phi c nhi u lo i sn phm khc nhau,
do h cn n sn phm ca nhau, buc phi trao i vi nhau tho mn nhu
cu ca mi ngi. Phn cng lao ng x hi l c s v ti n c a sn xu t hng
ho. Phn cng lao ng x hi cng pht tri n, th s n xu t v trao i hng ho cng
m rng v a dng hn.
b) Ch t hu v t liu sn xut hay tnh cht t nhn ca qu trnh lao ng. Ch
t hu to nn s c lp v kinh t gia nhng ngi sn xut, chia ct h thnh tng n v ring l, trong qu trnh sn
xut nhng ngi sn xut c quyn quyt nh v vic sn xut loi hng ho no, s lng bao nhiu, bng cch no v trao

Nh vy, ch t hu lm cho nhng ngi sn xut hng ho c lp vi

nhau, nhng phn cng lao ng li lm cho h ph thu c vo nhau t o thnh mu
thun. Mun gii quyt mu thun ny phi thng qua trao i, mua-bn s n ph m
ca nhau.
Trn y l hai iu kin cn v ca sn xut hng ho. Thi u m t trong hai i u
kin y th sn phm lao ng khng mang hnh thi hng ho.
2) c trng ca sn xut hng ho
a) Sn xut hng ho l sn xut trao i, mua-bn . Trong lch s loi ngi tn ti hai kiu t chc
i vi ai.

kinh t khc nhau l sn xut t cung, t cp v sn xut hng ho. Sn xut t cung, t cp l kiu t chc kinh t trong sn
phm c sn xut ra nhm p ng nhu cu tiu dng ca chnh bn thn ngi sn xut; nh sn xut ca ngi nng dn
trong thi k cng x nguyn thu, sn xut ca nhng nng dn gia di ch phong kin v.v. Ngc li, sn xut hng ho l
kiu t chc kinh t, trong sn phm c sn xut ra bn, tc p ng nhu cu tiu dng ca ngi khc, thng qua
vic trao i, mua-bn.

b) Lao ng ca ngi sn xut hng ho va mang tnh t nhn, v a mang tnh x

hi. Mang tnh cht x hi v sn phm lm ra cho x hi, p ng nhu c u c a
ngi khc trong x hi; mang tnh t nhn, v vic sn xu t ci g, nh th no l cng
vic ring, mang tnh c lp ca mi ngi. Tnh cht t nhn c th ph h p
hoc khng ph hp vi tnh cht x hi. chnh l mu thu n c b n c a s n xu t
hng ho. Mu thun gia lao ng t nhn v lao ng x h i l c s , m m m ng
ca khng hong trong nn kinh t hng ho.
3) u th ca sn xut hng ho.Sn xut hng ho c nhng u th so v i s n xu t
t cung, t cp
a) Sn xut hng ho khai thc c nhng li th v t nhin, x h i, k thu t c a
tng ngi, tng c s sn xut cng nh tng vng, tng a ph ng. ng th i, s
pht trin ca sn xut hng ho li cng tc ng tr l i, thc y s pht tri n c a
phn cng lao ng x hi, lm cho chuyn mn ho lao ng ngy cng tng, m i lin
h gia cc ngnh, cc vng ngy cng m rng, su sc. T , n ph v tnh t
cp, t tc, bo th, lc hu ca mi ngnh, mi a phng lm cho nng sut lao
ng x hi tng ln, nhu cu ca x hi c p ng y h n. Khi s n xu t v
trao i hng ho m rng gia cc quc gia, th n cng khai thc c l i th gi a
cc quc gia vi nhau.

b) Trong sn xut hng ho, quy m sn xut khng cng b gi i hn b i nhu cu v

ngun lc mang tnh hn hp ca mi c nhn, gia nh, m i c s , m i a ph ng,
m c m rng trn c s nhu cu v ngun lc ca x hi. iu l i to i u
kin thun li cho vic ng dng nhng thnh tu khoa hc, cng ngh , thc y sn
xut pht trin
c)Trong sn xut hng ho, s tc ng ca quy lut vn c ca sn xut v trao i
hng ho nh quy lut gi tr, cung-cu, cnh tranh v.v bu c ng i sn xu t hng ho
phi lun nng ng, nhy bn, bit tnh ton, ci ti n k thu t, h p l ho s n xu t,
nng cao nng sut, cht lng v hiu qu kinh t ; ci thin hnh th c v ch ng lo i
hng, gim chi ph sn xut, p ng ngy cng cao nhu c u, th hi u c a ng i tiu
dng.
d) Trong sn xut hng ho, s pht trin ca sn xut, m r ng v giao l u kinh t
gia cc c nhn, gia cc vng, gia cc nc v.v khng ch lm cho i sng vt
cht, m c i sng vn ho, tinh thn cng c nng cao, phong ph, a d ng h n.
Cu hi 2. Phn tch hng ho v hai thuc tnh ca hng ho. ngha th c ti n
ca vn ny i vi Vit Nam hin nay?
p. Cu tr li gm ba ln
1) Phn tch hng ho. Hng ho l sn ph m ca lao ng, c th tho mn nhu c u
no ca con ngi thng qua trao i, mua-bn. Khi nim trn cho ta thy a) Hng
ho phi l sn phm ca lao ng, cn nhng sn phm khng do lao ng t o ra,
d rt cn thit cho con ngi u khng phi l hng ho. b) Sn ph m c a lao ng
nht thit phi qua trao i mua bn. c) Hng ho ph i c tnh h u d ng, c con
ngi dng.
2) Phn tch hai thuc tnh ca hng ho. Hng ho c hai thu c tnh l gi tr s d ng
v gi tr.
a) Gi tr s dng ca hng ho do cng dng v thu c tnh t nhin c a n quy nh.
Cng dng nhm tho mn mt nhu cu no ca con ng i, c th l nhu c u
cho tiu dng c nhn; nhu cu cho tiu dng s n xut. Bt c hng ho no cng c mt hoc mt s
cng dng nht nh v chnh cng dng lm cho hng ha c gi tr s dng; gi tr s dng ca hng ha c pht hi n
dn trong qu trnh pht trin ca khoa hc, k thut v lc lng sn xut (ngy xa than ch c dng nu, si m; khi
ni spde ra i, than c dng lm cht t; v sau n cn c dng lm nguyn liu cho cng nghip ho cht v.v). Gi tr

cho bn thn ngi sn xut

hng ho, m l gi tr s dng cho ngi khc, cho x h i thng qua trao i, muabn. Trong nn kinh t hng ho, gi tr s dng l vt mang gi tr trao i. Trong b t
k mt x hi no, ca ci vt cht ca x hi u l mt l ng nh t nh nh ng gi
tr s dng. X hi cng tin b th s lng gi tr s dng cng nhi u, ch ng loi gi
tr s dng cng phong ph, cht lng gi tr s dng ngy cng cao.
b) Gi tr ca hng ho. Mun hiu c gi tr ca hng ho phi b t u nghin c u
gi tr trao i. Gi tr trao i l quan h t l v lng m gi tr s d ng ny trao i
vi gi tr s dng khc. V d, 1m vi c gi tr trao i bng 10 kg thc. Vi v thc l
hai hng ho c gi tr s dng khc nhau v ch t, nh ng chng c th trao i v i
nhau theo t l no l do gia chng c mt c s chung l c v i v thc u l
sn phm ca lao ng, u c lao ng kt tinh trong . Nh c c s chung m
cc hng ho c th trao i c vi nhau. V vy, khi ngi ta trao i hng ho cho
nhau v thc cht l trao i lao ng ca mnh n du trong nh ng hng ho y. Do
vy c th ni, lao ng hao ph sn xut ra hng ho l c s chung cho vi c trao
s dng ni y vi t cch l thuc tnh ca hng ho, khng phi l gi tr s dng

i v n to thnh gi tr ca hng ho.

Nh vy, gi tr ca hng ho l lao ng x hi ca ngi sn xut ra hng ho k t
tinh trong hng ho. Cn gi tr trao i m chng ta c p trn, ch ng qua ch l
hnh thc biu hin ra bn ngoi ca gi tr, gi tr l n i dung, l c s c a gi tr trao
i. ng thi, gi tr biu hin mi quan h gia nh ng ng i s n xut hng ho.
Cng chnh v vy, gi tr l phm tr ch tn ti trong kinh t hng ho.
3) ngha thc tin i vi nc ta hin nay
a) y mnh phn cng lao ng pht trin kinh t hng ho, p ng nhu c u a
dng v phong ph ca x hi. b) Phi coi trng c hai thu c tnh c a hng ho
khng ngng ci tin mu m, nng cao cht lng, h gi thnh.
Cu hi 3. Phn tch tnh hai mt ca lao ng sn xut hng ho v ngha c a
pht hin ny i vi vic xy dng l lun gi tr lao ng?
p. Cu tr li gm hai ln
1) Lao ng sn xuthng ho c hai thuc tnh v lao ng c hai m t l lao ng
c th v lao ng tru tng.
a) Lao ng c th l lao ng c ch di mt hnh thc c th ca nh ng ngh
nghip chuyn mn nht nh. Mi mt lao ng c th c m c ch, ph ng php,
cng c lao ng, i tng lao ng v kt qu lao ng ring . Chnh nhng ci ring phn

bit cc loi lao ng c th khc nhau. Chng hn, lao ng ca ngi th may v lao ng ca ngi th mc l hai loi lao
ng c th khc nhau. Lao ng ca ngi th may c mc ch l lm ra qun o ch khng phi l bn gh; cn phng php
l may ch khng phi l bo, ca; c cng c lao ng l kim, ch, my may ch khng phi l ci ca, ci bo v.v; cn lao ng

iu c ngha
l lao ng c th to ra gi tr s dng ca hng ho.
Trong x hi c nhiu loi hng ho vi nhng gi tr s d ng khc nhau l do c
nhiu loi lao ng c th khc nhau. Cc lao ng c th hp thnh h thng phn cng lao ng x hi. Nu
ca ngi th may th to ra qun o mc, lao ng ca ngi th mc th to ra gh ngi v.v.

phn cng lao ng x hi cng pht trin th cng c nhiu gi tr s dng khc nhau p ng nhu cu x hi.

Lao ng c th l iu kin khng th thiu trong b t k hnh thi kinh t -x h i no .

Nhng hnh thc ca lao ng c th ph thuc vo s pht trin ca k thut, ca lc lng sn xut v phn cng lao ng x

Lao ng c th khc nhau lm cho cc hng ho c s khc nhau v gi tr s

dng. Nhng gia cc hng ho c im chung gi ng nhau l gi tr c a chng u
do lao ng tru tng to nn, nh chng trao i c v i nhau.
b) Lao ng tru tng l lao ng ca ngi sn xut hng ho gt b hnh th c
biu hin c th ca n quy v cc chung ng nht, l s tiu ph s c lao
ng, tiu hao sc c bp, thn kinh ca con ngi.
Nu lao ng c th to ra gi tr s dng th lao ng tru tng t o ra gi tr hng
ho. C th ni, gi tr ca hng ha l lao ng tr u t ng c a ng i sn xu t hng
ho kt tinh trong hng ho. cng chnh l m t ch t c a gi tr hng ho.
2) ngha ca vic pht hin i vi l lun gi tr. Pht hi n ra tnh hai m t c a lao
ng sn xut hng ho to nn s thnh cng trong vi c xy d ng l lun gi tr .
a) Xc nh c cht ca gi tr l do lao ng tru t ng kt tinh, bi u hi n quan h
x hi v l mt phm tr lch s.
b) Xc nh c lng ca gi tr l lng lao ng trung bnh hay th i gian lao ng
x hi cn thit.
c) Xc nh c hnh thi biu hin ca gi tr pht tri n t thp ti cao, t hnh thi
gin n n hnh thi m rng, hnh thi chung v cu i c ng l hnh thi ti n.
d) Xc nh c quy lut gi tr- quy lut c bn ca sn xut hng ho. Quy lu t ny
i hi ngi sn xut v trao i hng ho phi m bo thi gian lao ng x h i
hi.

cn thit.
Cu hi 4. Phn tch mi quan h gia hai thuc tnh ca hng ho v i tnh hai
mt ca lao ng sn xut hng ho?
p. Cu tr li gm hai ln
1) Hng ho c hai thuc tnh l gi tr v gi tr s d ng v lao ng c a ng i s n
xut hng ho c tnh hai mt l lao ng c th v lao ng tr u t ng. Hai m t c a
lao ng sn xut hng ho l lao ng c th v lao ng tr u t ng, ph n nh tnh
t nhn v tnh x hi ca lao ng sn xut hng ho.
2) Mi quan h gia hai thuc tnh ca hng ha vi tnh hai mt c a lao ng s n
xut hng ha
? XXXX
Cu hi 5. Phn tch lng gi tr ca hng ho v cc yu t nh hng n
lng gi tr ca hng ho?
p. Cu tr li gm hai ln
1) Lng gi tr ca hng ho. Gi tr ca hng ho l do lao ng x h i, lao ng
tru tng ca ngi sn xut hng ho kt tinh trong hng ho.
Lng gi tr ca hng ho c o bng lng lao ng tiu hao s n xu t ra hng
ho . Trn thc t c nhiu ngi cng sn xut mt loi hng ho, nh ng i u ki n
sn xut, trnh tay ngh, nng sut lao ng khc nhau, do th i gian lao ng
sn xut ra hng ho khng ging nhau, tc hao ph lao ng c bi t khc nhau. V
vy, lng gi tr hng ho khng phi tnh bng th i gian lao ng c bi t, m tnh
bng thi gian lao ng x hi cn thit.
Thi gian lao ng x hi cn thit l thi gian lao ng cn s n xu t ra m t hng
ho no trong nhng iu kin sn xut bnh thng ca x h i v i trnh trang
thit b trung bnh, vi trnh thnh tho trung bnh v c ng lao ng trung bnh
trong x hi . a) Trnh thnh tho trung bnh t c trnh ngh , trnh k thu t,
mc kho lo ca i a s ngi cng sn xut mt hng no . b) C ng
lao ng trung bnh l cng lao ng trung bnh trong x h i, s c lao ng ph i
c tiu ph vi mc cng thng trung bnh, thng thng. c) iu ki n bnh th ng
ca x hi tc l mun ni dng cng c sn xut loi g l ph bin, cht lng nguyn liu ch to sn phm mc
trung bnh.
Cng cn ch rng, trnh thnh tho trung bnh, cng trung bnh, iu kin bnh thng ca x hi i vi mi nc, mi
ngnh l khc nhau v thay i theo s pht trin ca lc lng sn xut.
Thng thng, thi gian lao ng x hi cn thit gn st vi thi gian lao ng c bit (mc hao ph lao ng c bit) ca ngi
sn xut hng ho no cung cp i b phn hng ho trn th trng. Thi gian lao ng x hi cn thit l mt i lng
khng c nh, do lng gi tr hng ho cng khng c nh. Khi thi gian lao ng x hi cn thi t thay i th lng gi tr
ca hng ho cng thay i.

Nh vy ch c lng lao ng x hi cn thit, hay thi gian lao ng x h i cn thi t

sn xut ra hng ho, mi l ci quy nh i l ng gi tr c a hng ho y.
2) Cc yu t nh hng n lng gi tr ca hng ho
Do thi gian lao ng x hi cn thit lun thay i, nn l ng gi tr c a hng ho
cng l mt i lng khng c nh. S thay i ny tu thu c vo nng su t lao
ng v mc phc tp hay n gin ca lao ng
a) Nng sut lao ng l sc sn xut ca lao ng c o bng lng sn ph m
sn xut ra trong mt n v thi gian hoc lng thi gian lao ng hao ph sn
xut ra mt n v sn phm. Nng sut lao ng tng ln c ngha l cng trong th i
gian lao ng, nhng khi lng hng ho sn xut ra tng ln lm cho th i gian lao

ng cn thit sn xut ra mt n v hng ho gim xung. Do , khi nng sut

lao ng tng ln th gi tr ca hng ho t l ngh ch v i nng su t lao ng.
Nng sut lao ng li ph thuc vo nhiu yu t nh trnh kho lo (s thnh
tho) trung bnh ca ngi cng nhn; mc pht tri n ca khoa h c, cng ngh v
mc ng dng nhng thnh tu vo sn xut; trnh t ch c qun l, quy m
v hiu xut ca t liu sn xut v cc iu kin t nhin. Mu n tng nng su t lao
ng phi hon thin cc yu t trn.
b) Tng nng sut lao ng v tng cng lao ng c tc ng khc nhau i v i
lng gi tr hng ho. Cng lao ng l mc khn trng, nng nhc ca lao ng
trong cng mt thi gian lao ng nht nh v c o bng s tiu hao nng lc ca lao ng trn mt n v thi gian v

thng c tnh bng s calo hao ph trong mt thi gian nht nh. Cng lao ng tng ln tc l mc hao ph c bp, thn

Nu cng
lao ng tng ln th s lng (hoc khi lng) hng ho s n xut ra tng ln v
sc hao ph lao ng cng tng ln tng ng cn l ng gi tr c a m t n v hng
ho vn khng i. Tng cng lao ng thc cht cng nh ko di th i gian lao
ng.
kinh trn mt n v thi gian tng ln, mc khn trng, nng nhc hay cng thng ca lao ng tng ln.

Tng nng sut lao ng v tng cng lao ng ging nhau ch chng u dn n lng sn phm sn xut ra trong mt
n v thi gian tng ln. Nhng chng cng khc nhau ch tng nng sut lao ng lm cho lng sn phm (hng ho) sn
xut ra trong mt n v thi gian tng ln, nhng lm cho lng gi tr ca mt n v hng ho gim xung. Hn na, tng nng
sut lao ng c th ph thuc nhiu vo my mc, k thut, do n gn nh mt yu t c sc sn xut v hn; cn tng
cng lao ng tuy c lm cho lng sn phm sn xut ra tng ln, nhng khng lm thay i gi tr ca mt n v hng
ho. Hn na, tng cng lao ng ph thuc vo th cht v tinh thn ca ngi lao ng, do n l yu t ca sc sn
xut c gii hn. Chnh v vy, tng nng sut lao ng c ngha tch cc hn i vi s pht trin kinh t.

b) Tnh cht ca lao ng. Lao ng gin n v lao ng ph c t p

Lao ng gin n l lao ng m mt ngi lao ng bnh th ng khng c n ph i
qua o to cng c th thc hin c. Lao ng phc t p l lao ng i hi ph i
c o to, hun luyn mi c th tin hnh c.
Trong cng mt thi gian, lao ng phc tp to ra nhiu gi tr h n lao ng gi n n.
Tuy nhin tin hnh trao i hng ho, mi lao ng ph c t p u c quy thnh
lao ng gin n trung bnh trn c s lao ng phc tp bng b i s c a lao ng
gin n.
Cu hi 6. Phn tch ngun gc v bn cht ca tin?
p. Cu tr li gm hai ln
1) Ngun gc ca tin. Tin l kt qu qu trnh pht trin lu di c a s n xu t v trao
i hng ho ca cc hnh thi gi tr hng ho. Cc hnh thi gi tr hng ho
a) Hnh thi gin n hay ngu nhin ca gi tr l hnh thi ph i thai c a gi tr , n
xut hin trong giai on u ca trao i hng ho, trao i mang tnh ch t ng u
nhin, trc tip i vt ny ly vt khc. V d, 1m vi i ly 10 kg thc. y, gi tr
ca vi c biu hin thc. Cn thc l ci c dng lm phng ti n bi u
hin gi tr ca vi. Vi thuc tnh t nhin ca mnh, thc tr thnh hi n thn gi tr
ca vi. S d vy v bn thn thc cng c gi tr. Hng ho (v i) m gi tr c a n
c biu hin mt hng ho khc (thc) th gi l hnh thi gi tr t ng i. Cn
hng ho (thc) m gi tr s dng ca n biu hin gi tr c a hng ho khc (v i) g i
l hnh thi vt ngang gi.
Hnh thi vt ngang gi c ba c im +) gi tr s d ng c a n tr thnh hnh th c
biu hin gi tr. +) lao ng c th tr thnh hnh thc bi u hi n lao ng tr u t ng.
+) lao ng t nhn tr thnh hnh thc biu hin lao ng x h i. Hnh thi gi tr
tng i v hnh thi vt ngang gi l hai mt lin quan v i nhau, khng th tch r i

nhau, ng thi, l hai cc i lp ca mt phng trnh gi tr . Trong hnh thi gi tr

gin n hay ngu nhin th t l trao i cha th c nh.
b) Hnh thi gi tr y hay m rng. Khi lc lng sn xut pht trin hn, chn nui tch khi trng trt,

trao i tr nn thng xuyn hn, mt hng ho ny c th quan h vi nhiu hng ho khc. Tng ng vi giai on ny l
hnh thi y hay m rng. V d, 1m vi = 10 kg thc, hoc = 2 con g, hoc = 0,1 ch vng. y l s m rng hnh thi gi tr
gin n hay ngu nhin. v d trn, gi tr ca 1m vi c biu hin 10 kg thc hoc 2 con g hoc 0,1 ch vng. Nh vy,
hnh thi vt ngang gi c m rng ra nhiu hng ho khc nhau. Tuy nhin, vn l trao i trc tip, t l trao i cha c
nh.

c) Hnh thi chung ca gi tr.

Vi s pht trin cao hn na ca lc lng sn xut v phn cng lao ng x hi,

hng ho c trao i thng xuyn, a dng v nhiu hn. Nhu cu trao i tr nn phc tp hn, ngi c vi mun i thc,
nhng ngi c thc li khng cn vi m li cn th khc. V th, vic trao i trc tip khng cn thch hp m ngi ta phi i
ng vng, ang hng ho ca mnh i ly th hng ho c nhiu ngi a chung, ri em i ly th hng ho mnh cn.
Khi vt trung gian trong trao i c c nh li th hng ho c nhiu ngi a chung, th hnh thi chung ca gi tr xut
hin.

V d, 10 kg thc hoc 2 con g hoc 0,1 ch vng = 1 mt vi. y, t t c cc hng

ho u biu hin gi tr ca mnh cng mt th hng ho ng vai tr l v t ngang
gi chung. Tuy nhin, vt ngang gi chung ch a n nh m i th hng ho no; trong
cc a phng khc nhau th hng ho dng lm vt ngang gi chung cng khc
nhau.
d) Hnh thi tin. Khi lc lng sn xut v phn cng lao ng x hi pht trin hn na, sn xut hng ho v th trng
ngy cng m rng, th tnh trng c nhiu vt ngang gi chung lm cho trao i gia cc a phng vp phi kh khn, xut
hin i hi khch quan phi hnh thnh vt ngang gi chung thng nht. Khi vt ngang gi chung c c nh li mt vt c
tn v ph bin th xut hin hnh thi tin t ca gi tr. V d, 10 kg thc; 1mt vi, 2 con g = 0,1 gr vng (vt ngang gi chung,
c nh); trong trng hp ny, vng tr thnh tin t.
Lc u c nhiu kim loi ng vai tr tin, nhng v sau c c nh li cc kim loi qu nh vng, bc v cui cng l vng.
Vng ng vai tr tin l do nhng u im ca n nh thun nht v cht, d chia nh, khng h hng, vi mt lng v th tch
nh nhng cha ng c lng gi tr ln.

Tin xut hin l kt qu pht trin lu di ca sn xut v trao i hng ho, khi ti n
ra i th hng ho c phn thnh hai cc; mt bn l cc hng ho thng th ng;
mt bn l hng ho (vng) ng vai tr tin. n y gi tr cc hng ho c m t
phng tin biu hin thng nht. T l trao i c c nh l i.
2) Bn cht ca tin. Tin l mt hng ho c bit c tch ra t hng ho lm v t
ngang gi chung cho tt c cc hng ha em trao i; n th hi n lao ng x h i v
biu hin quan h gia nhng ngi sn xut hng ho.
Cu hi 7. Phn tch cc chc nng ca tin?
p. Thng th tin c nm chc nng
1) Thc o gi tr. Tin dng biu hin v o lng gi tr ca cc hng ho. Mun o lng gi tr ca cc hng

ho, bn thn tin phi c gi tr. V vy, tin lm chc nng thc o gi tr thng l tin vng. o lng gi tr hng ho
khng nht thit phi l tin mt m ch cn so snh tng tng vi lng vng no . S d c th lm c nh vy, v gia
gi tr ca vng v gi tr ca hng ho trong thc t c mt t l nht nh. C s ca t l l thi gian lao ng x hi cn
thit hao ph sn xut ra hng ho. Gi tr hng ho c biu hin bng tin gi l gi c hng ho . Do , gi c l hnh
thc biu hin bng tin ca gi tr hng ho. Gi c hng ho do cc yu t sau y quyt nh +) Gi tr hng ho; +) nh
hng ca quan h cung-cu hng ho; +) Cnh tranh; +) Gi tr ca tin.
lm chc nng thc o gi tr th bn thn tin cng phi c o lng; xut hin n v o lng tin t. n v l mt
trng lng nht nh ca kim loi dng lm tin t. mi nc, n v tin ny c tn gi khc nhau; n v tin v cc phn
chia nh ca n l tiu chun gi c. Tc dng ca tin khi dng lm tiu chun gi c khng gi ng vi tc dng ca n khi dng
lm thc o gi tr. L thc o gi tr, tin o lng gi tr ca cc hng ho khc; khi l tiu chun gi c, tin o lng bn
thn kim loi dng lm tin. Gi tr ca hng ho tin thay i theo s thay i ca s lng lao ng cn thit sn xut ra
hng ho . Gi tr hng ho tin (vng) thay i khng nh hng g n chc nng tiu chun gi c ca n, d gi tr ca
vng c thay i nh th no.

2) Phng tin lu thng. Vi chc nng ny, tin lm mi gii trong qu trnh trao i hng ho. lm chc nng

lu thng hng ho phi dng tin mt. Trao i hng ho ly tin lm mi gii gi l lu thng hng ho. Cng thc lu thng
hng ho l H-T-H; tin lm mi gii trong trao i hng ho lm cho hnh vi bn v mua c th tch ri nhau c v thi gian v
khng gian. S khng nht tr gia mua v bn cha ng mm mng ca khng hong kinh t.
Trong lu thng, lc u tin xut hin di hnh thc vng thoi, bc nn. Dn dn n c thay th bng tin c. Tin c dn
b hao mn v mt mt phn gi tr ca n nhng vn c x hi chp nhn nh tin c gi tr.

Nh vy, gi tr thc ca tin tch ri gi tr danh ngha ca n. S d c tnh trng ny l v tin lm phng tin lu thng ch
ng vai tr chc lt. Ngi ta i hng ly tin ri li dng n mua hng m mnh cn. Lm phng tin lu thng, tin khng
nht thit phi c gi tr. Li dng tnh hnh , khi c tin nh nc tm cch gim bt kim loi ca n v tin t lm gi tr
thc ca tin c ngy cng thp so vi gi tr danh ngha ca n. Thc tin dn n s ra i ca tin gi y mc d tin giy
khng c gi tr m ch l du hiu ca gi tr v c cng nhn trong phm vi quc gia.

3) Phng tin ct tr. Lm phng tin ct tr, tc l tin c rt khi lu thng i vo ct tr. S d tin lm c
chc nng ny l v tin l i biu cho ca ci x hi di hnh thi gi tr, nn ct tr tin l mt hnh thc ct tr ca ci.
lm chc nng phng tin ct tr, tin phi c gi tr, tc l tin vng. Chc nng ct tr lm cho tin trong lu thng thch
ng t pht vi nhu cu tin cn thit cho lu thng. Nu sn xut tng, lng hng ho nhiu th tin ct tr c a vo lu
thng. Ngc li, nu sn xut gim, lng hng ho t th mt phn tin vng rt khi lu thng i vo ct tr.

4) Phng tin thanh ton. Khi lm phng tin thanh ton, tin c dng tr n, np thu, tr tin mua chu

hng v.v. Khi sn xut v trao i hng ho pht trin n trnh no tt yu ny sinh vic mua bn chu. Trong hnh thc giao
dch ny trc tin tin lm chc nng thc o gi tr nh gi c hng ho. Nhng v l mua bn chu nn n k hn tin mi
c a vo lu thng lm phng tin thanh ton. S pht trin ca quan h mua bn chu ny mt mt to kh nng tr n
bng cch thanh ton khu tr ln nhau khng dng tin mt. Mt khc, trong vic mua bn chu ngi mua tr thnh con n,
ngi bn tr thnh ch n. Khi h thng ch n v con n pht trin rng ri, n k thanh ton, nu mt khu no khng
thanh ton c s gy kh khn cho cc khu khc, ph v h thng, kh nng khng hong kinh t tng ln. Trong qu trnh
thc hin chc nng phng tin thanh ton, ngy cng xut hin nhiu hn cc hnh thc thanh ton mi khng cn tin mt nh
k s, sc, chuyn khon, th in t v.v.

5) Tin th gii. Khi trao i hng ho vt khi bin gii quc gia th tin lm chc nng tin th gii. Tin th gii cng

thc hin cc chc nng thc o gi tr, phng tin lu thng, phng tin thanh ton. Trong giai on u s hnh thnh quan
h kinh t quc t, tin ng vai tr l tin th gii phi l tin tht (vng, bc). Sau ny, song song vi ch thanh ton bng
tin tht, tin giy c bo lnh bng vng, gi l tin giy bn v cng c dng lm phng tin thanh ton quc t. Dn dn
do s pht trin ca quan h kinh t-chnh tr th gii, ch tin giy bn v vng b xo b nn mt s ng tin quc gia mnh
c cng nhn l phng tin thanh ton, trao i quc t, mc d phm vi v mc thng dng c khc nhau. Nn kinh t
ca mt nc cng pht trin, c bit trong quan h kinh t i ngoi, th kh nng chuyn i ca ng tin quc gia cng
cao. Nhng ng tin c s dng lm phng tin thanh ton quc t phm vi v mc thng dng nht nh gi l nhng
ng tin c kh nng chuyn i. Vic chuyn i tin ca nc ny ra tin ca nc khc c tin hnh theo t gi hi oi.
l gi tr ng tin ca nc ny c tnh bng ng tin ca nc khc.
Tm li. Nm chc nng ca tin trong nn kinh t hng ho quan h mt thit vi nhau. S pht trin cc chc nng ca tin
phn nh s pht trin ca sn xut v lu thng hng ho.

Cu hi 8. Phn tch ni dung v tc dng ca quy lut gi tr. ngha c a v n

ny i vi nc ta hin nay?
p. Cu tr li gm hai ln
1) Phn tch ni dung v tc dng ca quy lut gi tr
a) Ni dung ca quy lut gi tr. Quy lut gi tr l quy lut kinh t c bn c a s n xu t
hng ho; quy nh vic sn xut v trao i hng ho ph i cn c vo hao ph lao
ng x hi cn thit.
Trong sn xut, tc ng ca quy lut gi tr buc ngi sn xut phi lm sao cho
mc hao ph lao ng c bit ca mnh ph hp vi mc hao ph lao ng x h i c n
thit c th tn ti; cn trong trao i, hay lu thng, phi thc hi n theo nguyn
tc ngang gi- tc l gi c phi bng gi tr. Quy lut gi tr bu c nh ng ng i s n
xut v trao i hng ho phi tun theo mnh l nh c a gi c th tr ng. Thng qua
s vn ng ca gi c th trng s thy c s hot ng ca quy lut gi tr . Gi
c th trng ln xung t pht xoay quanh gi tr hng ho v bi u hi n s tc ng
ca quy lut gi tr trong iu kin sn xut v trao i hng ho.
b) Tc dng ca quy lut gi tr. Trong sn xut hng ho, quy lut gi tr c ba tc
ng.
+) iu tit sn xut v lu thng hng ho. *) iu tit sn xut tc l iu ho, phn b cc yu t sn

xut gia cc ngnh, cc lnh vc ca nn kinh t. Tc dng ny ca quy lut gi tr thng qua s bin ng ca gi c hng ho
trn th trng di s tc ng ca quy lut cung cu. Nu ngnh no khi cung nh hn cu, gi c hng ho s ln cao
hn gi tr, hng ho bn chy, li cao, th ngi sn xut s x vo ngnh y. Do , t liu sn xut v sc lao ng c
chuyn dch vo ngnh y tng ln. Ngc li, khi cung ngnh vt qu cu, gi c hng ho gim xung, hng ho bn
khng chy v c th l vn. Tnh hnh y buc ngi sn xut phi thu hp quy m sn xut li hoc chuyn sang u t vo
ngnh c gi c hng ho cao. *) iu tit lu thng ca quy lut gi tr cng thng qua gi c th trng. S bin ng ca gi c
th trng cng c tc dng thu ht lung hng t ni gi c thp n ni gi c cao, do lm cho hng ho gia cc vng c s
cn bng nht nh. Nh vy, s bin ng ca gi c th trng khng nhng ch r s bin ng v kinh t, m cn c tc ng
iu tit nn kinh t hng ho.

+) Kch thch ci tin k thut, hp l ho sn xut nhm tng nng su t lao ng. Cc

hng ho c sn xut ra trong nhng iu kin khc nhau, do c mc hao ph lao ng c bit khc nhau, nhng trn th
trng th cc hng ho u phi c trao i theo mc hao ph lao ng x hi cn thit. Vy ngi sn xut hng ho no c
mc hao ph lao ng thp hn mc hao ph lao ng x hi cn thit, s thu c nhiu li v cng thp hn cng li. iu
kch thch nhng ngi sn xut hng ho ci tin k thut, hp l ho sn xut, ci tin t chc qun l, thc hin tit kim v.v
nhm tng nng sut lao ng, h chi ph sn xut.
S cnh tranh quyt lit cng lm cho cc qu trnh ny din ra mnh m hn. Nu ngi sn xut no cng lm nh vy th cui
cng s dn n ton b nng sut lao ng x hi khng ngng tng ln, chi ph sn xut x hi khng ngng gim xung.

+) Thc hin s la chn t nhin v phn ho ngi lao ng thnh k giu ng i

ngho. Nhng ngi sn xut hng ho no c mc hao ph lao ng c bit thp hn mc hao ph lao ng x hi cn thit,

khi bn hng ho theo mc hao ph lao ng x hi cn thit (theo gi tr) s thu c nhiu li, giu ln, c th mua sm thm t
liu sn xut, m rng sn xut kinh doanh, thm ch thu lao ng v tr thnh ng ch. Ngc li, nhng ngi sn xut hng
ho no c mc hao ph lao ng c bit ln hn mc hao ph lao ng x hi cn thit, khi bn hng ho s ri vo tnh trng
thua l, ngho i, thm ch c th ph sn, tr thnh lao ng lm thu v y cng l mt trong nhng nguyn nhn lm xut
hin quan h sn xut t bn ch ngha, c s ra i ca ch ngha t bn.
Nh vy, quy lut gi tr va c tc ng tch cc, va c tc ng tiu cc. Do , ng thi vi vi c thc y sn xut hng ho
pht trin, nh nc cn c nhng bin php pht huy tch cc, hn ch mt tiu cc ca n, c bit trong iu kin pht
trin nn kinh t hng ho nhiu thnh phn theo nh hng x hi ch ngha nc ta hin nay.

2) ngha thc tin

a) Cn nhn thc s tn ti k hch quan v phm vi hot ng rng ln, lu di c a
quy lut gi tr trong nn kinh t hng ho nhi u thnh ph n n c ta hi n nay.
b) Cn vn dng tt c ch th trng c s qun l ca nh nc pht huy vai tr
tch cc ca c ch th trng v hn ch mt tiu cc ca n thc y s n xut
pht trin, m bo s cng bng x hi.

Cu hi 9. Phn tch s chuyn ho ca tin t thnh t bn. Theo anh (ch ) i u

kin g quyt nh tin t bin thnh t bn. V sao?
p. Cu tr li gm hai ln
1) Phn tch s chuyn ho ca tin t thnh t b n. S chuy n ho ti n t thnh t
bn c th hin trong cng thc chung ca t bn v mu thu n c a cng th c
chung ca t bn. Ta c T-H-T (cng thc chung ca t bn) v H-T-H (cng th c l u
thng hng ho gin n).
a) Hai cng thc trn +) Ging nhau ch u dc t o nn b i hai yu t hng v
tin; u cha ng hai hnh vi i lp nhau l mua v bn; u bi u hi n quan h
kinh t gia ngi mua v ngi bn. +) Khc nhau ch lu thng hng ho gi n n
bt u bng hnh vi bn (H-T) v kt thc bng hnh vi mua (T-H); i m xu t pht v
kt thc u l hng ho, tin ch ng vai tr trung gian, m c ch cu i cng c a qu
trnh ny l gi tr s dng. Ngc li, lu thng t bn bt u b ng hnh vi mua (TH) v kt thc bng hnh vi bn (H-T); im xut pht v kt thc u l ti n, hng ho
ch ng vai tr trung gian, mc ch cui cng ca l u thng t b n l gi tr , v l gi
tr ln hn. Trong cng thc T-H-T, th T= T
T l s tin tri hn, c gi l gi tr thng d v k hiu l m. S ti n ng ra
ban u vi mc ch thu c gi tr thng d tr thnh t bn. Do , tin ch bi n
thnh t bn khi c dng mang li gi tr thng d. Cng thc T-H-T, v i T =
T+m c coi l cng thc chung ca t bn. Mi t bn u vn ng theo quy lut
ny vi mc ch cui cng l em li gi tr thng d. Nh vy, t b n l tin t ln ln
hay gi tr sinh ra gi tr thng d.
b) Mu thun ca cng thc chung t bn. L lun gi tr kh ng nh, gi tr hng ho
l lao ng x hi kt tinh trong hng ho, ngha l n ch c t o ra trong s n xu t.
Nhng nhn vo cng thc T-H-T ta cm gic gi tr thng d c to ra trong lu thng; vy, c phi lu thng to ra gi tr
thng d?

+) Trong trng hp trao i ngang gi, ch c s thay i hnh thi c a gi tr , t ti n

thnh hng v t hng thnh tin, t ng gi tr trong tay m i ng i tham gia trao i
trc sau vn khng thay i. Tuy nhin, v mt gi tr s dng, th c hai bn trao i
u c li.
+) Trong trng hp trao i khng ngang gi (hng ho c th bn cao h n ho c th p
hn gi tr), trong nn kinh t hng ho, mi ngi sn xut u v a l ng i bn, v a
l ngi mua. Ci li m h thu c khi bn s b cho ci thit khi mua v ng c l i.
Cho d c ngi chuyn mua r, bn t th tng gi tr ton x h i cng khng h
tng ln, bi v s gi tr m ngi ny thu c chng qua cng ch l s n ch n s
gi tr ca ngi khc m thi.
Nh vy, lu thng v bn thn tin t trong lu thng khng t o ra gi tr mi (gi tr
thng d). Nu ngi c tin khng tip xc g vi lu thng, t c ng ngoi l u thng,
th cng khng th lm cho s tin ca mnh ln l n c.
Nh vy, mu thun ca cng thc chung ca t bn (T-H-T) biu hin ch, gi tr
thng d va khng c to ra trong lu thng va c t o ra trong l u thng v
gii quyt mu thun ny phi tm trn th trng mt hng ha c kh nng t o ra gi
tr mi ln hn gi tr bn thn n; C.Mc tm ra v g i l hng ho s c lao ng.
2) iu kin g quyt nh tin bin thnh t bn. Ti sao?
Nghin cu cng thc chung ca t bn T-H-T cng chnh l nghin c u nh ng i u
kin chuyn ho tin t thnh t bn; m thc cht l s chuyn ho quan h sn
xut gia nhng ngi sn xut hng ho n gin thnh quan h sn xu t t b n
ch ngha. V khi hi hai iu kin tin bin thnh t bn l c m t lp
ngi c t do v thn th nhng li khng c t liu sn xut, v v y mu n s ng
h phi em bn sc lao ng ca mnh v mt s t ngi t p trung c s ti n
lp x nghip, mua sc lao ng tin hnh sn xut nhm bc lt lao ng lm
thu.
Cu hi 10. Phn tch hng ho sc lao ng v ngha c a l lu n ny i v i l
lun gi tr thng d?
p. Cu tr li gm hai
1) Phn tch hng ho sc lao ng
Sc lao ng l ton b nhng nng lc (th lc v tr lc) t n ti trong m t con ng i
v c ngi s dng vo sn xut. N l yu t c bn ca mi qu trnh sn
xut v ch tr thnh hng ho khi c hai iu kin +) ng i lao ng c t do v
thn th, c quyn s hu sc lao ng ca mnh v ch bn sc lao ng y trong
mt thi gian nht nh +) ngi lao ng khng c t liu sn xu t cn thi t ng
ra t chc sn xut, nn mun sng ch cn cch bn sc lao ng cho ng i khc s
dng.
Khi tr thnh hng ho, sc lao ng cng c hai thu c tnh nh cc hng ho khc
nhng c c im ring +) Gi tr ca hng ho sc lao ng cng do s l ng lao
ng x hi cn thit sn xut v ti sn xut ra n quyt nh. Gi tr s c lao ng
c quy v gi tr ca ton b cc t liu sinh hot cn thit sn xut v ti s n
xut sc lao ng, duy tr i sng ca cng nhn lm thu v gia nh h . Gi tr
hng ho sc lao ng khc vi hng ho thng th ng ch n bao hm c y u t
tinh thn v yu t lch s, ph thuc vo hon cnh lch s ca tng n c, tng th i
k, ph thuc vo trnh vn minh t c, vo iu ki n l ch s hnh thnh giai
cp cng nhn v c iu kin a l, kh hu. +) Gi tr s dng ca hng ho s c lao

ng th hin qu trnh tiu dng (s dng) sc lao ng, t c l qu trnh lao ng

sn xut ra mt hng ho, mt dch v no .
Trong qu trnh lao ng, sc lao ng to ra mt lng gi tr mi l n h n gi tr c a
bn thn n; phn gi tr di ra so vi gi tr sc lao ng l gi tr th ng d . chnh
l c im ring c ca gi tr s dng ca hng ho s c lao ng.
Hng ho sc lao ng l iu kin chuyn ho tin thnh t bn. Tuy nhin n khng
phi l ci quyt nh c hay khng c bc l t, vi c quy t nh cn ch gi tr
thng d c phn phi nh th no.
2) ngha ca l lun hng ho sc lao ng i vi l lun gi tr th ng d .
a) Vch ra ngun gc ca gi tr thng d, l lao ng khng cng c a ng i c ng
nhn lm thu to ra trong qu trnh sn xut v b nh t b n chi m o t
b) Ch r bn cht c bn nht ca x hi t bn l s bc lt ca t bn i vi
lao ng lm thu
c) Ch ra cc hnh thc biu hin ca gi tr thng d nh li nhun, l i nhun bnh
qun, li tc, a t v.v
d) Ch ra c ngun gc, bn cht ca tch ly t bn v.v; v nh vy, l lun hng
ho sc lao ng ch ra qu trnh pht sinh, pht tri n v dit vong c a ch ngha t
bn.
Cu hi 11. Phn tch qu trinh sn xut gi tr thng d v nhn xt qu trnh
sn xut ?
1) Phn tch qu trnh sn xut gi tr thng d. Qu trnh sn xu t t b n ch ngha l
s thng nht gia qu trnh sn xut ra gi tr s dng, gi tr v gi tr th ng d .
Qu trnh sn xut ny c hai c im l cng nhn lm vi c d i s kim sot c a
nh t bn; ton b sn phm lm ra thuc v nh t bn.
Nghin cu qu trnh sn xut trong x nghi p t bn ch ngha, ta c n gi nh ba
vn l nh t bn mua t liu sn xut v sc lao ng ng gi tr; khu hao my
mc vt t ng tiu chun k thut v nng sut lao ng m t trnh nh t nh
V d gi nh. sn xut si, mt nh t bn chi ph cho cc yu t sn xut nh
mua 10kg bng ht 20USD; mua sc lao ng mt ngy (8 gi ) l 5 USD; hao mn
my mc chuyn 10kg bng thnh si l 5 USD.
Gi nh trong 4 gi u ca ngy lao ng, bng lao ng c th c a mnh, ng i
cng nhn vn hnh my mc chuyn c 10kg bng thnh s i c gi tr l 20
USD, bng lao ng tru tng ca mnh, ngi cng nhn t o ra c m t l ng
gi tr mi l 5 USD, khu hao my mc l 5 USD. Nh vt gi tr c a s i l 30 USD
Nu qu trnh lao ng dng li y th nh t bn khng c l i g v ng i cng
nhn khng b bc lt. Theo gi nh trn, ngy lao ng l 8 gi nn ng i cng nhn
tip tc lm vic 4 gi na. Trong 4 gi ny, nh t bn ch cn u t thm 10 kg
bng ht 20USD v hao mn my mc 5 USD chuyn 10kg bng n a thnh s i.
Qu trnh lao ng tip tc din ra v kt thc qu trnh ny, ng i cng nhn l i t o ra
c s sn phm s c gi tr l 30 USD na.
Nh vy, trong 8 gi lao ng, ngi cng nhn t o ra l ng sn ph m s i c gi tr
bng gi tr ca bng 20kg thnh si l 40 USD + gi tr hai ln kh u hao my mc l
10 USD + gi tr mi do sc lao ng ca cng nhn to ra trong ngy l 10 USD. T ng
cng l 60 USD;
Trong khi nh t bn ch u t 20kg bng c gi tr 40 USD + hao mn my mc