TRNG I HC NNG NGHIP H NI

TRUNG TM GIO DC TH CHT V TH THAO

BI GING
L THUYT GIO DC TH CHT
(Tai ban ln 3, co chinh ly va b sung)

Hi ng bin son:
ThS. Nguyn Xun C
ThS. Trn Vn Hu
ThS. ng c Hon
ThS. Hong Vn Hng
ThS. Nguyn ng Thin
ThS. Nguyn Vn Ton

H Ni, thang 8/2013

TIN TRNH GING DY GT0001

Ni dung: 10 tit Ly thuyt GDTC 20 tit CL chy TB
01 tn chi - (thi gian 30 tit 15 giao an )
TT
Ni dung ging dy
1 Nhp mn
1.1 V tr, c im, tc dng ca mn hc
1.2 S lc lch s pht trin mn in kinh

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16
+

1.3 V tr - c im tc dng ca mn hc
1.4 Ni dung v yu cu mn hc
2 L thuyt
2.1 GDTC trong trng i hc
+ Li ch, tc dng ca tp luyn TDTT vi sc
2.2
+ khe con ngi.
2.3 Cc phng php gio dc th cht
+ 2.4 Cc nguyn tc v phng php gio dc th cht
2.5 Gio dc cc t cht th lc
Chn thng trong th thao v v sinh tp luyn
2.6
TDTT
2.7 K hoch tp luyn th dc th thao
2.8 Kim tra v t kim tra y hc TDTT
3 Khi ng
3.1 Khi ng chung

- *
- *
- *

+ + -

- *
- *

+ -

- *

+ - - *
+ - *
+ - - - - - - - - - - - - - -

3.2 Khi ng chuyn mn

4 K thut chy c ly trung bnh
4.1 Xy dng khi nim v c im

+ - - - - - - - - - - - - - + -

4.2 K thut chy trn ng thng

+ - - - - - - - - - - - -

4.3 K thut chy trn ng vng

+ - - - - - - - - - - -

4.4 K thut xut pht cao

+ - - - - - - - - - -

4.5 K thut chy gia qung

+ - - - - - - - - -

4.6 K thut v ch

+ - - - - - - - -

4.7 Hon thin K thut

5 Phat trin th lc
5.1 Chung

+ - - - - - - + - - - - - - - - - - - - - -

5.2 Chuyn mn

+ - - - - - - - - - - - -

6 Lut in kinh: Lut chy c ly trung bnh

7
8
8.1
8.2

Kim tra gia k (Thu bi t lun)

Thi cui k
Chy CLTB (800m n, 1500m nam)
Chy 5 pht ty sc ( Nhm sc khe yu)

*
*
1

MC LC
Trang
1
BI 1: GIO DC TH CHT TRONG TRNG HC
I. Mt s khi nim
1
1. Khi nim gio dc th cht (GDTC)
1
2. Pht trin th cht
1
3. Hon thin th cht
2
4. Hc vn th cht
2
5. Vn ho th cht v Th thao
2
5.1. Khi nim Vn ha th cht (VHTC)
2
5.1.1. Vn hoa th cht la mt hot ng
2
5.1.2. Vn hoa th cht la tng ha nhng gia tr vt cht va tinh thn do 3
con ngi sang to ra hot ng.
5.2. Khai nim Th thao
4
II. GDTC trong trng i hc
5
III. Nhim v v yu cu hc tp mn GDTC trong trng i hc
7
1. Nhim v
7
2. Yu cu
7
IV. Cc hnh thc GDTC
7
V. Chng trnh GDTC dnh cho sinh vin chnh quy i hc Nng nghip 7
H Ni.
7
1. Chng trnh GDTC
7
1.1. Chng trnh GDTC trong cac trng i hc ca B GD&T
7
1.2. Chng trnh GDTC danh cho sinh vin trng H Nng nghip Ha 8
Ni
2. T chc v qun l o to
9
2.1. K hoch ao to
9
2.2. Thi gian hc tp
10
2.3. Lp mn hc
10
2.4. Xy dng thi khoa biu
10
2.5. ng ky mn hc
10
2.6. a im hc tp
10
3. Mt s vn cn lu
10
V. Nhng im cn ch khi tp luyn TDTT
10
1. Chun b v thn th v tm l
10
2. Ch trang phc tp luyn
11
3. Chun b dng c tp luyn
11
4. Lm quen vi dng c sn bi
11
5. Tnh hnh thi tit, kh hu
11
6. Khi ng
11
7. Th lng
12
8. Tm sau vn ng
BI 2: LI CH, TC DNG CA TP LUYN TDTT VI SC 13
KHO CON NGI
I. Khi nim v v tr ca sc kho
13

1. Khi nim sc kho

2. V tr ca sc kho
II. Li ch v tc dng ca tp luyn TDTT i vi sc khe con ngi
1. S nh hng ca tp luyn TDTT i vi h vn ng
2. S nh hng ca tp luyn TDTT i vi h thng h hp
3. S nh hng ca tp luyn TDTT i vi chc nng ca h tun hon
4. S nh hng ca tp luyn TDTT i vi h tiu ho
5. nh hng ca tp luyn TDTT i vi h thng thn kinh
6. Thc tin pht trin nng lc ca no, nng cao hiu xut hc tp, cng tc
6.1. Rn luyn thn th nng cao nng lc hot ng tr lc
6.2. Tp luyn TDTT nng cao hiu qua cng tac va hc tp
BI 3: CC PHNG PHP GIO DC TH CHT
1. Khi nim phng php gio dc th cht
2. Phng php gio dc th cht
2.1. Phng phap tp luyn co nh mc cht ch
2.1.1. Phng phap tp luyn trong qua trnh hc ng tac
2.1.2. Cac phng phap tp luyn nh mc LV va qung nghi
2.2. Phng phap tr chi va phng phap thi u
2.2.1.Phng phap tr chi
2.2.2. Phng phap thi u
2.3. Phng phap s dng li noi va trc quan trong GDTC
2.3.1. Phng phap s dng bng li noi
2.3.2. Phng phap trc quan
BI 4: CC NGUYN TC V PHNG PHP GIO DC TH
CHT
I. Nguyn tc t gic tch cc
1. Gio dc thi t gic v hng th bn vng i vi mc ch tp luyn
chung cng nh cc nhim v c th ca bui tp
2. Kch thch vic phn tch mt cch c thc vic kim tra v dng sc
hp l khi thc hin cc bi tp th cht.
3. Phi gio dc tnh t lp, ch ng, sng to ca sinh vin
II. Nguyn tc trc quan
1. Khi nim v bn cht
1.1. Khai nim
1.2. Ban cht
2. C s ca nguyn tc
3. Trc quan l tin tip thu ng tc
4. Trc quan l iu kin hon thnh ng tc
5. Nhng yu cu m bo tnh trc quan
III. Nguyn tc thch hp, c bit ha
1. Bn cht
2. C s ca nguyn tc
3. Cc yu cu ca nguyn tc
4. GDTC ph hp vi cc yu cu c nhn
IV. Nguyn tc h thng
2

13
13
15
15
17
19
21
21
22
23
23
25
25
25
25
25
26
27
27
28
28
28
28
29
29
29
30
30
30
30
30
30
30
31
31
31
31
31
31
31
32
32

1. Tnh thng xuyn ca cc bui tp v lun phin hp l gia tp luyn

v ngh ngi
1.1 Tnh thng xuyn ca cac bui tp
1.2 S lun phin gia tp luyn va nghi ngi
2. S phi hp gia tp luyn lp li v tp luyn bin dng
3. Tun t cc bui tp v mi lin h ln nhau gia cc mt khc nhau trong
ni dung cc bui tp
V. Nguyn tc tng dn cc yu cu (nguyn tc tng tin)
1. S cn thit phi tng LV mt cch t t
2. Cc hnh thc tng LV
3. Nhng iu kin nng cao LV
BI 5: GIO DC CC T CHT TH LC
I. Cc phng php gio dc sc mnh
1. Khi nim sc mnh
2. Nhim v v phng tin rn luyn sc mnh
3. Cc khuynh hng, phng php c bn trong rn luyn sc mnh
3.1. S dng lng i khang ti mc ti a vi s ln lp li cc hn
3.2. S dng lng i khang ti a va gn ti a
3.3. S dng cac bai tp tnh trong rn luyn sc mnh
II. Cc phng php gio dc sc nhanh
1. Khi nim sc nhanh
2. Phng php rn luyn sc nhanh phn ng vn ng
2.1. Phng phap rn luyn sc nhanh phan ng vn ng n gian.
2.2. Phng phap rn luyn sc nhanh phan ng vn ng phc tp.
2.3. Phng phap rn luyn tc
III. Cc phng php gio dc sc bn
1. Khi nim sc bn
2. Cc phng php pht trin sc bn
2.1. Nhng nhim v va yu cu
2.2. Cac yu t lng vn ng trong tp luyn nng cao sc bn.
2.3. Phng phap nng cao kha nng a kh.
2.4. Phng phap nng cao kha nng ym kh.
3. Vn cc im v h hp ln hai trong gio dc sc bn
IV. Gio dc nng lc phi hp vn ng
1. c im ca nng lc phi hp vn ng
2. ngha ca nng lc phi hp vn ng
3. Phng php pht trin kh nng phi hp vn ng
V. Gio dc t cht mm do
1. c im ca t cht mm do
2. ngha ca nng lc mm do
3. Phng php pht trin nng lc mm do
4. Nguyn tc pht trin nng lc mm do
5. Kim tra nng lc mm do
VI. Mi tng quan gia cc t cht th lc
BI 6: CHN THNG TRONG TH THAO V V SINH TP
3

32
32
32
33
33
34
34
34
34
35
35
35
35
36
36
36
36
36
36
36
36
36
37
37
37
37
37
38
38
38
39
39
39
41
41
43
43
43
43
44
44
45
46

LUYN TDTT
I. Chn thng trong th thao
1. Khi nim
2. Nguyn nhn ca cc chn thng v nguyn tc phng
2.1. Nguyn nhn ca chn thng th thao
2.1.1. Nguyn nhn c ban (nguyn nhn trc tip hoc nguyn nhn chung)
2.1.2. Nguyn nhn tim n ca chn thng (Nguyn nhn dn dt).
2.2. Nguyn tc phng chn thng
2.2.1. Tng cng giao dc v mc ch ca th dc th thao:
2.2.2. Sp xp hp ly qua trnh tp luyn va thi u.
2.2.3. Phai khi ng tt.
2.2.4. Tng cng bao him va t bao him.
2.2.5. Tng cng cng tac kim tra y hc va ch y v sinh sn bi dng c.
3. Mt s trng thi sinh l v phn ng xu ca c th trong tp luyn TDTT
3.1. Cc du hiu ca tp luyn qu sc
3.2. Cc trng thi sinh l v phn ng ca c th trong tp luyn TDTT
3.2.1. Hin tng cc im va phng phap khc phc
3.2.2. Hin tng chut rt va bin phap khc phc
3.2.3. Hin tng choang trng lc va bin phap khc phc
3.2.4. Hin tng say nng va bin phap khc phc
3.2.5. au bng trong luyn tp va thi u th thao
3.2.6. H ng huyt va bin phap khac phc
4. Phng php phng nga chn thng
4.1 Cc bin php phng nga chn thng TDTT
4.1.1. V mt ch quan
4.1.2. V mt khach quan
4.2. S cu chn thng TDTT
4.2.1. S cu cac vt thng trong vn ng
4.2.2. Nhim trng
4.2.3. X ly vt thng
II. V sinh tp luyn th dc th thao
1. V sinh v nhim v ca v sinh tp luyn
2. V sinh c nhn
2.1. Sp xp thi gian biu hng ngy hp l gia lao ng v ngh ngi
2.2. V sinh gic ng
2.3. V sinh n ung
2.4. V sinh thn th
2.4.1. Chm soc da
2.4.2. Chm soc rng ming
2.5. V sinh trang phc
2.6. Tc hi ca cc thi quen nghin xu
2.6.1. Tac hi ca thoi nghin thuc la
2.6.2. Tac hi ca nghin bia ru
III. Cc yu cu v v sinh i vi a im v dng c tp luyn TDTT
IV. Cc bin php v sinh b tr nhm phc hi v nng cao sc khe v kh
4

46
46
46
46
46
47
47
47
47
47
47
48
48
48
48
48
49
49
49
50
50
51
51
51
51
51
51
52
52
52
52
53
53
54
55
55
55
55
56
56
56
57
57

nng lm vic
BI 7: K HOCH TP LUYN TH DC TH THAO
I. ngha v tm quan trng ca k hoch tp luyn
II. H thng ca k hoch tp luyn
1. n tp luyn
2. K hoch tp luyn khung
3. K hoch tp luyn i th thao
4. K hoch tp luyn c nhn
III. Nhng nguyn tc c bn trong vic lp k hoch
IV. Phng php xy dng k hoch tp luyn
1. Nhng yu cu chung
2. Ni dung ca vic lp k hoch
V. nh gi qu trnh tp luyn
BI 8: KIM TRA V T KIM TRA Y HC TDTT
I. Kim tra y hc TDTT
1. Khi nim chung
2. Nhim v v ni dung
2.1. Nhim v ca bac s
2.2. Ni dung: gm 4 ni dung chnh
3. Cc hnh thc kim tra
3.1. Kim tra bc u
3.2. Kim tra nh k
3.3. Kim tra b sung
4. Cc phng php s dng trong kim tra y hc
4.1. Kim tra s pht trin ca th lc
4.1.1. Quan sat hnh th bn ngoai
4.1.2. Phng phap nhn trc
4.1.3. Cac phng phap anh gia s phat trin th lc qua cac s liu kim
tra
4.2. Cac th nghim sinh ly hc kim tra chc nng hot ng ca cac c
quan trong c th
4.2.1. Kim tra chc nng h h hp
4.2.2. Kim tra chc nng hot ng ca h thn kinh
4.2.3. Kim tra chc nng ca h thng tim mch
4.2.4. Th nghim bc bc (Test + Hawvard)
II. T kim tra y hc
1. ngha ca vn t kim tra y hc
2. Nhng du hiu ch quan
2.1. Cam giac chung ca c th
2.2. Cam giac v gic ng
2.3. Cam giac v n
2.4. Cam giac v vn au c bp
3. Nhng du hiu khch quan

59
60
61
61
61
61
61
61
62
62
62
62
64
64
64
64
64
64
64
64
64
64
65
65
65
65
65
66
66
66
67
67
67
67
68
68
68
68
68
68

BI 1: GIO DC TH CHT TRONG TRNG HC

I. Mt s khai nim
1. Khai nim giao dc th cht (GDTC)
GDTC l mt loi hnh gio dc nn n l mt qu trnh gio dc c t chc
c mc ch, c k hoch truyn th nhng tri thc, k nng, k xo... t th h
ny cho th h khc. iu c ngha l GDTC cng nh cc loi hnh gio dc
khc l qu trnh s phm vi y c im ca n (vai tr ch o ca nh s
phm, t chc hot ng ca nh s phm ph hp vi hc sinh, sinh vin, vi
nguyn tc s phm...).
GDTC l mt hnh thc gio dc nhm trang b k nng k xo vn ng v
nhng tri thc chuyn mn (gio dng), pht trin t cht th lc, tng cng sc
khe.
Nh vy GDTC c th chia thnh hai mt tng i c lp: Dy hc ng
tc (gio dng th cht) v gio dc cc t cht th lc.
Dy hc ng tc l ni dung c bn ca gio dng th cht. l qu
trnh trang b nhng k nng, k xo vn ng c bn, cn thit cho cuc sng v
nhng tri thc chuyn mn.
Bn cht ca thnh phn th hai trong GDTC l tc ng hp l ti s pht
trin t cht vn ng m bo pht trin cc nng lc vn ng (sc nhanh, sc
mnh, sc bn...).
Nh vy GDTC l mt loi gio dc c ni dung c trng l dy hc ng
tc v gio dc cc t cht vn ng ca con ngi. Vic dy hc ng tc v pht
trin cc t cht th lc c lin quan cht ch, lm tin cho nhau thm ch c th
chuyn ln nhau. Nhng chng khng bao gi ng nht, gia chng c quan h
khc bit trong cc giai on pht trin th cht v GDTC khc nhau.
Trong h thng gio dc, ni dung c trng ca GDTC c gn lin vi tr
dc, c dc, m dc v gio dc lao ng.
2. Phat trin th cht
Pht trin th cht l s thay i v kch thc, chc nng c th din ra trong
sut cuc i. S pht trin th cht biu hin ra bn ngoi nh thay i v chiu
cao, cn nng, thay i v hnh thi kch thc c th, thay i kh nng vn ng
nh cc t cht: Nhanh, mnh, bn...
S pht trin th cht din ra di s nh hng ca ba nhn t:
- Bm sinh di truyn.
- Mi trng.
- Giao dc.
S pht trin th cht trc ht l qu trnh t nhin, n tun th nhng quy
lut t nhin, quy lut sinh hc (quy lut pht trin theo la tui, gii tnh). S pht
trin y do gen quy nh (bm sinh, di truyn). Nhng quy lut thay i v hnh
thi dn n thay i v chc nng, s thay i v s lng dn n thay i v
cht lng. Yu t bm sinh di truyn l tin vt cht cho s pht trin.
S pht trin th cht con ngi cn chu s chi phi ca nhng nhn t x hi,
trong chng mc nht nh th xu hng v tc pht trin ph thuc vo iu
kin sng, iu kin lao ng, ngh ngi c nh hng ti s pht trin th cht
mt cch t pht. V d: lao ng chn tay c nh hng ti s pht trin c bp
1

nhng thng pht trin lch lc khng cn i. Trong trng hp lao ng chn
tay qu nng cn lm c th suy thoi.
Nhn t gio dc tc ng ti s pht trin th cht mt cch ch ng tch cc
n quyt nh xu hng ca s pht trin v tc pht trin. V bn cht, gio
dc l mt qu trnh iu khin v s pht trin th cht. Vai tr ca gio dc cn
th hin ch n c th khc phc, sa cha c nhng lch lc do lao ng
hoc nhng hot ng sng khc gy nn.
Di tc ng ca GDTC ta c th to c nhng phm cht mi m bm
sinh di truyn khng li nh: kh nng chu ng v lm vic trong trng thi
mt trng lng trong khng gian v chu p sut cao. TDTT cn to cho s pht
trin th cht nhng c im v xu hng p ng nhu cu x hi v c nhn.
3. Hon thin th cht
L mc quy nh theo thi gian v pht trin th lc, sc kho, s pht
trin ton din nng lc th cht ca tng c th ( y bao gm c t cht th lc
ln k nng vn ng) ph hp vi nhng yu cu hot ng ca con ngi
trong nhng iu kin c th ca lao ng sn xut, quc phng, i sng x hi
nhm m bo nng xut lao ng v ko di tui th.
Thi gian hon thin th cht y c th l mt giai on ngn nh: Tng
bui tp, c th l di nh mt nm, hai nm... trong nh trng c th l mt hc
k, mt nm hc, hay mt kho hc.
Hon thin th cht, hon thin tri thc, hon thin nhn cch l nhng vn
rt rng ln, khng c gii hn cui cng, m con ngi phi phn u sut i
khng ngng vn ti nhng mc tiu pht trin cao hn.
4. Hc vn th cht
Bao gm nhng hiu bit chung, nhng kin thc ca nhng ngnh hc c
lin quan vi mn hc GDTC.
Trong GDTC Ly lun va phng phap GDTC l ti liu quan trng nht,
n nghin cu ton din cc quy lut hot ng ca GDTC, n cung cp nhng
kin thc, cc phng tin v phng php c hiu qu thc hnh GDTC, thc
hin vic rn luyn pht trin cc t cht th lc, k nng, k xo vn ng, nng
cao thnh tch TT v nhn cch con ngi.
L lun v phng php GDTC l s tng hp v ng thi pht trin ca
mt s ngnh khoa hc khc nh: Trit hc, gio dc hc, tm l hc, x hi hc,
sinh l hc, ton, vt l, c hc, ho sinh hc v y hc...
5. Vn hoa th cht v TT
5.1. Khi nim vn ha th cht (VHTC)
Vn ha th cht l mt nhn t x hi tc ng iu khin s pht trin th
cht. Vn ha th cht l mt hot ng c bit. Cho nn khi phn tch VHTC nh
mt hot ng cn xut pht t ba lun im:
- VHTC l mt hot ng.
- VHTC l mt tng ha nhng gi tr vt cht v tinh thn do con ngi sng
to ra hot ng.
- VHTC l kt qu ca hot ng.
5.1.1. Vn hoa th cht la mt hot ng
i tng hot ng ca VHTC l pht trin th cht con ngi.
2

Song VHTC l mt hot ng c c s c th l s vn ng tch cc hp l

ca con ngi. Ni cch khc VHTC l nhng hnh thc hot ng vn ng
hp l (hot ng c du hiu bn cht l nhng ng tc c t chc thnh mt
h thng). VHTC khng phi l ton b cc hnh thc hot ng m ch bao gm
nhng hnh thc, nguyn tc cho php hnh thnh tt nht nhng k nng, k xo
vn ng cn thit cho cuc sng v s pht trin cc nng lc th cht quan trng,
ti u trng thi sc khe v kh nng lm vic.
Thnh phn c bn ca VHTC khi xem xt nh hot ng l bi tp th cht
(BTTC).
BTTC c ngun gc t lao ng n ra i t c xa mang theo c im ca
lao ng chn tay v mang tnh thc dng trc tip trong nhng ngy u. Trong
qu trnh pht trin tip VHTC ngy cng c thm nhiu hnh thc vn ng
mi c thit k p ng nhu cu gii quyt cc nhim v vn ha gio dc,
gio dng cng c sc khe v BTTC dn mt i tnh thc dng trc tip, nhng
khng c ngha l mi quan h VHTC v lao ng b xa b. Theo quan im thc
dng th VHTC l mt hot ng s tn ti mi mi v lao ng khng bao gi mt
i v VHTC mi vn l phng tin chun b trc cho thc tin lao ng. Vi
quan im ny th VHTC l mt hot ng chun b, n l c s cho vic tip thu
c hiu qu cc thao tc lao ng, lao ng c nng sut, hon thin k nng, k
xo vn ng, pht trin cc t cht th lc v kh nng lm vic cao. Ngoi lao
ng BTTC cn c ny sinh v pht trin t cc l hi, tn gio (dng nhng
ng tc c tnh cht tng trng biu th tnh cm, nim vui v ni bun, s
sng bi thn linh), yu t qun s, cc tr vui chi gii tr v cc bi tp rn luyn
thn th phng cha mt s bnh.
5.1.2. Vn hoa th cht la tng ha nhng gia tr vt cht va tinh thn do con
ngi sang to ra hot ng.
Trong mi thi k pht trin ca VHTC, nhng gi tr ny li tr thnh i
tng hot ng, tip thu, s dng ca nhng ngi tham gia hot ng TDTT. (
y mun cp n nhng phng tin, phng php tp luyn c s dng
rng ri nh: cc tr chi vn ng v rt nhiu cc BTTC khc).
Trn con ng pht trin lu di ca mnh ni dung v hnh thc ca VHTC
dn dn c phn ha i vi cc lnh vc khc nhau trong i sng x hi v
hot ng (gio dng, sn xut, ngh ngi gii tr, y hc...). Do vy hnh thnh
nn nhng b phn VHTC c ngha x hi (VHTC trng hc, VHTC sn xut,
i sng...). Hiu lc ca nhng b phn VHTC ny nh tng hp nhng phng
php, phng tin gii quyt cc nhim v gio dc, gio dng tng cng sc
khe ngy cng tng. ng thi ngha ca tng b phn VHTC cng tng ln
tng ng.
Ngoi nhng gi tr k trn cn c nhng gi tr quan trng khc nhau nh kin
thc khoa hc, thc dng chuyn mn, nhng nguyn tc, quy tc v PP s dng
BTTC, nhng tiu chun o c, nhng thnh tch TT.
V cc gi tr vt cht l nhng iu kin c to ra phc v cho hot ng
VHTC trong x hi nh: cc tc phm ngh thut v TDTT, cc cng trnh TT,
trang thit b tp luyn...
5.1.3. Vn hoa th cht la kt qua ca hot ng.
3

 chnh l nhng kt qu s dng nhng gi tr vt cht v tinh thn k trn

trong x hi. Trong s nhng kt qu ny phi k n trc tin l trnh
chun b th lc, mc hon thin k nng, k xo vn ng, mc pht trin
kh nng vn ng, thnh tch TT v nhng kt qu hu ch khc i vi c nhn
v x hi.
Kt qu thc hin bn cht nht ca vic s dng cc gi tr VHTC trong i
sng x hi l s ngi t c ch tiu hon thin th cht.
Hon thin th cht l mc hp l ca trnh chun b th lc chung v
pht trin th lc cn i. Mc hp l ny ph hp vi yu cu ca lao ng v
nhng hot ng sng khc, phn nh mc pht trin tng i cao nng khiu
th cht c nhn, ph hp vi quy lut pht trin ton din nhn cch v bo v sc
khe lu di.
Ngoi ra nh gi v khng nh nhng kt qu t c trong hot ng
thng qua cc ch tiu trn con ngi tin hnh t chc hot ng thi u
nh gi trnh , uy tn ca con ngi lc by gi. Mm mng ca TT ny sinh
chnh t thc t v c kt hp ngay trong qu trnh lao ng, ban u cn rt
n gin v n ngy nay n tr thnh mt lnh vc khng th thiu trong i
sng ca con ngi l TT.
Vai tr gi tr thc t ca VHTC trong x hi ph thuc vo nhng iu kin
sng c bn ca n. iu kin sng x hi quy nh c im s dng v pht trin
VHTC. Ty thuc vo nhng iu kin y m kt qu thc t tc ng ca VHTC
ti con ngi c s khc nhau mang tnh cht nguyn tc.
T nhng phn tch trn, c th xc nh khi nim VHTC nh sau:
VHTC la mt b phn ca nn vn hoa x hi, mt loi hnh hot ng ma
phng tin c ban la cac bai tp th lc nhm tng cng th cht cho con
ngi, nng cao thanh tch TT, gop phn lam phong ph sinh hot vn hoa va giao
dc con ngi phat trin cn i hp ly.
5.2. Khi nim TT
Ngi ta phn bit Th thao theo ngha hp v ngha rng:
* TT theo ngha hp: TT la mt hot ng thi u
Hot ng thi u c hnh thnh trong x hi loi ngi m thng qua thi
u con ngi ph din, so snh kh nng v th cht v tinh thn. Khi nim ny
ch nu ln nhng c im bn ngoi phn bit TT vi cc hin tng khc.
R rng rng khi nim nh vy khng bao qut c ht nhng biu hin c
th, phong ph ca TT trong x hi.
Bn cht ca TT khng ch gii hn thnh tch TT thun ty, m n cn l
hot ng tc ng ton din ti con ngi.
* TT theo ngha rng: Trc nht la bao gm hot ng thi u, la s chun b
tp luyn c bit cho thi u, la mi quan h c bit gia ngi vi ngi trong
thi u cng vi y ngha x hi va thanh tch thi u gp chung li.
TT l hin tng x hi: i vi c nhn, TT l kht vng ca con ngi
khng ngng m rng gii hn kh nng ca mnh c thc hin thng qua
nhim v c bit, tham gia thi u gn lin vi khc phc kh khn ngy cng
tng v TT l mt th gii cm xc do thng li hay tht bi mang li, n cn l
lnh vc tip xc c o gia ngi vi ngi.
4

i vi x hi TT cn c ngha su sc hn th na, l mt trong nhng hnh

thc vn ng ca x hi thi i l tng hp phc tp quan h gia ngi vi
ngi, l mt hnh thc hot ng ca thi i mang tnh i chng.
t ti thnh tch TT cao con ngi phi tp luyn mt cch c h thng
qua lng vn ng ln khc phc kh khn v tm l, cho nn TT l phng tin,
phng php (PP) hu hiu nht pht trin th cht, o c, thm m.
Theo cch din t trn th khi nim TT c mt phn ng ngha vi khi
nim VHTC nhng ch c mt phn m thi, trong quan h nht nh khi nim
VHTC rng hn khi nim TT. VHTC khng ch bao gm mt phn ln TT m
cn gm nhiu thnh phn khc nhau nhu TDTT trng hc, th dc cha bnh,
th dc v sinh vv...
Nh vy, VHTC c mi quan h rng ri vi TT nhng khng c ngha trng
hp hon ton.
TT l mt b phn ca TDTT x hi thc hin chc nng m rng gii hn kh
nng th cht v tinh thn con ngi. Trong x hi TT bao gm hai b phn: TT
qun chng (TT cho mi ngi) v TT thnh tch cao (TT nh cao).
+ TT thanh tch cao c mc ch trc tip l thnh tch tuyt i. Hot ng TT
thnh tch cao chim mt giai on ln trong cuc i VV. i vi h hot ng
TT chim u th trong ch sng. Cuc sng ca VV cp cao phi c t
chc c bit ph hp vi h thng tp luyn v thi u. i vi VV TT thnh
tch cao TT l ngh nghip.
+ TT qun chng khc vi TT thnh tch cao mc thnh tch cn vn ti.
TT thnh tch cao ly k lc nhn loi, k lc chu lc, khu vc lm ch phn u.
Trong khi mc ch ca TT qun chng c xc nh ph hp vi kh nng c
nhn. Vn c bn ca TT qun chng l sc khe, l trnh chun b th lc
chung.
Nh vy, TT l phng php, cc bui tp TT v sc khe chu s chi phi ca
hot ng ngh nghip (lao ng, hc tp).
II. GDTC trong trng i hc
Nh trng ca chng ta l trng i hc XHCN. M ta bit GDTC cng
l mt hot ng x hi. N ra i cng vi s ra i ca x hi loi ngi v n
cng c tnh giai cp ca n.
- Trong x hi c nh ch n l, phong kin, GDTC nhm mc ch o
to ra nhng chin binh bo v quyn li cho giai cp thng tr, phc v cho
s xm lc v bnh trng lnh a ca bn vua cha v ch n.
- Trong nh trng di ch t bn, GDTC c pht trin v c t chc
cht ch, sn bi c trang b hin i. Song trong cc nh trng i hc TBCN
ch con nh giu c, mi c iu kin hc tp, cn i a s con em nhn dn lao
ng cha c iu kin bc ti trng.
- Trong ch XHCN ca chng ta, ngay t ngy ginh c chnh quyn
ng v nh nc ta coi con ngi l vn qu nht ca x hi. Bo v v bi
dng sc kho, gio dc v pht trin th cht cho con ngi l mc tiu phn
u ca ton ng v ton dn ta. V vy trong tt c cc ngh quyt ca ng t
trc n nay xuyn sut v nht qun v cch t vn gio dc lp ngi mi
ca t nc xy dng bo v t quc. l: Con ngi Vit Nam l con
5

ngi pht trin ton din, c cuc sng tp th v cuc sng c nhn hi ho,
phong ph.... Nh vy con ngi Vit Nam l con ngi c pht trin mt cch
ton din v y . Mc tiu pht trin nhn cch ca con ngi Vit Nam c
ngh quyt ln th 4 kho VII ca BCHTW ng Cng Sn Vit Nam nu r:
Mt con ngi pht trin cao v tr tu, cng trng v th cht, phong ph v
tinh thn, trong sng v o c, c kh nng v lao ng, c tnh tch cc chnh tr
- x hi.
C s l lun khoa hc bin chng cho chng ta thy rng: Vt cht l ngun
gc ca s sng. C th l c s ca tm hn, tr tu gia vt cht v tinh thn c
mi lin h bin chng hai chiu rt cht ch. C th cng trng nui dng mt
tinh thn p , lnh mnh. Ngc li tinh thn p , lnh mnh lm cho c th
c iu kin t bo v v pht trin. Nguyn c th tng Phm Vn ng dy:
... Mun c sc kho phi lm vic, trong c vic cc k quan trng l phi c
th dc, phi c TT....
Nh vy mc tiu cn phi t c ca ngi cn b khoa hc k thut
trong cc trng i hc ca chng ta l:
Pht trin cao v tr tu;
Cng trng v th cht;
Trong sch v o c, phong ph v tinh thn c kh nng lao ng v c
tnh tch cc chnh tr - x hi.
Nhng mt trn l mt tng th hu c trong con ngi cn b KHKT mi
ca t nc. V vy mc ch ca GDTC trong cc trng i hc l gp phn
thc hin mc tiu o to i ng cn b KHKT, qun l kinh t v vn ho x
hi, pht trin hi ho, c th cht cng trng, p ng yu cu chuyn mn, ngh
nghip v c kh nng tip cn vi thc tin lao ng, sn xut ca nn kinh t th
trng.
GDTC trong nh trng l qu trnh hot ng thng nht v ng thi gia
hai mt: Ging dy, hc tp v rn luyn.
Ging dy l thng qua gio vin truyn th nhng kin thc k thut,
phng php vn ng c bn cn thit ngi hc sinh c kh nng t vn
ng, t rn luyn.
Hc tp rn luyn l qu trnh mi hc sinh t ch ng, tch cc vn ng
nhng kin thc hc, tip thu c rn luyn, bin qu trnh o to ca
nh trng thnh qu trnh t rn luyn mt cch sng to c hiu qu.
GDTC c tnh c th r rt, n c tnh c lp ring, song n li gn b hu
c vi cc mt hot ng, rn luyn, gio dc nhng con ngi pht trin ton
din.
Mc v cc lnh t khc ca giai cp v sn th gii nh gi rt cao vic
GDTC, t GDTC ngang hng vi cc mt gio dc khc. Coi l b phn khng
th thiu c trong ton b cng tc gio dc. N cn l mt iu kin sng ca
con ngi. Trc y Mc tng tin on rng: Trong nn gio dc tng lai,
lao ng v khoa hc s chim v tr ngang nhau. Th dc TT, lao ng chn tay v
lao ng tr c s phi h tr cho nhau. Bi v l phng php duy nht pht
trin con ngi ton din v cng l bin php ng tin cy nht tng cng sc
sn xut x hi...
6

III. Nhim v v yu cu hc tp mn GDTC trong trng i hc

1. Nhim v
m bo s pht trin lnh mnh, cn i v hnh thi v chc nng c th
ca ngi. Nng cao nng lc th cht c kh nng chng nhng nh hng
c hi ca mi trng xung quanh.
Cung cp cho sinh vin nhng kin thc l lun c bn v ni dung v
phng php luyn tp TDTT, k nng vn ng v k thut c bn ca mt s
mn TT thch hp. Trn c s bi dng s dng cc phng tin t rn
luyn thn th, tham gia tch cc vo vic tuyn truyn v t chc cc hot ng
TDTT ca nh trng v x hi.
Thng qua hc tp v rn luyn TDTT, rn luyn cho sinh vin c o c,
ch, lng dng cm, tc phong nhanh nhn, tinh thn tp th, c thm m gp phn
pht trin tr tu con ngi mi. Thng qua m xy dng nim tin, li sng tch
cc, lnh mnh, tinh thn t gic hc tp v rn luyn thn th, chun b sn sng
phc v sn xut v bo v t quc.
2. Yu cu
Trn c s nm vng nhng l lun v phng php rn luyn, cng nh
nhng hiu bit v k thut c bn ca TDTT, sinh vin phi p dng c vo
trong luyn tp hng ngy;
Nng cao thc t gic trong hc tp rn luyn th lc tng bc c
hon thin;
Tp mt cch khoa hc, ton din v c h thng cc bi tp v GDTC, cng
nh thc hin nghim tc nhng yu cu v quy nh ca gio vin hng dn.
IV. Cac hnh thc GDTC
GDTC trong cc trng i hc phi c tin hnh bng cc hnh thc sau
y:
1. Gi hc chnh kha TDTT: Bao gm 150 tit chia lm 5 hc k.
2. Bi tp th dc v sinh chng mt mi hng ngy
3. Cc hnh thc hot ng TT qun chng trong nh trng, ngoi gi hc bao
gm: Luyn tp trong cc cu lc b, cc i i biu tng mn TT, tham gia cc
cuc thi u TT trong v ngoi trng.
4. Gi t luyn tp ca sinh vin.
V. Chng trnh GDTC dnh cho sinh vin chnh quy i hc Nng nghip
H Ni
1. Chng trnh GDTC
1.1. Chng trnh GDTC trong cc trng i hc ca B GD&T
Gi hc GDTC cho sinh vin trng i hc Nng nghip Ha Ni ng theo
khung chng trnh ca B GD&T ban hnh chng trnh GDTC trong cc
trng i hc:
+ Quyt nh s 3244/GD-T ngy 12/9/1995 ca B trng B GD&T
Trn Hng Qun v vic ban hnh tm thi B chng trnh Gio dc i hc i
cng (giai on 1 90 tit) dng cho cc trng i hc v cc trng Cao ng
S phm;
+ Quyt nh s 1262/GD-T ngy 12/4/1997 ca B trng B GD&T
Trn Hng Qun v vic ban hnh Chng trnh Gio dc th cht (giai on 2
7

60 tit) cc trng i hc v cao ng (khng chuyn th dc th thao).

Chng trnh gm 150 tit, vi 5 hc phn, tng ng vi 5 n v hc trnh
TDTT. Mi n v hc trnh c hc trong 1 hc k v c tin hnh trong 2,5
nm u ca chng trnh o to.
Chng trnh gm 2 phn: Phn l lun: 14 tit; phn thc hnh: 136 tit.
Phn l lun c hc xen k trong cc hc k ca 2 nm u. Phn thc hnh,
ngoi k chin thut cn kim tra l thuyt ca mn hc.
Chng trnh GDTC trong cc trng i hc c c th nh sau:

TT
I
II
1
2
3
III

Bng phn phi ni dung v thi gian hc tp

trong chng trnh GDTC cho sinh vin cac trng i hc
Nm hc
Tng
Ni dung
s gi
I
II
III
14
8
6
L lun
136
Thc hnh
Th dc
32
16
16
in kinh
48
20
16
6
Cc mn th thao t chn
56
16
22
8
Cng
150
60
60
14
320
60
60
100
Ngoi khoa
Tng
470
120
120
114

IV

6
10
16
100
116

1.2. Chng trnh GDTC dnh cho sinh vin trng H Nng nghip H Ni
Chng trnh GDTC dnh cho sinh vin c b tr ging dy, hc tp trong
ton kho hc vi 05 tn ch, trn c s chng trnh khung ca B GD&T,
nhng c ci tin theo iu kin hin c ca Nh trng, c th nh sau:
Bng phn phi ni dung v thi gian hc tp trong chng trnh GDTC
cho sinh vin Trng i hc Nng nghip H Ni
Hc theo tn ch
Tng
TT
Ni dung
s tit
I
II
III
IV
I Mn bt buc
90
1 L thuyt GDTC - Chy CLTB
30
*
2 Chy 100m Nhy xa
30
*
3 Th dc
30
*
II Cac mn TT t chn:
60
1 Bng 1, 2
60
30
30
**
2 Bng chuyn 1, 2
60
30
30
**
3 Bng r 1, 2
60
30
30
**
4 Cu lng 1, 2
60
30
30
**
60
30
30
**
5 C vua 1, 2
Ngoi kho:
- Bng
- Cu lng
- Bng chuyn
- Bng r
III
320
75
75
70
70
- Bng bn
- in kinh
- Th dc ngh thut, dng sinh,..
- Khiu v th thao, Aerobic,..
- V thut
TNG
470
90
90
100
100

**
**
**
**
**

30

60

(*) Ghi ch: ni dung bt buc ty theo nhom/lp n nh t hc k I;

(**) Chn 1 trong s 4 ni dung t chn t hc k II tr i

Cc ni dung:
+ L thuyt GDTC Chy c ly trung bnh, m mn hc GT0001 (tn ch 1);
+ Chy 100m Nhy xa, m mn hc GT1002, (tn ch 2);
+ Th dc, m mn hc GT1003, (tn ch 3);
Ty theo s la chn ca bn thn, sinh vin c th la chn tn ch cc mn
hc c bn c m GT0001 hoc GT1002 hoc GT1003 hoc ng k vo hc tip
mt trong cac mn t chn 1, l:
+ Bng 1, m mn hc GT1004 hoc
+ Bng chuyn 1, m mn hc GT1006 hoc
+ Bng r 1, m mn hc GT1008 hoc
+ Cu lng 1, m mn hc GT1010;
+ C vua 1, m mn hc GT1012.
Sau khi hon thnh tn ch t chn 1, sinh vin ng k vo hc tip t chn
2 ca mn hc trc :
+ hc Bng 1 th ng k tip vo Bng 2, m mn hc GT1005;
+ hc Bng chuyn 1 th ng k tip vo Bng chuyn 2, m mn hc
GT1007;
+ hc Bng r 1 th ng k tip vo Bng r 2, m mn hc GT1009;
+ hc Cu lng 1 th ng k tip vo Cu lng 2, m mn hc GT1011.
+ hc C vua 1 th ng k tip C vua 2, m mn hc GT1013.
Chng trnh mn hc gio dc th cht c c th ho nh sau:
- Dnh cho tt c cc sinh vin:
+ Mt trong ba mn hc bt buc, m mn hc GT0001, GT1002, GT1003.
+ Mt trong cc mn hc t chn c iu kin.
Sinh vin c la chn mt trong s cc mn hc t chn cc mn TT khc
nhau cp 1 vi yu cu chuyn mn tng dn nhm t c mt trnh k
nng vn ng nht nh mn TT . Trng hp sinh vin la chn mt mn
hc t chn 2 tp luyn th phi hon thnh mn hc t chn 1 (mn hc tin
quyt) trc .
- Dnh cho nhm sc khe yu:
+ Nhom sinh vin khuyt tt: co cac d tt, khuyt tt chn tay anh hng
nhiu n kha nng vn ng;
+ Nhom bnh gm: tim mch, h hp, thn kinh ... t 2 tr ln;
+ Nhom th lc yu: cac sinh vin thiu cn, tha cn t 3 tr ln;
(cac sinh vin i tng nay phai co chng nhn sc khe ca Phng Y t
Nha trng va c quan y t cp qun, huyn tr ln), Ch t chc 10 nhm hc
tp. Nu sinh vin nao ng k sai i tng s b hy phn ng ky hc tp mn
o. c la chn mn hc C vua 1 (m mn hc GT1012), C vua 2 (m mn
hc GT1013). Nhm sinh vin ny vn tham gia hc tp cc ni dung bt buc v
c hc t chn nh cc sinh vin khc.
2. T chc v qun l o to
2.1. K hoch o to
9

- Chng trnh GDTC c t chc o to tu theo nhu cu tch lu ca sinh

vin.
- Mn hc bt buc dnh cho nhm c bn v t chn c b tr ging dy
trong cc hc k, to iu kin gip sinh vin ch ng trong k hoch hc tp
ca bn thn.
2.2. Thi gian hc tp
- Thi gian hc tp chnh thc trong ngy:
+ Bui sng: t 6h45 n 11h15;
+ Bui chiu: t 13h30 n 16h30.
- Mi ngy b tr 10 tit hc, c sp xp thi gian nh sau:
Bng thi gian hc tp cac tit trong ngy
Thi gian
Bt u
Kt thc
Tit
1-2
6h45
8h15
3-4
8h15
09h45
5-6
09h45
11h15
8-9
13h30
15h00
10-11
15h00
16h30
2.3. Lp mn hc
S lng sinh vin ca lp mn hc ti a l 60 sinh vin/nhm hc v ti
thiu l 40 sinh vin/nhm hc theo sp xp ca Ban Qun l o to.
2.4. Xy dng thi kho biu
Thi kha biu c xy dng theo k hoch o to chung ca ton trng do
Ban Qun l o to thc hin. Cc mn hc c dn u trong cc ngy trong
tun v trong cc hc k. B mn GDTC v Trung tm GDTC & TT xy dng k
hoch o to cho hc k tip theo trn c s giy bo ging ca Ban Qun l o
to Nh trng.
2.5. ng k mn hc
- Sinh vin phai hoan thanh mn hc t chn 1 theo quy nh mi c ng
ky cac mn hc t chn 2;
- Ch c cc sinh vin c tn trong danh sch do Ban Qun l o to Nh
trng gi xung b mn GDTC mi c tham gia hc tp.
2.6. a im hc tp
- Khu sn vn ng hc tp cc mn c m: GT0001, GT1002, GT1004,
GT1005, GT1006, GT1007, GT1008, GT1009;
- Khu Nh thi u tp cc mn c m: GT1003, GT1010, GT1011, GT1012,
GT1013.
3. Mt s vn cn lu
- Thi gian hc tp c th cho tng nhm hc, mn hc, ca tng sinh vin c
trn trang web ca Nh trng.
VI. Nhng im cn ch khi tp luyn TDTT
1. Chun b v thn th v tm l
Hot ng TDTT v cc hot ng khc l khng ging nhau. Trc khi tp
luyn nht nh phi lm tt cng tc chun b v c th v tm l. Hiu r v tnh
trng c th bn thn, iu chnh tt trng thi tm l, iu quan trng nht l cng
10

tc chun b hot ng cc nhc.

2. Ch trang phc tp luyn
Yu cu c bn v y phc trong hot ng th dc TT l gn nh, trong
khi vn ng phi c gng ht mc c th khng mc qu nhiu, qun o qu
nng nh hng n nng lc vn ng. Ngoi ra, trng im phi l tin. Khi
la chn trang phc nn la chn nhng trang phc rng ri, nh nhng hoc
nhng trang phc c tnh n hi. Tt nht l nhng trang phc th dc TT. Khng
nn chn nhng trang phc qu cht v n s hn ch phm vi hot ng ca khp
trong hot ng, nh hng n vic pht huy trnh k thut, khng th t
c mc ch tp luyn d nh. Khi xem v la chn y phc tp luyn cn
ch nguyn tc t dy n mng. Nn cn c vo tnh trng pht nhit ca c
th trong qu trnh vn ng cn nhc vic ci b o ngoi sau khi vn ng,
phi mc qun o ngoi kp thi bi l vn ng tot m hi ra rt nhiu rt d
dn n cm lnh.
3. Chun b dng c tp luyn
Trc khi tin hnh tp luyn th dc TT cn phi lm tt cng tc chun b
dng c tp luyn m mn TT yu cu.
VD: Nh khn mt, nc ung, vt dng hng ngy Chun b y
tin hnh tht tt.
4. Lm quen vi dng c sn bi
Trc khi tp luyn th dc TT cn phi tin hnh xem xt, hiu r v dng
c sn bi tp luyn, ng thi cn phi kim tra nhng dng c s s dng v sn
bi xem c vn g khng, c ph hp khng, kim tra iu kin xung quanh
xem c g nh hng n tp luyn hay khng. C gng gim ti mc ti thiu
nhng s kin, vn ny sinh ngoi mun trong qu trnh tp luyn.
5. Tnh hnh thi tit, kh hu
Tnh hnh thi tit, kh hu l mt nhn t khng th khng ch trong tp
luyn th dc TT, iu kin thi tit, kh hu tt s m bo tt cho tp luyn th
dc TT c tin hnh bnh thng. Cn phi kp thi nm bt iu kin thi tit
trong qu trnh tp luyn, c gng trnh tp luyn th dc TT nhng khi nhit
cao v tia hng, t ngoi mnh trnh vic pht sinh cc hin tng cm nng v
nhng chn thng v da do tia hng, t ngoi qu mnh to nn trong qu trnh
tp luyn. Ngoi ra, cn ch s nh hng ca ma trong qu trnh tp luyn.
Trong nhng ngy ma, c gng la chn mn TT cho php tp luyn trong nh,
trnh nhng pht sinh nh m, cm lnhdo b nhim nc ma hay b nhng
chn thng pht sinh trong qu trnh tp luyn di tri ma l do sn bi trn
t gy ra. ng thi, cn phi c bit ch vic tin hnh tp luyn th dc TT
trong c th thi tit lnh. Hiu r c im, chc nng c th trong hon cnh
c th, lm tt cng tc chun b ph hp.
6. Khi ng
Trc khi tin hnh nhng vn ng ti a, bt buc phi lm tt nhng bi
tp khi ng. Khi ng tt c th lm nng cao s hng phn ca h thng trung
khu thn kinh v khc phc tnh ca chc nng cc c quan ni tng, cng phng
nga c s pht sinh chn thng vn ng, iu chnh tt trng thi vn ng.
Khi khi ng cn ch c im ca mn TT s tp luyn, coi trng b phn
11

hot ng tng ng, sau khi ng cc khp cn li, lm cho trng thi c th
tng dn, t ti trng thi vn ng. V tin hnh vn ng hy lm tt khi ng.
7. Th lng
Th lng l mt phng php tiu gim mt mi, thc tin s phc hi th
lc ca c th. Thng thng m ni, sau khi con ngi tham gia vo cc hot
ng kch lit m dng hot ng ngay lp tc th s kh c th trnh khi vic
pht sinh hin tng chng mt, b ngt, thm ch cn dn ti nhng hu qu
nghim trng kh lng. Do vy, khi kt thc cc vn ng, bt buc phi thc
hin cc vn ng th lng, lm cho con ngi chuyn t trng thi vn ng cng
thng sang trng thi tng i yn tnh. Vn , thng thng rt nhiu ngi
khng bit tnh quan trng ca th lng sau tp luyn, thng khng coi trng th
lng sau vn ng do vy khuyn co vi mi ngi: Sau vn ng, c bit l sau
nhng vn ng kch lit, nht nh phi tin hnh th lng.
8. Tm sau vn ng
Sau vn ng khng c tm nc lnh hoc bi li. Sau nhng hot ng
kch lit, nhit c th tng cao, cc huyt qun ca c bp v da ang gin cng,
lng mu ang tng cao, nu tm lnh ngay s lm cho huyt qun lp tc co li,
mt mt s lm cho mu tr v tim tng ln t ngt, mt khc lm cho ca ming
ca huyt qun thu nh li, sc cn tun hon tng ln gy nhng kh khn cho tim
co bp, huyt p s tng ln cao. iu ny rt bt li i vi sc kho. Sau vn
ng, nn tin hnh tm vi nc m l mt phng php tiu tr mt mi n
gin v d thc hin nht. Tm nc m c th thc y s tun hon ca mu
trong ton thn, iu tit s lu thng mu, tng cng trao i cht, c li i vi
vic vn chuyn cc cht dinh dng trong c th v tiu tr cc cht o thi.
Nc m vo khong 40- 44 C l thch hp, thi gian tm khong 10- 15 pht.

12

BI 2: LI CH, TC DNG CA TP LUYN TDTT

VI SC KHO CON NGI
I. Khai nim v v tr ca sc kho
1. Khai nim sc kho
Sc kho l g? Th no l ngi c sc kho? Hin nay cn nhiu quan
nim, nhiu cch hiu khc nhau. C kin ch trng v mt c bp c kin ch
trng v mt sinh hot ca c quan ni tng. C kin li cho rng: n kho, ng
kho, thn th to ln l kho mnh. Song thc t c ngi tm vc to ln, to bo
m ang lm bnh, cng c ngi n kho, ng kho, cao ln li lm vic khng
c lu, chng mt mi...
Theo Nvi-cp nh sinh l hc ngi Nga th ngi c sc kho l: Ngi
c trng thi sinh vt hc bnh thng, m bo cho c th c th tin hnh lao
ng, hc tp v hot ng x hi khc nhau trong nhng iu kin nht nh.
Hay ni mt cch khc nh t chc y t th gii (World Health Organization)
WHO nhn mnh n khi nim v sc kho v a ra mt nh ngha hon
chnh:
Sc kho l mt trng thi thoi mi, y v th cht, tinh thn v x hi,
sc kho khng ch b hp vo ngha l khng c bnh hay thng tt.
Nh vy mt con ngi kho mnh phi c nhng iu kin sau y:
1. C th pht trin lnh mnh, tc l cc h thng chc nng nh h thn
kinh, tun hon, h hp, vn ng... u lnh mnh, khng c bnh tt v hot
ng bnh thng;
2. C th pht trin cn i v nhp nhng theo tng la tui. Cc ch s sinh
l pht trin bnh thng nh: Chiu cao, cn nng, s o vng ngc, c bp chn
tay ti thiu phi t mc trung bnh ca ngi Vit Nam;
3. Phi c th lc ton din, pht trin ng u, cn i t cht ca c th.
Chng ta u bit trong mi con ngi u c cc t cht nh: Sc nhanh,
sc mnh, sc bn, mm do kho lo v kh nng phi hp vn ng. Nhng do
hon cnh sng, do s pht trin ca mi con ngi khc nhau m cc t cht trn
pht trin khng ging nhau. C ngi c sc mnh, nhng sc bn li khng c;
c ngi c tc nhng sc mnh li khng c... Do vy mun cho cc t cht
trn pht trin mt cch ng u mi con ngi th phi rn luyn. y mt
con ngi kho mnh, ngi ta mun cp n s pht trin cn i v ton din
ny.
4. Thn kinh hot ng bnh thng, lun lun c cm hng hng phn
trong cuc sng lao ng v hc tp.
2. V tr ca sc kho
C th con ngi l mt khi thng nht, mt t chc ht sc tinh vi, hot
ng theo mt quy lut sinh vt hc nht nh. Cuc sng ca con ngi c th tn
ti v lao ng trong mt thi gian tng i di, c th ti 100 nm. Song ch c
mt phn nh nhn loi sng c vi thi gian trn. a s mt sc lao ng hoc
cht i la tui tr hn. Khoa hc cho thy, con ngi suy yu v cht khng
ngoi cc nguyn nhn sau:
+ Bnh tt;
+ Tai nn;
13

+ Qu trnh pht trin t nhin ca c th.

Nn loi tr nguyn nhn do chin tranh v cc tai nn do thin nhin (bo
lt, ng t...) th ta hy xem ti sao ngi ta khng t c kh nng sng hn
100 nm. Cn xem xt vn ny trn hai mt sinh vt v x hi. V mt sinh vt
hc ngi ta c kh nng sng 120 150 tui, nhng ngi ta cht sm khng t
c kh nng ni trn l do ngi ta sinh sng trong mt x hi khng tt, thiu
n, thiu mc, thiu nhng kin thc v phng tin cn thit bo v sc kho,
phng nga bnh tt.
thi i ng thu xa, tui th trung bnh ca con ngi ch t 16
18 tui. n th k th 16 Chu u, tui th trung bnh l 20 tui. th k th
18 l 26 tui v n nm 1900 l 32 tui. n nm 2000 tui th trung bnh ca
nhiu nc vt qua con s 75.
Tui th trung bnh ca ngi ta tng ln r rt khi iu kin sng, lm vic
v ngh ngi c ci thin. Nga nm 1897, tui th trung bnh l 32. Sau cch
mng thng mi, tui th trung bnh Lin X trc y tng ln: nm 1926
l 44: nm 1963 ln ti 70 v nm 1972 t mc 75.
Ngy nay do khoa hc k thut pht trin rt mnh m, con ngi ngn
chn c nhiu nguyn nhn tai nn v tp trung nghin cu chng cc bnh tt,
y li s gi nua, tng thm s hot ng cho c th. ng gp cho cc bin php
GDTC c mt vai tr rt quan trng. N c nh hng rt ln ti vic tng
cng th cht, tng sc khng i vi mi trng, vi bnh tt v gp phn
y li qu trnh lo ho ca c th. Nh vy nhn loi rt quan tm n sc kho,
c s vt cht v cng qu gi ca x hi.
Nm 1978 mt hi ngh th gii gm 150 nc hp ti Alma-Ata (Lin
X c) di s bo tr ca t chc Y t th gii WHO v qu Cu tr nhi ng
Lin Hip Quc (UNICEF) bn v vic tng cng chm sc sc kho cho nhn
dn cc nc. Hi ngh thng qua mt bn tuyn ngn quan trng: Tuyn ngn
Alma-Ata vi khu hiu: Sc kho cho mi ngi n nm 2000.
Tuyn ngn Alma-Ata tot ln t tng ch o ln ca thi i trong lnh
vc bo v sc kho l:
+ Mun xy dng kinh t, y mnh sn xut, y li ngho kh, xy dng
hnh phc cho mi ngi, mt yu t quan trng l sc kho, ngha l con ngi.
+ Sc kho l quyn li c bn ca con ngi, vic t ti mt tnh trng sc
kho cao nht l mt mc tiu quan trng i hi s tham gia ca nhiu lnh
vc x hi v kinh t.
Mt trong nhng mc tiu x hi quan trng ca cc chnh ph, cng ng
th gii trong sut mt thp k ti l: T nay n nm 2000 phi em li cho mi
ngi mt tnh trng sc kho cho php h sng mt cuc sng hu ch v mt
kinh t v x hi.
Cng vi cng ng th gii. ng v nh nc ta rt quan tm n vic bo
v v pht trin sc kho cho nhn dn. Ngay t khi nc ta mi ginh c c
lp, Bc H ra li ku gi ton dn tp th dc. Trong ngi dy: ... Mi
mt ngi dn yu t, tc l lm cho c nc yu t mt phn. Mi mt ngi dn
mnh kho tc l gp phn cho c nc mnh kho....
xy dng con ngi mi, con ngi pht trin ton din, kt hp nhun
14

nhuyn gia s phong ph v tinh thn, s lnh mnh v o c v s hon thin

v th cht. l ngun hnh phc ln lao ca mi con ngi, ng thi c
ngha chin lc ca c mt dn tc.
II. Li ch v tac dng ca tp luyn TDTT i vi sc khe con ngi
Th cht tt l iu kin m bo cho sc kho tt. Rn luyn TT c th thc
tin qu trnh trao i cht cc c quan, t chc trong c th, t hon thin
nng cao chc nng cc b phn, c quan trong c th.
Th cht c biu hin nhiu phng din, n bao gm tnh trng pht
dc ca cc c quan b phn trong c th, trnh v nng lc hot ng c bn
v cc t cht c th, nng lc thch nghi vi hon cnh mi trng bn ngoi
y, chng ta nhn t gc s nh hng ca TDTT i vi chc nng
ca h vn ng, h thng h hp, h thng tun hon v h thng thn kinh bn
v tp luyn th dc TT tng cng th cht nh th no?
1. S nh hng ca tp luyn TDTT i vi h vn ng
Cc hot ng thng thng ca con ngi u l da vo h vn ng.
Thng xuyn tp luyn th dc th c th tng cng c cc cht ca xng,
tng cng sc mnh c bp, tng cng tnh n nh v bin hot ng ca
cc khp, t m nng lc hot ng ca c th c nng ln, xng v
khp c cu to thnh. Xng trong c th l mt kt cu kin c, n bao gm
hn 200 chic xng, nhng chic xng cu to thnh mt chic khung gi
c tc dng bo v cho cc c quan b phn bn trong ca c th nh no, tim,
phi Xng cn c mt chc nng khc na l to mu cho c th. Do vy,
s sinh trng v trng thnh ca xng khng ch c tc dng quan trng i
vi hnh thi c th m cn c s nh hng quan trng i vi nng lc vn ng
v lao ng ca con ngi.
Rn luyn thn th c th ci bin kt cu ca xng, thng xuyn tp
luyn TDTT c th tng cng cc cht trong xng. Tp luyn TDTT lm cho c
bp c tc dng li ko v p lc i vi xng lm cho xng khng ch bin ho
v phng din hnh thc m cn lm cho tnh c gii ca xng c nng ln.
S bin i th hin r rt nht trn phng din hnh thi ca xng l: C bp
bm ngoi xng tng ln nhiu, cht lin kt cc lp ngoi ca xng cng t
c tng ln, s sp xp ca cc cht mm (xp) bn lp trong ca xng
cng cn c vo p lc v lc ko ca c m thch nghi. y chnh l s tng ln
v s kin c ca xng, t c th chu ng c ph ti ln, nng cao nng
lc chng chu p lc, trng lng ln, s ko di v xoay chuynca xng.
V d: Vn ng vin th dc thc hin ng tac ko tay xa n. Khi thc
hin ng tac nay, hai tay ca vn ng vin lun phai chu trng lc ca c th
va lc ko tay ca c bp. Nu thng xuyn tp luyn ng tac nay s lam cho
xng ca hai tay co s thch nghi vi vic chu ng 2 lc k trn va t o nng
lc chu tai ca xng 2 tay c nng ln. Cng nh th, i vi cac vn ng
vin cu lng, bn sng th tay thun s to va kho hn, cac vn ng vin nhay
cao, nhay xa, xng chn s kho hn ngi thng
iu ny ni r mt vn : Thng xuyn tp luyn TDTT th s pht
trin ca xng c nng ln r rt.
Thng xuyn tp luyn TDTT s y mnh s pht trin chiu cao ca cc
15

em thiu nin nhi ng. Chiu cao hoc tc trng thnh c quyt nh bi
tc tng trng ca thi k di xng ca cc em thiu nin nhi ng. i vi
s pht trin ca xng th u mt xng l ht sc quan trng. Thng xuyn
tp luyn TDTT s tng nhanh tc tun hon mu, t m tng c lng
vt cht dinh dng m s pht trin m u mt xng i hi. Thng xuyn tp
luyn TDTT cn c th nh hng n h thng ni phn tit l kch thch s sinh
trng ca u mt xng, do vy m thc y s chuyn ho vitamin D, tng
cng s cung cp cc nguyn liu to ra xng, iu ny c li cho pht trin v
trng thnh ca xng.
Cn c vo iu tra, khi so snh nhng ngi thng xuyn tp luyn TDTT
v nhng ngi khng thng xuyn tp luyn cho thy chiu cao chnh lch t 48 cm... Trc khi c th trng thnh, thng qua tp luyn TDTT c th ci thin
s cung cp mu ca xng, tng cng s trao i cht, kch thch s pht trin
ca xng, lm cho s ct ha c din ra lin tc. ng thi rn luyn thn th
vi cc loi ng tc cng c tc dng kch thch rt tt i vi s pht trin ca
xng, c th thc y phn tit kch thch t cng c tc dng thc y vic pht
trin chiu cao ca cc em hc sinh la tui 10-14 gia trng TDTT chuyn
nghip v trng khng chuyn.
Ni cc xng trong c th kt ni vi nhau v cng da vo hot
ng gi l khp, bao gm c dy chng v c. Dy chng c tc dng gia tng s
kin c cho khp, cn c th khng nhng c th gia tng s kin c cho khp m
cn c tc dng li ko lm cho khp vn ng. Khp l u mi quan trng cho
s lin kt cc xng vi nhau. Tp luyn TDTT mt cch khoa hc, h thng va
c tc dng lm tng tnh n nh ca khp, va c th tng cng s linh hot v
bin ca khp. Tp luyn TDTT c th gia tng mt v dy ca mt khp,
ng thi cng lm pht trin cc c bao quanh khp, tng cng sc mnh cho
khp v dy chng bao quanh khp. Do vy, c th lm tng thm tnh n nh v
kin c ca khp, tng cng cho khp lc chng li cc ph ti tc ng ln
khp.
V d: Trong khi biu din xic, co mt din vin cao ln pha di cn
mt s din vin khac th ng ln trn anh ta thc hin mt s tit mc, nh
vy cac khp ca v din vin cao ln nay phai ganh chu mt ap lc ln tng
ng vi tng trng lng ca s din vin kia.
Khi tng cng tnh n nh v kin c ca khp, do v khp, dy chng v
c bao quanh khp c tng cng v tnh n hi v tnh co dui th bin v
tnh linh hot ca khp cng khng ngng c tng cng. Trong biu din mn
th dc t do, cc khp ca VV hot ng vi bin rt ln v nh lm ng
tc un cu vng hay xoc ngang, nu nh khng thng xuyn tp luyn s khng
th thc hin c.
Bt k vn ng no ca con ngi u biu hin bi hot ng ca c bp,
do vy s pht trin ca c bp l ht sc quan trng i vi vic nng cao nng
lc lao ng v vn ng.
Rn luyn thn th s ci bin c bp mt cch r rt, lm cho s lng si
c tng ln t m th tch bp c tng ln. ngi bnh thng th trng lng
c bp chim 35-45% trng lng c th, nhng thng qua tp luyn th dc TT
16

c th tng ln n 50%. trung hc v tiu hc c rt nhiu em chn, tay, ngc

khng thy c bp, ch cn thng xuyn tp luyn TDTT th hin tng ny s
gim i, thay vo l mt c th kho mnh v p. Khi tp luyn, c bp v
xng c tng cng hot ng, s cung cp mu c tng ln, protein v dinh
dng c tng cng, nng lc d tr ca c cng tng ln, s lng si c tng
ln, v vy m bp c to dn ln, sc mnh ca c bp cng theo m tng ln.
Do cc t bo c c tng cng, nng lc kt hp vi O2 tng ln, kh nng d
tr cc cht dinh dng v ng tng ln, s lng mao mch trong c bp tng
ln nhiu iu ny thch ng vi cc yu cu ca lao ng v hot ng.
Thng qua tp luyn TDTT cn c th nng cao nng lc khng ch c h
thng thn kinh i vi h thng c bp, iu ny th hin bi tc phn ng,
chun xc v tnh nhp iu u c nng ln. Khi c bp lm vic, s tiu hao
nng lng c gim xung nhng hiu qu vn c nng ln. Nhng iu ny
lm cho sc mnh, tc , sc bn v tnh linh hot u tt hn nhiu so vi
ngi bnh thng. Ngoi ra n cn gip cho c th phng trnh c cc loi
chn thng do s hot ng kch lit ca c bp trong qu trnh tp luyn hay
trong hot ng i sng hng ngy.
2. S nh hng ca tp luyn TDTT i vi h thng h hp
Chc nng ca h thng h hp mnh hay yu ph thuc bi nng lc CO2
ca c th, khi tp luyn th dc TT c th i hi nhiu hn v O2, chnh v vy
m tn s h hp tng ln. p ng nhu cu trn, cc c quan ca h thng h
hp bt buc phi ci thin nng lc lm vic ca bn thn. Do vy, tin hnh tp
luyn TDTT trong thi gian di c th nng cao nng lc hp th O2, t nng
cao c chc nng ca cc c quan trong h thng h hp, ci thin c nng h
thng h hp.
Qu trnh hot ng sng ca con ngi l mt qu trnh tiu hao nng
lng, nng lng c ly t ngun d tr cc cht trong c th. Nhng vt
cht d tr ny khi c em ra bin i thnh nng lng i hi phi c mt
qu trnh O2 ho, do vy, c th bt buc phi khng ngng s dng O2 t mi
trng bn ngoi v th ra CO2. Qu trnh trao i ny gi l qu trnh h hp.
H thng h hp bao gm phi, kh qun, mi... trong phi l ni trao i
kh, cn li u l ng h hp. C th khi trong trng thi yn tnh mi pht i
hi 0,25- 0,3 ml kh, nh vy ch cn 1/20 s ph nang trong phi hot ng l c
th p ng. Nu c nh vy trong thi gian di th nhng ph nang khng c
s dng s b thoi ho i, t chc nng ca h thng h hp s gim i mnh
m v rt d mc bnh.
Chc nng h hp c ci thin mt s mt sau:
a. C h hp c phat trin dn, co lc, co sc bn, co th chu ng vi
lng vn ng ln.
C h hp ch yu l c honh cch, c gian sn, ngoi ra cn c thm c
bng, khi ht th su cc nhm c ngc lng cng c tc dng ph tr. Tp luyn
TDTT thng xuyn s tng cng c h hp do vy m chu vi lng ngc tng ln
nhiu.
S trng thnh ca c h hp lm cho bin ca ng tc h hp ln ln,
h hp ngi bnh thng khi ht vo ht sc v th ra ht sc s chnh lch v
17

chu vi lng ngc khng nhiu (gi l h hp km) ch c 5-8 cm, ngi thng
xuyn tp luyn th dc TT s khc bit ny l c th ln ti 9-16 cm. V vy tin
hnh tp luyn TDTT thng xuyn l c li cho vic nng cao chc nng ca h
thng h hp.
b. Dung tch sng tng ln, tng cng hp th O2 va thai CO2.
Dung tch sng l mt ch tiu quan trng nh gi trnh sc kho v s
sinh trng pht dc ca thiu nin nhi ng. Thng xuyn tp luyn TDTT c
bit l lm cc ng tc gp dui ngc c th lm cho sc mnh ca c h hp
c tng cng, lng ngc to ln iu ny c li cho s sinh trng pht dc ca
t chc phi, cng nh s khuych trng ca phi t lm cho dung tch sng
tng ln. Ngoi ra khi tp luyn TDTT vi cc vn ng ht th mang tnh thng
xuyn cng c th thc y s tng trng ca dung tch sng; ngi bnh
thng dung tch sng ch khong 3500 ml, nhng ngi thng xuyn tp luyn
th dc TT tnh n hi ca phi tng ln r rt, sc mnh ca c h hp tng
nhiu, dung tch sng ln hn ngi bnh thng khong 1000 ml.
c. Tng cng su h hp.
ngi bnh thng h hp nng v nhanh, khi yn tnh tn s yn tnh
khong 12-18 ln/ pht, ngi thng xuyn tp luyn TDTT h hp su v
chm lc yn tnh tn s h hp khong 8-12 ln/ pht. Nh vy c ngha l cc c
h hp c nhiu thi gian ngh ngi. S khc bit ny cn biu hin r nt hn
trong khi vn ng.
V d: Trong cng mt iu kin, cng mt lng vn ng (vn ng nh
nhang) ngi bnh thng tn s h hp ln ti khoang 32 ln/ pht, mi ln h
hp dung lng chi khoang 300 ml, trong mt pht tng dung lng h hp la 300
ml 32= 9600 ml. Nhng vn ng vin tn s h hp li la 16 ln/ pht, mi
ln h hp dung lng t 600 ml, tng dung lng trong 1 pht thu c la 600
ml 16= 9600 ml.
T thng k trn c th thy, ngi bnh thng v VV trong cng 1
pht th dung lng h hp l tng ng. Nhng trn thc t, th s giao i O2
v CO2 li khc nhau bi l mi ln h hp th c khong 150 ml khng kh c
lu li trong ng h hp m khng th vo trong ph bo tin hnh giao i.
Do lng kh giao i s l:
ngi bnh thng: (300 ml - 150 ml) 32 = 4800 ml.
vn ng vin l: (600 ml - 150 ml) 16 = 7200 ml.
iu ny cho thy khi c bp lm vic th nhu cu v O2 tng ln, ngi
bnh thng s phi tng tn s h hp p ng nhu cu do vy khi vn ng
thng th gp. Nhng VV do v c nng h hp c nng ln, h hp su.
Trong cng mt iu kin nh nhau, tn s h hp cha cn tng cao th p
ng nhu cu khng kh giao i do c th lm vic c trong thi gian
di m khng d mc bnh.
Ngoi ra, do kt qu ca tp luyn TDTT lu di ci thin c chc nng
ca h thng h hp v cc h thng khc (h thng thn kinh, h thng tun
hon) nng cao nng lc nh CO2 v hp th O2 khi trao i kh, lm cho VV
khi hot ng kch lit vn c th pht huy chc nng ca h h hp ( ngi bnh
18

thng kh c th t c). Do vy m lm cho qu trnh O2 ho cc vt cht

nng lng cng thm hon thin. iu ny m bo cho vic cung cp y
nng lng khi vn ng. Ngi bnh thng khi thc hin cc bi tp TDTT vic
trao i O2 c th t c 60% tng s kh khi h hp. Nhng sau khi tri qua tp
luyn TDTT th nng lng trao i ny c nng ln r rt khi hot ng vn
ng nhu cu O2 tng ln vn c th p ng c nhu cu ca c th m
khng lm cho c th thiu kh qu mc. Tp luyn TDTT cn c th rn luyn
con ngi nng cao c nng lc chu ng n dng kh (kh nng chu ng
thiu O2). Trong iu kin thiu O2 vn c th kin tr thc hin cc hot ng c
bp phc tp.
V d nh: VV leo ni trong iu kin ni cao thiu O2, khng chi phai duy
tr cac hot ng duy tr tnh mng ma cn phai khng ngng hoan thanh nhim v
leo ln inh ni y kho khn.
3. S nh hng ca tp luyn TDTT i vi chc nng ca h tun hon
Mt h thng tun hon tt l iu kin bt buc phi c cho mt c th
cng trng kho mnh. Tp luyn TDTT c th nng cao chc nng ca tim, tng
nhanh tc tun hon mu, nng cao c chc nng ca h thng huyt qun.
H thng tun hon l do tim, mu v h thng huyt qun to thnh v vy
m gi l h thng tun hon mu. Tim l ni pht ra ng lc lm cho mu lu
ng, huyt qun l con knh dn mu i khp ni trong c th, mu th ph trch
vic vn chuyn dinh dng, O2, cc sn phm thi ca qu trnh trao i cht v
CO2. Tim c tc dng lm cho mu lun lu ng trong huyt qun mang O2 v
cc cht dinh dng cho cc t chc, t bo, ng thi em cc cht thi ca
qu trnh trao i cht sn sinh ra cng nh CO2 ra ngoi phi, thn v da
Tp luyn TDTT c tc dng rt tt i vi cc c quan, h thng trong c
th, i vi h thng huyt qun cng nh vy. Khi tin hnh tp luyn TDTT s
tiu hao nng lng v cc sn phm tha ca qu trnh trao i cht tng ln trong
c th. Lc ny i hi phi nng cao chc nng ca tim, tng nhanh tc lu
truyn mu, ng thi nng cao chc nng ca h tun hon.
V d: Trong hot ng cac mn chy dai, bong a, bong r hay bi li
u co th lam cho chc nng ca h thng tun hoan t c s tng cng r
rt, lam cho c tim dy ln, tn s mch va huyt ap giam, lam cho h tun hoan
c tp luyn, kt cu, chc nng co c s cai thin ch yu biu hin cac
phng din sau:
a. Tng cng tnh vn ng ca tim.
Tp luyn TDTT lm tng cng mu ca c tim, lm cho c tim c nhiu
vt cht dinh dng hn. Do tp luyn TDTT c tim dn dn c tng cng,
thnh tim dy ln, th tch khoang tim tng ln (ngi bnh thng khong 700ml,
VV l 1000ml). Do vy th tch khoang tim ca VV ln hn mt cht so vi
ngi bnh thng. Hin tng ny c gi l ph i tim mang tnh vn ng
Ngi thng xuyn tp luyn TDTT do tp luyn thng k, c khoang tim s
to v kho dn ln, dng my chuyn mn xem xt c th thy khoang tim ca
h to hn mt cht so vi ngi thng, ngoi hnh y n, c tim pht trin, lc
co bp tim tng ln, dung lng tim cng tng ln nhiu, do vy m mi ln co bp
tim lng mu c y ra khi tim (lu lng tm thu) cng tng ln.
19

b. Tn s mch giam va chm khi yn tnh.

ngi bnh thng tn s mch vo khong 70-80 ln/pht, thng xuyn
tp luyn TDTT tn s mch p ch khong 50-60ln/pht, cc VV u t c khi
gim xung ti 40ln/pht. iu ny l do VV lu lng tm thu tng ln do
tn s mch gim xung nhng vn cung cp cho nhu cu trao i cht ca
ton b c th. Trong trng thi yu tnh, lu lng pht m c th i hi khong
75ln. Trong khi lu lng tm thu VV khong 90ml, tim ch cn co bp
khong 50 ln l cung cp mu cho c th. Tn s mch gim xung do m
tim c nhiu thi gian ngh ngi.
c.Tit kim hoa trong lam vic ca tim.
Tin hnh vn ng nh nhng, cng mt lng vn ng, tn s mch p
v bin bin i huyt p ngi thng xuyn tp luyn TDTT nh hn ngi
bnh thng v khng d b mt mi, hi phc nhanh. Ngi khng thng xuyn
tp luyn s i hi tn s mch cao hn, do thi gian ngh ngi ca tim ngn
i, rt d mt mi, sau khi vn ng thi gian hi phc cng cn di hn. Nguyn
nhn ch yu l ngi thng xuyn tp luyn c lc co bp tim ln hn, lu
lng tm thu ln hn, do ch cn tng mt cht tn s mch l c th p
ng yu cu, ng thi do vic tp luyn TDTT lm cho huyt qun bo v v
duy tr tt s lu truyn ca mu nn cc VV nh nhng, bin bin ho v
tn s mch v huyt p u nh hn so vi ngi bnh thng. Hin tng ny
c gi l hin tng tit kim hoa.
d. Khi hot ng kch lit, chc nng ca tim co th t ti trnh cao.
Ngi thng xuyn tp luyn TDTT th chc nng ca tim rt tt, l c
tim kho, dung lng tim ln, lc co bp tim kho. Khi hot ng kch lit c th
nhanh chng pht huy chc nng tim, c th t n mc m ngi thng
khng th t ti.
V d nh tn s mch p ca VV u t co th t ti 200-220 ln/pht,
lu lng pht co th t ti trn 40lt.
Do vy c th m nhim c nhng cng vic hoc lao ng vi lng
vn ng hun luyn hoc ph ti rt ln, trong khi ngi thng tn s mch
p ti a ch t ti 180 ln/pht, lc ny lng mu tr v tim s gim xung do
vy lu lng tm thu gim xung, tun hon mu v th cng gim hiu qu.
Cng vi s tch lu cc sn phm ca trao i cht (axit lactic) lm cho kh c th
duy tr c cng vic thm ch cn xut hin hin tng tc ngc, kh th, lon
nhp tim, au u s hi phc sau vn ng gim.
e. Tng tnh dn truyn ca huyt quan.
Tp luyn TDTT c th tng cng c tnh dn truyn mu ca thnh
mch, iu ny l rt c li i vi ngi gi. ngi gi, cng vi s gia tng
ca tui tc, tnh dn truyn mu ca thnh mch cng gim xung, chnh v vy
m ngi gi thng hay mc cc bnh tui gi c bit l bnh cao huyt p.
Ngi gi thng qua tp luyn TDTT c th tng cng tnh dn truyn mu ca
thnh mch, t c th phng nga c cc bnh tui gi v bnh huyt p.
Ngoi ra, y hc chng minh, thng xuyn tp luyn TDTT s lm tng
hm lng hng cu, bch cu, c th cung cp kp thi dinh dng v O2 cho c
th, mang cc cht thi ca qu trnh trao i cht cng nh CO2 ra ngoi.
20

Cng vi mc sng ngy cng cao, nu nh khng thng xuyn tham gia
tp luyn TDTT th bnh vn minh tt nhin s gia tng. Hin nay khng c t
ngi cht v mc cc bnh v tim mch, Lin bang c 20 nm tr li y, s
lng ngi cht v bnh tim chim 52%-53% tng s ngi cht. Theo ti liu
thng k ca t chc y t th gii cng b nm 1984 s ngi cht do mc cc
bnh v tim l mt trong nhng nguyn nhn dn n t vong chim t l cao nht.
Do vy vic thng xuyn tp luyn th dc TT ng mt vai tr ht sc quan
trng trong vic gim t l ngi mc cc bnh lin quan n tim v h tun hon.
4. S nh hng ca tp luyn TDTT i vi h tiu hoa
D dy v rut l nhng c quan ch yu ca h thng tiu ho trong c th.
Nng lc tiu ho ca d dy v rut tt s c nhng nh hng tt i vi sc
kho con ngi. Thng xuyn tp luyn TDTT s nng cao c cng nng tiu
ho ca d dy v rut, tng cng s kho mnh cho gan, ng thi cn c tc
dng tr liu v phng nga mt s bnh v h thng tiu ha.
Thng xuyn tp luyn, do nhu cu hot ng ca c bp nn d dy v
rut phi tng cng chc nng tiu ho, lc ny dch v men tiu ho tng ln
nhiu, s co bp ng dn truyn tiu ho cng c tng ln mnh m, tun
hon mu d dy v rut cng c ci thin. Do pht sinh cc thay i nu
trn m vic tiu ho thc n v hp th cc cht dinh dng c din ra thun
li, mt khc do khi vn ng phi h hp su, c honh cch hot ng vi bin
ln nn di chuyn nhiu xung pha di, c bng cng hot ng mnh,
iu ny c tc dng mt xa cho d dy v rut. Do tp luyn TDTT c tc dng
nng cao nng lc tiu ho ca d dy v rut nh vy nn c khng t ngi s
dng tp luyn TDTT nh mt phng php tr liu i vi mt s bnh d dy v
h thu c hiu qu nht nh.
Gan l mt tng ln trong c th con ngi, n ng vai tr ht sc quan
trng i vi h tiu ho, thng xuyn tp luyn TDTT chc nng ca gan c
tng cng iu ny rt c li cho vic tiu ho thc n. Khi vn ng s tiu hao
ngun nng lng d tr tng ln, khin cho gan phi hot ng tch cc hn t
m chc nng gan c tp luyn thng xuyn v pht trin. Lng ng n
trong gan ca VV v ngi thng v tc y ng n ra ngoi ca gan
VV cng nhanh hn ngi thng. ng n gan l ht sc quan trng i
vi s kho mnh ca gan, n c th bo v cho gan, v nguyn nhn ny m cc
bc s thng yu cu nhng bnh nhn gan n nhiu hoa qu c ng. Chc
nng gan VV l rt tt, kh nng khng vi bnh gan cng rt cao. ngi
thng xuyn tp luyn TDTT th vic s dng ng n trong gan cng kinh t
hn ngi thng. T nhng yu t trn c th thy tp luyn TDTT c th lm
tng thm sc kho cho gan, m gan c kho th mi c th nng cao c nng
lc lao ng v vn ng.
5. nh hng ca tp luyn TDTT i vi h thng thn kinh
H thng thn kinh khng ch cc loi hnh vi ca con ngi, thng xuyn
tp luyn TDTT s lm nng cao nng lc lm vic ca cc t bo thn kinh i
no, nng cao tnh linh hot v s hng phn ca h thng thn kinh, phn ng
nhanh, tng thm tc linh hot v s chun xc nhp nhng ca ng tc. H
thng thn kinh l do h thng trung khu v h thng thn kinh ngoi bin to
21

thnh.
Hnh thc hot ng ca chng nh sau: Sau khi c th tip nhn c tn
hiu kch thch thng qua cc nron thn kinh dn truyn n h thng trung
khu thn kinh, sau khi h thng trung khu thn kinh phn tch, tng hp th cc
xung ng hng phn s c dn truyn ti cc c quan t to ra cc phn ng
tng ng.
V d: Khi tham gia thi u bong r, trong tnh hung thin bin vn hoa ca
thi u trn sn i hi hoan thanh ng tac kp thi va chun xac. ngi bnh
thng tc phan ng la 0,4 giy tr ln, VV la 0,332 giy, i vi cac VV
bong ban tc phan ng t ti 0,1 giy.
Nhng vn ny u em li nhng li ch cho cng vic hay nhng hot
ng sinh hot i thng.
Ngoi ra thng xuyn tp luyn TDTT cn c th phng nga c bnh
suy nhc thn kinh. Vn ng cn m bo cho vic gi cn bng gia hng
phn v c ch ca i no, t phng nga c s pht sinh suy nhc thn
kinh. Thng xuyn tp luyn TDTT c th lm cho s hng phn c tng
cng, c ch cng thm su sc hoc lm cho hng phn v c ch c tp
trung, nh vy nng cao c tnh linh hot ca qu trnh thn kinh. Khi tp
luyn TDTT do trung khu vn ng hng phn cao lm cho ngoi vi sn sinh s
c ch su sc, iu khin cho cc t bo thn kinh c ngh ngi tt. Tp
luyn TDTT thng yu cu phi hon thnh nhng ng tc phc tp, c kh
cao hn so vi cc hot ng thng ngy, v vy m c th bt buc phi ng
vin chc nng ca bn thn n mc cao mi c th thch nghi c vi cc
yu cu ca nhim v. Thng qua tp luyn thi gian di, khng ch c bp pht
trin, do ng tc c lc, m tc , tnh mm do, s linh hot ca ng tc
cng c tng cng, i vi th lc lao ng th sc bn b cng c nng ln,
kh nng phng bnh v kh nng thch nghi vi cc loi kch thch bn ngoi mi
trng cng c nng ln. Bi l vn ng c tc dng rt tt i vi h thng
thn kinh nn phn ln cc bc s thng ly tp luyn th dc TT lm thnh
mt phng php tr liu, c bit l iu tr cc tr ngi v chc nng ca h
thng thn kinh - nguyn nhn dn n cc bnh thn kinh. M mt s chuyn
gia v bnh thn kinh m mt lp gi l vn ng d phng cho mt s
ngi b suy nhc thn kinh nh, trong lp ny h ly chy b thay cho vic
dng thuc. Tri qua mt tun tp luyn th c 60%- 85% bnh nhn xut hin
du hiu hi phc.
6. Thc tin phat trin nng lc ca no, nng cao hiu xut hc tp, cng tac
Tp luyn TDTT ngoi vic pht trin th lc v th cht ra, n cn pht
trin nng lc ca no, nng cao hiu sut cng tc. Thng xuyn tp luyn
TDTT c th nng cao nng lc lm vic ca i no, ci thin qu trnh thn kinh,
t tng cng tr lc v kh nng ghi nh ca c th, ng thi thng qua tp
luyn TDTT cng c th iu tit mt cch c hiu qu cng tc v hc tp, t
lm tng hiu sut cng vic v hc tp.
Con ngi khi pht trin chu s nh hng ca 3 yu t:
+ Di truyn;
+ Hon cnh sng;
22

+ Gio dc.
Cc yu t di truyn ca c th nh kt cu, hnh thi, cm quan, h thng
thn kinh l nhng iu kin tin ca s pht trin t nhin hay sinh l ca
con ngi. Trong khi tri thc, ti nng, tnh cch, s yu thch ca con ngi
c hnh thnh bi s nh hng ca gio dc v hon cnh sng. Gio dc y
ng nhin trong bao gm c ni dung GDTC. Thc tin chng minh tp
luyn th dc TT c tc dng thc y s pht trin v mt tr lc, nhn thc, ti
nng ca con ngi, ng thi cng c tc dng nng cao hiu sut hc tp.
6.1. Rn luyn thn th nng cao nng lc hot ng tr lc
Tr lc hiu theo ngha thng thng l ly nng lc t duy lm ht nhn, n
l s tng ho ca nng lc nhn thc, n bao gm nng lc quan st, nng lc ghi
nh, nng lc tng tng Tr lc l sn vt ca s kt hp gia di truyn, s
nh hng ca gio dc, iu kin sng v s n lc c nhn. Thc t chng
minh trnh tr lc ca con ngi c mi tng quan vi di truyn (c ngi cho
rng c th t ti 65%, thm ch ti 80%), c mi tng quan mt thit vi hon
cnh x hi, gio dc, iu kin gia nh, mt bng kinh t Khng th xem nh
tc dng ca tp luyn TDTT i vi s pht trin tr lc, c ngy cng nhiu
cc nh nghin cu bo co v vn ny. Cc kt qu nghin cu chng minh,
nng lc ghi nh v tr lc l mt loi mang c tnh vt cht ho hc, do mt loi
phn t Prtin a vt cht cu thnh, s vn ng ca nhng vt cht ny c lin
quan n trng thi lm vic ca i no, cng thch nghi vi iu kin lm vic th
cng tt, i no bo lu cc tin tc bn ngoi cng kin c, s lin h gia cc tin
tc cng r nt i vi s phn bit cc tin tc cng r rng mch lc. Nhng
hin tng ny bnh thng chng ta hay gi l mn cam.
S thch nghi gia mt i no tt vi iu kin cng tc c th hin hai
mt sau:
- Cung cp y mu trong no.
- Thch nghi vi trng thi hng phn.
6.2. Tp luyn TDTT nng cao hiu qu cng tc v hc tp
Hc tp cc tri thc vn ho khoa hc l nhng hot ng thn kinh cao cp
ca i no. Trong qu trnh hc tp i hi i no phi hot ng t duy cng
thng cao v lin tc, nhng hot ng da vo s chuyn ho tng h khng
ngng v s cn bng gia hai chc nng hng phn v c ch ca t bo thn
kinh.
Nu lm vic trong thi gian qu di cc t chc no s sn sinh ra tc dng
c ch bo v, lc ny hiu sut lm vic ca no s gim xung, biu hin ra
ngoi l nng lc ch v t duy km, nng hn l chng mt, au u lc
ny i hi phi ngh ngi. Ngh ngi c hai kiu, l ngh ngi tiu cc (ng) v
ngh ngi tch cc (tp luyn TDTT). Khi tp luyn TDTT cc t bo thn kinh vn
ng s c hng phn cao, mt khc lm gia tng thm s c ch cc t bo ghi
nh v t duy t lm cho s mt mi mt i. Do vn ng lm cho h tun hon
hot ng tch cc dn n cc t bo c cung cp dinh dng v O2 y
hn, lm thc y mnh m hn vic o thi sn phm tha ca qu trnh trao i
cht, iu ny rt c li cho chc nng hi phc ca c th.
Tm li, tin hnh tp luyn TDTT mt cch khoa hc khng nhng c tc
23

dng rn luyn th cht v th lc cho c th m cn c tc dng rt ln i vi

vic thc tin v nng cao cc hot ng ca no. Thng xuyn tp luyn TDTT
c th nng cao chc nng ca cc c quan trong c th, thc y qu trnh sinh
trng v pht dc thanh thiu nin, pht trin cc t cht c th, nng cao nng
lc hot ng c bn ca con ngi...

24

BI 3: CC PHNG PHP GIO DC TH CHT

1. Khai nim phng phap giao dc th cht
Phng php gio dc th cht l cch thc s dng phng tin ca GDTC
nhm gii quyt cc nhim v ca GDTC t c mc ch ra.
c im c th ca mt phng php GDTC no c xc nh ch yu
bi phng thc iu chnh LV v qung ngh, ngoi ra c s ca cc phng
php GDTC cn l nhng cch hp l trong vic tip thu hnh ng vn ng v
hnh thc nh mc chung.
Trong qu trnh GDTC cc phng php tp luyn rt a dng v phong ph.
Song mt iu quan trng c tnh nguyn tc l khng mt phng php no
khi s dng ring l li c nh gi l duy nht c gi tr. Kt qu ch thu c
khi bit vn dng mt cch khoa hc ton b t hp cc phng php c
khoa hc thc tin xc minh, ng thi phi tnh ton n c im ca ngi tp,
iu kin tp luyn...
2. Phng phap giao dc th cht
Trong qu trnh GDTC thng s dng 3 phng php sau:
- Phng php tp luyn c nh mc cht ch;
- Phng php tr chi v thi u;
- Phng php s dng li ni v phng tin trc quan trong qu trnh
GDTC.
2.1. Phng php tp luyn c nh mc cht ch
c im ca phng php ny l hot ng ca ngi tp c t chc v
iu chnh 1 cch chi tit. S nh mc th hin nhng c im sau:
nh mc trc chng trnh ng tc (quy nh trc thnh phn ng tc trt
t lp li).
Vic thc hin LV v qung ngh cng c nh mc trc.
ngha ca vic nh mc l ch m bo iu kin ti u cho tip thu k
nng, k xo vn ng mi v pht trin t cht th lc.
Phng php tp nh mc cht ch c rt nhiu phng n c th vic s
dng chng ty thuc vo ni dung ca bui tp v tng thi k trong qu trnh
GDTC.
2.1.1. Phng php tp luyn trong qu trnh hc ng tc
Vic tip thu ban u cc ng tc c th din ra theo hng tip thu tng phn
hoc tip thu hon chnh (nguyn vn) trong trng hp tip thu hon chnh ngay
t cc ng tc c thc hin theo cu trc nguyn vn ca n. Ngc li nu
vic tip thu ng tc theo s hng dn chn lc th ng tc hoc t hp cc
ng tc c phn thnh cc chi tit, thnh phn hoc tin hnh n 2 cch tun t
v cui cng ghp thnh 1 ng tc hon chnh, t ta c th phn chia cc
phng php dy hc thnh 2 loi: Phng php phn chia v phng php
nguyn vn.
- Phng phap phn chia hp nht: Phng php phn chia c s dng
trong trng hp i vi ng tc hoc t hp nhng ng tc cn hc c th phn
chia thnh nhng phn tng i c lp m c th khng nh hng ti cu trc
ng tc.
VD: Trong ging dy k thut bi ch, ngi ta c th phn chia thnh cc giai
25

on k thut ng tc: Tay, chn, phi hp chn v tay...

- Phng phap tp luyn nguyn vn: Trong trng hp vic phn chia nh cc
ng tc m gy nn nhng ng tc ln v cu trc ng tc th ngi ta p dng
phng php tp luyn nguyn vn, nhng thng dng kt hp vi vic s dng
cc bi tp b tr, bi tp dn dt...
2.1.2. Cc phng php tp luyn nh mc LV v qung ngh
Cc phng php ny nhm hon thin k nng, k xo vn ng v pht trin
cc t cht th lc. Cn c vo mc ch s dng v ty thuc vo c im nh
hng v bin thin cc thng s bn ngoi ca LV m s dng cho ph hp.
Cc phng php ny c chia thnh 3 nhm phng php: Phng php tp
luyn lp li n nh, phng php tp luyn lp li bin i v phng php tp
luyn tng hp.
* Phng phap bai tp lp li n nh theo ch LV lin tc va ngt
qung: Trong qu trnh tp luyn lp li n nh, ng tc c lp li c s thay
i khng ng k v cu trc v cc thng s bn ngoi ca LV.
Phng php ny c s dng trong gio dc tt c cc t cht vn ng.
Phng php ny c th thc hin vi qung ngh v khng c qung ngh t
c 2 phng php l:
+ Phng php tp luyn n nh lin tc: c im ca phng php ny l
khng c s thay i ng k v cu trc ng tc, v LV v cc iu kin
tin hnh tp luyn. Phng php ny c s dng trong gio dc sc khe. Mt
trong nhng phng php in hnh l phng php ng u.
+ Phng php tp luyn n nh ngt qung: L phng php tp luyn lp li
ng tc vi qung ngh tng i n nh. Thi gian qung ngh ty thuc vo
mc ch tp luyn m ngi ta c th la chn qung ngh y , qung ngh
ngn hoc qung ngh vt mc.
VD: Trong gio dc sc bn ngi ta ch trng qung ngh ngn.
* Phng phap tp luyn bin i theo ch LV lin tc va bin i ngt
qung: Ty tng trng hp m thay i cc thng s vn ng (tc , nhp iu
ng tc ) thay i cch thc thc hin ng tc, thay i qung ngh v cc
iu kin tc ng bn ngoi.
Bn cht ca vn th hin ch t ra nhng yu cu mi cao hn kch
thch s pht trin cc chc nng c th, ng thi m rng tnh linh hot v hon
thin k xo vn ng. Phng php ny gm:
+ Cc phng php tp luyn bin i lin tc: Phng php ny ch yu p
dng cho cc bi tp c chu k v l phng php in hnh ca nhm phng
php bi tp bin tc.
+ Phng php tp luyn bin i ngt qung: c im tiu biu ca phng
php ny l lun phin cc h thng gia LV v ngh ngi. Trong LV v
qung ngh u c th thay i.
* Phng phap tp luyn tng hp: Trn thc t cc phng php ny thng
c kt hp vi nhau trong qu trnh GDTC thnh phng php tng hp. Ni
chung c nhiu phng n kt hp. Sau y l mt s v d v phng php tp
luyn tng hp:
+ Phng php tp luyn lp li tng tin: C c im lp li n nh LV
26

trong mi ln lp li, nhng li tng LV nhng ln tp sau. VD: Trng

lng t khng thay i trong mt ln tp nhng li c tng ln t tp sau.
+ Phng php tp luyn lp li vi qung ngh gim dn: C c im LV
n nh nhng qung ngh gim dn. Nh phng php ny m s bin i mnh
m trong c th khi thc hin bi tp.
+ Phng php tp luyn vng trn: Qu trnh thc hin cc bi tp theo th t
tng nhm vi nhng bi tp c la chn v hp nht li thnh bi tp lin
hp. Cc bi tp c thc hin theo tng trm k tip nhau, cc trm c b tr
theo dng vng trn. Ti mi trm ngi tp thc hin mt lot cc ng tc hoc
nhng hnh ng nht nh. S ln lp li mi trm c xc nh theo c im
ca ngi tp, thng thng s ln lp li c thc hin 1/2 hay 1/3 n 2/3 ln
lp li ti a.
Hnh thc tp luyn vng trn nhm gio dc cc t cht th lc, khi thc hin
tp luyn theo phng php ny thng s dng nhng bi tp c k thut n
gin v ngi tp nm vng cc k thut ng tc trc .
Phng php tp luyn vng trn c nhiu dng khc nhau v cc dng c bn
ca phng php tp luyn vng trn l:
+ Tp luyn vng trn theo phng php tp ko di lin tc ch yu c s
dng pht trin sc bn chung.
+ Tp luyn vng trn theo phng php gin cch vi qung ngh ngn c
s dng ch yu pht trin sc bn tc v sc mnh bn.
+ Tp luyn vng trn theo phng php gin cch vi qung ngh y
c s dng pht trin sc mnh tc .
2.2. Phng php tr chi v phng php thi u
Mc d phng php tp luyn c nh mc cht ch c nhiu u im, nhng
phng php tr chi v thi u khng km phn quan trng:
2.2.1. Phng phap tr chi
ngha phng php tr chi nh mt hin tng x hi a din vt qua
ngoi phm vi GDTC v gio dc ni chung. Song 1 trong nhng chc nng ch
yu nht ca tr chi l chc nng gio dc. T xa xa, tr chi l mt trong
nhng phng tin v phng php c bn ca gio dc theo ngha rng ca t .
Khi nim tr chi trong gio dc ca n phn nh cc c im v phng
php gio dc khc. Phng php tr chi khng nht thit phi gn vi mt tr
chi c th no nh bng, bng chuyn hoc cc tr chi vn ng n gin.
V nguyn tc, phng php tr chi c th s dng trong bt k bi tp no. Tt
nhin chng phi c t chc ph hp vi nguyn tc tr chi.
Phng php tr chi trong GDTC c nhng c im sau:
- T chc theo ch : Hot ng ca nhng ngi chi c t chc tng
ng vi ch gi nh hoc c tnh cht hnh nh.
- Phong ph v phng thc t mc ch. Hu nh bao gi cng c nhiu
cch chin thng c lut chi cho php.
- L hot ng c lp sng to, c yu cu cao v s nhanh tr kho lo ca
ngi chi.
- To nn s ua tranh cng thng gia cc c nhn hoc cc nhm ngi v
to nn cm xc mnh m.
27

Nhc im: Kh nng iu chnh LV b hn ch v vic chng trnh ha

ch mc tng i.
ngha tac dng: Cng c v hon thin k nng k xo vn ng, pht trin
cc t cht th lc, gio dc tnh k lut, tnh ng i v nhng phm cht khc.
2.2.2. Phng phap thi u
Thi u c ngha quan trng nh mt phng thc v kch thch hot ng
trong lnh vc khc nhau ca i sng nh: Ngh thut, TT
Trong GDTC thi u c s dng c di hnh thc tng i n gin v
hnh thc pht trin phc tp.
Trong trng hp th nht c s dng cc dng bi tp nh u tp, thi th
c s dng thi u ngay c nhng ng tc ring l nhm kch thch hng th v s
tch cc ca ngi tp. Trong trng hp th hai c s dng tng i nh mt
hnh thc c lp nh kim tra, cc cuc thi u TT chnh thc...
c im c bn ca phng php thi u l so snh sc lc trong iu kin
ua tranh th bc, v tr t thnh tch cao nht. Yu t ua tranh trong thi u l
iu kin tin hnh t chc cuc thi s to nn cm xc sinh l c bit lm tng
thm tc dng ca bi tp. S ua tranh gia cc c nhn hoc tp th din ra mt
cch gay gt. V vy n i hi pht huy tnh tp th, tnh k lut v s n lc tr
cao.
Phng php thi u cn c c im chun ha i tng thi, quy tc thi v
phng php nh gi thnh tch. Nhng phng php thi u hn ch s iu
chnh LV.
ngha tac dng:
- Phng php thi u c s dng v gii quyt nhiu nhim v khc nhau
nh pht trin t cht th lc, cng c hon thin k nng, k xo vn ng v
nng lc th hin chng trong nhng iu kin phc tp.
- Phng php thi u cn c ngha c bit quan trng trong gio dc cc
phm cht ch, tinh thn trch nhim, ng thi do s ganh ua trong thi u
hnh thnh nn nhng nt tnh cch ch k, ho danh, hiu thng. V vy phi c
phng php gio dc ng n.
2.3. Phng phap s dng li ni v trc quan trong GDTC:
2.3.1. Phng php s dng bng li ni:
Bng li ni truyn th kin thc cho ngi hc, kch thch t duy v iu
khin chng. Phng php li ni cn s dng phn tch, nh gi kt qu v
iu chnh hnh vi ngi hc.
Phng php li ni cng rt cn thit trong qu trnh nhn thc, t nh gi,
t iu chnh hnh ng.
Do c chc nng a dng m li ni c s dng trong nhiu phng php
khc nhau: Phn tch, ging gii, ch th, mnh lnh
2.3.2. Phng php trc quan:
Qu trnh nhn thc ca con ngi bng trc quan t duy thc tin. Trc quan
c hai loi: Trc quan trc tip v trc quan gian tip. Ty theo tng trng hp
c th trong GDTC m s dng trc quan trc tip hay gin tip cho ph hp.

28

BI 4: CC NGUYN TC V PHNG PHP GIO DC TH CHT

Nguyn tc tp luyn TDTT l nhng nguyn tc chun m mi ngi tham
gia tp luyn TDTT u phi tun th trong qu trnh tp luyn. Ngha l nhng
khi qut v nhng tng kt kinh nghim tp luyn TDTT trong thi gian di, n
cng phn nh quy lut khch quan ca tp luyn TDTT. Thc t tp luyn TDTT
cho chng ta thy bt k mt hnh vi tp luyn TDTT c hiu qu sm thng
l kt qu ca vic t gic hay khng t gic tun theo mt s nguyn tc tp
luyn. Vic tp luyn TDTT khng th tch ri nhng nguyn tc tp luyn ng
n, bt buc phi hiu v nm bt cng nh tun theo nhng nguyn tc tp luyn
TDTT.
I. Nguyn tc t giac tch cc
Tnh tch cc ca ngi tp TDTT thng th hin qua hot ng t gic, gng
sc nhm hon thnh nhng nhim v hc tp, c bt ngun t thi hc tp
tt, c gng nm c nhng k nng, k xo cng hiu bit c lin quan, pht
trin th cht v tinh thn. R rng tnh hiu qu ca qu trnh s phm ph thuc
rt nhiu vo s t gic, tch cc ca sinh vin. pht huy c tnh t gic, tch
cc ca sinh vin phi m bo cc yu cu sau:
1. Giao dc thai t giac v hng th bn vng i vi mc ch tp luyn
chung cng nh cac nhim v c th ca bui tp
ng c tham gia hot ng l tin cn thit m bo thi t gic i
vi hot ng. ng c tham gia tp luyn rt a dng, mi la tui, mi ngi
khc nhau. V vy phi xy dng ng c ng n cho sinh vin v ngi tp.
Do ngi cn b phi bit cch lm cho ngi tp hiu c ngha chn
chnh ca hot ng TDTT, hiu c bn cht x hi ca TDTT nh mt phng
tin pht trin cn i ton din c th, cng c v nng cao sc khe, chun b
cho lao ng sng to v bo v t quc.
Hng th l hnh thc biu hin ca ng c l s tp trung tch cc s
ch v ngha v mt i tng, mt hot ng nht nh. Hng th gi vai tr
quan trng trong thi tch cc, t gic hc tp ca sinh vin. V vy, vic xy
dng hng th l c s vng chc pht huy tnh t gic tch cc cho sinh vin.
Hng th c biu hin di 2 hnh thc:
+ Hng th nht thi: biu hin thi tch cc trong bui tp khi c cc hnh
thc tp luyn hp l, hp dn. Xy dng hng th nht thi bng cc phng
php sau:
- Tin hnh bui tp sinh ng, c sc li cun bng cc hnh thc bui tp
hp l.
- Tng cng cc cuc thi u nh v s dng phng php tr chi.
- S dng cc hnh thc mu trc quan, hp l, p tng tnh ngh tht ca
ng tc...
+ Hng th bn vng: l hng th biu hin trong sut qu trnh hc tp. V
vy, trong qu trnh GDTC phi xy dng hng th bn vng cho sinh vin, tc l
lm cho sinh vin hiu c ngha, tc dng ca tp luyn TDTT. iu s to
cho sinh vin cng nh ngi tp c thi t gic, tch cc trong sut qu trnh
tp luyn.
29

2. Kch thch vic phn tch mt cach c thc vic kim tra v dng sc hp
l khi thc hin cac bi tp th cht.
Trong GDTC ch c th lp li ng tc mt cch thng xuyn, lin tc, c
phn tch ch r nhng u nhc im th ngi tp mi nhanh chng nm c
k thut ng tc v mi nng cao c hiu qu ca cc ln thc hin ng tc.
Ngoi vai tr ch o ca ging vin trong nh gi v un nn hot ng ca
ngi tp th kt qu ca vic tp luyn ph thuc vo s t nh gi ca ngi
tp, k c nng lc t nh gi cc thng s v khng gian, thi gian v mc
dng sc trong qu trnh thc hin ng tc. Do vy, trong qu trnh ging dy,
t c hiu qu cao cn nng cao kh nng t kim tra v nh gi kt qu hc
tp ca sinh vin bng cch thng tin cp tc cc thng s ng tc, tp luyn bng
t duy...
3. Phi giao dc tnh t lp, ch ng, sang to ca sinh vin
Tnh t lp, ch ng v sng to l c s nng cao hiu qu vn ng. V
vy phi gio dc cho sinh vin nhng k nng t gii quyt cc nhim v vn
ng v s dng hp l cc phng tin, phng php GDTC. Mun vy phi
truyn th c h thng cho ngi tp cc kin thc nht nh trong GDTC, phi
pht trin h cc k xo s phm cho d l n gin nht, cng nh k xo t
kim tra.
II. Nguyn tc trc quan
1. Khai nim v bn cht
1.1. Khai nim
Trc quan l s tc ng trc tip ca th gii khch quan vo cc gic quan
ca con ngi.
Trc quan c 2 loi: Trc quan trc tip v trc quan gin tip.
*Trc quan trc tip: l nhng tc ng vo cc gic quan lm cho ta c hnh
nh sng ca hot ng . V d: Ging vin lm mu, th phm
*Trc quan gian tip: l nhng tc ng vo cc gic quan khng phi l
nhng hnh nh sng. V d: quan st tranh, phim, nh hay m hnh
Li ni vi ngha y v ph hp vi kinh nghim vn ng ca ngi
tp cng thuc v trc quan gin tip.
Mi quan h gia trc quan gian tip va trc quan trc tip:
Mi loi trc quan trong qu trnh GDTC u c tm quan trng c bit. Trc
quan trc tip l c s cho trc quan gin tip, trc quan gin tip b sung cho trc
quan trc tip. Chnh xc hn, d hiu hn khi chi tit v cu trc ng tc m
thng qua trc quan trc tip kh quan st hoc hon ton khng nhn thy. V d:
nhng chi tit k thut ng tc khng th nhn thy bng mt m phi thng qua
quan st trn phim quay chm.
1.2. Ban cht
Mun m bo hiu qu ca GDTC th nht thit phi s dng 2 loi trc quan
ngi tp c biu tng vn ng ng.
2. C s ca nguyn tc
Cn c vo quy lut ca qu trnh nhn thc (trc quan - t duy - thc tin).
Xut pht t nhim v ca qu trnh GDTC l cn phi pht trin tt c cc
gic quan.
30

3. Trc quan l tin tip thu ng tac

Mun tip thu ng tc phi xy dng biu tng ng v ng tc . Biu
tng ng tc ch xut hin khi ngi tp c quan st ng tc (thng qua trc
quan).
cc loi trc quan to ra tin tip thu ng tc ngi ta cn tin hnh
theo 2 cch:
- Hc cc loi ng tc mi trn c s tip thu tt ng tc c v tun th trnh
t ging dy hp l.
- S dng tng hp cc loi trc quan khc nhau.
4. Trc quan l iu kin hon thnh ng tac
Dy hc ng tc giai on u cn phi s dng trc quan xy dng k
thut ng tc. Sang giai on sau vn phi s dng trc quan hon thnh chi
tit k thut ng tc v xy dng cm gic chuyn mn ca ng tc. V d: i
vi nhng ng tc kh, khi ngi hc c quan st cc hnh nh qua phim quay
chm s quan st c cc chi tit k thut ng tc, c bit xy dng nhanh
chng cm gic chuyn mn trong qu trnh hon thin ng tc.
Trong giai on hon thin k thut ng tc th trc quan gin tip ni ln
hng u v trong giai on ny vai tr ca c quan phn tch vn ng v cc cch
thc m bo trc quan li tng ng k. Cc c quan cm gic ngy cng phi
hp nhau cht ch iu khin hon chnh ng tc. Song s tc ng ln nhiu
gic quan cng mt lc trong iu kin vn ng phc tp khng phi lc no cng
tt, c khi s gy nh hng ln nhau. V vy, trong thc t cn phi hn ch s tc
ng vo nhiu gic quan cng mt lc.
5. Nhng yu cu m bo tnh trc quan
- S dng phng tin trc quan phi ph hp vi la tui.
- Phi xc nh r mc ch trc quan cho sinh vin.
- m bo tnh tch cc, t gic t duy ca sinh vin.
- T l gia trc quan trc tip v trc quan gin tip phi ph hp vi tng
giai on ging dy.
- Hnh nh trc quan phi tc ng tt vo cc gic quan.
III. Nguyn tc thch hp, ca bit ha
4. Bn cht
Trong GDTC, khi a ra mt yu cu no th phi tng ng vi kh nng
ngi tp v phi tnh ton n c im c nhn ca ngi nh: la tui, gii
tnh, trnh chun b th lc th mi mang li hiu qu.
5. C s ca nguyn tc
Xut pht t nguyn tc nng cao sc khe. Yu cu ph hp vi ngi tp
pht huy c tnh t gic, tch cc ca ngi tp nhm mang li hiu qu trong
qu trnh GDTC.
6. Cac yu cu ca nguyn tc
* Lng vn ng phi va sc vi ngi tp, ngha l LV khng qu cao v
cng khng qu thp c kch thch s pht trin cho ngi tp. Mun xc nh
c LV va sc th trong qu trnh xy dng ni dung hc tp phi cn c vo
chng trnh chung v cn kim tra y hc, kim tra s phm thng xuyn xc
nh trng thi chc nng c th ca ngi tp m thay i LV cho ph hp.
31

* Phi m bo tnh k tha gia cc bui tp v trnh t ng tc khc nhau.

Bui tp trc tr thnh bc thang cho bui tp tip theo.
* Phi tun theo nguyn tc t d n kh, t n gin n phc tp, t t n
nhiu, ngha l phi tng t t cc yu cu tp luyn bi v cc chc phn ca c
th cn c thi gian thch nghi.
* Phi s dng nhiu cc phng tin chuyn mn: bi tp b tr, bi tp dn
dt trong bui hc ng tc to thun li nhanh chng t c hiu qu trong qu
trnh GDTC.
4. GDTC ph hp vi cac yu cu ca nhn
Trong qu trnh GDTC vic s dng cc phng tin, phng php, cc iu
kin tin hnh tp luyn phi ph hp vi c im c nhn m bo pht trin
nng lc ca h mc cao nht. Nu LV qu mc s nh hng xu n sc
khe ca ngi tp hoc yu cu qu cao trong qu trnh tip thu ng tc cng
khng t hiu qu trong vic trang b nhng k nng, k xo cn thit
Vn c bit ha trong GDTC thng tin hnh theo 2 hng chnh:
+ Chun b chung: Biu hin nhng yu cu tp luyn nh nhau nhm trang
b cho h mt s k nng, k xo vn ng quan trng trong cuc sng v nhng
tri thc c lin quan, ng thi pht trin t cht th lc. Trong qu trnh cng
c nhng yu cu ring ph hp vi c im c nhn hoc c th c bit ha
theo yu cu chung bng con ng ring.
+ Chuyn mn hoa: Biu hin nhng hot ng la chn lm ni dung
chuyn mn ha phi ph hp vi c im c nhn. Ngay trong cng mt chuyn
mn su, mc phn u bng nhng con ng thc hin mi ngi cng
khc nhau, n ph thuc vo c im c nhn tng ngi.
Ch :
- Bn cnh vic GDTC ph hp vi c im c nhn th GDTC cn da vo
quy lut chung nht ca gio dc, khng c em s i x c bit i lp vi
nhng con ng chung ca qu trnh GDTC.
- Qu trnh GDTC khng ch chy theo c im c nhn ngi tp m cn
phi ch o cc c im c nhn cho ph hp vi GDTC.
IV. Nguyn tc h thng
3. Tnh thng xuyn ca cac bui tp v lun phin hp l gia tp luyn v
ngh ngi
1.1.Tnh thng xuyn ca cc bui tp
Nu tp luyn thng xuyn, lin tc th c th c nhng bin i v cu trc,
chc nng, v hnh thi KNKX vn ng v pht trin cc t cht vn ng. Ch
cn ngng tp luyn trong mt thi gian ngn l nhng mi lin h phn x c iu
kin va xut hin bt u m tt i v cc chc nng c th va t c b
gim Do hon thin th cht ch c th t c trong GDTC khi tp luyn
thng xuyn.
Tnh thng xuyn c m bo trong khong thi gian gia 2 ln tp, 2 bui
tp, 2 chu k tp luyn khng c qu di lm mt i nhng bin i c li ca
nhng ln tp trc. C th ca tnh thng xuyn l mt tun tp 2-3 bui i vi
ngi thng, 10-12 bui i vi VV c trnh tp luyn cao.
1.2. S lun phin gia tp luyn v ngh ngi
32

* Kt qu trc tip ca tp luyn s lm cho c th mt mi, nng lc hot

ng b gim xung, ngh ngi sau tp luyn th nng lc vn ng c phc hi
v hi phc vt mc. Nu sau tng bui tp m ngh qu lu th hiu qu ca tp
luyn s b gim bt v dn tr v mc ban u.
* im then cht ca nguyn tc h thng trong qu trnh GDTC l khng cho
php ngh n mc mt hiu qu tt c qua tp luyn. V vy, v nguyn tc
bui tp sau c tin hnh trn du vt ca bui tp trc, ng thi cng c
su thm cc du vt (to hiu qu tch ly).
* V nguyn tc bui tp sau c tin hnh khi c th hi phc vt mc
sau ln tp luyn trc do ngh ngi. Thng thng c b tr vo 1 trong 3 thi
im sau:
- Tin hnh khi nng lc vn ng cha tr li trng thi hi phc. Thng
dng cho VV c trnh cao trong hun luyn sc bn.
- Tin hnh khi nng lc vn ng hi phc v hi phc vt mc ban u.
Thng dng trong hun luyn v gio dc sc nhanh, sc mnh.
- Tin hnh khi nng lc vn ng hi phc vt mc, thng dng cho
ngi mi tp v hun luyn k thut ng tc v gio dc sc mnh, sc nhanh.
Trong qu trnh GDTC, cn c vo cc yu t, giai on tp luyn, mc ch,
nhim v gio dc cc t cht th lc, cn c vo trnh VV v i tng tp
luyn m sp xp bui tp sau vo cc thi im hp l.
4. S phi hp gia tp luyn lp li v tp luyn bin dng
Trong qu trnh tp luyn, mun hnh thnh c k nng, k xo vn ng v
pht trin cc t cht th lc th phi tin hnh lp li nhiu ln mt hot ng no
. C th tin hnh lp li ton b ng tc, cng c th lp li mt ni dung no
trong bui tp, cng c th lp li tun t cc bui tp trong 1 tun, 1 thng
vic lp li cc hot ng ny ph thuc vo cc yu t sau:
- c im k thut ng tc.
- Phng hng, ni dung ca bui tp v cc giai on tp luyn.
- c im kh nng ca ngi tp.
- Tnh cht, nh hng vic thc hin LV.
Nu tin hnh tp luyn lp li qu nhiu s lm nh hng n KNKX vn
ng mi v nh hng ti s pht trin cc t cht th lc. V vy trong tp luyn
phi c bin dng, l s bin dng rng ri cc bi tp v cc iu kin thc
hin chng, thay i LV mt cch linh hot, thay i ni dung v hnh thc tp
luyn
3. Tun t cac bui tp v mi lin h ln nhau gia cac mt khac nhau trong
ni dung cac bui tp
Trong qu trnh GDTC c nhiu ni dung v trong mi mt bui tp ngi ta
nhm gii quyt 1 ni dung nht nh. Vic sp xp tun t cc bui tp cn c vo
cc yu t sau:
- Cn c vo nhim v chnh ca bui tp.
- m bo tnh d tip thu.
- Sp xp cc bui tp theo quy tc t d n kh, t n gin n phc tp, t
bit n cha bit, t LV thp n LV cao.
- i vi qu trnh GDTC tin hnh t theo xu hng chung rng ri n
33

chuyn mn ha su.
- i vi qu trnh pht trin cc t cht th lc phi pht trin kh nng phi
hp vn ng sau n pht trin cc t cht: Nhanh, mnh, bn
Khi sp xp cc ni dung hc trong mt bui tp, mt tun tp cn phi ch
n s chuyn tt cc k xo vn ng v t cht th lc, hn ch s chuyn xu
gia chng.
V. Nguyn tc tng dn cac yu cu (nguyn tc tng tin)
1. S cn thit phi tng LV mt cach t t
Mun tng vn KNKX vn ng, mun pht trin cc t cht th lc th cn
phi tng LV. tip thu c k thut ng tc, trnh tp luyn qu sc, trnh
cm gic s hi th phi tng t t. C th thch nghi vi mt LV no khng
phi ngay lp tc, trong cng mt lc, m cn phi c thi gian nht nh cho
kp xy ra cc bin i thch nghi. Cc khong thi gian thch nghi ph thuc vo
ln ca LV, trnh tp luyn, gii tnh nu cc iu kin khc nhau th
LV cng ln thi gian cn c th ngi tp thch nghi vi LV cng di.
Nh vy, c th kt lun rng c im tiu biu ca din bin LV l tnh
tun t.
2. Cac hnh thc tng LV
C 3 hnh thc tng LV: tng theo ng thng; tng theo bc thang v tng
theo ln sng.
* Hnh thc tng theo ng thng:
LV sau ln hn LV trc v tng t t. Hnh thc ny thng p dng
trong 1 tun.
* Hnh thc bc thang:
Tng nhanh LV ri n nh LV trong mt s bui tp nht nh ri li
tip tc tng, thng s dng trong 1 tun, 1 thng.
* Hnh thc tng theo lan song:
Phi hp tng t t n nh cao ri li gim dn v chuyn sang sng khc
mc cao hn.
u im:
- p ng c nhu cu hi phc chm.
- Ph hp vi nhp sinh hc (cng theo ln sng).
- Gii quyt mu thun gia cng vn ng v khi lng vn ng.
3. Nhng iu kin nng cao LV
LV phi d tip thu, m bo LV va sc vi ngi tp, m bo tnh tun
t khi tng tin cc yu cu, m bo tnh thng xuyn v s lun phin hp l
gia tp luyn v ngh ngi m bo tnh bn vng k xo vn ng v cng c
vng chc nhng bin i chc nng ca c th do bi tp trc li.

34

BI 5: GIO DC CC T CHT TH LC
Bn cnh cc yu t hiu bit, o c, ch, k thut v chin thut, th lc
l mt trong nhng nhn t quan trng nht quyt nh hiu qu hot ng ca con
ngi, trong c th dc TT. Hn na rn luyn (pht trin) th lc li l mt
trong hai c im c bn, ni bt ca qu trnh GDTC. Bi vy, nhng ngi
thng xuyn tp luyn th dc TT rt cn c nhng hiu bit v bn cht, cc quy
lut v phng php rn luyn chng.
Trong l lun v phng php th dc TT, t cht th lc (t cht vn ng)
l nhng c im, mt, phn tng i ring bit trong th lc ca con ngi v
thng c chia thnh nm loi c bn: Sc mnh, sc nhanh, sc bn, kh nng
phi hp ng tc v do.
Do cc hot ng, ngh nghip, cc mn TT ngy cng phc tp, a dng v
tinh vi nn cu trc v yu cu v th lc cng rt khc nhau. Di y chng ti
ch trnh by nhng c s chung ban u v cc khi nim, nhim v v cc
phng tin rn luyn sc mnh.
I. Cac phng phap giao dc sc mnh
1. Khai nim sc mnh:
L kh nng con ngi sinh ra lc c hc bng sc mnh c bp, ni cch
khc, sc mnh ca con ngi l kh nng khc phc lc i khng bn ngoi hoc
khng li n bng s n lc ca c bp.
2. Nhim v v phng tin rn luyn sc mnh:
Nhim v chung ca qu trnh rn luyn sc mnh nhiu nm l pht trin
ton din v m bo kh nng pht huy cao sc mnh trong cc hnh thc hot
ng vn ng khc nhau.
Nhim v c th ca rn luyn sc mnh l:
- Tip thu v hon thin cc kh nng thc hin cc hnh thc sc mnh c
bn: Sc mnh tnh lc v ng lc, sc mnh n thun v sc mnh tc , sc
mnh khc phc v sc mnh nhng b.
- Pht trin cn i sc mnh ca tt c cc nhm c ca h vn ng.
- Pht trin nng lc s dng hp l sc mnh trong cc iu kin khc nhau.
Ngoi ra tu iu kin c th ca mi hot ng m ra cc nhim v rn
luyn sc mnh chuyn mn.
rn luyn sc mnh ngi ta s dng cc bi tp sc mnh, tc l cc
ng tc vi lc i khng. Cn c vo tnh cht lc i khng, cc bi tp sc
mnh c chia thnh hai nhm.
+ Cc bi tp vi lc i khng bn ngoi:
Cc bi tp vi dng c nng.
Cc bi tp vi lc i khng ca ngi cng tp.
Cc bi tp vi lc n hi.
Cc bi tp vi lc i khng ca mi trng bn ngoi (chy trn ct, trn
mn ca).
+ Cc bi tp khc phc trng lng c th.
Ngoi ra, trong rn luyn sc mnh, ngi ta cn s dng rng ri cc bi
tp khc phc trng lng c th cng thm vi trng lng ca vt th bn ngoi.
35

3. Cac khuynh hng, phng phap c bn trong rn luyn sc mnh:

Nh trn nu, trong rn luyn sc mnh l to ra kch thch ln i vi
hot ng ca c. Trong thc t, thng c 3 cch to cng c ti a:
- Lp li cc hn lng i khng cha ti mc ti a.
- S dng lng i khng ti a.
- S dng trng lng cha ti mc ti a vi tc cc i
3.1. S dng lng i khng ti mc ti a vi s ln lp li cc hn.
Phng php n lc lp li c nhng u im sau:
+ Tng sc mnh cng vi s ph i c bp. Khi lng vn ng ln tt
yu s dn n nhng bin i mnh m trong qu trnh trao i cht.
+ Tng thit din c nh tp luyn gi l ph i vn ng. Ni chung cc si
c khng phn chia. Trong trng hp c bit mi thy mt s rt t si c b
phn chia nh. Vi s ph i qu ln, c th dn ti hin tng tch c theo chiu
dc mt cch c hc, nhng chng vn c chung dy chng.
+ S dng lng i khng cha ti mc ti a s hn ch c hin tng
p kh lng ngc.
+ Bi tp vi lng i khng cha ti mc ti a to kh nng kim tra k
thut tt hn.
+ i vi ngi mi tp s dng phng php n lc lp li hn ch c
chn thng.
+ Tiu hao nng lng tng i ln cng c li vi bui tp theo xu hng
sc kho.
Phng php n lc lp li c nhng nhc im sau:
+ Khng c li th v mt nng lng.
+ Hiu qu ca phng php thp hn so vi s dng lng i khng ti
a.
3.2. S dng lng i khng ti a v gn ti a:
Trong trng hp cn tng sc mnh c bp nhng hn ch c hin tng
tng khi lng ca n, ngi ta thng tp luyn theo xu hng th 2 xu hng
s dng lng i khng ti a v gn ti a.
3.3. S dng cc bi tp tnh trong rn luyn sc mnh.
II. Cac phng phap giao dc sc nhanh
1. Khai nim sc nhanh
L mt t hp thuc tnh chc nng ca con ngi, n quy nh ch yu v
trc tip c tnh tc ng tc cng nh thi gian phn ng vn ng.
2. Phng phap rn luyn sc nhanh phn ng vn ng.
2.1. Phng php rn luyn sc nhanh phn ng vn ng n gin.
Phng php ph bin nht trong rn luyn sc nhanh phn ng vn ng
n gin l tp lp li phn ng vi cc tn hiu xut hin t ngt. VD: Lp li
nhiu ln vi ting sng lnh, chy i hng theo tn hiu. i vi ngi mi tp,
phng php lp li nhanh chng em li kt qu tt, sau sc nhanh phn ng
n nh v rt kh c th pht trin thm.
2.2. Phng php rn luyn sc nhanh phn ng vn ng phc tp.
Phn ng vn ng phc tp thng gp trong TT gm hai loi: Phn ng
i vi vt th di ng v phn ng la chn.
36

Trong phn ng i vi vt th di ng th k nng quan st gi vai tr c

bn.
pht trin k nng quan st, ngi ta s dng cc bi tp phn ng i
vi vt di ng, yu cu tp luyn c gia tng thng qua tc vt th, tng tnh
bt ng v rt ngn c ly.VD: Tr chi vn ng vi bng nh.
Phn ng la chn xy ra khi cn chn mt trong s nhng ng tc c th
p li s thay i hnh vi ca i phng hoc s bin i tnh hung. VD:
VV u kim khi phng th c th la chn mt trong nhng ng tc c th s
dng tu theo ng tc tn cng ca i phng. Tnh phc tp ca phn ng la
chn ph thuc vo tnh hung c th.
2.3. Phng php rn luyn tc
Tc ti a m con ngi c th pht huy trong ng tc no khng ch
ph thuc vo sc nhanh m cn ph thuc vo nhiu nhn t khc nh sc mnh
ng lc, linh hot khp, mc hon thin k thut. V vy, rn luyn sc nhanh
ng tc cn kt hp cht ch vi rn luyn cc t cht th lc khc v hon thin k
thut. T c th tch bit hai xu hng trong rn luyn tc .
- Nng cao tn s ng tc.
- Hon thin cc nhn t nh hng ti tc ti a.
III. Cac phng phap giao dc sc bn
1. Khai nim sc bn
L kh nng thc hin mt hot ng vi cng cho trc, hay l nng
lc duy tr kh nng vn ng trong thi gian di nht m c th c th chu ng
c.
2. Cac phng phap phat trin sc bn
2.1. Nhng nhim v v yu cu
Sc bn trong vn ng th lc b chi phi bi rt nhiu nhn t. Do
pht trin sc bn, phi gii quyt hng lot nhim v nhm hon thin v nng
cao nhng nhn t . Trong s nhng nhn t chi phi sc bn phi k n:
K thut TT hp l, bo m pht huy c hiu qu v ng thi tit kim
c nng lng trong khi vn ng.
Nng lc duy tr trong thi gian di trng thi hng phn ca cc trung tm
thn kinh.
Kh nng hot ng cao ca h tun hon v h hp.
Tnh tit kim ca cc qu trnh trao i cht.
C th c ngun nng lng ln.
S phi hp hi ho trong hot ng ca cc chc nng sinh l.
Kh nng chu ng chng li cm gic mt mi nh n lc ch.
Nng cao sc bn thc cht l qu trnh lm cho c th thch nghi dn dn vi
lng vn ng ngy cng ln. iu ny i hi ngi tp phi c ch kin tr, chu
ng nhng cm gic mt mi i khi rt nng n v cm gic nhm chn do tnh
n iu ca bi tp. Mt khc, i hi c s tch lu, thch nghi dn dn v ko di
lin tc trong nhiu nm. Nhng nn nng, g p, t chy giai on chng
nhng khng em li kt qu, m cn c hi i vi ngi tp.
Nng cao sc bn chung l c s nng cao sc bn chuyn mn v nng
cao nng lc vn ng ca c th ni chung. Tp luyn c h thng s nng cao
37

c sc bn mt cch ng k.
2.2. Cc yu t lng vn ng trong tp luyn nng cao sc bn.
Tt c cc phng php tp luyn nng cao sc bn trong cc mn TT c
chu k u da trn s kt hp ca 5 yu t c bn ca lng vn ng. l: tc
hay cng bi tp; thi gian thc hin bi tp; thi gian ngh gia qung;
tnh cht ngh ngi gia qung; s ln lp li.
2.3. Phng php nng cao kh nng a kh.
Kh nng a kh ca c th l kh nng to ra ngun nng lng cho hot
ng c bp thng qua qu trnh O2 ho cc hp cht giu nng lng trong c
th.
nng cao kh nng a kh cn gii quyt 3 nhim v: Nng cao kh nng
hp th O2 ti a, nng cao kh nng ko di thi gian mc hp th O2 ti a, lm
cho h thng tun hon v h hp nhanh chng t c mc hot ng vi hiu
xut cao.
Cc phng php ch yu c s dng nng cao kh nng a kh ca c
th l phng php ng u lin tc, phng php bin i v phng php lp
li.
2.4. Phng php nng cao kh nng ym kh.
Kh nng ym kh l kh nng vn ng ca c th trong iu kin da vo
cc ngun cung cp nng lng ym kh (cc phn ng phng nng lng khng
c s tham gia ca O2).
Nng cao kh nng a kh cng l yu t quan trng nng cao kh nng
ym kh to iu kin thun li cho vic thc hin nhng hot ng ym kh.
Tuy nhin nhim v chnh y l tng cng kh nng gii phng nng
lng nh cc phn ng phn hu photphocreatin v phn hu glucza, ng thi
nng cao kh nng chu ng trng thi n O2 mc cao.
Cc bi tp nhm hon thin c ch gii phng nng lng t Photphocratin
c nhng c im sau:
- Cng hot ng gn ti mc ti a hoc thp hn mt cht.
- Thi gian ngh gia qung t 2 - 3 pht.
- S dng hnh thc ngh ngi tch cc.
- S ln lp li tu thuc vo trnh tp luyn ca ngi tp, sao cho tc
khng b gim.
hon thin c ch gluc phn (tc nng cao kh nng ym kh ca c th)
cn p dng nhng bi tp c nhng c im sau y.
- Cng vn ng (tc di chuyn) xp x ti a.
- Thi gian mi ln lp li c th t 20 giy n 2 pht (cc c ly bi 200m,
cc c ly chy t 200m 600m).
- Khong cch ngh ngi nn gim dn sau mi ln lp li. VD Gia ln th
nht v th hai ngh 5-8pht, ln th hai v ln th 3 t 3-4pht.
- Tnh cht ngh ngi trong trng hp ny khng cn phi l ngh ngi tch
cc, nhng cng cn trnh trng thi hon ton l yn tnh..
- S ln lp li trong hot ng c qung ngh gim dn thng khng qu 34 ln.
Trn y trnh by cc phng php tc ng c chn lc n nhng c
38

ch ym kh ring bit. Trong thc t, cc phng php c p dng thng

mang tnh tng hp hn; Kt hp nhng tc ng nhm nng cao kh nng a kh
vi kh nng ym kh. Bi v kh nng a kh l c s pht trin nhng kh
nng ym kh, cn c ch gluc phn l c s pht trin c ch phtphocratin.
ng thi cc phn ng ym kh l nhn t quan trng kch thch pht trin kh
nng a kh.
3. Vn Cc im v h hp ln hai trong giao dc sc bn
Trong khi chy cc c ly trung bnh v di thng xut hin sau khi chy
mt thi gian khng lu hin tng tc ngc, kh th, cm gic chn nng, ng
tc khng cn nhp nhnghin tng ny gi l Cc im. Cc im xut
hin l do khi c th chuyn i t trng thi tng i n nh sang trng thi
hot ng kch lit, chc nng ca trng thi vn ng chuyn ho sang trng
thi lm vic, nhng cc c quan ni tng (VD h thng h hp, h tun hon)
tnh vn cao trong thi gian ngn khng th pht huy chc nng hot ng mc
cao nht, khin cho c th thiu O2, mt lng ln axit lactic v CO2 c tch
t lm cho mi quan h gia trung khu thn kinh thc vt v ty sng b thay i
v nhp iu phi hp, gp phi tnh trng dng tm thi, do vy m xut hin
Cc im. Sau khi xut hin Cc im ch cn gim tc chy thch hp,
ht th su, kin tr vi ng tc chy v trc th nhng cm gic khng tt do
Cc im to ra s mt i, ng tc s nhp nhng, nh nhng c lc tr li,
nng lc lm vic li bt u c nng ln, hin tng ny c gi l H hp
ln hai.
IV. Giao dc nng lc phi hp vn ng
1. c im ca nng lc phi hp vn ng
Nu nh cc nng lc sc mnh, sc nhanh, sc bn da trn c s ca h
thng thch ng v mt nng lng th nng lc phi vn ng (NLPHV) li ph
thuc ch yu vo cc qu trnh iu khin hnh ng vn ng. Vic xc nh
nng lc phi hp vn ng v c bn da trn c s l lun ca tm l hc hin
i v khi nim nng lc v da trn c s hc thuyt vn ng. Theo quan im
ny NLPHV l mt phc hp cc tin ca ngi tp (cn thit t hoc nhiu)
thc hin thng li mt hot ng TT nht nh. Nng lc ny c xc nh
trc ht thng qua cc qu trnh iu khin (cc qu trnh thng tin) v c
ngi tp hnh thnh v pht trin trong tp luyn. Nng lc phi hp vn ng c
quan h cht ch vi cc phm cht tm l v nng lc khc nh SN,SM,SB.
Nng lc phi hp ca ngi tp c th hin mc tip thu nhanh chng
v c cht lng cng nh vic hon thin cng c v vn dng cc k xo v k
thut TT. Tuy nhin, gia NLPHV v k xo v k thut TT c im khc nhau
c bn. Trong khi k xo v k thut TT ch nhm gii quyt mt nhim v vn
ng c th th NLPHV l tin cho rt nhiu hnh ng vn ng khc nhau.
Cn c vo c im cc loi hot ng TT v yu cu ring ca chng v PHV,
ngi ta phn thnh by loi NLPHV:
Nng lc lin kt vn ng. l nng lc nhm lin kt cc hot ng vn
ng ca tng b phn c th, cc phn ng tc trong mi quan h vi hot ng
chung ca c th theo mc ch hnh ng nht nh. N th hin s kt hp cc
yu t v khng gian, thi gian v dng sc trong qu trnh vn ng. Nng lc
39

lin kt vn ng c ngha i vi tt c cc mn TT, c bit cc mn TT mang

tnh cht k thut nh th dc dng c, cc mn bng v cc mn TT i khng
hai ngi. C quan thu nhn v x l thng tin chnh lm c s cho nng lc ny
l: phn tch th gic v phn tch cm gic c bp.
Nng lc nh hng: l nng lc xc nh, thay i t th v hot ng
ca c th trong khng gian v thi gian. V d nh trn sn bng, trn v i hoc
trn dng c th dc. Nng lc nh hng c ngha c bit i vi cc mn TT
mang tnh cht k thut, cc mn bng v cc mn TT i khng hai ngi, v
trong cc mn ny ngi tp lun phi thay i t th v v tr ca mnh trong
khng gian. C quan thu nhn v x l thng tin chnh lm c s cho nng lc ny
l phn tch th gic.
Nng lc thng bng: l nng lc n nh trng thi thng bng ca ca c
th (thng bng tnh) hoc duy tr v khi phc n trong v sau khi thc hin ng
tc (thng bng ng). Nng lc thng bng c ngha c bit i vi cc mn
TT nh: Th dc ngh thut, th dc dng c, trt bng ngh thut,trt bng tc
, bi thuyn, Judo, vt, C quan thu nhn v x l thng tin chnh lm c s
cho nng lc ny l: c quan phn tch th gic, phn tch tin nh, phn tch cm
gic c bp.
Nng lc nhp iu: l nng lc nhn bit c s lun chuyn cc c tnh
chuyn ng trong qu trnh mt ng tc hoc th hin n trong khi thc hin
ng tc. Nng lc ny ch yu th hin s tip thu mt nhp iu t bn ngoi
nh m nhc, nhng m thanh n gin, hay s tri gic bng mt v sau c th
ti hin chnh xc nhp iu trong qu trnh thc hin ng tc. Nng lc nhp
iu c ngha c bit i vi cc mn TT nh: th dc dng c, th dc ngh
thut, aerobic, khiu v, trt bng ngh thut v l c s quan trng tip thu k
thut trong cc mn TT khc. C quan thu nhn v x l thng tin chnh lm c s
cho nng lc ny l: phn tch tin nh,phn tch xc gic v phn tch cm gic
c bp.
Nng lc phn ng: l kh nng dn truyn nhanh chng v thc hin cc
phn ng vn ng mt cch hp l v nhanh chng i vi mt tn hiu (n gin
hoc phc tp). Nng lc phn ng c ngha c bit i vi cc mn bng, cc
mn TT i khng hai ngi, cc mn chy tc (100m), bi C quan thu
nhn v x l thng tin chnh lm c s cho nng lc ny l: phn tch th gic v
phn tch thnh gic.
Nng lc phn bit vn ng: l nng lc thc hin ng tc mt cch chnh
xc cao v tinh t tng hot ng ring l, tng giai on ca qu trnh . Nng
lc ny th hin qua s phn bit c thc v chnh xc cc thng s v thi gian,
khng gian v dng sc trong biu tng vn ng ca ngi tp. Nng lc phn
bit vn ng c ngha c bit i vi cc mn TT mang tnh cht k thut, cc
mn TT i khng hai ngi, bi li C quan thu nhn v x l thng tin chnh
lm c s cho nng lc ny l phn tch cm gic c bp.
Nng lc thch ng: l nng lc chuyn chng trnh hnh ng ph hp
vi hon cnh mi hoc tip tc thc hin hnh ng theo phng thc khc
da trn cc c s tri gic nhng thay i ca hon cnh hoc d on cc thay i
. S thay i qu trnh thc hin ng tc do tnh hung thay i c th c
40

ngi tp on trc, c th bt ng hoc hon ton khng on c. Trong

trng hp tnh hung thay i khng ln lm th nng lc ny th hin vic thay
i cc thng s vn ng ring l trn c s gi nguyn nhim v vn ng. Cn
khi c nhng thay i ln th nng lc biu hin s chuyn i chng trnh
hnh ng mt cch nhanh chng v hp l. Nng lc thch ng c ngha c
bit i vi cc mn TT mang tnh cht i khng hai ngi v i vi cc mn
bng. C quan thu nhn v x l thng tin lm c s cho nng lc ny l: phn tch
th gic, phn tch xc gic v phn tch cm gic c bp.
Vic phn chia nng lc phi hp vn ng thnh by nng lc ring c tnh
c th khc nhau khng c ngha l chng tch ri nhau m ngc li cc nng
lc ny lun c mi quan h khng kht, thng nht, l mt tp hp cc tin cho
cc hot ng TT khc nhau. Tng nng lc th hin r yu cu ni tri ca n
trong cc hot ng c th.
2. ngha ca nng lc phi hp vn ng
Nh trnh by trn, nng lc phi hp vn ng l c s cho vic tip thu
nhanh chng v thc hin mt cch hiu qu cc hnh ng vn ng phc tp. Do
vy, pht trin tt cc nng lc ny s gip cho con ngi (c bit l tr em) sau
ny c th thc hin mt cch nhanh chng, chnh xc, hp l v p cc hot
ng vn ng trong i sng hng ngy, trong lao ng sn xut, trong lnh vc
quc phng v c bit c ngha to ln trong hot ng TT nng cao. ngha
c th hin nhng im sau:
Pht trin mt trnh cao tt c cc nng lc phi hp vn ng v pht
trin c mc ch cc nng lc m tng hot ng TT chuyn su i hi lm
c s quan trng ngi tp nng cao cht lng cc k nng, k xo c bn tip
thu c mn TT chuyn su. C trnh cao v kh nng phi hp vn ng
(bn cnh mt vn k xo vn ng phong ph) s hc c nhanh v hon thin
cc bi tp phc tp trong cc giai on hun luyn tip theo. iu ny c ngha
c bit i vi cc mn TT i hi k thut phc tp. C kh nng phi hp vn
ng cao v rng, ngi tp s tip thu nhanh cc phng php nhm pht trin th
lc chung, nhm khi ng trc cc bui tp v thi u c lng vn ng cao
hoc nhm ngh ngi tch cc.
nh gi c khch quan mc pht trin c bit ca ngi tp v kh nng
phi hp vn ng s gp phn tch cc vo vic tuyn chn cc VV c nng
khiu. c bit l cc VV thuc cc mn TT mang tnh cht k thut phc tp.
3. Phng phap phat trin kh nng phi hp vn ng
Vic la chn cc phng tin tp luyn nhm pht trin kh nng phi hp
vn ng cn phi tun theo mt s nguyn tc sau:
Phng php chnh l tp luyn, phng tin chnh l cc bi tp th lc. Nng
lc ch pht trin thng qua hot ng. Do vy, mun pht trin NLPHV phi
thng qua s tp luyn mt cch tch cc, thng qua vic hc v hon thin cc bi
tp c la chn lm phng tin pht trin nng lc ny. Vic hc tp cc k
xo vn ng cng l iu kin thun li pht trin cc NLPHV. Ngoi ra c
th s dng cc bi tp tm l (mentales training) pht trin nng lc x l
thng tin v nhanh chng hnh thnh cc biu tng vn ng theo nhim v vn
ng t ra.
41

Cc bi tp c s dng lm phng tin pht trin kh nng phi hp vn

ng cn yu cu ngi tp thc hin chnh xc v thng xuyn phi kim tra
tnh chnh xc ca bi tp mt cch c thc.
Nng lc tri gic v iu khin cch hnh ng vn ng c phn nh v gi
li trong thc ca ngi tp, lp li nhiu ln sai lm v k thut s dn n vic
cng c cc biu tng sai v k thut ng tc v hn ch s pht trin k xo.
Cn s dng cc phng tin tp luyn nhm pht trin chc nng ca cc c
quan phn tch. Cc c quan phn tch l mt phn ca h thng thn kinhc,
c coi l mt b phn ca thc th sinh l ca kh nng phi hp vn ng.
Phng thc hot ng ca n nh hng n trnh ca kh nng phi hp vn
ng. Do vy cn s dng cc phng tin ph nhm pht trin chng. Vic pht
trin c mc ch mt c quan phn tch cng c tc dng pht trin nhiu
NLPHV ring l. V d, s dng gh quay pht trin chc nng tin nh gp
phn nng cao nng lc thng bng v ng thi nng cao nng lc nh hng.
Cn s dng cc bin php nhm nng cao yu cu v phi hp vn ng ca
cc bi tp th lc. Sau y l mt s bin php chnh:
a dng ha vic thc hin ng tc. V d, c th thay i cc giai on ca
ng tc hoc thay i vn ng ca cc b phn c th nh: i, chy, nhy vi
cc ng tc tay khc nhau, thc hin ng tc vi cc nhp iu khc nhau
Thay i iu kin bn ngoi. Thc hin ng tc trong iu kin nng cao
kh ca mi trng nh: thc hin ng tc vi cc dng c c cao khc nhau,
cc trng lng khc nhau, vi cc i th khc nhau hoc trong cc phm vi hot
ng khc nhau nh thi u trn sn hp
Phi hp cc k xo k thut vi nhau. V d: lin kt cc ng tc trong th
dc dng c, th dc ngh thut hoc trong cc mn bng ( nm, bt, chy
chuyn bng, chy- nm bng)
Thc hin ng tc vi yu cu thi gian. V d, phi thc hin ng tc trong
mt thi gian ngn nht ( tuy nhin phi m bo chnh xc). Phng php ny
c tc dng pht trin nng lc phn ng, nng lc nh hng v nng lc lin kt
vn ng.
Thay i vic thu nhn thng tin. Vic thu nhn v x l cc thng tin v th
gic, thnh gic, xc gic, thng bng v cm gic c bp c ngha c bit nhm
iu khin vn ng. Do vy, cn phi yu cu ngi tp kim tra mt cch c
thc vic iu khin cc ng tc trong qu trnh vn ng.
C th s dng thm cc thng tin ph nhm t mc ch nh trn: S dng
gng nhm nng cao kh nng kim tra v th gic khi thc hin cc ng tc
phc tp i vi ngi tp TT hoc s dng thm cc im ch trong cc bi tp
phn ng. nng cao kh trong khi thc hin bi tp, c th hn ch thng tin,
thng thng l cc thng tin v th gic, v d nh lm ng tc thng bng m
mt nhn ln trn, nhn sang bn hoc nhm mt
Thc hin cc bi tp c yu cu cao v phi hp vn ng khi xut hin
mt mi.
Sau mt lng vn ng ph hp, yu cu ngi tp phi thc hin cc bi tp
i hi s phi hp vn ng phc tp (trong trng hp ny, ngi tp phi nm
42

vng k thut, nu khng s c hu qu xu do thc hin sai k thut). Phi ngng

tp, nu xut hin sai lm k thut do mt mi gy nn.
Sau cc bui tp th lc vi cc bi tp pht trin chung, c th thc hin cc
bi tp nhm pht trin nng lc nh hng, nng lc phn bit, nng lc thch
ngTh d, thc hin cc bi tp phc tp vo phn cui bui tp, thc hin cc
bi tp thng bng sau khi ln hoc quay nhiu ln.
Cc phng php nhm pht trin NLPHV rt phong ph, c th phi hp
chng vi nhau hoc thc hin mt cch c trng im tng phng php. Vic
la chn v s dng tng phng php cn cn c vo c im ca tng nng lc
cn pht trin. Cn thng xuyn nng cao mc kh khn v phi hp vn ng
ca cc bi tp, v ch nng cao kch thch i vi c th mi to c mt trnh
thch ng cao hn.
V. Giao dc t cht mm do
1. c im ca t cht mm do
Nng lc mm do l mt trong nhng tin ngi tp c th ginh c
thnh tch cao trong mn TT chuyn su. Mm do l nng lc thc hin ng tc
vi bin ln. Bin ti a ca ng tc l thc o ca nng lc mm do.
Trc y, ngi ta xp nng lc mm do cng nhm vi cc t cht th lc nh
SM, SN, SB. Hin nay c nhiu quan im xp nng lc mm do vo nhm cc
nng lc phi hp vn ng.
Nng lc mm do c phn thnh hai loi: mm do tch cc v mm do
th ng. Mm do tch cc l nng lc thc hin ng tc vi bin ln cc
khp nh s n lc ca c bp. Mm do th ng l nng lc thc hin ng tc
vi bin ln cc khp nh tc ng ca ngoi lc nh: trng lng ca c th,
lc n, p ca ging vin hoc bn tp
Nng lc mm do ph thuc vo n tnh ca c bp v dy chng. Tnh cht
n hi cao ca b my vn ng v s pht trin cha n nh ca h thng
xng, khp trong la tui thiu nin l iu kin rt thun li pht trin nng
lc mm do.
2. ngha ca nng lc mm do
Mm do l tin quan trng t c nhng yu cu v s lng v cht
lng ng tc. Nu nng lc mm do khng c pht trin y s dn n
nhng hn ch v kh khn trong qu trnh pht trin nng lc TT nh:
- Thi gian hc v hon thin cc k xo vn ng b ko di hoc thm ch
khng th hon thin c k thut ng tc.
- S pht trin ca cc nng lc (SM, SN, SB v NLPHV) b hn ch hoc
khng y .
- Bin ng tc b hn ch. Do vy nh hng n sc nhanh ca ng tc
(qung ng tng gia tc ngn). V d trong mn nm y, VV phi thc hin
ng tc vi s n lc rt ln v do vy chng dn n mt mi.
- Cht lng thc hin ng tc b hn ch, do nh hng trc tip n
thnh tch thi u ca VV. V d nh cc mn th thao c tnh cht k thut (th
dc dng c, th dc ngh thut, khiu v, nhy cu) cc mn TT ny cht
lng ng tc l tiu chun nh gi thnh tch ca VV.
3. Phng phap phat trin nng lc mm do
43

Phng php chnh pht trin nng lc mm do l ko gin c bp v dy

chng. Ngi ta thng s dng phng php ny di cc hnh thc sau:
- Ko gin trong thi gian di: duy tr s ko gin cc nhm c v dy chng
trong nhiu giy ti khi c cm gic au gn ti gii hn chu ng. Thng thng
mi bi tp ko gin khong 10 20 giy v lp li bi tp t 3 4 ln.
- Tng s n hi khi ko gin ti khi t c mc ti a bng cc ng tc
lng n gin ( nh lng chn pha trc, pha bn hoc pha sau) hoc p theo
dng n hi ( do GV hoc bn tp) cho ti khi cc nhm c b ko gin t c
bin ln nht.
- Kt hp cc ng tc ko gin bng lng vi vic dng li v tr cao
nht ca lng (v tr kt thc). V d, lng chn sang bn 6 n 8 ln, sau
dng li v tr cao nht t 3 n 5 giy. Lp li bi tp t 5 6 ln.
4. Nguyn tc phat trin nng lc mm do
Vic la chn cc bi tp pht trin nng lc mm do cn xut pht t yu
cu ca mn TT chuyn mn, t cc bi tp chuyn mn khc v t trnh pht
trin ca ngi tp.
Cn rn luyn mm do mt cch lin tc v h thng. Tt nht l tp luyn
hng ngy. Bi sau khi t c trnh cao nu ngng tp hoc cch qung
nhiu bui tp th nng lc mm do s gim st nhanh chng.
n tnh ca c bp v dy chng cng nh kh nng lm vic ca c bp,
ph thuc vo s tun hon mu. Do vy, trc cc bi tp mm do cn khi
ng k.
Gia cc bi tp mm do cn b tr xen k cc bi tp th lng hoc xoa bp
nh.
Cn kt hp cc bi tp pht trin nng lc mm do th ng vi cc bi tp
pht trin nng lc mm do tch cc.
Khng nn sp xp cc bi tp mm do vo phn cui bui tp hoc sau phn
tp sc mnh v mt mi lm gim kh nng n tnh ca c bp, lm gim hiu
qu tp luyn mm do v c th gy ra chn thng.
Sc mnh c lin quan n nng lc mm do tch cc. Do vy cn a cc
bi tp pht trin sc mnh chuyn mn vo chng trnh hun luyn nng lc
mm do.
5. Kim tra nng lc mm do
Trong qu trnh hun luyn, tp luyn cao, cn phi thng xuyn kim tra mc
pht trin ca nng lc mm do. Ngi ta thng nh gi nng lc mm do
theo s o gc hay theo di. Sau y l mt s v d v cc bi tp kim tra
nng lc mm do
* Cc bi tp kim tra nng lc mm do ca khp vai:
1. ng da lng, mng v gt chn vo hm th dc (hm cao bng vai), tay dui
thng theo hng ln cao v ra sau. o gc to thnh gia tay v mt trn ca
hm.
2. Xoay vai bng gy th dc. a khong cch gia hai tay nm.
* Cc bi tp kim tra nng lc mm do ca ct sng:
1. Un cu. o khong cch gia tay v chn (yu cu khi thc hin ng tc un
cu tay v chn phi dui thng).
44

2. Nm sp nng hai chn ln cao. o cao t ngn chn ti mt t.

* Cc bi tp kim tra nng lc mm do ca khp chu i:
1. ng trn bc g cao khong 5060 cm, gp chn v trc, hai chn thng, vi
tay su xung mt trc ca bc (c bng chia di theo cm). o khong cch t
mt trn ca bc n im chm ca ngn gia.
2. ng ta lng vo tng nng chn ra trc, o gc to thnh gia hai chn.
3. Xoc ngang, o khong cch t mt t ti i.
VI. Mi tng quan gia cac t cht th lc
Cc t cht th lc trn lin quan mt thit vi nhau. C mi quan h, hin
tng chuyn gia cac t cht th lc. iu c ngha: khi tp (pht trin) mt t
cht th lc (nh sc mnh) th ng thi cng c ph thuc v nh hng n s
pht trin ca cc t cht khc nh tc chng hn.
S chuyn dng tnh (tt) c ngha l s pht trin mt t cht ny c tc
dng nng cao t cht khc. V s chuyn m tnh (xu) th ngc li. Trong thc
t tp luyn, cng xut hin tnh trng pht trin t cht (A) nh hng tt n t
cht (B), nhng li khng tt vi t cht (C). Tp t (sc mnh) cn cho pht trin
tc nhng c nh hng n do.
S chuyn trc tip c ngha l s pht trin t cht th lc ny c tc dng
trc tip, ngay (d xu hay tt) n cc t cht khc. Nng cao sc mnh ca c
chn s c li ngay cho tc v sc bt. Cn s chuyn gian tip tt nhin khng
co tac dng trc tip ma chi gop phn to tin . Tp phat trin thch hp sc
mnh tng i tnh ca c chn trong giai on u ca thi k chun b cng
gop phn nng cao tc nhng phai co thi gian, khng nng cao ngay c.
S chuyn trc tip hay gin tip u c s chuyn ng loi v khc loi. S
chuyn ng loi l s chuyn ca cng mt t cht th lc sang nhng ng tc
khc (c th tp chy hoc bi c ly di pht trin sc bn chung) v s chuyn
khc loi l s chuyn qua li gia cc t cht th lc khc nhau. Ngoi ra cn c
s chuyn qua li nh gia tc v sc mnh v s chuyn mt chiu. Trong tp
luyn tc , nng cao tc ng tc c th cng nng cao tc phn ng,
nhng ngc li th khng th.
Mi quan h tng h gia cc t cht th lc rt phong ph. Gio vin, ngi
tp cn phi c hiu bit xc thc vn trn c th la chn, s dng mt cch
khoa hc cc phng tin, phng php GDTC, sao cho li dng c ti u quan
h , phng trnh cc nh hng khng tt, nng cao cht lng tp luyn.

45

BI 6 : CHN THNG TRONG TT V V SINH TP LUYN TDTT

I. Chn thng trong TT
1. Khai nim
L cc chn thng xy ra trong qu trnh tp luyn v thi u th dc TT.
Chn thng trong TT khc vi cc chn thng trong sinh hot v lao ng ch
n c lin quan trc tip vi cc nhn t v iu kin tp luyn TT nh cc mn
TT, k hoch hun luyn, ng tc k thut, trnh tp luyn...
2. Nguyn nhn ca cac chn thng v nguyn tc phng
Tm hiu v nm vng quy lut pht sinh chn thng TT l iu cn thit
i vi mi gio vin th dc TT, hc sinh, sinh vin v nhng ngi yu thch
hot ng th dc TT. S dng cc bin php an ton c hiu qu l cch tt nht
trong cng tc phng, lm gim ti mc thp nht t l chn thng TT, m
bo sc kho cho ngi tham gia hot ng th dc TT.
2.1. Nguyn nhn ca chn thng TT
Nguyn nhn gy ra chn thng TT c rt nhiu. Da vo cc t liu
nghin cu, tng hp cc nguyn nhn chn thng TT trong nc v ngoi
nc hin nay, c th phn thnh hai mt: Nguyn nhn c bn v nguyn nhn
tim n (nguyn nhn dn dt).
2.1.1. Nguyn nhn c ban (nguyn nhn trc tip hoc nguyn nhn chung).
T tng khng coi trng hoc thiu tri thc phng. S pht sinh cc
chn thng TT gn lin vi vic thiu cc tri thc cn thit v vic phng chn
thng ca nhng t chc hot ng th dc TT, gio vin, hng dn vin v
nhng ngi thng xuyn tham gia tp luyn th dc TT.
Nhng thiu st trong khi ng: Thiu st trong khi ng dn n chn
thng c nhng tnh hung sau y:
+ Khng khi ng hoc khi ng khng y . Tp luyn v thi u cng
thng khi h thng thn kinh v cc h thng chc nng khc cha c pht ng
mt cch y (c th cha c lm nng ln).
+ S kt hp gia ni dung khi ng vi ni dung bui hc, ni dung hun
luyn khng thch ng, thiu phn khi ng chuyn mn, chc nng ca cc b
phn gnh vc nng, trng lng cha c ci thin.
+ Lng vn ng khi ng qu ln. Do lng vn ng phn khi ng
qu ln nn va mi bt u bc vo vn ng chnh thc sn sinh cm gic
mt mi, chc nng c th khng vo trng thi tt m bt u gim xung.
+ Thi gian cch qung gia khi ng v vn ng chnh qu di. Khi thi
gian cch qung qu di s lm cho tc dng sinh l do khi ng to ra gim i
hoc mt hn.
Trnh hun luyn km.
Trng thi c th khng tt. l ng v ngh khng tt, b m hoc chn
thng cha lnh hon ton hoc mt mi v khi chc nng c th gim st...
Phng php t chc khng tho ng.
Vi phm quy tc TT. Khng tun th lut thi u, khng phc tng trng
ti, c tnh phm quy hoc a nghch trong gi ging dy hun luyn
Sn bi dng c, trang phc khng ph hp yu cu v sinh an ton, kh
46

hu thi tit xu.

2.1.2. Nguyn nhn tim n ca chn thng (Nguyn nhn dn dt).
Nguyn nhn dn dt ca chn thng l do hai nhn t tim n v sinh l,
gii phu ca cc b phn c th no v c im k thut ca bn thn mn TT
quyt nh. Ch khi c s tc ng ca nguyn nhn trc tip th nhng yu t tim
n ny mi tr thnh nguyn nhn dn ti chn thng. C rt nhiu nhn t ni
ti khc nhau v quy lut pht sinh chn thng ca mi nhn t ny cng rt khc
nhau.
c im gii phu sinh l. Chn thng c mi quan h nht nh vi
c im gii phu ca b phn cc b no , VD: Khp vai khi vn ng, b vai
d c st, chn p vo cc t chc xung quanh m to ra chn thng.
c im v la tui. B phn hay b chn thng v t l pht sinh chn
thng cc la tui khc nhau cng khc nhau. VD: Khi ng mng chm t
hoc bt k s xoay trong hoc xoay ngoi mnh m ca xng i, hoc vi tc
dng ca lc bn ngoi ging nhau th ngi gi d b gy xng i hn l i
tng thanh thiu nin.
c im ca k thut bn thn mn TT. Do c im v yu cu k thut,
cc mn TT bao gi cng c s khc nhau v lng vn ng phi chu ng i
vi cc b phn c th. V vy i vi mi mn TT c th u c nhng v tr d b
chn thng ring ca n.
* Tm li, nguyn nhn gy nn cc chn thng TT tng i phc tp.
Thng thng l kt qu tng hp ca nguyn nhn c bn v nguyn nhn
tim n.
2.2. Nguyn tc phng chn thng
2.2.1. Tng cng giao dc v mc ch ca th dc TT:
Nhng ngi tham gia tp luyn th dc TT cn khng ch nhn thc c
mc ch ca tp luyn TDTT l tng cng th cht, thc y s pht trin c th,
nng cao trnh k thut TT, m cn nhn thc c rng ch c bo m c
sc kho mi c th trnh c nhng chn thng trong tp luyn TDTT.
Hiu nhng kin thc c lin quan v vn chn thng.
Tng cng gio dc tnh t chc k lut.
2.2.2. Sp xp hp ly qua trnh tp luyn va thi u.
Tm hiu k trng tm v nhng ni dung kh ca bui tp. i vi nhng
ni dung kh nm vng, nhng khu m ngi tp d mc sai lm hoc nhng
ng tc c nhiu nguy c xy ra chn thng th phi c s chun b, d phng
tt m bo an ton cho tp luyn.
2.2.3. Phai khi ng tt.
Mc ch ca khi ng l nng cao tnh hng phn ca h thng cc trung
khu thn kinh, tng cng chc nng ca cc h thng c quan, khc phc tnh
sinh l ca cc chc nng, chun b tt kh nng c th cho phn tp luyn chnh.
2.2.4. Tng cng bao him va t bao him.
Bo him l mt bin php quan trng ngn nga chn thng khi tin
hnh nhng ng tc trn khng v nhng ng tc c kh ln. Trong lc tp
luyn ch cn hi li lng hoc bo him khng tho ng l c th xy ra chn
thng nht l trong th dc dng c.
47

Ngi tham gia tp luyn th dc TT cn phi hc c phng php t bo

him, khi ri t cao xung mt t cn phi co gi, hai chn khp song song,
khi trng tm khng vng c nguy c b ng th phi lp tc ci u, gp khuu
tay cun trn thn ngi li, dng vai v lng tip ng thi theo ln vng.
2.2.5. Tng cng cng tac kim tra y hc va ch y v sinh sn bi dng c.
i vi nhng ngi thng xuyn tham gia tp luyn th dc TT cn phi
nh k tin hnh kim tra th lc, sc kho... trng tm kim tra l o chc nng
tim phi v xt nghim mu, nc tiu quan st v tm hiu s bin i chc
nng c th trong tp luyn v sau thi u.
i vi nhng ngi mc mt s bnh mn tnh cng cn phi tng cng
quan st, kim tra y hc v kim tra sc kho nh k cng nh kim tra b sung,
ngn cm ngi c bnh hoc ngi cha c tp luyn y tham gia hoc thi
u cng thng.
3. Mt s trng thai sinh l v phn ng xu ca c th trong tp luyn TDTT
3.1. Cc du hiu ca tp luyn qu sc
Sau mt thi gian tp luyn hay thi u, ngi tp thy nhng cm gic xu
trong thi gian di nh oi, mt mi, kh ng, bc bi cng vi s st km ca
tnh trng sc khe (st cn, sc mnh v sc bn gim) thnh tch vn ng gim
st, n khng ngon, tim p mnh km theo cm gic nn nao chong vng nhc
u c khi mun ngt th cn phi c bit lu c th l du hiu ca tnh
trng mt mi qu sc, n chng t thn kinh v c th b suy nhc. Ta phi lp
tc gim khi lng tp hoc ngh hn, kim tra theo di ton b c th, tm
nguyn nhn v bin php x l.
3.2. Cc trng thi sinh l v phn ng ca c th trong tp luyn TDTT
Trong tp luyn TDTT cn c th xut hin mt s trng thi bnh l nh
chong, ngt, gim ng huyt, cng thng, qu mc, vim c cp tnh, say nng,
vv
Nguyn nhn cc bnh l ny l do vi phm cc nguyn tc tp luyn v v
sinh c bn. Sinh vin tham gia tp luyn TDTT cn nm vng cc c im ch
yu ca nhng trng thi ny bit cch phng v x l chng mt cch c
hiu qu.
3.2.1. Hin tng cc im va phng phap khc phc.
3.2.1.1. Khai nim.
Cc im l hin tng xut hin trong qu trnh hot ng th lc cng thng
ko di, sau khi hot ng vi pht trong c th xut hin mt trng thi sinh l
tm thi.
3.2.1.2. Nhng biu hin ca trng thai cc im.
- Kh th, au bng, chng mt, bun nn, VV mun b cuc.
- VV th nhanh, mt v ngi nng ran, mch tng nhanh, hm lng CO2
trong mu tng, pH gim, m hi ra nhiu, chn khng mun bc.
3.2.1.3. Nguyn nhn.
Do s ri lon iu ha chc nng tm thi, do nhu cu ca cc c rt cao m
kh nng vn chuyn O2 cha kp p ng.
3.2.1.4. Bin phap khc phc.
48

- khc phc cc im ch yu nh vo s n lc ch rt ln ca VV,

lng kin tr, s ng vin, ng c tp luyn v thi u.
- VV vn tip tc hot ng th c th th s chuyn sang d chu tr li bnh
thng, ht th su, gim tn s bc chy.
y gi l trng thi h hp ln hai khi thot hin tng cc im.
3.2.2. Hin tng chut rt v bin php khc phc
3.2.2.1. Khai nim
Hin tng chut rt l hin tng co cng c khng t dui ra c. Trong
tp luyn v thi u TDTT thng gp cc nhm c: Tam u cng chn, ngn
chn, ngn tay, c bng. v.v
3.2.2.2. Nguyn nhn
- Do lnh mch mu co, tnh thm thu gia cc b c vi nhau gim.
- Do ng ng axit Lactic tch t nhiu trong c.
- Do tp luyn v thi u vi cng qu ln.
3.2.2.3. Triu chng lm sang.
C b co cng li khng dui ra c khi s vo thy cng v rt au.
3.2.2.4. Phng phap x ly
- Ko dn c ti a cho n khi c khng th co li c na.
- Xoa bp gim hm lng axit lactic trong c.
3.2.3. Hin tng chong trng lc v bin php khc phc
3.2.3.1. Khai nim
Hin tng chong trng lc l mt loi bnh cp tnh xy ra sau khi chy v
ch, VV ng v tm thi mt tri gic trong thi gian ngn.
3.2.3.2. Nguyn nhn.
Trong hot ng th lc vi cng ln, lng mu rt ln c tun
hon v tim do s co bp ca c bp. i khi dng li t ngt sau khi hot
ng vi cng ln, s co bp y mu v tim b gin on lm cho no b
thiu mu do mu b t li t chi nhiu. Lm cho c th b chng mt bun
nn.
3.2.3.3. Triu chng.
VV thy hoa mt, chng mt, bun nn, mt ti sm li, chn khng bc
c, ng vt ra, mt ti xanh, m hi ra nhiu, thn nhit gim, mch p nhanh,
mt tri gic trong thi gian ngn.
3.2.3.4. Phng phap x ly.
- a VV vo ni thong mt, ni lng qun o ra.
- Cho VV gi u thp hn c th cho mu dn v no.
- Dng khn nhng nc m lau trn, u.
- Xoa bp t bn chn ln gip mu tr v tim mt cch d dng.
- Cho VV ung nc ch c tng hot ng ca tim.
3.2.3.5. phng: Khi v ch VV khng nn dng t ngt m tip tc chy
th lng nh nhng mt vi vng sn. Phi thng xuyn lyn tp TDTT.
3.2.4. Hin tng say nng va bin phap khc phc.
3.2.4.1. Khai nim.
Say nng l hin tng ri lon c ch iu ha nhit trong iu kin tp
luyn vi mi trng nng v nng gy nn.
49

3.2.4.2. Nguyn nhn.

- Do cm nng: VV tp luyn ma h trong iu kin thi tit nng, m
cao (tri oi) lm nh hng n c ch ta nhit ca c th, nht l mt thng bng
s iu tit ca h thn kinh.
- Do cm nng: Do bc x trc tip ca nh nng, tia hng ngoi ti h
thng tim mch ca c th c bit l no, lm xung huyt no gy ra chong
(nng chiu trc tip ln trn, gy).
* Triu chng: c th mt mi, mt , st v tai, au u, m hi ra
nhiu, nng hn l cm gic v hiu lc ton thn, thn nhit gim, huyt p gim,
mch gim.
3.2.4.3. Bin phap khc phc.
- a nn nhn vo ni thong mt, yn tnh, ni lng qun o.
- Cho VV ung mt cc nc ch ng c, hoc cho ung 1 cc nc
chanh pha cht mui.
- nn nhn nm trong t th nga, u gi cao hoc t th na nm, na
ngi.
- S dng khn mt t lau mt v c th, chm lnh ln trn.
- Nu nn nhn bt tnh nhn s th s dng phng php n huyt Nhn
trung huyt Bch hi huyt Hp cc huyt Dng tuyn.
3.2.5. au bng trong luyn tp v thi u TT
3.2.5.1. Khai nim
au bng l mt bnh thng gp trong qu trnh tp luyn v thi u TT nh:
in kinh, chy c ly trung bnh, c ly di, Marathon, ua xe p.
3.2.5.2. Nguyn nhn
- Do th khng ng.
- Do trnh tp luyn km.
- Do n no m tp luyn v thi u ngay.
3.2.5.3. Triu chng
- Lc bnh thng khng au, sau phn khi ng bc vo phn chun b
li au, nu ngh tp th khng au.
3.2.5.4. Phng phap x ly
- Gim tc kt hp th nh nhng, dng tay n vo ch au.
- Nu khng hi phc th phi dng tp v y l do bnh l: vim gan, vin
d dy t trng v a n c s y t kim tra.
3.2.6. H ng huyt v bin php khc phc
H ng huyt v chong do h ng huyt l trng thi bnh l c th
gp trong luyn tp th dc TT. Do hm lng ng trong mu gim xung mc
ti thiu. H ng huyt hay gp trong cc hot ng th lc ko di chy vit d,
ua xe p ng trng vvCng c nhng trng hp mi hot ng th lc
b do c th hm lng ng trong mu thp (do bm sinh). Du hiu chnh
ca h ng huyt l chn tay run ry, v lc, da ti, mt hoa, m hi ra nhiu
chng mt, mch p yu, ng t dn cm gic i cn co, tri gic gim st,
ng tc ri lon, trong cc trng hp nng cn ra m hi lnh, mt phn x co
git, h huyt p
50

 phng, cn phi t chc tip ng trong c ly trong cc cuc thi u

ko di, Khi thy c cc du hiu trn, nn cho ngi tp ung nc ng, n
ng. Khi b ngt cn c cp cu ngay (tim glucoza, thuc tr tim). Cc du
hiu c trng cho trng thi gim ng huyt cn c th thy trong trng thi
cng thng th lc cp tnh, khi mt ngi khng nh gi c ht kh nng ca
mnh c thc hin hot ng qu sc v thi gian v cng .
- Trong thi gian luyn tp TDTT, tun u c th xut hin trng thi
vim c cp tnh, do cc sn phm trao i cht tch li nhiu trong c lm cho c
b ng c cc b. Khi vim c cp tnh au nhiu, c cm gic au cng ton
thn, i khi st. Trng hp ny gim lng vn ng tp luyn nhng vn duy
tr tp, nn ngm hoc tm nc nng v p dng xoa bp.
4. Phng phap phng nga chn thng
4.1 Cc bin php phng nga chn thng TDTT
4.1.1. V mt ch quan
C thc gi gn v sinh tp luyn tun theo nh ng nguyn tc tp luyn
(tp t nh n nng, t d kh, tp u u n v c h thng, ph hp vi sc
kho tng ngi tp).
+ Phi khi ng k trc khi tp luyn.
+ Khng ch quan, liu lnh, mo him thc hin ng tc khi trnh vn
ng, k thut cha p ng vi yu cu ca mn tp.
+ Sau mt thi gian m au ngh tp, phi tp luyn t t nng dn dn khi
lng.
4.1.2. V mt khach quan
Phi ch n thit b dng c sn bi, sao cho bo m c trt t, k lut
trng ti iu khin trn u phi c trnh chuyn mn, phi v t cng bng.
Vn ng vin cng phi c o c tt tn trng lut l, khng chi xu,
chi c gy tn thng cho i phng.
4.2. S cu chn thng TDTT
S cu l cu cha bc u ngay ti ni xy ra ti nn trc khi chuyn
ngi b nn n c s iu tr. N c vai tr rt quan trng trong vic cu cha
ngi b nn nu lm tt vic s cu s hn ch bt nhng tc hi, phng nga cc
bin chng, to iu kin cho vic cha chy sau ny.
Mun lm tt vic s cu, trc ht phi bit nn nhn thuc loi thng
tch g. Qua c th bit c nhng nguy c g c th e do ngi b nn
xc nh cch s cu, ch khng nn vi vng ko hai tay nn nhn lm vi
ng tc h hp nhn to hoc nn ko th bo nhng ch b thng, hoc b xc
khing nn nhn i xa m khng bt ng ni b thng. Thng ngi ta ch ch
vn chuyn nhanh m khng ch vn chuyn tt an ton c th gy ra hu qu
ng tic.
4.2.1. S cu cc vt thng trong vn ng
Trong vn ng vt thng chy mu thng nh nn cm mu ch cn
bng p bng bng sch l .
Cm mu: Bin php cm mu l bin php rt quan trng v nu mu ra
nhiu s gy chong cho nn nhn thm tr dn n t vong nu khng c bin
php cm mu kp thi. Khi c mu chy nhiu t ng mch c th cm mu
51

bng cch n ln ng mch pha trn vt thng (pha gn tim), hoc cun
Gar cm mu (ch khi qun Gar cn phi li Gar thng xuyn).
4.2.2. Nhim trng
Cc vt thng trong vn ng t c dp nt ln, nhng vn c nguy c nhim
trng do t ct sn bi, bn h bi, qun o thi u, tay bn s vo.
Do vy khi s cu phi ch :
Ch quan st bng mt nhn nh tnh hnh vt thng, khng chm tay bn
hay dng c g vo tr dng c c v trng.
4.2.3. X ly vt thng
D vt thng dnh t ct, khi ra cng khng nc chy vo vt thng,
ch nn tm cn vo bng lau t mp vt thng ra pha ngoi, khi sch th bi
cn, it ln da xung quanh vt thng.
Khng bi i t ln trn vt thng gy au nhiu v hy hoi t chc, vt
thng nh nng ch cn bi thuc st trng ln, sau t gc sch v bng dnh
li.
i vi cc vt thng su hn, sau khi bng c th dng thuc khng sinh 3
4 ngy.
Chn thng khng b rch da, nhng tn thng cc phn mm nh bm
tm t mu. Nn chng lnh, ngm nc lnh bt chy mu (48 gi). Hm sau
khi vt mu t khng lan rng ra na th chm nng v xoa bp nh s lm mu
t chng tan.
Chn thng mnh vng u, bng nn mang ngay i bnh vin (b vng u
trc nn bt ng).
II. V sinh tp luyn th dc TT
1. V sinh v nhim v ca v sinh tp luyn
V sinh l khoa hc v sc kho v xy dng nhng iu kin thch hp
nhm bo v v tng cng sc kho ca con ngi phng bnh tt.
Mc ch ca v sinh l nghin cu cc nh hng ca mi trng sng i
vi sc kho v kh nng hot ng ca con ngi. Xy dng c s khoa hc v
cc iu kin ti u duy tr sc kho v ko di tui th.
Trong qu trnh pht trin, v sinh hc chia ra thnh nhiu phn mn
gii quyt cc nhim v c th; V sinh lao ng, v sinh hc ng, v sinh thc
phm, v sinh th dc TT.
V sinh TDTT nghin cu tc ng ca cc yu t mi trng i vi c th
ngi tp, n c v tr quan trng trong qu trnh GDTC. Cc kin thc v sinh hc
khng ch gp phn hn ch nhng nh hng xu ca mi trng i vi c th
ngi tp, m cn to c s khoa hc s dng cc yu t mi trng, lm tng
hiu qu tp luyn, nng cao trng thi sc kho chung v phng chn thng.
Trong qu trnh GDTC, hc sinh cn nm vng cc kin thc v v sinh c
nhn v v sinh cng cng, bit cch s dng c hiu qu cc kin thc y trong
sinh hot, hc tp v lao ng, trong vic t chc tham gia cc hot ng TDTT.
V sinh TDTT bao gm cc phn v sinh c nhn, v sinh mi trng, v
sinh bi tp, dng c khi tp luyn v thi u TDTT v cc phng php v sinh
nhm hi phc v nng cao kh nng lm vic.
2. V sinh ca nhn
52

V sinh c nhn bao gm cc vn sp xp hp l thi gian biu hng

ngy, v sinh thn th, v sinh trang phc.
Nhng hiu bit v v sinh c nhn khng ch cn thit i vi mi ngi m
cn c ngha x hi to ln, bi mi c nhn l mt phn nh ca x hi. nu b
qua cc yu cu v sinh c nhn c th lm lan truyn cc bnh dch trong tp th.
Ni dung chnh ca v sinh c nhn l xy dng c np sng v sinh lnh
mnh, sp xp hp l gia lao ng v ngh ngi, tp luyn TDTT, v sinh n
ung, v sinh ng, v sinh thn th, trang phc, khc phc cc thi nghin xu.
2.1. Sp xp thi gian biu hng ngy hp l gia lao ng v ngh ngi
C s ca vic sp xp l da trn quy lut v nhp sinh hc ca c th. y
l quy lut quan trng ca t nhin. Nh ta bit tt c cc qu trnh sng c
trng cho sinh vt u bin i c tnh nhp iu. Nhiu chc nng ca c th, k
c kh nng hot ng th lc, bin i tun theo quy lut nhp ngy, m. Cc
cng trnh nghin cu cho thy kh nng hot ng th lc km nht vo
khong thi gian t 2 gi n 5 gi v t 12 gi n 14 gi, c th mnh nht t 8
n 12 gi v t 14 n 17 gi hng ngy.
Yu t thi im nh hng r rt n hiu qu ca cc qu trnh sinh ho
xy ra trong c th. V d: Nu hng ngy n cm vo mt gi nht nh th vo
thi im dch tiu ho s tit ra nhiu, lm cho vic tiu ho thc n d dng
hn. Hoc nu tin hnh lao ng tr c hoc lao ng chn tay vo mt gi nht
nh trong ngy th vo thi gian kh nng hot ng tr c hoc chn tay s
tng ln.
Li ch ca vic sp xp thi gian biu hng ngy:
- m bo cc quy lut nhp sinh hc ca c th to iu kin ti u cho c
th hot ng v hi phc nng cao kh nng lao ng v tp luyn.
- Lm cho hot ng ca ngi thc hin thi gian biu c hiu qu v
kinh t.
- Lm cho c th kp thi pht huy cc kh nng d tr ca mnh hot
ng theo quy lut ca phn x c iu kin.
Khng th xy dng mt thi gian biu chung cho mi ngi, v iu kin
sng, sinh hot, lao ng, hc tp ca mi ngi khng ging nhau. Song cc
nguyn tc v sinh c bn ca thi gian biu hng ngy phi c bo m y ,
l cc nguyn tc:
- Hng ngy ng dy vo mt gi nht nh.
- Tp th dc bui sng v lm v sinh thn th (ra mt, nh rng, tm...)
u n.
- n vo mt gi nht nh.
- Hc tp, lm vic vo nhng gi nht nh.
- Tp luyn TDTT hp l, t nht 2 ln mt tun, mi ln 2 gi.
- Hng ngy ng t nht 8 gi. i ng vo mt gi nht nh.
Trong thi gian biu hng ngy cn phi dnh thi gian cho ngh ngi. V c
t nht 2 gi trong ngy lm vic hoc ngh ngi ngoi tri.
Vic xy dng v thc hin thi gian biu hng ngy mt cch nghim tc
c tc dng rt nhiu trong vic gio dc v rn luyn ch, tnh t chc k lut.
2.2. V sinh gic ng
53

+ Gic ng c ngha c bit i vi s hi phc kh nng lm vic ca c

th. N l mt loi hnh ngh ngi khng th thay th. Nu thiu gic ng c tc hi
hn c n. Ngi ta th nghim cc con ch c th nhn n 25 ngy m vn
sng, cn nu khng c ng ch 5 ngy n cht.
+ Din bin c th trong gic ng: H thn kinh khng phn ng vi cc
kch thch, tim p chm i, huyt p gim, tn s h hp gim, c bp th lng,
trao i cht gim, nng lng tiu hao t, trong c th xy ra qu trnh hi phc,
nht l trong cc t bo thn kinh. C th c ngh ngi hon ton v kh nng
lm vic c hi phc li.
Nhng iu cn bit m bo cho gic ng c cht lng tt
- Khng nn ng sau khi va kt thc mt cng vic tr c hoc chn tay
cng thng. Tt nht l trc khi i ng nn lm mt vic g nh nhng hoc
do chi, hoc c mt vi trang sch. Phng ng phi thong mt, ging chiu
phi sch s.
- Gic ng cn phi di v lin tc vo ng mt thi gian nht nh
to thi quen bun ng khi n gi. Tt nht nn ng sm dy sm.
- Phi m bo iu kin cn thit cho gic ng nh s yn tnh, nh sng...
Nn nh rng gic ng c ngha quan trng ti cuc sng. Nu thiu ng
thng xuyn s b suy nhc t bo thn kinh, lm gim kh nng lm vic v sc
khng ca c th. Thi gian ca gic ng ph thuc vo nhiu yu t nh tui
tc, trng thi sc kho, c im c nhn... i vi ngi ln thi gian ng trung
bnh hng ngy khong 8 gi.
2.3. V sinh n ung
C ngi cho rng n nhiu, ung nhiu, cht lng cc mn n v ung
ngon l hp l. Thc ra n ung hp l bao gm:
- Chn thc n hp l
- n ung ng quy nh v sinh
Ngay c trong iu kin cn kh khn v kinh t th trng th tng trn
cng cn c qun trit. N cho php chng ta pht huy ti a gi tr dinh dng
ca thc n.
C s khoa hc ca vic la chn thc n phi c mt t l ti u cc cht
dinh dng c bn, ph hp vi nhu cu ca c th. m bo cht bao gm
m ng vt v thc vt (theo t l 60% v 40%), m ng vt v m thc vt
(80% v 20%), ng phc tp v ng n gin (70% v 30%). Ngoi ra thc
n cn phi c rau, mui khong, vitamin v nc. Sau nhng hot ng tr c v
c bp cng thng cn b sung vo ba n thm ng, vitamin.
Nhng iu nn bit vi ch n ung:
- Cn phi n vo mt gi nht nh to ra phn x tit dch nhm m
bo tiu ho tt thc n. Nn n trc khi tp t nht 2 gi v sau khi tp 30 pht
n 40 pht.
Tt nht nn n ba ba mt ngy vo thi im sng, tra, chiu (theo t l
20%, 40%, 40% khu phn n hng ngy), Ba n chiu phi n trc khi ng t
nht 2 gi v nn n nhng thc n d tiu bi trong khi ng tiu ho chm, nu
thc n lu lu trong ng tiu ho, d ln men lm ri lon tiu ho. Ngoi ra
nu n qu nhiu v n mun (gn gi i ng) lm cho gic ng khng tt, nh
54

hng ti kh nng lm vic ca ngy hm sau. Khi n nn tp trung, khng ch

vo vic khc, khng c sch bo, nhng cu chuyn trao i khi n phi nh
nhng, khng gy cng thng v xc ng qu mc v chng c th gy ri lon
tiu ho. Khng nn s dng qu nhiu gia v trong khi n, nht l cc cht gy
kch thch mnh. Thc n khng nn qu nng v qu lnh v phi ch bin v
sinh, d tiu ho.
Thc n phi cn bng nng lng. Nng lng do thc n cung cp
phi tng ng vi lng lng tiu ho. n qu nhiu cng khng c li v s dn
n hin tng bo ph, lm ri lon qu trnh trao i cht, lm pht sinh mt s
bnh. c bit l bnh tim mch.
Ung cng c ngha quan trng trong ch n ung hp l. Nhu cu ca
mt ngi khong 2-2,5 lt nc hng ngy, i vi ngi lao ng nng v tp
luyn th dc TT, nhu cu cn cao hn na.
Tuy nhin ung nc qu nhiu cng c hi cho c th. Lng nc tha
lm tng bi tit m hi, tng trng ti cho tim v thn, nht l ung nc nhiu
trc khi i ng.
Cn lu ung nc khng lm gim cm gic kht ngay lp tc v nc ch
thm vo mu v t chc sau khi ung t 10-15 pht, v vy khi kht nn xc
ming ri ung t t, tng ngm nh. Vo ma h, khi tp luyn ra nhiu m hi
nn pha thm mt t mui vo nc b li s mui b bi tit ra.
2.4. V sinh thn th
V sinh thn th c ngha quan trng trong vic lm c th hot ng tt,
tng cng qu trnh trao i cht, pht trin kh nng lm vic tr c v chn tay,
phng bnh tt.
2.4.1. Chm soc da
Da l c quan phc tp v quan trng ca c th. Da m nhim nhiu chc
nng nh bo v mi trng bn trong c th, bi tit cc sn phm trao i cht,
iu ho thn nhit, da c rt nhiu tn cng ca h thn kinh v vy n m bo
cho c th thng tin thng xuyn v tc ng ca nhiu yu t mi trng. Tt c
cc chc nng nu trn ca da ch hot ng c bnh thng nu da kho v
sch. Da bn v c bnh nh hng xu ti trng thi sc kho chung ca mi
ngi.
Cch chm sc da c bn l tm ra hng ngy. Cc b phn nh c, mt cn
phi ra vo bui sng v trc khi i ng. Tay chn phi c ra thng xuyn.
Sau mi bui tp th dc TT nht thit phi tm. Ngoi tc dng lm sch,
tm cn c tc dng hi tnh i vi h thn kinh tim mch, tng cng trao i
cht, thc y qu trnh hi phc. Hiu qu hi phc ca tm s rt cao nu c
kt hp xoa bp nh.
2.4.2. Chm soc rng ming
Cn phi gi rng ming thng xuyn sch s, trc khi i ng v sng dy
phi nh rng. Sau khi n xong phi xc ming, trnh thc n cng qu, nng qu
hoc lnh qu, bi nhng th lm hng men rng. Cng vy, trnh dng rng
cn vt cng hay m np chai...
2.5. V sinh trang phc
Trang phc ngoi vic lm p, cn bo v c th khi cc tc ng xu ca
55

mi trng v cc tn thng c hc, gi cho c th sch s. Qun o phi nh v

thun tin cho hot ng, phi to ra c vng vi kh hu cn thit ngoi b phn
c th c che ph.
Bi vy trang phc phi bo m cc tnh cht thong kh, gi nhit, thm
nc v cc tnh cht vt l khc.
Trang phc phi ph hp vi cc yu cu s dng v kh hu c th. Trang
phc TT c cc yu cu c th thuc vo tnh cht tp luyn v yu cu ca lut l
thi u trong tng mn TT. N phi nh v khng cn tr hot ng ca c th,
thong kh v thm m hi tt. Trang phc tp luyn TT ch nn s dng trong tp
luyn v thi u TT. Chng phi sch, p v c mu sc ph hp.
2.6. Tc hi ca cc thi quen nghin xu
Nghin thuc l, thuc lo, ru bia v cht ma tu... rt c hi cho sc
kho v hn ch kh nng lm vic. i vi ngi tp luyn th dc TT, cc thi
nghin nh hng trc tip ti thnh tch thi u. Cc thi nghin hon ton tri
vi cng tc GDTC.
2.6.1. Tac hi ca thoi nghin thuc la
Trong khi thuc l, k c qua u lc cha nhiu cht c nh ni-c-tin,
di--xit cc-bon v.v... c bit l ni-c-tin. Nhiu s liu nghin cu cho thy
nghin thuc l nh hng xu ti h thn kinh. Ngi nghin thng au u,
chng mt, mt ng, kh nng lm vic tr c v chn tay u gim. Ht thuc gy
ra nhiu bnh v tim mch v h hp, k c ung th. Thng k chng minh 95%
trng hp ung th ng h hp l do ht thuc l.
Thuc l c tc hi ln i vi ngi tp luyn th dc TT ngoi chc nng
tim mch v h hp, n cn lm gim tc phn x, lm ri lon kh nng phi
hp ng tc.
2.6.2. Tac hi ca nghin bia ru
Nghin ru, bia v cc ung c cn khc lm nh hng ti sc kho v
kh nng lm vic r rt. Cn trong ru, bia tuy lu li trong mu khng lu, song
cc c quan quan trng nh no, tim, gan cn c th tn ti li t 28 gi n 1516 ngy.
Tc hi ca ru, bia u tin nh hng xu ti h thn kinh trung ng.
Mt lng rt nh ru, bia lm ri lon s cn bng gia cc qu trnh hng
phn v c ch trong no do chng hn ch qu trnh c ch. V vy s hng phn
sau khi ung ru, bia hon ton khng phi do qu trnh hng phn c kch
thch m l do qu trnh c ch trong no b st km. S hng phn do ru, bia
gy nn ch l hng phn gi. Sau khi ung ru bia, kh nng tr c gim. Ngi
ung ru bia khng th suy ngh nhanh, khng tp trung, d phm sai lm. Kh
nng lm vic c bp cng b ri lon, tc phn x vn ng gim, lc co c
gim. chnh xc ca ng tc gim r rt do s phi hp gia cc c b ri
lon.
Ung ru bia l nguyn nhn ca rt nhiu tai nn trong sn xut cng nh
trong sinh hot. Ngi nghin ru bia s dn n ri lon nng n v c, h tim
mch, gan, ng tiu ho v cc c quan khc. X gan do nghin ru gy ra c
t l t vong cao. Nghin ru l nguyn nhn gy t vong cao, ng th ba trong
tt c cc nguyn nhn, ch sau bnh tim mch v ung th.
56

Ru bia lm gim hiu qu tp luyn th dc TT. Tc ca vn ng vin

gim 20% sau khi ung na lt bia v thnh tch thi u gim 20-30%... Ni
chung ton b cc t cht th lc v k nng vn ng u gim st cc mc
khc nhau di tc ng ca ru v bia.
III. Cac yu cu v v sinh i vi a im v dng c tp luyn TDTT
Tp luyn th dc TT l mt b phn cu thnh ca h thng t chc lao
ng khoa hc. N c ngha to ln trong vic nng cao nng xut lao ng v
tng cng sc kho. Cc hnh thc tp luyn th dc TT c tin hnh cc a
im khc nhau, nhng cc a im phi tho mn cc iu kin v sinh tp
luyn, c th l:
- Phi rng, c th thc hin y cc ni dung ca bi tp mt cch
thoi mi.
- Khng c kh nng gy ra trn thng cho ngi tp.
- Khng kh thong mt, khng cha kh c.
- Lng bi t hn t l 1mg bi/ lm3 khng kh.
- Ting n phi nh hn 70 -xi-ben.
- m khng cao hn so vi khng kh bn ngoi.
- B mt phi bng phng, khng trn v thot nc tt khi tri ma.
V dng c tp luyn th dc TT: Dng c yu cu phi t tiu chun quy
nh v hnh dng, trng lng v cht liu vt liu. Tt nht nn s dng cc dng
c c sn xut theo tiu chun. Dng c tp luyn th dc TT phi ph hp vi
la tui v gii tnh ca ngi tp.
IV. Cac bin phap v sinh b tr nhm phc hi v nng cao sc khe v kh
nng lm vic
nng cao sc kho v kh nng lm vic ngoi cc bin php c bn l
thi gian biu hng ngy hp l, ch n ung khoa hc v tp luyn th dc TT
thng xuyn cn c mt s bin php khc cng c tc dng tt i vi cc c
quan, h c quan ca c th. Cc bin php c gi l cc bin php v sinh
b tr. l cc bin php: Tm, ra bng nc khc nhau, xng hi, xoa bp, th
khng kh ion ho cc loi, tm in, s dng dc phm. Nhng s dng ph
bin, an ton l phng php xoa bp.
Xoa bp c th ngi khc xoa bp cho mnh hoc t mnh xoa bp. l
bin php hi phc v nng cao kh nng lm vic hu hiu, c s dng t lu
trong y hc. Tc dng xoa bp tc ng ln c quan cm th thn kinh nm trong
da v dy chng, gy nh hng ti ton b h thng thn kinh. Ngi Trung Quc
ch trng n tc ng ca xoa bp ln cc huyt, l cc nt ca h kinh lc
trong c th. Thng qua c th lm bin i trng thi chc nng ca tt c cc
c quan trong c th Tng cng tun hon, h hp, tng cng kh nng hot
ng c bp, cung cp O2 v cc cht dinh dng cho c, dy chng, tng linh
hot ca khp. Lm cho c th sau khi xoa bp cm gic khoan khoi, kh nng
hi phc nhanh hn.
Xoa bp v t xoa bp c chia ra lm cc loi hnh khc nhau:
- Xoa bp m dung.
- Xoa bp v sinh.
- Xoa bp TT.
57

Xoa bp c th tin hnh trn ton thn hoc mt b phn ca c th (cc

b).
Cc k thut xoa bp (ng tc xoa bp) gm c: xoa vut, xoa xt, bp ln,
n, nho bp, v vo, mit bng, m, rung, c ng tch cc, tiu cc.
Khi t xoa bp c th s dng cc k thut xoa vut, xt, bp, nho bp,
mit, rung, c ng cc khp.
Cc ng tc k thut xoa bp cn c tin hnh theo mt trnh t nht
nh. Thng bt u bng xoa vut, sau n xt bp, tip theo l nho bp m
rung. Gia cc ng tc xoa bp v cui bui xoa bp thng dng ng tc xoa
vut.
Xoa bp nu ng tc chm v nh nhng s c tc dng an thn, c th th
gin, do bt au. Tri li nu thao tc mnh v nhanh su c th lm c cng
ln, co li kch thch c th.
K thut xoa bp chia mt cch tng i lm 2 loi:
- Xt, bp, n nh t t, v v rung nh.
- Loi ng tc kch thch nh rung mnh, chm, m, v, vo hoc ch xt
mnh, lc c khi c ln.
Khi tin hnh xoa bp v t xoa bp cn ch n cc quy tc sau:
Khng xoa bp khi b st cao, khi c bnh vim nhim ang tin trin, khi
chy mu, hay e da chy mu, khi c bnh ngoi da, khi mt mi qu sc.
- Xoa bp phi tin hnh theo chiu t ngoi vo trong, theo ng bch
huyt khuu tay, nch, u gi, bn. Khng xoa bp ln cc ng bch huyt.
- Khi xoa bp b phn c xoa bp phi th lng hon ton v ci b ht
qun o.
- T xoa bp ton thn, bt u t bn chn, bp chn, ln u gi, ln i,
mng sau n lng, c, u, ngc, bng, cui cng l hai bn tay.
- Trc khi xoa bp phi ra tay sch s, mng tay ct ngn, ngi c xoa
bp phi tm ra sch s. Ni xoa bp phi thong mt, trnh gi la.
Thi gian v k thut xoa bp c th bin i tu thuc vo mc ch xoa
bp v c im ca ngi c xoa bp.

58

BI 7: K HOCH TP LUYN TH DC TT
Bt lun xut pht t nhng cng vic no u cn phi xc nh r c
tnh mc ch v k hoch t m, tin hnh tp luyn th dc TT cng khng nm
ngoi nhng yu cu trn. Tp luyn khng c mc ch khng c k hoch tt
nhin cng c th em li mt s hiu qu nhng nhng hiu qu rt thp. Tp
luyn th dc TT c tin hnh da vo mt k hoch nht nh c th khc phc
c tnh m qung v phin din trong tp luyn th dc TT, c li trong vic
nng cao cht lng th dc TT cho vic hnh thnh cc thi quen tt trong cuc
sng.
Mt k hoch hun luyn hon chnh bao gm mc tiu tp luyn, ni dung,
phng php tp luyn, thi gian tp luyn ng trn phng din hnh thc m
ni, k hoch hun luyn gm c: K hoch hun luyn nm, k hoch hun luyn
theo ma, k hoch hun luyn thng v k hoch hun luyn tun
Khi xy dng k hoch tp luyn bt buc phi qun trit ton din v cc
nguyn tc c bn trong tp luyn, ng thi cn nhng k hoch tp luyn phi
n gin, r rng, c th, thc t, trng im.
Vic tp luyn th dc TT ca sinh vin, trc ht cn phi c k hoch lu
di, thi k ang trong trng, cn nm vng k nng TT g, cn lm cho trnh
TT ca bn thn t n mc no, nng cao sc kho c th n mc
no Cn phi c mt k hoch tng th, mc tiu tng th, cn c vo mc tiu
tng th ny xc nh ch tiu c th ca tng nm, tng hc k. C nh vy,
mi c th nng cao c hiu qu.
Vic xc nh v thc thi k hoch tp luyn nm ca c nhn cn xc nh
c mc tiu d nh. Xut pht t nhng iu kin, tnh hnh thc t v mt th
cht, hc tp, sinh hot ca c nhn, ng thi cng cn phi n lc kho st ti
cc nhn t sn bi, dng c kh hu Ngi cha tri qua h thng tp luyn,
vic xc nh k hoch nm nn ly vic pht trin ton din v sc mnh c th,
tng cng chc nng tim, phi lm thnh mc ch.
K hoch tp luyn tun ca c nhn l mt loi thng xuyn s dng nht.
Vic sp xp k hoch c th, thng thng hay ly k hoch tp luyn tun lm
n v v bt c lc no cng c th ly tnh trng thc t tin hnh iu chnh.
Sp xp ni dung tp luyn nn ch tnh khoa hc v tnh mc ch. Thng
thng, nn sp xp tp luyn tc v linh hot trc, tp luyn sc mnh sp
xp sau; sp xp cc bi tp c cng nh, lng vn ng nh trc. Cc bi tp
c lng vn ng ln, cng ln sp xp sau, tp luyn k thut cn tin hnh t
n gin n phc tp, t d n kh, ngoi ra cn phi ch n vic sp xp phi
hp tp luyn i vi chn v tay (xem bng 1).

59

Bng 1: Bng k hoch tp luyn tun ca ca nhn

Tun 1
Tun 2
1.Tp theo
th dc
trn truyn
1.Thi cc
Th dc hnh, pht
quyn
bui
thanh hay
2.Tp x kp (5
sng
th dc
4 t)
thm m.
2.Chy 12
pht
Thi cc
Th dc quyn hoc Thi cc quyn
gia gi
th dc
hoc th dc
10trn truyn trn truyn hnh,
15pht hnh, pht
pht thanh
thanh
Gi hc
Gi hc th
TDTT
Gi hc th dc
dc
50pht
Tp
1.Khi
1.Khi ng 8luyn
ng 810pht
ngoi
10pht
kho
2.Tp
2.Tp sc mnh.
50luyn k
a.Tp luyn tay:
60pht
thut c
Chng y bt
bn hoc
cng 50%
thi u cc
(6ln 5 t)
mn bng b.Tp sc mnh
3.Th lng
chn: Gnh t
ng ln ngi
xung cng
50%, tp (8ln
6 t)
3.Th lng

Tun 3
1.Tp theo
th dc trn
truyn hnh,
pht thanh
hay th dc
thm m.
2.Chy 12
pht
Thi cc
quyn hoc
th dc trn
truyn hnh,
pht thanh

Tun 4

Tun 5
Tun 6
1.Tp theo
th dc
1.Thi cc
trn truyn
1.Thi cc
quyn
hnh, pht
quyn
2.Nm
sp
thanh hay
2.Co tay x
th dc
chng y (54
n (6 4 t)
thm m.
t)
2.Chy 12
pht
Thi cc
Thi cc
quyn hoc Thi cc quyn
quyn hoc th
th dc
hoc th dc
dc trn truyn
trn truyn
trn truyn
hnh, pht
hnh, pht hnh, pht thanh
thanh
thanh

Gi hc th
dc

Gi hc th
dc

Gi hc th
Gi hc th dc
dc

1.Khi ng
8-10pht

1.Khi ng
8-10pht

2.Tp luyn
k thut c
bn hoc thi
u cc mn
bng
3.Th lng

2.Tp tc .
a.Chy bc
nh (30m 3
t)
b.Chy nng
cao i (30m
2 t)
c.Chy cu
thang (15bc
4lt)
3.Th lng

1.Khi
1.Khi ng 8ng 810pht
10pht
2.Tp sc
2.Tp
mnh.
luyn k
a.Tp luyn i
thut c
vi tay nm sp
bn hoc
chng y
thi u cc cng 50%
mn bng
(5ln 4t)
3.Th lng b.Tp luyn sc
mnh chn
gnh t ng
ln ngi xung,
cng 50%
(8ln 6t)
3.Th lng

I. ngha v tm quan trng ca k hoch tp luyn

K hoch tp luyn l d nh lm vic bt buc, nhm iu khin qu trnh tp
luyn i vi mt hay nhiu ngi hoc mt i TT trong khong thi gian nht
nh. Lp k hoch l vic d tho chng trnh cho hot ng cn phi thc hin.
l qu trnh phn tch, nh gi, d bo, xc nh cc nhim v tp luyn v la
chn cc phng tin, phng php gii quyt nhim v nhm t c mc ch
TT.
K hoch tp luyn c tm quan trng c bit v th hin qua cc im sau:
l c s xy dng qu trnh tp luyn mt cch h thng v lu di nhm khng
ngng nng cao thnh tch TT v hon thin th cht. Ch nn coi l d tho ca
60

mt chng trnh hot ng sp ti, bi vy khng th tuyt i chnh xc m

thng c khong dao ng nht nh so vi thc t, i chiu k hoch v thc t
sa cha v iu chnh kp thi t mc ch.
II. H thng ca k hoch tp luyn
1. an tp luyn
l d tho mt chng trnh tp luyn nhiu nm, c xy dng trn c
s thng nht. n vch ra mc ch, nhim v c th l c s xy dng k
hoch tp luyn. V d: n (giai on c bn, nng cao, cao cp) K hoch
(tp luyn 1 hay nhiu nm) i tng (c nhn, i) K hoch tp luyn
thng, tun Gio n tp luyn.
2. K hoch tp luyn khung
l hng lm vic bt buc i vi giai on o to. Gi hc chnh kha
l hnh thc c bn ca GDTC, c tin hnh trong qu trnh ging dy vi thi
gian 150 tit c phn phi trong 5 hc k nhm trang b nhng kin thc v
GDTC, nguyn l k thut mt s mn TT
Gi hc ngoi kha nhm cng c hon thin cc bi tp chnh kha c tin
hnh vo gi t hc ca sinh vin, ging vin hng dn di hnh thc cu lc b.
Gm 320 tit chia lm 4 nm hc l hnh thc tp luyn t nguyn nhm nng cao
sc khe, duy tr v nng cao kh nng hot ng th lc, rn luyn c th v cha
bnh. Tng cng th lc v ch, tip thu cc k nng k xo vn ng. Hnh
thc tp luyn i hi phi thc cao, t gic, tch cc, tinh thn c lp v kh
nng sng to.
Hin ti Hi Th thao i hc Nh trng t chc cc cu lc b (CLB) th
thao dnh cho cn b - vin chc v sinh vin, gm cc CLB: qun vt, bng bn,
cu lng, bng chuyn, bng , bng r, khiu v, v thut, nhy hp-hp.
3. K hoch tp luyn i TT
l k hoch tp luyn cho mt i TT gm cc VV c cng mt mc ch
tp luyn v c trnh c s gn ging nhau. Xy dng trn c s tp luyn
khung. K hoch ny thng dng cho cc mn TT ng i. V d: cc mn
bng, ua thuyn c cho cc VV mi tham gia tp luyn.
4. K hoch tp luyn ca nhn
l k hoch tp luyn ca tng ngi tp. Thi gian thng l 1 nm hoc
trong cc giai on ngn hn (1 vi thng). K hoch ny c th xy dng trong
mt thi hn nhiu nm. V vy, k hoch cn xc nh r mc ch, nhim v,
lng vn ng, phng tin tp luyn ph hp c im c nhn.
III. Nhng nguyn tc c bn trong vic lp k hoch
Lp k hoch tp luyn cn c vo vn bn hng dn ca ngnh, B GD&T,
ca trng v da trn c s chung v quy lut pht trin nhn cch v pht trin
nng lc TT, iu kin la tui, tm sinh l ngi tp.
Cn qun trit nguyn tc nng cao hp l lng vn ng tp luyn trong
vic xp xp t l gia khi lng v cng , gia cc phng tin tp luyn
chung v chuyn mn, cc bi tp, mc kh khn ca bi tp, cht lng thc
hin bi tp.
Khi lp k hoch tp luyn, cn phi xut pht t vic phn tch ton din v
chnh xc qu trnh tp luyn, s pht trin v trnh tp luyn v thnh tch tp
61

luyn. Do vy, trong qu trnh thc hin k hoch cn kim tra, nh gi, i chiu
gia cc ch tiu ra v kt qu thc t.
Phi m bo s thng nht gia gio dc v gio dng trong qu trnh xy
dng k hoch tp luyn.
Lp k hoch tp luyn da trn nguyn tc tp trung dn ch v phi tun theo
mt h thng thng nht (k hoch khung, k hoch i, k hoch c nhn, gio n,
nh gi, d bo pht trin thnh tch)
Cn ch nhng yu cu: Phi c th v ph hp trnh , c tnh kh thi, cp
nht tri thc mi nht.
IV. Phng phap xy dng k hoch tp luyn
1. Nhng yu cu chung
K hoch ch trnh by nhng nhim v c bn ch khng cn gii thch c s
ra nhng ni dung . Ngi tp cn c thc tp th,t gic, tch cc. Phi coi
thi u nh hnh thc tp luyn cng l phng tin kim tra thnh tch ngi tp.
2. Ni dung ca vic lp k hoch
Xc nh i tng v thi gian lp k hoch;
Xc nh mc ch, nhim v, thnh tch tng giai on, thi k tp luyn;
Xc nh cc ch tiu v lng vn ng nh khi lng, cng , mt v n
ng, t l cc bi tp
Phn tch cc thi k tp luyn (chu k ha k hoch tp luyn);
Xc nh cc trng im gio dng TT (cc nhim v, cc vng cng ,
cc phng tin chnh, cc bin php t chc thc hin nhim v ).
c th xy dng chnh xc ni dung trn ngi hng dn hoc ng tp
phi tin hnh cc bc sau:
* Phn tch i tng v tnh hnh c th:
Phn tch cc mc ch, nhim v, thi gian lp k hoch. Phn tch cu trc
thnh tch mn TT chuyn mn v thnh tch c nhn.Phn tch c im ngi
tp: tui h khu, tui tp luyn, trnh tp luyn, ti liu xc nh mc tiu,
cc nhim v, ch tiu v lng vn ng. Phn tch vo iu kin c th v c s
vt cht, kh hu, mi trng tp luyn, sn bi dng c, i th TT, iu kin
sng, sinh hot v hc tp ca ngi tp (ch n ung, chm sc y t, trng
hc)
Xc nh cc giai on tp luyn ph hp vi cc thi k tp luyn, cng mc
ch, nhim v c th cho tng thi k, t l gia cc bi tp
Xc nh r cc bin php tp luyn, cc cuc thi u, kim tra thnh tch v
kim tra y hc.
V. anh gia qua trnh tp luyn
Ni dung nh gi gm:
- Thnh tch, ch tiu ca ngi tp trong cc cuc kim tra v thi u. T ,
so snh, rt ra kt lun, tm nguyn nhn, mc hiu qu lng vn ng tp
luyn.
- nh gi tng yu t ca nng lc TT, c bit l nhn thc, t tng v
nhn cch, trnh pht trin k thut, chin thut, cc t cht th lc

62

- nh gi kh nng chu ng lng vn ng tp luyn, thc hin yu cu

bi tp, yu cu ca nh trng, yu cu ngh nghip, nh gi nhn thc chuyn
mn ni dung tp luyn v mi quan h ca ngi tp vi tp th, x hi.
Nhng ti liu cn cho ngi tp, ging vin trong qu trnh nh gi:
- Bin bn kim tra trong qu trnh tp luyn v thi u, bin bn kim tra y
hc.
- S tay, nht k, gio n ca ngi tp hoc ging vin.
- Quan st thng xuyn hot ng ca ngi tp trong tp luyn v thi u
(trc tip quan st, xem li hnh nh,)
T nh gi ca ngi tp v kt qu tp luyn ca mnh v nhn xt tp th
i.
- Nhn xt ca HLV, nh trng v nhng nh chuyn mn.

63

BI 8: KIM TRA V T KIM TRA Y HC TDTT

I. Kim tra y hc TDTT
1. Khai nim chung
Kim tra y hc: L mt b phn ca mn khoa hc y hc, s dng nhng kin
thc y hc nghin cu trng thi sc khe v mc pht trin th lc ca tt c
nhng ngi tham gia luyn tp TDTT. Y hc TDTT nghin cu tt c nhng nh
hng ca qu trnh luyn tp ti c th ngi tp nhm mc ch chung l tng
cng sc khe, v chng ta u bit n tm quan trng ca sc khe, i vi cuc
sng con ngi, i vi yu cu lao ng nht l nhp lao ng khn trng ph
hp vi tc tin b ca khoa hc ngy nay.
i vi mi ngi, mi gii, sc khe khng ch cn thit cho yu cu lao
ng m cn l ngun sng, ngun hnh phc trong i sng c nhn v gia nh,
n to nn s vui ti, phn khi, yu i, lm tng tui th.
2. Nhim v v ni dung
2.1. Nhim v ca bc s
Kim tra trng thi, chc nng ca tng c quan, ca h c quan trong c th,
nhm nh gi kh nng thch ng v trnh luyn tp ca vn ng vin.
Kim tra mc pht trin th lc chung ca ngi tp v vn ng vin trong
qu trnh luyn tp v thi u.
Theo di y hc s phm trong qu trnh luyn tp v thi u.
Phng cha bnh v cc chn thng trong khi thi u v tp luyn TDTT.
Gii quyt tt nhng nhim v trn, kim tra y hc c tc dng trong vic
iu chnh qu trnh hun luyn, pht hin sm v kp thi a nhng vn ng
vin cn an dng ngh ngi phc hi sc khe v cha bnh.
2.2. Ni dung: Bao gm 4 ni dung chnh
Kim tra y hc thc hnh: L phng php c p dng rng ri trong y hc,
n s dng cc phng php y hc thc hnh nh phng vn, s g, nghe, nhn.
Kim tra chc nng ca cc c quan nh tim mch, h hp.
Kim tra mc pht trin th lc trong qu trnh luyn tp.
Kim tra trnh luyn tp.
3. Cac hnh thc kim tra
C ba hnh thc chnh:
3.1. Kim tra bc u
Vo thi gian trc khi tham gia luyn tp, nhm nh gi v xc nh tnh
trng sc khe c cho php tham gia thi u hay luyn tp TDTT hay khng.
Cc phng php p dng trong kim tra l:
Thc hnh phng php nhn trc, s dng cc nghim php chc nng v kt
lun.
3.2. Kim tra nh k
c p dng kim tra tnh hnh sc khe mc pht trin th lc sau mt
giai on luyn tp nht nh, iu chnh khi lng vn ng cho hp l.
3.3. Kim tra b sung
c p dng trc cc t thi u, sau khi b bnh hoc chn thng.
Kt lun cui cng ca t kim tra cn c a vo s theo di v chuyn
ti hun luyn vin.
64

4. Cac phng phap s dng trong kim tra y hc

4.1. Kim tra s pht trin ca th lc
L phng php kim tra tt c cc yu t bn ngoi (yu t th hnh) tn, tui,
gii tnh, dn tc, iu kin sng, tiu s luyn tp v bnh tt, tiu s v gia nh.
4.1.1. Quan sat hnh th bn ngoai
Nhn chung xem con ngi c cn i khng, ct sng, chn tay cong hay
thng, bn chn bt hay c cong t nhin, ngc lp hay y, v.v
Mt t th ng, bnh thng, khng nhng cn i p m cn m bo
cho cc h c quan ni tng hot ng c bnh thng.
4.1.2. Phng phap nhn trc
Vic o c bao gi cng thc hin u tin v c dng trong sut qu trnh
tp luyn theo di sc khe.
So snh cc s o trong tng thi k vi nhau, ngi tp c th tng gim th
lc ca mnh. Nhng cc ln o khc nhau, cn tin hnh trong nhng iu kin
ging nhau nh v thi gian, loi dung c, loi phng php o.
Cc s liu cn o nh chiu cao ng, ngi, cn nng, cc s o lng ngc,
vng bng, cc s o ca cc vng ch nh vng cnh tay co, dui, vng i, vng
bp chn, o vng c, dng lc k tay, lc k ng, o sc mnh ca c, o dung
tch sng ca phi bng ph dung k.
4.1.3. Cac phng phap anh gia s phat trin th lc qua cac s liu kim tra.
Da vo c im ca tng ngi, da vo s liu o c v cc cng thc
ton hc, ngi ta xy dng nn nhng ch s v nh gi tnh trng sc khe qua
cc ch s mt cch khch quan.
* Chi s rn luyn chc nng h hp.
Tnh t l gia dung tch sng ca phi v cn nng.
Dung tch sng ml
Cn nng kg

DeMeNy

l sc cha khng kh ca phi i vi 1 kg cn nng nc ngoi trung

bnh l 60ml/kg nam, n 50ml/kg, ta l 70 80ml/kg.
Chiu cao cm
* Chi s Eritsman = vng ngc trung bnh 2
Bnh thng th s o = 0
Nu l s dng th tt, m th xu.
* Chi s Pinh.
Pinh= chiu cao (cm) [Cn nng (kg) + vng ngc trung bnh (cm)]
Phn loi
Vit Nam
Nc ngoi
Rt khe
20.9 24,1
Di 10
Khe
24,2 27,4
10 20
Trung bnh
27,5 33,9
20 25
Yu
34,0 37,2
35 35
Rt Yu
37,3 40,5
Trn 35
Ch s ny nh gi s pht trin chung ca c th.
65

Cc ch s o thng thay i theo cc la tui, cho nn phi lp ring tng

la tui nh gi c ng n, c th ch s ny li cho ngi bo v thit
cho ngi cao.
Nu ch s = 0 hay m th th trng bo ph.
Ch s loi rt yu trn 37,3 c th pht trin km, th dc t nh nng
dn th lc.
* Chi s quay vng (QVC).
QVC = chiu cao (cm) [vng ngc ht vo + vng i thun + vng cnh
tay thun co].
Cch nh gi:
- Cc khe < -4
- Rt khe t -3,9 n 1,9
- Khe t 2 n 7,9
- Trung bnh t 8 n 14
- Yu t 14,1 n 20
- Rt yu > 20
4.2. Cc th nghim sinh l hc kim tra chc nng hot ng ca cc c
quan trong c th
Trong kim tra y hc TDTT, kim tra bc u nn p dng tt c cc phng
php tin hnh kim tra ton b h thng cc c quan.
Trong cc hnh thc kim tra khc, thng ch tin hnh kim tra vi cc c
quan nh tim mch, h hp, thn kinh, thn kinh c v cc ch s ca n phn nh
chnh xc kh nng hot ng ca c th. Sau y l mt s th nghim n gin
nht kim tra chc nng mt s c quan .
4.2.1. Kim tra chc nng h h hp
* o dung tch sng:
Ht vo c gng v th ra c gng vo ph dung k.
Dung tch sng cng ln th th tch phi cng ln chng t chc nng h hp
tt, ngc li l xu.
* Nghim phap Rozental:
o dung tch sng 5 ln lin tip cch nhau 15,
nh gi: Chc nng h hp tt, dung tch 5 ln bng nhau hoc tng dn.
Chc nng h hp km th dung tch gim hoc b ri lon.
4.2.2. Kim tra chc nng hot ng ca h thn kinh.
C th sng lun chu nh hng v tc ng ca mi trng v ngc li t
c th n mi trng v gia cc c quan trong c th lun c s hot ng mt
cch thng nht, s tc ng tng h gia cc c quan trong c th c hon tt
thng qua h thn kinh. Do vy kim tra v mt ny chim vai tr rt quan trng
trong tp luyn TDTT v n quyt nh n kh nng vn ng v kh nng thch
ng ca c th i vi vn ng nn yu cu v hnh thc kim tra rt phc tp v
phong ph. Sau y l phng php n gin d lm kim tra trng lc v tnh
hng phn ca h thn kinh thc vt.
Dng nghim php thay i t th:
vn ng vin ngh 5 pht t th nm ri tin hnh o mch, sau cho
vn ng vin ng dy nh nhng ri o mch ng.
66

Cch nh gi: ngi bnh thng mch ng tng t 1018 ln/pht so vi

mch nm nu mch tng cao hn, ta ni hng phn ca giao cm tri thng gp
ngi suy tim mch hay tp luyn qu sc. Nu di 6 ln/pht th tnh hng
phn ca thn kinh giao cm thp. Vn ng vin c trnh tp luyn th mch
tng khng ng k.
4.2.3. Kim tra chc nng ca h thng tim mch
Nghim php L-tu-np
Vi h tim mch c rt nhiu phng php kim tra chc nng, ta c th s
dng nghim php L-tu-np tuy n gin nhng rt tin li v chnh xc. Ngi
kim tra ng ln ngi xung 20 ln trong 30 sau khi o mch ca tng pht mt.
Sau chy ti ch nng cao i vi V cc i 15 ri li chy ti ch 3 vi 180
bc/pht so snh mch v huyt p tng pht. Nhng hin ti th t dng i
vi ngi mi tp, m nghim php ny ch dng i vi nhng vn ng vin
c luyn tp chu o.
Hin nay ngi ta dng nghi m php Lian kim tra chc nng h tim mch:
u tin l m s mch p trc vn ng 15.
Sau bc ln bc cao 30cm ri xung vi 2 bc/giy trong 1 pht. nh
gi kt qu bng s hi phc ca mch ngay khi ngng vn ng v c cch tng
pht mt m s mch p trong 15 theo di trong 6 pht.
Phn loi:
- Rt t
: Mch hi phc (tr v s o trc vn ng) sau 2 pht.
- Tt
: Mch hi phc (tr v s o trc vn ng) sau 3 pht.
- Trung bnh: Mch hi phc (tr v s o trc vn ng) sau 4 pht.
- Xu
: Mch hi phc (tr v s o trc vn ng) sau 5 pht.
- Rt xu : Mch hi phc (tr v s o trc vn ng) sau 6 pht.
4.2.4. Th nghim bc bc (Test Harvard)
Trong th nghim ny ngi c kim tra thc hin mt lng vn ng l
bc bc cao 50cm (nam) v 45cm (n), vi tn s l 30 ln trong 1 pht. Bc
trong vng 5 pht. Nu ngi tp khng th bc c 5 pht th tnh thi gian
thc t bc c. Cch nh gi nh sau: o mch t th ngi pht hi
phc sau vn ng th 2, 3 v 4. Trong o 30 giy u ca 1 pht. Kt qu
c tnh thnh ch s Havard theo cng thc:
T. 100
Ch s Harvard
=
(F1 + F2 + F3).2
Trong thi gian thc t bc bc tnh bng giy.
(Nu thc hin 5 pht th t = 300).
F1, F2, F3, l s mch p trong 30 giy u ca pht hi phc.
Th 2, 3, v 4 ch s Harvard c nh gi nh sau:
55
: km
55 64 : di trung bnh
65 79 : trung bnh
80 89 : trn trung bnh
90
: tt
II. T kim tra y hc
1. ngha ca vn t kim tra y hc
67

Tm l cho rng khng ai hiu mnh bng mnh, cng tc t theo di sc khe
cng vy. y l cng tc t mnh ghi li nhng cm gic v tm sinh l ca mnh
mt cch c h thng, thng xuyn lin tc. l c s vng chc gip thy
thuc chn on v iu tr cc bnh tt, ng thi gip cho hun luyn vin tm ra
mt khi lng vn ng hp l th mi nng cao sc khe v thnh tch cho
ngi tp hoc ngi tp t iu chnh ch rn luyn ca mnh cho ph hp.
Ni dung ca cng tc t theo di sc khe l ngi tp phi ghi li nhng
cm gic ch quan v nhng du hiu khch quan ca mnh. Qua t nh gi
sc khe mt cch tng i chnh xc.
i vi ph n khi tham gia tp luyn nn ghi thm phn theo di nhng din
bin ca c th khi c kinh nguyt nh: chu k, c kinh trong my ngy, lng
mu, tnh trng c th, c tin hnh vn ng hay khng, nh hng ca vn ng
n kinh nguyt ra sao.
2. Nhng du hiu ch quan
Nhng cm gic ch quan l: Cm gic v n ng, vui bun, mt mi, chn
nn, s hi.
2.1. Cm gic chung ca c th
Lng vn ng va sc, ph hp vi c th s khng gy nn cm gic xu
kh chu m thy vui v, t tin, sung sc, nu thy u oi, mt mi, bc bi trong
mt thi gian di cng vi s st km v sc khe th phi bo cho bc s, hun
luyn vin iu chnh lng vn ng.
2.2. Cm gic v gic ng
Ngi tp cn ghi r vo nht k sc khe gic ng ca mnh v gic ng rt
qu i vi mi ngi, nht l i vi ngi tp n l bin php rt quan trng
khc phc mt mi, hi phc th lc v nng lc lm vic.
Ng tt l d ng, gic ng ngon v say, khng mng m khi ng dy c th
thoi mi khng nhc u mt mi.
2.3. Cm gic v n
Trong qu trnh tp luyn giai on u ngi tp thy gy i, xung cn t
(v s tiu ha lng d tr tha gim lng nc) n ngon ming hn. Sau mt
vi thng cc t chc c c pht trin lm trng lng c th c hi phc v
n nh. Cn c vo cm gic n ngon ming hay khng ngi tp phn no on
c sc khe ca mnh di nh hng ca khi lng tp.
2.4. Cm giac v vn au c bp
Hin tng ny l bnh thng, ta khng nn ngh, gim nh khi lng sau
li nng dn ln, tp u n, hin tng ny s gim dn dn ri mt hn (ngoi
tr trng hp b chut rt, rch c).
3. Nhng du hiu khach quan
S dng cc phng php kim tra nh trong kim tra y hc trn, c cc
s liu v quan st hnh th bn ngoi c th, v cc s o nhn trc, cc ch s
hnh th v cc s liu v kim tra chc nng hot ng ca cc h c quan trong
c th so snh i chiu tng thi k tp luyn. Ta cng c th t kim tra thm
v sc khe trong thi k hi phc tc l t sau khi vn ng cho khi cc chc
nng c th hi phc tr v cc trng thi trc vn ng. cc loi vn ng
khc nhau thi gian hi phc khc nhau. Th d:
68

- Chy 100m thi gian hi phc 10 15 pht

- Chy 1500m thi gian hi phc 60 90 pht.
- Chy 4000m thi gian hi phc 60 120 pht.
- Chy 5000m thi gian hi phc 45 60 pht.
Hoc ta c th t kim tra sc khe bng cch theo di thnh tch vn ng qua
s kim tra cc t cht nhanh, mnh, bn, v.v nh co tay x n, chng tay x
kp, chy nhanh 30m, chy 1500m, bt vi ln bng hay bt xa ti ch, ri so snh
kt qu cc thi k vi nhau.

69

NI DUNG N TP
1. Khi nim GDTC? Nu cc hnh thc GDTC. Vai tr ca GDTC i vi hc
sinh, sinh vin?
2. Hy nu cc phng php GDTC? Trong cc phng php nu trn, phng
php no thng xuyn c s dng trong qu trnh ging dy, hy trnh by
phng php ?
3. Nguyn tc tp luyn TDTT l g? Nu cc nguyn tc tp luyn TDTT. Theo
Anh, ch nguyn tc no l cn bn, hy trnh by nguyn tc ?
4. Nhng ch trong tp luyn TDTT? Nhng ch no l quan trng nht, hy
trnh by kin ca mnh?
5. Nu cc cn c lp k hoch tp luyn TDTT? Trnh by k hoch tp luyn
mt mn th thao m mnh yu thch hoc mn GDTC ang theo hc?
6. Nu cc cn c lp k hoch tp luyn TDTT? Trong sinh hot hng ngy,
bn thn sp xp thi gian biu cho hc tp th thao nh th no? Trnh by
k hoch ?
7. Nu s nh hng ca tp luyn TDTT i vi h thng h hp? Trnh by cu
trc gi hc TDTT?
8. Sc kho l g? Vai tr ca n i vi sinh vin trong nh trng i hc ni
ring v i vi cuc sng ni chung? Lm th no c sc kho nh mong
mun?
9. Sc kho l g? Cc yu t nh hng ti sc kho? Hy xy dng k hoch tp
luyn cng c v nng cao sc kho ca bn thn?
10. Cu trc gi hc TDTT? Nu bn cht ca gi hc? L sinh vin anh, ch
th hin nh th no trong gi hc GDTC?
11. Hy nu cc phng php GDTC? L sinh vin anh, ch s dng cc
phng php nh th no?
12. Nu cc nguyn tc v phng php GDTC? L sinh vin anh, ch thc hin
cc nguyn tc nh th no trong gi hc GDTC? trong qu trnh tp luyn
TDTT trng?
13. Cc t cht th lc c trng ca con ngi? Hy nu khi nim, phn loi.
Phng php gio dc sc nhanh? Lin h vi bn thn?
14. Cc t cht th lc c trng ca con ngi? Hy nu khi nim, phn loi.
Phng php gio dc sc mnh? Lin h vi bn thn?
15. Cc t cht th lc c trng ca con ngi? Hy nu khi nim, phn loi.
Phng php gio dc sc bn? Lin h vi bn thn?
16. Cc t cht th lc c trng ca con ngi? Hy nu khi nim, ngha v
c im nng lc phi hp vn ng (kho lo). Phng php pht trin kh
nng kho lo? Lin h vi bn thn?
17. Hy nu khi nim nng lc mm do? Nguyn tc pht trin nng lc mm
do. Kim tra nng lc mm do ca bn thn v t nh gi?
18. ngha vic lp k hoch tp luyn? Nu nhng nguyn tc v phng php
c bn xy dng k hoch tp luyn. Lp k hoch tp luyn theo tun?
70

19. Nu khi nim kim tra y hc? Nhng ni dung chnh v hnh thc kim tra?
Cn c s liu bn thn, hy nh gi s pht trin th lc ca mnh qua cc ch
s h hp? Eritsman? Pi-nh v kt lun?
20. Khi nim kim tra y hc? Em hy nu cch thc kim tra chc nng h h
hp, h thn kinh? Tin hnh nh gi vi bn thn v t kt lun?
21. ngha ca vic kim tra y hc? Nhng du hiu ch quan, khch quan trong
kim tra? Em hy lin h vi bn thn v t nh gi?
22. Du hiu ca tp luyn qu sc, cc trng thi sinh l v phn ng ca c th
trong tp luyn TDTT? Trnh by mt hin tng v bin php khc phc khi
gp trong tp luyn hoc thi u?
23. Huyt p? Cch o huyt p? ngha ca n? Gi s bn thn mc bnh huyt
p cao hoc thp, anh - ch lp k hoch tp luyn nh th no iu tr
bnh ny?
24. Mch p? Cch ly mch? Cc ch s ca n lc ngh ngi (yn tnh) v trong
vn ng. Din bin ca ch s mch p trong gi hc TDTT? Nu b bnh tim
mch, phng php tp luyn khc phc bnh nh th no?
25. Hy cho bit kt qu kim tra sc kho ban u khi vo trng? Cch o cc
ch s c bn? Hy lp s t theo di sc kho? Nhng iu g cn ch khi
tp luyn TDTT?
26. Hy cho bit c im v tm tt lch s mn th thao m mnh yu thch nht?
Lp k hoch tp luyn mn th thao nh th no?
27. Hy nu cc chn thng thng gp trong tp luyn TDTT? Cch x l v
bin php phng nga?
28. Nu mc mt cn bnh no ? Phng php iu tr n theo y hc c truyn?
Cc bi thuc dn gian m anh, ch bit? Hy vch k hoch tp luyn TDTT
khc phc cn bnh ?
29. Khi nim chn thng? Nguyn nhn v cc nguyn tc phng? Trong qu
trnh tp luyn th thao c mt sinh vin b sai khp c chn, anh - ch s x l
nh th no?
30. Khi nim chn thng? Nu cc phng php cp cu chn thng trong th
thao. Trong qu trnh tp luyn TT, c mt sinh vin b chy mu ngoi, anh ch s x l nh th no?
31. V sinh tp luyn TDTT? Sp xp thi gian biu hng ngy gia hc tp v
ngh ngi th no l hp l? Bn thn sp xp thi gian nh th no?
32. V sinh tp luyn TDTT? Lm th no c c gic ng v n ung khoa
hc? p dng i vi bn thn?
*D kin thi: - Hnh thc t lun (vit 3 n 5 trang)
- Phn kin thc c ban:
4 im
- Phn t duy sang to :
6 im

71

TI LIU THAM KHO

1. B Gio dc v o to (1997), Tai liu giang dy TDTT (dng cho cac trng
i hc, cao ng va THCN), Nh xut bn Gio dc, H Ni.
2. B Gio dc v o to (1992), Tp tr giao dc sc khe va th cht trong cac
trng i hc, Nh xut bn Gio dc, H Ni.
3. B Gio dc v o to (1995), L lun v phng php GDTC, Nh xut bn
Gio dc, H Ni.
4. A.D.N-vi-cp v L.P Mat-v-ep (1980), L lun v phng php GDTC, Nh
xut bn TDTT, H Ni. Ngi dch: Nguyn Vit Hiu on Thao Phm Trng
Thanh v L Vn Lm.
5. ng Vn Triu (2011), Gio trnh rt gn l lun v phng php GDTC.