14.

Alan Statik Momenti ve Eylemsizlik Momenti

rnek
14.2 Eylemsizlik Yarap
14.3 Eksen Takmnn Deitirilmesi
14.4 Asal Eylemsizlik Momentleri
rnekler
PROBLEMLER

231
232
233
233
235
235
238

14.1 ALAN STATK MOMENT VE EYLEMSZLK MOMENT

Alann birinci ve ikinci dereceden statik momentlerinin fiziksel anlamlar
vardr. imdi bunlar srayla grelim.
ALAN STATK MOMENT: ekil (14.1) deki A alannn x ve y eksenlerine
gre alann birinci mertebe momenti olan alan statik momentleri,

S x = y dA
A

S y = x dA

(14.1)

iaretli byklklerdir. Eer eksen takm kesitin arlk merkezinde ise,

S x = S y = 0 olur.
EYLEMSZLK MOMENTLER: ekil (14.1) deki A alannn ikinci metrebe momentine eylemsizlik momenti denir ve tanm gerei,
I x = y 2 dA
A

I y = x 2 dA

(14.2)

I xy = yx dA
A

dr. Eylemsizlik momenti, ayn arlk merkezi gibi, kesit geometrisine

bal bir byklktr. (14.2) de;
Ix :

x eksenine gre eylemsizlik momenti olup, I x > 0 dr.

Iy :

y eksenine gre eylemsizlik momenti olup, I y > 0 dr.

I xy :

arpm eylemsizlik momenti olup, I xy

0 dr.

Eer eksenlerden biri kesitin bir simetri ekseniyle akyorsa, arpm

eylemsizlik momenti sfr olur. Bir baka ikinci mertebe alan momenti de
kutupsal eylemsizlik momenti,

I o = r 2 dA
A

(14.3)

dir. ekil (14.1) de r 2 = x 2 + y 2 olduundan, dairesel kesitlerde (14.3)

ile (14.2) in ilk iki denklemi birbirlerilebilir. Buna gre,

Io = I x + I y

(14.4)

elde edilir. Eylemsizlik momenti hesabndaki baz nemli kolaylklar

vardr. imdi bunlar sralayalm.
ekil (14.2) deki gibi bir blgenin bir eksen takmna gre eylemsizlik
momenti, o blgeyi oluturan paralarn ayn eksen takmna gre
eylemsizlik momentlerinin toplamna eittir. Buna gre:

235

14. EYLEMSZLK MOMENTLER

14.4

ASAL EYLEMSZLK MOMENTLER

Eer bir eksen takmnda arpm eylemsizlik momenti sfr ise, bu takma
asal eksen takm denir ve hesaplanacak eylemsizlik momentleri de asal
eylemsizlik momentleri adn alr. Eer ekil (14.10) daki ( X 1 , X 2 ) takm
asalsa, bu takmda asal eylemsizlik momentleri I1 ve I 2 ile gsterilir.
Eer ( x, y ) takmnda I x , I y ve I xy belli ise, bunlar kullanlarak
( X 1 , X 2 ) ile ( x, y ) takmlar arasndaki o as hesaplanabilir. Bunun
iin (14.13) n nc denkleminde de I = 0 yazlp, ifade ift alar
cinsinden dzenlenirse, asal dorultu,
tan (2o ) = -

2 I xy

(14.14)

Ix - Iy

olur. Ayrca asal eylemsizlik momentleri,

2
2
I1 = 12 ( I x + I y ) + 12 ( I x - I y ) + I xy

(14.15)

2
2
I 2 = ( I x + I y ) - 12 ( I x - I y ) + I xy

1
2

dir.
RNEK 14.2: Boyutlar b h olan ekil (P2.1) deki dikdrtgen alann
eylemsizlik momentlerini,
a). Tabanndaki ( , y ) takmnda hesaplaynz,
b). Keyfi bir ( , ) takmnda bulunuz.

ZM: a). ekil (P2.2) de grld gibi, kesit tabandan geen ( , y )

takmna gre, eylemsizlik momentleri
h

I = y 2 dA = y 2 (bdy ) = b 13 y 3

Iy =

1
12

hb

h
0

= 13 bh3

I y = 0
olur. y ekseni dzlemsel alann simetri eksenidir ve o nedenle arpm
eylemsizlik momenti sfrdr.
b). ( , ) eksen takm balangcnn, alann arlk merkezine olan ( x, y )
takm balangcna olan uzakl (a x , a y ) olarak verilmitir. rnek 14.1
de asal takmda eylemsizlik momentleri I x = 121 bh3 , I y = 121 hb3 ve