VIII.

DEFTER

KEMAL PAA-ZADENN

KsM 2.
Do. Dr. Ahmet UGl.]H
Selu~tIatun
dergah- gcrdn-itibaha
mla~at it.dgini, cenab- kam-yabla
malaI.a babnda kelimat itdgini beyan eyler ..
n server-i kiver-i Y iinan yannda sipal- gran- bi-keranJa
Bursa tahtgalndan
g}, yrdi, lekcr-i mr-I.acr-i l):aramanla
Sleyman- zamana ~aru gelb, hayme-v-bargalla
yer yzin bridi,
Geri mr-u-melah-est

I Mr ~evcd kte

an sipah

fted .be-rah

iki birader !uruub, iki leker muub, biri birine girib ~rma~ mul:-arrer olca~ bad- fitne csb, derya-y iir-u-err !aub, Bursa ile stanbul aras emvac- abla !olca~, Selu~ !Jatun, ki merI.iim Sul!an Muradun l)vaher-i fertmnde-al)teri-ydi,
kan- Al-i (O~manuii, ki
ma(den-i (izz--celaldr, giran-heha gevheri-ydi,

' Zeni

ez besi merd alakoter

II Be-gevher

z derya

besi

pak-ter

'

vesa'il-i istincaIp terkib idb, mesii'il-i istilaJ:a tertib virmeg-in

Bursadan geldi irdi. Ma-beynde olan maddeMi l)iliif-u-~al:-a :;iiret-i
vifa~-u-ittifa~ giyrmeg-in araya girdi. l):!ar- em!ar- lal~la gubar- gir-ii-dan telbide, ve nar- kiirzan talmide i~dam itdi. Padiah-
bilafet-penaha buluub, "~arndaui atas mlkinden maJ:riim itme"
diy ill.aI.I-u-ibram itdi. stedi ki, Bursadan annaru nihiiyet-i viliiyet-i ,
Y iinana varnca Cem Sul!ana al-vire, ol iki padiahla l)ayl--sipah
iki balu ejder eyleye ve kiver zerine al-vire. No~an- idrakinden
bilemedi ki bir knamda iki ir olmaz; ~uiir- (a~lndan fehm plarnacl
ki bir niyainda iki imir [8a] olmaz.

266

AHMET U(;UR

II

Eger

zen niku

budi

Me-zen nam- hadi

iivir-hnne
1J.iilif-hnne fe-inne
hnne ileyye vehnn .

v ray-zen
mer'--ra ne zen

re'ye-hnne

ileyye efnn

ve <azrne-

.Me~kur lJ,atuniii mezbur mea'uli na<~ul olmamagn ma~bul 01olmad; sa(y mekur olmayub, cfa<ati J:ayyiz-i ~abule vuul bulmad. Vzera-y ren-ray ve mera-y kar-fermay bir araya gelb, ye kdil--yek-zebiin olub, Sultan- ferman-fermaya
sylediler: "Bir kiver
iinde iki ehriyar- kilmkar ~arar idemez, ve bir leker arasnda iki
serdar- sipelsiilar olamaz" didiler.
i

eh badur memleket

I Yaramaz

ana ten

iki balu olma~ beden

Padi~iih- <alem-penahla Sultan Cem mu~abele-vmu~atele itdgini,l)adem--I;aemi

~rlub, ~adem-j
~ebatl yernden ayrlub, ~aub gitdgini heyan eyler.
n mel'kur veeh-j mestur zerne ULJ:iJ:timali mn;lefj( old,
mera-y rezm-arayuii raylan ~tiil itmek zerine metemi( old,

II

eh-j

kamran

Eb 'n-nar

ehriyar-

sa(id

lJ,iin-1eihan Bayezd

huyurd:
leker-i ate-heybet--had-J:areket.
eua gelb, det--der
iidem fevcleri-yle bal,.r-i al)zar gibi me ve urd. Cey-i ::afer-ki yaran
yasagn grdi; kimisi ihiib gihi snann rogruduh, kimisi hilal gibi kemann ~urd. Khsiir- karzaruii peleng-i tiz-engleri bebr gibi burua
diler; euybar- gir--diruii neheng-i ate-ahengleri baJ:r gibi ea gelgeldiler. ol grh- pr-khuii lJ,uyl--bigalinii ni<alinden kuh-uhamun iihen-p old; mah-u-miihi siper--eeven altnda ~alub, ki-i
arb- gercln 15.avs--tirle rold. Yasavullar ~ol-~ol yriyb, lekerii agn oln ~oryuh, ey- deryii-eu ehr-i pr-bur gibi zni~
taglarndan
aurdIar; Yeiiiehr ovasnda dmeniiiiin
haglayuh,
hilisini aurdIar.
.
Sipahi enem hiyariistend
efliik-i nh af he-yiirastend
Zi bayl--sipeh kh-u-der get teng
Be-al,.ra-y' ehr-i Nev ftad eeng

KEMAL PAA.ZADENN

VIII. DEFTERt

267

Serdar- a'::am, sipehsaliir- mu'aHam

Gedik Al;med Paa, ki
l,sam- In-aiim cam- bezm-i rezm, sinan- can-sitiin u'le-i em'-i
cem'-i :?aferdi, ol e;nada Polya'dan geldi rdi. Sultiin- cihiin-balui,
ki iifitab-zin--iisman-rabd,
rikab- hilal-mi~aline kebkeb kevkebleri gibi yz srince, cenab- kiim-yabd;n iaret old; iiheng-i eengi
riist Iplub, siiz- karzara dzen virdi.
Alaylar

\ I 'Alemler

balanub

aflar

dzildi

lJ;.~as yer-yer

zildi

Nefir-i r-afir-i dargir alnub, mulanne~lerii benizleri alnib, taleb-i gir--dar iden eiger-darlarufi yrekleri talabd; kiis- J~arb gkler
gibi grleyb, ~llar imekler gibi yalabd; biid- ceng esb, beglerii sancaJ;.lar zldi; gnder bayra~lar yelebidi. Bahiidrlarui cam-
pr-meram- neng--niim gzlerinegelb,
efkiir- bam- ser-eneam-
kar glerinden gitdi. Nesim-i bahar- :?afer meiimmna irince, gfili
gl gibi alub, her biri seilb, alay iinden [8b] ratd.

II

Oin fikr eylemek sitdi

ginden

Alayui radub ~d iinden

Evhiim- batl hed-dillere giydkleri zrhlar dam idb, duzaga d- ,

mi mrg-i val;i gibi endiimlarnun aram gidb, .bedenleri' ~afesini bendi zldi; her biri ekildi, gir ~ald, szldi.

II

Grizan-

dil-b cr dil ender beden

Diliran zi !}aftan bride

kefen

Padiah- derya-diln alaynda sipah- kh-kh Yeii ehr

ovasnun ber ~arusnda ta bag ve beri alm glzar- pr-bahara dndrince, put-i drt-i zemin-i sengini t1ing-i biid-reftiirun.
sm-i seng-rengi-yle nerm--germ idb, sinan- iite-feiinla glen-i
heviiy klgan- pr-nara dndrince, Anatol 'askeri ve Rmlekeri
alay-alay aaga ovaya inb, dmen erisine uladlar. Mbarizler
kenar- glzar- meydanda bahiir- :?afer germiyetine Hileler gibi Jpzl
ala ~ana buladlar. Bir zamiin arbaelar feveleri meydan iinde kerr-ferrle derya mevcleri gibi ~ovudlar; abir ol iki leker-i giran toJ.uub,
iki baJ:r-i bi-piiyan gibi birbirine J.avudlar. Srr-.merece >l-baJ.reyni
yelta~yiini
'iyiin old; mevc-i abla miyiin- zemin--iismiin
told.
Adem fevclerine bad- l;amle zpriib virb, deryii-y pr-ab gibi ~ay'
nayub tad; son demr J.umlar yeri yzini ser-ii-ser' bryb, ~ll
mevcleri badan ad. Tig-i mig-reng ceng meydanna J.an barann
yagdururken,

AHilIET

Niyam-!

pkinmi

idi gge n ize ejdeha-kirdiir

I.sam-! bn-am

II

UelH

nar- karzarun

Dilini ara

tef-,tabndan

!:-armd mar-! ef'ii-var

Bir demdt;: Sheyl-i imir-i yemaninii te)~irinde edin-i zemin 'a~i1~irengin levnni buld; dem-iekelden
rct-i mevt-i alpner mekkd
olub, cevhcr-i l.aneerden peyker-i peykoi eeel mu~a vver old.
.

Bahr-i jel'f-i '.Inun inli n~vei arl)- ai)zara

1 1 tlaneer-i

~engerf-gndan

mevt-i

al.mer

ald

reng

Dem-i nay- ryin ile hevii-y vega genn olub, tennr- I.arh yle ~utud ki od u'leleri-yle, ki serdarlaruii handa IJld,-1zer-cndd idi,
(alem ~old; OL nanii eriir-u-tal)l-yle, ki ser-i tiz-i nize-i ean-sitiinii
hiri sinan- abdan ve hiri bayra!:-- iite-dira!;}-ydi, a'zii-y heva gyinh kl-kl old. Bir rarafdan nar-) pr-erar- ~tal iltihah-u-z~rab
ve lehih-i mehih-i eidal iti'al hulmd; bir ~arafdan gerna-y heviy Ab feza-y ve~i"y pr-tab idb, ham n- \:arb.gilh kaniin-mi~ii.l
olmd. Hengarnc-i germanun gerniyeti hengam ve fa~l. tabistanun
. iddeti eyyiim-ydi. Sel.erden ejder-i heft-ser-i arl)- gcrdiin i"teindem olub, klban- kii'iniLt eemeriitla ~olmd.
Tizi-yi burid hem ez hamdad
K;rd hak ez kagd- am i sevad
Bes ki de saye zi germa siyah
Genn del' enda!;}te J.d-ra Le-ah
[9a] Pertev-i afitiib- cihan-tabla
derya-y asmanda ~alb-i tl iit-uSera~an gynmidi; pta- gerdnda sel.ah szm gme, ve ate.dan- devranda aru lpzm tiibeye dnmidi. Mbarizlerii giyindk.
leri baf'tan- plad n m giLi nerm olub, hindkleri sel.er yellerinii
nefesi bad- sem m gihi germ olub, mar- zehr-biir gibi dilin ~arub
olurd. .Gazilerii ellerindeki, tig-i nig-reng--abdiirun
seylah- re.'
v~n olm idi. Tiz-taz tazilern ayandag na'l-i ateohardan kre-i
zemin kre-i atein olurd. Sevret-i I)ariiret-i tahistandan
nihaI-i sersebz-i rimal. ii '.1-1 nar gihi ate-biir olub, dehan- tig-i Lrriin zebiinei ate gibi bi-iib ald. Dcnc-i ahdar, ki l.n-- dmen-i bed-kirdara
tencliginden berg-i si"sen-var zebiinn ~armd, u'le-i em'-i s~i!.n
gibi pr-tah old.

II

Zebiin- 1.1 al ile hn- 'adya

Dilini ~ara ~arm

tencligin

ider beyiin haneer

KEMAL PAA.ZADE"N

VIII, DE.FTERl

269

Sa~i-yi karznr hir nice nevbet ki, arab- J)n-nabla to lu sagar- ~imii.
m ham- hed-fercamuii aJ:iib-u-anarna und, ol bez m-i rezmde
iilen cam- J,.sam- bn-aamdan alan cr'alardan bostan- meydan- gir--dar eyyam- baharda lalezara dndi. u<le-i ate-i eidal ki,
zcbiine-i tig-i iite-bardan itiCal bulmd, dmen-i haksarun ab-
revan- aCvam-yle syndi.
ehriyar- mu?-affer-ferr rikab- kam-yabnda mlazim olan pyade-v-svarla henz khsardan aJ:raya inmemidi ki, aba-y afiie~er-i fetJ:--~afer esdi. Mu~addem)l-cey olan leker-i eerraruii eybar- imir-i abdar ~ulle-i khdan iner seylab- pr-kh- nev-bahar gibi ki-i bam- bed-endiii zerine inb, yohn kesdi. Nesim-i
bahar- ~aferle gonca- fetl,--nuret ald;, gerd-i idhar aCda-yl hadpeYlOa-y baksiirun yzine gzine ald. arar- J;ahr-i ~ahramani
esb, ~amet-i rayet-i nuret-ayet-i sultani otemayil old; ol hadla,
ki kha to~nsa kah gibi arard, l)am- bed-rayuii pay- ~ebat m.
tezeIzil old. Nekba-y nekebat gamiin- inti".am heva-y vegaya adurd; barau- sel,ab- <az;ab al,.ab- bagy-u-Cudvanuii zerine yadurdl. Sipah- ~afer-peniih- RlO eey-i bed-ki-i ~aramam,
taliCa-
ubJ,-gah leker-i ab teri tagdur gibi, tatd. Cemid-i <arufi fiinden
Sultan CelO L.urid-i car gibi ser-nign-<alem olub, uf~- hezimete fl it di gitdi.

II

Ten zi gailOet be-hezimet

Brden-i

can-ra

be-ganimet

sipiird
mrd

Kar-u-bar- nams-u-can dkb ad; rayet-macks-u-devlet-menkiis

ban ald ~ad. Yanndag vezir--emirfi kimi db, kimi esir
old. Defterdan Tursun Begfi avada eli db destgir old. Atin-ol Y aC~b Beg, ki atas zamiinnda atabegi-ydi.
a~iir- idbiir
ehre-i I,.alinde m~hede idb, henz debr- err--r iddet bulmadn, ol maQzI ma!.dmn ~oyub gitmidi. Rayet-i dalalet-ayetini,
ki astin-i tilCat-i nekbet idi, baealet yzine tutub, ma".am- i'ti?;arda
dest-i istigfiirla damen-i cafv-i ehriyar- karnkara tevessl itmidi.
BaJ;i bademinn ve J:aelOinii [9b] kimi tu<me-i tir, kimi calef-i imir old. ava yerinde balar kasesi sagar- lale-i ter gibi arab- lJ,nniibla ~old.
de kiise-i ser pr ez lJn-u-J.ak
Be-tig-i cefii lale-san ak-ak
Der- merdm-i dide bi-ab-u-J;.t
Meges-var der perde-i cankebt

270

AHMET

UCUR

Bezm-i rezmii ma~amnda saar- mifer cam- pr-mdam gibi ~n-

glgnla tolmd; sine-i siper ve kiise-i ser sinan-u-tir ile pervizen-kefgir gibi gz-gz olmd. Meydan iinde eiger pareleri berg-i eruvan gibi almd; merd-i neberdii zabm- bn-barnuii az dehan-
nar gibi almd.

II

Kesilmi

balardan

yzi pr~n

Bitrmi

ab- nize sib-i glgn

Tir-i pr-tiib- ihab-mesir niee bed-kirdar gm-rahuii ~aarken ardndndan na-gah irdi; inne >l-mevte >lle;i tefirrne minh fe-inne-h
ml1.ci-km feJ:vasnl baber virdi. ol leker-i bi-naruii svar- sebkharndan nadir mbadir esb-i bad-reftarla miyan- meydandan kenara
~aub balii old. Emma piyadesinden bende-v-azade hir ferd, eger
averdei ve ger merd-i neberd, ~urtulma\c olmad; kimisi giriftar olub,
kimisi ldi. }5:aramanlunui a\c sayesinden pire-zen-i devran ,adr brinb, (azabuii ~zl brkinden glistan- meydan lalelerle !old.
Sul!an Cem, badem--J:aemi gua-vu-gam,
demi elem-i nedem,

Cihana

olmayan

server

ban nari (ar, hem-

gerekmez

Diriye ser gerek efser gerekmez

diyb, bar-1!-bengah ve I}ayme-v-I}argah tar-u-mar itdi, ve bad gibi

sebk-bar old. Sefine-i vedn girdab- gir--dardan bala idb, nerd-i
neberdii ederinden ~urtuld. Gird-bad gibi gerd-ald olub, yola girdi gitdi. Bilesince olan \)adem--J:aem at ~omad atlatd; yedek degifuken kendnii ayan at depb agsatd.
Cihan ber eblaki tosun svar-est

I Leked

brden ez- hem der mar-est

n serkeligi uendan lieam- ferman- Sul!an- li >l-emre ram olmayub, semend-i tnd.(inan- nefs-i bed-fereama uyd, lii-eerem tosun-
ebla\c- eyyamdan leked yiyb, ayagn rikab-. rezin-i zin-i zerrinden
~arub, at torvasna J:oyd. ehriyiir- kamkardan iaret olsa, leker-i
dmen-ikar ardn srerdi; J:aza-y mbrem gibi irer, tomar- (mrin
tayy idb, 'defter-i vedn drerdi. Emma, n m"urad- fesadn def(
idi, na~- .!;ayatn levJ:.i ka>natdan ref( itmek degldi, rubat virdiler,
vs'at zerine teng-nay- ma(rekeden lJ:dl gitdi. Bad- arar- hezimet berg-gah gibi ~arann alub, dam >l-mlk-i }5:onyada aram idemedi;
rabt-u-ba~tn tae-u-ta~tn terk itdi ve giilinde (azimet.i am berkit-

KEMAL PAA.ZADENtN VIII. DEFTERt

di. EthaC-u-eyaCn aluh, badem-~alub,

II

.l.aemden hile giden gidh ~alan

ilden ~d vard taa girdi

Ilgar vehminden kenar- Bulgarda dabi ~arar idemeyb,

sndan damen-i mlki elden ~al-virdi.

II

271

Cihan-ra

ber-in

ba ~or~u-

gne d resm--riih

Ber ared be-gah u ne-diired nigah

[10a] Asman- memleket-i cO~manda miinend-i ems--~amer

ol
iki birader-i ferbunde-abter
bir zaman sipihr-i serir-i saltanat zerine
~od; birisi mihr.i cihan-gir gibi kiver.i Rm imir-i berJ.e-te>irle
tesbir idb, birisi abter-i sel.er gibi ol bmdan gz yumub, mahgibi
ama ddi.
Devr-i Sultan B,ayezid irdi anlmaz nam- Cem
SaJ.eiya bir biide un kim biik olubdur ciim- Cem
iima dndrdi Cinam Rmdan na-kam olu b
Grdi n kim ram idemez tosun- eyyam Cem
Tutd n burid gibi Rum Sultiin Bayezid
Taii ~dur meb gibi menzil-geh idinse am Cem
Bitmedi berr-i cArabda ekdgi to bm- murad
:f5:.and-iMr-u-am ile olmad irin ka m- Cem
ald baJ:re caJ.ebet flk-i iJ.eamet lengerin
Ab- r- merg ile ol yerde told ciim-! Cem
Old bi-fer cam- endiim girb lj:ara yere
Nam- nikii fikri ilc old bed fercam- Cem
Cam ilc eyyamdan kam almag elden ~oma
Devr-i pr-cevr ire grdk nC oldugn encam-

Cem

Sultan-
cihan-saz-
mubalif-gdaz-u-muvaf~-nevazdmenii
eemCiyetin tagdub, bir zaman ardnca gidb, :f5:.aramantal].t-giih :f5:.onyaya irdi; imir-i abdar ve siniin- l].iin-barla ol diyarda intiar bulan
nar- fitne eriirn syndrb,berc--mel'cii
gubar meiarna teskin
virdi. Biliid- :f5:.aramanun bad gibi tnd ve ate gibi germ serkelerini
iib gibi nerm eyleyb, trab gibi pest itdi. Ta-ili kbsiirmun serv gibi
serdarlarm, nar gibi zeber-destlerin rikiib gibi paymal ve cinan gibi
zir-dest
itdi.

AHMET OCl:R

272

II

Seran hemviir get ez yar- bi-babt

kit-i pr-kliiu. ez nali-i sau.t

Giiyet-i (inayetinden ve nihayet-i l~imiiyetjnden me~kr vilayeti ferzend-i eremcndi Sul~an (Abdullah- enem-sipaha erzani grdi. Mczbr ahzade-i kiver-peniih i~lim-i Yunana padiah idb, 15-onya
tabt-gahna,
ki ~adim >z-zamandan dam >I-mlk-i 15-aramandur, gerdi. Kendsi, ba!.Jt-i ii(id vc devlet-i msa(idlc,

II

em-i giti be-tig kerde sefid

Ry- gerdn be-gerd kerde siyah

msta~arr- scrir-i gerdn-na?-ire mriica(at buyurdl. tPan- iJ:.san ile

kase-i asman pr idb, ~a(am. in(amla la-u-(amm- enam ~oyurd. AJ:.kam-1l.kkam- inaf- [lOb] -itiafn e~raf-u-eknaf- cihna
reviin itdi; bina-y saray- ma~iilim-i ~alirni, her ne mekanda buld-ysa,
viran itdi. al.ne-i (adaleti taJ:.t-i eyaletinde olan vilayetlere gnderdi;
her ~anda s~- fs~ ve dr- fer varsa altn stine dndrdi. ol
Mehdi-yi (ahdii., ki (a~l-i reid ve batt- sa(id ana hiididr, devrinde
eihan bap nekehat- zaman ve' beliyat- zeminden emin old; SeffaJ:-
rzgar- zrkaruii err-u-nndan
daru >s-selam- slamhol me>mn-uman olub, leker-i manrla ki ver-i Rm ~old.
iihi ki der zemane neodared na~ir-i i) vi

II

kran c v5eib-est ki der rzgar- ma-st

15-araman-Ogl 15-asim Begn bad- ifsad-yle
derya-y fitne gene ea geldgini,.ol
bad i-yi fesadun taJ:riki-yle Sul~an Cemii.
peleng-i ahengi tura geldgini hey an
eyler.

brahim Beg-ogl 15-asim Beg, ki vari~-i mlk.i 15-aramad, (arnda yegane-i rzgar, devrinde faris-i zamand, merl~m Sul~an Mel,med )jan eyyamnda ~aub, A?;zerbayeiina gitmidi; ba ~or~usndan
dam en-i 'ars- mlkden el ekb, terkoi diyiir itmi di. Me~kr piidiah-
kiver-penah lb, ol diyar bavf-i agyardan tiili olea~, iihzadelerii.
niddet-i ihtilafnda e~raf- memleket fitne ~oleaJ., zaman- fitret avan- fratdur diy, yerinden g itdi; diyar- ar~dan <azm-i kiver-i
Yunan idb, ber~-var Q.ure itdi. Ser-l,add-i mlk-i 15-aramana indi
oturd; ol vilayetden l,imayet.-emiin gtiirdi. Biine gelmi ekinlere

KEMAL PAA-ZADE:'ilN Vlll. DEFTER!

273

yanndag bagilern atlar ayag das old; sebzezara dnm ki tez arlar sm-i jseng-reng-i bing-i cengle tekrar na~as old.
Be-pay- feres galle d ttiya
Ki gerdid her naCl dest-aiya
tosun zi birmen ber averd gerd
Rub- kah ez-in/birn' gerdid zerd
n ol bed-kirdarun naegehan gelb, diyaro ~aramana girdgi, damen-i mlkoi Yunana dmen-i bed-gmiinun eli irdgi valp< olub, efvah- enamda a)iC--mehur old, ol peyam dergah- padiah- ki verpenahda :;uhr buld. Gedik AI.med Paaya, ki emir-i ;;aff-aray, vezir-i Aaf-rayd, imir--tedbirle
mu~addem-i badem--I.aem. mu~tedii-y mera idi, Ana~ol kiverinn leker-i derya-mi~ai ~oulub,
~araman diyarna irsal ohnd ki, ol vilayetn ~imayeti mala/.atin
gre; varub, ser-I.add-i diyar- Yunam bekleyb, seyl-i bayl-i fitneye,
ki khsar- Bulgar menbac ve :s::araTa ii mecmacdur, sedd olub ~ura.
Mez;kr destr- neheng-aheng ir-idilir-i nabir-gir gibi g,ayl-i
hi-meyyle eman virmeyb, hem idicek, bam- bed-gmiin ol ejder-i
iiz;er-fcan leker-i cerrar- dmen-ikarla zerine yrdgin iidieek,
bildi ki marla mr ~uruamaz, nehengle bareng pene uruamaz. Aheng-i eeng idb, mu!5.aheleye ve mu!5.ateleye i!5.dam idemedi. ol bedfercam cam- nam seng-i nenge alub, ban alub gidemedi. nin ardn
bal,r-i I.ayret ald; ara yerde l.ayran-u-zar [Ha] ~ald. Abir bUD! tedbir itdi ki, Sulran Cemi ta/.rik eyleyb, gene Rma indre; ol kh-
pr-kh ar~a idinb, zerine gelen grhla eenge ~ura. Mez;kr ahzade-i azade saz- rezmi bozub, <azm-i tIiciiz idicek, Sul~andan icazet
alub \:acea gitmidi. era)ir-i \:acc, ki erkan- slamun birdr, yerine
getrb, tIaremeyn-i erifeyni ziyaret itmidi. Dnb, Mra gclb,
mez;kr macmrede ~arar ibtiyar Iplmd; iil.ib-~ran- carla kendde cidalc mecal yog idgin bilmidi.

II

Virrken

cihaa ziya Mitiib

Ne mmkindrr

kim ura mah tah

OL vilayetde feragatle I.uzr idb o~uru-~ururken, :s::asimBegfi ademi

varub, daCvet baberin iletdi. blis gibi enviic- mekr--telbisle an tagrir idb, niyet-i i~iimetin Cazimet- sefere tagyir itdi. Riiy- ca~l-i reiidendie hevii-y nefs-i fesiid-pie galib old; dimiigna sevda-y efser ~olub, atas kiverine ~alib old. Ber~- ate-bar ~uanub, ebre-i badreftar- tnd-cinana bindi; iib-revan gibi bir an ~arar itmeyb, diyaro

274

AHMET UtUR

~aramana indi. Kus- ra<d-buruuii adas kuhsar- Bulgar yan~ulandurd; bayl-i seyl-euii gerd-i bing-i tiz-girdi ~alb-i deryay bulandurd. ~iisim Beg !abl-u-<alemle, tayl--l:aemle isti~bal itdi. n ol iki
cihangirii el bir' itdgini evan pir iitdi,

Zi derya-vu-det
Sipah

ender

zi hiimun-u-kh

amed

grh-a-gruh

diyar- ~aramanuii, ki her kenar itira-y ebnii-y zamanuii ma<deni

ve kandur, plad-nihad ve fasid-ijad bed-gherleri eeven-p old;
~ara Tauiiher
sengi bandan bir evan- ate-aheng, kuhsar- Bulgaruii barsengi kenarndan bir pcIeng-i tiz-eng ~ub, cihan eu-uburula !old. Seylab- !1fan-1 fitne meve urub, feve-feve eey-i bedki det~.derde yrdi; al:ab- bagy-u-<udvanuii sel:ab- !Ugyan asman- mlk.i Yunan brdi. IJayl-i bi-meyl--eman seyl-i revan gibi
naegehan il iine alpea~, a<i!..<a-
grz-i giran ve barilFa-1 tig-i rabanla
ol merzi yalpeal:, diyar- ~araman rklk olub, bal~ l:iarlara l.<oyuld; dr-u-~uur ur--ab !olub, mere-i' Yunana here--mere !old.
Biri birine girdi pir--evan
~artl cihan muy- zengi gibi
Tutub asmanuii sevadn gubar
~arard zaman ry- zengi gibi
l iinde had- fitne esdi; seyl-i err--fesad yollar kesdi.
<Ali Paa-y aff-ariiy ~aramanilerle
eeng
itdgini, meydan- maaff ol bed-kirdiirlaruii
balarna teng itdgini beyan eyler.
n <ad-y kine-eyuii bayl-i seyl-kh khdan inb, a4raya
l:ond, Larende ovas eey-i Nil-euuii feveleri ile meve urur deryaya
dndi. Faris-i [llh-] meyd~n- cihan, l:iiris-i vilayet-i Yunan, hma-y
sema-y taI.J.t-gah Sul!an <Abdullah <inan- i~dam ve zimam- ihtimam l}.ima-y memleketii l:imayeti eihetine dndrdi. eh-svar- mzmar- <azm ve bezm-aray- meclis-i rezm, IJayder-i kerrar- zaman,
Gazanfer-i neyistan- tir--sinan <Ali Paa, ki ol va~t diyar- ~aramanuii sipehsalarydi, dmen !arafna gnderdi.

II

Sipehbed
Be-meydan

be-e ad yel-i pehlivan

der amed lr-i jiyan

Alt yz ir-gir dilirle, ki khsar- sitiz--eengii tiz-eng pelengleriydiler, al:ra-y veganuii ejdehalan ve eybar- karzaruii ate-iiheng
nehengleri-ydiler, me~kr Aaf- aff-aray tam- bed-rayuii gruh-

KEMAL PAA-ZADENN VIII. DEFTER

275

enbhndan bir kh-kh alayla buluub, ceng eyledi; bn. gl-giinla miyan- meydan- karziir lalezara dndrh,seng-i
a~ra-y veay
la<l-reng eyledi. Gerd.i neberd hevii yzine mi-i zemherir gibi ad;
berf--baran yerine asmandan zemine tig--tir yad. a])n- bostan- meydan [da] sebze-i ter ve kiife-i ecer yerine peykan.u.sinan
bitdi; mahi-yi bancer-i abdaruii dendan neheng-i tiz-eng-i sitiz-kinenii sinesin ditdi; imir-i tabdamii mre-i na-tiivan ir-i neyistiln- nizenii cigerin rize-rize itdi. Tir.i dil-dz ebrii-y kenan- bi-eman
ve gamze-i peykan- ciin;sitanla dilberk ivesine ser-agiiz eyledi;
nize-i ciger-siiz kakl-i perian ve ~amet-i l;iramanla banman- can
garet itmege dest diraz eyledi.
Tozutd bad- J;amle gge ma(reke yerin
Ab- J;ayat virdi yele ate-i sinan
Dildar ganzesi gibi tir old dil-rbr
IS:.add-i nigar gibi sinan old can-siHm
Matla<- tehair-i abaJ;dan ma~ta<- deyacir-i rcvaJ:a dek bazar- gir-dar ger~ olub, ate-i cdal--~ital iti<al buld; nar- kiirzaruii u<le-verar-yle, ki biri sinan- tabdar ve biri peykan- abdardur, miyan- zemin--asman told. Gavga-y vega-y merd-i neberd ve avaze-i nefir-i
dargir-i ebtal-i riciil-i cidal ars-y kiiy- bakden dervaze- ~al<a- felek >I-eflak [e] ~d; sinan- ber~-nianuii asib beriJi:inden perde-i
:;ulam mihr gzine aub, cyii- derya-ciiuii nehib burndan penbe-i gamiim sipihr gna t~d.

II

afa~ k be-biin ehre rengin

nmd

Be-riiy- felek zabm- imir bd

Miyan- meydan- cihan bir birine teng / ,iki leker / idb merdane
ceng tdiler, ana dek ki, kenar- mizmar- gerdn biin- afa~a gl-gn
old; bayl-i zengi-seleb-i eb banda~- cevsa~- mutabba~- asmana
seyl gibi revan olnca, <O~maniler galib--sab, IS:.aramaniler magbn-u-zebiin old. Alat- cidal--Ji:itali dkb, hilal--ihab-m!al kemanu-sinam adlar; gice ~araiiusnda yz Ji:aras-yle bayl-i Zengibar
gibi tarumar olub J;adlar. Leker-i cerrar- dmen-ikar, gerdn
gibi ceven-pii-u-siper-dar,
abaJ:a dek meydan- hamiin tolanubturdlar; seJ:erden ki, [12a 1 sultan- bayer zerin mifer urnd, gene
aheng-i ceng ve <azm-i rezm idb, nefir-i d~r--giri urdlar.

II

<Ali Big an Rstem-igir-u-dar

pellivan- meydan- asman gibi eline sinann alub, bum- levmJi:adem--m-Ji:udm tarafna leker-i :;afer-rehber-i kiver-i Rmla

AHMET

276

UGUR

hciim itdi. Sipal- gm-riil- dmen IJd bayl-i nem gibi .enemen
~agdub, piramen-i l~arb-gahdan na-bedid olmd. IJavali-yi ma(rekeyi bali bulea~ dndi gitdi.
ijudavendigar-
gerdn-i~tidiir
Ana~ol
!arafna geb, sayeMi hmayn-yle
Burusaya eref virdgini, Sul!an Cemn
bm- Rma heiim, badem--Qacmi-yle
kiver- ~aramana
~udiim haberi gelb
irdgini bc)'?n eyler.
Sul!an- cihan, Sleyman- zaman, I.azret-i al~ib-Jpran, AJ:med
Paay ~araman canibine gnderdkden O,iira, erkan- divan taQfif
idb, mliizim-i dergah olan sipah- ~afcr-pcn5hla taht-gahun muJ:afa~asn destr- a<~am, na!r- mu(azzam tsJ.a~ Paaya teklif idb,
kendsi I):asim Paa ile ve bir ~a mual.ib-i al~ib.na::ar ilc Bursa
tarafna terif buyurmd. ol afitab- ihab-<inan-u-hilal-rikab
flk-i
scJ:ah-mial-ii-felek-itabla dcrya yzinden Mudanyaya !ogru gidiib,
ma(rnre-i rnezhrenii chalisinii sebzezar- aJ:valin barim- lu!f-uiJ:sanla adah ve ezhar- em akin sirab idiib, ebnem-i keremle goncavu-nergis gibi baB,mii giilin gzin !olduruh, her J;.anda ae-u-muJ:tac
varsa iiL- saba-vu-nan- (a!a ile !oyurmd.
Yagd cd yagmun

ii

Eyledi baran-

ll

muttal

Nisan bacil

Me~kr ehr-i mehr, ki nadireMi dehrdr, bir kih- pr-kiha ar~asn yirmidr; ancalayn kre, ki yaaflar dilinde dii'ir--sii'ir olan
evaf e!rafa irmidr. Ab b-gvar ve heviis la!if, trab mk-biir
ve fezas erif Kei Tag dimegle ma(rf yayla~, ars-y sebzezarnda
dkkiin aan (aHar-1 had- mk-by skkan- cihana ne b lj;.obular
"uladurur ayla~; J.avs-i ~uzal~ miyiinnda kemer, gamameden hana
(iname giyer.
Devr srmi siil-uorde !adur
o"," ya grmi ba appagdur
I):a~u- [berf} ar~asnda yaz gun
ssdan !ara [da urm] krkni
ehriyar- kamkar mezkr dar 's-srruii etriif-u-ekiifn scyr--teIDaii iderken, geh gl-get-i det--aJ:ra idb, geh kenar- khsiira
hi-l!:ayd olub, ayd-u-ikaragiderken,
aJ:rasnuii ss ularma germ

KEMAL

PA'~A-ZADENN

VIII.

DEFTER

277

olub !Ururken, yaylasnun ovu~ hevas-yle eglenb yrrken, na-gehim diyar- }5:aranan uendan SultanCemii.
ljure ljaberi gelb, kenar- glzar Lezmi har- efgar- rezm ald. lHerreten Cayn ve merreten
ceyn. Ta'biye-i eey-i :;afer-ki endiesi db, sa~i-yi eyyiim elinde
devr-i eam- cays biJ,:iye J,:ald. OL eenada }5:asm Paa, kiCezeri
}5:asimi dimegle itihar vard, vezaret mesnedinden ayrld; [12I) yeri
MesilJ Paaya, ki merl.m Sul!.an MelJmed tlan zamannda da1)i vczir
olmd, erzani grilb virildi.
Me?;kiir destiir, nebire-i eyh Mul.anmetl Cezeri MalJmiid clehinii., [ki] divan- Sleyman- zamanda ianed, bitlmetinde oluIdururd. onra MalJmd Pai')anuii. cayn-i Cinayeti-tle man?-iir oluh, ol
Aaf-nian-u-aIJib-anun
terbiyeti-yle
?-uliir bulubdururd.
Y mn-i
himmet-i
iksir-ljaiyetii
te'Eiri-yle meratib- [ )-menab-
'aliyeye
irmidi. Damen gibi ayaa dmi J,:almken, na-gehan saCadet yz
gsterb,
baIJt-u-devlet
el virmidi.
}Jazret-i Uudaventligiira
dar
'l-mlk-i Amasyadaki defterdar oluh, mnl.avereye ve mvercye J:;:iibiliyeti sebebi-yle taJ,:arrb bulub, maJ,:biil-i lJazret olm; ve hir mddet ol IJidmeti iJ,:amet itmi, ve iisitanc-i devletde .J,:almd. oiira rzgar- na-sazkar an hab- sa(adet-me'ahdan
d iir-u-mehciir J:;:lm,drb kenira almd.

II

Komaz devriin kiiyi bir J,:ariira

eker

giih ort.aya

gahi

kenara

Padiah- I]iliifet-penah serir-i saltanat

merrd' idicek, an Rmilinde beglerhegi defterdar buluh, mniisebet-i sab.J,:ayl riCayet eyledi.
15:.iibiliyetin hilrdi. Terbiyet idb, ij.amza Beg-ogl Mutafa Paa Gedik AI.medii ibram-u-ilziim-yle
ma(ziil-- mahziil olca.J,:, yerini ana
himmet eyledi. Sene-i seb'a ve Eemanin ve ~emane-mi'e [887] liirnda bedr-i .J,:adri eve-i asman- (izzetde ?-uhr buld. Man:(.iir- eraf-
etraf-u-afaJ,: olmken,gene ol senede sI.1iiJ,:Paanuii
mekr--adri-yle
ma(ziil old.
al.ib-Ipran- dehr IJiyam-1 asman-Ipyanla'
Ye iii ehr ovasnda J,:onub ordu J,:urdugn,
beglerbegi Davud Paa Hiim-ilinn cyii-
nehr-c-yle
ofyaya varub turtlun
. beyiin eyler.
Diyar- }5:aramanda erar- nar- fitnenii. intiar ?-uhr bulca.J,:,
asman-] mlk-i Yunanuii merkez--evci mevc-i r-u-iibla !olca~,

278

AHMET UGUR

fi 'Hal s!:a~ Paaya misal-i vaeib )I-imti~al irsal obnd ki, bi-ihmal-imhal bazineyi ve eebe-I)aneyi alub, isti'el ile yola gire; ~apu bal~nuii var-yle, piyadesi ve svar-yle, Yeiii ehr ovasnda ordu-y hmayn-pya mli:a~ olub, sdde-i gerdn-(uddeye ire.
J:;Iazret-i Pdial- l)ilHet-dest-gah mbarek sa(at--firiiz-demde
mai:rse-i Burusadan gb, yemininde ymn ve yesarnda ysr vard, me?;kr ovaya ~ond. Serir-i gerdiin-payesinii sayesinde ol taraf
eref buIub, tdam- Sidre-ma~am kl-u-a~.raya tolub, mu1)ayyem-i
inkerremi beheet--beha ile eennet )l-me'vaya dndi.
Enemcni .n felek araste
ar!} ez an encm emiin bVaste
YHt scraperde ber an ca ma~iim
Det der amed be-resen-ha be-dam

Serdiir- afder, sipelsalar- dilaver Davud Paaya, ki Rm-ilinii

emir )l-meras-ydi, emr old ki, mezkr kiver-i ma(mruii leker-i
bi-~yiis-yle vara, ofya diyarnda ~arar idb, ol kenara na:j:r ola;
ngrus- men!:s frat- nelzati gzedb, kemin-i kinden engiil-i
eidali uzadub, ava ban ~alduraea~ olursa, ol yag baginii ayagn
almaa yarag-u-yasagla bulunub,aheng-i
eenge !:azr ola. [13a]
Dmenii cengine ola !:az~
Mekr--nirengine ola na~r
Me~kiir-emir-i Aaf-na~ir Sleyman- zamanuii emriyle (amil oluh, dndi gitdi. Mezbiir kiverii leker-i ~afer-e~eri-yle
menzil-i ma(hd-u-ma~am- mehiidda ariim itdi. Anatoh begleri ve ol
diyiiruii (askeri sipehslarlar peleng-i khsar- alabet ve neheng-i
cybar- mehabet Sinan Paa ile AJ:med Paaya ~ouImdlar; ahzade-i a(~am, ehriyiiN mu(a:j:~am Sultan (Abdullah- asman-bargahu-sitare-sipahuii
yanna cem( olm, ve derya-y cihiin-peyma gibi
~onya al~riisna tolmdlar. Mi~al-i vacib )I-imti~al-i suJtani il~ fer-~
man- (iili-iin- ba~ni asitan- asman-niandan yle varid olmd
ki, teden (ad ii-y kine-ciiy \}.ayl-i' seyl-hciimla zerlerine yrrse,
turuub urumayalar, ekileler geleler, ber gideler.
Vzera-y pr-!:azm-u-ray ve mera-y rezm-iirayun zamir-imnirlerinde viiz!:-u- la)i!: olan tedbir-i dil-pe;ir bu minviiI zerine ta~rir
olunmd ki, casiikir-i fer\}.unde-me'a~ir cmle bir yere metemi( olalar, andan dmenn zerine l:amle ideler.

KE)lAL

PAA-ZADENtN

VIII.

DEFTERt

279

Zikr olan begler dabi heglerinii ferman- lazim >l-i~(ann g-

h-u-.\i:ablle iitmilerdi;
divan- Keyvan-nekan-
sleymaniden
nazil olan mi~al-i ~aza-maza-vu-~ader-e~ere imti~al itmilerdi.
Gerekdr ~ul dinilen yola gitmek
Ne kim sul~an buyursa an itmek
Angur begi MeJ:med Beg i~har- biiba~et
idb, cinayet-i hiyanete irtikab itdgini,
seylab- J:aem-i pr-!:m- ~ahramiini
ol bed-kirdiitufi dar llemlkoi viicd-
bi-sdn bariih itdgini beyii.n eyler.
Sul!an Cem yanndag cy!anet-pie-v-fa'sid-endie
mfsidlerii.
igvasna veigrasna uyub, sal~anat !alebin eylemi ve bir nevbet devletin namken, aheng-i rezmii saz-u-sdebin grb, heva-y vega
ehbiizlar-yle pervaz urub, eng-i ceng ile per--bali yohnm ve ;engiil-i cidalle ~oh ~anad nmken, peykara tekrar ~amet getrb,
esbiib- i~ameti ortadan gtrb, diyar- Rma (azm itmesine, J:azret-i padiah- l}iliifet-penahla bumete niyet idb, (azimet-i rezmi
cezm itmesine baci~-i ki ve sebeb-i tam bu olmd ki, ~aramanoghnuii tedbiri-v-tezviri-yle
cO~manilerden be-nam beglerfi adna kendye mzevver mektblar varm irmidi. Mazmn- meknDlnda mu~addemat- tagrir telfi~ olub, ma!lb- mergba tevfi~ ohnmd. He~
vasna muvaf~ ve rzasna muFb~ olmagn, ol baherler ana gurr
virmidi. OL idi ki, Mrda l:uzr idb !Urmken, ol vilayetde i~iimet
bnyadn urmken, naegehan karban- ~ariir gdi; .fi >l-J:albiil-i istiCcali ad ve ud; bing-i ceng--peykara bindi, :f5:araman diyarna
indi. Magrr olubdururd, machd begler maJ:a-i mevcda gele and;
mez;kr bed-ficalii fikr-i mekri-yle olan bay al-i muJ:ale aldand. Didgi gibi olmad, umdugn bulmad. Tobm- camel, ki re-zar- enelde
ekbdrrdi, bitmedi; aCyan-1 vilayet ve erkan- eyaletden kimse iltifat
itmedi. [13b]
TolJmi ki der zemin-i tu kitim bak, blird
Diki ki dcr hevii-y tu pubtim biim d
lla, Angur sancag begi Mel:med Beg, ki semend-i sa(iidetinii
aya srmi ve devleti dnmidi, tnd-bad- nekbet ilc erag- i~biili
syinmidi, ve gerd-i felaketle ayine-i babt !onmd. OL bed-ferdim-
nekbet-encam !amac- l.J.ama db, badem--J:aemin dirdi, etbaC-ueyaCn cemC itdi. SiPir beglerle :f5:araman vilayetin beklerken, Sul!iin

AHMET

280

UGT..:R

Cem geldiigin iidieek, bindi ~aru gitdi. Vard, bulud, vC7.iri old;
erkan- devletiniiii hiri old. OL va~tin ki s:aramana sefer (azimetin
itmidi, eema'atini Angur I.iarnda ~om gitmidi. Cinayet-i biyiinete irtikah idicek, anlar ol ma~am- mubataradan ~urtarmaga i~dam
itdi. Sultan Cemden iciizet alub, bir mi~lir leker-i eerrarla zimam-
ihtimam ol tarafa togruldub gitdi. Ilgarla geldi, Agurya irdi. Emmii
I)iara giremedi; piramen-i ehrinde ~ond, diimen-i murada eli iremedi.
Zira, kendiinii (iyan ::ahir olea~ ol va~'a etriifda itihar buhcak,
Sivas begi Karagz Beg gelmi, J:iara girmidi; ~aI'ayl l.uf::idiih, ehline istimalet

virmidi.

Bu cBnada ;ehzade- eviin-babt, arayi-i tae-u-zinet-i tabt, iifitab- asman-ral), Sultan Al)med-i eihan-balJuii, ki tig-i ber~-dirab serl.add-i ar~a ahenin sedd olmdur, darh- imir-i eihangiri ve
ta'- sinan-! giti-sitiin-ylc haJ.r-i I.arhiiii ii pr-ee7.r--medd olmdur.
Tig ile i"fitiib-' 'alem-gir
Mig-i keffi eihan ~ld esir
Sipehsalar Sleyman Beg Rm diyarnuii dilaver-i aff-derleri-yle,
ki her biri nerre-div-i s:iif-maaff idiler, na-gehan geldi, irdi; sinan-
kh-gz;ar ve imir-i I)are-ikiifla bam- na-he-kar ahenin J)iara
~oYuh, ne ~arara iJ..timal ~oyuh, ne firara meeal virdi. n ol bedgmanla olan eri liim eri oldu~larn bildiler, sinan gibi ha auh
meydana girdiler, ve merdane ava ~ldlar.
Yer yzin ~an ile gl-reng itdiler
\b- ey- eeng ml-reng itdiler
Peykan- abdar ile, ki peykoi revan- sultan- eeeldr, erar- nar- karzar heva-y vegada intiar huld; sinin- tab-darla, ki u'le-i eem(-i
be7.m-i rezmdr, asman- meydan- gir-ii-dar pr-sitare-i seyyare old.
Put-i det-i vega. ve riiy- heva-y ma'reke, cy- bndan ve diref-i
gi-gndan, ol dide-i horiis rengin hulub, bu dm-i ta)iis na~n baglad. Tig-i mig-reng--ii'i~a-kirdar
ber~- tab-dar gibibandan
oldu~a, zrhufi. gzleri pr-b iin oluh, ehr-i nalan gihi tamam- endam ~an
aglad. Nar- karzarla, ki va~d at-u-ademdr, bir a7. dem tenniir-
(iilem ger m old; ol odla yanm 'cigerlerii dd- gcrd-ald-yle knhed-i arl)- kehiid told.
Abir-i kar, Riim dilirler'i [ve] oJ bmuii ir-girleri kema-u-tir
gibi el bir idh, hcm itdiler; eDemen-i dneni tar-u-mar idh,
Ilen- rcm gihi ol \agilerii