Professional Documents
Culture Documents
81 Câu Hỏi Và Đáp Án Trả Lời Môn Học Những Nguyên Lý Cơ Bản Của Chủ Nghĩa Mác1
81 Câu Hỏi Và Đáp Án Trả Lời Môn Học Những Nguyên Lý Cơ Bản Của Chủ Nghĩa Mác1
a) Vo cui th k XVIII n gia th k XIX, cuc cch mng cng nghip xut
hin v lan rng ra cc nc ty u tin tin khng nhng lm cho phng thc sn xut
t bn ch ngha tr thnh h thng kinh t thng tr, tnh hn hn ca ch t bn so
vi ch phong kin th hin r nt, m cn lm thay i su sc cc din x hi m
trc ht l s hnh thnh v pht trin ca giai cp v sn.
b) ng thi vi s pht trin , mu thun vn c, ni ti nm trong phng thc
sn xut t bn ch ngha ngy cng th hin su sc v gay gt hn. Mu thun gia v
sn vi t sn, vn mang tnh i khng, biu hin thnh u tranh giai cp. Giai cp
t sn khng cn ng vai tr l giai cp cch mng trong x hi.
c) n nhng nm 40 ca th k XIX, giai cp v sn xut hin vi t cch l
mt lc lng chnh tr-x hi c lp v thc c nhng li ch c bn ca mnh
tin hnh u tranh t gic chng giai cp t sn.
2) Tin l lun
a) C.Mc v Ph.ngghen k tha trit hc c in c, c bit l php bin
chng duy tm v t tng duy vt v nhng vn c bn ca trit hc xy dng nn
php bin chng duy vt v m rng nhn thc sang c x hi loi ngi, lm cho ch
ngha duy vt tr nn hon b v trit .
b) Kinh t chnh tr hc Anh m c bit l l lun v kinh t hng ha; hc thuyt
gi tr thng d l c s ca h thng kinh t t bn ch ngha. cn l vic tha nhn
cc quy lut khch quan ca i sng kinh t x hi, t quy lut gi tr lm c s cho
ton b h thng kinh t v rng, do ch ngha t bn l vnh cu.
c) Ch ngha x hi khng tng Php vi nhng d on thin ti m trc ht l
lch s loi ngi l mt qu trnh tin ha khng ngng, ch sau tin b hn ch
trc; rng s xut hin cc giai cp i khng trong x hi l kt qu ca s chim ot;
ng thi ph phn ch ngha t bn l con ngi b bc lt v la bp, chnh ph
khng quan tm ti dn ngho. Khng nh x hi x hi ch ngha l x hi cng nghip
m trong , cng nng nghip u c khuyn khch, a s ngi lao ng c bo
m nhng iu kin vt cht cho cuc sng v.v l c s ch ngha Mc pht trin
thnh l lun ci to x hi.
3) Tin khoa hc t nhin
Trong nhng thp k u th k XIX, khoa hc t nhin pht trin mnh vi nhiu
pht minh quan trng, cung cp c s tri thc khoa hc t duy bin chng tr thnh
khoa hc.
a) nh lut bo ton v chuyn ho nng lng dn n kt lun trit hc l s
pht trin ca vt cht l mt qu trnh v tn ca s chuyn ho nhng hnh thc vn
ng ca chng.
b) Thuyt t bo xc nh s thng nht v mt ngun gc v hnh thc gia ng
vt v thc vt; gii thch qu trnh pht trin ca chng; t c s cho s pht trin ca
ton b nn sinh hc; bc b quan nim siu hnh v ngun gc v hnh thc gia thc
vt vi ng vt.
c) Thuyt tin ho khc phc c quan im cho rng gia thc vt v ng vt
khng c s lin h; l bt bin; do Thng to ra v em li cho sinh hc c s khoa
hc, xc nh tnh bin d v di truyn gia cc loi.
Ch ngha Mc ra i l mt tt yu lch s. S ra i ca n khng nhng do nhu
cu nhu cu khch quan ca thc tin x hi lc by gi, do s k tha nhng thnh tu
trong l lun v c kim chng bng cc thnh tu ca khoa hc, m cn do bn thn
s pht trin ca lch s to ra nhng tin khch quan cho s ra i ca n. Bi
vy, ch ngha Mc cung cp cho loi ngi v nht l cho giai cp cng nhn, nhng
cng c nhn thc v i v ng Cng sn Vit Nam kin nh ch ngha Mc-Lnin,
t tng H Ch Minh l nn tng t tng, kim ch nam cho hnh ng ca ng.
Cu hi 4. Ti sao chng ta gi ch ngha Mc l ch ngha Mc-Lnin?
p. Sau khi C.Mc v Ph.ngghen qua i, V.I.Lnin l ngi bo v, b sung, pht
trin v vn dng sng to ch ngha Mc. Ch ngha Lnin hnh thnh v pht trin
trong cuc u tranh chng ch ngha duy tm, xt li v gio iu; l s tip tc v l
giai on mi trong lch s ch ngha Mc gii quyt nhng vn cch mng v sn
trong giai on ch ngha quc v bc u xy dng ch ngha x hi.
1) Nhu cu bo v v pht trin ch ngha Mc.
a) Nhng nm cui th k XIX, u th k XX, ch ngha t bn bc sang giai
on ch ngha quc. Bn cht bc lt v thng tr ca ch ngha t bn ngy cng
tinh vi, tn bo hn; mu thun c th vn c ca ch ngha t bn ngy cng bc l su
sc m in hnh l mu thun gia giai cp t sn v giai cp v sn.
ca nhng lun gii duy vt v t nhin, v x hi, v con ngi v t duy ca n. Trong
tc phm Bt k trit hc (1914-1916), V.I.Lnin tip tc khai thc ht nhn hp l ca
trit hc Hghen lm phong ph thm php bin chng duy vt, c bit l l lun v
s thng nht gia cc mt i lp. Nm 1917, V.I.Lnin vit tc phm Nh nc v cch
mng bn v vn nh nc chuyn chnh v sn, bo lc cch mng v vai tr ca
ng cng nhn v con ng xy dng ch ngha x hi; a ra t tng v nh nc
Xvit, coi l hnh thc ca chuyn chnh v sn; vch ra nhng nhim v chnh tr v
kinh t m nh nc phi thc hin v ch ra nhng ngun gc vt cht ca ch ngha
x hi c to ra do s pht trin ca ch ngha t bn.
c) Thi k 1917-1924.
Thng li ca cch mng x hi ch ngha Thng Mi (Nga) nm 1917 m ra thi
i qu t ch ngha t bn ln ch ngha x hi. S kin ny lm ny sinh nhng nhu
cu mi v l lun m sinh thi C.Mc v Ph.ngghen cha th hin; V.I.Lnin tip tc
tng kt thc tin p ng nhu cu bng cc tc phm m cc ni dung chnh ca
chng cho rng vic thc hin kim tra, kim sot ton dn; t chc thi ua x hi ch
ngha l nhng iu kin cn thit chuyn sang xy dng "ch ngha x hi k hoch".
V.I.Lnin cng ch ra rng, nguyn tc tp trung dn ch l c s ca cng cuc xy dng
kinh t; xy dng nh nc x hi ch ngha. ng nhn mnh tnh lu di ca thi k qu
, khng trnh khi phi i qua nhng nc thang trn con ng i ln ch ngha x hi.
V.I.Lnin khng nh vai tr kinh t hng ha trong iu kin nn sn xut hng ho nh
ang chim u th trong cng cuc xy dng ch ngha x hi. Nhn thy s quan liu
bt u xut hin trong nh nc cng nng non tr, ng ngh nhng ngi cng sn
cn thng xuyn chng ba k th chnh l s kiu ngo, t hc v tham nhng. V.I.Lnin
cng ch n vic chng ch ngha gio iu khi vn dng ch ngha Mc nu khng
mun lc hu so vi cuc sng.
Di sn kinh in ca V.I.Lnin tr thnh c s cho vic nghin cu nhng vn l
lun v thc tin ca cc ng cng sn. Thin ti v l lun v thc tin ca V.I. Lnin
trong vic k tha, bo v v pht trin sng to ch ngha Mc c nhng ngi cng
sn nh gi cao. H t tn cho ch ngha ca mnh l ch ngha Mc-Lnin.
Cu hi 5. Ch ngha Mc-Lnin vi phong tro cch mng th gii?
p.
Trit hc Mc-Lnin l trit hc duy vt, bi trit hc coi thc l tnh cht ca
dng vt cht c t chc cao l b no ngi v nhim v ca b no ngi l phn nh
gii t nhin. S phn nh c tnh bin chng, bi nh n m con ngi nhn thc c
mi quan h qua li chung nht gia cc s vt, hin tng ca th gii vt cht; ng
thi nhn thc c rng, s vn ng v pht trin ca th gii l kt qu ca cc mu
thun ang tn ti bn trong th gii ang vn ng .
2) Ch ngha duy vt bin chng l hnh thc cao nht trong cc hnh thc ca ch
ngha duy vt.
Bn cht ca n th hin :
a) Gii quyt duy vt bin chng vn c bn ca trit hc.
b) S thng nht gia ch ngha duy vt vi php bin chng to nn ch ngha duy
vt bin chng v ch ngha duy vt bin chng khng ch l phng php gii thch,
nhn thc th gii, m cn l phng php ci to th gii ca giai cp cng nhn trong
qu trnh ci to v xy dng x hi.
c) Quan nim duy vt v lch s l cuc cch mng trong hc thuyt v x hi.
d) S thng nht gia tnh khoa hc vi tnh cch mng; l lun vi thc tin to
nn tnh sng to ca trit hc Mc.
3) Ni dung ca ch ngha duy vt bin chng gm nhiu b phn, nhng c bn
nht l bn th lun duy vt bin chng; nhn thc lun bin chng duy vt v duy vt
bin chng v x hi. Vi bn cht v ni dung nh vy, ch ngha duy vt bin chng c
chc nng th gii quan duy vt bin chng v chc nng phng php lun bin chng
duy vt, to c s cho s nh hng trong hot ng nhn thc v hot ng thc tin.
Cu hi 9. Khi lc v vai tr (chc nng) th gii quan v phng php lun ca
ch ngha duy vt bin chng?
p:
Ch ngha duy vt bin chng c nhiu chc nng, nhng c bn nht l chc nng
th gii quan duy vt bin chng v chc nng phng php lun bin chng duy vt ca
nhn thc khoa hc v thc tin cch mng.
1) Th gii quan l h thng nhng nguyn tc, quan im, nim tin v th gii; v
bn thn con ngi, v cuc sng v v tr ca con ngi trong th gii y. Vai tr c bn
ca th gii quan l s nh hng hot ng v quan h gia c nhn, giai cp, tp on
ngi, ca x hi ni chung i vi hin thc.
10
11
12
13
14
Mi s vt, hin tng tn ti trong trng thi khng ngng bin i, nhanh, chm, k
tip nhau v chuyn ho ln nhau- tt c nhng thuc tnh gi l thi gian v thi gian
l hnh thc tn ti ca vt cht th hin lu ca s bin i; trnh t xut hin v
mt i ca cc s vt, cc trng thi khc nhau trong th gii vt cht; thi gian cn c
trng cho trnh t din bin ca cc qu trnh vt cht, tnh tch bit gia cc giai on
khc nhau ca qu trnh . Tuy u l hnh thc tn ti ca vt cht, nhng khng gian
v thi gian c s khc nhau. S khc nhau nm ch, khng gian c ba chiu rng,
cao v di; cn thi gian ch c mt chiu tri t qu kh ti tng lai.
Cu hi 12. Tnh thng nht vt cht ca th gii?
p.
Vn tnh thng nht ca th gii lun gn lin vi cch gii quyt vn c bn
ca trit hc. Ch ngha duy vt bin chng khng nh bn cht ca th gii l vt cht;
cc s vt, hin tng thng nht vi nhau tnh vt cht. Ch ngha duy vt bin chng
khng nh bn cht ca th gii l vt cht; cc s vt, hin tng thng nht vi nhau
tnh vt cht. iu ny c th hin
1) Mi s vt, hin tng ca th gii u c tnh vt cht l tn ti khch quan,
c lp vi thc ca con ngi.
2) Mi s vt, hin tng trong th gii u l nhng dng c th ca vt cht;
chng u mang c tnh chung ca vt cht (tn ti vnh vin, ngha l khng bao gi tr
v s 0, khng mt i); u c sinh ra t vt cht ( thc chng hn).
3) Th gii vt cht tn ti vnh vin v v tn. Trong th gii khng c g khc
ngoi vt cht ang vn ng, bin i v chuyn ho theo nhng quy lut khch quan
chung ca mnh.
4) Tnh thng nht vt cht ca th gii th hin s tn ti ca th gii thng qua
gii v c, gii hu c trong bc tranh tng th v th gii duy nht; gia chng c s
lin h tc ng qua li, chuyn ho ln nhau, vn ng v pht trin. Cc qu trnh
cho php thy y s thng nht vt cht ca th gii trong cc hnh thc v giai on
pht trin, t ht c bn n phn t, t phn t n cc c th sng, t cc c th sng
n con ngi v x hi loi ngi.
Quan im v bn cht vt cht v tnh thng nht vt cht ca th gii ca ch
ngha duy vt bin chng khng ch nh hng trong vic gii thch v tnh phong ph,
15
a dng ca th gii, m cn nh hng nhn thc v tnh phong ph, a dng y trong
qu trnh hot ng ci to t nhin hp quy lut.
Cu hi 13. Ngun gc ca thc?
p. Cu tr li c hai ln
1) Ngun gc t nhin ca thc (no ngi + s phn nh)
a) No ngi l sn phm qu trnh tin ho lu di ca th gii vt cht, t v c
ti hu c, cht sng (thc vt v ng vt) ri n con ngi- sinh vt-x hi. L t
chc vt cht c cu trc tinh vi; ch khong 370g nhng c ti 14-15 t t bo thn kinh
lin h vi nhau v vi cc gic quan to ra mi lin h thu, nhn a dng no ngi
iu khin hot ng ca c th i vi th gii bn ngoi. Hot ng thc ca con
ngi din ra trn c s hot ng ca thn kinh no b; b no cng hon thin hot
ng thn kinh cng hiu qu, thc ca con ngi cng phong ph v su sc. iu ny
l gii ti sao qu trnh tin ha ca loi ngi cng l qu trnh pht trin nng lc ca
nhn thc, ca t duy v ti sao i sng tinh thn ca con ngi b ri lon khi no b
tn thng.
b) S phn nh ca vt cht l mt trong nhng ngun gc t nhin ca thc. Mi
hnh thc vt cht u c thuc tnh phn nh v phn nh pht trin t hnh thc thp ln
hnh thc cao - ty thuc vo kt cu ca t chc vt cht.
Phn nh l s ti to li nhng c im, tnh cht ca dng vt cht ny (di
dng thay i) trong mt dng vt cht khc.
Qu trnh phn nh bao hm qu trnh thng tin, ci c phn nh (tc ng) l
nhng s vt, hin tng c th ca vt cht, cn ci phn nh (nhn tc ng) l ci
cha ng thng tin v nhng s vt, hin tng . Cc hnh thc phn nh.
+) Phn nh ca gii v c (gm phn nh vt l v phn nh ho hc) l nhng
phn nh th ng, khng nh hng v khng la chn.
+) Phn nh ca thc vt l tnh kch thch.
+) Phn nh ca ng vt c nh hng, la chn nh m ng vt thch
nghi vi mi trng sng. Trong phn nh ca ng vt c phn x khng iu kin (bn
nng); phn x c iu kin (tc ng thng xuyn) ng vt c thn kinh trung ng
to nn tm l. Hnh thc phn nh cao nht (phn nh nng ng, sng to) l thc ca
con ngi, c trng cho mt dng vt cht c t chc cao l no ngi. Tm li, s pht
16
trin ca cc hnh thc phn nh gn lin vi cc trnh t chc vt cht khc nhau v
thc ny sinh t cc hnh thc phn nh .
Quan im trn ca trit hc ca ch ngha Mc-Lnin v thc chng li quan
im ca ch ngha duy tm tch ri thc khi hot ng ca no ngi, thn b ho
thc; ng thi chng li quan im ca ch ngha duy vt tm thng cho rng no tit
ra thc tng t nh gan tit ra mt.
2) Ngun gc x hi ca thc (lao ng + ngn ng)
a) Lao ng l hot ng c mc ch, c tnh lch s-x hi ca con ngi nhm
to ra ca ci tn ti v pht trin; ng thi lao ng cng to ra i sng tinh thn v
hn th na, lao ng gip con ngi hon thin chnh mnh. S hon thin ca i tay,
vic bit ch to cng c lao ng lm cho thc khng ngng pht trin, to c s cho
con ngi nhn thc nhng tnh cht mi ca gii t nhin; dn n nng lc t duy tru
tng, kh nng phn on, suy lun dn c hnh thnh v pht trin.
b) Trong qu trnh lao ng con ngi lin kt vi nhau, to thnh cc mi quan h
x hi tt yu v cc mi quan h ca cc thnh vin ca x hi khng ngng c cng
c v pht trin dn n nhu cu cn thit phi trao i vi nhau iu g y nn ngn
ng xut hin. Ngn ng ra i tr thnh ci v vt cht ca thc, thnh phng tin
th hin thc. Nh ngn ng, con ngi khi qut ho, tru tng ho nhng kinh
nghim truyn li cho nhau. Ngn ng l sn phm ca lao ng, n lt n, ngn
ng li thc y lao ng pht trin.
Nh vy, b no ngi cng vi th gii vt cht tc ng ln b no l ngun
gc t nhin ca thc v vi quan im nh vy v thc, ch ngha duy vt bin
chng chng li quan im ca ch ngha duy tm tch ri thc ra khi hot ng ca
b no, thn b ho thc; ng thi chng li quan im ca ch ngha duy vt tm
thng cho rng no tit ra thc tng t nh gan tit ra mt.
Cu hi 14. Bn cht ca thc?
p. Bn cht ca thc th hin qua 4 im
im xut pht hiu bn cht ca thc l s tha nhn thc l s phn nh,
l hnh nh tinh thn v s vt, hin tng khch quan. thc thuc phm vi ch quan,
khng c tnh vt cht, m ch l hnh nh phi cm tnh ca cc s vt, hin tng cm
tnh c phn nh. Bn cht ca thc th hin s phn nh nng ng, sng to th
gii khch quan vo b no ngi; l hnh nh ch quan v th gii khch quan.
17
18
19
20
b) Pht huy tnh nng ng, sng to ca thc l nhn mnh tnh c lp tng
i, tnh tch cc v tnh nng ng ca thc i vi vt cht bng cch tng cng rn
luyn, bi dng t tng, ch phn u, vn ln, tu dng o c v.v nhm xy
dng i sng tinh thn lnh mnh. Chng thi th ng, trng ch, li vo hon
cnh khch quan v nh vy l h thp vai tr tnh nng ng ch quan ca con ngi
trong hot ng thc tin d ri vo ch ngha duy vt siu hnh, ch ngha duy vt tm
thng; tuyt i ha vt cht; coi thng t tng, tri thc ri vo thc dng hng th
v.v.
Cu hi 16. Ti sao ni siu hnh v bin chng l hai mt i lp ca phng php
t duy?
p. Cu tr li gm hai ln
1) Thut ng Siu hnh c gc t ting Hy Lp metaphysica, vi ngha l nhng
g sau vt l hc. Vo th k XVI-XVII, phng php siu hnh gi vai tr quan trng
trong vic tch lu tri thc, em li cho con ngi nhiu tri thc mi, nht l v ton hc
v c hc; nhng ch t khi Bcn (1561-1626) v v sau l Lcc (1632-1704) chuyn
phng php nhn thc siu hnh t khoa hc t nhin sang trit hc, th siu hnh tr
thnh phng php ch yu ca nhn thc. n th k XVIII, phng php siu hnh
khng c kh nng khi qut s vn ng, pht trin ca th gii vo nhng quy lut
chung nht; khng to kh nng nhn thc th gii trong chnh th thng nht nn b
phng php bin chng duy tm trit hc c in c ph nh. Hghen (1770-1831) l
nh trit hc ph phn php siu hnh kch lit nht thi by gi v l ngi u tin khi
qut h thng quy lut ca php bin chng duy tm, em n i lp vi php siu hnh.
Trong trit hc ca ch ngha duy vt bin chng, siu hnh c hiu theo ngha l
phng php xem xt s tn ti ca s vt, hin tng v s phn nh chng vo t duy
con ngi trong trng thi bit lp, nm ngoi mi lin h vi cc s vt, hin tng khc
v khng bin i. c th ca siu hnh l tnh mt chiu, tuyt i ho mt ny hay mt
kia; ph nhn cc khu trung gian, chuyn ho; do kt qu nghin cu ch i ti kt
lun hoc l ..., hoc l ..., phin din; coi th gii thng nht l bc tranh khng vn
ng, pht trin. Cc nh siu hnh ch da vo nhng phn tuyt i khng th dung
ho khng nh c l c, khng l khng; hoc tn ti hoc khng tn ti; s vt, hin
tng khng th va l chnh n li va l ci khc n; ci khng nh v ci ph nh
tuyt i bi tr ln nhau.
21
22
23
24
b) trong mi lin h gia s vt, hin tng ny vi s vt, hin tng khc v vi
mi trng xung quanh, k c cc mt ca cc mi lin h trung gian, gin tip.
c) trong khng gian, thi gian nht nh, ngha l phi nghin cu qu trnh vn
ng ca s vt, hin tng trong qu kh, hin ti v phn on c tng lai ca n.
d) Nguyn tc ton din i lp vi quan im phin din ch thy mt ny m
khng thy cc mt khc; hoc ch n nhiu mt nhng li xem xt trn lan, dn u,
khng thy c mt bn cht ca s vt, hin tng ri vo thut ngu bin v ch
ngha chit trung.
Cu hi 19. Nguyn l v s pht trin ca php bin chng duy vt?
p. Cu tr li gm ba ln
1) Trong php bin chng duy vt, pht trin l qu trnh vn ng i ln t thp
n cao, t km hon thin n hon thin hn. Qu trnh va din ra dn dn, va
nhy vt lm cho s vt, hin tng c mt i, s vt, hin tng mi v cht ra i.
Ngun gc ca s pht trin nm nhng mu thun bn trong ca s vt, hin tng.
2) Tnh cht ca s pht trin.
a) Tnh khch quan. Ngun gc v ng lc ca s pht trin nm trong chnh bn
thn s vt, hin tng.
b) Tnh ph bin. S pht trin din ra trong c t nhin, x hi v t duy.
c) Tnh k tha.
S vt, hin tng mi ra i t s ph nh c tnh k tha. S vt, hin tng
mi ra i t s vt, hin tng c, v vy trong s vt, hin tng mi cn gi li, c
chn lc v ci to nhng mt cn thch hp ca s vt, hin tng c, chuyn sang s
vt, hin tng mi, gt b nhng mt tiu li thi, lc hu ca s vt, hin tng c
cn tr s pht trin.
d) Tnh a dng, phong ph.
Tuy s pht trin din ra trong mi lnh vc t nhin, x hi v t duy, nhng mi
s vt, hin tng li c qu trnh pht trin khng ging nhau. Tnh a dng v phong
ph ca s pht trin cn ph thuc vo khng gian v thi gian, vo cc yu t, iu
kin tc ng ln s pht trin .
3) ngha phng php lun ca nguyn l v s pht trin.
T nguyn l v s pht trin ca php bin chng duy vt, rt ra quan im pht
trin trong hot ng nhn thc v hot ng thc tin. Nguyn tc ny gip chng ta
25
26
lin quan n vn ring trnh sa vo tnh trng m mm, tu tin, kinh nghim
ch ngha.
V ci chung ch tn ti trong ci ring, thng qua ci ring th hin mnh nn
ch c th tm ci chung trong ci ring, trong cc s vt, hin tng, qu trnh ring l,
c th ch khng phi tm trong mun ch quan ca con ngi.
V ci chung tn ti trong ci ring nh mt b phn ca ci ring, b phn ny tc
ng qua li vi nhng mt cn li ca ci ring, tc l vi nhng mt khng gia nhp
vo ci chung, nn bt c ci chung no cng tn ti trong ci ring di dng b ci
bin.
V ci chung l ci su sc, ci bn cht chi phi mi ci ring, nn phi bit pht
hin ra ci chung, vn dng ci chung to ra ci ring. T iu ny rt ra kt lun l
bt k mt ci chung no khi c p dng vo tng trng hp ring cng cn c c
bit ho. Trong vic vn dng cc nguyn l ca ch ngha Mc-Lnin vo hot ng
nhn thc v hot ng thc tin, nu khng ch n s c bit m p dng nguyn
xi ci chung, tuyt i ho ci chung th s ri vo bnh t khuynh, gio iu. Ngc li,
nu b qun, xem thng ci chung, ch tuyt i ho ci ring, ci n nht th s ri
vo bnh hu khuynh, tu tin, kinh nghim ch ngha.
V trong nhng iu kin nht nh, ci n nht c th chuyn ho thnh ci chung
v ngc li ci chung c th chuyn ho thnh ci n nht cho nn trong hot ng l
lun v hot ng thc tin, nu ci n nht l ci c li th to iu kin thun li n
chuyn ho thnh ci chung v ngc li, nu ci chung khng cn l ci ph hp th tc
ng ci chung chuyn ho thnh ci ring.
Cu hi 21. Cp phm tr ni dung-hnh thc ca php bin chng duy vt?
p.Cu tr li gm ba ln
1) nh ngha.
Ni dung l tng hp tt c nhng mt, nhng yu t to nn s vt, hin tng.
Hnh thc l phng thc tn ti v pht trin ca s vt, hin tng, l h thng
cc mi lin h tng i bn vng gia cc yu t ca s vt, hin tng v khng ch
l ci biu hin bn ngoi m cn l ci biu hin cu trc bn trong ca s vt, hin
tng.
2,3) V ni dung v hnh thc lun gn b cht ch vi nhau nn trong hot ng
nhn thc v hot ng thc tin cn chng li c hai khuynh hng hoc tuyt i ho
27
ni dung m coi nh hnh thc, hoc tuyt i ho hnh thc m coi nh ni dung.
V mt ni dung c th c nhiu hnh thc th hin v ngc li, nn cn phi s dng
mi loi hnh thc c th c, mi cng nh c, k c vic phi ci bin nhng hnh thc
vn c, ly ci ny b sung, thay th cho ci kia lm cho bt k hnh thc no cng tr
thnh cng c phc v cho ni dung mi. V.I.Lnin kch lit ph phn thi ch tha
nhn nhng hnh thc c, bo th, tr tr ch mun lm theo ci c, ng thi ng cng
ph phn thi ph nhn vai tr ca hnh thc c trong hon cnh mi, ch quan, nng
vi, thay i hnh thc c mt cch tu tin, khng cn c.
V ni dung quy nh hnh thc nn phi cn c vo ni dung. Nu mun bin i
s vt, hin tng th trc ht phi tc ng, lm thay i ni dung ca chng. ng
thi, v hnh thc c tc ng ngc li ln ni dung, thc y hoc km hm ni dung
pht trin nn cn lun theo di kp thi can thip vo tin trnh bin i ca hnh thc
y nhanh hoc km hm s pht trin ca ni dung.
Cu hi 22. Cp phm tr tt nhin-ngu nhin ca php bin chng duy vt?
p. Cu tr li gm ba ln
1) nh ngha.
Tt nhin do mi lin h bn cht, do nhng nguyn nhn c bn bn trong ca s
vt, hin tng quy nh v trong nhng iu kin nht nh phi xy ra ng nh th
ch khng th khc.
Ngu nhin l ci do mi lin h khng bn cht, do nhng nguyn nhn, hon cnh
bn ngoi quy nh, c th xut hin, c th khng xut hin, c th xut hin th ny
hoc c th xut hin th khc.
2,3) V tt nhin, trong nhng iu kin nht nh, dt khot phi xy ra nh th
nn trong hot ng thc tin cn phi da vo tt nhin ch khng da vo ngu nhin.
Nhng v tt nhin bao gi cng vch ng i cho mnh thng qua v s ngu nhin nn
chng ta ch c th nhn thc, ch ra c tt nhin bng cch nghin cu nhng ngu
nhin m tt nhin phi i qua. Ngu nhin tuy khng chi phi s pht trin ca s vt,
hin tng nhng c nh hng n nhp pht trin, thm ch i khi ngu nhin c
th lm cho tin trnh pht trin ca s vt, hin tng t ngt bin i, do vy, khng
nn b qua ngu nhin m lun c nhng phng n d phng trng hp cc s c ngu
nhin xut hin bt ng.
28
29
30
gii quyt nhng mu thun khc cng giai on. S pht trin, chuyn ho ca s vt,
hin tng sang hnh thc khc ph thuc vo vic gii quyt mu thun ch yu. Mu
thun th yu l nhng mu thun khng ng vai tr quyt nh trong s vn ng, pht
trin ca s vt, hin tng. Tuy vy, ranh gii gia mu thun ch yu, th yu ch l
tng i, tu theo tng hon cnh c th; c nhng mu thun trong iu kin ny l
ch yu, song trong iu kin khc li l th yu v ngc li.
+) Cn c vo tnh cht ca cc li ch c bnl i lp nhau ca cc giai cp,
mt giai on nht nh, ngi ta phn mu thun x hi thnh mu thun i khng- l
mu thun gia nhng giai cp, nhng tp on ngi, gia nhng xu hng x hi c
li ch c bn i lp nhau v khng th iu ho c. l mu thun gia cc giai
cp bc lt v b bc lt; gia giai cp thng tr v giai cp b tr. Mu thun khng i
khng l mu thun gia nhng khuynh hng, nhng giai cp, nhng tp on ngi,
nhng xu hng x hi c li ch c bn khng i lp nhau. Cc mu thun l cc
b, tm thi.
c) Kt lun.
Ni dung quy lut ni ln rng, mu thun gia cc mt i lp trong s vt, hin
tng l nguyn nhn; gii quyt mu thun l ng lc ca s vn ng, pht trin;
s vn ng, pht trin ca cc s vt, hin tng l t thn. Qu trnh t khc nhau,
thng nht qua mu thun n u tranh gia cc mt i lp m kt qu l mu thun
gia chng c gii quyt; xut hin s thng nht mi cng vi s hnh thnh mu
thun mi trong mt s vt, hin tng dng thng nht thng tri qua ba giai on
chnh, mi giai on c nhng c im ring ca mnh.
+) Giai oan mt (giai on khc nhau)- khi s vt, hin tng mi xut hin, mu
thun thng c biu hin s khc nhaugia cc mt i lp.
+) Giai on hai (giai on t khc nhau chuyn thnh mu thun)- trong qu trnh
vn ng, pht trin ca cc mt c khuynh hng pht trin tri ngc nhau v bi tr,
ph nh ln nhau giai on mt; s khc nhau chuyn thnh mu thun.
+) Giai on ba (giai on gii quyt mu thun)- khi hai mt i lp xung t gay
gt vi nhau, nu c iu kin th hai mt s hoc chuyn ho ln nhau; hoc trit tiu
nhau; hoc c hai mt u b trit tiu; s vt, hin tng chuyn sang cht mi. Mu
thun c gii quyt vi kt qu l hai mt i lp c b ph hu, s thng nht gia hai
mt mi c hnh thnh cng vi s hnh thnh ca mu thun mi. Mu thun ny li
31
c gii quyt lm cho s vt, hin tng mi lun xut hin thay th s vt, hin tng
c. S u tranh gia hai mt i lp lm cho s vt, hin tng khng tn ti vnh vin
trong mt cht. l quan h gia mu thun bin chng vi s vn ng, pht trin ca
s vt, hin tng, trong mu thun gia cc mt i lp l ngun gc, u tranh gia
cc mt i lp l ng lc bn trong ca s vn ng v pht trin.
+) S thng nht gia cc mt i lp c tnh tm thi, tng i, l c iu kin,
thong qua, ngha l s thng nht tn ti trong trng thi ng yn tng i ca s
vt, hin tng.
+) S u tranh gia cc mt i lp c tnh tuyt i, ngha l s u tranh ph
v s n nh tng i ca s vt, hin tng dn n s chuyn ho v cht ca chng.
Tnh tuyt i ca s u tranh gn lin vi s t thn vn ng, pht trin din ra khng
ngng ca cc s vt, hin tng trong th gii vt cht. Suy ra, s vn ng, pht trin
l tuyt i.
3) T ni dung quy lut mu thun ca php bin chng duy vt, rt ra mt s
nguyn tc phng php lun trong hot ng nhn thc v hot ng thc tin.
a) Quy lut thng nht v u tranh gia cc mt i lp gip chng ta nhn thc
ng bn cht ca s vt v tm ra phng hng, gii php ng cho hot ng thc tin
bng con ng i su nghin cu, pht hin ra mu thun ca s vt, hin tng. Mun
pht hin ra mu thun cn phi tm ra th thng nht ca nhng mt, nhng khuynh
hng tri ngc nhau, tc l tm ra nhng mt i lp v nhng mi lin h, tc ng
qua li ln nhau gia cc mt i lp trong s vt, hin tng.
b) Quy lut mu tbun gip khi phn tch mu thun phi xem xt qu trnh pht
sinh, pht trin ca tng mu thun, xem xt vai tr, v tr v mi quan h ln nhau ca
cc mt mu thun; phi xem xt qu trnh pht sinh, pht trin v v tr ca tng mt i
lp, mi quan h tc ng qua li, iu kin chuyn ho ln nhau gia chng. Ch c nh
th mi hiu ng s vt, hiu ng xu hng vn ng gii quyt mu thun.
c) Quy lut mu thun gip nhn thc c rng, thc y s vt, hin tng
pht trin phi tm cch gii quyt mu thun, khng c iu ho mu thun. Mi mu
thun ch c gii quyt khi c iu kin chn mui; khng nng vi hay bo th, tr
tr khi gii quyt mu thun.
32
33
34
35
a) Quy lut lng i-cht i gip nhn thc c rng, s vn ng v pht trin
ca s vt, hin tng bao gi cng din ra bng cch tch lu dn v lng n mt gii
hn nht nh s thc hin bc nhy chuyn ho v cht. Do , trong hot ng
nhn thc v hot ng thc tin, phi bit tng bc tch lu v lng lm bin i
v cht.
b) Quy lut lng i-cht i gip c rng, mc d cng mang tnh khch quan,
nhng quy lut x hi li din ra thng qua cc hot ng c thc ca con ngi; do
khi tch lu y v lng phi quyt tm tin hnh bc nhy, kp thi chuyn
nhng thay i v lng thnh nhng thay i v cht; chuyn nhng thay i mang tnh
tin ho sang thay i mang tnh cch mng. Ch c nh vy mi khc phc c t
tng bo th, tr tr, hu khuynh thng biu hin ch coi s pht trin ch l thay i
n thun v lng.
c) Quy lut lng i-cht i gip nhn thc c rng, s thay i v cht cn
ph thuc vo phng thc lin kt gia cc yu t to thnh s vt, hin tng. Do ,
trong hot ng ca mnh, phi bit tc ng vo phng thc lin kt gia cc yu t to
thnh s vt trn c s hiu r bn cht, quy lut cc yu t to thnh s vt .
Cu hi 25. Ti sao ni quy lut ph nh ca ph nh nu khuynh hng v kt
qu pht trin ca s vt, hin tng?
p. Cu tr li c ba ln
1) V tr, vai tr ca quy lut trong php bin chng duy vt. L mt trong ba quy
lut c bn ca php bin chng duy vt, quy lut ph nh ca ph nh (quy lut ph
nh) ch ra xu hng, hnh thc v kt qu ca s pht trin ca s vt, hin tng thng
qua s thng nht gia tnh thay i vi tnh k tha trong s pht trin. S vt, hin
tng mi ra i t s vt, hin tng c v pht trin theo ng xoy c t thp n
cao, t n gin n phc tp, t km hon thin n hon thin hn; trong s xut hin
ca ci mi c lp li tng i mt s c tnh ca ci c v kt qu l trong ci mi tn
ti mt s c tnh ca ci c c ci to cho ph hp.
2) Ni dung ca quy lut
a) Cc khi nim ca quy lut
Ph nh bin chng l s thay th hnh thc tn ti ny bng hnh thc tn ti khc
ca mt s vt, hin tng no trong qu trnh hnh thnh, tn ti, pht trin v dit
vong ca n. Ni cch khc, ph nh bin chng l tin , iu kin cho s pht trin;
36
cho s vt, hin tng mi ra i thay th s vt, hin tng c v l yu t lin h gia
s vt, hin tng c vi s vt, hin tng mi; l qu trnh t ph nh, t pht trin
ca s vt, hin tng; l mt xch trong si xch dn ti s ra i ca s vt, hin tng
mi, tin b hn so vi s vt, hin tng c. Ph nh bin chng c +) Tnh khch
quan. S vt, hin tng t ph nh mnh do cc mu thun bn trong chng gy ra. +)
Tnh k tha. S vt, hin tng mi ra i t s vt, hin tng c nn k tha bin
chng l duy tr nhng yu t tch cc ca s vt, hin tng b ph nh di dng lc
b, nhng yu t tch cc ca s vt, hin tng b ph nh c ci to, bin i ph
hp vi s vt, hin tng mi. Gi tr ca s k tha bin chng c quy nh bi vai
tr ca nhng yu t tch cc (ph hp) c k tha. Vic gi li nhng yu t tch cc
ca s vt, hin tng b ph nh l to ra tin cho s xut hin s vt, hin tng
mi.
ng xoy c. V cn nhng ni dung mang tnh k tha nn s pht trin ca s
vt, hin tng khng th pht trin theo ng thng m din ra theo ng xoy c.
ng xoy c l hnh thc din t r nht cc c trng ca qu trnh pht trin bin
chng l tnh k tha, tnh lp li, nhng khng quay li v tnh tin ln ca s pht trin.
S pht trin dng nh lp li, nhng trn c s mi cao hn l c im quan trng
nht ca quy lut ph nh ca ph nh. Mi vng mi ca ng xoy c th hin trnh
cao hn ca s pht trin v s ni tip nhau ca cc vng ca ng xoy c th hin
tnh v tn ca s pht trin t thp n cao.
b) Ni dung ca quy lut
+) Quy lut ph nh ca ph nh th hin s pht trin ca s vt l do mu thun
bn trong ca s vt, hin tng quy nh. Mi ln ph nh l kt qu ca s u tranh
v chuyn ho gia nhng mt i lp trong mt s vt, hin tng. Ph nh ln th
nht lm cho s vt, hin tng c chuyn thnh s vt, hin tng i lp vi n. Ph
nh ln th hai dn n s ra i ca s vt, hin tng mi mang nhiu ni dung tch
cc ca s vt, hin tng b ph nh, nhng cng mang nhiu ni dung i lp vi s
vt, hin tng . Kt qu l, v hnh thc, s vt, hin tng mi (ra i do kt qu ca
s ph nh ln th hai) s li tr thnh s vt, hin tng xut pht (cha b ph nh ln
no); nhng v ni dung, khng phi tr li s vt, hin tng xut pht nguyn nh c,
m ch l dng nh lp li s vt, hin tng c nhng trn c s cao hn.
37
38
39
40
tin. Thc tin c vai tr l tiu chun, thc o gi tr ca nhng tri thc t c,
ng thi thc tin b sung, iu chnh, sa cha, pht trin v hon thin nhn thc
Nh vy, thc tin va l yu t ng vai tr quy nh i vi s hnh thnh v pht trin
ca nhn thc, m cn l ni nhn thc phi lun hng ti th nghim tnh ng n
ca mnh. V th, thc tin l c s, ng lc, mc ch ca nhn thc, va l tiu chun
kim tra nhn thc.
3) Vai tr ca thc tin i vi nhn thc i hi chng ta phi lun qun trit quan
im thc tin. Quan im ny yu cu:
a) vic nhn thc phi xut pht t thc tin, da trn c s thc tin, coi trng
cng tc tng kt thc tin.
b) vic nghin cu l lun phi lin h vi thc tin; nu xa ri thc tin s dn n
bnh ch quan, duy ch, gio iu, my mc, quan liu; ngc li, nu tuyt i ho vai
tr ca thc tin s ri vo ch ngha thc dng, kinh nghim ch ngha.
Cu hi 27. Con ng bin chng ca nhn thc chn l?
p. Cu tr li c ba ln
1) Quan im ca V.I.Lninv con ng bin chng ca nhn thc chn l.T
trc quan sinh ng n t duy tru tng, t t duy tru tng n thc tin, l con
ng bin chng ca s nhn thc chn l, nhn thc hin thc khch quan. Nh vy,
nhn thc l s phn nh th gii c thc hin trn c s thc tin v con ng bin
chng ca nhn thc gm hai giai on k tip, b sung cho nhau.
2) Cc giai on ca qu trnh nhn thc
a) Nhn thc cm tnh (trc quan sinh ng) l nhng tri thc do cc gic quan
mang li. Nt c trng c bn giai on ny l nhn thc c thc hin trong mi
lin h trc tip vi thc tin thng qua cc nc thang cm gic, tri gic, biu tng.
Nhng thnh phn ca nhn thc cm tnh
+) Cm gic l tri thc c sinh ra do s tc ng trc tip ca s vt, hin tng
ln cc gic quan ca con ngi. Cm gic phn nh tng mt, tng kha cnh, tng
thuc tnh ring l ca s vt, hin tng. Ngun gc v ni dung ca cm gic l th
gii khch quan, cn bn cht ca cm gic l hnh nh ch quan v th gii .
+) Tri gic l s tng hp (s phi hp, b sung ln nhau) ca nhiu cm gic ring
bit vo mt mi lin h thng nht to nn mt hnh nh tng i hon chnh v s vt,
hin tng.
41
42
43
l im khi u, t duy tru tng tng hp nhng tri thc ca trc quan sinh ng
thnh cc kt qu ca nhn thc v thc tin l ni kim nghim tnh chn thc ca cc
kt qu ca nhn thc . chnh l con ng bin chng ca nhn thc.
c) Mi giai on nhn thc c nhng nt c trng ring. Nhn thc giai on
cm tnh gn lin vi thc tin, gn lin vi s tc ng trc tip ca khch th nhn thc
ln cc gic quan ca ch th nhn thc. Nhn thc giai on l tnh thot khi s
tc ng trc tip ca khch th nhn thc c th bao qut s vt, hin tng. Tuy vy,
nhn thc giai on ny nht thit phi c thc tin kim nghim, chng minh nhm
trnh nguy c tr thnh o tng, vin vng, khng thc t. l thc cht ca mnh
t t duy tru tng n thc tin.
d) Mi chu trnh nhn thc u phi i t thc tin n trc quan sinh ng ri n
t duy tru tng ri n thc tin. Trong , thc tin gi vai tr l im bt u v
khu kt thc ca chu trnh . Nhng s kt thc chu trnh nhn thc ny li l s khi
u ca chu trnh nhn thc mi mc cao hn, rng hn chu trnh c v c th vn
ng mi lm cho nhn thc ca con ngi ngy cng su hn, nm c bn cht v
quy lut ca th gii khch quan, phc v cho hot ng bin i th gii.
e) Trn con ng nhn thc , c mi ln mu thun trong nhn thc c gii
quyt th li xut hin mu thun mi. Mi ln gii quyt mu thun ca nhn thc l mt
ln nhn thc c nng ln trnh mi, chnh xc hn. Qu trnh gii quyt mu thun
ca nhn thc cng l qu trnh loi b dn nhng nhn thc sai lm phm phi. Kt
qu ca qu trnh l hnh nh ch quan c to ra ngy cng c tnh bn cht, c ni
dung khch quan hn v c th hn. Trong qu trnh khng ngng ny sinh, vn ng
v gii quyt cc mu thun ca nhn thc to ra cc khi nim, phm tr, quy lut
nhm phn nh ng bn cht ca th gii vt cht ang vn ng, chuyn ho v pht
trin khng ngng.
Cu hi 28. Tn ti x hi, thc x hi v mi quan h bin chng gia
chng?
p. Cu tr li gm ba ln
1) Tn ti x hi l khi nim dng ch sinh hot vt cht v nhng iu kin
sinh hot vt cht ca x hi, l nhng mi quan h vt cht-x hi gia con ngi vi t
nhin v gia con ngi vi nhau; trong , quan h gia con ngi vi t nhin v quan
h vt cht, kinh t gia con ngi vi nhau l hai quan h c bn. Nhng mi quan h
44
ny xut hin trong qu trnh hnh thnh x hi loi ngi v tn ti khng ph thuc vo
thc x hi.
Tn ti x hi gm cc thnh phn chnh nh phng thc sn xut vt cht; iu
kin t nhin-mi trng a l; dn s v mt dn s v.v, trong phng thc sn
xut vt cht l thnh phn c bn nht. Cc quan h vt cht khc gia gia nh, giai
cp, dn tc v.v cng c vai tr nht nh i vi tn ti x hi.
2) thc x hi l mt tinh thn ca i sng x hi, bao gm tnh cm, tp qun,
truyn thng, quan im, t tng, l lun v.v ny sinh t tn ti x hi v phn nh tn
ti x hi trong nhng giai on pht trin khc nhau. Ni cch khc, thc x hi l
nhng quan h tinh thn gia con ngi vi nhau, l mt tinh thn trong qu trnh lch s.
thc x hi c cu trc bn trong xc nh, bao gm nhng mc khc nhau ( thc
x hi thng thng v thc l lun (khoa hc); tm l x hi v h t tng) v cc
hnh thi ca thc x hi ( thc chnh tr, php lut, o c, tn gio, ngh thut, trit
hc, khoa hc v.v).
Kt cu ca thc x hi gm a) Tm l x hi bao gm ton b tnh cm, c
mun, thi quen, tp qun v.v ca con ngi, ca mt b phn x hi hoc ca ton x
hi c hnh thnh di nh hng trc tip cuc sng hng ngy v phn nh i sng
. Qu trnh phn nh ny thng mang tnh t pht, ch ghi li nhng biu hin b mt
bn ngoi ca x hi. b) H t tng x hi (h t tng) l trnh cao ca thc x
hi c hnh thnh khi con ngi c c nhn thc su sc hn cc iu kin sinh
hot vt cht ca mnh; l nhn thc l lun v tn ti x hi, l h thng nhng quan
im, t tng (chnh tr, trit hc, o c, ngh thut, tn gio v.v) kt qu s khi qut
ho nhng kinh nghim x hi. C hai loi h t tng l +) H t tng khoa hc- phn
nh chnh xc, khch quan tn ti x hi +) H t tng khng khoa hc- phn nh sai
lm, h o hoc xuyn tc tn ti x hi.
3) Mi quan h bin chng gia tn ti x hi vi thc x hi
a) Tn ti x hi quy nh thc x hi.
+) Tn ti x hi l ci th nht, thc x hi l ci th hai. Tn ti x hi quy nh
ni dung, bn cht, xu hng vn ng ca thc x hi; thc x hi phn nh ci
lgc khch quan ca tn ti x hi.
45
46
c nhng tnh cht v nhng mt khng th gii thch trc tip c bng cc quan h vt
cht.
) S tc ng ngc tr li ca thc x hi ln tn ti x hi l biu hin quan
trng ca tnh c lp tng i ca thc x hi i vi tn ti x hi. l s tc
ng nhiu chiu vi cc phng thc phc tp. S tc ng ny th hin mc ph
hp gia t tng vi hin thc; s xm nhp ca thc x hi vo qun chng c chiu
su, chiu rng v ph thuc vo kh nng hin thc ho thc x hi ca giai cp v
ng phi. Nh vy, thc x hi, vi tnh cch l th thng nht c lp, tch cc tc
ng ngc tr li ln tn ti x hi ni ring v ln i sng x hi ni chung.
Cu 29. Sn xut vt cht v vai tr ca n i vi s tn ti, pht trin ca x
hi?
p. Cu tr li gm ba ln
1) Sn xut vt cht l hot ng khi con ngi s dng cng c lao ng tc ng
(trc tip hay gin tip) vo i tng lao ng nhm ci bin cc dng vt cht ca t
nhin, to ra ca ci cn thit m cc dng vt cht trong t nhin khng c tho mn
nhu cu tn ti v pht trin. Sn xut vt cht c tnh khch quan, tnh x hi, tnh lch
s v tnh sng to. Bt k mt qu trnh sn xut no cng c to nn t ba yu t c
bn l sc lao ng ca ngi lao ng, t liu lao ng v i tng lao ng.
2) Phng thc sn xut biu th cch thc con ngi thc hin qu trnh sn xut
vt cht nhng giai on lch s nht nh ca x hi loi ngi; cch thc m con
ngi tin hnh sn xut l s thng nht gia lc lng sn xut mt trnh nht
nh v quan h sn xut tng ng. Mi phng thc sn xut u c yu t k thut v
kinh t ca mnh; trong yu t k thut l thut ng dng ch qu trnh sn xut
c tin hnh bng cch thc k thut, cng ngh no tc ng bin i cc i
tng ca qu trnh ; cn yu t kinh t ca phng thc sn xut l thut ng dng
ch qu trnh sn xut c tin hnh vi nhng cch thc t chc kinh t no. Hai yu t
trn ca phng thc sn xut vn ng theo hng tch bit v ph thuc ln nhau to
ra vai tr ca phng thc sn xut l quy nh tnh cht, kt cu, s vn ng v pht
trin ca x hi.
3) Vai tr ca sn xut vt cht i vi s tn ti v pht trin ca x hi
Sn xut vt cht lun gi vai tr quy nh s tn ti, pht trin ca con ngi v x hi
47
loi ngi; l hot ng nn tng lm pht sinh, pht trin nhng mi quan h x hi; l
c s ca s hnh thnh, bin i v pht trin ca x hi loi ngi
a) Mi thnh vin trong x hi u tiu dng (n, ung, , mc v.v). Nhng th c
sn trong t nhin khng th tho mn mi nhu cu ca con ngi, nn n phi sn xut
ra ca ci vt cht. Sn xut vt cht l yu cu khch quan c bn; l mt hnh ng lch
s m hin nay cng nh hng ngn nm trc y con ngi vn phi tin hnh. Cng
vi vic ci bin gii t nhin, con ngi cng ci bin chnh bn thn mnh v ci bin
c cc mi quan h gia con ngi vi nhau v chnh vic ci bin lm cho vic chinh
phc gii t nhin t hiu qu cao hn.
b) X hi loi ngi tn ti v pht trin c trc ht l nh sn xut vt cht.
Lch s x hi loi ngi, do vy v trc ht l lch s pht trin ca sn xut vt cht.
c) Sn xut vt cht l c s hnh thnh nn cc mi quan h xhi khc. X hi
loi ngi l mt t chc vt cht v gia cc yu t cu thnh n cng c nhng kiu
quan h nht nh. Cc quan h x hi v nh nc, chnh tr, php quyn, o c, ngh
thut, khoa hc v.v (ci th hai) u c hnh thnh v pht trin trn c s sn xut vt
cht (ci th nht) nht nh. Trong qu trnh , con ngi ng thi cng sn xut ra v
ti sn xut ra nhng quan h x hi ca mnh.
d) Sn xut vt cht l c s ca s tin b x hi. Sn xut vt cht khng ngng
c cc th h ngi pht trin t thp n cao. Mi khi phng thc sn xut thay i,
quan h gia ngi vi ngi trong sn xut cng thay i; v do vy, mi mt ca i
sng x hi u c s thay i theo s tin b ca phng thc sn xut.
Cu 30. Phn tch ni dung quy lut quan h sn xut ph hp vi trnh
pht trin ca lc lng sn xut?
p. Cu tr li gm ba ln
1) S lin h, tc ng ln nhau gia quan h sn xut (ci th hai) vi trnh
pht trin ca lc lng sn xut (ci th nht) to nn quy lut v s ph hp gia quan
h sn xut vi trnh pht trin ca lc lng sn xut. Pht hin ra quy lut ny, ch
ngha duy vt lch s khng nh trong x hi cn i khng giai cp, mu thun gia
quan h sn xut vi trnh pht trin ca lc lng sn xut th hin l mu thun gia
cc giai cp v ch bng u tranh giai cp m nh cao l cch mng x hi th mu
thun mi c gii quyt. Quy lut v s ph hp gia quan h sn xut vi trnh
pht trin ca lc lng sn xut l quy lut c bn th hin s vn ng ni ti ca
48
49
50
51
52
53
hc v.v). Nhng quan h t tng, tinh thn ny c th hin qua nhng t chc x hi
tng ng (nh nc, ng phi chnh tr, to n, gio hi v cc t chc chnh tr-x hi,
t chc ngh nghip v.v). Mi lin h, tc ng ln nhau gia quan h vt cht, kinh t
(ci th nht) vi quan h t tng, tinh thn (ci th hai) trong x hi c ch ngha
duy vt bin chng phn nh trong quy lut v mi quan h bin chng gia c s h
tng vi kin trc thng tng.
2) Khi nim c s h tng, kin trc thng tng.
a) C s h tng (h tng cc mi quan h vt cht, kinh t) l khi nim dng
ch ton b nhng quan h sn xut to nn c cu kinh t ca mt x hi nht nh.
Cc yu t ca c s h tng. Cc yu t c bn ca mt c s h tng c th gm +)
Quan h sn xut ca phng thc sn xut trc .
+) Quan h sn xut ca phng thc sn xut ang tn ti ch o.
+) Quan h sn xut ca phng thc sn xut tng lai.
+) Nhng kiu quan h kinh t khc. Trong mt c s h tng c nhiu thnh phn
kinh t, nhiu kiu quan h sn xut th quan h sn xut ang thng tr trong x hi
gi vai tr ch o, chi phi cc kiu quan h sn xut khc v cc thnh phn kinh t bi
n quy nh tnh cht ca c s h tng. S i khng giai cp v tnh cht ca s i
khng bt ngun t c s h tng. Cc yu t ca c s h tng- h thng cc quan h
sn xut ca mt phng thc sn xut nht nh- mt mt, trong quan h i vi lc
lng sn xut, gi vai tr l hnh thc kinh t cho s duy tr, pht huy v pht trin lc
lng sn xut ang tn ti; mt khc- trong quan h i vi cc quan h chnh tr-x hi,
gi vai tr l c s hnh thnh kt cu kinh t - c s cho s thit lp kin trc thng
tng ca x hi.
b) Kin trc thng tng (thng tng cc mi quan h t tng, chnh tr) l: +)
ton b nhng quan im x hi (chnh tr, php lut, trit hc, o c, tn gio, ngh
thut, khoa hc v.v) vi +) nhng thit ch tng ng (nh nc, ng phi, gio hi, cc
on th x hi v.v) v +) nhng mi quan h ni ti gia cc yu t ca kin trc
thng tng.
Ton b nhng quan h sn xut hp thnh c cu kinh t ca x hi, tc l ci c
s hin thc trn dng ln mt kin trc thng tng php l, chnh tr v nhng hnh
thi thc x hi nht nh tng ng vi c s h tng hin thc .
Cc yu t c bn ca mt kin trc thng tng gm:
54
55
56
thng tng; ngoi ra, hnh thi kinh t - x hi cn bao gm cc lnh vc chnh tr, lnh
vc t tng v lnh vc x hi. Mi lnh vc ca hnh thi kinh t - x hi va tn ti
c lp vi nhau, va tc ng qua li, thng nht vi nhau; chng gn b vi quan h
sn xut v cng bin i vi s bin i ca quan h sn xut.
3) Qu trnh lch s - t nhin ca s pht trin cc hnh thi kinh t - x hi.
Cc mt ca hnh thi kinh t - x hi tc ng qua li vi nhau to nn cc quy lut
vn ng, pht trin khch quan ca x hi. Chnh s tc ng ca cc quy lut khch
quan m s pht trin ca cc hnh thi kinh t - x hi l mt qu trnh lch s-t
nhin. Lch s x hi do con ngi lm ra; con ngi to ra cc quan h x hi ca mnh
v l x hi. Nhng s vn ng ca x hi li tun theo quy lut khch quan, khng
ph thuc vo mun ca con ngi m ngun gc su xa ca s thay th nhau gia cc
hnh thi kinh t - x hi nm s pht trin ca lc lng sn xut, gy nn s thay i
ca quan h sn xut. n lt mnh, s thay i ca quan h sn xut (vi t cch l c
s h tng) s lm cho kin trc thng tng thay i v do vy, hnh thi kinh t-x hi
ny c thay th bng hnh thi kinh t-x hi khc cao hn, tin b hn. S thay th
nhau nh vy gia cc hnh thi kinh t-x hi l con ng pht trin chung ca nhn
loi.
Tuy nhin, con ng pht trin ca mi dn tc cn b chi phi bi cc yu t
khc nh iu kin t nhin, truyn thng vn ho, chnh tr, quc t c th v.v khng
ging nhau to nn s a dng trong s pht trin chung ca nhn loi. C nhng dn tc
tun t tri qua, c nhng dn tc b qua mt hay vi hnh thi kinh t-x hi no . S
bin i ca hnh thi kinh t-x hi khng chu s tc ng ca con ngi m tun
theo cc quy lut x hi khch quan trn; suy ra s bin i ny l qu trnh lch s-t
nhin theo con ng tun t hoc b qua mt hay vi hnh thi kinh t-x hi no .
Cu hi 33. Giai cp v u tranh giai cp?
p. Cu tr li gm ba ln
1) Giai cp l mt phm tr kinh t - x hi c tnh lch s; lun bin i cng vi
s bin i ca lch s. Hc thuyt v giai cp v u tranh giai cp ca ch ngha McLnin l cng c l lun tm hiu bn cht x hi c giai cp v xy dng x hi
khng c giai cp. Ni dung l lun v giai cp v u tranh giai cp do C.Mc a ra
vo nm 1852, theo :
57
58
59
60
61
62
cc mi quan h x hi trn v cc quan h khc nh giai cp, dn tc, thi i, chnh tr,
kinh t, c nhn, gia nh, x hi v.v, con ngi mi th hin bn cht ca mnh. Nhn
mnh mt x hi l coi bn cht x hi ca con ngi l yu t c bn nht phn bit
con ngi vi ng vt v cng khc phc thiu st ca cc nh trit hc khng thy
c bn cht x hi ca con ngi. Hn na, bn cht trn mang tnh ph bin nhng
khng phi l ci duy nht; do vy, cng phi thy ci ring bit, phong ph v a dng
ca mi c nhn v phong cch, nhu cu, li ch v.v trong cng ng x hi.
c) Con ngi va l ch th va l sn phm ca lch s.Con ngi tc ng, ci
bin t nhin bng hot ng thc tin ca mnh, thc y s vn ng v pht trin ca
x hi. Lao ng va l iu kin cho s tn ti, pht trin ca con ngi, va l phng
thc lm bin i i sng x hi. Khng c con ngi th cng khng tn ti cc quy
lut x hi, khng c s tn ti ca ton b lch s x hi.
Bn cht con ngi lun vn ng, thay i cng vi s thay i ca iu kin lch
s; bn cht l h thng m, tng ng vi iu kin tn ti ca con ngi. Con
ngi to ra hon cnh n mc no th hon cnh cng to ra con ngi n mc y.
Mi s vn ng v pht trin ca lch s quy nh s bin i bn cht con ngi.
63