HISTORIJA BIH

JMO
Faktiki, istovremeno s osnivanjem Demokratske stranke , u Sarajevu je na
skuptini odranoj od 14. do 17. 2. 1919. izvreno ujedinjenje svih dotadanjih
bonjakih lokalnih politikih organizacija. Te su se organizacije Bonjaka tom
prilikom ujedinile u jedinstvenu politiku stranku Bonjaka na podruju BiH,
pod nazivom Jugoslavenska muslimanska organizacija (JMO). Tu je donesen
program i statut stranke i izabran je centralni odborod 31 lana.
Za predsjednika je jednoglasno izabran tuzlaniski muftija hadi hafiz Ibrahim
Maglajli, a za potpredsjednike dr. Hamdija Karamehmedovi i dr. Halid-beg
Hrasnica. U svoje glavne zadatke JMO je ubrajala line i imovinske sigurnosti
Bonjaka, zatitu agrarnih interesa bonjakih zemljoposjednika i ouvanje
muslimanske vjerske i vakufsko-mearifske autonomije. U pogledu unutranjeg
dravnog ureenja JMO se na prvom mjestu borila za nedjeljivost i autonomiju
BiH, koja je za nju predstavljala osnovni okvir politikog djelovanja.
JMO je nastojala svojom organizacijom obuhvatiti i Bonjake izvan BiH ali su
to tadanji vladajui srpski krugovi svim sredstvima, grubo i odluno
onemoguavali. Nakon Demokratske stranke i JMO, u BiH je tokom 1919.god. i
poetkom 1920. god. osnovano vie drugih stranaka.
U izborima za Ustavotvornu skuptinu u BiH je najvei broj glasova (110.895) i
mandata (24), dobila Jugoslavenska muslimanska organizacija.
VIDOVDANSKI USTAV
Vidovdanski ustav izglasan je 28.6.1921.god. na Vidovdan pa otud i njegov
naziv. U glasanju za ustav uestvovalo je 258 narodnih poslanika, od kojih su
223 glasali za Ustav,35 je bilo protiv.
Drava je bila na osnovu Vidovdanskog ustava (prema prirodnim,socijalnim i
ekonoskim prilikama) podjeljena na oblasti (do 800000)itelja.
U Ustav je unijet lan 135 poznatiji kao ''turski paragraf'' kojim je odreeno da
BiH ostaje u svojim sadanjim granicama te da postojei okruzi u njima vae
kao oblasti. Politiki ivot u kratkotrajnom vidovdanskom sistemu bio je
obiiljeen haotinou, bezobzirnou i represijom vladajuih krugova i
krajnjom kraljevom samovoljom.

ESTOJANUARSKA DIKTATURA
6. januara 1929.godine kralj Aleksandar Karaorevi raspustio je Parlament i
proglasio se apsolutnim vladarem ime je zaveo diktaturu u zemlju. Ukinuo je
Vidovdanski ustav. Zavoenje diktature prolo je faktiki bez ikakvog otpora
hrvatske i srpske graanske opozicije. Hrvatska opozicija sa Maekom na elu u
poetku je ak mislila da su diktaturom stvorene pretpostavke za njeno
neposredno sporazumijevanje sa kraljem bez uea srpskih politikih stranaka,
ime e se ''hrvatsko pitanje'' bre i lake rijeiti.
Srpska graanska opozicija, praktino bez ijednog glasa protesta, povukla se sa
politike scene pred aktom od 6.1.1929.godine uplaena i demoralizirana,
pokoravajui se zakonskim propisima o zabrani i rasputanju stranaka i
udruenja. Na isti nain diktaturu su primili i bonjaki graanski politiari
okupljeni u JMO.
Kraljevina SHS dobila je novi slubeni naziv Kraljevina Jugoslavija. Umjesto
dotadanje podjele na 33 oblasti drava je podjeljena na 9 banovina: Dravska,
Savska, Vrbaska, Primorska, Drinska, Zetska, Dunavska, Moravska i Vrdarska.
Glavni grad je bio Beograd i on nije pripadao ni jednoj banovini, niti je bio
sjedite i jedne od njih, nego je skupa sa Zemunom i Panevom izdvojen u
posebno administrativno podruje pod nazivom Uprava grada Beograda Zemuna
i Paneva.
AGRARNA REFORMA
Agrarna reforma nastala je iz elje da se likvidiraju feudalni odnosi u
novostvorenoj Kraljevini SHS, da se odgovori oekivanjima seljaka iz pasivnih
krajeva za poboljanjem njihovog poloaja, da se koloniziraju sjeverni,
nacionalno mjeoviti krajevi (posebno Vojvodina) i da se veleposjednicima
stranim dravljanima, esto odanima tuim dinastijama, oduzme zemlja. Poticaj
agrarnoj reformi bilo je i obeanje koje je srpska vlada formalno dala na Krfu
1917. godine da e svaki dobrovoljac (preanin) dobiti nakon zavretka rata 8
jutara ako je borac i 5 jutara zemlje ako je neborac. S ekonomskog stanovita
agrarna reforma branjena je tezom da je mali seljaki posjed efikasniji od
krupnoga. Zalaganja za agrarnu reformu dobro su se uklopila u stranaku
politiku borbu, oslonjenu na demagogiju. Ideja o agrarnoj reformi nije bila
samo pitanje politikog trenutka, ve i nastavak tenji seljaka i reformskih
agrarnih pokreta iz prethodnih desetljea.
Prvu inicijativu za agrarnu reformu dalo je Narodno vijee iz Zagreba jo
prilikom stvaranja zajednike drave SHS. Kralj Aleksandar je 6. sijenja 1919.
proklamirao da eli "da se ukinu kmetstva i veliki zemljini posedi. U oba
sluaja zemlja e se podeliti meu siromane zemljoradnike, sa pravinom

naknadom dosadanjim vlasnicima". Ve 25. II. 1919. donijela je vlada

Prethodne odredbe za pripremu agrarne reforme, koje su postale program
agrarne reforme. Ta uredba utvrdila je sljedea naela:
-ukidaju se kmetovski i ifijski odnosi u BiH, Makedoniji, junim krajevima
Crne Gore i na Kosovu i Metohiji;
-dotadanji kmetovi i ifije proglaavaju se slobodnim vlasnicima zemlje koju
koriste;
-dotadanji vlasnici (age i begovi) dobit e odtetu, a do rjeenja o odteti
dobijat e rentu prema dotadanjoj visini;
-raskidaju se kolonatski i slini odnosi u Dalmaciji;
-ekspropriraju se svi veliki posjedi (fidekomisni, tj. nedjeljivi porodini posjedi,
koji uvijek prelaze na jednog nasljednika, i svi posjedi vei od 100 do 500
jutara, tj. 57,5 do 277,5 ha, zavisno od kvalitete zemlje i lokalnih prilika), a
njihove povrine bit e dane domaim obraivaima, uz plaanje odtete i
privremene rente;
-posjedi habsburke dinastije i onih koji su posjede dobili od te dinastije
ekspropriraju se bez naknade.
Najbre je agrarna reforma rijeena u Bosni i Hercegovini, uglavnom jo 1921.
godine. Svi seljaci dobili su zemlju besplatno: 113.000 kmetova dobilo je oko
546.000 ha, 55.000 begluara (nenasljednih zakupaca) i 80.000 ostalih
interesenata. Bivi vlasnici dobili su 65 milijuna dinara u gotovom i 65 milijuna
u roku od godinu dana i jo 130 milijuna u obveznicama, plus 25 milijuna za tzv.
begluke zemlje. Godine 1933. dodano je jo 50 milijuna u obveznicama za
panjake i ikare. Kako su mnogi bivi vlasnici-muslimani ubrzo potroili
odtetu i ostali bez prihoda, 1928. godine data im je mogunost da dobiju drugu,
dravnu zemlju ukoliko je ele sami obraivati.
SPORAZUM CVETKOVI-MAEK
Predsjednik vlade Dragia Cvetkovi i voa HSS-a dr. Vladko Maek potpisali
su 26.8.1939.godine sporazum koji je u biti sadravao 2 take:
1. osnivanje koalicijone vlade Cvetkovi-Maek
2. osnivanje Banovine Hrvatske
Sporazum i rjeenje ''hrvatskog pitanja'' izvedeni su potpuno na raun BiH a
posebno Bonjaka. Prema Uredbi o Banovini Hrvatskoj u njen sastav ule su
dotadanja Savska i Primorska banovina te kotarevi Dubrovnik, id, Ilok, Brko,
Gradaac, Derventa, Travnik i Fojnica. Budui da su Primorskoj banovini od
ranije pripadali znatni djelovi BiH, u sastavu Banovine Hrvatske nalo se 13
kotatara iz BiH, to su bili: Brko, Bugojno, Derventa, Duvno, Fojnica,

Gradaac, Konjic, Livno, Ljubuki, Mostar, Prozor, Stolac i Travnik. Time je

izvrena dalja podjela BiH i potpuno cijepanje njenog historijskog tkiva.
APRILSKI RAT 1941. I RASPAD KRALJEVINE JUGOSLAVIJE
Pristupanjem Maarske, Rumunjske i Bugarske Trojnom paktu faistikih sila
(Njemaka, Italija i Japan) te italijanskom okupacijom Albanije, Kraljevina
Jugoslavija nala se u skoro potpunom faistikom okruenju. Da bi se osigurala
od te vanjske opasnosti, a izloena velikom pritisku Njemake i Italije, vlada
Cvetkovi-Maek potpisala je 25.3.1941.godine protokol opristupanju
Jugoslavije Trojnom paktu. Kraljevski namjesnik knez Pavle i vlada CvetkoviMaek nadali su se da e Jugoslavija na taj nain izbjei rat.
Samo dva dana kasnije, 27.marta, grupa jugoslavenskih generala uz pomo
britanske obavjetajne slube, izvela je dravni udar, kojim je smijenila
kraljevsko namjesnitvo i vladu Cvetkovi-Maek. Maloljetni kralj Petar II je
proglaen za kralja. Istovremeno je osnovana nova vlada pod predsjednitvom
generala Duana Simovia.
6.4.1941.godine u jutro bez prethodne objave rata, Njemaka i Italija su napale
Jugoslaviju. Pred snanim i odlunim agresorskim napadima, jugoslavenska
kraljevska vojska ve prvih dana rata nala se u stanju potpunog rasula.
To se odmah osjetilo i u BiH, kao strateki pozadinskom podruju. U takvoj
situaciji vlada je na sjednici 13.4.1941.godine odluila da napusti zemlju.
Istovremeno, ovlastila je naelnika vrhovne komande, generala Danila
Kalafatovia da, shodno prilikama, potpie sa Nijemcima, koji su ve bili u
Beogradu, bilo primirje, bilo kapitulaciju jugoslavenske vojske. Nakon toga
vlada i kralj otputovali su 15.4.1941 avionom sa nikikog aerodroma na Bliski
istok, pod britansku zatitu, odakle su kasnije otili u London. General
Kalafatovi, shodno instrukcijama koje je imao, tu je kapitulaciju potpisao
17.4.1941.godine. Time je za samo 12 dana Aprilskog rata, Kraljevina
Jugoslavija u cijelosti okupirana, te je nestala kao drava.
NDH
Prije nego to je Italija imala vremena da odlui o ureenju BiH, voa ustake
grupe u Zagrebu Slavko Kvaternik ( u ime Ante Pavelia) pod Njemakom
zatitom je proglasio 10.4.1941.godine Nezavisnu Dravu Hrvatsku (NDH) u
kojoj je odmah deklarativno ukljuio i BiH. Dogovorom sa Njemakom, Italija
je BiH konano prepustila NDH. Istovremeno, izmeu njemakog i talijanskog
okupatora povuena je demarkaciona linija koja je djelila njihova interesna
podruja. Ta linija ila je upravo kroz BiH i protezala se od Bosanskog Novog
na sjeverozapadu preko Sanskog Mosta, Varcar-Vakufa, Donjeg Vakufa i juno

od Sarajeva do Ustiprae i Rudog. Juni dio ove linije spadao je u italijansko, a

sjeverni u njemako interesno i okupaciono podruje.
Ustaka vlada u BiH uspostavljena je do jula 1941.godine.pored opina i kotara,
uvedene su i velike upe, kao najvie upravno-teritorijalne jedinice. Na teritoriji
NDH uspostavljene su ukupno 22 velike upe. Na historijskom teritoriju BIH
uspostavljeno je 6 velikih upa: Vrhbosna (sjedite Sarajevo), Usora i Soli
(Tuzla), Gla, Pliva i Rama (sjedite u Travniku), Sana i Lika (Banja Luka),
Krbava i Psat (sjedite u Bihau) i Hum ( sjedite u Mostaru).
Nazivi upa podudarali su se sa njihovim imenima jo iz vremena ranofeudalne
Hrvatske ili sa imenima upa i oblasti bosanske srednjovjekovne drave.
Takvom organizacijom htjelo se istei tzv. hrvatsko dravno i historijsko pravo
na BiH, koje nikada i nigdje nije zapisano niti je ustvari postojalo.
Sastavni i vrlo bitan dio takve politike bila su nastojanja da se Bonjaci
jednostavno proglase Hrvatima i time im se oduzme njihov historijski i narodni
identitet. Ta nastojanja postaju posebno intenzivna od dolaska u Zagreb
poglavnika ustake drave dr. Ante Pavelia 15.4.1941.godine
Ve 30.4.1941.godine donesena je ustaka zakonska odredba o arijevskom
rasnom karakteru ''pripadnika islamske vjeroispovjesti'' u BiH.
To je u biti bio jedan oblik genocida nad Bonjacima. Ustaka drava nije se
zadrala samo na tome nego je brojne njoj nepoudne Bonjake tokom rata i
fiziki likvidirala.
Mada su Bonjake, kao muslimane, krajnje licemjerno u svojoj propagandi
nazivali ''cvijeem hrvatskog naroda'', ustae nisu u praksi nita poduzimale da
ih zatite od etnikih pokolja.
Jedan od ciljeva politike NDH u BiH bila je elja za ostvarivanjem dominacije
nad Srbima. To bi se ostvarilo jednim dijelom njihovim fizikim istrjebljenjem
dijelom prislinim iseljavanjem u Srbiju i, najzad, prislinim ili dobrovoljnim
pokatoliavanjem jednog dijela Srba. Ve prvih dana od svog uspostavljanja,
NDH je poela sa masovnim progonima Srba, Jevreja i Cigana. Na desetine
hiljada ih je nalo smrt u ustakim logorima u Jasenovcu, Gospiu, Staroj
Gradici, Bosanskoj Dubici ili na drugim mjestima. Na drugoj strani, ustae su
brojne Bonjake kao muslimane otpremile i ubile u navedenim koncentracionim
logorima. Vei broj Bonjaka ustae su pod vodstvom Maksa Luburia, svirepo
poubijale za vrijeme posljednje faze svoje strahovlade u Sarajevu marta
1945.godine.

ETNIKI GENOCID NAD BONJACIMA

etnici su od samog poetka rata 1941.godine pristupili sistematskoj fizikoj
likvidaciji Bonjaka, odnosno genocida. Sam voa etnikog pokreta Draa
Mihajlovi izdao je brojne naredbe svojim komandantima o potrebi unitenja
Bonjaka. Ljeti i u jesen 1941. brojno bonjako stanovnitvo, posebno
seljatvo, osobito u istonoj Bosni, istonoj Hercegovini i Bosanskoj krajini,
bilo je izloeno pljaki i masovnim ubistvima od strane ovinistiki orijentiranih
ustanika,naroito od strane etnika Drae Mihajlovia. Pobijeno je i poklano
vie desetaka hiljada mukaraca, ena i djece, a preivjeli su traili spas u
naputanju svojih domova, pa je veliki broj izbjeglica preplavio Sarajevo,
Visoko, Mostar, Banja Luka, Bosansku Gradiku, Tuzlu, Brko, Gradaac. Od
1941.do 1945. ubijeno je, odnosno izgubilo ivot, uglavnom na genocidnoj
osnovi, 103000 Bonjaka. Istovremeno je osnovan Odbor narodnog spasa u cilju
naoruavanja Bonjaka za odbranu njihovih sela i obavjetavanje saveznike
javnosti o etnikim, ustakim i njemakim zloinima nad bonjakim
stanovnitvom.
etnici Drae Mihajlovia izvrili su u tri navrata masovne pokolje nad
bonjakim stanovnitvom u istonoj Hercegovini, istonoj i zapadnoj Bosni, te
dijelovima Sandaka. Prvi val etnikog genocida nad bonjacima obuhvatio je
vrijeme od juna 1941. do februara 1942., drugi tokom augusta 1942. preteno u
Foi, dok se trei zbio poetkom 1943.godine. ovaj nevieni genocid nad
bonjacima odnio je na desetine hiljada ivota. Od svog tekog poraza na Prenju
poetkom 1943. koji su im nanijeli Titovi partizani, etnici su se meusobno
zavadili pa su Bonjake manje napadali.
NARODNOOSLOBODILAKI POKRET U BIH
Jedina politika snaga koja je i nakon aprilskog rata, okupacije i komadanja
jugoslavenskog teritorija ostala kompaktna kao opejugoslavenska partija bila je
Komunistika partija Jugoslavije. Komunisti su, van sumnje, od prvih ustanikih
dana stavili nacionalno osloboenje u funkciju socijalne revolucije. Pokret pod
vodstvom komunista bio je i dosljedno jugoslavenski, suprotno etnikom koji
nije prelazio okvire srpskih krajeva ili onih koji su takvima smatrani. Prve borbe
u BiH, na poziv KPJ-u otpoele su 27.jula 1941. napadom ranije formiranih
partizanskih grupa na Drvar, Otrelj i Bosansko Grahovo. Ustanike snage su
oslobodile prostrane teritorije, razbile znatne ustake i domobranske jedinice i
oslobodile mnoga mjesta kao Drvar, Glamo, Mrkonji-Grad, Han-Pijesak,
Sokolac, Srebrenicu, Vlasenicu, Graanicu i Bosansko Grahovo.
Partizanski odred sastavljen, uglavnom od mlaih boraca, bez vojnikog
iskustva, ima li su starjeinski kadar koji su inili ili uesnici panskog
graanskog rata ili komunisti iz redova rezervnih oficira. Partizani primjenjuju

borbenu taktiku ''pogodi i pobjegni'' napadaju neprestano i uglavnom nou, te

poslije obavljenog zadatka nestaju u planinama i umama.
Osloboenjem Bihaa, Bosanke Krupe, Cazina i niza manjih mjesta do
Bosanskog Novog, stvorena je kompaktna slobodna teritorija od Rame i Neretve
do okolice Zagreba, Karlovca i Rijeke, obuhvatajui povrinu od oko 50000 km
kvadratnih koja je nazvana '' Bihaka republika'' .
AVNOJ
Tijelo stvoreno u Bihau 26/27. novembra 1942. dobilo je naziv Antifaistiko
vijee narodnog osloboenja Jugoslavije, AVNOJ, imalo je opepolitiki
karakter, ali, i pored otpora vanjskih meunarodnih faktora i obiljeja vlade,
samim tim to mu se Izvrni odbor sastojao od vie resora. Za predsjednika IO
izabran je dr. Ivan Ribar, a za podpredsjednike Nurija Pozderac, dr. Pavle Savi i
delegat iz Slovenije Edvard Kocbek. AVNOJ je preuzeo na sebe ope politike
poslove organizaciju narodne vlasti usaglaavanje rada narodnooslobodilakih
odbora te davao podsticaj i inicijativu za osnivanje zemaljskih antifaistikih
tijela u onim dijelovima zemlje gdje jo nisu postojala.
Drugim zasjedanjem AVNOJ-a i njegovim odlukama u Jugoslaviji je oformljena
drava, sa sistemom organa dravne vlasti od najniih do najviih.
Poto je odlukom AVNOJ-a bio zabranjen povratak u zemlju kralju Petru II,
osnovano je kraljevsko namjesnitvo, koje je trebalo formalno vriti kraljevsku
vlast do odluke Ustavotvorne skuptine o konanoj sudbini monarhije. Na
osnovu Sporazuma istovremeno je 1.3.1945. osnovana jedinstvena vlada
Demokratske Federativne Jugoslavije, sa Titom kao predsjednikom vlade i dr.
ubaiem kao ministrom vanjskih poslova.
Tree i posljednje zasjedanje AVNOJ-a odrano je u Beogradu od 7. do
10.8.1945.godine. U skladu s preporukama Krimske konferencije, na kojoj su
uestvovali Roosevelt, Staljin i Churchill, AVNOJ je trebalo da se proiri jednim
brojem starih graanskih politiara i tako preraste u Privremenu narodnu
skuptinu. Na svom Treem zasjedanju AVNOJ je donio odluku da se proiri sa
118 novih lanova. Kriterij je bio da se niko od novoprimljenih lanova i
poslanika nije kompromitirao sa okupatorom tokom rata.
ZAVNOBiH
U skladu s odlukom da se BiH konstituira kao posebna federalna jedinica u
okviru nove demokratske i federativne Jugoslavije, odrana je osnivaka
skuptina, odnosno Prvo zasjedanje Zemaljskog antifaistikog vjea narodnog
osloboenja BiH (ZAVNOBiH) u Mrkonji Gradu 25. i 26. 11.1943.godine.
Najvie politiko predstavnitvo naroda BiH izjasnilo se za federativno ureenje
Jugoslavije, u kojoj e BiH biti ravnopravna federalna jedinica, unutar koje e

Bonjaci, zajedno sa Srbima i Hrvatima, ivjeti u slobodi, ravnopravnosti i

jednakosti. Na Drugom zasjedanju ZAVNOBiH-a odranog u Sanskom Mostu,
od 30.juna do 2.jula 1944.godine nizom odluka konstituirana je BiH kao
posebna i ravnopravna federalna jedinica u novoj Jugoslaviji. Tom prilikom
donijeta je i posebna deklaracija o pravima graana BiH, kojom se njenim
graanima i narodima, Bonjacima, Srbima i Hrvatima, pravno osigurava i
jamii jednakost i ravnopravnost, koju su oni ostvarili u zajednikoj borbi protiv
okupatora i domaih izdajnika.
Na svom treem zasjedanju u osloboenom Sarajevu od 26. do 28. 4.1945.
godine ZAVNOBiH se konstituirao u Narodnu skuptinu BiH, a istovremeno je
ve 28. aprila osnovana Narodna vlada BiH. Proces konstituiranja dravnosti
BiH u tadanjim uslovima dovren je donoenjem prvog Ustava NRBiH
31.12.1946. godine.
POKRET I POLITIKA NESVRSTANIH
Porijeklo Pokreta nesvrstanih se moe pratiti od konferencije odrane u
Bandungu, Indonezija, 1955. Svjetske nesvrstane nacije su izrazile svoju elju
da ne budu uvuene u ideoloke sukobe Istoka i Zapada u Hladnom ratu.
Bandung je bio znaajna prekretnica za razvoj pokreta kao politike
organizacije.
Ipak, 6 godina kasnije u septembru 1961, uz veliku zaslugu Josipa Broza Tita,
odrana je prva zvanina konferencija Pokreta nesvrstanih. Uz Tita i Nehrua,
drugi istaknuti svijetski lideri koji su uestvovali u stvaranju Pokreta nesvrstanih
su bili Gamal Ambdel Naser, predsjednik Egipta, i Sukarno, predsjednik
Indonezije.
Pokret je izgubio kredibilitet tokom sedamdesetih kada je kritikovan da u njemu
postaju dominantne drave koje su bile prijateljske prema Sovjetskom Savezu.
Dok su voe kao Tito, Naser, Sukarno ili Nehru mogli predstavljati ideologiju
nesvrstanih, voe poput Fidela Kastra su kompromitovale cijeli koncept.
Konferencije odrane do Titove smrti:
1. konferencija Beograd, 1. septembar 1961. 6. septembar 1961.
2. konferencija Kairo, 5. oktobar 1964. 10. oktobar 1964.
3. konferencija Lusaka, 8. septembar 1970. 10. septembar 1970.
4. konferencija Alir, 5. septembar 1973. 9. septembar 1973.
5. konferencija Kolombo, 16. avgust 1976. 19. avgust 1976.
6. konferencija Havana, 3. septembar 1979. 9. septembar 1979.

SUKOB STALJIN TITO

Informbiro (Informacioni biro komunistikih i radnikih partija) osnovan je u
Vraavi u septembru 1947. Biro je osnovan pod vidom razmjene iskustava i
koordinirane djelatnosti komunistikih partija (Bugarska, Italija, Jugoslavija,
Maarska, Poljska, Sovjetski Savez, Francuska, ehoslovaka i Rumunjska) na
osnovu uzajamne saglasnosti. Stvarni cilj bio je da Staljin ostvari potpunu
kontrolu ne samo nad navedenim partijama nego praktino nad cjelokupnim
svjetskim komunistikim pokretom. Za stalno sjedite Informbiroa odreen je
Beograd, a poslije sukoba sjedite mu preseljeno u Bukuret. Kako se Tito, kao
ovjek sa iskustvom i autoritetom jednog od velikih vojskovoa i pobjednika iz
Drugog svjetskog rata, nije htio potiniti Staljinovom diktatu ak ni u toku rata,
Staljin je pripremio Rezoluciju o stanju u KPJ, kojem je otro napao cjelokupnu
jugoslavensku politiku. Rezolucija je usvojena na sastanku Informbiroa u
Bukuretu, kojem Jugoslavija nije prisustvovala. Od tada je poela velika
propagandna kampanja protiv KPJ, uz stalne oruane prijetnje i provokacije
prema Jugoslaviji.
Rezolucija Informbiroa i sukob Tita sa Staljinom imali su teke viegodinje
posljedice na stanje, prilike i odnose u samoj Jugoslaviji. Sukob sa Staljinom
nije ostao na meudravnoj i meunarodnoj razini, nego je istovremeno doveo
do rascjepa unutar KPJ, to se odrazilo na ope prilike u cijeloj zemlji i ije su
se posljedice osjeale sve do raspada Jugoslavije. Nakon objavljivanja
Rezolucije Informbiroa, u zemlji je poeo opti progon svih onih koji su se
izjasnili za nju, tj. za Staljina, a protiv Tita. Takvi su nazvani ''informbirovcima''.
USTAV IZ 1974. GODINE
Dana 21. februara 1974. doneen je novi Ustav SFRJ koji je Jugoslaviju
definirao kao "dravnu zajednicu dobrovoljno ujedinjenih naroda" s pravom na
odcjepljenje, ako to bude volja republika, federalnih lanica koje su dobile veu
neovisnost u odnosu na sredinju vladu u Beogradu.
Ustav Socijalistike Federativne Republike Jugoslavije, donesen februara 1974.
godine, izvrio je znaajne promjene u drutvenom i ekonomskom ureenju
zemlje.
Po Ustavu, sva vlast pripada "radnikoj klasi i radnim ljudima". U drutvenom
ureenju, pokrajine u sastavu SR Srbije (SAP Vojvodina i SAP Kosovo) dobile
su jo vea prava nego to su imala ranije. Pokrajine su imale svoja dravna i
partijska Predsjednitva. Njihova teritorija nije se mogla mijenjati bez odluke
pokrajinske Skuptine.

Josip Broz Tito, predsjednik SFRJ, proglaen je za doivotnog predsjednika

Jugoslavije, i njegovo ime je ulo u tekst Ustava.
1989. godine Skuptina SR Srbije je oduzela pokrajinama elemente republike
dravnosti.
RASPAD JUGOSLAVIJE I AGRESIJA NA BOSNUIHERCEGOVINU(1992
1995)
NakonsmrtiJosipaBrozaTita1980.godine,uslijedilajeubrzanaekonomskai
politikadestabilizacijaJugoslavije.
Vlast u dravi preuzelo je Predsjednitvo sastavljeno od predstavnika svih
republikaiautonomnihpokrajina,tegeneraltabatzv.Jugoslovenskenarodne
armije.PolitikistatusBosneiHercegovinebiojedalekoodravnopravnosti
spramdrugihrepublika.Poredekonomskihipolitikihpromjena,Jugoslavijase
suoilasjaanjemsrpskognacionalizma,izraenogustvaranjuVelikeSrbije,
istoetnikedrave,tojeunajveojmjeriuzdrmaloisruiloJugoslaviju.
Krah na politikoj sceni dogodio se na XIV kongresu Centralnog komiteta
Saveza komunista Jugoslavije, odranoj poetkom 1990. godine. Pod utjecaj
srpskihnacionalista predvoenihvoomSlobodanomMiloeviem,Partijaje
doivjelaslom,ipoeojeraspadJugoslavije,dravekojajebilatamnicaza
Muslimane.
Agresija na BiH imala je jasne historijske, teorijske i praktike politike okvire.
U planovima u agresiji 1992. godine, bilo je predvieno unititi Bosnu i
Hercegovinu, razbiti svaki oblik njene dravnosti, i na taj nain te politike
motive ne pripisati onome ko to doista ini, nego optuiti druge nacionalne
faktore - fundamentalizam, a iza tog paravana u stvari ostavlja se slobodan
prostor za djelovanje etnitva i ove nacional faistike ideologije. Planiralo se
da Bosna i Hercegovina nestane, stvarala se lana slika da Bosnu
rue Bonjaci, koji svoj nacionalni preporod i nacionalne konture ne mogu
izvriti bez bosanskih dravnih okvira. Sve je bilo zamiljeno na principu
munjevitog rata etnikog (genocidnog) ienja, gdje bi se u kratkom
vremenskom roku stvorili bitni uslovi za objedinjavanje srpskih zemalja u
kojima nema vie nesrpskog stanovnitva.
Generalno raspad SFRJ je okonan Dejtonskim sporazumom a od SFRJ je
nastalo 5 novih drava: Slovenija, Hrvatska, Makedonija, Bosna i Hercegovina i
Savezna Republika Jugoslavija. Kasnije je nekadanja srpska pokrajina Kosovo i
Metohija postala meunardoni protektorat Ujedinjenih nacija nakon
bombardovanja Srbije od strane NATO. Savezna Republika Jugoslavija je 4.
februara 2003. preureena i preimenovana u Dravnu zajednicu Srbije i Crne
Gore, a nakon referenduma 21. maja 2006. Crna Gora je postala nezavisna
drava i 3. juna 2006. proglasila zvanino nezavisnost.

Rezultat ratova u bivoj Jugoslaviji je imalo za posljedicu osiromaenje velikog

dijela Jugoslavije, masovne ekonomske poremeaje i stalnu nestabilnost na
podrujima gde se vodio rat. Ratovi u bivoj Jugoslaviji smatraju se najkravijim
sukobima u Evropi nakon Drugog svetskog rata. Mnogi indiviudalni uesnici
rata su optueni za ratne zloine od strane Meunarodnog krivinog tribunala za
bivu Jugoslaviju osnovanog od strane Ujedinjenih nacija.
Rat u Bosni i Hercegovini je ope prihvaeni naziv za meunarodni vojni sukob
na podruju Bosne i Hercegovine, koji je trajao od 6. aprila 1992. do 14.
septembra 1995. godine izmeu Srbije i Crne Gore, Republike Bosne i
Hercegovine i Republike Hrvatske. Ovaj rat se esto imenuje i kao Agresija na
Bosnu i Hercegovinu i Graanski rat u Bosni i Hercegovini. Bosna i
Hercegovina je zvanino podigla optunicu protiv Srbije i Crne Gore za genocid
pred Meunarodnim sudom pravde. Sud je 21. februara 2007. objavio presudu u
kojoj je zakljuio da je rat imao meunarodni karakter.
Pretpostavlja se da je u gotovo etvorogodinjem ratu stradalo izmeu 100.000 i
200.000 ljudi, dok je preko dva miliona stanovnika moralo napustiti svoje
domove. Rat je uzrokovan kompleksnom kombinacijom ope politike,
drutvene i sigurnosne krize u zemlji, koja je uslijedila nakon zavretka Hladnog
rata i pada socijalistikog poretka u SFRJ. Rat je okonan potpisivanjem
mirovnog sporazuma u Daytonu, 21. novembra 1995. godine.
ULOGA JNA
Jugoslavenska narodna armija (Jugoslovenska narodna armija, JNA) bila je dio
oruanih snaga SFRJ do njenog raspada.
Pred kraj 80-ih pojaava se srbizacija JNA te ona poetkom 90-ih postaje orue
velikosrpske politike srbijanskog predsjednika Slobodana Miloevia i sudjeluje
u ratovima u Sloveniji, Hrvatskoj i Bosni i Hercegovini.
JNA je slubeno ukinuta krajem maja 1992. kada iz njeznih ostataka nastaju
Vojska Jugoslavije i Vojska Republike Srpske.
Pripreme za agresiju su vrene kroz srbizaciju JNA i SAO-izaciju Bosne i
Hercegovine u prvoj fazi, a kasnije osnivanjem tzv. Skuptine srpskog naroda u
Bosni i Hercegovini od 24. oktobra 1991. godine i proglaenjem nezavisne tzv.
Srpske republike Bosne i Hercegovine od 7. aprila 1992. godine. Praktino na
Bosnu i Hercegovinu zapoela je agresija odmah nakon objavljivanja rezultata
referenduma od 6. marta 1992. godine, odnosno poslije priznanja Republike
Bosne i Hercegovine od Evropske zajednice 6. aprila 1992. godine. Agresiju je
poinila SR Jugoslavija (Srbija i Crna Gora) uz snanu podrku i participaciju
pripadnika i simpatizera Srpske demokratske stranke i njenog politikog lidera
Radovana Karadia, odnosno vojnog lidera Ratka Mladia. U izvrenju agresije
na BiH angairale su se JNA (kasnije preimenovana u Vojska Jugoslavije),

Specijalne jedinice saveznog MUP-a i Dravne bezbjednosti, srpske paravojne

formacije, vojska Republike srpske i vojska Republike srpske krajine koje
su bile pod direktnom kontrolom i komandom Vrhovnog savjeta odbrane u
Beogradu. Farsa oko povlaenja JNA sa teritorije Bosne i Hercegovine trajala je
sve do stvaranja SR Jugoslavije 27. aprila 1992. godine. Meutim stvarno
JNA se nikada i nije povukla za sve vrijeme agresije. Agresija na RBiH od
strane SR Jugoslavije, okonana je parafiranjem mirovnog sporazumom 21.
novembra 1995. godine u zranoj bazi Wright Patterson (Dayton, drava Ohio u
SAD), koji je potpisan u Parizu 14. decembra 1995. godine pod slubenim
nazivom Opi okvirni mirovni sporazum za mir u Bosni i Hercegovini.