Mon La Mien Nam PDF

1
TUYE N TA P VU BA N G
MON LA MIEN NAM(1)
(1)
In theo ban in cua Nha xuat ban Van hoc Nam 1994
http://ebooks.vdcmedia.com
MON LA MIEN NAM
DNG
Co ngi oc cuon Mieng ngon Ha Noi(1) cua toi

xong, thuc giuc:
- Mien Nam nc Viet co nhieu thc ngon lanh lam,
sao khong su tam lai ma viet thanh mot cuon na coi
chi?
Toi bo nha i lang bat t luc mi bay tuoi. en Sai
Gon dao o, toi a an nem Thu c, thng thc pha
lau Lo O, an top m nhien ng Sa ec, nem suong
Cay Mai, tht bo bay mon Ba Hom, m Cot en Nam
Ngon.
Roi en ky nay, lai tr ve que ngoai men thng, toi
a thng thc nhieu mon hn, nhng thu thc toi
khong thay cac mon o co noi len c cai g mi me,
la lung cho lam.
Co le to ca cha voi ngon thc, nhng long con gi ve
co ly nen ca ro am Set van la hn, trai su su mat nh
da co gai tuyet trinh, o hay, sao lai nh ang ang, ma
mieng tht ga muon che hoa cach g i na cung van c

nhat pheo?
Mai en gan ay, toi mi nhan ra rang hng v cua
nhng mieng ngon khong hoan toan do ni khau cai. T
nhien, khong v ly do g het, vao mot buoi chieu xuong
mau kia, mnh thay mieng tht ga am a hn, trai su
su thoang thoang ngot va con ca cha voi an beo ma
thm.
O, tai sao lai the?
Th ra ngon hay khong la t long mnh. Cha chac
mieng ngon mien Nam bay gi khac trc. Nhng ngi
xa nha cam thay ngon lanh khac trc, co le v bay gi
y nhan thc c long thng yeu cua nhng ngi
chung quanh ro ret, am a hn trc.
ng buon day dt, co mot anh ban ru ve Cai Be an
oc gao; nam tan nh que, mot co Cao Lanh mang bieu
banh in va ngoi ngay ben canh tach ra tng lat mong
mi an; ba gia v Rach Gia le me em cho may cai
banh tet bap, t kho tra, kho goc va xoi v... Tat ca
nhng cai o co ngha ly g au, nhng an thay am a,
(2)
"Mieng ngon Ha Noi" in lan th nhat tren bao Mi (xuat ban Sai Gon nam
1950-52, in thanh sach nam 1955, Nha xuat ban Nguyen An Ninh) tai ban nam
1957 (Nha xuat ban Nam Chi trong Kim Lai Tung th)
MON LA MIEN NAM
y v, v mnh an vao mot mieng ma cam thay ho cho

mnh ca mot tam long.
Thng biet bao la thng, men chng nao la men!
Nhng men thng sao cho bang thng men ngi v
mien Nam xot xa ngi chong Bac xa nha, nay lam mon
an nay, mai lam mon an khac, mong sao cho chong
khuay khoa c noi buon thien ly tng t.
Dung tht nhieu xot ruot em nau canh chua ca loc anh
xi; chao tom quan vao ma lao an ngot va bui; neu anh
met th dung bat chao cha voi nhe!
Banh beo b Bun noi tieng la ngon; to m Ba iem;
hu tu ch gia My Tho; banh in Cao Lanh; nem Tan
Hng an mn xt ma gion; tom nng Tan Thuan ong
va thm va ngot.
Ga nhung hem ngon nhat la Bnh Hoa; con mong
tay Long Hai; bi Tan Trieu; mang Lai Thieu; cam Cai
Be; da xiem My; da hau Cau Ngang; con ca nham rao
tht ngon l, an mat ruot ma lanh; trng chch, trng
diet va bui va beo; co co con gai theo chong ra tnh
ma van con nh mai nem nng c Hoa, ca chay Cai
Von, mang le Ba Ra ngon hi la ngon!
Chong ma khong chu an th v ngay ra mat, khoc
oi ve vi ba gia. Toi yeu ngi v mien Nam thc tha
nh em, yeu ai th yeu lo lieu, thch cai g th muon

cho ai cung biet rang mnh thch mi nghe! ep th
muon ep cho sac sao, ao quan phai lam sao cho noi bat
len hn ca quan ao cua chung ch em; ma ngay le va
chu nhat phai neo chong i chi cho ky c e cho
ngi ta thay hanh phuc la oi cua mnh.
Mieng ngon cua mien Nam cung thanh that nh ngi
an ba vay. An mot mieng, ngon ngay, nhng ngon
khong phai do v cua chnh thc an, ma la tai xa va t
lam noi v len, iem cho khau cai mot t duyen am ap.
An nh the cung co mot cai thu rieng, nhng lam cho
ngi ta yeu hn cac mon an cua mien Nam, cha chac
a la v cac mon an o co nhieu t va nhieu sa, ma
cung khong phai v mon an cua mien Nam nnh khau
cai ta ngay, e roi ch lu lai mot d v rat mong manh
trong cuong hong.
Toi yeu mieng ngon mien Nam nhieu la v no la - la
en nhieu khi khong the tng tng c - va chnh
nhng cai la o a cho toi thay ro hn tnh chat thc
tha, boc lo va chat phac cua ngi Nam.
An chao coc; nhau nhet uong chien; nham mon di
xao lan vi banh m; an ve con lan bot; nham nam
cham... roi trang mieng bang mot ly che rua hay mot
MON LA MIEN NAM
chen mu trom... thoat mi nghe, may ma du khach

khong phai cho la la hoac, ky cuc hay n qua!.
Nhng co thng thc u ca nhng mon la o cua
mien Nam, ngi ta mi that nhan thc c at cua
mien Nam nc Viet phong phu biet chng nao, ngi
cua mien Nam nc Viet hon nhien biet chng nao, va
mieng la cua mien Nam nc Viet la biet chng nao!
Co nhan thc nh the, ta mi thay mon la cua mien
Nam ngon hn len va ta yeu hn len ngi mien Nam
nc Viet qua nhng mon la o, khong tng thay Bac
hay Trung.
Toi viet cuon Mon la mien Nam nay e ghi mot
chut an tnh lai trong nhng ngay xa phan t, c cac
ngi xa la thng yeu nh me thng con, nh v
thng chong, nh em gai thng anh, cham bon cho
nhng mieng ngon vat la e khuay khoa noi long cua
ngi mang nang bay tam biet ly mot luc.
Co ban nao con e cua mien Nam nc Viet luc nay
ni hai giac thien nhai, tnh c oc sach nay, thay
tha thiet vi x s cua mnh hn; co ban nao cha ti
mien Nam nc Viet ma a thay co cam tnh qua nhng
mieng la ma toi se noi ti di ay hay co ban nao t
ni xa la en, khong tm thay s ngon lanh cua nc
Viet mien Nam ma v loat bai nay thay thng men

mien Nam, mieng an cua mien Nam, at nc mien
Nam hn, the la toi man nguyen.
MON LA MIEN NAM
CANH RUA
Thoi cung la may: phe dan chu My thang, mnh a

thay ngay mot cai li la biet an canh rua. Mi nghe,
tng la ua, nhng s that qua la nh the.
T thu be, song Thu o Bac Viet, ong ba toi, roi
en thay me toi, ch dung nap c mot th keu la ba
ba: ba ba tan, ba ba nng cha, ba ba om, ba ba nau
gia cay (co au phu, chuoi xanh, la ta to... Thng e
i, ngon qua!)... nhng en cai con vat menh danh la
con rua th toi k, khong ai lai an en cai th o bao
gi. Quai, con rua th khac g con ba ba? Ma sao an ba
ba lai khong an rua?
Co luc toi ngh nh the nhng khong dam hoi.
Mai en sau nay, lay v, co buoi may chieu gio sm,
ngoi au ly vi nhau, toi mi biet ngi hien noi tr
phng Bac khong an rua la v thanh kien t ngan i
xa e lai:
Thng thay than phan con rua,
Len nh oi hac, xuong chua oi bia

nh chua nao, ngi ta cung thay con rua bang a
hay bang go nen con rua, khong ai bao ai, a mac nhien
thanh ra mot con vat huyen b, co tnh cach thieng
lieng, phai ton th, phai knh can, khong c coi lam
thng. Thoi, ng co noi bay, ma phai toi bay gi ay.
Ngi v ha giong xuong khe bao chong, nh day do,
nh khuyen can:
- Rua la e t trung thanh cua c Phat t bi ay,
biet cha? Ngay xa, a lau lam lam roi, luc thay ng
Tang i thnh kinh ben Tay Truc, chnh la nh con rua
ay, ch khong th lam the nao ma i c thien sn
van thuy, ng au c vi bao nhieu quy s, yeu
tinh!? The cho nen thnh c kinh roi, thay ng
Tang thanh Phat th c Quan The Am ngai cung cho
con rua thanh Phat luon... V the khong bao gi nen an
tht rua. An vao th xui quay, lun bai, khong con buon
ban, lam an g c!
Yeu nhau, bao the nao lai chang phai nghe. Hai chuc
nam, song ben canh ngi v be nho, mot niem knh
Phat th Tri, toi khong mot phut nao dam ngh en
chuyen an tht rua. Mai en tan gan ay, vao trong nay,
mot bien co la lung xay ra, khch ong tnh to mo qua
MON LA MIEN NAM
10
mc, khien cho ngi chong a co mot lan quen han li

ngi v yeu e lieu an mot ba tht rua xem sao.
Nhng ma cai viec lieu lnh o khong phai la khong co
c!
Ay la v khoang dam nam tr lai ay, ngay vui cua
ke viet sach nay co the em tren au ngon tay ma ngay
buon th dang dac nh trong oan ket bai th cua vua
ng khoc ngi ep ho Dng. Mnh c rnh mot c
hoi g e lieu oi thi van xem ra the nao, th trung
ngay vao luc Tong thong Eisenhower het nhiem ky, hai
ong Kennedy va Nixon tranh nhau lam Tong thong.
- Noi chuyen dang dai, de ghet!
- Th a bao mnh ng buon ma! em vang, nam
khong ngu c, mnh mi loi nhng bai tuyen ngon cua
hai ng c vien Tong thong My ra coi, roi day m re
ma, oc luon ca nhng bai van co ong cho hai ong. Mot
cuon sach tuyen truyen cho cong dan Kennedy a lam
cho toi chu y: cu than mau ra ong Kennedy, nam o gan
tam mi tuoi, chnh la trng ban tuyen truyen cua
ong; cac anh em ong i khap moi ni ho hao c tri bo
phieu cho ong khong ngt, nhng giup viec cho ong ac
lc nhat, chnh la nhng co em gai ong hoat ong bat
phan mo da, di muon van hnh thc khac nhau.
11
Cac co i khong con thieu mot cau lac bo, mot hoi
lien i phu n nao; cac co dien thuyet va lay long phu
n cho ong anh; nhng tai tnh nhat la cu than mau va
cac co em cua ng c vien Kennedy kheo lam cac banh
ngot e bieu cac ban gai tng quan xa va khong quen
gi kem theo mot cuon sach mong trnh bay rat ep.
Mot cuon th xanh mau hy vong? Hay o la mot ban
sao may bc danh hoa cua Gauguin, Van Dyck? Khong,
th hoa g cung khong bang. Cuon sach nho be gi bieu
cac c tri o cha ng mot bao vat gia truyen cua dong
ho Kennedy: b quyet nau canh rua. Xin mi cac ban gai
c tri tren toan bo nc My c theo o ma lam, cac ban
se tao hanh phuc cho chong con va cac ban se thay
thien ng khong au xa, ma chnh ngay tren trai
at!
oc the, toi thay hay hay; nhng lam cho toi suy ngh
thc nhieu, phai la t luc co tin ien loan truyen cung
the gii: Kennedy ac c!
Khong hieu tai lam sao t o, luc nao toi cung ngh
ti mon canh rua va, thng em, vao luc chap chn sap
ngu, toi hay lien tng en mot cai a tay trang c
bong ra, ng mot th nc ong anh vang, tren tha mot
nhanh toi, vai ba lat ra-i, lap la lap l vai mieng tht
MON LA MIEN NAM
12
hung hung mau vang o! Phai, toi tng tng canh rua
cua ngi Au My nh the o, nhng chang biet an the
th co ngon khong nh? Ngi Au My an tht nga, tht
ech, th cung c i; nhng bao rang ho thch canh
rua th qua la t khi oc tap sach co ong cho ng c
vien Tong thong Kennedy, toi mi thay lan au tien nh
vay. Rua an co giong tht ba ba khong? Tht no dai va
nhat? Va an uong th cach thc lam ra the nao, h... co
Nam?
Toi co mot co ban nho quen nhau t cau chuyen i
lay lat Con Tranh det chieu va biet nhau t mot sang
thu i hai la so ua nau canh vi ca cm e cung an
trong mot tup leu tranh tren con. Yeu qua the la yeu,
co gai be mien que Sa ec! Nay, co phai ruong ngi
ta cho bong hoa bang lang nay la bieu hien cua tnh
yeu moc mac khong? ma quen mat nh, bao gi em
lay chong? Ma yeu nhau qua the nay, en khi anh ve
thanh vi v, em co buon khong?
Ngi con gai be nho khong biet g het, ngoai nhng
chuoi gi dang dac ngoi be ba, moc chan lam chieu kiem
tien, ch biet cam cui vao bep e nau het mon nay en
mon kia lam vui ngi ban mang nang trong long noi
biet ly x s.
13
An uong khong co g het ca: vai trai ieu xao vi tom,

an vao mot buoi chieu co gio hay hay; mot chen mu
trom tra he; mot noi ca chay khong lot vo, khong anh
vay, kho lat an vi cm nguoi; mot chen de cm chien
nham nhot buoi toi trc khi i nam, hay may con oc
gao cuon theo loi b cuon cham am giam t an vao luc
ng xot ruot... Ch co the thoi. Nhng phai trong thay
tan mat ngi con gai be nho o xao nau, che hoa cac
mon an va e len cho mnh dung, ta mi co the cam
thong c s trang trong len cao en mc nao va ta
khong the khong ngh rang nhng mon qua hen o, oi
vi co Nam, con quy hn la cac ba cac co thanh trnh
trong vi sn hao hai v.
Sinh lam con nha ngheo, co ch biet con cua, con ech,
la rau bo ngot, con ca nham rao, cung lam la mieng
huyet heo luoc an vi gao lua oc, ch co bao gi biet
vay yen, sucut hay camambe Osia la g. An tht con
rua, co nhien toi phai hoi co Nam va co nhien mot hom
toi a c thng thc mon rua chnh cong lam theo
kieu mien que Nam Viet.
- Tri i! Sao anh lai co the v con rua vi cua inh?
Co le x s anh, ngi ta keu cua inh la ba ba, va
em nghe cac ba Bac di c noi chuyen th ngoai ngi
MON LA MIEN NAM
14
ta an ba ba thng lam, hoac theo kieu tan, hoac theo

loi ran hay om vi chuoi xanh, au phu, rieng, me, iem
them may la ta to hay rau ngo. ay, cung vay, ngi
ta cung an cua inh, nhng cua inh va rua co hng v
khac han nhau, cung nh tht vt ta khong the nh tht
vt xiem, hay khong ai lai co the so sanh con ca ngap
vi con ca sat, ch v le cung la loai ca.
Khong ai bao cho toi biet o th, ngi ta an tht
rua theo cach thc nao, cung nh toi cha su tam c
b quyet nau canh rua cua em gai co Tong tong Kennedy
ra sao; nhng may mon rua cua co Nam nau cho toi
thng thc hom o a lam cho toi cht cam thay nh
va mi nghe thoang thoang au ay mot hng lan hoa
vi hng xuan luc cung vi ngi yeu treo len mot nh
nui cao tren a Lat.
Co nhng ngi sanh an muon thng thc mon an
g, het sc gi cho ky c v cua mon o trong khi che
hoa mi va long. An ri, s tanh, ma cho gia v anh
at mat ca v cua chnh con ri; an de ham ma cho la
sa va tay gng qua tay e cho mat mui hoi, hoac pha
mam tom an cha ca ma cho nhieu ru va chanh qua,
lam mat ca v cua mam tom, an nh the tc la am sat
cac v can ban cua mon an, thc bat tri ky v. Toi
15
thch mon ba ba tan, ba ba hong su, ba ba om duyen

dang, trien mien, nhng an en rua ma that goi la
thng thc, can phai an theo hai mon chnh ma co
Nam a lam cho toi. o la mon rua xao va mon xe phay
goi bap chuoi.
Luc con ngoai Bac, toi a c trong thay mot con
rua to bang cai nia ln len phi nang trc en vua
Le. Rua nh the, toi a cho la ln lam nhng sau nay
xem sach th cha tham vao au het.
Trong hai mi nham loai rua song trong tri at,
ngi ta a tm thay nhng con to bang ca mot cai
chieu rong nhat, can nang ti nam tram k, nhng trai
lai, lai co nhng con song hang tram nam ma khong ln
hn mot ban tay, ta co the cho vao tui basuy i dao
ma khong ai thay.
Ngi ta bat no ra sao? Ta thng van tng ch co
hai th rua: rua nui va rua song, rua snh. Thc ra,
ngoai hai th o, con co mot th rua bien na. Rua bien
an tht ca, tom va nhieu khi bat vt, bat le nh chp
nhoang; con rua song, rua snh th thng an reu, an
say nhng cung khong che tom ca, neu chang may
nhng con nay sa vao mieng chung; bi v rua bien, rua
song hay rua nui eu co mot iem giong loai chim la
MON LA MIEN NAM
16
chung co mot cai mieng khong rang ma hai mep th ran

nh sng, thng goi la cai mo.
Nhng ngi an tht rua khong thch nhng th ln
qua v ta co quan niem cai g ln qua eu la than hoac
la ma. Rua ly tng cho ngi ta an tht la th rua ln
bang cai a tay. Theo cac sach Au My thuat lai th t
nam 1708, ngi Au chau a thch an tht rua, ai uy
Francois Leglat a viet trong mot cuon nhat ky cua ong:
Tht rua cung ta nh tht tru nhng an thanh hn
nhieu. Nha tham hiem Marc Antoine Rendu an tht rua
ha qua cung viet: Canh rua la vua canh va khong che
nhng con rua ky la khong co vay nhng toan mnh boc
mot tam da nh kieu mot nha vo s thi Trung co.
Con rua co Nam lam cho toi an hom ay khong ky la
en nh the; no giong nh cac con rua thng, ch khac
mai no hung hung vang. Co noi:
- Rua an the nao cung c, ch co mot ieu nen nh
la th rua qua, mu en nh qua, an khong tot. Ngi ta
lai bao rang an rua qua cung nh an cua inh ma cut
mot cang th de sanh bnh cui. Chang biet co ung hay
khong? Con rua ma em mua c hom nay la rua vang,
an vao phat tai, anh dung i, ch c ngoi ma nhn em
hoai vay ?
17
Co Nam tiep them cho toi mot mieng rua xe phay.

Co noi:
- Anh an i, ngot lam. Em lam ky, khong co s au
bung au. Ngi ta bao rang lam cai giong rua nay ma
khong lau cho kho nc th de sinh au bung. Anh a
thay em lam roi ay: tht kho ma chn nh. Co ngi
cho len lo nng roi troc mu ra. Em khong the. Em cho
vao noi, trong noi co san muoi hot; em rang muoi, khi
nao muoi nong th bo rua vao.
Thay muoi no cung ng bac ra voi; phai i cho
muoi vang va tan thanh bot, hay bac noi ra. Luc o, rua
mi thc chet va tht no luc ay mi thc san. Em cay
nap ra, bo ruot, co trng th lay trng; oan, lay dao
lach tht, xe phay, cuon banh trang, gia au phong, rau
ram va he, nh the nay. Anh phai cham am nc mam
t co pha giam va ng, an vi o chua mi ngon, anh
a.
An kieu nay th thng thc c chan v cua mon
tht rua; ngi ta thay thoang thoang mot chut tanh ta
nh cai tanh cua so, cua hen, them cai chat ngot cua
tht ga chan ch ma lai man mat ta nh tht vt xiem.
Thu thc la toi khong thay cai g ta tht tru nh li
ai uy Leglat a noi, song an en cai nc leo rua luot
MON LA MIEN NAM
18
th phai nhan la ngon, nhng cai ngon ay van khong

phai la cai ngon ao e cua tht tru, hay tht bo con,
ma la cai ngon du hien, thanh canh va kn ao, ta
nh mon ga gio nau vi sa sam, y d, them chat tanh
tanh thu v cua mon ha ma ta an song tren b bien
Vung Tau hay Long Hai.
Ong nao cho an nh the la thanh canh qua, muon
am a hn mot chut, nen dung mon rua xao: tht rua
rang len roi chat ra tng mieng bang con c, cho vao
chao xao vi cu hanh, gia them th rau g tuy y, xuc ra
a, an luon vi mot hai tp ru a cay, ta cam nh
an ba ba hong su cua Tau. Neu cho vao noi gia nc,
un len va bo them may mieng su su, ca rot, tong cu
va vai cai chan ga ac ham len, ta se cam thay cai v
ba ba cay dung.
Nhng an thc cho thch khau nhng ngi sanh
thng dung mon rua hap cach thuy: tht rua chat ra
tng mieng nho, cho ung phan lang sa sam, y d, ai
quy va bach thc, i cho tht rua that chn va mem,
em ra an, sng ong than khau khong chu c.
Hap cach thuy nh the hi lau.
Trong khi ch i, nhng ong bm nhau co the lay
may cai chan rua ra nng len nham nhap. Chan rua
19
nhieu gan; ta cap chan ga the nao th gan chan rua

cung ta ta nh the; nhng co nhieu ngi bao gam
chan rua khong co sng bang lay nhng cai vay tren
mai no nng chay len ma nham ru - chet cha, gion
c tanh tach ma bui qua the la bui! Nay, cac trai noa
cua Tay, toi o co the em ra ma b c ay!
Rua cach thuy a c roi ay, mi ong lay ra dung.
Hup may tha th ma coi, ong thay mat ruot lien; nc
khong beo nhng ngot; mui tanh cua rua quyen lay mui
y d, bach thc tao nen mot v rieng ta nh tht nai
t, ma lai ta nh tht ran, nhan nhan, the the, ma lai
trn l cuong hong nh canh yen. An ma sng khau
cai nh the, chang la a qua roi sao? Nhng co nhng
ngi ky lam, pham an mon g la la co tm ra vai tnh
chat bo beo cua no cho ky c mi nghe. V the co ong
ban a nghiem khac bao toi:
- Tri! Neu rua ma ch co the th au co quy! No quy
v cai khac kia...
- Bam, cai khac ay la cai g?
- Con rua cung nh con trau, ong a, khong co mot bo
phan nao cua no ma khong c viec. Cai mu va cai
yem cua no em phi dung e boi va lam thuoc cha
cam phoi, cam gan, cam than, cam tim cua tre con; mat
MON LA MIEN NAM
20
no phi kho tr chng au rang hay lam, con tht no th

khong the nao noi xue... ngi ta bao an c tram ngay
th v chong yeu se manh, co ong gia sau mi tam tuoi
lay v hai mi chn tuoi ma bon nam sanh lien hai a
con trai ay!
Toi tiec la luc viet bai nay khong co sach Kinh
nghiem Y ly ong phng e truy cu xem nhng li
noi cua ong ban ung c bao nhieu phan tram; nhng
co mot ieu toi biet chac la chnh giong rua manh lam,
co mot sc song tuyet ky, ma lai song lau nh Banh To.
Nam 1938, ngi ta a tm thay My nhng con rua
ma tren mu con han nhng vet an hoi bay mi
nham nam ve trc, luc xay ra cuoc Nam Bac phan
tranh.
Lai va ay, ngi ta mi bat c mot con rua tren
mu co khac so 1844. Th ra con rua nay song t nhat
cung c tren 120 nam nay va xem bo dang th van
con manh lam.
Nhng pha ky luc song dai - theo s hieu biet co han
cua nhng nha t nhien hoc - th la con rua ma ngi
ta a tang N hoang Eugenie. Theo nha nghien cu
Ambroise Randu, luc con rua nay theo N hoang i Ai
Cap e khanh thanh kinh ao Suez no a c 140 tuoi
21
tri. Gia ng, no b lac. Mai ve sau, ngi ta mi

thay no - nhng thay au? vung Kim T Thap! Quoc
vng Farouk e Nh (Farouk II) nuoi no trong Hoang
cung. Bay gi no la thng khach cua vn thu Le
Caire, thu o nc Cong hoa A Rap Thong nhat va tnh
en nay c hn 250 tuoi.
phng ong, rua la mot trong t qu (lan, ly, qui,
phng), khong nhng la v rua bao iem lanh, ma con
c coi la tng trng cua tuoi tho cua con ngi. Thc
ra, rua khong nhng song lau ma lai con manh lam. Cac
nha t nhien hoc cho biet mot con rua nui bnh thng
co the cong mot a tre tren lng ma i lai thong tha
hang cay so. Mot con rua ln My co the ch phang
phang mot gi ay
(1)
nang bay mi k tren cai mu
ng knh bon mi lam phan cua no.

The ky trc, nha bac hoc Thuy ien Alexandre
Kestern muon gi xac mot con rua lam ky niem, tm
cach giet no i ma loay hoay hang thang khong biet
giet noi. Thoat au, ong ta treo con rua len cao, cho au
no vao trong mot thung phuy nc, va lay day buoc co
no lai, e cho no ngat hi dan. No van song nhan.
Kestern lay mot cai kim b am thau oc no: no van c
(1)
G.I = Government issue, ch ngi lnh My
MON LA MIEN NAM
22
song luon. Ong ta ben ngam no vao ru co pha chat

cyanure de potassium: Vo ch not. Rut cuoc, ong phai ap
dung phng phap cua ong Sai Gon: tram thu no nh
la tram Trnh An! Mot tuan sau than the no con ca
quay, bon chan duoi ra va thut vao trong mu, con cai
mo th van can!
Mot con vat dai sc va song dai nh the, co nhien
phai la con tht ly tng cua nhng nha dinh dng
muon tm sc manh bang mon an.
Thu nho, hoc ngu ngon cua La Fontaine, chung ta
thng van yen tr rua la mot giong vat cham chap va
khong hoat ong: s thc, khong phai the. Co nhieu
giong rua biet loi con gioi hn ca ca, hang trieu cay so
lan; con rua nui, rua can th Anh, ngi ta a thay
co con i du lch ti 350 cay so trong vong hai nam.
Rua ao Galapagos i thung thnh t nam en bay cay
so mot ngay, khong biet moi; nhng la vao bc nhat la
ong Dng co mot giong rua leo nui nh kh va treo
len cay e kiem thc an nh vn.
An mot mon an la ma va nham nhot ma lai va cam
thay ly ky nh the, ai ma lai khong thay long mnh
phi phi nh co canh bay. Co Nam ng day, i thung
23
thnh vao nha trong, lat cai long ban, bng ra mot cai
a, at trc mat toi va noi:
- The nao? Anh an tht rua thay lam sao?
- Cung c, la la mieng.
- Nhng cha tham vi cai nay...
- G vay?
- Trng rua. An rua ma khong thng thc trng, tc
la cha an rua vay.
Toi nhon tay cam mot cai trng len coi. Luoc roi,
trng rua co sac trang, tron va noi len nhng tia mau
o. No lung bung nhng dai, can v th co nc va mot
cai mang mau vang sam. Cai trng o va mut vao th
a troi en co roi, nhng ng co nuot voi vang, hi
ngi ban hau an! Th can nho nhe nhng cai trng o
ra, anh se thay no ran hn trong o trng ga, ma quanh
nh sap, va nhai va ngam ngh th co y bui hn va
cung thanh hn. Nay, an them mot hai cai na, tuyet
tran, phai khong anh?
O, thao nao cac nha t nhien hoc khong ngt ca tung
trng rua.
Sach thuat rang vao khoang dam chuc nam ve trc,
Cam Pu Chia, cong viec kiem trng rua c qui nh
theo mot sac lnh cua nha vua, va trng cua nhng con
MON LA MIEN NAM
24
rua qu song eu phai em tien cung nh hoi trc

nc ta tien len nha vua nhan, que, vai, com hay vay,
yen. S d vay la v trng rua an thch khau, a anh,
ma con v mot le na la no hiem.
C vao mua con nc, rua cai cung ong c nh
heo nai vay. ng song thanh nhan, tnh mch, cac
em keo nhau i tm chat an ong khong phai v nh
en ten cac anh viet tren la, tren hoa, viet tren vu tren
mong, nhng chnh la e giet cai sau co oc, xay mua
tnh ai, dng niem yeu... the he!
Oi chao, cac cau rua luc o lay le d qua. Y nh cac
bo tre lu manh long hanh cac quan nc hien nay
e chiem long cac n ca s, cac cau rua giao chien cc
ky ac liet can nhau ch choe va tm u cac mieng khoa
ta ki o e vat nga nhau ra. Anh nao thang, dat em
yeu i hng tuan trang mat - mot tuan trang mat keo
dai ti hang tuan, co khi ti gan mot thang!
Man the! Chang may hoi, co rua a co bau. Thng
thng, co e mi mi lam trng, nhng ngi ta a
tng thay co nhng con rua bien ln e ti ba, bon tram
trng lam ba lan. Nhng du la thuoc loai rua bien, rua
song, rua at hay rua nui, chung cung cao at ma chon
25
trng xuong, v the, trng rua khan hiem va do o

thanh ra mon tien.
Va an tht rua, va nhan nha suy ngh, mot mnh
nh the, mnh t nhien thay trng rua a ngon lai ngon
qua chng la ngon, ma tht rua a qu lai qua chng la
qu. Va mnh tng chng nh luc ay co Nam co lam ba
con rua na mnh cung c an... bay!
em ay, trang chieu xuong manh ging ke ngoai
vn. Tieng con kuenh quang va con trang hiu ru toi
vao nhng giac ngu ay nhng mong lanh: toi thay
mnh lai deo dai nh hoi hai mi tuoi va i mai, i
mai, qua thien sn van thuy nh rua, en mot cuoi tri
kia co may xanh, gio tm... va mot ben bai lau co gio
thoi hat hiu, toi bong thay mot ngi yeu a may nam
nay khong gap!
26
MON LA MIEN NAM
CHUOT THT
The la het. Bao nhieu thanh tam, vi cong trnh thc

trang em e muoi c mot lien tht chuot em len cho
con gai o thanh tan v het trong giay phut ch v
mot ch khong. Khong an. Khong the nao an c. Ghe
lam. May a chau nhat nh khong dam an. Co nhieu
ngi chong von a la ngi ken an khong the nao
chu noi, nhng v chieu v ch ci ma khong noi g.
La v cai lien tht chuot muoi kia la cua ba gia v le
me em t An Giang, len cho v chong con T - ma
chuot An Giang, khoi phai noi, ai cung biet la noi tieng
ngon nhat mien Nam nc Viet. Toi nghiep no lay
chong a mi mot nam nay ma cha co c hoi ve tham
que. Nh lai luc no con con gai, ch them oc gao va
thch chuot ma dam th mi hoa mi c an mot ba.
Khong phai v An Giang hiem chuot - trai lai nhieu la
khac - nhng ch v tai nha khong co con trai, nen
khong co ngi i san chuot ve an. Bo tien ra ch mua,
27
oi vi con nha ngheo, la chuyen khong may ai ngh ti.

Song que, them chuot qua ma phai nhn; bay gi co
tien o thanh muon an tht chuot chac g a co, ba
gia nha que mang lien tht chuot muoi bieu con, h hng
la ca nha ngi con gai cng cua mnh se tiep nhan mot
cach niem n va thng thc say me, khong ng va
mi m nap lien ra th, tr ngi v, ca nha eu ha hoc
mieng ma keu len mot tieng vo ngha, cha thay ghi
trong t ien.
Co phai tai o thanh ngi ta khong biet an tht
chuot khong? Hay tai anh chong Bac Ky khong thay ai
an tht chuot bao gi nen nghe thay noi tht chuot th
b va? Khong phai. Bac Ky, tai cac mien que, co khoi
ngi an tht chuot, nhng anh ch nghe thoi ma thc
mat th cha thay ai an bao gi. Anh ta quan niem rang
nhng ngi an uong nh the la an uong lem nhem, ban
cung bat ac d mi phai an tht chuot; phai chi co tien
e an tht ln, tht ga, tht bo, tht vt th chac chan
khong co ai ngh ti chuyen an tht chuot bao gi. Vao
en ay, anh ta i dao ch Ban C, xom Chieu, oi ba
lan a thay co ngi xach hai cai long lam bang day
kem ban chuot, moi long o hai chuc con, ln bang
chng cai cm tay, con song nguyen, con nao con nay
MON LA MIEN NAM
28
venh rau ra, phnh phnh lo mui, ging mat ra nhn

thien ha mot cach nhang nhao nh nhng thang an
cp. Ay the ma ngi ta cung keo lai mua ong ao
e. Hai tram, hai tram ri, mot chuc con. Ngi mua
chuot ch vao tng con, ngi ban, y nh the mot tay
hat xiec, bat ung tay lien, loi ra khoi long, quat anh
et mot cai xuong at, con chuot chet hoc mau mom
giay may cai roi i t. Ma tuyet nhien ngi ban luc
bat chuot khong he b mot con nao ung en cai mong
tay!
- Thay vay, toi van a ngh rang chac g chuot o a
la chuot ong nh ngi ta van noi! Hn the, toi yen
tr cac tay ban chuot o la may anh chang nguy tao dan
vn ruong va chuot cua ho la chuot cong an ban an
thu, an d an day ma hang em ho van bat c cong
ranh, snh lay, tha ma mo a, an vao cha biet ngon
lanh, bo beo au ma hay thay ngay la rat co the b tho
ta, hay dch hach.
V yen tr nh the, Bac roi vao Nam, toi nhn
nhng ngi an tht chuot vi nhng y ngh ac biet:
va s, va ghe. en khi vao ay song vi ngi ban
au goi tay ap mien Nam, i ay i o va em khuya
nam nghe v noi chuyen ve cac mon ngon vat la, toi
29
phai noi la toi ngac nhien khong chu c v tht chuot

khong phai la th an chi an bi nhng la mot thc
pham gia dung, mot mon an c nhieu ngi a chuong
va ca tung hn ca tht ga, tht vt, tht rng, tht cho.
An thoi noi a con nho xong roi, hai v chong sau
khi tien khach ra ve, ngoi uong nc vi nhau di
gian hoa thien ly. Khong hieu v lien tng ra sao, v
bao chong:
- Anh co thanh kien rat ky. Luc nao anh cung quan
niem ga ro ti la nhat, phai chi hom nao em lam mot
mon tht chuot ram man cho anh xi, anh se thay ga
ro ti, ngong ro ti, vt ro ti, khong i en au het. Anh
tng cai m hai con ga song hom nay em lam la nhat
roi ? Khong, anh i, m ay khong tham vao au vi
m chuot, no vang, thm ma an lai khong ngan, an mot
lai muon an hai, an ba, an bon, an mai khong thoi.
V chong song vi nhau mai roi thanh ra cung phai
chu ng nhau. Mi au thay noi an tht chuot th ghe,
khong muon nghe noi ti, dan dan, no quen i, v muon
noi g mac ke; nhng sau, mnh to mo, chu y hn mot
t, th thay cung la la va mac du khong muon an th
xem sao nhng khong thay kinh tm nh trc na.
MON LA MIEN NAM
30
Khong. Muon e cao tht chuot the nao i na th anh

chong Bac Ky cung c lac au. Nhng mot hom kia i
ve tham que co Nam, ban v, anh chong t nhien thay
long mnh lang lang v cap vi co Nam i ch, anh thay
chnh co cung ca ngi tht chuot va mua ve may chuc
an chi. Ngi co ep, giong co hu tnh, mat co lai
lang: the la chet anh an ong, t nhien nhn thay cai
g cua co cung ep, li noi nao cua co cung hu ly co
duyen va anh ta muon an th xem tht chuot ra the nao
ma ngi ep ca ngi het li nh vay. Cai mau me cua
anh an ong a tnh anh cho chet cung khong bao gi
thay oi. Nhng von a biet tnh a nghi cua v, anh
van lam bo giay len ay ay e cho chnh v phai
khuyen nhu ng lam buon co Nam, anh ta mi khong
che ong che eo. th an, a lam sao cha? Anh ta nghe
ben nay, ngo ben kia, lam ra cai bo ngac nhien het sc,
nhng rut lai cung c bam co Nam i het cac day hang
ch e xem co la chuot.
Luc o bat au mua ma. T luc ma bat au tha
tht cho en khi ma xoi xa suot ngay suot em, chang
c ch An Giang, bat c ch nao cung bay ban chuot
nh thanh th ngi ta ban hang anh cap P.X. bay
ban la liet hai day he ng. Tren th tri, di th
31
chuot: t nhien anh cam thay neu mnh khong an tht

chuot th thanh ra ngi moi r cung nh mot ong mac
quan ao sang trong lac vao mot the gii khoa than hoa
thanh mot quai thai mot d nhan - neu khong muon
noi la quai vat.
Ke t luc ay, anh cam thay ghe tm mot phan
nao. Thc tnh, ngh th kinh, nhng co nhn thay chuot
bay ban ch th cung chang cam thay s hai hn khi
ta nhn thay ban tht heo, tht cho, tht rng hay tht
ga, tht vt. Chuot san c em ve ap chet roi em
thui, lot da, mo bung, lay bt m ch cha lai la gan roi
em ngam nc phen, tht chuot o dan len sau lan lan
xuong mau, trang phau phau va lang bong nh da ngi
trinh n; co oi cho lai ng hong len. Khong, khong,
cach g anh cung phai nhan vi toi rang cai da tht mn
mang ay ha hen khong biet bao nhieu, hap dan khong
biet chng nao va tr phi anh la Lieu Ha Hue khong
noi g, ch neu anh cung la ngi nh toi th muon g
anh cung phai lien tng mot cach tuc tu va toi loi en
than the ngoc nga day day san uc cua co Nam Trng
Ga - chang g cung noi tieng la ngi ep Long Xuyen
mot thu.
MON LA MIEN NAM
32
Co noi vi v toi, nhng lai lung lieng con mat ve

pha toi:
- Ch T a biet qua roi, la la phai noi, nhng anh
T ay co le cha biet ro nen c noi nghe chi. Cai
giong chuot nay thui len roi lot da an mi thiet ngon,
ch em nhung nc soi th trong nh chuot chet snh,
khong nhng a khong ep mat ma an vao lai khong
thm. Bi the, chuot ban ch hau het eu em thui
vang roi lot da khong co ai ban chuot song tr phi phai
chuyen ch t tnh nay sang tnh khac, t nha que ra
ke ch.
Toi a c thay ngi ta mua chuot song ch xom
Chieu, ch Ban C, nhng muon thc biet ngi ay
thch thu tht chuot en chng nao th mot buoi sang
ep tri nao phai i dao cac ch An Giang xem ngi
ta mua tht chuot tng bng nh the nao. Khong phai
ch co dan que mi an tht chuot nh Bac ta van thay,
nhng th dan cung c say me tht chuot luon: nay, ong
ngh vien mua ba chuc ay, hai tram hai mot chuc co
ban khong? Con ba Bay ban chap pho, chu Tieu map
xe ch che chuot khong beo va kem ti muon bo i,
nhng khong biet tiec re lam sao lai ru nhau quay lai
33
tra hai tram mi lam ong mot chuc, thoi ban ca i

e ve cho sm sua co hn khong, ba Sen.
Th ra khong phai ch co v toi va co Nam Trng Ga
me tht chuot ma ban dan thien ha eu me. Toi bat
than nh co lan a thay co co vao tiem cam o tnh
cam ca ra va day chuyen lay t tien, ra gan o mua luon
ba ky sau rieng an cho a i: en mua cai th trai cay
nay ma khong c thng thc, mot so ngi cam thay
mnh thieu thon, au kho va coi nh b tri bac ai. Vao
c thang bay thang tam, nhng ngi a co lan c
thng thc tht chuot roi ma khong c an tht chuot
co le cung vao cai trang thai tam ly cua nhng ngi
cam day chuyen va ca ra e an sau rieng cho ky c.
Thc en bay gi toi khong biet cai sac ep hu tnh
cua co Nam Trng Ga anh hng en ba chuot tht au
tien bao nhieu phan tram, nhng toi thanh thc tin
rang khong co mon tht nao ma lai bien che c thanh
ra nhieu mon nh tht chuot. Tht bo nhieu lam ch co
bay mon, tht de o bon nam mon, tht ga tht vt cung
nam sau mon la cung, ch tht chuot th co the che bien
ra c mi mi hai mon, ma en luc an quen roi
MON LA MIEN NAM
34
mon nao cung hap dan, mon nao cung la va mon nao
cung co nhng hng v khac nhau.
Toi phuc co Nam va v toi a cho toi thng thc bon
mon an chi lam liet: Chuot la lot, chuot cuon, chuot
xe phay va chuot luc lac. Nhng lam cho ta sng ca
khu giac, th giac va thnh giac cung mot luc co le la
cai mon chuot nng vang tren than hong, m rt xuong
than chay xeo xeo, boc len mot mui thm iec mui con
hn ca bun cha bam va cha mieng cua ngi Ha Noi.
Ngoi au xom cuoi xom ch ngi thay mui thm cung
bat them va phai chi ong mot cau cho... a tc! Ru
e nc nhat ngam sam va bm bp, ha tho mot tram
ngay lay len uong roi gap mot mieng vang ngay nh
mui da ong, nong hoi hoi, cham nc mam sa t, iem
may si xoai thai ch roi nhai rat t t va lay hai ngon
tay nhon mot t rau thm, mot t hung cay hay mot t
ngo tay, anh se thay - quai! Sao cai tht nay no mem
the nh, ma lai ngot, ma lai thm mot cach rung rn,
me ly the nh!
An en ba mieng, ru bat au lam cho cai chat xam
xam trong au ngi an ong xao ong va anh ta nh
lai co mot ngay mi mi lam nam ve trc, anh a
trnh trong d mot ba goi ca cua mot ngi ban gia
35
mi, ma khong bao trc cho anh biet se an mon g.

Ngoi vao ban, biet la chu nhan mi an goi, anh ta
choang ngi len, liec con mat hoi y kien ngi ban
ngoi ben canh th ngi ban nay cung khong biet thng
thc mon nay luon; nhng v xa giao, hai ngi bam
nhau bao c an ba mot vai mieng xem sao th rut cuoc
chnh hai cha lai an ky nhat, va ca ngi mon goi nay
nhieu nhat.
Ba an tht chuot au tien cua toi tai An Giang cung
y nh la ba an goi o mien Bac Viet Nam: Nhng
khong le au lan au gap ngi ep ma lai c an t t
mot cach pham phu tuc t coi sao cho tien, toi anh
phai lam ra ve khanh an xin mot chen cm, vien c
khong uong c ru nhieu.
An tht ga, tht bo, tht vt, tht heo, xong mon nay
th oi mon khac, ieu ay ai cung thay roi va co nh
the th ngi an mi la mieng va khong thay ngan. Oi
chao, en cai tht chuot th huyen dieu lam: nhau tht
chuot roi, en luc an cm lai dung toan nhng mon
chuot luon, vay ma chang thay ngan mot ly ong cu, trai
lai van c ngon , an muon... chet cm ma mieng van
c muon con an na. Me khong e au cho het la mon
chuot bam nho xao rau mo om cap vi banh trang nng
MON LA MIEN NAM
36
va mon chuot xao bau an va mat va thm, ta ta

nh cm tron vi trng cay ma lai an them vi may
ngon rau sang chua Hng vay.
Qua tnh la ru luc ay a nga nga nhng trc mat
v, mnh phai tnh toan o lng tng cau noi khong
dam ca ngi co Nam Trng Ga qua mc, s v buon.
Th qua em ay ve en nha, v chong nam tro chuyen
vi nhau, v gi lai ba an ban ngay va noi:
- Khong, c ke ch Nam lam an a kheo lam, nhng
anh cho cai mon chuot bam nho xao rau mo om hom
nay la nhat th em khong chu. e hom nao co ai ve
Hau Giang, em gi mua vai chuc lam may mon la hn
na anh an th chac chan muon chet luon.
Biet la luc nay la gi quyet nh e ma nnh v
khong co the mat se sng len mot ong, toi phai lay
mot cai giong rat vui ve tre trung:
- Thoi, em ng noi, nghe ma them. Them luon ca
em na ay!
Nh c gai vao long t ai, v ti han mat len:
- Anh co the tng tng em se lam cho anh nhng
mon g khong? S s lam bon mon thoi, nhng bon mon
anh me chet mat. La mon chuot p ngu v hng chng
mot tieng ong ho em kha vi nc da, ay vung lai
37
chng mi lam phut e gi lai hng thm, mon chuot

p hanh, toi sa bo lo, mon chuot kho mem sau khi ram
vang va mon chuot xao lan. Nhng cai tu cua em la
mam chuot va kho chuot. Mua nc, chuot nhieu, an
khong het em thui i, lot da, chat au chat uoi lam
mam e danh an quanh nam; con mua nang th lam
chuot, p vi la lot, em phi thc ky e lam kho, an
con sng hn ca kho nai, kho bo, kho ca sat...
Trang chieu vao na tam ging, lung linh bong la
cay thien ly. Xa xa co tieng chim em. Ngi v lim
dim con mat, tha hon ve x mong co giong chim keu
len nam tieng mot lan va noi nh m:
- Anh i, nh khong biet bao nhieu, yeu khong biet
chng nao nhng cai rng lat ma em sinh song khi con
be nho. Phai roi c vao cai c ma nay ay, em hay i
xem ngi ta san chuot, vui nh hoi. Anh khong the
tng tng nhng tay san o giau kinh nghiem va
thong thao nghe nghiep cua ho en chng nao. Trong
mot cai bai co nhng cay lat nga nghieng ho biet la co
chuot i qua, i pha nao, lam o au va biet nh the
roi ho em nhng cai ang ra giang mac khu vc o
theo hnh ch V, noi mot cach khac la ho bua giang t
pha e vay chuot lai khong cho chay ra ngoai. cuoi
MON LA MIEN NAM
38
ang, ho at mot cai lop ln bang day kem che theo

kieu cai nm m ca, mieng ln long nho va co day kem
am ra tua tua e cho chuot a mac vao o th ch co
the thay ca t ma khong con ca sinh. Bo tr xong
xuoi, ho lay nhng cay ma ap giap au hay thung sat
tay khua am e lam cho chuot hoang s chay t pha
mieng ang vao lop.
Bat nh the co khi mot bon ba bon ngi v c
dam bay chuc con. Neu khong muon am qua, co ngi
dung en mang xong. Ba bon ngi cam ba bon cai en
mang xong en ni co chuot a c kham pha t buoi
tra hay luc tri chang vang: ho chieu en mangxong
vao khu vc co chuot lam cho ca mot vung sang loe nh
the My tha hoa chau e tm quan ch. Nhng chuot hi
khac ngi mot chut: thay sang choi chung s hai nhay
ca ra va b choa mat, khong the chay nhanh c na,
the la b bat hoac b cha am loi ruot keu choe choe.
Ngh cung tai tnh: trong tat ca nhng giong vat co
le khong co loai nao khon ngoan lanh len a mu a ke
nh giong chuot. Chung ben nhay ve u moi bo phan:
i lai thong tha trong em toi ma khong vap te, o la
nh he thong rau ria hai ben mo va phan long au
dai hn long mnh mot chut; chung anh hi ngi
39
rat nhay cung nh cac vat ma ngi ta dung anh ba;

ngoai ra lai co mot kha nang truyen giao cach cam rat
manh, nh the ma chung bao hieu cho nhau nhanh y
nh the ra a moi khi trong xa hoi cua chung co con b
bay, b anh hay an phai ba. Hoi u ngan ay u iem
chuot co the xam lang loai ngi de nh bn, ay the ma
rut cuoc chung van b loai ngi che ng va at di cai
ngam no le. Ay la v ngi ta a tm biet c mot
khuyet iem cua loai chuot ve th giac.
- Noi gin sao, em? Thay the nao ma lai dam bao
chuot yeu ve th giac?
- Ai chang tng mat chuot loi ra va en lay lay nh
the la tinh, cha the ma cac cu van noi mat c tho lo
nh mat chuot. Ay vay ma tho lo la mot chuyen ma
yeu lai la chuyen khac. Ngi nha que khong hieu song
v kinh nghiem hay oc sach co xa nao khong biet, qua
quyet rang cai tam mat cua loai chuot tng oi ngan
va hep va iem ac biet nhat, ly ky nhat, la mat cua
chung ch nhn c theo mot chieu, khong the lung la
lung lieng, liec doc liec ngang nh nhng co gai va
chang trai bm.
Biet ung khuyet iem ay, nhng ngi san chuot
bang cha khong bao gi tien en pha chung t ang
MON LA MIEN NAM
40
trc mat. Nhng dung cha am chuot, khong ham may.

Bat song chuot la ieu ang ke hn. Muon bat song,
cung khong may kho: ho dung cho e bat hi hang nao
co chuot nhieu. Biet c to chay roi, ho ao hang, chu
nao hoang nhay ra th chop lien cho vao long bang day
kem. Tuy nhien, thng thng ngi ta khong ao
hang lam g cho mat cong: tm c mot hang chuot roi,
ch mot ngi va ch mot ngi thoi cung co the bat
c hang dam chuc chuot. Ho lay mieng hang lam can
c, roi t o i tm cac ngach bt kn lai va ch e lai
mot ngach thoi. oan, ho lay rm am chat mieng
hang ot, un khoi va quat cho khoi lua vao trong hang
anh mot tran hoa mu quyet liet. Ngoi ch mieng
ngach qua nhien ch mot luc th thay chuot bo, chuot
con, chuot bo lao, chuot nhi ong, loc nhoc bo ra v
khong the nao chu noi khoi no lam cho chay nc mat
nc mui hat hi tc th nh cong lc tha lu an cay
vao nhng ngi bieu tnh chong oc tai ap bc.
Anh i, anh i, muon noi cach may i na anh cung
khong the nao quan niem c cai tai san chuot cua
ngi nha que vi tat ca s tham hieu ve ac tnh vat
ly, ve i song, ve tap quan va ban nang phan ng cua
ho ve loai chuot.
41
Chuot co the song lau nhat chng ba hay bon nam,

nhng thng thng la khong tho noi qua mot nam neu
song ngoai ong ruong bi v chung phai oi au vi
nhng bat trac va ieu kien khong thuan li ve thi tiet
va kh hau. Em nh co mot lan co mot cong ky nghe
gia ten Hong c Ton a ve vung em e nghien cu
ve nghe nuoi chuot lay tht an theo khoa hoc, nh ta
nuoi ga My hay nuoi chim cut. Theo ong ta th thng
mot con cai song vi mot con c ch khong chi bay
ba, nh a so ngi ta. Khi con cai t mot thang ri
en nam thang th no chu c va co the sanh san e
truyen t nhc ton. Thi gian t khi thu thai vi con
c cho ti khi sinh e, khoang chng hai mi mot
ngay va trung bnh moi la con cai sanh c tam con.
Moi nam mot con cai co the sanh bon ban.
Tam con chuot con thng gom bon c va bon cai.
Ma thuat ai tnh lai quay lai cai vong truyen thong: t
mot thang ri en bon nam thang, tam cap nay lai ha
sanh moi cap tam con, tam tam sau mi t, tu trung
mot con chuot cai tnh s s mot nam cung cho ra i
c khoang ba bon tram chuot con chuot chau, chuot
chut va chuot chut. Tuy nhien, khong phai chuot bat c
vung nao cung sinh san theo mc o noi tren. Co
MON LA MIEN NAM
42
nhng vung kh hau thch hp, thc an de dang, chuot

sanh san nhieu hn na, nhng trai lai co nhng vung
kho kiem an th tng oi e t hn: ch e khoe vao
mua ma con mua nang th cai e (khong biet bang
thuoc nga thai hay theo phng phap Ogino-Knauss?).
Em con nh co mot lan i xem hun chuot, em a thay
co ngi bat c ca mot o gom hai v chong va mi
ba con o hon hon, cha m mat. A nay, ngoai Bac co
biet ieu nay khong nh?
Ngi v nam sat lai gan chong hn va noi nho nh
tiet lo mot b mat g ghe gm lam:
- Chuot con, cha m mat, ngam ru, ha tho bach
nhat tr het bnh suyen ay. Anh co biet the khong?
- Khong. Nhng hnh nh a lau lam lam roi, anh co
oc mot bai bao Phap cua mot nguyen ai s Tay Ban
Nha viet ve nhng con chuot bao t, nhng con chuot
mi ra i cha m mat.
- Ho co noi rang nhng con chuot o tr khoi chng
hen suyen nh em va noi phai khong?
- Khong. Dung chuot e cha benh, chac la ngi Au
My cha biet va co le luc nay ho con ang nghien cu.
Chuyen chuot bao t ay thuoc ve pham vi an uong.
- Tri i! Ngi Au My cung an tht chuot hay sao?
43
- e yen cho anh noi, em thng a. Nguyen ai s

Tay Ban Nha ma anh va noi o, luc ay lam ai s
Trung Hoa, di trieu Man Thanh. Hoang e Trung Hoa,
Tay Thai Hau co mot lan mi ai dien cua mi tam
nc Au My en d mot ba tiec oc nhat vo nh, khong
tien khoang hau. D ba tiec ay ve, ong ta viet mot hoi
ky day bang mot cuon sach, thuat lai t cach to chc,
trng bay, le loi thu tiep, an uong cho en chi tiet cac
mon an ma ngi au bep cua nha vua a nghien cu
va nau nng e cho quan khach thng thc trong hoi
hop, kinh hoang, va tan thng lien tiep suot ca tuan la v ba tiec ay keo dai trong suot ca tuan, ch sao!
An uong say sa roi, ai muon ngu co phong rieng va
ngi ep nh tien hau ha; ai co cong viec phai i, c
t nhien roi lai ve an; con ai muon anh bai, an thuoc,
th sang mot khu rieng co u cac th te oan xa hoi
c dung tha ca roi lai quay ve ma an uong, an uong
the nao ky cho thch khau th thoi. V oc thien hoi ky
o tren di hai mi nam nay roi, anh khong the nh
het chi tiet cac mon an la nhat, qu nhat va ngon nhat
the gii e ke lai cho em thng; ch nh trong cac mon
ay co mot mon keu la sam th. Sam la cay sam, th la
chuot, sam th la chuot sam.
MON LA MIEN NAM
44
- Ky, sao lai co th chuot g la chuot sam?

- Nguyen ai s Tay Ban Nha thuat lai rang en mon
an ac biet ay th co mot ong quan ng len gii thieu
trc roi quan hau dng len ban tiec cho moi quan
khach moi cai a con bang ngoc trong co mot con chuot
bao t cha m mat, o hon hon hay con ca quay ngha la mot con chuot bao t song. Bao nhieu quan
khach thay the chet lang i bi v neu phai theo giao
te ma an cai mon nay th... nhat nh phai... tra lai het
nhng mon g a an trc o. Moi ngi nhn nhau. Tay
Thai Hau cam na xuc con chuot bao t an e cho moi
ngi bat chc an theo. Con chuot keu chi ch, ngi
tinh mat thay mot tia mau vot ra... Hoang e Trung
Hoa thong tha va nhai va suy ngh nh the muon keo
dai cai thu an tuyet dieu ra e cho cai thu ay tham
nhuan tr oc va c the. Va Ngai noi: Mi ch v.
Nhng khong mot v nao ung ua, c ngoi ra ma
nhn. Tay Thai Hau ben ci ma noi ua: Toi tiec
khong tham nhuan c cai van minh Au My cua cac
ngai, nhng rieng ve cai an th toi thay qua cac ngai
cham tien, khong biet cai g la ngon la bo. Ve mon o,
cac ngai co le con phai hoc nhieu cua ngi A ong.
45
Khong mot ong nao tra li v co le cac ong ai dien

ay en luc ay eu ban tn ban nghi khong biet an chuot
bao t nh the la van minh hay man da. Tuy nhien
ngi ta co the chac chan la cha co mot nc nao tren
the gii lai co mot mon an tinh vi, qu bau, cau ky en
the bao gi. Chuot mi e em nuoi trong long knh cho
an toan sam thng hao hang va uong nc suoi, en
khi e ra con th lay nhng con o nuoi rieng cung theo
cach thc o e cho sinh ra mot lp chuot mi, nhng
lp chuot mi nay van cha dung c. C nuoi nh the
en i th ba, chuot mi thc la thap toan ai bo,
ngi ta mi lay nhng con chuot bao t cua the he mi
nay ra an va an nh the tc la an tat ca cai tinh hoa,
ben nhay, khon ngoan cua giong chuot cong vi tat ca
tnh chat cai lao hoan ong, cai t hoan sinh, trang
dng bo than cua cay sam von c y ly ong Phng
at len hang au than dc t co ch kim trong tri at.
- Noi nghe ma bat rung mnh. The cai ong ngoai giao
o co noi trong ai dien mi tam nc Au My co ong
nao dam an cai mon sam th o khong?
- Chnh cai ong ai s Tay Ban Nha nham mat lai
th an nhng ong thu thc rang va cho vao mieng can
MON LA MIEN NAM
46
mot cai thay chuot con keu chi ch, ong ta voi vang chay
ra ngoai, le ra, va mot thang sau con s. Sau nay, em
cau chuyen o noi vi may v ong y s, ong ta biet rang
ngi Au My khong biet an mon ay qua la cham tien
va may ong gia con cho biet them rang chuot thng
nuoi bang sam a bo het sc roi, nhng neu tm c
giong chuot chu ma nuoi bang sam theo cach thc noi
tren th con bo gap tram lan na.
- Bo anh gin em sao? An chuot chu? The anh co biet
cai giong chuot chu ra sao khong a?
- Biet qua roi. Hoi nhat trong giong chuot la giong
chuot chu ch con g! No xau: mom dai, mat mu d, i
ng cham chap, long xam xam tiet ra t ang xa mot
mui hoi rnh rnh ch ngi thoi cung u buon non lon
ma roi, con noi g an tht. Ay the ma sach Tau lai noi
rang tht chuot chu an ngon hn ca cac giong chuot
khac. Rieng anh luc con Bac a co lan noi chuyen an
tht chuot vi mot nha s tre tuoi cung hoc vi anh
trng s ang. Nha s ay qua quyet a nhieu lan an
tht chuot chu va cam oan rang giong chuot chu s d
hoi ch la v bo long, neu thui that can than, lot da, cao
ky th tht no ngot va thm kinh khung, co le khong co
47
mot th sn hao hai v nao sanh kp. Ma lai co tieng

bo dng ch kh con hn ca hai cau va cao ho cot!
Na em ve sang, sng ri t tach tren la hoa thien
ly. Trang lu i. May bay nang ne bao hieu mot cn ma.
Chong bao v:
- Thoi, vao i. Nam sng lam nang mnh khong tot.
Va luc o, co tieng chuot reo ang sau canh ca.
Nam tren nem trang, xoa hang toc en ra, v mi hoi
chong:
- Hom qua, chuot lat reo, hom nay chuot lai reo na.
Chac la nha co khach hay la sap phat tai cai g ay.
- au co! Chuot lat reo khong phai tin co khach hay
phat tai nh ngi ta van tng au.
- The th bao iem g?
- Bao mot ieu tot lanh hn the nhieu. Bao iem em
sap co con.
Ngi chong nam sat lai gan v hn, nam lay ban
tay v va ht vao bo ngc thm thm mui hoa thien ly.
Ma bat au ri. Gio lanh te te. V na say na tnh,
noi khe vao tai chong:
- Nay anh, khong biet ngi ban anh noi tht chuot
chu bo dng ch kh co thc khong? Neu qua thc, em
MON LA MIEN NAM
48
se kiem giong o anh an thng thng va anh nh cho

thang cu mot a em na nhe, e no ngu mot mnh
buon, toi nghiep!.
49
KHO
Muon cach g i na, toi yeu th toi c bao la toi yeu.

Yeu Sai Gon qua, Sai Gon i, bi v Sai Gon la tri hoa,
at ru.
Ru uong bat c loai nao, bat c au, bat c gi
nao. Uong cho ky a th thoi.
Toi yeu Sai Gon la v ru ay a lam, ru au
nanh; ru Vnh Ton Tam; ru thuoc uong vao khong
te thap, khoi au gan, khoi snh ruot; ru e; ru
congsi; the roi lai con nao la whisky, cognac, nao la
ru Minh Mang nhat da luc giao sinh ngu t, ru
dau, ru nep than..., tram th ba ran ru... uong vao
a mat ca ruot gan, lai co bao nhieu th nham dieu ky,
hoi lam sao khong ha?
Nay, anh c th cat mot mieng ban hay mieng coc,
cham t ti mam ruoc, a cay, co phai sng cai ong
than khau qua lam khong? Khe, oi xanh, cu kieu, ba con
tom kho hay vai cai xng x quach, ay the la ta a
MON LA MIEN NAM
50
co may th nham ly tng; e lam cho noi bat len cai

v cua chat nc co men len roi. Anh gi cai ly len
mi ban Do! roi ha hoc mieng ra ngu am. Anh t
nhu: Ngay xa, o Phu, Ly Bach uong ru cung ch
pho" en the la cung". Va co luc t anh khong noi ra
nhng ngh tham trong bung anh la trch tien, khong
biet tren thien cung co toi g ma b ay oa tran ai"
ni ha gii, kho en the nay, ch vi cai tai va cai c
cua anh, nhat nh la phai nam co thien ha ma vat nga
xuong at en, cam khong cho a nao c cat au len
e ht th cai khong kh danh cho cac sieu nhan - ma
chnh anh la mot". Do na i, cac bo! Do!
Ru tot, o nham lai ngon, uong ca ngay ca em
khong chan. Nham mai cu kieu, tom kho, trai coc, bi,
xoai va mt chan roi, ta lai goi lo tai heo, b cuon, hay
vai chuc ong pha lau cham vi lap chu chng... Mon
nhau g cung ba che, ay the ma bao nhieu th o eu
khong co ki-lo nao ca oi vi mot mon nhau khong
tien khoang hau la kho. Co kho i vi ru, ru mi
thc la tuyet a!
The th khong co biet kho la g khong, hi ong ban
Bac Ky than men?
51
Kho khong phai la mot hnh dung t, nhng la mot

danh t; kho la mot bien the ch khong phai la mot
trang thai; kho la mot thc te ch khong phai la mot
phng phap.
Khong co mot ngi nao trong chung ta dao tren
nhng va he thanh pho Sai Gon lai khong tng thay
nhng ong mat nghiem nghiem nh suy ngh rat lung
ve the s nhan tnh, nang ly ru len uong va a cay
mot con tom kem cu kieu. Con tom o ch la mot hnh
thc cua kho. No la mot th du rat ngheo nan ma ngi
viet bai nay bat cht neu ra, ch thc ra kho khong
phai la mot mon an, nhng la ca mot he thong ph
nhieu, gom nhng mieng ngon vat la thien hnh van
trang...
Thc vay, an coc th ch co coc thoi, an ln ch co
ln thoi, an ech ch co ech thoi. Nhng an kho th la
an khong biet bao nhieu th, v i nay co bao nhieu
sinh cam, gia suc an c th tc la co bay nhieu kho
ch i ta. Nhng kho ma c ngi ta thng thc,
ton th va qu men nht, o la kho tom va kho ca.
ay, pham ai a cam mot coc la-de a len mieng, thay
eu a biet kho tom; ngoai Bac, nhng hom ma dam
MON LA MIEN NAM
52
gio bac, chung ta cung a tng dung mon o e a cay,

nhng khong co g la lam ma cung khong... pho cap.
La la kho ca. Cai th ma ta van goi la ca mam kho,
ban tng ky, tng ta, cai th ca mam kho ma moi khi
ta qua ngo Phat Loc, Hang Mam Ha Noi, van xong ra
mot mui tanh ti, en nhc au, buon non, ay a
thanh ra mot mon an rat pho thong, khong at tien
lam, nhng c thng thc ao e la thng thc.
Trc khi co chien tranh, thng ngi ta ch thay l
th mot t ngi an ba ngoi di cay en ban kho. Tat
ca von lieng cua ho ch la mot cai met tren co mot t
kho mc, kho ca uoi, kho ca nhai, kho ca tra, kho ca
man; kem vao o, mot hon a va mot cai hoa lo nho
nho bang at hay bang mot hop bt-quy tren co mot
cai manh. Khach qua ng len cn ghien, keu mot ly
ba xi e hay mot ly ru thuoc va mot mieng kho.
Ngi ban hang lay mot mieng, tuy theo ngon tay anh
ch, e len tren manh sat, nng phong roi at len hon
a, lay bua ap cho kho giap mat. Nh the, no mem.
Khach nhau lay ngon tay nhon mieng kho, nhai bom
bem nh My nhai keo cao su, c mot hi ru, roi moc
tui tra tien i thang, khong co oi hoi g het.
53
Ay ay, trc kia, di mat toi, ngi ta an kho nh

the ay.
Nhng bay gi Sai Gon than yeu, kinh te liet
ging liet chieu, ngi dan t tien khong dam t thng
nhng mon nham sang, toi thay ky nghe an kho tien
bo vt bc, cung vi nghe thuat nhau nhet: ngoai la-ve,
ba xi e, bay gi ngi ta ru nhau uong bay mi hai
th ru thuoc khac nhau, mi bon th ru manh lo
canh, ru cac ke, bm bp, th co nhien kho e nham
ru cung phai phat trien ti mc toi a cua no.
Ngi ta oi thung i ban kho, quay ganh i ban kho,
m tiem ban kho. Buon khong biet lam g, m mot cai
ba co u cac th kho e chieu th hng cua ngi ta;
ngoi nha hat cung co tre em kho vao mi; quan ca phe
co ca nhac va so cung e mot cai tu knh ban kho
cham vi chanh muoi hay la tng t. Oi, con noi g en
cac quan ngoai o nh Tan Thuan, Lo O, Xom Mi,
ong Que, Bnh Li: tren la tri, di la kho; trong c
hoa ca mat, khong biet an th nao, bo th nao!
Tu trung, kho co the phan ra lam hai loai chnh la
kho ca va kho tht. Hai loai nay lai chia ra lam nhieu
phan bo.
Ve loai ca, co kho ong va kho bien.
MON LA MIEN NAM
54
Ve loai tht, co kho gia suc va kho da thu.

Kho ong la ca ong phi kho, nh kho loc noi, kho
thoi loi, kho tra, kho sat, kho bong keo... Kho bien la
ca bien phi kho, nh kho goc, kho khoai, kho noc, kho
chim, kho uoi, kho nuc, kho nu...
Ai an kho ca luon thay ngan th co kho tht. Kho
tht, cung nh kho ca, chia ra lam hai loai: loai gia suc
va loai da thu. Trong loai gia suc, co kho trau, kho
nga, kho bo... Ngi mnh khong lam nhieu kho vt,
kho ga, kho heo nh cac chu, nhng an la mieng co
kho coc, kho nhai, kho ech, kho ln, kho chuot...
La mieng hn mot tang na la kho da thu, co kho
nai, kho beo, kho te, kho kh, kho cop. Th kho sau
cung nay ban ti 80 ong mot ky hoi 1954-1955, an chi
cho la mieng, ch thc ra dai c nh la chao rach, ma
lai khai, chang ra cai chet g. Ngi ta bao rang kho
nay tr c ban trai, quy gap tram tht cop ti, vien
le kho thu kh am dng va luc phi kho a lanh c
nhieu tia trong o, tia ngoai tm cua mat tri. Thoi,
th c tin i la thc cho ca lang cung vui. ung hay
khong ung, cai o e ha hoi phan giai. Duy ch biet
rang an cai kho nay, theo li cac cu gia, phai c tht
55
ga va mang tre; khong the, se sinh ra doi trong bung.

Co le v the t co ngi ham kho cop.
Kho uoi an dai khec, e len tht lay bua ap cung
van dai. Kho thoi loi an ba ba ba. Kho loc noi, an oang
v. Bang vao nhng nhan xet cua ngi sanh kho th
ngon nhat la kho chim, kho goc, kho thieu, kho khoai,
kho sat. Gap mot buoi chieu ranh roi, ngoi ca so
trong ra tri nc menh mong, ma long lai rau rau mot
t, sau sau mot t v nh en ngi yeu bat ngan may
khoi, anh nang mot ly ru oc am, nham mot mieng
kho lang-trnh nng va chn ti, anh se cam thay nh
mnh a tra c thu i. Anh nhai kho, cho ru va
kho lien hiep vi nhau, hoa ong vi nhau, tao thanh
mot v the the, ngot ngot; anh se thay the la... het,
i khong con g ang ke na, i a hai mnh th
mnh vui vi ru va kho: qua!.
Nhng du la kho tra, kho loc hay kho lang trnh; du
la kho nai, kho cop hay kho nga ma nham ru th
cung khong nen dung man. Nhau, phai dung kho lat.
Ru tot ma iem mot mieng kho lat vao, mi cam c
het ca cai ngon mui man cua kho, cai ngon tham tha,
cai ngon chan cha khong biet bao nhieu d v. No
MON LA MIEN NAM
56
thm, ma bui, hi ngay ngay ma lai man, ma lai ngot

nh nc mam nh, nhai mai khong biet chan.
Co ai mot chieu nao nhan tan tren con ng
Pasteur, nga ba Le Li, co thay hang toan ngi te
tu trc chua Cha nh d mot cuoc met tinh v ai?
Khong, ho khong phan oi g het ma cung chang yeu
cau g het. Khau hieu cua ho cang len trong long: ho
an, ho uong, va uong va an e lam thoa man cai da day
nhieu oi hoi. Co ngi ng an; co ngi ngoi ghe an;
co ngi ngoi xe may dau gac chan len he e an; co
ngi ngoi xom tren he e an; lai co ngi ham xe hi
lai, tho au ra ngoai keu an. Ho an g vay? An banh
tom; an b bun; an banh m pha lau; an oc; an banh
canh gio heo; nhng muon g th g, mon c ngi ta
thng thc nhieu nhat, nong nhiet nhat va thanh tn
nhat van la mon u u bao, ri rat nhieu dam t len
tren.
cai at quanh nam nang choi nh ay, tang ngi
ta nhiet lam, long luc nao cung c xot nh cao: an cai
mon ay vao mat ruot. Cac ong a qua, ma cac ba cac co
lai a hn; an mot a roi lai muon an a th hai, th
ba... th sau... Chnh toi a thay co mot ba an chi s
s mot luc sau a nh the roi xuyt xuyt xoa xoa, chay
57
ca nc mat nc mui ma co ve nh van con them an

na. , cai mon u u bao, tron dam t o la g vay? Tha, o la kho bo. u u bao, tren at may mieng kho
bo, ti giam t roi rac may la ngo len tren... o, ch
gian d co the thoi, vay ma an vao... phai biet! Ngon
chet ngi i c!
Toi gian lam sao cai kho bo, che hoa than tnh nh
the, an vao a la mieng, lai lanh (tuy co ve hi d chut
xu!), ma c lam sao trong bao nhieu nam tri, ngi ta
khong ngh khuech trng mon o, che ra u u bao,
pha giam t va tron vi kho ca, kho nai, kho heo rng?
Cha biet chng che hoa kho thanh mot mon nh the,
an con ngon hn na, va ngi nao xung phong lam cac
loai kho ngam giam t nh the se hoa ra vua kho ong
hop theo van hoa o hop cua My, cha biet chng...
Trong khi ch i ngay vinh quang o, kho hay tam
song cai i song chat hep trong pham vi quoc noi.
Ngoai viec dung nhau nhet, kho con c ngi ta dung
lam cac mon an khac, tuy la e xai hang ngay, nhng
luc nao cung tao ra c nhng mui v mi, la hn. Moi
mon ngon mot cach, cung nh moi co gai xinh mot ve,
biet ke mon nao trc, mon nao sau bay gi?!
MON LA MIEN NAM
58
ac biet Sai Gon, co le la mon goi. Co muon dung

goi kho sat, goi lang trnh hay goi ca nc, ca lo? Xin
tuy s thch. Mien la trc khi an, phai sa soan cho
u gia v, thieu mot th th kem ngon ngay. Da leo,
ao lon hot, rau ram, tht ba ch, xoai song; may th o
at vao trong mot mieng banh trang a nhung san vao
nc cho mem; gia at may mieng kho ng mong,
ng day, khong to, khong nho; the roi cuon tat ca lai,
cham that am giam t, va chua va man, hi cay hi
ngot. Cha, mat ruot lam sao! Co ai s banh trang va
ao lon hot an ay, co the dung gian d i mot chut ma
van thay thu v t: an kho vi rau diep ca, gia them
vai khoanh trng luoc, ri tng tron au phong ghien
nho, pha them chut giam va iem vai nhanh toi.
Gian d hn mot bc na la xoai tng thai tng lat
nho kep vi mot mieng kho an. Co le an nh the e to
rang rieng kho cung a ngon qua mat roi, khong can
phai them gia v lam g cho phien phc, nhng anh
vay, an nh the cung cha to c cai ngon oc lap
cua kho bang nhng ong Hau Giang, buoi sang, thap
mot ngon en dau len uong nc tra, va uong nc, va
nham kho bom bem...
59
An nh the la an theo kieu bon mon an chi cua

Tau. An nh the vi cm cung c i, nhng khong
may thu. Muon cho ngon th nen xat kho ra cho vao to,
chng len vi m, gia them cu hanh va ng; chn ti,
bac ra an vi rau song, chuoi xanh; cm nong vi kho
chien va van an thung bat chi thnh. Ngi c,
ngi Nhat an tht, an ca van thng cho ng vao
nh the ay va bao giau chat p-ro-tt va li-pt lam.
Ai cho the la l th nau kieu xiem lo: kho ra sach,
tha vao nc soi, un, roi cho con me nhom bap chuoi,
bo rau om, ngo, chua, la que, i chn th bac ra an,
nh kieu ca om vi au van Bac: ngon qua xa, co phai
the khong, co?
Ben ngon en m, trong gian nha nho, v bi them
mot chen cm na cho chong:
Cm trang an vi kho khoai,
Chong hoa v thuan, an hoai quen no
C g phai an vay, yen, bao ng, gan hu, tong cu.
C g phai an b-tet, lang-gut bo lo, ga sa, cana
ositong, catsule medong mi c.
Vao khoang thang bay, thang tam, mien Nam nc
Viet thng hay co bao rt: t nhien tri ng nang
MON LA MIEN NAM
60
bong sa sam han xuong, roi gio, roi ma, roi va ma

va gio, nh o ca, o nha en ni.
Gap nhng buoi gio tham ma sau nh the, ha bc
chau liem xuong ma van ngon en hong len, co thung
thang ke cho chong nghe cach lam kho trong nay
th ba an cang noi v:
- Lam cai kho nay cung cong phu lam, anh a. Ve kho
ong, khong co g la lam, cung nh kho tht vay; nhng
lam c cai kho bien, qua la t cong phu. , hom nao
ranh, v chong mnh ve Rach Gia tham ngoai, em se
a anh i xem lam kho bien, vui ao e.
Mot buoi chieu kia, ng tren b bien trong ra muon
trung may nc, anh se thay co nhng oan thuyen ln,
nho tien vao trong ben, y nh nhng thuyen m trong
bai hat giao duyen.
o la nhng thuyen anh ca xa ve. Thng thng,
thuyen nao cung ay nhoc ca. Em la con nha ngheo,
sinh e tren song nc, nen luc nho khong co ngay nao
em khong co mat luc cac thuyen anh ca tr ve, e
chuyen ca len b giup ngi ta lay ba an va mot ca ve
cho gia nh dung kho.
mien duyen hai, rau cai thieu thon, ngi ta hang
ngay ch song rong vi ca th tri thng, bien luc nao
61
cung tha ca e nuoi ngi, cung nh me hien luc nao

cung co sa cho con bu. Thoi th u cac phan loai, cac
hnh thc, cac kch thc, khong the nao tng tng
c: co ca ca, co ca ien, co ca s, co ca lep, lai co
th ca ngi - bi v mat mui no y het ngi ta vay...
- Ua, co ca ngi? Vay ra ngi ta khong anh la
anh sao?
- Anh noi g? Ai anh la anh va anh la g vay?
- Phai, anh ta c tng la ngi ta anh la... Ngi
ta ay la mot nha van Y ten la Curzio Malaparte.
- Anh noi g, em khong hieu.
- Em c yen, e anh ke au uoi cau chuyen cho ma
nghe. Hoi con bng ngoai Bac, anh co oc mot cuon
hoi ky nhan e la Lan da (La peau) cua nha van s
noi tren, trong co chng mi lam ky niem dien ra hoi
the chien th nh ket thuc, quan oi ong minh en
giai phong cho nc Y b cha ap di got cua oc tai
phat xt Mussolini. ai dien cho ong minh luc ay co
ba
anh
hung
ghe
gm:
Roosevelt,
Staline
va
Churchill.
c cai han hanh oc nhat vo nh tren i la c
tam anh en vieng tham e anh dau ngay giai phong
cho dan toc Y, tan chanh phu Y do ong minh ch nh
MON LA MIEN NAM
62
ngam mac dau tan tac xac x v bom giai phong cua
ong minh, mac dau kiet que khong con u cm ma an,
u ao ma mac, mac dau xac ngi van con chat ong
len ngoai ng v c xe tang giai phong e len bep
d nh t giay, cung co gang treo en ket hoa, lay hi
tan ra het len nhng khau hieu ong minh muon nam!
Quan oi giai phong muon nam!.
- Anh cang noi, em lai cang khong hieu.
- Th anh a noi het au! Tan chnh phu Y, luc ay
qua la song trong cai chet, nhng c phai theo ung
nghi le van minh, to chc mot ba tiec sang trong e
thet cac v anh hung giai phong cho nc Y ang
thng. Nhng muon cho ba tiec sang trong, lay g ra
e mi an bay gi? Sau mot cuoc thao luan keo dai mot
buoi chieu va mot na em, cac nha tan hu trach Y
quyet nh: nc Y, en khi c giai phong, khong con
mot cai coc kho g ca, tr mot hai hoc vien nuoi toan
cac giong ca qu ky niem cua cac Tong thong My, Thu
tng Anh, Phap, Nga... luc Y con la ong minh cua ho.
Cac nha hu trach Y ben cho bat mot t ca quy nhat
trong hai hoc vien e lam tiec ai cac v anh hung giai
phong. Sau may mon an chi, nha bep bng ra mot cai
63
a to bang mot cai ging tre con, hnh bau duc, do hai
ngi khieng le me. a trang bong, chung quanh la
hanh la, t, rau cai bay my thuat nh la mot tham co
xanh. Hai ngi trnh trong at len ban. Quan khach
liem moi v mon an ha hen. gia a co mot con ca
rat to. Moi ngi ging mat len cha kp nhn th
au ban, mot ba ngi My, b th cua Tong thong
Roosevelt het len mot tieng roi ngat xu tren ban tiec.
Moi ngi o xo lai cu. en khi ba My kia tnh lai th
ba ch gi tay ra hieu khong noi c. Sau mai, hoi ra
mi biet la ba s... ba kinh tm... ba gm ghiec cai con
ca quy ma tan chanh phu Y a trnh trong lam tht e
mi ong minh xi. Cat ngay i... toi khong the trong
thay con ca nay au... chnh la ngi ta a lam tht
ngi cho chung ta an... tht mot a con gai nho...
Phai, khong phai la ca... ay chnh la mot a con gai
nho.
Malaparte, cung ngoi d ba tiec lch s ay, le phep
ng day trnh bay:
- Tha qu v, tha qu ba, toi nhat nh ay la con
ca. Chung toi goi no la ca ngi (nhan ng). No la con
ca quy nhat trong hai hoc vien cua nc chung toi. Nc
chung toi trai qua mot cuoc chien tranh nh ban, thc
MON LA MIEN NAM
64
qua khong con g het, ch con co con ca nay la qu nhat

nen chung toi tam thanh em lam tht e thet cac ngai
la nhng v anh hung lch s a em bom an en diet
phat xt e giai phong cho at nc khon nan cua chung
toi... Xin mi cac ngai xi th...
Ba b th ngi My giay len ay ay:
- Khong, nht nh khong. ay khong phai la con ca.
ay chnh la ngi, mot a be con ma ho giet tht e
mi chung ta an.
Muon giai thch cach g cung khong the c, nha van
Malaparte ben e ngh em vt i cho ngi dan Y b
oi kho v chien tranh lay ma an, nhng ba b th My
cung van khong chu: ba bat phai lam mot cai ngha a
e chon con ca.
Nha van Malaparte ci ma nc mat chay rong rong,
chap tay lai tha len:
- Tha qu ba, tha qu v, en giai phong nc chung
toi, qu v khong t biet la vo tnh a em en cho
chung toi mot bai hoc: qu v nhan ao khong e au
cho het, qu v thng ngi khong e au cho het, hn
the lai thng ca en con ca na, va muon chung toi
lam mot cai ngha a e chon ca cho mo yen ma ep.
Chung toi rat tham tha ve bai hoc nhan ao ay, nhng
65
kia ka, cac ngai nhn qua ca so ra ngoai ng ma

xem: nha ca b san bang, xac ngi chat ong khong
ai chon cat, con cho cung nh con ngi eu oi tr
xng; chung toi song khong co mieng cm cho vao
mieng, chet khong co mot manh at e chon, the th
con ao au ra tien e lam mot cai ngha a chon ca,
theo tinh than sieu ang cua ngi My van minh, giau
co va ay mot tam long nhan ao?
Ay o, cau chuyen ch co the thoi. Nhieu luc anh a
muon quen i, khong ng hom nay em nhac en cai
giong ca ngi thanh th lai phai nh lai va t hoi:
Vay ra ngi ta khong anh la anh sao?.
Nguyen do la v oc cau chuyen tren cua van hao
Malaparte, hn hai mi nam, nay anh van yen tr la
Malaparte noi ua va ba ra cau chuyen nhan ng e
noi xo cac v anh hung giai phong cho nc Y... Ai ng
lai that... Ma ngay nc ta cung co giong ca ngi...
The th nc Y ngi ta giet con ca ngi lam tht
mi chu mi, ngi My nhan ao khong chu an tht con
ca ngi, bat lam ngha a e chon, con nc ta,
ngi ta em ca ngi ra lam g?
- Oi chao, ca ngi, ca ien, ca thu, ca lep, ca s, ca
g th cung em can ngay tai thuyen e ch i ban
MON LA MIEN NAM
66
khap cac ni trong nc va xuat cang. Nhng muon ban

bao nhieu i na th ca van c la tha ma, thanh ra
ngi ta phai tm cach lam mam, lam kho. Ch co kho
mi gi c lau thoi.
Ca cac thuyen boc len c ch ve va; tai ay, co
nhng ngi an ba chuyen mon ngoi xe ca ra, bo ruot
roi ra bang nc bien chat len ca ong nh la nui vay.
Sang hom sau, ca o c em ra phi tren nhng
gian tre bai bien thanh nhng hang dai tam tap, co
khi ti mot cay so, hoac treo len cho ti khi va bung
th em xuong ra i, roi xat muoi, phi na, phi ky
cho bao gi kho teo i mi chu thoi. Ra nc roi phi
nh the la e cho ca mem, ch mo ca xong ma cho vao
thung thong ngay, ngam muoi mot vai em roi phi len
ba bon nang, kho se cng nhac nh a, an khong can
than, co the gay rang luon.
Toi von khong phai la ngi a ca. en tan luc ln
len, toi tap mai mi biet an cha ca; ngoai ra ca kho, ca
ran, ca chng hay canh ca nau vi rau cai bo may lat
gng, toi an khong chu, ch bi le co thanh kien ca
tanh, nhat la ca man, ca mam th toi s qua.
67
Vay ma mot hom kia, toi a lieu an kho. o la mot

buoi sang mua thu. Lai Thieu, mot co ban va toi nam
trong mot vn mang nam nga mat len tri xem may
bay roi cht ngu luc nao khong biet. en luc tnh day
th tri a xe tra, bung oi, ma chung quanh khong co
hang quan, hang qua nao het. Nhan cau chuyen noi
chi, ong chu vn em en cho chung toi hai bat cm
nguoi, moi bat co e mot mieng kho ca lep.
Luc o, vn vang tanh, ngoai kia tri nang choi.
Chung toi bng bat len an thay ngon khong biet chng
nao. T luc bay gi toi mi biet rang cm nong an vi
kho a ngon qua i roi, nhng an kho vi cm nguoi lai
cang ngon vt mc, ngon khong the nao noi xue. Va
cung t o toi mi hieu tai sao co nhng co con gai Bac,
ngoai th khong an c ca mam, ca man ma vao
en trong nay lai nghien kho, moi thang ba mi ngay
th ca ba mi ngay ch an cm vi kho thoi cung c
ngon i.
S thay oi ky la o, hien gi toi van con ang tm
hieu. Trong khi cha biet ket luan ra sao, toi ch biet
ci kh luc thay ma con Chau, con Khng, con Giao
suot ngay e doa lu con, tho co ong nao th lai len ra
ch mua kho bo, kho mc... ve e an vi nhau mot cach
MON LA MIEN NAM
68
vo cung thch thu. Cac cai chu Ba Tau lam tien that tai
tnh. Mot mieng kho t xu, ch bang cai mong tay, em
goi vao mot cai tui nho ngoai e nhan hieu Hai con
voi Ba con chuot... ban mot ong, tnh ra at vang
tri, ay the ma tre con c mua nm np suot ngay.
Thay the, ong My cung lam kho goi vao giay bac, trong
khoa hoc khong chu c, roi en ong Ma Lai A, ong
ai Han, ong Nht Bon eu co kho goi giay tung ra th
trng, an do tien cua tre con moi nam khong t.
- C g tre con! Mnh mang tre cho co le, c chnh
mnh an kho goi giay cung me... Nay khong biet ngoai
quoc ho cho them cai chat g vao kho ma no lai ngon
khac han kho chan phng cua ngi mnh the nh?
Chong khong biet tra li v ra sao. Ca hai cung nhn
nhau, khong noi va hnh nh co mot luc ca hai cung nh
lai co mot buoi sang mua thu nao o, trong mot cai vn
mang Lai Thieu, co mot ngi an ong va mot ngi
an ba - luc ay con la ban - cung ngoi tren mot cai
chieu trai di at an cm nguoi vi kho.
- An kho ngon en nh the ma cam tre no an, phai
toi.
V ci va bao:
69
- Neu khong co ba kho hom o, sao ma co lu tre

ngay nay, mnh nh?
Trang Vung Tau sau bieng biec, nc Vung Tau em
en dang len, ap uop vao b, nghe the thiet nh bai
hat ru x Quang.
Thnh thoang ve ngh mat mien duyen hai nay, hai
v chong m ca nhn ra tri nc, co lan thay niem
hng y nhac dang len trong long lai muon cung nhau
gay lai khuc an cu ngay nao, trong mot vn mang
Lai Thieu, hai a an hai chen cm nguoi vi kho roi
ngu tren bai co co nhieu bong mat.
Nhng ngi v en na em gan sang lai lac au
khong chu nghe li chong. La v na em ve sang, co
nhng lan chp loe len chan tri, roi trang lan, roi
gio ln noi len: ay la ma nguon, ay la chp be...
Ngi v khe noi vao tai chong, nh the s co ai nghe
thay cau chuyen long ma ci chang:
- Anh i, quen lam sao c buoi sang mua thu nam
ay, hai a mnh con son tre, an cm vi kho ma ngon
nh an vay an yen... Mieng kho siet chat an tnh cua
em lai vi anh... nhng co nhng buoi that la ky la...
An kho ngon qua, em ngh xa ngh gan... va khong hieu
lam sao co mot vai luc em thay s... nhat la nhng hom
MON LA MIEN NAM
70
co chp be ma nguon nh em nay... Em thay long xon

xang, anh a, v em ngh... em ngh khong biet nhng
thuyen anh ca bien e ve lam kho th gap bao to
nh the nay, ho biet tranh vao au... Em ngh... phai
anh a, em ngh rang mieng kho lam cho ta an vao mat
ruot ha long... nhng cung rat co the v mieng kho ma
co nhng gia nh tan tac, v chong t biet sanh ly...
, chnh vao c nay ay, anh a, v chong mnh
nhan mot ngay bao rt u hiu ngoi quan qut vi nhau
e an mot ba kho ngon lanh th dan chai mien be
thng lai lo s, mat an mat ngu v o cung la c tri
ma bao, nhng ngi i bien thng de lam moi cho
ca... Mot tieng chim keu khac khoai khac thng, mot
giang tri hi la, mot ngon gio xoay chieu - phai, ch co
the thoi ma lam khi co the lam cho bao nhieu ngi u
e net mat, lo s mot thien tai xay en.
Ay la nhng ngi nha lo cho ke ra i, khong biet
song chet ra sao va ch con biet chap tay lai ma cau
Tri khan Phat phu ho cho chong con ho i en ni, ve
en chon, khoi phai chon xac vao mieng knh nghe ni
bien ca.
i! i nhng ngi thanh tha, co bao gi ngh ti
nhng ke mang the noa ra anh bac vi trung dng e
71
cp cua Long vng mot la ca em ve ban ti hay

lam kho, cho chung ta ngoi thng thc canh con khon,
v ep?

Mon La Mien Nam PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Mon La Mien Nam PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

1

MON LA MIEN NAM(1)

MON LA MIEN NAM

Co ngi oc cuon Mieng ngon Ha Noi(1) cua toi

mieng tht ga muon che hoa cach g i na cung van c

MON LA MIEN NAM

y v, v mnh an vao mot mieng ma cam thay ho cho

nh em, yeu ai th yeu lo lieu, thch cai g th muon

MON LA MIEN NAM

chen mu trom... thoat mi nghe, may ma du khach

Viet mien Nam ma v loat bai nay thay thng men

MON LA MIEN NAM

Thoi cung la may: phe dan chu My thang, mnh a

Len nh oi hac, xuong chua oi bia

MON LA MIEN NAM

mc, khien cho ngi chong a co mot lan quen han li

MON LA MIEN NAM

An uong khong co g het ca: vai trai ieu xao vi tom,

MON LA MIEN NAM

ta an ba ba thng lam, hoac theo kieu tan, hoac theo

thch mon ba ba tan, ba ba hong su, ba ba om duyen

MON LA MIEN NAM

chung co mot cai mieng khong rang ma hai mep th ran

Co Nam tiep them cho toi mot mieng rua xe phay.

MON LA MIEN NAM

th phai nhan la ngon, nhng cai ngon ay van khong

nhieu gan; ta cap chan ga the nao th gan chan rua

MON LA MIEN NAM

no phi kho tr chng au rang hay lam, con tht no th

tri. Gia ng, no b lac. Mai ve sau, ngi ta mi

nang bay mi k tren cai mu

ng knh bon mi lam phan cua no.

G.I = Government issue, ch ngi lnh My

MON LA MIEN NAM

song luon. Ong ta ben ngam no vao ru co pha chat

MON LA MIEN NAM

rua qu song eu phai em tien cung nh hoi trc

trng xuong, v the, trng rua khan hiem va do o

MON LA MIEN NAM

The la het. Bao nhieu thanh tam, vi cong trnh thc

oi vi con nha ngheo, la chuyen khong may ai ngh ti.

MON LA MIEN NAM

venh rau ra, phnh phnh lo mui, ging mat ra nhn

phai noi la toi ngac nhien khong chu c v tht chuot

MON LA MIEN NAM

Khong. Muon e cao tht chuot the nao i na th anh

chuot: t nhien anh cam thay neu mnh khong an tht

MON LA MIEN NAM

Co noi vi v toi, nhng lai lung lieng con mat ve

tra hai tram mi lam ong mot chuc, thoi ban ca i

MON LA MIEN NAM

mi, ma khong bao trc cho anh biet se an mon g.

MON LA MIEN NAM

va mon chuot xao bau an va mat va thm, ta ta

chng mi lam phut e gi lai hng thm, mon chuot

MON LA MIEN NAM

ang, ho at mot cai lop ln bang day kem che theo

rat nhay cung nh cac vat ma ngi ta dung anh ba;

MON LA MIEN NAM

trc mat. Nhng dung cha am chuot, khong ham may.

Chuot co the song lau nhat chng ba hay bon nam,

MON LA MIEN NAM

nhng vung kh hau thch hp, thc an de dang, chuot