You are on page 1of 38

TRNG TH PT PHM THNH TRUNG

MC LC
TRANG

NI DUNG
I.PHN M U:
1/L do chn ti:
2/Mc tiu nghin cu:
3/Nhim v nghin cu:
4/Cc phng php nghin cu:

II.PHN NI DUNG:
1/Lch s ca vn nghin cu:
2/C s l lun ca ti:
3/Thc trng ca vn nghin cu:
4/Ni dung nghin cu v kt qu nghin cu:
A/NI DUNG NGHIN CU:
A.1) tng gii phng trnh hm, bt phng trnh hm.
A.2)Mt s c trng c bn ca hm s .
A.3)Bt phng trnh hm.
A.4)Phng trnh hm lin quan n tam gic.
A.5)Bt phng trnh hm lin quan n tam gic.
A.6)Cc thi hc sinh gii.
A.7)Mt s k thut gii phng trnh hm.
B/KT QU NGHIN CU:

III.PHN KT LUN:
1/Kt lun:
2/Ti liu tham kho:

SANG KIEN KINH NGHIEM MON TOAN-(2006-2007).doc

2
2
2
2
2
3
3
3
3
4
4
4
4
4
4
8
12
17
20
34
43
43
43
44

Ng Quang Dng

Trang 1

TRNG TH PT PHM THNH TRUNG

I.PHN M U:
1/L do chn ti:

rong nhng nm gn y, b mn Ton ca Tnh Tin Giang ca chng ta


c nhng tin b r rt v thnh tch trong nhng k thi Hc sinh Gii cp
Quc gia ngy cng tt hn. C c nhng thnh tch l nh s ch o
chuyn mn ca S GIO DC V O TO TIN GIANG, s n lc ca Qu
Thy C v s c gng ca cc em hc sinh. Qua qu trnh nghin cu, theo di cc
thi Hc sinh Gii v nhng ln chm thi, ti thy rng a s cc em hc sinh cn
cha tho trong vic gii cc bi ton v Phng trnh hm mt cch c bi bn.
gp phn nh ca mnh vo vic h thng li mt cng c nghin cu, gii
ton thi Hc sinh Gii nhng phn c lin quan n hm s, nhng ng thc, bt
ng thc, to s thch th cho cc em hc sinh; gip cc em khng cn ngn ngi
khi gp cc bi ton v hm s. Ti xin c php trnh by chuyn PHNG
TRNH HM .

2/Mc tiu nghin cu:


Nhm h thng kin thc v phng trnh hm, trnh by cc kt qu qua qu
trnh nghin cu phng trnh hm v bt phng trinh hm. Gip cc em hc sinh c
kin thc tt v Phng trnh hm v mt phn ca Bt phng trnh hm, m ra mt
s hng cho cc em hc sinh suy ngh v sng to nhng bi ton mi.

3/Nhim v nghin cu:


Trc ht l thc hin i mi phng php ging dy Ton lm cho hc sinh
sng to tm nhng kt qu mi, li gii hay trn mt loi ton kh, gip bn thn
nm vng hn na v Phng trnh hm, ng thi trao i v hc tp kinh nghim
Qu Thy C T Ton.

4/Cc phng php nghin cu:


*Phng php suy lun, tng hp: kt hp bi ging ca GS-TSKH
NGUYN VN MU vi cc thi Hc sinh Gii rt ra nhng kinh nghim, h
thng li kin thc, m ra cc hng mi.
*Phng php tr chuyn phng vn: trao i tm tnh vi nhiu hc
sinh kh gii nm tnh hnh s dng cc kin thc v Phng trnh hm.
*Phng php kho st: bn thn c tham d cc k chm thi Hc sinh
Gii nn c nm c tnh hnh s dng cc phng php lm bi ca cc em
hc sinh.
*Phng php phn tch l lun: phn tch gip hc sinh nm tht r bn
cht vn , la chn c phng php gii cho ph hp.

SANG KIEN KINH NGHIEM MON TOAN-(2006-2007).doc

Ng Quang Dng

Trang 1

TRNG TH PT PHM THNH TRUNG

II.PHN NI DUNG
1/Lch s ca vn nghin cu:
H nhng nm 2003, 2004, 2005, 2006 bn thn ti c tham d lp BI
DNG CHUYN TON THPT ti Trng I HC KHOA HC T NHIN
H NI. Trong kha hc ti nhn thy kin thc v Ton ca mnh c nng ln
r rt. BI GING CHUYN PHNG TRNH HM V BT PHNG
TRNH HM (ca GS-TS NGUYN VN MU) l mt trong cc bi ging m ti
tm c. c s ng vin khuyn khch ca Thy TRNG THNH PH S
Gio Dc & o To Tin Giang; ti mnh dn chn ti ny nghin cu v
trnh by.

2/C s l lun ca ti:


Kt hp bi ging v cc ti liu tham kho phn tch, tng hp, h thng.

3/Thc trng ca vn nghin cu:


a s hc sinh rt ngi khi s dng phng php ny, rt lng tng trong qu
trnh phn tch tm ra bn cht v vn dng kin thc v phng trnh hm mt
cch thch hp.

4/Ni dung nghin cu v kt qu nghin cu:


A/NI DUNG NGHIN CU:
A.1) tng gii phng trnh hm, bt phng trnh hm:
Phng trnh hm v bt phng trnh hm l mt trong nhng chuyn
ging dy v bi dng hc sinh nng khiu ton. Nghin cu phng
trnh hm l mt vic lm thit thc, gp phn lm phong ph thm kin
thc ton. c bit vi t tng ca Thy Nguyn Vn Mu, nghin
cu phng trnh hm cn gip chng ta gii quyt c nhng hm
ta nh: ta li, ta lm, ...; cc c trng hm c bn ca mt
s hm s sinh bi cc php bin hnh s cp, sng tc cc kt qu
mi trong tam gic, cc k thut gii phng trinh hm, mi quan h
gia phng trnh hm v bt phng trnh hm,

A.2)Mt s c trng c bn ca hm s:
A.1.1/c trng ca mt s hm s cp:
Trong phn ny ta nu nhng c trng ca mt s hm s s cp thng
gp trong chng trnh ph thng. Nh cc c trng hm ny m ta c
th d on kt qu ca cc phng trnh hm tng ng cng nh c
th xut nhng dng bi tp tng ng vi cc c trng hm .
Cc hm s c xt trong phn ny tho mn iu kin lin tc trn
ton min xc nh ca hm s. Nu hm s tho mn cc c trng hm
cho m khng c tnh lin tc hoc c xc nh trn cc tp ri rc
th nghim ca phng trnh hm c th l mt biu thc hon ton khc.
SANG KIEN KINH NGHIEM MON TOAN-(2006-2007).doc

Ng Quang Dng

Trang 1

TRNG TH PT PHM THNH TRUNG

1/Hm bc nht:

f ( x ) ax b; ( a, b 0) .

f ( x) f ( y )
x y
; x, y

2
2

tnh: f ( x) ax; (a 0) .

c trng hm: f

(Phng trnh Jensen)

2/Hm tuyn
c trng hm: f x y f ( x) f ( y ); x, y (Phng trnh Cauchy)
3/Hm m: f ( x) a x ; (a 0, a 1) .
c trng hm: f x y f ( x). f ( y ); x, y (Phng trnh Cauchy)
4/Hm logarit: f ( x) log a x ; (a 0.a 1) .
c trng hm: f x. y f ( x) f ( y ); x, y R * (Phng trnh Cauchy)
5/Hm sin: f ( x) sin x .
c trng hm: f 3x 3 f ( x) 4 f 3 ( x); x
6/Hm cosin: f ( x) cos x .
c trng hm: f 2 x 2 f 2 ( x) 1; x
7/Hm tang: f ( x) tgx .
f ( x) f ( y )

; x, y R, x y k ( k Z )
c trng hm: f x y
1 f ( x) f ( y )
2
8/Hm cotang: f ( x) cot gx .
f ( x) f ( y ) 1
c trng hm: f x y f ( x) f ( y ) ; x, y R, x y k (k Z )
9/Hm lu tha: f ( x) x ; x R .

c trng hm: f x. y f ( x). f ( y ); x, y


A.1.2/Hm s chuyn i php tnh s hc v i s:
Trong phn ny, ta kho st mt s tnh cht c bn ca mt s dng hm
s thng qua cc h thc hm n gin v cc hm bo ton v chuyn
i cc tnh cht c bn ca php tnh i s nh giao hon, phn phi,
kt hp.
Bi ton 1: Xc nh cc hm s f(x) xc nh v lin tc trn R tho:
f(x+y)=f(x)+f(y)+f(x)f(y); x,y (1)
Phn tch: f(x+1)=2f(x)+f(1), c=2c+1 c=-1
Li gii: t f(x)=g(x)-1,
Ta c g(x+y)-1=g(x)-1+g(y)-1+[g(x)-1][g(y)-1]
hay g(x+y)=g(x)g(y) ; x,y (2). Do f(x) lin tc trn R nn g(x) cng l
hm lin tc trn R. Suy (2) c nghim l g(x)=eax. (1) c nghim l
f(x)=eax-1.
Bi ton 2: Cho hm s F(u,v) (u, v l s thc). Gi s phng trnh
hm: f(x+y)=F[f(x),f(y)] (x, y l s thc) (1) c nghim f(x) xc nh
v lin tc trn R. Chng minh rng F(u,v) l hm i xng
(F(u,v)=F(v,u)) v c tnh kt hp (F[F(u,v),w]=F[u,F(v,w)])(2)
Li gii: u,v,w D-1f(tp gi tr ca hm s f)
F(u,v)=F[f(x),f(y)]=f(x+y)=f(y+x)=F[f(y),f(x)]=F(v,u)
F[F(u,v),w]=f[(x+y)+z]=f[x+(y+z)]=F[f(x),f(y+z)]=F[u,F(v,w)]
SANG KIEN KINH NGHIEM MON TOAN-(2006-2007).doc

Ng Quang Dng

Trang 1

TRNG TH PT PHM THNH TRUNG

Bi ton 3: Gi s phng trnh hm f(x+y)=F[f(x),f(y)], x,y R;


vi F(u,v)( u,v,w D-1f) l mt a thc khc hng, c nghim l f(x)
xc nh v lin tc trn R. Chng minh F(u,v) c dng
F(u,v)=auv+bu+bv+c.
Li gii: Gi s F(u.v) l a thc bc n theo u v bc m theo v.
Khi , do F(u,v) i xng nn m=n. T bi ton 2, ta c
F[F(u,v),w]=F[u,F(v,w)], v tri l a thc bc n theo w v v
phi l a thc bc n2 theo w. Suy ra n2=n, hay n=1. Vy
F(u,v)=auv+b1u+b2v+c. M F(u,v) i xng nn b1=b2 v
F(u,v)=auv+bu+bv+c. Theo bi ton 2, ta c ac=b2-b.
Bi ton 4: Cho a thc F(u,v)=bu+bv+c (b 0). Xc nh cc hm s
f(x) xc nh v lin tc trn R tho f(x+y)=F[f(x),f(y)] (x, y l s thc)
(Tc l f(x+y)=bf(x)+bf(y)+c (4))
Li gii:
Nu b 1 th t (4) vi y=0, ta c f(x)=const
1

Khi b= 2 v c=0 th mi hm hng u tho (4)


1

Khi b= 2 v c 0 th (4) v nghim


Khi b 1 v b

1
2

th nghim ca (4) l f(x)= 1 2b

Nu b=1 th (4) c dng l f(x+y)=f(x)+f(y)+c v phng trnh hm


ny c nghim f(x)=ax+c
Bi ton 5: Cho a thc

F (u , v) auv bu bv c

b
( a 0, c=

b
a

). Xc

nh cc hm s f(x) xc nh v lin tc trn R tho


f ( x y ) F [ f ( x), f ( y )], x, y R

(Tc l

f ( x y ) af ( x) f ( y ) bf ( x) bf ( y ) c

Li gii: t f ( x)

h( x) b
,
a

h( x y ) h( x ) h( y ); x, y R
h( x ) e ax .

(5))

t (5) ta c
v phng trnh ny c nghim

Suy ra nghim ca (5) c dng

f ( x)

e ax b
a

Bi ton 6: Gi s

f (x ) l nghim ca phng trnh hm:


f (ax by c ) Af ( x ) Bf ( y ) C ( abAB 0), x, y R (6) .
Chng minh hm s g ( x) f ( x) f (0) tho mn phng trnh
g ( x y ) g ( x ) g ( y ), x, y R

Li gii: Ln lt t:

SANG KIEN KINH NGHIEM MON TOAN-(2006-2007).doc

Ng Quang Dng

Trang 1

Cauchy:

TRNG TH PT PHM THNH TRUNG

u
vc
,y
a
b
u
c
x ,y
a
b
v c v th vo (5), ta thu c cc ng thc:
x 0, y
b
c
x 0, y
b

u
vc
f
(
u

v
)

Af
(
)

Bf
(

)C

a
b

u
c

f (u ) Af ( ) Bf ( ) C

a
b

vc

f (v) Af (0) Bf (
)C
b

f (0) Af (0) Bf ( ) C

Suy ra: f (u v) f (u ) f (v) f (0)


V g ( x y ) f ( x y ) f (0) f ( x) f ( y ) f (0) f (0) g ( x) g ( y ), x, y R
Vy: g ( x y ) g ( x) g ( y ), x, y R
Bi ton 7: Gi s hm s f (x) lin tc trn R l nghim ca phng
trnh hm: f (ax by c) Af ( x) Bf ( y ) C (abAB 0), x, y R (7) . Chng
minh: khi A a, B b
Li gii: Nghim ca g ( x y ) g ( x) g ( y ), x, y R trong lp
hm lin tc l hm tuyn tnh g ( x) x . Do f ( x) x , th
vo (7), ta c: A a, B b; c C (a b 1) (7)
Bi ton 8: Gii v bin lun phng trnh hm:
f ( ax by c ) Af ( x ) Bf ( y ) C ( abAB 0), x, y R (8) trong lp cc hm
lin tc trn R.
Li gii:
Theo bi ton 7: iu kin cn (8) c nghim l A a, B b . Gi s
iu kin ny tho mn. Theo (7), ta chia ra cc trung hp sau:
+T/h: a b 1, c 0 . Khi (8) tr thnh:
f ( ax (1 a ) y ) af ( x) (1 b) f ( y ) (abAB 0), x, y R (8) thuc lp
hm chuyn tip cc i lng trung bnh cng. Vy (8) c nghim l
f ( x ) x ; , R

+T/h:

a b 1, c 0

Khi (8) tr thnh:

f (ax (1 a) y c) af ( x) (1 b) f ( y ) C (abAB 0), x, y R (8" ) .

t:

f ( x)

C
x h( x )
c

. Vy (8) c dng:

SANG KIEN KINH NGHIEM MON TOAN-(2006-2007).doc

Ng Quang Dng

Trang 1

TRNG TH PT PHM THNH TRUNG

h(ax (1 a) y c) ah( x) (1 b)h( y ) (abAB 0), x, y R (8' " ) .


Do (8) ch c nghim hng tu (Xem (7)), v vy (8) c nghim
C
x ; R
c
+T/h: a b 1 . Theo
f ( x) x ; R . T
c C
tu th a b 1
f ( x)

bi ton 6 th nghim ca (8) c dng


(7) suy ra c C (a b 1) . Nu cho R

Bi ton 9: Xc nh cc hm s f (x) lin tc trn R l nghim ca


phng trnh hm: f ( x y ) f ( z ) f ( x) f ( y z ); x, y, z R (9) .
Li gii:
+t f (0) a, z 0 th vo (9) ta c:
f ( x y ) a f ( x) f ( y ); x, y R (9' )
+t f ( x) g ( x) a . T (9), ta c:

g ( x y ) g ( x) g ( y ); x, y R (9" ) . Suy ra

g ( x) x; R

Vy (9) c nghim f ( x) ax ; , R . Th li thy (9) tho.


Bi ton 10: Xc nh cc hm s f (x) lin tc trn R l nghim ca
phng trnh hm: f ( x y ) f ( z ) f ( x)[ f ( y ) f ( z )]; x, y, z R (10) .
Li gii:
Thay y z 0 vo (10), ta c f (0) f ( x) 0 . Vy f (0) 0 . Vi z 0
f ( x y ) f (0) f ( x)[ f ( y ) f (0)]; x, y R (10' )
th
hay
f ( x ) f ( y ) 0; x, y R (10' ) .

A.3)Bt phng trnh hm c bn.


Bi ton 1: Xc nh cc hm s

f (x )

lin tc trn R tho ng thi

f ( x) 0; x R (1.1)

cc iu kin sau: f ( x y ) f ( x) f ( y ); x, y R (1.2)

Li gii:

f (0) 0

ta c f (0) 2 f (0) hay f (0) 0

f
(
0
)

f
(
x

(
x)) f ( x) f ( x) 0 . Suy ra f ( x) 0 . Th li (1) tho
Vy nn
Bi ton 2: Cho trc hm s h( x) ax; a R . Xc nh cc hm s
f (x ) lin tc trn R tho ng thi
cc iu kin sau:
Thay

x y 0,

f ( x ) ax; x R ( 2.1)

f ( x y ) f ( x ) f ( y ); x, y R

( 2.2)

Li gii:

h( x y ) h( x ) h( y ) .
f ( x) h( x ) g ( x) .
t
Khi
g ( x ) 0; x R v g ( x y ) g ( x) g ( y ); x, y R . Theo

SANG KIEN KINH NGHIEM MON TOAN-(2006-2007).doc

Ng Quang Dng

Trang 1

ta c
bi ton 1, ta

TRNG TH PT PHM THNH TRUNG

c: g ( x ) 0; x R . Vy f ( x) h( x) ax; a R . Th li thy tho iu


kin (2.1) v (2.2)
Bi ton 3: Cho a 0 . Xc nh cc hm s f (x) lin tc trn R tho

f ( x) a x ; x R (3.1)
f ( x y ) f ( x ) f ( y ); x, y R

ng thi cc iu kin sau:

(3.2)

Li gii:
Ta c f ( x) 0; x R . Khi logarit ho hai v (3.1), (3.2), ta c
ln f ( x) (ln a ) x; x R (3.1' )
ln f ( x y ) ln f ( x) ln f ( y ); x, y R

(x

( x)
y)

(3.2' )

ln f ( x) ( x) ,

ta c:

(ln a ) x; x R (3.1
")

( y ); x , y R

( x)

(3.2" )

t ( x) g ( x) (ln a) x , ta c: hm g (x) tho iu kin bi ton 2 nn


g ( x) 0; x R v ( x) (ln a ) x . Vy f ( x ) a x ; x R (3.1) tho iu
kin bi ton.
Bi ton 4: Xc nh cc hm s f (x) lin tc trn R tho ng thi
f ( x) 0; x R (4.1)
cc iu kin sau: f ( x y ) f ( x) f ( y ) ; x, y R (4.2)

2
2

Li gii:
f (0) a,
t

f ( x) a g ( x ) .

Khi

ta

g ( x) 0; x R (4.1' )
vi
g(0) 0 Thay
x

y
g ( x) g ( y )
g(
)

x
,
y

R
(
4
.
2
'
)

2
2
x
g ( x)

g( )
; x R
(4.1)
v
(4.2)
.

2
2

g ( 0) 0

x y
g ( x) g ( y)
)

; x, y R
2
2
2

g (0) 0,

y0

Suy

g ( x) 0; x R

c
vo

ra

hay g ( x y ) g ( x) g ( y ); x, y R

f(x)la
const. Th li f ( x) c
theo bi ton 1 th g ( x) 0; x R va
tho iu kin bi ton.
Bi ton 5: Xc nh cc hm s f (t ) lin tc trn R tho iu kin
2 xy f ( y ); x R (5)
sau: f ( x) max
yR
Li gii:
T (5) ta c f ( x) 2 xy f ( y ); x, y R (5)
Thay x y t vo (5), ta c f ( x) x 2 ; x R (5)
2 xy f ( y ) 2 xy y 2 x 2 ( x y ) 2 ; x, y R
Suy
ra
m
2
2
2
2
max 2 xy f ( y ) max x ( x y ) x suy ra f ( x) x ; x R .
Vy
yR
yR
2
f ( x ) x ; x R (kt hp vi (5). Th li thy tho iu kin.
g(

SANG KIEN KINH NGHIEM MON TOAN-(2006-2007).doc

Ng Quang Dng

Trang 1

TRNG TH PT PHM THNH TRUNG

Bi ton 6: Xc nh cc hm s

f (t )

lin tc trn R+ tho iu kin

x y xy f ( y); x R (6)
sau: f ( x) max
yR
2

Li gii:
Tng t bi ton 5, ta c f ( x) x 2 y xy 2 f ( y ); x, y R
Thay x y t vo (6), ta c f ( x) x 3 ; x R (6)
Suy ra: x 2 y xy 2 f ( y ) x 2 y xy 2 y 3 x 3 ( x y )( x y ) 2 x 3 ; x, y R m
max x 2 y xy 2 f ( y ) max x 3 ( x y )( x y ) 2 x 3 ; x R
yR

yR

suy ra

f ( x ) x 3 ; x R .

Kt hp vi (6), ta c f ( x) x 3 ; x R . Th li
thy tho iu kin bi ton.
Nhn xt: iu khng nh trn cho ta mt kt lun tng ng
sau:
Nu c mt bt ng thc c in cho cp s x, y ; chng hn nh
x 3 x 2 y xy 2 y 3 ; x, y R
th
t
iu
kin
f ( x) max x 2 y xy 2 f ( y ); x R ta c ngay hm cn tm l
yR
f ( x ) x 3 ; x R

T y ta c th sng tc ra nhng bi ton tng t


Bi ton 7: Chng minh rng nu:

Hoac
f'(x) 0 vah(x) 0 x D f

Hoac
f'(x) 0 vah(x) 0 x D f
th trong taco
: f(g(x)) g(x).h(x)
f(0) g(x) 0

Li gii:
S dng nh l Lagrange, ta c:
f(g(x)) g(x).h(x)
f(0)

f(g(x))- f(0) g(x).h(x)


0
[f'(c) h(x)]g(x)
0; c nam
gia
0 va
g(x)
g(x) 0 do [ f ' (c ) h( x )] 0

Bi ton 8: Gii bt phng trnh 3 x 4 ( x 2 4)3 x 2


Li gii:
Xt hm s f ( x) 3 x , ta c f ' ( x) 3 x. ln x
(7): f ( x 2 4) f (0) ( x 2 4)3 x 2 0 do 1 f (0)
S dng nh l Lagrange, ta c:
2

f ' (c)[( x 2 4) 0] ( x 2 4)3 x 2 0

1 (7 )

c nam
gia
0 va
( x 2 4)

( x 2 4)[ f ' (c) 3 x 2 ] 0


( x 2 4)[3 c ln 3 3 x 2 ] 0

( x 2 4) 0
x 2 x 2

SANG KIEN KINH NGHIEM MON TOAN-(2006-2007).doc

Ng Quang Dng

Trang 1

TRNG TH PT PHM THNH TRUNG

Bi ton 9: Cho cc s dng M , a . Tm cc hm s f ( x), g ( x) : R R


tho mn iu kin f ( y ) f ( x) g ( x)( x y ) M x y ; x, y R (8)
Li gii:
Gi s c cc hm s f ( x), g ( x) : R R tho iu kin. Thay i vai
tr ca x, y ta c:
f ( x ) f ( y ) g ( y )( y x ) M y x
; x, y R (8' ) . Cng v (8) v
(8),
ta
c
2 a

2 a

[ g ( x ) g ( y )]( x y ) f ( y ) f ( x ) g ( x )( x y ) f ( x ) f ( y ) g ( y )( y x )

[ g ( x) g ( y )]( x y ) 2 M x y
g ( x) g ( y )
a
2M x y ;
x y

g ' ( x) 0; x R suy ra

Thay

g ( x) c

2 a

; x, y R (8" )

x, y R, x y .

C nh

x cho y x ,

ta c

g ( x) c(const ); x R

vo (8) v lm tng t nh trn, ta c:

f ( x) f ( y)
a
c 2M x y ;
x y

x, y R, x y

f ' ( x ) c f ( x ) cx d .

Th li

g ( x) c ; f ( x) cx d

thy ng.

( ax) (9)
Bi ton 10: Chng minh: x max
a 1
Li gii:
Ta c x (ax) x ; a 1;1 , suy ra iu phi chng minh

A.4)Phng trnh hm lin quan n tam gic.


Php tnh tin sinh ra hm tun hon cng tnh, php ng dng sinh ra
hm tun hon nhn tnh, php phn x sinh ra hm s chn, l.
Tnh cht 1: iu kin cn v 3 s dng A, B, C l 3 gc ca
mt tam gic l A+B+C=
Tnh cht 2: iu kin cn v 3 s dng a, b, c l 3 cnh ca
mt tam gic l a+b>c, b+c>a, c+a>b (hay /b-c/<a<b+c)
Bi ton 1: Xc nh s hm s f ( x) x c tnh cht
f ( a ), f (b), f (c ) l di cc cnh ca mt tam gic ng vi mi tam
gic ABC.
Li gii:
f (a), f (b), f (c) l di cc cnh ca mt tam gic, trc ht
phi c f (a) 0, f (b) 0, f (c) 0 .
Suy ra a 0, b 0, c 0; ABC
a, b, c; ABC
Hay
tng
ng
max a,b,c ; ABC hay 0 . Ngc li, vi 0 th
f ( a ), f (b), f (c ) l di cc cnh ca mt tam gic. Vy vi 0 th
SANG KIEN KINH NGHIEM MON TOAN-(2006-2007).doc

Ng Quang Dng

Trang 1

TRNG TH PT PHM THNH TRUNG

hm s f ( x) x c tnh cht f (a), f (b), f (c) l di cc cnh ca


mt tam gic ng vi mi tam gic ABC.
Bi ton 2: Xc nh s hm s f ( x) x c tnh cht
f ( a ), f (b), f (c ) l di cc cnh ca mt tam gic ng vi mi tam
gic ABC.
Li gii:
f (a), f (b), f (c) l di cc cnh ca mt tam gic, trc ht
phi c f (a) 0, f (b) 0, f (c) 0 .
Suy ra a 0, b 0, c 0; ABC
Hay 0 . Vy vi 0 th hm s f ( x) x c tnh cht
f ( a ), f (b), f (c ) l di cc cnh ca mt tam gic ng vi mi tam
gic ABC.
Bi ton 3: Xc nh s , hm s f ( x) x c tnh cht
f ( a ), f (b), f (c ) l di cc cnh ca mt tam gic ng vi mi tam
gic ABC.
Li gii:
f (a ), f (b), f (c) l di cc cnh ca mt tam gic, trc ht
phi c f (a) 0, f (b) 0, f (c) 0 .
Suy ra a 0, b 0, c 0; ABC (3)
T (3), ta c 0 (V nu 0 , tu th ta chn tam gic ABC c
a ln th a 0 )
Tng t 0 (V nu 0 chn tam gic ABC c a nh th
a 0 )
Trng hp 0 khng tho.
Vy 0, 0, 0 th hm s f ( x) x c tnh cht
f ( a ), f (b), f (c ) l di cc cnh ca mt tam gic ng vi mi tam
gic ABC.
Bi ton 4: Xc nh s
f ( a ), f (b), f (c )

f ( x)

hm s

1
x

c tnh cht

l di cc cnh ca mt tam gic ng vi mi tam

gic ABC.
Li gii:
Gi s a b c . Php nghch o
g ( a ), g (b), g (c)

g ( x)

1
x

khng c tnh cht

l di cc cnh ca mt tam gic ng vi mi tam

gic ABC.( Phn v d

a b 2, c 1 ;

ta c

1 1 1
)
a b c

f (a), f (b), f (c) l di cc cnh ca mt tam gic, trc ht


phi c f (a) 0, f (b) 0, f (c) 0 .
Suy ra a 0, b 0, c 0; ABC (4)
Suy ra 0; 0 (bi ton 3)
SANG KIEN KINH NGHIEM MON TOAN-(2006-2007).doc

Ng Quang Dng

Trang 1

TRNG TH PT PHM THNH TRUNG

+Trng hp
+Trng hp

0:

khng tho.
khng tho ( a b 2, c 1 )

0, 0 :

+Trng hp

0, 0 : f ( a ) f (b) f (c )

1
0;

di cc cnh ca mt tam gic u.


+ Trng hp 0, 0 : ta c f (a) f (b) f (c)
Ta cn xc nh cc s dng

f ( a ), f (b), f (c)

f ( a ) f (b) f (c ); ABC , a b c
1
1
1
Hay a b c ; ABC , a b c (4)

Phn v d:
Suy ra

a b 3d 0, c d 0

2d

Vy vi

th vo (4), ta c:

sao

cho:

2
1

3d d

, iu ny khng xy ra vi d ln.

0, 0 : f ( a ) f (b) f (c )

1
0 ; f ( a ), f (b), f (c )

l di

cc cnh ca mt tam gic ng vi mi tam gic ABC.


Bi ton 5: Xc nh hm s f (x) lin tc trong [0; ], f (0) 0 v c
o hm trong (0; ) sao cho f ( A), f ( B), f (C ) to thnh s o cc gc
ca mt tam gic ng vi mi tam gic ABC cho trc.
Li gii:
f ( x ) 0; x (0; )

Ta cn xc nh hm kh vi
f (0) 0 f ( )

f (x )

sao cho:

C ( A B)

f ( 0) 0
f ( A) f ( B ) f (C )

Suy ra f ( A) f ( B) f ( A B) ; A, B, A B [0; ]
Hay f ( x) f ( y ) f ( x y ) ; x, y, x y [0; ]
Ly o hm theo bin x : f ' ( x) f ' ( x y ) 0; x, y, x y [0; ]
Suy ra x : f ' ( x) c; x (0; ) .
Vy f ( x) px q. Do f (0) 0 suy ra q 0 . Do f ( ) nn p 1
Kt lun: hm s f ( x) x lin tc trong [0; ], f (0) 0 v c o
hm trong (0; ) sao cho f ( A), f ( B), f (C ) to thnh s o cc gc
ca mt tam gic ng vi mi tam gic ABC cho trc.
Bi ton 6: Xc nh hm s f (x) lin tc trong [0; ],
f (0) 0, f ( x ) 0; x (0; ) sao cho f ( A), f ( B ), f (C ) to thnh s o cc
gc ca mt tam gic ng vi mi tam gic ABC cho trc.
Li gii:
f (x ) lin tc trong [0; ] sao cho:
Ta cn xc nh hm
f ( x ) 0; x (0; )

f (0) 0
(6)
f ( x) f ( y ) f ( x y ) ; x, y, x y (0; )

f ( x ) f (0) f ( x) ; x, [0; ] ( y 0) (6)

SANG KIEN KINH NGHIEM MON TOAN-(2006-2007).doc

Ng Quang Dng

Trang 1

TRNG TH PT PHM THNH TRUNG

t f ( x) x g ( x) th g (0) 0, g ( x) lin tc trong [0; ]


Ta c x g ( x) ( x) g ( x)
g ( x) g ( x) (6" ) . Th f ( x) x g ( x) vo (6) v s dng (6),
ta c: x g ( x) y g ( y ) ( x y ) g[ ( x y )]
Hay g ( x) g ( y ) g ( x y ); x, y [0; ], x y (6). Do f (x) lin
tc trong [0; ] , nn (6) l phng trnh hm Cauchy v
g ( x ) ax; f ( x ) (1 a ) x . f ( x ) 0; x (0; ) nn 1 a 0 v
f ( A) f ( B) f (C ) ta cn c 1 a 1 suy ra a 0; f ( x ) x
Bi ton 7: Xc nh hm s f (x) lin tc trong [0; ], sao cho
f ( A), f ( B), f (C ) to thnh s o cc gc ca mt tam gic ng vi mi
tam gic ABC cho trc.
Li gii:
*Ta thy c hai hm s hin nhin tho iu kin l
*Ta xc nh cc hm s

f (x)

f ( x) x;

f ( x)

lin tc trong [0; ] v

f ( x) 0; x (0; )

f ( x) f ( y ) f ( x y ) ; x, y, x y (0; )

(7)

Cho y 0 , ta c: f ( x) f (0) f ( x) ; x, (0; ) (7)


Hay f ( x) f ( x) f (0); x, [0; ] . t f ( x) f (0) g ( x) th
vo (7) v s dng (7), ta c:
f ( x ) f ( y ) f ( x y ) f (0 )

f ( x y ) f (0) f ( x) f ( y )

hay

f ( x y ) f (0) f ( x) f (0) f ( y ) f (0)

Hay g ( x) g ( y ) g ( x y ); x, y [0; ], x y (7) l phng trnh


hm Cauchy v g ( x) x; f ( x) x . Ta cn xc nh ,
f ( x) 0 ; x (0; )
f ( A) f ( B ) f (C )

Hay

x 0 ; x (0; )

( A B C ) 3

Hay f ( x) x

x 0 ; x (0; )
hay 3 ( (1 ) )

(1 )
0; x (0; )
3

(7). Cho

x 0;

1
1
2

Kim tra cc trng hp:


1

+ 2 1 : (7) tho
+

1
:
2

(7) tho

f ( x)

+ 1 : (7) tho f ( x) x
SANG KIEN KINH NGHIEM MON TOAN-(2006-2007).doc

x
2
2

Ng Quang Dng

Trang 1

, ta c:

TRNG TH PT PHM THNH TRUNG

Vy cc hm cn tm c dng: f ( x) x

(1 )
1
; 1
3
2

Bi ton 8: Xc nh hm s f (x) lin tc trong [0; ], sao cho:


f ( a ), f (b), f (c ) to thnh s o cc cnh ca mt tam gic ni tip trong
ng trn ng knh bng 1 ng vi mi tam gic ABC cho trc.
Li gii:
Ta c nhn xt sau: Xt ng trn (O) c ng knh 2R=1. M ()
l tp hp tt c cc tam gic ni tip trong ng trn (O) ni trn.
Khi iu kin cn v ba s dng , , l ba gc ca mt
tam gic thuc M () l sin , sin , sin to thnh di cc cnh
M ( ) (
ca
mt
tam
gic
thuc
a 2 R sin sin , b 2 R sin sin , c 2 R sin sin ). Theo bi ton 7

th f ( x) sin x

(1 )
1
; 1.

3
2

*Nhn xt: nghim ca phng trnh v nh


di dng

x u. cos v

y u. sin v ;
zu

u R , v (0;

Bi ton 9: Chng minh

).
2

x2 y2 z2

c th m t

Ta suy ra cc kt lun sau:

(u; v ); u R , v (0;

)
2

u tn ti mt tam

P1 (u , v) u. cos v

gic m di cc cnh l nhng s P2 (u, v) u. sin v ; u R , v (0; )


2
P (u , v) u.v
3

u l cc tam gic vung.


Li gii:
P1 (u , v) u. cos v

P2 (u , v) u. sin v ; u R , v (0; ) .
2
P (u , v) u.v
3

Ta

thy

P1 (u; v) 0
P2 (u; v) 0
.
P3 (u; v) 0
P1 (u; v) 2 P2 (u; v) 2 P3 (u; v) 2

P1 (u; v ), P2 (u; v ), P3 (u; v )


c canh huyn P3 (u; v) .

SANG KIEN KINH NGHIEM MON TOAN-(2006-2007).doc

suy

ra

l di cc cnh ca mt tam gic vung

Ng Quang Dng

Trang 1

TRNG TH PT PHM THNH TRUNG

Bi ton 10: Chng minh rng x 1 u tn ti mt tam gic m


P1 ( x) x 4 x 3 2 x 2 x 1

3
2
di cc cnh l nhng s P2 ( x) 2 x x 2 x 1

v cc tam gic c

P3 ( x) x 1
4

gc ln nht nh nhau ( x 1 cho trc).


Li gii:
P1 ( x) ( x 2 1)( x 2 x 1)

2
P2 ( x) ( x 1)(2 x 1) t
P ( x) ( x 2 1)( x 2 1)
3

a ( x 2 x 1) 0

b ( 2 x 1) 0

Ta

c ( x 2 1) 0

. Vy a, b, c l 3 cnh ca
mt tam gic. Cnh ln nht ca tm gic ng vi P1 ( x) hay a . Khi
b c x 2x 2 a x x 1 b c x 2 2x
2

gi l gc ln nht,

cos

a2 b2 c2
1
2
...
2bc
2
3

A.5)Bt phng trnh hm lin quan n tam gic.


Mt s hm s khng phi l hm li nhng c tnh cht ca hm li
c gi l hm ta li, hm s khng phi l hm lm nhng c tnh
cht ca hm lm c gi l hm ta lm ,... (theo Thy Nguyn Vn
Mu)
Bi ton 1: Trong tam gic ABC, nu A<B th sinA<sinB (Chng
minh n gin: tng ng vi gc ln hn l cnh ln hn).
Nhn xt:
Hm s f ( x) sin x khng ng bin trong (0; ) nhng ta cng c
h thc kiu ng bin cho cp gc ca mt tam gic.
Bi ton 2: Trong tam gic ABC, ta c

cos A cos B 2 cos

Nhn xt:
Hm s

f ( x) cos x

khng l hm lm trong

A B
.
2

(0; ) f " ( x) 0

nhng ta vn c h thc kiu hm lm cho cp gc ca mt tam gic.


Bi ton 3: Trong tam gic ABC, ta c:
3.1) sin A sin B sin C

3 3
2

3.2) cos A cos B cos C 2


A
B
C
tg tg 3
2
2
2
A
B
C
3.4) cot g 2 cot g 2 cot g 2 3 3

3.3) tg

SANG KIEN KINH NGHIEM MON TOAN-(2006-2007).doc

Ng Quang Dng

Trang 1

TRNG TH PT PHM THNH TRUNG

Nhn xt:
T kt qu 3.2) ta nhn thy rng tnh cht ca hm lm khng cn
c s dng nh mt cng c c bn kim chng tnh ng n
ca bt ng thc. Vy vn t ra l: V tng th, ta c th m t
c hay khng lp cc hm tng qut tho mn iu kin

f ( A) f ( B ) f (C ) 3 f ( 3 )

vi mi tam gic ABC?


f ( A) f ( B ) f (C ) 3 f ( )
3

Bi ton 1: Cho hm s f (t ); t (0; ) . Chng minh

cc iu kin (1.1)

v (1.2) sau y l tng ng:

x y
); x, y, x y (0; ) (1.1)
2
x yz
f ( x) f ( y ) f ( z ) 3 f (
); x, y, z , x y z (0; ] (1.2)
3
f ( x) f ( y ) 2 f (

Li gii:

+Gi s:

x y z,

ta c

x yz
f ( z) f (
)2f
3

x yz

(1.3)

T (1.1) v (1.3), ta c:

x yz

x yz
x y
3
f ( x) f ( y ) f ( z ) f (
) 2 f (
) f
3
2
2

x yz
; x, y, z , x y z (0; ] . Suy ra (1.2)
3

x y
+T (1.2), gi s x z y , t z 2 ta c (1.1).
Bi ton 2: Xc nh hm s f (t ); t (0; ) tho
A B f ( A) f ( B ) (2).
4f

mn iu kin:

Li gii:
+(2) tho vi mi cp gc nhn A,B tng ng vi
l mt hm ng bin trong

+Xt hm s g 0 (t )

(0;

f (t ) f 0 (t )

f 0 (t ) khi 0 t

. Ta chng minh g 0 (t )

f 0 ( t ) khi
t
2

tho iu kin bi ton. Tht vy:


o A, B nhn th (2) tho

B ; A B
2
B A, g 0 ( B ) f 0 ( B ) f 0 ( A) g 0 ( A)

o Xt

0 A

SANG KIEN KINH NGHIEM MON TOAN-(2006-2007).doc

Ng Quang Dng

Trang 1

TRNG TH PT PHM THNH TRUNG

+Ta chng minh mi hm s

f (t ); t (0; )

tho iu kin bi ton

2
. Tht vy, t g 0 ( B) f ( B)

g 0 (t ), khi t
2

0 A B , A B
ta
c
th

g 0 (t ), khi 0 t

u c dng: f (t )

vi

t,

2
B A, f ( B ) g 0 ( B ) f 0 ( B ) f 0 ( A) g 0 ( A) f ( A)

sin t , khi 0 t

Bi ton 3: Xt hm s f (t )

1 cos t , khi t

tam gic ABC ta u c

f ( A) f ( B ) f (C )

. Chng minh vi mi

3 3
(3)
2

Li gii:
+Tam gic ABC nhn (hay vung) th (3) c dng quen thuc
sin A sin B sin C

+Tam

gic

3 3
2

ABC

sin A sin B 1 cos C

Do

t:

3 3
(3' )
2

th

(3)

ng

sin A sin B 1 cos C sin A sin B sin C

3 3
2

A.6)Cc thi hc sinh gii.


I.Tnh gi tr hm s:
Bi ton 1: Cho hm s

f ( x ), x Z

, tho:

f (1) 0

f (m n) f (m) f (n) 3(4mn 1); m, n Z

. Tnh

f (19)

Li gii: Ta c 19=10+9
f (1) 0
f (2) 2 f (1) 9 9
f (4) 2 f (2) 45 63

f (5) f (4) f (1) 45 108


f (9) f (5) f ( 4) 237 408
f (10) 2 f (5) 297 513

Suy ra f (19) f (10) f (9) 1077 513 408 1077 1998


Bi ton 2: (D tuyn IMO) Cho hm s f (x) :
f (1) 1
. Tm cc s n Z : f (n) n
f ( x) f ( y ) f ( x y ) xy 1; x, y R
Li gii: Cho y 1 f ( x) f (1) f ( x 1) x 1 f ( x 1) f ( x) 2

SANG KIEN KINH NGHIEM MON TOAN-(2006-2007).doc

Ng Quang Dng

Trang 1

dng

TRNG TH PT PHM THNH TRUNG

f (n) f (n 1) (n 1); n Z ,
f (n 1) f (n 2) (n)
f (n 2) f (n 3) (n 1)
......
f (2) f (1) (3)
Suy ra

n 1

f (n) (n 1) (n) (n 1) ... (3) 2 1 2 i 2


1

(n 1)(n 2)
f ( n) n
2 n n 2 n 2 0 n 1, n 2
2

Bi ton 3: Cho hm s

f ( 0) 0
f (1) 3

xc nh trn tp cc s nguyn tho:

f ( x ) f ( y ) f ( x y ) f ( x y );

x, y Z

. Tnh

f ( 7)

Li gii:
+Ta chng minh f (n) 3 f (n 1) f (n 2) .
Ta c f (1) f (0) f (1) f (1) f (0) 2

f ( n) f (1) f ( n 1) f (n 1) 3 f (n) f (n 1) f ( n 1)
f (n 1) 3 f (n) f (n 1) f (n) 3 f (n 1) f (n 2)

+ Suy ra:

f (7) 3 f (6) f (5)

f (2) 3 f (1) f (0) 7


f (3) 3 f (2) f (1) 18
f (4) 3 f (3) f ( 2) 47
f (5) 3 f (4) f (3) 123
f (6) 3 f (5) f ( 4) 322
f (7) 3 f (6) f (5) 843

Bi ton 4: Cho hm s
f (1) 5

f f ( n ) 4n 9
f (2 ) 2
n

n 1

xc nh trn tp N* tho:

. Tnh

f (1789)

3; n N *

Li gii:
Ta c 1789=4.445+9, 445=4.109+9, 109=4.25+9, 25=4.4+9
Ta tnh cc gi tr:

SANG KIEN KINH NGHIEM MON TOAN-(2006-2007).doc

Ng Quang Dng

Trang 1

TRNG TH PT PHM THNH TRUNG

f (4) f (2 2 ) 2 3 3 11
f (11) f f (4) 4.4 9 25
f (25) f f (11) 4.11 9 53
f (53) f f (25) 4.25 9 109
f (109) f f (53) 4.53 9 221
f (221) f f (109) 4.109 9 445
f (445) f f (221) 4.221 9 893
f (893) f f (445) 4.445 9 1789
f (1789) f f (893) 4.893 9 3581

Bi ton 5: Cho hm s

xc nh trn R tho:

f ( x) f ( y ) f ( xy )
x y 2; x, y R (5). Tnh f (36)
3

Li gii:

f (0) f (0) f (0)


2 f (0) 2 hay f (0) 3
3
f ( x ) f (0) f (0)
3
x 2; x R, y 0 f ( x) x 2
+T/h f (0) 2 , ta c
3
2

khng tho (5)


+T/h

f (0) 3 ,

(5). Suy ra:


Bi ton 6:
t

f1 ( x)

Li gii:
f 1 ( x ) 2

ta c

f ( x) f (0) f (0)
x 2; x R, y 0 f ( x) x 3
3

tho

f (36) 36 3 39

2x 7
,
x3

f n 1 ( x ) f1 f n ( x) ; n 1 .

Tnh

f 2001 ( 2002)

1
x3

1
1
3
1
x2
2
3
x3
1
1
f 3 ( x) f 1 ( f 2 ( x)) 2
2
x
1
f 2 ( x) 3
3
3
x2
f 2 ( x) f 2 ( f 1 ( x)) 2

1
2
f1 ( x) 3

f 3n ( x) x; x N \ 2,3

Chng minh bng quy np:


Suy ra f 2001 (2002) 2002
Bi ton 7: Cho hm s

xc nh trn tp cc s thc v tho iu

f ( xy ) xf ( y ) yf ( x) (1)

kin: f ( x y ) f ( x1993 ) f ( y 1993 ) (2) x, y R . Tnh

f ( 5753 )

Li gii:

SANG KIEN KINH NGHIEM MON TOAN-(2006-2007).doc

Ng Quang Dng

Trang 1

TRNG TH PT PHM THNH TRUNG

(1) : thay x y 0 f (0) 0


(1) : thay x y 1 f (1) 0
( 2) : thay y 0 f ( x) f ( x 1993 )
f ( x y ) f ( x) f ( y ); x, y R ( 2' )
Vy hm s f cng tnh trn R
f ( x 1) f ( x ) f (1) f ( x )

(1) : f ( x 2 ) 2 xf ( x)

x 0, n N (C/m bang
quynap)
f
(
x
)

0
Suy ra f ( x) 1993x f ( x) . Nu
th 1993x1992 1, x 0 (!)
Vy: f ( x) 0 . Kt lun f ( 5753 ) 0
Bi ton 8: Cho hai hm s f , g ; f : K K , g : K K K (2;4) tho
f ( x n ) nx n 1 f ( x )

1992

f ( g ( x)) g ( f ( x)) (1)


x K . Chng minh f (3) g (3)
2
f ( x) g ( x) x (2)

iu kin:
Li gii:

f (x )

0
Ly x0 K , a x 0
0
Chng minh bng quy np: f (a n x0 ) a n 1 x0 ; n N
+ a 1, a n x 0 K ; n (!) (do a n x0 )
+ 0 a 1, (!) (do a n x0 0)
+Vy a 1 f ( x0 ) x0 f ( x) x; x K ; tng t g ( x) x; x K
Kt lun: f ( x) g ( x); x K f (3) g (3)
Bi ton 9: (IMO) Cho hm s f : N N tho iu kin:

f (m n) f (m) f (n) 0;1 (1)


. Tnh f (1982)
f (2) 0, f (3) 0, f (9999) 3333 (2)

Li gii:
(1): f (m n)

f ( m ) f ( n)
m n 1 0 f (2) 2 f (1) f (1) 0
m 2, n 1 f (3) f (2) f (1) 0 0(!) f (3) f (2) f (1) 1 1 f (3) 1
f (3.2) f (3 3) f (3) f (3) 2 f (3) 2
f (3.n) n; n N (C/m bng quy np)
f (3.n) n
f (3m) m .
+Nu
th m n ta c
Tht
f (3(n 1)) f (3n) f (3) n 1
+ 3333 f (9999) f (3.3333) f (3n) n vin 3333
Vy f (3.1982) 1982
Mt khc 1982 f (3.1982) f (2.1982) f (1982) 3 f (1982)
1982
f (1982)
661
3
f (1982) f (1980) f (2) f (3.660) f (2) 660
Do 660 f (1982) 661 f (1982) 660

Bi ton 10: Cho hm s

SANG KIEN KINH NGHIEM MON TOAN-(2006-2007).doc

lin tc trn R tho iu kin:


Ng Quang Dng

Trang 1

vy,

TRNG TH PT PHM THNH TRUNG

f ( f ( x)) f ( x) 1; x (1)

.
f (1000) 999 (2)

Tnh

f (500)

Li gii:
f ( f (1000)) f (1000) 1 f (999)

Do hm s
ti

1
999

lin tc trn R v

x 0 (999;1000) :

f (999)

f ( x 0 ) 500

(1) f ( f ( x0 )) f ( x0 ) 1

f (500)

1
500 999 f (1000)
999

nn tn

1
500

II.c lng gi tr hm s:
[0;1], tho:
Bi ton 1: Cho hm s f xacnhtrenoan

f (0) f (1) 0 (1)

f ( x y ) f ( x) f ( y ); x, y [0;1] (2)

1)Chng minh phng trnh f ( x) 0 c v s nghim trn [0;1]


2)Tn ti hay khng hm s xc nh trn [0;1] tho mn iu kin (1),
(2) v khng ng nht bng 0?
Li gii:
1) x y f ( x) 2 f ( x) f ( x) 0; x [0;1]
1
1
f (0) f (1) 0 f 0
2
2

x 1, y 0 0 f

D dng chng minh f

1
0; k N
k
2

Vy phng trnh

f ( x) 0

c v s nghim trn [0;1]

0, khi x Q [0;1]
2)Hm s f ( x)
tho mn iu kin bi ton
1; khi x [0;1] \ Q
Bi ton 2: Cho hm s

xac
nh
tren
R,

f (0) 0 (1)

f ( x) f (4 x) f (14 x); x (2)

tho:

Hy tm s cc nghim ca phng trnh


1000;1000]
Li gii:
f (0) f (4) f (14) 0;

f ( x) 0

trn on

[-

f ( x) f (10 x); x

V vy vi mi x1 10k , x 2 10k 4; k Z u l nghim ca phng


trnh f ( x) 0 .

SANG KIEN KINH NGHIEM MON TOAN-(2006-2007).doc

Ng Quang Dng

Trang 1

TRNG TH PT PHM THNH TRUNG

Trn [-1000;1000] s im dng

x1

(khng k im bi) l

Trn [-1000;1000] s im dng

x2

(khng k im bi) l

Vy s cc nghim ca phng trnh


khng t hn 401.

f ( x) 0

1000 1000
1 201
10
994 996
1 200
10

0,

trn on [-1000;1000]

khi x co
dang
x hoac
x

1
2
Xt hm s f ( x) 1, trongcac
tha iu kin bi
trng
hp
con
lai

ton
+Nu x c dng x1 th f ( x) 0 ; hn na 4 x, 14 x c dng x 2 nn
f ( 4 x ) f (14 x ) 0 .
+Nu x c dng x 2 th f ( x) 0 ; hn na 4 x, 14 x c dng x1 nn
f ( 4 x ) f (14 x ) 0 .
+Nu x khng c dng x1 , x 2 th f ( x) f (4 x) f (14 x) 1 .
Vy s cc nghim ca phng trnh f ( x) 0 trn on [-1000;1000] l
401.
Bi ton 3: Cho hm s f xacnhtrenK; K [0;1], tho:

f (1) 1 (1)

f ( x ) 0 ( 2)
f ( x y ) f ( x) f ( y ); x, y, x y K (3)

Chng minh
Li gii:

f ( x ) 2 x;

1)Chng minh f

1
n
2

2)
K.

1
; n N * bng quy np.
n
2

f ( x y ) f ( x ) f ( y ) f ( x ); x, y , x y K

3) x K , chn

x K

1
2

k 1

; suy ra

khng gim trn

1
1
1

k log 2 , k log 2 k 1 2 k 2 k 1
x
x
x

1
1
1
f ( x) f k 2. k 1 2 x
k
2
2
2

Bi ton 4: Cho hai hm s lin tc trn K:


f ( g ( x)) g ( f ( x))

f , g : K K ; K [0;1],

tho:

(1)

f laham
so
tang(2)

Chng minh a K : f (a) g (a) a


Li gii:
t h( x) g ( x) x, h( x) l hm s lin tc trn K v
h(0) g (0) 0 0, h(1) g (1) 1 0 . Vy x0 K : h( x 0 ) 0 hay g ( x0 ) x 0
+Nu f ( x0 ) x0 th ta c iu phi chng minh.
SANG KIEN KINH NGHIEM MON TOAN-(2006-2007).doc

Ng Quang Dng

Trang 1

TRNG TH PT PHM THNH TRUNG

+ Nu

x1 f (x0 )
f ( x ) x . Khi ta xy dng dy s x :
n
xn1 f (xn ), n N *
0

Chng minh
Dy
( xn )

g ( xn ) xn ; n N * bng quy np.

n iu (tng nu x0 x1 , gim nu x0 x1 ) v b chn nn


hi t: lim x n a K . Do f , g lin tc trn K, nn:

( xn )

f (a) f (lim xn ) lim( f ( xn )) lim xn1 a

g (a) g (lim xn ) lim(g ( xn )) lim xn a


Vy a K : f (a) g (a) a
III.Tnh tng cc gi tr hm s:
Bi ton 1: (CaMO) Cho hm s

9x
f ( x) x
,
9 3

1995

1996

tnh S f
1

Li gii:
Ta c f (1 x)

91 x
3
x
f ( x) f (1 x) 1
1 x
9 3 9 3

1996
1
1
997
1995 2
1994
999
998
f
f
f
f
... f
f
f

1996 1996
1996
1996
1996
1996
1996
1995

S f

1 1995
1
997
2
2
2

997 f

Bi ton 2: Cho hm s

f (n 1) n(1) n1 2 f (n)
. Tnh

f (1) f (2005)

xac
nhtren
N*

v tha iu kin:

2004

f i
1

Li gii: Ta c

f ( 2) 1 2 f (1)
f (3) 2 2 f ( 2)
f ( 4) 3 2 f (3)
................
f ( 2004) 2003 2 f (2003)
f ( 2005) 2004 2 f ( 2004)

2005

f (i) 1 2 3 4 ... 2003 2004 2S ,

thay

f (2005) f (1) .Ta

3S=-1002. Suy ra S=-334.


SANG KIEN KINH NGHIEM MON TOAN-(2006-2007).doc

Ng Quang Dng

Trang 1

c:

TRNG TH PT PHM THNH TRUNG

Bi ton 3: Cho hm s

f : Q R

v tha iu kin:

y
f ( x y ) f ( x ) ; x, y Q .
x
n

Chng minh:

f (2 n ) f (2 i )

n(n 1)
; n N
2

2i
f 2 i 1 f (2 i ) 1
i
2

Li gii:
Cho

Do :
f 2 f (2
n

x y 2 i f 2 i 2 i f (2 i )
i

) f 2 n f ( 2 n 1 ) f 2 n 1 f ( 2 n 2 ) ... f 2 i 1 f ( 2 i ) n i
n

n 1

f (2 n ) f (2 i ) (n i ) i

Bi ton 4: Cho hm s
Chng minh

n(n 1)
2

f lien
tuctren
oan
[0;1]thoa
man
f(0) f(1).

n N *, c [0;1] sao cho

f (c ) f c
n

Li gii:
1
n - 1

g ( x) f x f ( x) g ( x) lien
tuctren
oan
0;

n
n

Xt hm s

. Ta c

1
f ( 0)
n

g ( 0) f

1
2
1
f f
n
n
n
....................
g

n 1
n
n 1
f f

n
n
n

Suy ra:

n 1

i
i
j
f (1) f (0) 0 i, j : g 0, g 0
n
n
n

g
0

i
j
1

Do g lien
tucnen
c nam
gia va saochog(c) 0 hay f c f (c )
n
n
n

IV.Hm tun hon:


Bi ton 1:
nh
trenR thoaf ( x )
Cho hm s f : f xac
Chng minh f l hm s tun hon.
Li gii:

f ( x 4) f ( x 4), x

f ( x 4) f ( x 4) f ( x )
f ( x 8) f ( x) f ( x 4)

Suy ra

f ( x 8) f ( x 4) f ( x 12) f ( x) f ( x 24) f ( x 12) f ( x)


Vy f ( x 24) f ( x); x hay f l hm s tun hon.

Bi ton 2: Cho hm s

f :R R

SANG KIEN KINH NGHIEM MON TOAN-(2006-2007).doc

tha mn:

Ng Quang Dng

Trang 1

TRNG TH PT PHM THNH TRUNG

f ( x y) f ( x y) 2 f ( x) f ( y); x, y R (1)

x0 : f ( x0 ) 1 (2)
Chng minh
Li gii:

l hm s tun hon.

2 f ( 0)

2
f
(
0
)

2
f
(
0
)

Ta c
f ( 0) 1

+ f (0) 0 2 f ( x0 ) 2 f (0) 0(!)


+ f (0) 1 f (2 x) f (0) 2 f ( x) 2 f (2 x) 2 f ( x) 2 1
f (2 x0 ) f (0) 2 f ( x0 ) f (2 x0 ) 1
2

(1)

f (2 x ) f (4 x0 ) 2 f ( x 2 x 0 ) f ( x 2 x 0 ) (1)

f (2 x0 ) 2 f ( x0 ) 1 2.1 1 1 , f (4 x 0 ) 2 f (2 x0 ) 1 2.1 1 1
2

f ( 2 x ) f (4 x0 ) f ( 2 x ) 1 2 f ( x )

(1): 2 f ( x) 2 f ( x 2 x0 ) f ( x 2 x0 ) f ( x 2 x0 ) f ( x 2 x0 ) f ( x)
(1): f ( x 2 x0 ) f ( x 2 x0 ) 2 f ( x) f (2 x0 ) 2 f ( x)
Suy ra f ( x 2 x0 ) f ( x 2 x0 ) f ( x); x
Vy f l hm s tun hon.
Bi ton 3:
2

f (x 3) f (x) 3 (1)
tha mn:
x
f (x 2) f (x) 2 (2)

Cho hm s

f :R R

Chng minh
Li gii:

g ( x) f ( x) x

l hm s tun hon.

g ( x 6) f ( x 6) x 6 f ( x 3) 3 x 6 f ( x 3) x 3 f ( x) x g ( x)
g ( x 6) f ( x 6) x 6 f ( x 4) 2 x 6 f ( x 4) x 4 f ( x) x g ( x)
Suy ra g ( x 6) g ( x); x
Vy g ( x) f ( x) x l hm s tun hon.

(Nhn xt: 6=BCNN(3;2); c th tng qut bi ton t nhn xt trn)


Bi ton 4:
Cho hm s f : R R tha mn: f ( x 1) f ( x 1) 2 f ( x); x
Chng minh f (x) l hm s tun hon.
Li gii:
f ( x 2) f ( x)
f ( x 1)

2 f ( x 1)

2 f ( x ) f ( x 1)

f ( x 2) f ( x )

2 f ( x) f ( x 1) f ( x 2) f ( x ) 2 f ( x 1)

f ( x 3) f ( x 1) 2 f ( x ) (1' )
SANG KIEN KINH NGHIEM MON TOAN-(2006-2007).doc

Ng Quang Dng

Trang 1

TRNG TH PT PHM THNH TRUNG

f ( x 3) f ( x 1) 0 f ( x 3) f ( x 1)
f ( x 4) f ( x) f ( x 8) f ( x 4) f ( x )
Vy f (x ) l hm s tun hon.

T (1) v (1), ta c:
V.Hm hng:
Bi ton 1:
Chng minh
Li gii:
f ( x)

f ( x) f ( y )
, x, y : x y 0
x y

f : R R thoaf ( xy )

Cho hm s

l hm hng.

f ( x) f (1)
( x 1) f ( x) f ( x) f (1) xf ( x) f (1), x 1
x 1

x 0 f (1) 0

( x 1) f ( x ) f ( x ), x 1;0

+ x 1;0 ,
+ f (0)

f ( x) 0

f ( x) f (0)
, x 0 xf (0) f ( x) f (0)
x

2 f (0) f ( 2) f (0) f (0) f (2) 0

1 f (0) f (1) f (0) f (1) 2 f (0) 0


Vy f ( x) 0

Bi ton 2:
Tm tt c cc hm s f : R R thoaf f ( x) y yf x f ( y ) ; x, y
Li gii:
f f ( x ) 0; x . t f (0) a . f f f ( y ) y yf f ( y ) f ( y ) f ( y ) y.a
Suy ra f ( x) ax . Ta c f ax y yf x ay a(ax y ) ya( x ay )
a 2 ( x 2 y 2 ) a ( y xy ) 0; x, y a 0
Vy f ( x) 0
f :R R

Bi ton 3: Cho hm s

tha:

1
(1)

2
a : f ( x y ) f ( x) f (a y ) f ( y ) f (a x); x, y (2)
f ( 0)

Chng minh
Li gii:

l hm hng.

f (0) f (0) f (a ) f (0) f (a ) f ( a)

1
2

1
f ( x) f ( a x) f ( x ) f (a x)
2
f ( x a x ) f ( x) f (a a x ) f (a x) f (a x)
f ( x ) f ( x ) f ( a ) f ( 0) f ( a x )

1
f ( x) 2
f (a) f ( x) f ( x)
1
f ( x)

2
2

SANG KIEN KINH NGHIEM MON TOAN-(2006-2007).doc

Ng Quang Dng

Trang 1

TRNG TH PT PHM THNH TRUNG

+ f ( x)

x
x
x
x
2 f f a 2 f
2
2
2
2

hm hng tha iu kin bi ton.


Bi ton 4: Tm tt c cc hm s
f ( x) f ( y )
x y
;

3
2

0; x ,

f : Z R

f ( x)

nn

1
;
2

tha mn:

x, y Z ( x y ) 3

Li gii:
f (0) f (3n)
0 3n
2 f (n) f (0) f (3n)

3
2

f ( n) f

f ( n) f ( 2n)
n 2n
2 f ( n) f ( n) f ( 2 n) f ( n) f ( 2n)

3
2

f ( n) f

f (3n) f (3n)
3n 3n
f (n) f (3n)

3
2

f (n) f (2n) f (3n), f (n) f (0)


Vy f ( x) c (c ty ) l hm hng tha iu kin
f ( n) f ( 2n ) f

Bi ton 5: Tm tt c cc hm s
3 f n 2 f f (n) n; n N (1)

f :N N

bi ton.
tha mn:

Li gii:
t g (n) f (n) n
(1): 2 f f (n) 2 f n f (n) n;
Suy ra 2 g f (n) g (n)

g (n) 2 g f (n) ... 2 m g

f f (... f (n) g(n)2 ; m N


m

m lan

Vy g (n) 0 f (n) n tha iu kin bi ton.


Bi ton 6: Tm tt c cc hm s f : R R tha mn:
f x y f ( x)e f ( y ) 1 ; x, y (1)
Li gii:
f ( x) 0
f ( 0 ) 1

(1) f x f ( x)e
f (0) 1

+ f ( x) 0 tha mn iu kin
+ f ( x) 0 , khi x0 : f ( x0 ) 0 f (0) 1
f y f (0)e f ( y ) 1 f x e f ( x )1 . t g t e t 1 t
Ta c:
g ' t e t 1 1; g ' t 0 t 1; min g (t ) g (1) 0 g (t ) 0, t
g (t ) 0 t 1 . Do e f ( x ) 1 f x 0 f x e f ( x ) 1 f ( x ) 1
Vy c hai hm tha mn iu kin bi ton l: f ( x) 0 f ( x) 1;
Bi ton 7: Tm tt c cc hm s f : R R tha mn:
( x y ) f x y ( x y ) f ( x y ) 4 xy ( x 2 y 2 ); x, y (1)
Li gii:
SANG KIEN KINH NGHIEM MON TOAN-(2006-2007).doc

Ng Quang Dng

Trang 1

TRNG TH PT PHM THNH TRUNG

uv
x 2
x y u

vf u uf (v) (u 2 v 2 )uv

u v x y v . Th vo (1), ta c:
y
2

f (u )
f (v )
f ( x)
u2
v 2 g ( x)
x 2 a ( x 0)
u
v
x

l hm hng.

Vy f x x 3 ax (x 0) . (1): 2 xf (0) 0 ( x y 0) f (0) 0


Kt lun f x x 3 ax; x, a ty tha iu kin.
Bi ton 8: Cho hm s khng gim f : R R tha mn:
f ax f ( x ); (0 a 1) (1)
Li gii:
D dng chng minh bng quy np f a n x f (x)
+ a 1 . Xt

y
y

0 x y; n log a n log a n 1
x
x

y
a n 1 a n x y a n 1 x f (a n x) f ( y ) f (a n 1 x)
x
f ( x) f ( y ) f ( x) f ( x) f ( y ) . Vy f (x ) l hm hng.
an

+ 0 a 1 Xt

y
y

0 x y; n log a n log a n 1
x
x

y
a n 1 a n x y a n 1 x f (a n x) f ( y ) f (a n 1 x)
x
f ( x) f ( y ) f ( x) f ( x) f ( y ) . Vy f (x ) l hm hng.
Kt lun f (x) l hm hng tha iu kin.
an

Bi ton 9: Cho hm s

f :R R

f x 2 y f ( y 2 x); x, y
3

(1) .

tha mn:
Chng minh

f (x) l

hm hng.

Li gii:

3 3
3

ux
u

x
3
x 2y u y
2x v 0(1')
3 2 2
y 2x v y 3 2x v y 3 2x v(1")

(1) l phng trnh bc l (bc 9) theo x nn (1) c t nht 1 nghim.


(1) l phng trnh bc l (bc 3) theo y nn (1) c t nht 1 nghim.
Vy u, v ta lun c ( x; y ) , m (1) suy ra f (u ) f (v) l hm hng.
Kt lun f (x) l hm hng.

SANG KIEN KINH NGHIEM MON TOAN-(2006-2007).doc

Ng Quang Dng

Trang 1

TRNG TH PT PHM THNH TRUNG

Bi ton 10: (D tuyn IMO) Tm tt c cc hm s lin tc f : R R


tha mn f x 2 f ( x) x 2 x; x (1) .
Li gii:
g ( x) f ( x) x
g (x )
t
.
Ta
c
lin
tc
v

g x 2 g ( x) f x 2 x 2 f ( x) x x 2 x x 2 x 0; x
g (0) 0, g (1) 0

(1' )

(1' ) g ( x) 2 g ( x) 0 g x 2 g ( x) 0 g ( x) g ( x); x

. Suy ra

l hm hng vi x 0
x 0 g ( x) g ( x 2 ) g ( x 4 ) g ( x) g ( x ) . Ly a 0 ty . Xt dy s
g (x )

l hm s chn. Ta chng minh

g (x )

1
4

x0 a

xn :

xn1 xn

1 . Ta c
4

lim x n 1

g (x )
lin tc
g ( x n 1 ) g ( x n4 ) g ( x n ) ... g ( x 0 ) g (a ) . Do
g (a ) lim g (a ) lim g ( x n ) g lim x n g (1) 0 . Vy g ( x) 0; x

Kt lun f ( x) x tha iu kin.


Bi ton 11: Tm tt c cc hm s lin tc f

1
f ( x ) f x 2 ; x
4

Li gii:
Nhn xt: hm s
Ly a 0 bt k.

:R R

nn:

tha mn

(1) .

l hm s chn.

x0 a

+ 0 a 2 . Xt dy s xn

1
xn1 x 4
2
n

f ( x n ) f x n21 f ( x n 1 ) ... f ( x0 ) f (a ) .
4

1
1 1 1 1
Ta c x1 x02 4 a 2 4 4 4 2 . Bng quy
( xn )

b chn trn v

hi t.
f

tng

x n 1 x n x n2 1 x n x n 1

4
2

xn

nn

, ta c

SANG KIEN KINH NGHIEM MON TOAN-(2006-2007).doc

Ng Quang Dng

Trang 1

1
2

( xn )

1
1
1

lim x n1 lim x n2 b b 2 b . V hm
4
4
2

1
f (a) lim f (a) lim f ( x n ) f (lim x n ) f l hng s.
2

b lim x n

lin tc nn

( xn )

np ta chng minh

TRNG TH PT PHM THNH TRUNG

x0 a

+ a 2 . Xt dy s

1
xn : 1 x x
xn1 xn 4
4
2
n n1

f ( x n 1 ) f x n21 f ( x n ) ... f ( x0 ) f (a) .Dy x n gim v b chn di


4

1
1
1
2
2
nn ( x n ) hi t. b lim x n , ta c lim x n lim xn1 4 b b 4 b 2 .

1
V hm s f lin tc nn f (a) lim f (a ) lim f ( x n ) f (lim x n ) f 2 l

hng s.
Hm s f l hm hng vi x 0 , m hm s
f l hm hng trn R

l hm chn nn hm s

A.7)Mt s k thut gii phng trnh hm.


A.7.1/Gii phng trnh hm bng php th
Bi ton 1: (Chn HS Gii Tin Giang Vng 2-2004-2005) Tm tt c
cc a thc P ( x) vi h s thc tha iu kin
P (a b) P (a ) 7 P (b); a, b R : ab(a b) 2b 3 .
Li gii:
Phn tch:
b0
ab .
a 2b

ab(a b) 2b 3 (1)

Trnh by:
Ta c ( x; x);

Vy

tha (1), nn

P(2 x) 8P( x); x R (1" ) .

( x; x );

tha (1)

P ( x x ) P ( x ) 7 P ( x );

a thc P ( x )

x R .

a x ;
i

x (1" ' ) .

T (1) v (1), ta c:
n

ai (2 x) i 8ai x i ; x 2 i ai 8ai (2 i 8)ai 0 ai 0, i 3


Vy P( x) a3 x 3 ; x tha iu kin bi ton.
Bi ton 2: (AusMO) Tm tt c cc hm s f : R R tha mn

f (1)

1
2

3
3
f ( xy ) f ( x) f f ( y ) f ; x, y R

x
y

(1) .

Li gii:
SANG KIEN KINH NGHIEM MON TOAN-(2006-2007).doc

Ng Quang Dng

Trang 1

Suy ra

TRNG TH PT PHM THNH TRUNG

f (1.3) f (1) f 3 f (3) f

(1):

3
f (1. y ) f (1) f f ( y ) f
y

3
1 1
1

2
f (3) . f 3 f (3)

2 2
2

3
3

f f ( y )

1
y

1
f (1)
2
f ( xy ) 2 f ( x) f ( y )

f (1)

1
2

3
3
f ( x. ) 2 f ( x) f ( )
x
x

1
2
f (3) 2 f ( x) f ( x)

f (1)

1
2 . Vi x o, f ( x 2 ) 2 f ( x) 2 1
1
2
f ( x)
2
f (1)

Vy

f ( x)

1
; x 0
2

tha iu kin.

Bi ton 3: (BalMO) Tm tt c cc hm s f : R R tha mn


2
f xf ( x) f ( y ) f ( x) y; x, y R (1) .
Li gii:
(1): f 0. f (0) f ( y ) f (0) 2 y f f ( y ) f (0) 2 y
2
2
f ( y1 ) f ( y 2 ) f (0) y1 f (0) y 2 y1 y 2 . Vy l f mt n nh.V
phi ca (1) l hm nht bin theo y nn c tp gi tr l R. Vy
a : f (a ) 0 . (1) f af (a ) f (a ) f (a) 2 a f (0) a . Do f l n nh
x 0 f f ( y ) y f f ( x) x; x .
a 0.
nn
Suy
ra
(1):
y 0 f f ( x) f ( x) f f ( x) f f ( x) f ( f ( x)) f xf ( x) x 2
2

f ( x ) x 2 vi
moix, tacof ( x ) x f ( x) x .
2

a, b 0 : f ( a) a, f (b) b f a.( a) b a b a b
2

f ( x) x, x

f ( x ) x,

Gi

(!) .

Vy
tha iu kin.
Bi ton 4: (VMO) Tm tt c cc hm s f : R R tha mn
x 2 f ( x) f (1 x) 2 x x 4 ; x R (1) .
Li gii:
(1): (1 x) 2 f (1 x) f ( x) 2(1 x) (1 x) 4

(1 x) 2 2 x x 4 x 2 f ( x) f ( x ) 2(1 x) (1 x ) 4

(1 x) (2 x x ) 1 (1 x 2 ) x 2 f ( x ) 2(1 x) (1 x ) 4
2

( x x 1)( x x 1) f ( x ) ( x x 1)(1 x )(1 x 3 )


( x 2 x 1) f ( x) ( x 2 x 1)(1 x)(1 x)
f ( x ) 1 x )(1 x ); x a, b. a, b la
nghiem
cua
pt
2

f ( a ), f (b) .

a b 1 a
ta c
. (1)
b
ab 1

SANG KIEN KINH NGHIEM MON TOAN-(2006-2007).doc

x2 x 1 0 .

Tm

f ( a ) f (b) 2a a 4
. t f (a) c; c R
2
f (b) f ( a ) 2b b 4

Ng Quang Dng

Trang 1

TRNG TH PT PHM THNH TRUNG

Vy

1 x 2 , x a, b
f ( x)
c, x a
;
a 4 a 2 c 2a, x b

a, b

la
nghiem
cua
pt: x2 x 1 0

iu kin.
Bi ton 5: (D tuyn IMO) Tm tt c cc hm s f
f ( f ( x) y ) 2 x f ( f ( y ) x); x, y R (1) .
Li gii:

:R R

tha mn

f ( 0) x
x f (0) 2 . Chn f ( ), f ( ) .
2
f ( ) f ( f ( ) ) 2( ) f ( f ( ) ) 2 f (0) x . Vy f l

(1): x R,

ton

nh,

suy

y f ( y ) f (0 y ) f ( f (a) y ) 2a
x, y : f ( y ) x a x f ( y ) a
x 2a f ( f ( y ) a ) a f ( x ) a f ( x ) x a
Vy f ( x) c; x, c : const
f (( x y ) ) x 2 yf ( x ) ( f ( y )) ; x, y R
2

Khi

mt
f (a ) 0 .

tha iu kin bi ton.

Bi ton 6: (CaMO) Tm tt c cc hm s f
2

a :

ra
f ( f ( y ) a) .

tha

:R R

tha mn

(1) .

Li gii:
f ((0 0) 2 ) 0 2 20 f (0) ( f (0)) 2 f (0) ( f (0)) 2 f (0) 0
(1):
+T/h: f (0) 1 , y 0. (1) f ( x 2 ) x 2 1; suy ra f ( x) x 1; x 0

f (0) 1 .

x 0. (1) f ( y 2 ) 2 y ( f ( y )) 2 ( f ( y )) 2 y 2 1 2 y ( y 1) 2
f ( y) y 1 f ( y) y 1
x f ( x) 1
x y. (1) : f (0) x 2 2 xf ( x ) ( f ( x )) 2 1 ( x f ( x)) 2
x f ( x ) 1
f ( x) x 1

. Th li f ( x) x 1 tha iu kin bi ton.


f ( x) x 1
+T/h: f (0) 0 , y 0. (1) f ( x 2 ) x 2 ; suy ra f ( x) x; x 0
x y. (1) : f (0) x 2 2 xf ( x) ( f ( x)) 2 0 ( x f ( x )) 2 f ( x ) x ,

kin.
Vy c hai hm tha mn iu kin l

tha

iu

f ( x) x 1; x f ( x) x; x

A.7.2/Gii phng trnh da vo gi tr ca i s, ca hm s


Bi ton 1: Tm tt c cc hm s f

f ( x f ( y )) x f ( y ) xf ( y ); x, y R

:R R

tha mn

(1) .

Li gii:
(1): f (0 f ( y)) 0 f ( y ) 0 f ( y) f ( f ( y)) f ( y ) hay f ( f ( x) f ( x); x . Vy
u thuc tp gi tr, ta c f (u ) u
+T/h: y 0 : f ( y 0 ) 1, (1) : f ( x f ( y 0 )) (1 f ( y 0 )) x f ( y 0 ) . Ta c v phi
l hm bc nht theo x c tp gi tr l R, nn v tri cng c tp gi tr
l R. V vy, t R, u : f (u ) t .
Suy ra f (t ) f ( f (u )) f (u ) t hay f ( x) x; x : th li thy khng tha
iu kin.
SANG KIEN KINH NGHIEM MON TOAN-(2006-2007).doc

Ng Quang Dng

Trang 1

TRNG TH PT PHM THNH TRUNG

+T/h: y : f ( y ) 1 hay f ( x) 1; x : th li thy tha iu kin.


Vy hm tha mn iu kin l f ( x) 1; x
Bi ton 2: Tm tt c cc hm s f : R R tha mn
f ( x f ( y )) 2 f ( x) x f ( y ); x, y R (1) .
Li gii:
(1):

f ( f ( y ) f ( y )) 2 f ( f ( y )) f ( y ) f ( y ) f ( f ( y )) f ( y )

a
a f (0) .
2

a
; x (1)
2
(1): f ( f ( x) f ( y )) 2 f ( f ( x)) f ( x) f ( y )
f ( f ( x) f ( y )) f ( x) f ( y ) a
(1): f ( f ( x) f ( y ) f ( y )) 2 f ( f ( x) f ( y )) f ( x) f ( y ) f ( y )
f ( x) x

f ( f ( x) 2 f ( y )) 2 f ( x ) f ( y ) 2a f ( x ) f ( x ) 2 f ( y ) 2a
(1) : f ( x f ( y )) 2 f ( x) x f ( y ), y 0 f ( x a ) 2 f ( x) x a . Ta

thy v
phi c tp gi tr l R nn v tri cng c tp gi tr l R.
t , t f (u ) 2 f (v ) f (t ) f ( f (u ) 2 f (v )) ( f (u ) 2 f (v )) 2a t 2a .
Hay f ( x) x 2a; x (1). T (1) v (1), ta c a 0 . Th li thy
tha iu kin.
Vy hm tha mn iu kin l f ( x) x; x
Bi ton 3: (IMO) Tm tt c cc hm s f : R R tha mn
f ( x f ( y )) f ( f ( y )) xf ( y ) f ( x ) 1; x, y R (1) .
Li gii:
(1): f ( f ( y ) f ( y )) f ( f ( y )) f ( y ) f ( y ) f ( f ( y )) 1
1
a 1
f ( f ( y )) ( f ( y )) 2
a f (0) f ( f ( x)) 1 ( f ( x)) 2 a 1 (1' )
2
2
2
2
(1): f ( f ( x) f ( y )) f ( f ( y )) f ( x) f ( y ) f ( f ( x)) 1

( f ( y )) 2 a 1
( f ( x)) 2 a 1

f ( x) f ( y )

1
2
2
2
2
(( f ( x) f ( y )) 2
f ( f ( x) f ( y ))
a . Nhn xt f ( x) 0 khng tha (1)
2
nn y 0 : f ( y 0 ) 0 . T (1), ta c f ( x f ( y 0 )) f ( x) f ( f ( y 0 )) xf ( y 0 ) 1 .
f ( f ( x) f ( y ))

V tri l mt hm bc nht theo x nn c tp gi tr l R. Suy ra v phi


cng c tp gi tr l R.
1
x, u , v : x f (u ) f (v) f ( x) f ( f (u ) f (v )) ( f (u ) f (v )) 2 a, x
2

1
f ( f ( x)) ( f ( x)) 2 a, x (1" ) . T (1) v (1), ta c
2
f ( x)

1 2
x 1;
2

x .

Th li thy tha iu kin.

Vy hm tha mn iu kin l
SANG KIEN KINH NGHIEM MON TOAN-(2006-2007).doc

f ( x)

1 2
x 1;
2

Ng Quang Dng

Trang 1

a 1
a 1
2

TRNG TH PT PHM THNH TRUNG

A.7.3/Gii phng trnh da vo tnh n iu


Bi ton 1: Tm tt c cc hm n iu
f ( x f ( y )) f ( x ) y; x, y R (1) .
Li gii:

f :R R

tha mn

f ( y1 ) f ( y 2 ) f ( x f ( y1 )) f ( x f ( y 2 )) f ( x) y1 f ( x) y 2 y1 y 2 .
f

nh.

Vy

(1) : f (0 f ( y )) f (0) y f ( f ( x)) f (0) x; x

(1) : f ( f ( x ) f ( y )) f ( f ( x)) y f (0) x y f ( f ( x y ) .

V f l n nh nn
l n nh v cng tnh trn R. Ta
thay
vo
(1):

f ( x y ) f ( x ) f ( y ); x, y .

Suy ra f
f ( x ) ax; x a 0 ,
c
f ( x f ( y )) a ( x f ( y )) a x ay , f ( x) y ax y
ax a 2 y ax ay , y a 1 . Th li thy tha iu kin.
Vy c hai hm tha mn iu kin l f ( x) x; x f ( x) x; x
Bi ton 2: Tm tt c cc hm tng tht s f : R R tha mn
f ( f ( x ) y ) f ( x y ) 1; x, y R (1) .
Li gii:
(1) : f ( f ( x) 0) f ( x 0) 1 f ( f ( x)) f ( x) 1 .
(1) : f ( f ( f ( x )) y ) f ( f ( x ) y ) 1 f ( f ( x ) 1 y ) f ( x y ) 1 1
(1) : f ( f ( x ) f ( y )) f ( x f ( y )) 1 f ( x y ) 1 1

f
f ( f ( x) y 1) f ( f ( x) f ( y )) .
V hm
n
f ( x) y 1 f ( x) f ( y ) f ( x) x 1; x .Th li thy tha
Vy hm tha mn iu kin l f ( x) x 1; x

Bi ton 3: (IMO) Tm tt c cc hm s
f ( x 2 f ( y )) ( f ( x)) 2 y; x, y R (1) .
Li gii:

f :R R

iu nn
iu kin.

tha mn

f ( y1 ) f ( y 2 ) f ( x 2 f ( y1 )) f ( x 2 f ( y 2 )) ( f ( x)) 2 y1 ( f ( x )) 2 y 2

Vy f l n nh. V tri l mt hm bc nht theo y nn c


tp xc nh l R, suy ra v phi c tp xc nh l R. !a : f (a) 0 .
t f (0) b
y1 y 2 .

(1) : f (0 2 f ( y )) ( f (0)) 2 y f ( f ( y )) y b 2 f ( f ( x)) x b 2


(1) : f (0 2 f (a )) ( f (0)) 2 a b b 2 a
(1) : f (a 2 f (a )) ( f (a )) 2 a f ( a 2 0) 0 2 a f (a 2 ) a
f (a ) f ( f (a 2 )) a 2 b 2 0 a 2 b 2 a b 0 .
Suy ra f ( f ( x)) x; x
(1) : f ( x 2 f (0)) ( f ( x )) 2 0 f ( x 2 ) ( f ( x )) 2 ; x
Suy ra x 0 f ( x) 0 f ( x) 0 x 0 .

x 0, y R : f ( x y ) f ( x ) 2 f ( f ( y )) f ( x )
f ( x y ) f ( x) f ( y ) . Vy f cng tnh.

(1' )

f ( y) f ( x ) 2 f ( y)

x y x y 0 f ( x y ) 0. f ( x) f (( x y ) y ) f ( x y ) f ( y ) f ( y ) .
x y f ( x) f ( y ) . Vy f tng tht s. Suy ra f ( x ) kx; k 0, x R .
(1' ) k 1 . Th li thy tha iu kin.
Vy hm tha mn iu kin l f ( x) x; x
SANG KIEN KINH NGHIEM MON TOAN-(2006-2007).doc

Ng Quang Dng

Trang 1

TRNG TH PT PHM THNH TRUNG

A.7.4/Gii phng trnh da vo tnh lin tc


Bi ton 1: Tm tt c cc hm s
x
f ( x) f ; x R
2

lin tc trn R tha mn

(1) .

Li gii:
x
Bng quy np, ta c: f ( x) f n ; x R, n N . Do

f ( x) lim f
nn f ( x) lim
n
n

x
n
2

lin tc trn R

f (0); x R .

Vy hm tha mn iu kin l f ( x) c; x c : const


Bi ton 2: Tm tt c cc hm s lin tc f : R R tha mn
f (1) 1
(1)
f ( x y ) f ( x ) f ( y ) 2 xy; x, y

Li gii:

(1) : f ( x 0) f ( x) f (0) 2.0 f (0) 0

(1) : f ( x y ) ( x y ) 2 2( x y ) f ( x) x 2 2 x f ( y ) y 2 2 y (1' ) .
t g ( x) f ( x) x 2 2 x lin tc trn R. (1' ) g ( x y ) g ( x) g ( y ) .

g (x ) lin
g ( x ) 4

tc v cng tnh nn

g ( x ) ax g (1) f (1) 1 2 4 .

Hm
Suy ra

Vy hm tha mn iu kin l f ( x) x 2 2 x; x
Bi ton 3: Tm tt c cc hm s lin tc f : R R tha mn
f (2006) f (2007) (1.1)
f ( f ( x )) 1 ; x 0 (1.2)

Li gii:
f ( x1 ) f ( x 2 ) f ( f ( x1 )) f ( f ( x 2 ))
f

1
1

x1 x 2 .
x1 x 2

Vy

n iu (do n nh v lin tc), m do (1.1) nn

R+. Khi

1
f ( f ( x))
x

Vy khng c hm

n nh. Suy ra

f
f

ng bin trn

cng ng bin trn R+ (!)


tha mn iu kin.

A.7.5/Gii phng trnh da vo cc cu trc i s, nghim ca


phng trnh i s, phng php tng hp
Bi ton 1: (Chn HS Gii Tin Giang Vng 1-2004-2005) Xc nh
hm s sao cho

1
f f ( x) 2004; x 0
x

(1) .

Li gii:
Phn tch:
(1) :

1
f f ( x) 2004
x

c
c 2004

SANG KIEN KINH NGHIEM MON TOAN-(2006-2007).doc

Ng Quang Dng

Trang 1

TRNG TH PT PHM THNH TRUNG

c 1002

Trnh by:
t f ( x) g ( x) 1002 (1' ) . Th (1) vo (1), ta c:
1
1
g 1002 g ( x) 1002 2004 g g ( x) 0; x 0
x
x
(1
")

g ( x)

1
1

h
(
x
)

2
x

g ( x)
1

(1" )

g ( x)

h( x ) la
mot ham
so
tuy
y
xac
nh
tr

Vy f ( x) 2 h( x) h x 1002; x 0 tha iu kin bi ton.

Bi ton 2: Xc nh hm s
f ( x) f (1 x) 1;

Li gii:
Phn tch:

f ( x) f (1 x ) 1;
c
c
1

f : [0;1] R

x [0;1]

(1) .

x [0;1]

(1)

sao cho:

1
2

Trnh by:
1
(1' ) . Th (1) vo (1), ta c:
2
1
1
g ( x) g (1 x) 1 g ( x) g (1 x) 0
2
2
1
g ( x) g ( x) g (1 x)
2
1
g ( x ) h( x ) h(1 x ); h( x ) la
mot ham
tuy
y
xac
nh
tren
[0;1]
2

f ( x) g ( x)

Vy
f ( x)

1
h ( x ) h 1 x 1 ;
2
2

tha iu kin bi ton.


Bi ton 3: Xc nh hm s
f ( x) f (1 x) 1;

x [0;1]

h( x)

la
mot ham
tuy
y
xac
nh
tren
[0;1]

f : [0;1] R

sao cho:

(1) .

Li gii:
Trnh by:
t

f ( x) g ( x)

g ( x)

1
(1' ) .
2

Th (1) vo (1), ta c:

1
1
g (1 x) 1 h( x) g ( x ) g (1 x) h( x )
2
2
h( x ) 0

SANG KIEN KINH NGHIEM MON TOAN-(2006-2007).doc

Ng Quang Dng

Trang 1

TRNG TH PT PHM THNH TRUNG

(Ta chuyn bt phng trnh hm v phng trnh hm)


Cu trc i s ca h(x) l:
1
1
(iem
bat
ong
: x )
2
2
1
1
1
h(1 x) h( x), x t h( t ) h( t )
2
2
2
1 1
1

( t ) (t ), t ; ; (t ) h t
2 2
2

1
1

g ( x) 2 h( x) g (1 x) 2 h(1 x) 0
1
1
g ( x ) h( x ) ( x) (1 x)
2
2
h(1 x ) h( x ); oi
xng
quax

Vy:
f ( x)

1
h ( x ) ( x ) 1 x 1 ;
2
2

tha iu kin bi ton.


Bi ton 4: Xc nh hm s
f ( x 1) f ( x) 2; x (1) .
Li gii:
Nhp:

h(x) 0, h(1- x) h(x);x [0;1]

vi

mot ham
tuy
y
xac
nh
tren
[0;1]
(x)la

f :RR

sao cho:

f ( x 1) f ( x ) 2
c c2
c

f ( x 1) f ( x ) 1
f ( x) ax
a ( x 1) ax 2
a2

Trnh by:
t f ( x) 2 x g ( x) (1' ) . Th (1) vo (1), ta c:

2( x 1) g ( x 1) 2 x g ( x) 2 g ( x 1) g ( x); x .
Vy: f ( x) 2 x g ( x); x ( g (x) l hm tun hon

iu kin bi ton.
Bi ton 5: Xc nh hm s
f ( x 1) f ( x) 2; x (1) .
Li gii:
Nhp:

f :RR

vi chu k T=1) tha

sao cho:

f ( x 1) f ( x ) 2
c

c2

c 1

Trnh by:
t f ( x) 1 g ( x) (1' ) . Th (1) vo (1), ta c:
1 g ( x 1) 1 g ( x ) 2 g ( x 1) g ( x); x .
SANG KIEN KINH NGHIEM MON TOAN-(2006-2007).doc

Ng Quang Dng

Trang 1

TRNG TH PT PHM THNH TRUNG

g ( x 1) g ( x)
; x
g ( x 2) g ( x )

1
g ( x) g ( x 1); x
2
g ( x 2) g ( x )

g ( x)

g ( x)

Vy:

1
h( x) h( x 1); h(x)laham
tuan
hoan
(tuy
y),
T2
2
1
f ( x ) 1 h( x ) h( x 1) ; h(x)laham
tuan
hoan
(tuy
y),
T2
2

tha iu kin bi ton.

B/KT QU NGHIN CU:


Qua qu trnh nghin cu v vn dng ti PHNG TRNH HM, ti
nhn thy vn ny gip ch nhiu cho hc sinh trong vic hc ton, gip cc
em khng cn ngn ngi phn phng trnh hm na, cc em gii kh tt
nhng phn lin quan n phng trnh hm; mt s em bc u sng to
c nhng bi ton mi (tuy l nhng bi ton cn n gin). Ring bn
thn ti s tip tc nghin cu su hn na v Phng trnh hm v Bt
phng trnh hm hy vng s sng tc (T hay dng ca GS-TS Nguyn
Vn Mu) c nhiu bi ton mi.

III.PHN KT LUN:
1/Kt lun:
Ti vit ti nhm mc ch cng trao i vi Qu Thy C dy b mn ton
v vic h thng cc kin thc, mt vi k nng v Phng trnh hm v mt phn
Bt phng trnh hm. V kin thc v thi gian cn nhiu hn ch nn chc rng ti
liu c thiu st, ti chn thnh n nhn s gp ca Qu Thy C. Xin chn thnh
cm n.
2/Ti liu tham kho:

1)BI GING CHUYN PHNG TRNH HM V BT


PHNG TRNH HM (ca GS-TS NGUYN VN MU)
2)CC CHUYN CHN LC BI DNG HC SINH NNG
KHIU TON (Ti liu Hi ngh Khoa hc)
3)BO TON HC V TUI TR
4)CC THI CHN HC SINH GII CP TNH.
5)CC THI HS GII TON B SNG CU LONG.
6)CC THI OLYMPIC 30/4.
7)CC THI TON QUC GIA (VMO).
8)CC THI TON QUC T (IMO) V CC NC.
Ht
SANG KIEN KINH NGHIEM MON TOAN-(2006-2007).doc

Ng Quang Dng

Trang 1

You might also like