AA21203 MASYARAKAT DAN EKONOMI

SOALAN TUTORIAL 3: ANTROPOLOGI EKONOMI KLASIK:DEBAT

FORMALIST DAN SUBTANTIVIST DALAM KONTEKS FANOMENA
EKONOMI SEMASA

NAMA PENSYARAH:
DR. AFRIZAL ANWAR @ TENKU AFRIZAL
NAMA PELAJAR:
SUNARTI BINTI SAGUNI BA14161217
PREDONA RAYMOND BA14161186
NURSHAKINAH BINTI IBRAHIM BA14110509

WATU TUTORIAL: 9:00-10:00AM

1.0 Pendekatan antropologi ekonomi ini terbahagi kepada dua iaitu formalist dan substantivist
bagi menerangkan ekonomi masyarakat yang dikaji.

Pendekatan Formalist:
i.

Pendekatan yang cenderung melihat gejalah ekonomi dari sudut tinjauan formal.

ii. Menjelaskan gejala ekonomi masyarakat dengan menggunakan teori, konsep dan hukumhukum ekonomi.
iii. Fenomena ekonomi masyarakat tradisi dan tradisional diterangkan menggunakan ilmu
ekonomi.
iv. Antropologi ekonomi merupakan bidang yang merungkai fungsi ekonomi moden dalam
konteks sosial dan budaya.
v.

Pendekatan formalis dipelopori daripada pandangan atau penulisan Raymond Firth,

Herskovits, Scott Cook, Alice Dewey, Peggy Barlett, Pospisil, Manning Nash dan S.
Epstein.

2.0 Prinsip formalist dalam konteks ekonomi semasa:

1. Ilmu ekonomi yang mempunyai proses maksimum/minima.
2. Bersifat Universal
3. Berorentasikan kepada profit iaitu untung/rugi.
4. Menafikan faktor-faktor sosio-budaya yang ada pada masyarakat.
5. Berasal dari teori-teori makro/teori konvensional/teori ekonomi klasik untuk menjelaskan
dan menganlisis gejala sosial ekonomi masyarakat.
6. Memanfaatkan sumber daya yang terbatas dan keinginan akan keperluan yang banyak.
7. Mengabaikan dimensi sejarah perkembangan ekonomi.

3.0 Tokoh-tokoh atau ahli-ahli antropologi yang mengkaji mengenenai formalist:

1. R. Firth- Beliau telah menyarankan kepada ahli antropolgi untuk menerapkan konsepkonsep ilmu ekonomi untuk mengkaji sistem ekonomi sederhana.
2. Herskovits- Di dalam buku beliau yang bertajuk The Economic Life of Permitive
beliau telah membuat kesimpulan bahawa semua sistem ekonomi telah mengenalpasti
prinsip ekonomi yang sama walaupun kewujudan ekonomi-ekonomi tersebut berbezabeza.

3. Alice Dewey- Kajiannya yang berkaitan pasar jawa mengungkapkan bahawa pasar dalam
masyarakat agraria di Jawa merupakan komuniti pedagang yang mempunyai kataeristik
yang kompetitif.
4. Peggy Barlet- Beliau telah berhasil mengumpulkan karya-karya yang mengaplikasikan
pendekatan statistik, etnoelogikal, dan psikologi untuk mengevuluasi apakah fanomena
ekonomi dalam masyarakt sederhana dapat dijelaskan dalam masyarakat sederhana.
5. Scott Cook- Beliau melihat ada enam ciri umum yang membezakan pendekatan formalis
dengan substantivist. Antaranya ialah, mengenai kejayaan ekonomi neo-klasik untuk
menjelaskan dan meramalkan perilaku ekonomi masyarakat Eropah pada abad ke 19-20.
Dimana dalam perilaku ekonomi tersebut, gejala ekonomi sebagai fungsi dari sumber
tenaga, ekonomi

merupakan satu pilihan dari sumber tenaga yang terbatas untuk

keeprluan yang tidak terbatas, berlakunya teori permintaan dan pewaran dalam proses
jual beli di pasar dan berlakunya hukum law of diminishing return dalam proses
produktif.
6. Manning Nash- Beliau mengatakan bahawa tingkah laku seseorang tersebut adalah untuk
memilih dan dari tingkah laku juga kita dapat mencari keuntungan bersifat universal
dimana teori ekonomi neo-klasik dapat diterapkan pada setiap masyarakat.
7. Pospisil- Beliau menyatakan bahawa sistem ekonomi orang Barat adalah sama dengan
sistem ekonmi masyarakat di Kapauku dimana masyarakat wirawasta dan wirawastan di
Barat yang mempunyai ciri untuk menggandakan kekayaan dan keuntungan mereka dan
ciri ini adalah sama dengan masyarakat di Kapauku.
4.0 Contoh ekonomi pada masa kini yang masih menggunapakai pendekatan formalist:
1. Potlach seperti kegiatan upacara membagi-bagikan kekayaan di kalangan suku
Indian-contoh, pemborong/pembekal yang merupakan pengantaraan pengedar secara
langsung

wujudnya

prinsip

ini

dengan

membahagikan

barangan

kepada

peniaga/penjual.
2. Pasar ekonomi- mendorong masyarakat dalam pasar ekonomi tersebut mencari
pendapatan material sendiri. Konsep yang digunakan dalam ekonomi ini adalah
redistribusi yang merupakan satu bentuk kerjasama antara individu dalam suatu
masyarakat untuk memanfaatkan sepenuhnya sumber yang mereka miliki. Fungsi
redistribusi ini terdapat dalam bentuk fungsi sosial, ekonomi dan politik.

Pendekatan Substantivist:

1. Pendekatan yang menolak pandangan formalist berkenaan antropologi ekonomi.

2. Mengaitkan gejalah ekonomi dengan organisasi sosial dan kebudayaan.
3. Teori ekonomi moden tidak boleh diguna untuk mempelajari ekonomi masyarakat tradisi
dan tradisional.
4. Sistem ekonomi tradisi dan tradisonal tidak didasari motif ekonomi tetapi motif sosial.
5. Antropologi ekonomi merupakan bidang yang merungkai usaha manusia untuk
memenuhi keperluan kehidupan sosialnya.
6. Pendekatan substantivist ini dipelopori oleh Karl Polanyi seorang pakar sejarah ekonomi
1944, George Dalton dan Sahlins. Selain itu tokoh atau ahli antropologi lain ialah
Malinowski, Goldman, Chifford Geertz, Chayanor, Rhonda Helperin dan James Dow.

5.0 Prinsip substantivist dalam konteks ekonomi semasa:

1. Tujuannya adalah untuk memenuhi keperluan hidup dalam lingkungan sosial.
2. Masyarakat yang mempunyai sistem ekonomi atau kegiatan ekonomi akan berkembang
sesuai dengan nilai-nilai budaya setempat.
3. Menempatkan ekonomi sebagai rangkaian dari aturan dan organisasi sosial diaman setiap
individu dilahirkan dan diatur dalam suatu sistem organisasi tersebut.
4. Masyarakat dalam pendekatan ini dilihat tidak mempunyai sistem institusi seperti bank.
5. Setiap masyarakat mempunyai tingkat ekonomi yang berbeza

6.0 Tokoh-tokoh atau ahli-ahli antropologi yang mengkaji mengenenai subtantivist:

1. Malinowski- Daripada hasil kajian beliau berkenaan dengan The Economic Primitive of
Trobriand Islanders. Malinowski meneukan bahawa pertukaran bahawa pertukaran
benda berharga seperti kalung dan gelang oleh penduduk di kepulauan tersebut
bermotifkan sosial dan bukannya bermotifkan ekonomi.
2. Shalins- mencontohkan bahwa sistem tukaran dalam ekonomi tradisional berbeza dengan
masyarakat moden. Masyarakat tradisional
3. Goldman- Beliau meneliti aktiviti potlatch pada bangsa Indian di Amerika dan beliau
menyimpulkan bahawa motif-motif ekonomi dalam melakukan aktiviti tersebut
melibatkan sistem pemberian hadiah dimana sesebuah puak tersebut akan memberi dan
selebihnya akan menerima hadiah tersebut.
4. Karl Polanyi- Beliau berpendapat bahawa

pertukaran

barang

atau

hadiah

tersebutmenggunapakai prinsip pasar dengan memiliki beberapa ciri iaitu, menggunkan

wang sebagai alat pengukur, menggunkan harga yang telah ditetapkan oleh peraturan dan
aktiviti ekonomi ini selalunya bermotifkan untuk mencari keuntungan.
5. George Dalton- Menurut berpendapat bahawa semua sistem ekonomi mempunyai ciri
yang sama iaitu mempunyai organisasi yang berstruktur berserta peraturan yang
menjamin tersedianya benda material dan penghargaan yang dilakukan secara berterusan.
7.0 Contoh ekonomi pada masa kini yang masih menggunapakai pendekatan substantivist:
1. Menggunapakai sistem pertukaran hadiah dan semasa musim perayaan seperti hari Raya
Aidilfitri, Hari Natal dan sebagainya kepada jiran tetangga. Daripada sistem pertukaran
tersebut, individu/ masyarakat secara langsung mengamalkan prinsip pertukaran ini untuk
mencari keuntungan. Analoginya, individu yang saling bertukar hadiah tersebut
menginginkan barang yang akan beliau dapat akan lebih bernilai daripada hadiah yang
diberikan.
2. Redistribusi dalam sistem perniagaan keluarga. Contoh, dalam satu keluarga melakukan
aktiviti perniagaan nelayan. Individu dalam keluarga tersebut akan masing-masing
mencari hasil menjala ikan yang seterusnya kepada aktiviti pengumpulan ikan tersebut.
Melalui ini mereka akan bahagi-bahagikan hasil jualan ikan tersebut. Nilai turun-temurun
yang ada dalam keluarga tersebut telah mempengaruhi sistem perniagaan. Sistem ini
selalunya ada di kawasan dan masyarakat tertentu.
Rujukan:
J. Barkley Rosser, J. &. (2006). A comparison of Comparative Economic Anthropologies. 1-11.
Siti Hadijah Che Mat, F. H. (2003). Ekonomi Malaysia. Kuala Lumpur: Percetakan Cergas (M)
Sdn. Bhd.
Sjafri Sairin, P. S. (2002). Antroplogi Ekonomi. Yogyakarta: Pustaka Pelajar.
Kristine Oliveira. Economies and Cultures: The formalist-substantives debate. Diakses
pada 18 Mac 2016. https://kristineoliveira.files.wordpress.com