UNIVERZITET U TUZLI

MASINSKI FAKUl TET TUZlA

Diafer Kudumovic
Sandira Alagic

ZBIRKA RIJESENIH ZADATAKA

IZ
OTIPORNOSTI MATERIJALA

Tuzia, mart 2000. godine

UNIVERZITETSKA KNJIGA
dr Dzafcr Kudumovic, Ma.finskifakultet T uzla
mr Sandira Alagic, Malinski Jakultet Tuzla
Recenzenti
Prof dr Osman Muftic, Fakultet str()jarstva i brodogradnje Zagreb
Prqf dr Ivo Alfirevic, Fakultet str{~jarstva i brodogradrye Zagreb
Lektor

Tehnicka obrada
Mario Bakovic, student Ma.finskog fakulteta Tuzla
Avdic Admir, student ElektrotehniNwgfakulteta Tuzla
Izdavae
"PROMOTEKS" TlIzla
Stampa
COPYGRAF Tuzla

Tiraz:
250 primjeraka
Na osnovu mlsIjenja rninistarstv3 obrazovanja, nauke, kulture i sport a broj
03-15-2365/00 od 22.05.2000. udzbenik jc o:;loboden poreza na promet.
CIP _. Katoiogilllcija u publikadji
Nacionnlna i univerzitctska biblioteka
Basne i Hcrccgovinc, Sarajevo

539.3/.5 (075.8) (076. 11.2)

KUDUMOVIC, Dzafcr
Zbirka rijescnih zadatnka iz olpornnsli
matcrijala I Dzafer Kuc\umovic, Sandim Alagic. _
Tu:da: UnivcrLitct, 2000. - 270 str. ; graf.
prikazi ; 25 em. - (Univerzitctska knjiga)

Bez saglas"osti ""tora zaorarljclIo fotokopirallje i prestampava"je.

Tirai 250. - Bihliografija: !'>tr. [271]

ISBN 9958-609-01-0
1. Alagic, Sandira
COBISS/BiH-ID 7929862

OTPORNOST MATERIJAl,A I
1.

AKSUALNO NAPREZANJE ................................................. 3

2.

RA VNO STANJE NAPONA .............................................. 65

3.

UVIJANJE .. ........................................................................... 76

4.

MOMENT INERCIJE I SAVIJANJE ................................ lOS

5.

EKSCENTRlCNI I'RITlSAK I ZATEZANJE ................. 178

1. AKSI.lALNO NAPREZAN.1E

1. ZADATAK
Tfjelo kanusnag oblika tciine G = J 100 N, visine h = 60 em, precnilw OSfwve
D=30 em rnodula eiasti610sti E ~-'" 210'1 MPa, slobodnao ylsi. lzruc':unati ukupno
hduienje Jtapa usUed sopstvene lezine.
DATOlE:
G=1,J kN;
h=60 em;

D=30em;
=21(t'MPa;

z
Rjeenje:

Ukupno izduienje mozemo izra6unati po obrascu:

1"

Llh=Eo adz'
Z
.,

pri cemuje iz us/ova ravnoieze:

1
y. z
az A'=:3 A,z'y=;a,= -3-;

- 1 f"Y'Z
.' _ h'y If
'/' L\h2Gh
--(~Z----Llh Eo 3
.
6[;
rcD2E
L\h=( 211000.6 )=2,335.1O 8 m=2,335.1O5 m11l
rc .0,3 2 . 2 . 10"
iJh=2,3351O,5 mm.

2.

ZADATAK

3. ZA,DATAK

Kruli stap AB vezan je u tackama A i B za sistem uiadi precnika d = 20 m.

Odrediti silu F, koju moze primiti lo'uti slap AB uz uslov da najvec5i nominalni
napon u uictu bude ad=50 MPa. Data je jo i a :::: 50cm.

Kruti "tap ABC je u B oslonjen no elastieni .ftap BD duiine 20, presjeka A

optereeen je u C silom F. Za date vrUednosti F, a, E, odrediti:
0) Precnik stapa BD aka je data i 0',1;

b) Vertiko/no pomjeranje tac'aka B i C;

DATO,lE:

d = 20 mm;
O"d= 50 MPa;
a = 50 em;

DATOlE:

//

II

52

a=:::2 m;
F=20 kN;
=2105 MPa;
O"d=60MPa;

ex =60;

SJ

d=?
D

C
a

a
A

---

lz simetrije konstrukcije i opterecenja slijedi da su sile u lijevom i desnom dijelu

konstrukcije iSLe po veliCini. Jz statickog uslova ravnoteze za slap AB imamo:

--20

LYi = 2S 1 cos45'F = 0

RjdelJi!;,

F
.fi
51= 2.fi =F 2 "

lz uslova ravnoteze momenta za taclat A imamo:

2
za taeku C:

(I) ...

(2)...

0)

L Xi= 51 cos45'+ S, cos45' S3=O

L Yi= SI sin45 S2 sin45 =0

IMA=F 3a-S sina2a = 0

S=-~

2sina'

iz (2) slUed; dale: SI=S2, a iz (l) sli}edi dale: S]=281 cos45=F;

S3' = Sm'L' =

n; , d 2
6 n;. (20 ' 10'3) 2 .
F = O'd -4- =5010
4
'

F=JS700 N=15,7 kN

povrsina poprecnog presjeka je: A : 2 -

d?

~n;4:d =~;~FSina =

=?

62010'
11: .60.10 sin 60"

---,---;--= 0,027 m
6

d=27mm;
4

b)

Rieenje:

Na osnovu izduienja III slapa BD i odgovarajuCih geometrijskih odnosa mozema

izracunali veri/wino pomjeranje lacke B. Pri tome imamo:

Potreban precnik c~tapa, odnosno dimcnz(je popreC"nog presjeka .'{tapa Odrecll{jemo

iz uslova da tnaximalni norma/ni napon u .ftapu hude m[l!~ii ad dozvoVerwg:

2Sa

3Fa

G;nax::; (jJ

odnosno

AEsina = AEsin 2 a'

BB

,12Fa

=d

122010'2

. = (2710,)2 n;2.10' .10

n;Esin 2 a

Od(Jvde slUedi do je :

sin' 60

BB'=1,39724510 m;
, 3a
2a

Yc=BB - =

3Sa

9Fa

::;

18Fa

TC,d 2
pri ccmuje :Fmw-=Q+ --~"'- -ly;

AEsina AEsina d'2;rEsin 2 a

182010' 2
y, = (27.10 ')2 .n;.2.105 .!O6 sin' 60
y,= 2,09586710.

tako da imammo:
7[.1' " 1
.
7[d'
n;d'
Iy
Q
.._.- "'_.- ( Q + --ly) => .....~ (I. - - )2 - - ;
4
CJd
4
4
ad
GJ

111;

, __
4...:(=..)~
4 10) 10
;:;:;;
d= I
n;(G d -Iy)
Jf(3010 -2,57810')

BB'=1,3972 mm;
y, = 2,0959 111m;

=:;,(' Of2L J"]J

0

d=J2,6 mm;
4. ZADATAK

stvarni napan na zatezanje u proizvoUnom pre,~ieku tapa je:

Stap duiine 1=2,5 m, specijicne tdine y =7810'Nlm i modulo elasticnosli

E=2.10'MPa, nasi teret Q=10 kN. Odrediti preen/k d stapa i njegovo totalno
izduzenje Ill, ako je data (5d=80 MFa.
//

DATO.lE:

1=2,5 m;
3
r=7810' Nlm ;
E=210' MFa;
Q=lO kN;
(5d=80 Mpa;
d=?
IlI=?

(j'z=

Q + Azy

- --

A
izduzel?je

+y z ;

Jlapa jc (na OSflOVU IIukovog zakona)

!11 =

(_1Cl:.J.Cl.'... 2 5

2 ]0' 10" 1.247.10- 4

Ill=/,o04]e),3 m

IIII 'III
~Q

!11=1,(J04 min;
n;d'
.4.=--

(12,6.10")'

4
4

A=1,247-JO m '.

.J!

,.

5. ZADATAK

Za dato opterecenje prema skid, dimenzionirati stap CD kruinog P?precl1og

presjeka i naCi pomjeranje zglaba D. aka je:

d=

rT60~O'

=0,0357m

V:,,601 Ob

d=36mm;

DATO,lE:

Pomjeranje zgloha D:

F 1 =45 kN;
F 2 =50 kN;

f1h=~"CDh

4FcD ' h

AE

F 3 =20kN;
0=1,5 m;
b=0,8 m;
h=3,5 m;
E=2,11o' MPa;
ad=60 MPa;

f1h=9,8244.]()

d'''E
4

4 60la' 3,5
(0,036)',,2,1.10"

mm

11h=0,9824mm;
6. ZfWATAK

,,~tap ABC je krill, u A aslot/jen u zglobu (J u B na elasticYni .~fap precnika d. Za

date vrijednosl, odrediti ,yilu F akoje pomjeranje fa/ike C dalo sa Yc=2mm. Koliki
je U ovom sluc(~iu nopo11 u kosom .~tapu?

c
,d

a=/ m;
b=l,7 m;
c=.f3,w
FeD

d=40mm;
E=2,110' MPa;

c
F

al3

2al3

bl2

F,

F CD =F3 +-+2
3

:J)""

yc

--------

C'

,,
\, a

FCD=60kN;

Dimenzije poprcCllog presjeka stopa CD odreauje se iz uslova:

!.CD :o;ad=<-A2:Fcv;,,d2
A
aD
4

-------------B~ -----------_

1z uslova ravnoteze:

F2

2:FCD.;=<-d?~4FCD;
aD

,,a d

B'

Rjesenje:

7, ZADATAK

lz uslova ravnoteie momenta za taelru A :

Krovna konstrukcija sa zategom CD opterecena je silom F. Za date vrUednosti

odrediti:

F(o+b)-aSsina=O
FCa +- b) --;} .'11'Ia u stapu
v
BD ;
S = ---,
a sma
c

sina = I

'\I Co +c')

1z izraza za izduzenje ,~tapa BD:

2

i11=~ = F(a + e
AE

2
) (0

AE

+ b);
ac

--,
BB ' -_ ~ Ye= l'yB ,(a+b),
sino:'
a

0) preenik d zatege CD
b) ukupno izduienje zatege
DATO,lE:
F=30kN;
1=8 m;
a=4 m;
ex =45;
E=2,10-' MPa;
(J',,=160 MPa;
d=?
i1a=?

dobljamo:

(0+b)2 ,(a' +c 2 )312 F

Ye=

F=42,6JkN;
a frazeni napan je:

S
4S
,,
.
= - - ; prz cemuJe:
A n,d'

(jBI)=--

S F(a+b)~(a2 +c')
ac

S=132,84 kN;

O)JD=J05, 7 MPa.

0)

1z us/ova ravnoteie momenata za tac'ku A dobijamo daje:

I-a
FB=F - -

21 '

a iz uslova ravnoteie momenata za tackn B dobljamo date:

-F I+a
F A21

lz uslova ravnoteze momenata za tacku K sa desne strane slUedi:

'LMK

I
2

FR~-sh=O;

S= FE.:!:.
2h

a
h= ~tgo:;
2

a)

1z uslova:

80:10 (8-;) =40.1d N;

24 tg45

F'(I-a)
2atgo:

S=40 kN;

iz us10va ravnofeze momenata za tacku B:

Potreban precnik zafege dobijamo iz uslova:

'LMB = S]I] , F(lrx) = 0

S4
d .n;

-2-

.-:;:;ad~

d=

4s = ~.40 .10 3

-~

n;(5d

n;16010 6

F(l, - x)

=18 mm;
iz uslova ravnoteie:

d=18 min;
b)
Na

=?

'L Yi ,= S] + S2' F = 0
OSJ10VU

IJufwvog zakona ukupno izduzef?je zatege iznosi:

Sa
4Sa
44010'-4
L1a=-=---~=-
AE d'n; O,OlS2n;21O"

Fx
S,= - '
I '

3,1441(T m;

( 1) ...

&=3, J44mm;

x = 2,67m;
8. ZADATAK

0)

Kruti stap AB objesenje na dva elasticna stapa 1 i 2 ad istog materijala i presjeka

A= 1Oem. Odredili poloia} sife F pod uslovom da stap AB ostane hOr/zontatan leao
Jto je bio u neopterecenom stanju. Za ova) sluc."aj odrediti napone u stapovirna 1 i
2, leao i ponljeran}e loCke B.

Pomjeranje tacke Bje:

DA1'OJE:

L1h2= S 2h2
AE

L1h2 =3. 3310.4 m;

D. . "

c)

E=2-1o'MPa;
C

F=JOO leN;
A=1Ocm 2;

17]=2 h2 =2 m;
1]=2h1 =4 nt;
h2 =lm;
x:::?

12

Naponi u Jtapovima 1 i 2 iznose:

S,
A.

F
A.

0"1=-:::::--0"2

--: tJ
,"h

52-; .-J

L1h2=?
a]=?
0"2=?

(h, +h 2 )AE

.. F,
A

I,

I
II

!
!

Jj

'j

"

(5]=33,33 MPa;
0"2=

Fh,
(17, + h 2 )A

CJ,=66,67 MPa;

13

9, ZADATAK

1z uslova ravnoteze momenta za tacku C:

Tri stapa AB, AC i CD vezana su prema skici. Odrediti povr!iiu presieka ovih
stapova ako je pOZ/latoad=1 50 MPa.

J;M c =81 d cosa Fe=O

8 1 = __Fe
-dcosa

DATOlE:
a=2,4 m;
b=1,8 m;
c=0,4111;
d=2 m;
F=70 kN;
ad=100MPa;
AI, A" 1'3=?

h:
J; Xi = 8 1

casCi

8,=

f3 [

+ S, COSCi +8, cosf3 = 0

c,: >

b :.,}

S,=79,227 leN;

8,

AI =ad

S
A2=_2
ad

A2=7,9227 em';

S
A3=-'
ad
A3 =6, 456 enl;

cosa

b
Rjesellie:
Jz statickog uslova ravnoteze momenata za tacku A:

J;M A = S3 acosa+F(h+c) = 0
S~

.F-,C.:..b_+_c-,,')

= - -

a cos(x

S3= 64,56 kN;

=}

=}

I
j

I
,
I

!
!

eosa = 0,9939;
b

cosf3 = r=~==
b ' (a+d)'

+l-2-

cosf3 = 0,6332;

=}

10. ZADATAK

11. ZADATA[(

Odrediti debljinu 15 zida glove klipne paluge aka je po unutrasnjem zid" pritisak
ad sile inercije rasporeden po zakonu: p=Po sina, gdje je p,,=1MPa maksimalni
pritisak.

Prizmaticni stap konstantnog presjeka A=20cm2 duzine R=im, okrece se

k.onstantnorn ugaonom brzinom (f)= lOrad/s. Za date vrUednosti odrediti:
a) norrnaln; napon u proizvoljnorn presjeku i zatirn najveCi napon,

b) ukupno izduzenje

DATO,lE:

c) bra} obrtaja u minuti stapa oko ose 0, da najved napon budeC5d=J20MPa.

p,,=1 MPa;
r=20 em;
(jd=110 MPa;

DATOJE:

o=?

'0
1

1
1
1
1

./

./

1/

A=20 em2;
R=1m;
m =10 mdls;
E=21o'
y=78 000 Nlm 3
('f =?
LlR=?
n=?

,/'1
i .,./<
I

..... c ........... -. -..+---- --------.,

j

.///

dO

~
~

(j)

z=P

dz

Normalni napon u proizyoljnom presjeku racunamo po formuli:

('fz=

Rjesenje;
1z us/ova ravnoteze dobijamo:

IXi=2 15.b('fa' Jposinabrda=O;

,
15=_r_
2a d

0= 11 rpo
4('fd
15 =1,43 mm:
16

; gdje je : Fz - centrifugalna sUa koju raeunamo na slijedeCi noGin:

v2
p

dF,=-dm

JPo sin a

m pdG

m pAydp

da:

F = Am2y
,
g
(j)

O"z

Jp dp = 2g(R2_p2)'
Am y
.
2

2y

2g(R2 _ p2)'

17

za

p =.0 dob~iamo max naponi on iznosi:

R2a;2y

O'max:::::---

2g

a m ",=397,55 kPa;
Dozvoljeni napan abrtaja odreilLyemo iz uslova da max napon bude martji ad
dozvo(jenog:
a ma" = R2y

2g

II

(!E!.. Y:5 ad

.=;

Fc

30)

~2g30'a I

Rtelfenje:.

yR21[2

0)
centr~fugalna

n=]659 a/min;
Izduzenje ,~tapa odrea11jemo na osnovu Flukovog zakona i ono iznosi:

dFc=,,-_2dm

sUa poluprstena

= dG ra;~
g

1'2

L\R=~

ra; 2hby
dFc=--rda;
g

fa z dz =~ F~(R2 _Z2 }lz

E ()

Eo 2g

dXc=dFc "ina
r2a;'hby ,
2r 2a;'hby
Xc
sina da
gog
Iz uslova ravnoteze mazema odrediti napan

LIR=],325m6 m

LIR=1,32510 ~3 mm;

12. ZADATAK
Prsten srednjeg precnika r, spec(jicne teiine
brzinmn(f). Za date vrijednosti odrediti:

obrce se oko ase 0, ugaoYJom

a) napon u prstenu usljed centrifugalne siZe

b) bra} obrtaja u minuti do napon u prstenu ne prede dazvoljenu vrijedno"t ad

DATO,lE:

r=30 em;
y=78 000 MPa;
a; =] 5 rad/s;
ad=90 MPa;

aYe

LXi

= Xc - 2abh = 0

=;

(J:

= r'y (0'
g

a=161 Kpa;
b)
Bra} obrtanja odretfuje se iz uslova da max napona bude m[lJ~ji ad dazvoljeno[! sto
se svodi na s!jedecu nejednakost:
.
"

r2y 2
__
co ..,; ad

=;

g
n = 30_ ~ gad

11: r
y
n= 10 J6 a/min;

13. ZADATAK

dodatni uslov je:

Stap promjenljivog presjeka.uklije.'ten je na aba kraja i opterecen aksijalnom

silam F.
Za date vrijednosti adrediti:

2.) iJl =

(2)

Fa _ F A 2a _ F A 2a =0'

=?

A,E

A,E

a) otpore ukljestenja,

A,E

F
1

'

iz(2) =? F A = - - - : - -

b) napone u svakom intervalu,

2A,(~+-)

A,

c) pamjcranje tacke C.

A,

FA =17, 8 kN;

DATOJE:
F=80 kN;

1z (1)

Aj=25 em';
A,=20 em 2;

b)

a:;;;.0,5 m;

FI! = F - FA = 80 - 17,8 = 62,2 leN

F8= 62,2 N;

.=;>

Naponi u:

E=2105 MPa;

//J/~~///
i

Ie

a (2)

FA

A2

61= -

a (3)

1 7 , 81 . 1 0 ' , 6
= - 8 910 Pa=?
20.10- 4
'

61- - - - - - - - - -

8,9 MPa;

17,8 10'
25.10-4

AJ

- 7,12106Pa=?

F
62= -

F-f"-'
(80-17,8).10'
6)=---=
A,
25.10-4

2a (1)

A2

,
A'

7,12 MPa;

24,88.106 Pa=?

6)=24,88 MPa;
c)

~'

FA

vc= (F-FA)a
A,E

(80-17,8)10' 0,5
6,22 10 5m=?
25.10 4 2 . 10 "

yc=O,0622 mm;

Rjesenje:

Zadatakje 1 x statick!' neodreden

Jz statickog uslova ravnoteie
a)

1: Yi= FA+FB - F=O

20

21

14. ZADATAK
0:

Stap popreenog presjeka A ~ lOem' uklijeSten je na abo kraja i opterecen so dvije

aksijalne siZe FJ i F2. Za date vrijednosti odrediti normalne napone u svakom
intervalu, a zatim pOlnjeranje talke C.

F.I +F2 X
A

(100+ 150-107,14)10'
6
10 .10"
=142,8610 Pa

(ja=142,86 MPa;

-x

DATaJE:

A=lO em';
F 1 =100 kN;
F2 =150 kN;
b=50 em;
e=60 em;
a=30 em;
E=2 .1011 Po;

(150-107,14)10'
6
10.10'4
=42,8610 Pa

(Sj,=42,86 MPa;
Pomjeranje tacke C:

r;

AJE

~~
-;:

'-''1]

Xc= FI':'.+ F,(a+b)

AE
AE

'Fr-'-'-e

[:
, 2

107,14 10' (0,3 + 0,5)

.4
10.10 4. 2 .JOII
=3,214410 m

:!

1
~1

X(a+b) = (10010'0,3) +150.10'(0,3+0.5)

AE
]()W" .2.10 11
10.10,,4. 2 . 10 11

Xe=0,32144

Inn!;

15.ZADATAK
Rjesenje:

Zadatakje 1 x staticki neodreden

lz us[ova :
111=0 =>

FlO

F,(o+b)

AE

AE

-+
X

..

X(a+b+c)
AE

Dvije ferUle ploce debljine 0 pritegnule ceiicnim vijkorn 1 vrse prilisak na suplji
bakarm c,zmdar 2. Odred, za ko;i ugao Ireba odrediti novrlku vijka da se u
bakamom eilindru dob!Je napon (j 2 = 50 MPa. Hod navoja iznosi h.
DATO/E:

=0 =>

1
[Flo+F,(a+b)]
(a+b+c)
.

X=107,14 kN;
Naponi u pojedinim presjecima:

CY 2 = 50 MPa:'
h=2,5mm;
E J =2.105 MPa;
E 2 =1,21 (f' MPa;
0=4 111m;
H1=ROmm;
H,=72 mm;

1=3 111m;

107,14 10' = . 107,14.]06 Pa

10.10 4
CY,='

107,14 MPa;

d=20mm;
D=30mm;

IT d'
AI =-4

():

, :11

LI

LiZ.

-t)I

-<-

n'

e'

'"

A 2 =3,l 110 rr?;

i
i
i ,/
i
i

H2

A I =3,J41O 4 m 2 ;

A2=IT (DHt2)

Z/

SI lv, " S2
t-

'

IHI

::x)

l~ ,I ~A
!

Ia

Zadatakje 1 x staticki neodreden

1z uslova ravnoteze dobijamo:

:r Yi=Sj,S2=0,,*SI=S,:
Dodatnu jednaCinu dobijamo iz uslova da je pomjeranje navrtke jednako zbiru
izduzcl1ja vUka i skrace11ja bakarnog cilindra:

16.ZADATAK

Na diskovima celicne osovine zavarena je CijL:rv. U prostoru izmeau cljevi I

osovine djeluje unutra_~nji pritisak p=1,5MPa, a osovina je izlozena aksijalnim
silama F. Za date vrijednosti: d=30mm, o=3mm, F=90kN, D=70mm, odrediti
normalne napone u zidovima cijevi i os()vini.
DATO,lE:
p=I,5 MFa;
d=30mm;
(j =3 mm;
F=90kN
D=70mm;
O"=?

LI=LlI+Ll2 ili LI = YI' Y2 = H I +Ll I (28+FI,Ll2)=>

LI=HI Hr 28+LlI +Llz=>

F(

H
!!.=f{J'-

._--

__I0:

2IT

Ako posljednje izraze uvrstimo u jednai'inu (2) dobijamo:

f{J.!!...=~(A2H'+H2\
A,

2IT

A,E,

0"2=

E2 )

a odavde dobijamo trazeni ugao:

2IT A,H, H,
(--+-)

A,E,

S2=~:

A2

!
i

---+..,-_.-i ,

1-.----

l)

A,

E,

(P =0,1252 rad =>

rp =7,17;
24

25

Rjesenje:

I7.ZADATAK

Sila priliska koja djeluje no diskove je:

;r 2 ,
Fp=p-(D -d )
4
Fp=4721,4 N;
Zarlatakje 1 x stafiL'k! neodrcilen

Dva litapa ad raznog rnaterijata EJ i E2 i razliCitag presjeka Ai i A2 izlozeni su

dejstvu aksijolne sile F preko place K. Stap 1 je kraCi ad stapa 2 za veliCinu 8.
Odrediti sile i napone u stapovima 1 i 2.

Pred statickog us!ova ravnoteze (1) potrebno je postavitijosjedan dodatni lIslav.

U ovorn s/u(;aju to je uslovjednakosti izduzel~ja osovine 1 cijevi (2):

l: Xi=F+Fp-F/-F2=0
FJ
F,l
.1/=.1,=;>--= - - ==;>

AlE)

AzE,]

AIE,
F/ = ----F2 ;
A,E,

DATO,lE:
2
A/=20 em ;
A,=30 em';
E[=2,](1 MPa;
E,=1.2,J(t'MPa;
F=70kN;
h=100 117m;
0=0,05mm;

vI'
F

A,E,
=;> F + Fp = F 2 ( i + - - ) =;>

A,E,

r--L-;!-,--1'71---01 0
, ,.,",.,.,.".+ ',' ' -

F+F

F2 ; : : __--'''C1+ A,E,-

A2 E,

F,=46711 N;

A,

48000 =67,894,]06 Pa
7,07,10-'

=__46711::;;-=67,894']06 Pa
6,88,10

Ci2=67,894 MPa;
_;rd' _ ;rO,03'
A /------'_.

A/=7,0710-4 m';

A, = ;r(Do + ( 2 )
A2=6,881O-4 m';

2L
,

Li2 hJj

1Li1

Li2

'I'
F2

i
i
i

F1

If

,"

Rjelfenie:

Problem je 1 x statfeld neodreden

Ci1 =67, 894 MPa;

0"2= F,
A,

il

F 1=48000N;
Traieni napon:
Ci1= F,

"'''''i
i
i

II

Poredjedne jednaCine koju dobijamo iz statiCkog uslova ravnoteie (1), Potrebno

je pas/a viti ,ios jednu jednaCinu koju dobijamo iz osobina deformacija (2), Pri
tome iz ovih jednaCina odredujemo sile FJ i F 2 :

l: Yi=F/+FrF=O
Y=h-Li2
y = h - (5 - LI/
-h

h - .12 = h - ,,- Li,

(5 = .1z - Li/

, _ ~(h-o)

LlJ

M_

A,E,

F,h

= --,
AlE,

8- Fzh
Flh.
- A,E, - AIEl'
F-I5A,Ez

F,

A,E,
h(l+---)
AIEl

~--------~~7L------~~Al

C.+, . - - - - - - - - . j Ll2

F]=273684,21 N;
F=F]+F, =;

F2=1'-FJ = 70000-273684,2=
F 2 = - 203684,2 N;

Trazeni naponi su:

1'1
273684,2
(fJ=--' - -----''''
AI
2()10 4
Cf]

( pritisak)

= 136,84 MPa;

(f, = _F_, = _2_0_36.::,&::..'4'-'.,=-2

- A2
3010'4

(istezanJe)

(f2=67,89 MPa;

18. ZADATAK
Pri montail .ftapova .I i 2, zglobno vezanih za krute zidove, postojala je raziika u
visini izmedu tacaka C} koja pripada stapovima 1 i C 2 koJa pripada stapovima 2.
Prisilnom monntaiom C] i C2 dole su u polaia) C. Za date vrijednosti: a=2m,
A/=10cm2 , A 2 =12cm2 , odrediti siZe i napone u stapovima aka su izradeni ad istog

s,;t:/
/,/

(2)

mater~jala.

2a

DATO]E:
a)

0.=2 m;
A]=JO em';
A,=12 em';
S,=?

lz static:kog uslova ravnoleie imama:

O"i=?

a =30'C;

E]=1,2]l.1' MPa;
E 2 =21o' MPa;

f3 =45C;

28

0=1 mm;

X=2S,sin[3
X
SI=--- .
2sin [3 ,
X=2S,sina

29

19. ZADATAK

8,=--~- .
2sina'

Problem je 1 x statWki neodreaen

Kruti stap ABC abjden je na dva elasticna stapa 1 i 2. U lack; A je vezan za zid
zglobnom vezom. Odrediti sile i napone u tapovima 1 i 2, otpore oslonaca i
pomjeranje taCke C.

i dodatna jednaCina:

!;.I,
sin f3

dl'::::--- ;

S,z,
Xa
dl,=--=--.- - - - - ;
A,E, 4sm f3 cos f3A,E,
S t
dI2=~

A 2 E?
1

DATO.lE:
F=50kN;
A=8 cni,
E=2,1](f'MPa;
a=1111.;

Ya

//.

., ---=c2sinacosa4,E 2

Xa

A,E, 4sin 2 f3cosf3

+ _1__
Xa
= i5
A,E, 2sin 2 acosa

//.////f' / /

A/ 2

A/ 1

X=28284N;

- ~

20

82 ~

8i

Trazene siZe u stapov;,na iznose:

28284

~r-...A.

~r'"
~

Sj=20000 N;

S,
AI

20000
10.10- 4

::;;:-_._-

Clj=2010 Pa;

S2
Cf2=A
2

28284

= 12.10-4

Cf2=23,56lO' Pa;

......

20

S2=28284 N;

(jf=-~

-- ------

B'

X
28284
82 = - - - = - - 2sin a 2sin 30"
Traieni napon u /ftapovima iznose:

S,=---=--. 2sin f3 sin 45"

------

Lli

.....

1""'-_

---

Ll2

C'

Rjesenje:
Problem je1 x slaliCid neodreaen

Sae u stapovima 1 i 2 ne mozemo odrediti iz sarno dvije jednaCine za ravnotezu:

... .r: Yi=Sj+S,+FA-F=O;

... .r: M =S,.4a+S),2aF3a=O;
A

Trecu jednaCinu dobicemo iz o::;obina defi)nnacija, da ce kruti stap ABC, ostati

prov i poslije d~formaCiia. Iz slicnoosti trauglova ABB' i ACC' dobijamo:

Zbog simetrije sUe u stapovima 1 su jednake:

1
S/=-S,) ;
2 '
3
S2=-F

Iz static;kog uslova ravnoteie dobijamo:

:E Yi

... (1)

DodatnujedaCinu dobijamo iz uslova:

8 2 =30 kN;

~
.
0'=--'--13; 02=LI,; gdjeje :il l i il, izduzc/lje stapova 1 i 2:
cos
.

3
5 l =-F
10

~-'- +il2 =0' il l = 5,1,. il2 =S,I,; Il=_h~

5,=15 kN;

cas 13

AE'
AE
5,h
S2h
-,---- + -'- = 0 ... (2')
AEeos'f3
AE

F=~F
A
10
rA=5 kN;

cosf3'

IzjednaCina (1) i (2) dobiiamo do su sile u tapovima:

Pomjerar~je

y,.= ilz

=25rcosf3, 5,=0

tacke Cjedl1alw je izduzenju stapa 2:

Sl=8AE ~s'
h 1 + 2co'f3

= S22~ = 3,5714lIr' m;
AE

51 = 19,359 kN;

Yc :;;;; 0,35714 mm;

S2=

2i5.4E~~
h

20. ZADATAK
Tri stapa istog precnika d i materijala imaju dimenzije po skici. Prije montaze
izmetlu tacaka C' i C, posta} razmakl5. Aka na prisilan. nac'iin spajfmo C' i C
odrediti sile i napone u Jtapovima kao i izduzenje Jtapa 2.

1+2cos' f3

S2=53,226 kN;
Trazeni naponi iznose:

01=-l..

DATOlE:
h=1 m;
d=20mm;
0=1,5 mm;
13 =30;
E=21C'MFa;

0'1=61,653 MPa;
S2

0'2=-

A
0'2=169,51 MPa;

82

[zduienje stapa 2:

e"

32

L\'= S,l2 = S2 h ,:
, AE d'nE

33

21. ZADATAK

Doda!ni uslav iz slienas!; trauglova ACA ' i BCB' :

Krut; slap ABC objden je u A ; B za stapove 1 ; 2. Za date vri}ednasti F, a, II, 12,

E, odrediti:

YA:YB=4, 50: 1,50 =>

a) siZe u .~tapovima i otpor oslonca C,

"'~: ~ = 4,5: 1,5 ;

sin a sin /3

S,l2 .

'-'2---,

A,E

b) popreeni presjek iilapa 1 i 2, aka je popreeni presjek stapa 1 dva puto ved od
presjeka stapa 2 i aka je dozvo(jeni napon u stapu 1 ad poznat,
e) pom/eranje taeke A

SI = kS,;

DATO.lE:

Iz (3) ... => 4,5 Ie S2 sina + 1,5 S,sin{3 = 3,5 F;

F=/OO /eN;
=2 .1IJ5 MFa;
Ci'dI=IOO MFa;
11=1,2 m;
12=1,lm;

S2=16,936 leN;
Pri cemuje:

Ie = 612 ,ina
I, sin fJ

a-:::j m;

A j =2A,;
a =60;
/3 =75;

k=4,9311;
SI=kS2 =1,233 55,96=
81 =83,51 I kN;
(l)=> Xc = SI cosa + 8, cas/3

Xc=46, 13 leN:
(2)=> Yc = F, SI sina, S2sin/3

Yc= 11,3185 kN;

2a

---------

I
I
L11
~-",,:1 ,.-=2a_~.~

Aj.

lz statickih us/ova ravnotcze imamo:

b)

Iz uslova:

5,

A,

:::;; CJd!

:::=>

Ai="~!...
Ci'd'
A I=8,35]0" em';

a)

LXi=Sjeosa+S2cas/3,Xc=0
... (1)
L Yi=Sjsina+S2sin/3+Yc,F=0 ... (2)
L Mc=4,5a,SIsina ,3,5aP+1,5aS,sin/3 =0 ... (3)

A,= ; ;

A,=4, 175 em';

II,
069 . JO -' 111
Y A =-.--=,

sma

22.ZADATAK

Tri "tapa po skici spajena u C i opterecena silom F. Odrediti sife i napane u

tapovimo kao i pomjeranje taCke C, akoje doto.
DATOJE:

IZjednaCina (1) i (2) dobijamo sile u tapovima:

F
SI
I
1 + 2(-'-) cos' 0:
I,
S1=44,4 kN;

F=lOO kN;
11=1m;
1,=0,8 m;
E=210' MFa;
A=JO em';
0: =45;

S2

F-S

'

2cosa

S,=39,28 kN;

Naponi u tapovima su:

8,

0)=-

A
1:1]=44,4 MFa;

S,

(}2::::::-

A
(JF39,28 MFa;
Pornjeranje tacke C:

V~,=Al= SJI

.
2

AE

y,o=O,222 m;

23. ZADATAK

Kruti stop AD u A je vezan zglobno za zid, a uBi C vezan ZGtegama BK i CK.

U taCki D die/uje sifa F Odrediti sile i napone u tapovima BK i CK olpore
osionca A i pomjeranje tacke D.
[JATO]E:

Zbog sirnetrije siZe u stapovitna 2 su jednake:

a=1 m;
F=70 leN;
A=6,28 em';
17=V3 m;
E=2/o'MPa;

StatiC/d uslov ravnoteie:

2, Yi=SI+2S2cos-F=0 ... (1)

DodatnajednaCina iz osobina deformac{ia:
,11

36

jI, ,

= -coso:

S, I,
_-.:::.S-,-,,1:22_
=
AE
AEcoso:

=;> - -

=;>

S ,1
coso:

2
SI" 1 = ---.,

tgO:l =hla=.J3/i =0:]=60;

tgO:=hI2a=.J3 /2=0:2=40,89;

37

Iz (3) =>

S}=74,08 kN;
S2=84,66 kN;
8,

(5}= -

F
A

(51

= 117,96 MPa;

S
0'2::: - '

Yc

D'

Lb
a

YD

D,S"

(52=

134,8] MFa;

b)
iz (J)=> XA = S} casa, + S2 cosa,
X A = 101,04 kN;

Jz statickih uslova ravnoteze imam a:

lz (2)=> YA = F - i'h sinal - S2 sina,

YA = -49,56 kN;

2; Xi=XA-Slco.l'al - S2('osa,=0 ... (1)

YA + SI sinal + S, sina2 - F=O ... (2)

e)

2;MA =aSI sinal+2aS, sinar2,5aF=0 ... (3)

2,5a
2a

VD=YC--

11=.Ja +h'

YD = 3,4054 mm;

11=2 m;
24, ZADATAK

J(2a)2 +h'

Kruta pravougaona ploea je objesena za fetiri stapa isle duiine h i presjeka A.

U faCIa' G qjeluje sila F Odrediti sile i napone u .ftapovima i pomjeranje tacke G
ako je dato.

12=V7m;
Iz slienosti trouglovaABB' i ACC' slijedi:

11

Ye: )iB=2a: a, pri /!emuje: Yc = _._2_; YB

smcx z

Ji.Jl,
sina 2

S,l,
= ~ 2; LI,= - ,.
AE
sin a j

I, -sin
a, 5'
lz(4) => S2-- 2 . - - , iii
12 5m (Xl

A}

= S,l, ,.
AE

,
S2=2~"S"
I,

11,

=: - . - - ;

sma l

PATO ,lE.;,
F=120 kN;
h=2 m;
a=I,2 m;
h=:;1 m;
Xc=O,2 m;
Yc=02m'
, 1
A=]O em;
=2,1.105 MFa;

Dodatna jednaCina dobija se iz slijedeceg us/ova:

z
2
h
y

4
lz (1), (2), (3) i (4) slijedi:

5]= F (-~... xc;._ YG)

2 2 a
h

5/=68 kN;
F (-....
1 --'
Xc
Vc
S 2 = ._.
+ -'-"-)

2 2

52 =32 kN;

Lb

d/~

________-+________~~CI

53 =.8 kN;
F 1 xG Ye
54= -(-+--' - - ' )
2 2 a
b
54 = 28 kN;

c
LI.,

Naponi:

5,

Ci1 = - -

(51

= 68 MFa;

87

(j)= -"'-

= 32 MPa;

Staticki uslov ravnoteze:

(52

L Zi = S] + 82 + 8 3 + S,- F = 0 .. J 1)
L Mx = . Fy + S3 b + S2b = 0 ... (2)

0'3::=

LMy = Fx S4 Q

S3 Q = 0; ... (3)

A
G)

= - 8 MPa;

V4:::::

40

S
.-1"

.28 l'vlPa;

41

Ll3= - 7,619-10- 5 m;

b)
If YG G

b-Ye

6~~~----~~----

___[(

XG

If

<1,= S4/'_
AE
<1,=2,667.10- 4 m;

ZG=5, 1554.10-4 m;

25. ZADATAK
]{ruta konstrukc{ia, u{vrdena je za teme(je P()nlOCU dva tapa (1) i (2) i jcdnag
zgloba A opterei'enaje u C silom F_ Odrediti sile i napone u !ilapovima (1) i (2)
kao j pon~ieranje ta(:/w C aka je poznato.

a-x'

LI,

VATOJE:
1

F=1000 kN;
(1=2 m;
A=40 C1112;
E=210" MPa'
/l
C' F
r--,l-c~S1 C Ll1 ~--"--+

V,
PomjeraJ?je tacke G:
HH,-KK , )(h
)
zG=KKI +(
b -YG ;

A , -A 4
-HHI=f1J+(---)(
a-xc),
a
A -A
KKI=Ll3+( 2
l )(a-xc);
a
ZG=d3+(Llr LlJ )(

1- x
_-_G
a

YA

I
1
1

A I

A7-:7-:7-:7-:>Y'/J
Xc

XG

------.. ----__

--- -----Ll2

c
)+[<1,+(Ll I -,1I)( J - - ' )-L\.;-(LI,-Ll3 )( J - - )](1--1'
);

a}

2 'W

~--~a~--_P~--------2a~---------~
LI

=~
AE

LlI =6,476-1O-4 m;

.1',1,

Ll2=~-

S),

Ll3=--AE

2: MA=(SI-F)a+S22a=0 ... (1)

DodatnajednoCina dobijo se iz sli,'nosti Irouglova ACC' i AKK':

AE

Ll2 =3,()476-1O-4

1z statii'!kog uslova ravnoteze slijedi:

117;

(2)...

Lli : .12=a : 2a gdje sa: ,11 i ,12 izduienja "tapova 1 i 2.

S,"

S,a
1
1
- = - -=:>SI=- 8r -tu (1)
AE
AE2
2

27. ZADATAK
2
S2= -F

Dva stapa duiine a i b raznog presjeka i razliCitog malerijala umetnuta su izmedu

dva krula zida. Odrediti napone u aba stapa i pomjeranje tac'{ke C, aka su aba
rifeZa zagrijana za !1t. Poznati padaei suo

5
S,=400 /eN;
1
S}=-F

DATOJE:

S}=200 /eN;

AI=15 em';

/
/

A 2 =1O em';
a=O,7m;

Naponi u stapovima su:

SI

b=0,5 m;
a}=I,7105 lloC;
a2=l,2105 J;oC;
E I =1,210'MPa;
E,=2,J.1o'MPa;
tll=500C;

(Jl':= - -

A
(51=50 MPa;
S2
(J2="A
(52=100 MPa;
Pomjeran}e taeke C:
Si a
xc=Li1= -

(2)

(1)

/ i-._._.-._._.-._._._.""._._._._._.
/
/

b
I

Iz uslova:

AE
xc=0,4762 film;

~~
~

'-

(1) ... tll=O

Xa

Xb

al a tit + a2 b tit . - - . - - = 0
AIEl
A2E2
26. ZADATAK

Odrediti normalne napone ko}i se pojaviju}u u zakivku pri njegovom hladenju ako
je kovanje izvrseno pri temperaturi fo=50C. Temperatura na koju .'Ie ohladio
zakivak}e tl=15e. Pretpostaviti do su limovi kruti. Data je jot E=2f(J'MPa,
ex =1,2.10.5 lIe.

DATO.lE:

!!.t

X = (aal + !Ja,) - - ' - - , - a

b
~--+.---~

AIEl

A,E2

X =142,7510' N;
X
(J'j= -

Al

t(!=50C;

tl=15C;
E=2.lo'MPa;
ex =1,2.10.5 DC;

(51 = 95,164 MPa;

0'2= _ .

A,

lz uslova:
( 1)...
(5
(5

!11 = 0 => ex l!1t Xl = O

= E ex !1t

l!...
A

(5

AE'
II =50 -] 5 =35(oC)

=>

(52

= 142,75 MPa;

!1t=to -

=88,2 MPa;

45
44

28. ZADATAK

Naponi u pojedinim presjecima stapa:

Elasticni stap AS utvraen za nepokretne aslonce A i B opterecen je sa dvije

ak'iijalne siZe F I , F2 i istovremeno zagr(jan Za ill. Odrediti otpore as/anaea,
napone 11. svakom intervalu i pon1jeranje lacke C.

F,+F,-F

(J]

n
= ---'--'---"-

(J]='

DATO.lE:

118,065 MPa;
F, -FE

()2 ::::::

F 1=100 kN;
F2 =150 kN;
a=0,5 m;
A::::::20 cni;
E=21o' MFa;
dl=70C;
5
U =1,2-10. II%C;

A
(J"2=

168,065 MPa;

FB
A
243,065 MPa;

a3;;:;; - -

(J3=

Pomjeranje tacke C:

xc-a ex:

A.
LlI

+ (F,+r"',-PB)'a
AE

Xo =0,1389 mm;

FA

FI

F2

'\
/

FE

\'
/

29.ZADATAK

Iz dodatnog uslova :

Stap je umetnut izmedu dva kruta zida na pocetnoj temperaturi t= 20 0 C, kada je

duzina stapa i razmak krutih zidova jednak. ZagriJemo Ii iitap taka da je u A
temperatura tA==50C, u B temperatura tB=70C, au ostalim presjecima linearno
se mUenja od fA do tJJ(tA<tB) izracunati napon.

dl = 0 slijedi:

DATO.lE:

lz statickog uslova ravnoteze imamo:

... :EXi =FA+F1+F,-FB=0

Fa

AE

F,2a

F B 3a

AE

AE

+ -'-- +3audt -

=0

1z gornjih jednadibi izracunavwno reakcije

(2)=;>

FB=.!. [F 1+2F,+3AEu dt}=

3

osloncima:

1=20 C;
tA=50 D C;
tB=70C;
U =1,2.10-5 lIoC:
E=2/O'MFa;

I
~

A~~------------~VB
'-'---'-'---'-'-'-'-'-'~~------JC

A,E,a

is =?
t

F8=486,13 kN;
Il)=;>

F A =FB F1 ,P2
PA =236,13 kN;

tA

tz

Is

to

1z statickog uslova ravnoteze:

lz uslova t,1=0 dobijamo:

t,tt,x=O
gdje .ie: t,t izduienje tapa usljed promjene temperature:

.. ,'2,Xi=SI+SZ=O=? SI= S,;

Dodatne jednaCine dobijamo iz us/ova: da su deformacija v{jka i cahure jednake:
L\j=Lh, a ovo se moze napisati U obliicu:

L1t ~izduzenje stapa us(jed djelovanja vanjske site:

SI

;:;: a2 I 1.\[ + -'-'-

t,,= fEzdz = faM, dz = Ja(l, -Io)dz

o

=?

A,E,

()

Raspored temperature duz ,~tapa dat je jednaCinom:

AcE,

z
)
Iz= IA+-"(I
I lJ -[ A '-<

odavdeje zhog (J)

al
LI,= 2(tA +1 11 -21,,);

X-I (5-1
L I - - - = - - =?
- x- AE
E
(5

=?

(a, -a 2 )"_1,
1

A, E,

Ai E,

._---+----

_aE
2

(5--(lA

'_))
+1 1, _I"
'

Naponi

=96 MPa;

II

naznacenom presjeku iznose:

S,

(5.=' A,

30. ZADATAK

(51=34,2 MPa;

Zavrtanj 1 iz celika zavrne se pri to=] OC, u bokarnu cahan, 2 i abo tijela se
zagriju na temperaturu t. Proracunati napone u presjeku n-n aba tijela.

S2

(12=-

A,

DATOlE:

(52=2],48 MPa;

AI=12,56 em';
A 2 =20 em';
a,=1,2-IO,5 1rC;
a,=1,7I0,5 ]rC;

E 1=2-1rf MFa;
E 2 =1,2-]05 MFa;
10=10 DC;

31. ZADATAK

1=80C:

Tijelo u obliku (zarub?jenog konusa) kruinog prOlrdenjivog pf'e~~jeka umetnuto je

izmeau dva kruta zida i zagrijano je za .tJ.t=80C. Odrediti otpore krutih zidova i
zakon pron1;jene normalnih napona duz ~~tap{J za date vrijednosti.

--+...n

(1)1
!

/
/
/
/>~

Teperatura

11

81

1
)

sklopu poveca se za:

IMTO.rE:

,I~

' { '1i2

2
I

'I

LIz

a:::::50mm;
j-]rf MPa;
(X =1,2-]0,5 l/~C;
/=0,5 m;
dl=80oC

LIt = t to = 80 - 10 = 70 DC;
48

49

r
,

.~~~~~,
I
FA
,
cl

2a

izduzCl~je .~t(1pajednko

,1/=0

32.ZADATAK

.
f8

,,

'---~
/

1z us/ova daje

~t
11

nuli:

.. ;' I)

koji se maie napisati

obliku:

Dva prizmatCina stapa od raznog materijala i dimenzija razmaknuti su za

O==2nun. Opteretimo :ftap 1 nepoznatom silom X i istovremeno ga zagrijemo za
o
!1tJ=100 C. Odrediti situ X taka da sila pritiska F na dodiru aha tiie/a irna datu
vrUednost, zatim odrediti pomjerQ1~je tacke C.

DATO.lE
F=55 kN;
a=40 ern;
0=1 mm;
AJ=2A2=30 em';
(XJ=1,7-JO- 5 lIoe;
E j =1.2-105 MPa;
(X2=1,2-10- 5 J;oC;
E 2 =2-10'MPa;
ilIJ=lOOC;

Prj cemuje:

1
----G

Zarnjcnom u ( 1') dob!jarno:

ex L1t

2
1-<!-!-'lI-""-F---------

-,

(1-

al2

rr E --

a/2

1z osobina deformacije dobijamo slijedecu jednaCinu:

Iz sfatickog uslova l'avnoteie dobijamo rcakciju

a
2

a z
2 I

a '1 +Z )
2
I

r=-+-~~:=-(

Raspodjela napona dllz .stapa.'

osloncu A:

___ !1ll) + !1x(1) _ il/l) = 0 + ilPi

aX
aF
aF
aja!1tJ+------= 0 + - 2A,E, A,E,
A2E2
=eX= 20A,E, -2A j E j (XJ!1tJ+ 2F(l+ A,E, )
a
A zE 2
X= 818kN;
P()n~jeranje

(f=~

cr =

FB_ = _
2ErBt
__
__
7[' r2
'1
z: ).,\ +./

tacke C:

a
aX
aj !1tl + - - 2
2A,E,
X,-=O, 794 mm;

Xl':::: -

33. ZADATAK

34. ZADATAK

Stap u obliku zarubiienog konusa datih poluprdnika R i r osnova. umetnut je

izmeau krutih zidova A i B. Duzina tapa kraca je za 8 od razmaka kru-uh zrdova.
Zagrijemo Ii stap za Lit. odrediti uzajamnu silu pritiska stapa i zida.

Stap .Ie la"aa za 0 od razmaka krutih zidova. Opteretimo Ii stap silom F i

istovremeno ga zagr~jemo za At, odrediti:
oj otpore krutih zidova,

DATO.lE

b) napone u intervalirna a i h,

R=50 11m!,
r=30 mrn;
8=0,5 nun;
1=0,7 fU;
a=1.2.]0-511oC;
Llt=120 DC;
E=2 -}(;-' MFa;

c) pmnjerc1l1je tacke D,
DATO.lE:

,
,

/A

------..-

......

F=300kN;
A=40 em2;
a=0,4 m;
b=O,I m;
0=0,5 mm;

~..

2rl >,

; ----------.------.H--I-t

2R

' 'I<'Il

E=2,nrY MFa;
dt=90C;
a =/,2_10"5 I;oC;

~V

iz uslova daje izduzenje stapajednako 0:

(1.) ... 111=0
11tL1X=o

!"A

a 11t-[ - - = 0

rcRrE

/n

V--

2b

X .[

- z. ___ ,,

-l>-

,,
,

~ ___ t

V-

p,

dobijamo sUu pritiska x:

En:Rr

Jz uslova ravlloteze dobijamojednujednaCinu:

X=--(a[-11to)
[

X=683,969 kN;

DrugujednaCinu dobijamo iz osobina deformacije:

'" 111=0 =;>d,+L1F11x =o

a(a + b)dt + Fa . X (a+b) = 8

AE
AE

52

53

X=

AEa(a + b)l'lt + aF - AEo

,--

lz statickog uslova ravnoleze dobijamo:

a+b

X= 340N;

=>

Dadatnu jedllacinu dobijamo iz osobina de/ormacija:

F A = X ,F

FA = 40 N;
XD

Xl

a(F -

AE

2.)
A

+CXLlta

a odavde zbog (J) =>

xD=5,4274-lO,4 In;

3.5. ZADATAK

TUeio 2 kruznog prstenastog pre'~'jeka povrsine A 2 , postavUeno je na kalem J

povrsine
presjeka A], ako se aba tijela zagrUu za L1t, odrediti napone u aba
t(iela i njihovo izduier?je.

SI=159782,6N;

DATO.lE:

aj::::::-I

Trazeni naponi su:

S

Al

1= 25 em;
E1 = 2-](i MPa;
E 2 = 1.2 . ](i MPa;
Llt= 70 cC;

A 1=50 em ;
2
A 2 = 70 em ;

aJ=1.2-lO,5 IrC;
iX2=1.7-lO,5 lIcc;

(51=31,956.106 Pa ' pritisak;

S,

a2:::-'

A2
(52= '

i
h

Izduzenje:

>1

i
i

Llt

/)

(1)
1

Llt

151

:j
2 \ 52
~

22,826.106 Pa ' istezanje

36. ZADATAK

Pomjeranje tacke C;

Dva stapa su u tacki C spojena i oslonjena na pokretnom osloncu. Zagr(iemo Ii

slap 1 za All, a stap 2 za .1t2, odrediti site i napone 11 stapovima 1 i 2, otpor
os/ol1ca C i pomjeral1je tacke C.

Lie = ,11 = - - + a 1 Lit}

AlE,
de =1,96826 mm;

DATO.lE:
1=2 m;
f3 =30;
A1=20 cn,>;
A2 =15 em 2 ;
E=21o" MPa;
d t 1=70C;
d t 2=80C;
5
(X =1.2.10- lloC;

37. ZADAT4.K
Tri stapa istog presjeka i materijala spojena su u ,aclei C i optereceni silom F.
Odrediti napone u stapovima i pomjeranje tacke C, aka su tapovi zagrijani za Lit.

DATO.lE:

Jz static:Jwg us/ova ravnoteie dobijamo dv{ie jednaCine:

l: Xi=Sj+S2 cosf3 = 0;
l: Yi=F c+S2sinf3 = 0;

F=120 kN;
A=20 em';
h=1 m;
f3 =30';

a =1,2.10-5 l/oC;

TrecujednaCinu dobijamo iz osobina deformacija:

,12

SJ

E=2,no" MPa;
Llt=JOO C;

= ,11 cosf3

iz (3) jednaCine

=?

lz (2) jednaCine

=?

801
aM,l
8,1
f3
"
+--=(--+a,dt}l)cos
A,E cos f3 cos f3
A,E
8,= - S,cosf3; a ubacivanjem u (3) dabijama:

a E (6.1, cos' f3 -

6.t,)

1 cos' f3
--+--A,
A]

S,= - 66570,7 N;
8}= - 82 casf3

8,=57652 N;

1z stati6kog uslova ravnoteze dabijamo jednacinu:

l: Yi=2S}cosf3+S, -F=O
DrugujednaCinu dobijamo iz osobina deformacija;
LI,=Ll2 cosf3; odnosno:

S/'
AE cos f3

ah
cos f3

S,h

- - - + - - dt= --- +aLlt-hIz

AE

'

(2)

(1) i (2):

1z jednacine (2) dobijamo reakclju U os/oncu C:

8 1 = 13,048 kN;
5,=97,4 kN;

Fe=-8 2 sinf3

Naponi u !ftapovima:

F c =33285,4 N;

(1)

5,

(Jj=:::-

56

57

SJ=aAE!Jt;

(jJ =6, 524 MPa;

S,

SJ=240 kN;

(}2::;;;:-

A
lz (l)=;. Fn=2SJcos{3

(j2= 48,7 MPa;

P0111jerm~ie

y,.
.

tacke C:

Fs =240Fl kN;
Napon; u stapovima:

S,h
= LI, = -'+a h!JI
AE

y, = 1,4435 mm;
(jJ=J20 MPa;
38. ZADATAK
Dva stapa ad istog materijjala i istih dimcnzija umetnuta su po skid izrnedu dva
kruta zida. Odrediti napone u tapOiJilna i sile pritiska na_ podlogu B aka su aha
stapa zagrijana za ,d1.
DATO .fE:
=210' MPa;
(X =1,210,5 11C;
(3 =45;
A=20 em';
!JI=50 DC;

39. ZADATAK
P0}110CU celicnog vijka 1, a posredstvom la,ltih ploea pritisnuJa je kruina
mesingana cahura 2. Pri zatezanju vUka na to sila u vijku iznosi F=30 kN.
Odrediti napone U lijelu vUka i cahuri pri promjeni temperature aba tijela do + tl,
a zatim do - fJ.
DATO,lE:

d=20mm;
D=24 mm;
0=5 mm;

Fa

(3),
(2~

II

Rjeenje:
f' (1)

lz statickog us/ova ravnoteze dobUamo jednaCinu:

<L"
Iz osobina de{ormacija dobijamo:
2.)

111=0:
l

S,
a lL11= 0
AE

od1l0sno:
=;.

apl,7,1O,5 1;oC;
F=30kN;

E J=2,110'MPa;
aJ=1,2,1O,5 1;oC;
,=1,210' MPa;

10=0 'C;
IJ=30 DC;
12=30C;

]' 1

.11

!d
!I

jD

!d
I

).. ! J,)

(4)

40.ZADATAK

d'n
4
A I =3,14.1O-4 m 2 ;

A I =--

A,=-(0,034-0,024 )

DATU .lEi.

A 2 =4,524-10-4 n?;

KombinirajuCi jednaCinu ravrtoteze i jednaCinu koju dohUamo iz osobina

deformacija (pogledati zodatak 36) dobijamo:

SI='S,= (a 2
-

Cetiri stapa istog presjeka i materijala, duzine /1 i 12 jednim krajem vezani su u

tacki C, a drugim krajevima za plocu krutog zida. Odrediti sile i napone u
slapovima i pomjeranje lacke C, ako su iilapovi 1 zagrijani za AI,.

-(X,

1 .+
.__

)1;t

A2E2

AiEl

II = 2/'13 m;
12 = 12 m;
It = 1 m;
E = 2,1 10' MPa;

a=

1,2 .10.5 IrC;

Atl=60C;
A:= 20 enr?;

S2=148,87!1t (N);
I'

Aka uvrstimo odgovarajucu vrUednost za Lit onda dobUamo:

0)

!1t=tl' to = 30 - 0 = 30 D C;

8/0 ) = 4466,2 N;
S/o)=.S/o)= 4466,2 tV;
F

S(")

A,

A,

(5/1)=_+_'_
0

0-/ )=111,18.10' Pa;

F
(5/11);:;;.

S(")

_+_2_.

A,

A2

0-2(0)= 52,26.106 Pa;

Iz static"!kog uslova ravnoteie dobijamo:

b)

!1t=t2' to = -30 - 0 = - 30 DC;

(b)
F + S,lb)

Gj

;:;;. - - - - -

A,
0-/")=81,318106 pa;
F+s(b)
a/b) = ____,_

A,

.r Yi = 2S

cos {J1+2S,cOS{J2=O;

Iz dodatnag uslova imamo:

1;,
2.) Ye ::::: - - - =

cos {J,

lz (2)

-~:-

cos (J2 '

=;

0-/")= 75,51, .106 Pa;

60

61

5,1,

- - +alIL1t l
AE

Iz (I)

5 212

41.ZADATAK

cos f32

AE

Na drveni toeak 1 spoljnjeg precnika Do navucen je lelicni prsten 2 polfto je

prethodno zagrijan za .:1t i pri ovom dobia unutrasnji precnik Do. AIm se celicni
prsten ohladi za L1t, odrediti:

COSf32
cos f3,

--~52

51 =

=;

cos f3,

=--~.

a) Pritisak p celicnog prstena na dnJeni locak.

cos f32 . _5_2 1_, + _c_o_s_f3_, . _5_

2 1_, = ex lji'jll
AE
COS f32
AE
cos f3,

COS

DATO,lj:::

AEa l/:,.t,
f32
COS /3,

Do = 50mm;

- - - - I + --.---- I
COSf31

COS{32

b) Napone u ce!icnom prstenu i drvenom tocku.

01= 10 mm;

Oz= 3 mm;

S2=130542 N;

EI = 0,5Jo' MPa;

/3,
COS /3,

COS

S,= - ---S2

E 2 = 210' MPa;
a2 = 1,2/(),5 11C;

SI= - 106587 N

L1t = - 20C;
b = 20mm;

Naponi u .stapovima su:

Al

Az = !hb = 210,4 m 2 ;

53,29.]06 Pa;

(51= -

(57 =-L

= Orb = 210,4 m';

5,

UJ=-

(52= 65,271.10 Pa;

Pomjeranje tacke C:
Yc'

Il,
5,1,
= --= (~.
+ a I'Id,
A

COS

f3,

AE

cos /3,

Yo = 9,5966 10'4 m

Ako je unutarnji preenik celicnog prstena nakon zagrijavanja za Lit Do, a kada
prsten nyc zagrUan D 1 onda je:

1
D 2 =Do ----l+a,i'>t

2. RA VNO STANlE NAPONA

D 2 = 49,988 mm;

42.ZADATAK

1z statickog uslova ravnoteze imamo:

Prizma sa stranicama 0, b, i C opterecena je na Icraju .'ii/om F. Odrediti normalni i

tangencijalni napon U dijagonaln(ji ravni Be.

/z osobina deformac~ja dobUamo jednaCinu:

DATOlE:
a:= 20 mm;
b = 30mm;
c;;;;: 35 mm;
F = 50kN;

/ !/ /

i
i
i./

5 J =2215 N;

Traieni naponi su:

..

/
/

bc

.r

/.

(l"C

0/2.

Fsina

0)=

11,077.10 Pa;

a
<I

Cf2 =_2

A,

Iz us/ova ravnoteze 11 pravcu normale dobijamo jednaCinu:

F sina = 0;

(JuA (J2=

3,69.106 Pa;

a iz uslova ravnoteze u tangnc~jalnom pravcu dohijamo jednaCinu:

'faA -

=>

Fcosa = 0;
Fa

aa::::::

(J,,=

(a' +b')c

21,978106 Pa;
Fb
(a-- +b )c

:::::::> "Ta:::::: "--:-,o;-'--':-c;cc

2
"fa=

64

32,967-](/ Pa;

65

43. ZADATAK

44. ZA,DA1f1K

Malo prizmaticno tijelo pre~jelca A=1m2, opterecenoje aksijalnom silom F I =1000

kN i poprecnom si/om Fz ::.:; F l _ Odrediti glavne napone i ugao kojt Cine glavne
ravni sa z osom, ako su sUe F, i F2 ravnomjerno rasporetlene po 4.

Cilindricni sud unutrasnjeg preCl1ika DI debUine zida i5, op/ereeen spolja

aksfjalnom silom F i unutrasf~jim pritiskom p. Odrediti normalne napone u
aksijalnoln pravcu i u pravcu upravnom na izvodnice kao i maksirnalni
tangcncijalni napon.
DATO.lE:

D=40mm;
15 = 5 mm;
F= 120 kN;
p=5 MPa;

1 :ipt ~
lz us/ova ravnoteze za pravce xi y dobUamo jednaCinu:
LXi::.:;

jI
iD

lJ

i
I

LYi = 0::;;:::> JzAa sina - rAo:cosa+ TaAo;c()Sa + CfaAa sina =0;

G,

slijed;

= -F(J -sin'a)

1'a:::::
'fa

Fcos

=0

ex

3n

IT

za

{Xl

= "4

a2

= "4;

Glavni naponi su:

(J]

1z uslova ravo/eie za Y pravac slijedi:

1f
1: Yi = F - GI Dn:15 - p.o2"4 = 0
Odavde je normalni napon u aksijalnom pravcu:

= -F(l- sin1f ) = 0;

= - - - p-n:D8
48
Gp 180.986 MPa;

-,
. 3,,) = -21-
= -fo(J-sm--

Nonnalni napon u pravcu kojije upravan na izvodniceje:

D

G,

a ;::;:::p rAusina - O:tAa CDSa + 'raAa sina - O'aAa cosa =0;

[z (l) i (2)

G2=-2000kPa;

VI

G2 = p - '
28 '

G2= 20 MPa;

Maksimalni tangencUalni napon dobijamo izjednaCine:

ai-a,

' 2

11:

3,)Ta= ---sm a zaa=-=>

Tnwx =80,493

MPa;

Za mjerenje diletac(je upotrijeb(/ena sa dva tenzometra TJ i T2 sa istom osnovom

za mjerenje dilatacije. Tenzometar TJ povecava k], a tenzometar T2 za k2 pula.
Odrediti Poasonov koeficUent f.1! aka je tenzometar T/ pokaZ(lo promjenu mIl, a
tenzometar T 2 , promjenu LV12.

4S.ZADATAK

DATO/E.-

Kocka je izlozena po svim stranama istom pritisku p. Odrediti Poasonov

koejkUent, ako je poznato.

kl = 20;
k2 ;;:: 50;
!1nl = 80 pm;
!1n2 = 50 /lm;
/l = ?

DATOlE:
P" 100 MPa;
E = 2,105 MPa;
E" = 0,001;

:-S---J

Tz

Iz izraza za kubnu dilatac(ju:

Za jedan i drugi tenzometar vrijede slijedece jednac':ine:

(1)

I~S2

P 2/lp
[' =.-.+-x
E
E

(2)

I t.S, I =

dobUamo:

izjednaCina (1) i (2) slUedi:

= 3Ex gdje je:

E = 3[.1:'.+ 2flp

/l =

odavde je:

[l+!.E . E,.] ;
. 3 p

68

1=

/l = 0,83;

/la
E '

a
E'

I 1'18 I =>
2

p. = t.n2k,

"'8,

"'n,k 2

p. = 0,25;

69

47. ZADATAK

48.ZADATAK

Prizmaticno lijela dimenzija a = 30 m, b = 30 mm, C = 30 mm umetnuto je u alvor

Ia~utog tUela koja ima iste dimenzije leao i prizmaticno tijela. Odrediti bocne
pritiske na prizmatic~no tijelo, ako je anD optereceno aksUalnomm silom.

Ravna pio(;a umetnuta je izmetiu dva kruta zida. Odrediti pritisak place na kruli
zid, ako se ploea zagrije za Lit ::::: 50 C i istovremeno optereti dvjema silama
F=80 kN. Poznato je jo.s a=40 mm, b=30 mm, c=50 mm, E=210' MPa,
ex =1,2.105 lloe, p=0,3. Kolika Sll totalna izduzenja u praveu sife F i 11 pravcu
debljine ploce.

DATO.lE:

E = 21(1' MPa;
F = 50 kN;
J.l=O.3;
a:::: 30 mm;
b = 30 mm;
c :::: 30 l1un;

DATO.lE:
dt = .50 0 C;
F=80kN;
a:::: 40mm;

b = 30 mm;

c = 50n-un;

E = 210' MPa;
a = 1,2.10 5 11C;
/1 = 0,3;
F

I
V" "f,r-'1

/'

,;...,,,/
"

al=

/F
Deformacije u pravcu ose x jednake su nuli:

F
lz uslova ex

[' v = Z

= ey= 0

8x

... (1)

=.~ra
)l
Erz; -/Ita
",VT +a ..~:j

= 0 =:> af1t +!'...~-~ = 0

ac E E
Odavde dobijamo daje traieni pritisak:

p = gadt + /1!'...
ac
p = 132/06 Pa;
Izduzenje u pravcu sUe F:
f1b

F 1 P
= b Eb = b(---+-/1

ac E
/lb" 1,79410~5 m;

J.lF
p=--'
j - fL . (1- fL lab
J.la

+ a dt)

lzduienje u pravcu debljine ploce:

de = c Ee = c . (!iF
DC

p= 23.81 MPa;

/'

f1c = 4,29JO~5 m;

..!. + ~
E

. /1) + c . adt

49. ZADATAK

50. ZADATAK

Oko mesinganog valjka postavljenje celieni cilindar debljine o. Mesingani val;ak

opterecen je ak'lijalnom silom F. Za date vrijednosti, odrediti uzajatnni pritisak p
izmeau kosuljice i cilindra i normalni napon u zidu kauljice.

Na povrsinama pravougaonog paralelopipeda djeluje tangencijalni napon r::::: 50

MFa. KoUki .sou nonnalni i tangencijalni naponi u ravnima nagnutbn pod uglom f3i
= 30 a, adnosl1o f32 = 45.

DATO,lE:

DATOJE:

F; 70 leN;
D = 30 111m;
0= 4mm;
11M = 0,32;
Ee; 2]0' MFa;
EM; [,1J05 MPa;

r=50MPa;

f31=30 o;
f32=45 0;

+-._-r
Iz uslova ravnoteze dob(jamo:

1z uslova da su deformacjje vaUka od mesinga i celicnog cilindra medusobno

jednake dobijamo:

Til =

Tcos2f3;

ap =

'1"

sin 2/3;

rpA + rA sin' f3. 'fA cos' f3 = 0 => ( I )

apA + rAsinf3 cosf3 + rAcosf3 sinf3 = 0 => (2)

za f3 = f31 = 30=> 'fPI

ax :::::(Jy

20 E,

p = -22,93 MPa;

(5. ::::::(JM

:::::-D'
rc

apl = . r sin2 f31

za f3 = f32 = 45

fIm 4F

D 2rc[(1+ fIl - D.E M

'pI=25 MPa;
apJ= . 25'1/3 MPa;

Odavde je traieni pritisak:

p

=::

4F

= Tcos2f31 = 50 cos2.J0

= Tcos2f32 =50cos245= 0;
ap2 = 'Tsin2f32 = 50sin245

TP2

apJ = 50 MFa;

pD
a = - - ; -86 MPa
20

72

73

51.ZADATAK

Prizmaticno lUela sa stranicama a=]OO mm, b=60 rnm, c=50 mm umetnuto je

izmeau dva la"uta zida. Zagr(je Ii ..'Ie prizma za ilt i izduii se strana a ZQ da=-ll1un,
odrediti temperatursku prornjenu L1t i pritisak izmedu krutih zidoVQ, kao i
normalni i tangencijalni napon u dUagonalno} ravni prizme, aka je pozna to.
to = 15 C; a = 1,210-5 IrC; j1 = 0,3,- E = 2_]1]5 MFa;

fZ

(2)

=?

L1t =

fla

a(l+p)

---~

L1t = 64, 1C;

iz (I)

=?

Traieni normallli napon dob(jamo izjedlloCine:

3) A ('fa + pAshia

DATO.lE:

p= 153,84-/()' Fa;

p=Ea-dt;

=- 0

0(/:.= -

psin 2 fX;

0'11 :::: - J] 3, ]

18./06 Pa:

Trazeni tangencUalni napon dohUmno izjedn(Jc":inc_'

a = 100mm;
b=60mm;
c = 50 lllm;
da = 0,1 mm;
to=J5C;

Aro:+ pAsil/.(Xcosa= O=>

'f(1::::

_E
2

,vin2a,

To;=- - 67,87/01)

Po;

52. ZADA TA_K

ex = 1,2_]1]-5 Irc;

Prizmaticno Ii/c/o kl'adratnog prq'jeka sa ,':,'lranol11 a umetnulO je U olvGr istog

krutog lUcia [{, i optcrc(;cl1o aksUalnOn7 silom F. 2agrijemo Ii
priz}1wtiC:llo fUe[o za ,11, izraclf1wti pritisak izmedu strcma prizJ)1aticnog tU e1a j
krutih zidova.

= 0,3;
E = 2_105 MPa;
j1

pre.~jcka

DATO,lE:

40 mm;
F= IOOleN:
111 = 50'C;

a:::

ex = 1,2-10 5 lI'C;
{I. = 0,3;
E = 2-lIf MFa;

J x

lz uslova:

Fi

dobUaT1lO jednacinu:

ipAsina

Iz uslova:

fla

c" = - = aL1t+j1-;
a
E

fla

odavdeje lrozeni pritis'ak:

p
p
cb=O=adt-- =? IX-M=-

+aLlt--+/~--

()

-=00.t 1+/1
a

~ ~~(a-E-dt

1- /-I.

+ / 1 -2 )

p::::: 198,214](;6 Pa;

=0'

3. UVUANJE
53. ZADATAK
Na slobodnom kraju uklije!itcnog "tapa kruznog presjeka preen/ka d=30 mm,
duiine /=25 em, q'jeluje obrtni momenat M = 200 Nm. No kraju !ftapa izn1jerenje
ugao uv(ianja e =0,1". Odrediti Poasonov koeficijent p-. (E=210' MPa).

54. ZADA1:4K
Stap ad rnekog celika prec:nika d = 40 mm, izdlfii se za 11/ =0,2 nun, na duiini
I;::; 30 em pri zatezal~ju silom F:::: 100 leN. 1sti' :<itap se ul'Ue za ugao fJ:::: 0,25 na
duzini I uslijed obrtnog momenta M = 150Nl11_ Odrediti veliCinu E, G, Jl .

DATOlE:

d = 40 111m;
jj/ = 30 em;

DATOIE:

F = lOO kN;
= 0,25;

d= 30mm;
/ = 25 em;
M = 200Nm;
e = 0,5;
E = 210' MPa;
p= ?

M= 150Nm;
E -- /
G= ?

/-L='

0,04'11:
= -d'1I:
---=---

d 4 1[: ~_ 0,04 4 J[

-7

d 4 n;
10 = -----

I" - - - - ----- = 2 512-10 m32

32'
,

fa = 7,952-10- 8 m 4 ;

8= --8"= 4361-10- 3 nul-

32

11:
ISO'

1[f]l'

e = 8,7266.10-

L\I= 3

=?

GIll

rad;

G = !.~

MI

el E

e -I"

2MI

G= - - - - - = --;;:::;1.:;:;;; --'-'--1

(1+ p_)

/-L = 0,388
76

=?

FI
E=-A Jl.l

E= 1,19-/0 11 Pa;

a iz izraza za ugao uvUm{ja mozerno izruc:unati:

e J"

Aka modul klizanja izrazimo preko nwdula elasticnosti dobija111o:

FI

AE

lz izraza za ugao uvUanja dobUamo:

MI

1z izraza za izduzenje stapa mozemo izracunati nwdul elastic'nosii:

e=-180

e=

:F

--------------------------------t----i--'-_

Ml
f!= ---

GI(J

=?

Ml
G = --- f! - i" '

G= 4,108-10/0 Pa;

PoaS0110V koe/Jc(jel1t mozemo izraCHnati aka isko-ristimo vezu izmedll E i Ci:

E = 2G(I+/-L)

=?

/-L=---l
2G

1" = 0,448;

77

55. ZADATAK

56.ZADATAK

Vratilo prstenastog presjeka spoljasnjeg precnika D=50 mm, a unutranjeg d=30

mm. Koliku snagu vratilo pri obrtanju sa n=900 o/min, ako je ugao uvijm~ja 1"1a
4
duZini 1=40 em, =0,12. KoWaje najveCi tangencijalni napon? (G=810 MPa)

Oipor kqji n02 trpi pri busenju cilindra poluprecni/ca (1=40 mm, iznosi F= J 0 klv u
pra-,,'cLi tangenle na unutrac~nji krug cilindra. Duzin(l vralila busilice koja na krqju

nosi noi izn.osi I=JOO mm. Odrediti prchu'k d l/ratila builice oleo .Ie dozvvljeni
ugao uvUanja (e II)d;:::;;O,25lrn, a moc/ul klizm{ja G. Koliki je Tnwx?

DATOJE:

1=40 em;
D=50mm;

n O~'n
m.

n==900 o/min;

d=30mm;
e =0,]2 ;
4
G=810 MPa;

T=?
8=

- . _ . - __ 0

___ ---

1<1
IT

f- ___ f--{L
a

'p.,

II

1=100 mm:
(e 1/ )d=O,25lm;

=!!..
32

(D

r---

G=8104 MPa:
TIIliIX = ?

I
"

Iv! = Fa = JO]03 0,04 = 400 Nm;

IT J, 'isorc lof

(fj\

-d')

(e)"

4"'II()';
,.Je)

/1

. !'a(,m;

I" = 5,341JO,7 m 4 ;

Iz izraza za ugao uvUm1;ja:

lz izra2a za momenat uvijanja vratila dobijamo snagu koju vratilo prenosi:

1.)0= MI =;10 = Ml , I = d'n; .

1/
32'
1"G
o G

P
1.)M=-=;P =MOJ,

Ten

1Cn

OJ=-=;P=-M;
30
30

(fJ

Momenat uvijanja mozemo

=;M =

izrm~unati

(~'1

I )11

iz izraza za ugao uvUanja:

1", G odnosnoM

=(~'110
1 )d

G,

rc

32

MI

eG

d = 0,05846111 = 58,46 "'111 =;

d :;::: 60 mm (usvnjeno);

M= 223,6Nm;
Ubacivanjem ujednaCinu (1) dobijamo:
P=

7111

M;

P = 350,995 W;

30
NajveCi tangenc{jalni napon javlja se na ohodu vratila i iznosi:
-rmax

MD

= --;

1(1 2

'[nwx;;:;;:

10,47 fl,1Pa;

fiilaksimalni tangentni naponje:

Tmllx

---- w~o

(\',M
----~-----r---

eo

e =2,09310'3 rad;
II

F=JO kN;
a=40 film;

d =

180

..

DATa .fE:
M

:=

16M
m'

--1'-

T""u= 9,43110" Pa

57. ZADATAK

58.ZADATAK

Na vrati/o preenika d=45 mm, djeluju abrtni mamenti MJ = 100 Nm, M,=70
Nm, M3=90 Nm, M4 =150Nm. Odrediti maksimalne tangentne napane u svim
intervalima, a zatim ugao uvijanja izmeilu krajnjih pre~ieka. Poznato je jose 0=80
mm, b=100 mm, c=60 mm, G=8 j04 MPa.

momentol11 M= 100 Nm. Odrediti spoljni i unutras/~ji preeni/( vratila aka je

dozvo(jen; ugan uvUanja f) d=O,04, na duzini 1= 150 1111n, a dozvo(jeni tangentni
lIapon 1:,f=50MPa. (G=21O[ MPa).

DATO,lE:

DATO .IE:

d;:::.45 nun;
M 1=100Nm;
M 2 =70Nm;
M 3 =90Nm;
M 4 =J50Nm:
a=80mm;
17=100 mm;
c=60mm;
G=8104 MPa;

M,

M1

M!

G ----E;-1-------(""

-------_.-/

Celicno prstenasto vratilo duzine 1=150 mm, opterecena je spoljnim obrtnim

/=150 mm:
M=IOO NiI1:
Bd=O,2";
1:,f=50MPa;
(;=810" MPa;

d='
D='
fJ=--rr..
. -.f!,,=
8 7266.]0 . 3 rail'
a ISO
",
,

a)

Tangentni naponi u pojedinim prec~jecima su:

fl.!!.

M[ d

MDl
r
10 2

1:(:=.-'-

'Td;?--

f" 2
1:1=5,589.106 Pa;

(; e"

D= 53, 7 mm,"

1:2=9,5.106 Pa;

IT

- M J) d
r - (M, + M 2.
.

1-

1:3=

--([/d')=I .
32
o

MI

10::::'---'

.2,2356.106 Pa;

(;e d '

b)

cr'= _32/ 0

Trazeni ugao uv{janja je:

80

Gl o

+D4

7t

M,a (M, +M,lb(.M---,I_+_M_,2~-_M~3,,-)_C

el14 =--+
- +GI o

D= 21 ~

1:,=-(,:M:,::,,',-::+..::.M~2) d
10

M
Glo

1=52,79 mm;

Glo

81

59.ZADATAK

60. ZADA TAK

Izracunati odnos momenala uvUanja kojima se smiju opteretiti jedni puna i jedno
cfup{je vratilo istih poprecl1ih presjeka, d l i d 2 , pri istam dozvoljenOln naponu
Td=70 MFa, akofe odnos preenika supljeg vratito a=O, 75.

Odrediti maxima/nf obrtni Hwmenf M vratila promjel~i;vog kruinog popreL~nog

prq'jelw d/=40 mm, d 2 =60 mm, uk(jestenog na aha kraja, akoje poznato: a=120
111m, Td=60 MFa, b=200 111m,

VAFOJE:
d j =d2 ;

DATOJE:

Td=70 IvtPa;
d,
ex =-=0,8
D,

,
DI

- ' - ' - ' - ' - ' - ' - ' - ' - ' - ' - ' - ' - ' - " ..

elI

"

d;=60 mm;
d2=40 111m;
a=120 mm;
Td=60 MPa;

b=200 111m;
M=?
I

!vi ,--,

~.'L .fl.1

---f --1

rl

lU1

1(12

Polarni mOl11cnti inercije poprccnog pre.~:ieka vratila su:

4

M., d.,

1'2=--' - ' ;

/02

_ d 2 n -_ 0,04 n -_,.... , 51'./0.

4,
7
/ 02_)
In ,
32
32
4

(,I n

0,06 n
32

/OJ=--=---=/,272/0 111;

32

1z us/ova ravnotcie jc:

Dodatni uslov je:

M
A

MI>
= - _....
_ _..
(
a
b \I.

[0'-+-)
'\[",

102

M =
A

M bIOl
a'/ 02 +b!01

Iz uslova da maximalni tangecionalni naponi budu manji od dozvoVenog

dobijamo precnike vratila:

Maximalni moment odredujemo iz uslova da

bude manji ad dozvoljenog:

30 SO 10'

maxiamlni tangecionalni napon

1[700

ka/coje a<b; d,>d,;

MEd,
Ma/OJd,
M
=(
:::::::>
max
1o, 2
(a[02 +b10l)lo22

"Cd;?: - - - -

Mn==Td! (0' I m~'

a d,

j 01

)2

d)='

= 60.106 .0,122,513 ]0'7 + 0,2 1,272 10,6

16682,1
6 =0,03982 m=39,8 mm
1[55 10

Obrtni moment i precnik vratila 2 je:

!'.l. = D2

M2= ],OP,;
n:. n2

0,120,04

712

Dl

M",==71130Nm;
n 2=n,(!l.J= 700 120
D2
60

61.ZADATAK
Vratilo AB obrce se sa n=700 D/min, dobijajuCi preko foaw B snagu P=50 kW
Posreds,tvom konicnih zupcanika sa precnicima D],=120 mm, D 2 =60 min,
polovina date snage predaje se na vertikalno vratilo C, a drugu polovinu na
vralila K. Odredili preenike d),d2,d,l, aka jerd= 55 MPa.

/12=1400 lmin;

30 25 10'
M 2= - - - 1[1400
M2=170,52 Nm;

DATOlE:
n= 700 "Imin;
DJ=120 mm;
1:d=55 MPa;

d2=V16M2

P=30 kW;
D 2=60 mm;

1['''d

d3 ='

P3=P/2, n

]6170,52 =0025 m
1[.55.10 6
'

d2 =25 mm;

P,n

-x '-----,1--1

=,

16

__2_ -- ,0. J
0"16
n1.
rc 1: d

-.-.-i-.-.
I

iA

B
Dl

84

85

62. ZADATAK

Izjednacavanjem(*) i (**) slijedi:

Stap leruinog promjenjivag presjeko, ukIjesten no aba kraja, opterecen je u

sredini obrtnim momentom M. Odrediti odnos diD pod uvjetom da tangentni

_Io!':i_.= ~lo,_

DIm +2d10,

napon u talSki I bude polovina tangentnog napona u taCld 2.

2d
- .f02 =102
D

DATOlE:
M=30kNm;
7:J = 1127:2;
1=800 mm;
dID=?
2

63.ZADATAK
Vratilo kruinog pron1je11jivog pre~~ieka, na oba kraja uklijesteno, optereceno je
oiJrtnorn spregom M. Za date vrijednosti odrediti:

a)

pre(~nik

vratiTa d

b) momente ukUcstenja u A i B

c) ugaa uvUanja izmeau presjeka J i ukUestenja A

d) tangentne napone u faNd 1 i 2.

Rjelfenje:

StaticYki uvjet ravnoteie:

DATO,IE:
M=42 kNm;
a=32 cm=320 mm;
D=l1 cm=110 mm;
2
1:a =120 Nlmm ;
G=801rY Nlmm';

Geometrijski uvjet:

2)t!

_ MAL + 1M A -M)l
~GI
2GI 02
01

AlB-

lz prethodna 2 uvjeta dobija .'Ie moment zakretanja kraja tapa kod A

naB.

odosu

M - -.- _._._.
D
+-'=t-''-';f._._.-.-

(2)=> MAlo2+IMAM)IoJ = 0

MA=

I", M

... (*)

(102+ 101)

Uvjet odnosa tangentnih napona

D
2
... 1**)

l1i.esenje:
a) Poto imamo dvUe nepoznate MA i ME, to farmirajma dVije jednaCine;
jednaCine (1) leaa stalicki uvjet ravnoteie i jednaCinu (2) kao geometrij"ki uvjet
anuliranja deformacije presjeka vratila na mjestu A
na mjestu B.

odnosu na pre.sjek vratila

64. ZADATAK

1) EM,=MA+MB-M=O

MAll
GIo,

2) AIB =--+

(MA -M)a (MA -M)a

=0
+
GIo l
GIo,
... (2')

Vratilo konstantnog kruznog pre,<.,jeka uklijesteno je na oba kraja i optereceno

obrtnim momentom M. Odreditit za koji ugao uvijanja r9-AlB, i u kojem smi,.,,!u treba
zaokrenuti ukljdtenje B, da bi tangenlni napon U oba intervala bio jednak. Treba
ujedno odrediti precnik vratila .

DATO.lE:

iii
nD 4

_1C_...:(....
1l....c_m.;.)_4

101 = - 32

=1437,37 em',

32

1=90 cm=90 mm;

a=35 em =350 mm;
G=851o' Nlmm 2 ;
2
Td"100Nlm
M=35 kNm;
BAlE=?

M A =31,36 kNm

Rjesavanjem jednaCine (2') po nepoznatoj d slijedi:

d=?

r---..

d=9,31cm

.~
~

b) Momenti ukljetenja na n~jestu "A" i "E" su:

MA =31,36kNm
iz (1)

=?

Mf
--------------

._._._._._-tJ:.

.---"._----.

-c

ME = M-MA

7-

Ii
I

M B =JO,64 kNm
e) Zaokretanje presjeka na mjestu "I" u odnosu na pre;jek "A" oktaraklerisano
je uglom uvijanja koji se racuna:

tl - M

tlAI)=0,00872 rad,

All-ill'.
A

01

d) tangentni naponi u tackama (1) i (2) sue

1) XM,=MA -M+MB=O

=? J

x stat. neadreilen

2) 71 :::: 1'2 - prema uvjetu zadatka

2[01

-M D

1:,=-4,071 kN!cm 2 = -40,71 Nlmm'

Napomella:
Bitno je vidjeti da lacke (1) i (2) nisu eksplicitno lokalizovane na vratilu vee da
tacka (1) maze poprimiti bila kaje mjesto na spaljnjem dije/u vratila ad presjeka A
do presjeka 1, odnosno za tacku (2) od pres/eka 1 do presjeka B

88

Formirajrno dvije jednaCine; (1) leao statiC/a uvjet ravnoteie obrtnih momenata i
jednaCinu (2) prema uvjetu zadatka;

_MAd
MBd
1:1--/-'2 =T2=-/-'2=>MA =MB,

MAD

"Cj=--

'[2=

Rjeifenje:

-----

(2')

uVrStavanjem (2') u (1) slijedi:

35kNm
::":':':::"::':':=17
2
' 5 kNm ,
tangentni napon bila koje taCke na spoljna} slrani vratila ad uklje!itenja A do B je:
M
M d
16M
T= - = - - = - <1:d
Wa / 0 2
red 3 - ,

---

(3)

89

Za gran;cn; sluca} kada}e r = rd iz (3) slijed;:

MA -M
10 2

MA
10 1 + 102

id2)=? - - - = - - -

d3=~6M_
nrd

101

iz(3)=? .'!.L=3(

d=121,25111m,

d=12, 12 em
Ugao uvijanja pre:,jeka "E"

odnosu na "A" je:

iI _M A ,,-+ (MA -M)(/-o)

AIB- GI
GI
o

(::1-

3
(

snljcnom

::J

) ... (3')

101 +102

+1=0

K :::::;;:d,
d2

K'+1-3Kl=0, K'-3K'+J=0, ... (**)

ilAIB=-0,00J94 md

JednaCina (**) ima dva rjesenja realna i dva rjesel!ia imaginarna. Realni
korijeni Ie jednoCine nalaze se u intervalima (0,1) i (2,3). Premo pribliinom
racunu oni su: K j = 0,765, K2 =2,9616; odnosno

65. ZADATAK
Vratilo precnika d j i d 2, na oiJa kraja je uldijeteno, optereceno je obrtnim
I'nomentorn M. Odrediti acinos d;ld 2 pod uv.Jetom da tangentni napon "fA u prvom

(.'!.L )j=0,765
d2

(.'!.L h=2.9616
d2

intervalu bude trl puLa veci ad tangentnog napona TB u trecem intervaTu.

DATO.lE:

66. ZADATAK

M=30kNm;
rA=3rB
d j ld2 =?

Vratilo no polo duiine prstenastog, a na dmgoj polovilli punog kruznog presjeka,

uklijesteno je na aba kraja, optereceno obrtnim moment-om M Odreditit momente
uk!festenja, napone u tackama 1, 2, 3, 4, ugao uvijanja u presjeku u kame djeluje
moment U odnosu na ukljdlenje A Data je: M, d, D, a, G.

DATO.lE:
M

._._._._.- -'-'- -d;'

A

Rjesenje:

M=40kNm;
d=88 mm=8,8 em;
D=100 mm=lO em;
a=430 mm=43 em;
G=801o' Nlmm 2 =80J05 Nlcn";
B,Vl=?, M A =?, M B=?, 1:]=?, T2=?, 7:..:;:=?,

J) :EM,=MA+Mn-M=O

2) VA/B=MAo + (MA -M)a + (MA_.~M)a =0,

GIo,
GIo,
GIo 2
3) rA= M A:!.t. =37:8=3. M B '!L =3 (M -1\1 A) d 2
la, 2
/0 2 2
[02
2

'[4=?

.,~,
~

.{.

,/

------r----.----'M{ ~_.Q -_.- !)~

~~~~~~= ~"-~~~~~~~~~.---a

012

V
012

Rjescllje:

67,ZADATAK

a)

Za vratilo promjenjivog kruznog pre,~jeka, uklijestenog na aba kraja,odredi

momente ukljestenja,dijagram momenata uvijanja,napone u svak01n intervalu i
agao uvijanja presjeka I U odnosu na II.

Zadatak ima dvije nepoznate MA i MB te obrazujmo dvijejednaCine:

1) LM,=MA+MB-M=O -

staticki uvjet ravnoteze

DATOJE:

M a M A "2 (M A - M)"2) '~AlB=_-L+ _ _ + _ _---"-=O

GI o1
GI o2
GI o,

geometrUski uvjet

al1uliraf~ia

ugaone deformac(ie;
iz (2) => M A =[
[OJ

IOJ
+102

rM

1[4.4

---- (2')

44

101 = - (D -a )= 392,9gem =393 em

a=24 em;
b=20 em;
d 1=85 mm=8,5 em;
d 2 =J40 mm=14 em
M 1=20kNm;
M,=28 kNm;
G=80.JO' NlrtuT/'

32
1C

TC

/0

102 = - D = - (lOcrn) =981,74 em =982 em

32

32

iz (2') => MA=II,43 kNm

iz (I)

...0;.

=> M B=M-MA =28,57 kNm;

Ugao uvijarija pre"jeka "I"

b)

'-

>1

odnosu na pre"jek "A ";

3 "-

-fa'- ---[-- it,

-----

l~

MB=28,57 kNm

M,(~

Mr---~

a
I

M 1 1)

b
II

MAO
MAO
Aa ( - + - - =0,018ra;
d
ilAl1=--+--=---'
CIO!
2Gl 02
G
101 2102
ilAl1=0,018 rod

M,

tangentni naponi u tackama (1,2,3,4) na vratilu;

c)

M,

MAD
2
2
1:1=---=14,54kNlcm =145,4Nlmm,
101 2
M, d
8,8cm
2
1:2=-'-- =11,43102 kNem4
=J2,79 kNlmm
101 2
393em - 2
MAD

n2

!Oem

1:3=--- =1 I 43Ju IcNem102 2 '

982em 4 2

III

"

5,82 kN/cm =58,2 Nlmm,

!Oem
=(1l,43-40)-ld' kNem .
982em 4 - 2

92

MA

-14,55 kNlcm'

Rjdenie:
Zadatakje 1x staticki neodreilen te(ormirajmo <iva nasa poznata uvjeta (1) i (2)
koji u ovom slucaju imaju oblik:

93

68, ZADATAK

Dva vratiIa kruznog presjeka jednim lcrajevima /<iU uklUe/;tana za krute zidove a
drugim krajevima su spojena pomocu prirebnice sa dva vUka.
Odrediti:
I _M14 -5l2 A 8
01-

32 --

"

a) Momente ukljestenja i nacrtati dijagram lnOlnenta

b) Sile koje djeluju na viiak
c) Ugao uvijanja presjeka I U odnosu na II.
d) lvlaksimalne tangentne napone u svakom intervalu.

em,

MA=12,44 kNm

DATOJE:

Iz (I)=? MIJ=-(MI+kJ,+MA )

M I =40kNm;
M 2 =35 kNm;
G=8010' Nlml1l=801o' N!cm';
d l =18 cm=180 111m;
d2 =22 cm=220 nun;
c=20 cm=220mm;
a=20 em=220 mm;

tangentni naponi pojedinim intervalima vratila su:

12,44kNcm8,5cm =10 316 kNlcm'=J03 16 Nlmm 2
512,48cm' 2 '
"

uvijq.!~ja.

(12,44 + 20)10 "Nem 8,5cm -269 N,I 2

4
J.
,mnt
512,48cm 2
2

(12,44+ 20)10 kNem . 14cm

3771,5em 4 2
2
_ M B d , _ 60,44.10 kNem
. 14cm -J
I 2kN'"lel11.'-I12
2 N',mom2
1 : 4 - - - - -4
- .,
,
1022
3771,5cm 2

MAe

+--. --.-.

.-<1

:1,

,
,141

--l----,

,,
,

:2,

'

~:<ii

Ugao uv!jan}a presjeka vmtila na mjestu (II) u adnasu na pres}ek na mjestu (f);
Rjelfcnje:

"
VIlli

(M A +MI)a eMA +MI)b

=0,000021 rad
=
GI
+
GI
01

0) Zadatakje Ix staticici neodreaen:

02

ihlll = 0,00002] md

MI
4
l O}= - =10306 em .
32
'

,,
---+----4
,,
,,

~:<II

'Il

:4,
,

""',,,

Iz(2) => MA=28,39kNm=28,4 kNm

69. ZADATAK

Iz( I) => MB=-23,4 kNm,

Vratila promjenjivog kruznog presjeka krajnjih preenika diD, duzine I,

optereceno je na sredini obrtnim momentom M i uklije,heno na aba !craja za /crute
zidove A i B. Odrediti momente ukUelenja i maksimalne tangentrw napone na
mjestima ukUcj'itenja.

b) Ugao uviianja presjeka vratila no mjestu II

Ddnosu na pre"iek "I" je :

DATO,lE:
c) Obrtni moment na

n~jestu spajQJ~ia

d=16 cm=160 mm;

D=25 cm=250 mm;
1=82 cm=820 mm;

vratilaje:

M=70 kNm=70-Jo' Nm

f, - silo k~ia djeluje na vijak prirubnice,

F,=-58 leN

d) tangentni naponi u pojedinim intetTalitna na vratilu:

'[1=2,48 kN!cm'=24,8 Nlmm' - vrijed; za interval ad pre,ljeka (I) do presieka (2),

72= eM A

"2 = -1,013

kNlem

= -10,13

(M A

"4

------------- -----r------------ T

fA

10 ,2

;;:

2
1

Zl

112

~
l

;;~
/'

-vrUedi za interval odpre,~ieka (4) do presje"a (B)_

Rjesenje:

Zadatakje Ix stat neodreden teformirajma ijednaCinu (2):

2)7'JAlB =c

96

- vrUedi za interval ad (3) do (4)

eMA -M, +M,)d, =i,119kNlem'

2

A0~

(3)

M, )d , =-0,55 kN/cm'
/02 2

"4=1,12 kNlcm'=11,2 Nlmm

~/ d
\.,

"j=-0,55 kNcm'=-5,5 Nlmm'

Nlmm' - vrUedi za interval od pre,~ieka (2) do

pre,~jeka

'[3

M,)d, =-1,013 kNlem2

101 2
-

M[ ~

~~

MAd,
,
'[1=---=2,48 kNlem
101 2

=0

97

70. ZADATAK

7[
D-d
lodz) = __ (d+ _ _ 2)4
32
I

d+D

D-d

47[

[O,(Z) = (-2- + - I - z ) 32;

tangentni naponi u ukUetenju "A" i "E" su:

Dva vratila umelnuta su jedno u drugo. lednim krajevima su ukUesteni, a drugim

krajevima su zavarena za krutu placu koju napada obrtni marnellt M Odrediti
moment M, aka je poznat ugao Ilvijanja r, a zatim napane u (1) i (2). Dalje je
poznato d, D J, D" I, G_

DATO.lE:

iI =0,0037 rad;
DJ=90mm;
D,=106 mm;

MAd _ MAd _ 16M A

rA=--------- ---,lOA

Ji:d-'- 2

d=60mm;
0=80.]03 Nlmn/;
1=500I1un;

7rd

32
MBD

16M"

D
~--2
4

= reD'

kruto

1
/

32

odakle poslije integracije slijedi;

M
A

[CD+d)' -8D

(D+d)3

d 3 _D3

)J -M
I

lz (1) =? MB = M+MA = 70kNm+20,23kNm = 90,23 kNm

Rjesenje:

MB=90,23 kNm
1:A= 2,52 kN/cm'
rB= 1,62 kNlem'

1) :EM,=M1 +M,-M=O,-lx staticki neodreden

.0
Mil
2 ) u = - - =? MJ
G101

(D 4
10J'

D4)re

32
101 =1,9.10' mm
1Z (

*)

=?

M _ 0,0037-80.10 3 Nlmm -1,9-10

J500mm

n:d

- __ - Jr(60cm)
02 - 32 32

_ M 21

3') ... {} - - -

Gl 02

= J,27,]06 rnm 4,

=> M 2-_ _1')_G__]."o-'c2

I

M 2 =75J840 Nrnm=751,8 Nm,

Na osnovu (1) slijedi: M=M]+M,

M=I876,6Nm,
tangentn; napon u tacki (1):
MID2
't/::::::--2101

112.4,8103 NrnmJO'mm
1,910 6 mm'2

1:1=37,37 N/mm'
tangentni napon u tacki (2):
M,d
21 02

1'2=--

7:2=17,76 N/mm 2
!J.ieenje:

71. ZADATAK

a) Zodotoleje Ix staticki neodreden.

Greda hUZnog presjeka preenika d] i d2 utvrdena je za krute ploce, koje su sa po

dva vijka vezane za zidove . Za date vrijednosti odredi:
a) sile u vijeima aka je

1:d poznoto.

b) maksimalne tangentne napone u svakom intervalu osovine

c) ugao uvijanje presjeka u kojima djelufu momenti MJ i M2 .

DATOJE:
M]=20kNm;
M 2=lOkNm;
d l =25 em;
d,=20 em;
e=30 em;
0=21 em;
G=80jo' N/mm 2 ;
2
1:d.,=65 N/mm ;

100

n:d 4
32

lor::::. __1- =38349,52 cn/,

n:d: ]'
4
I 02=--=
:>707,96 em,
32
MA =20, 64 kNm
lz(l) => MB = M]+ M 2 MA

MB=9,36 kNm.=9,36 kNm

101

Moment uklijestenja (MAJ jednak je po intenzitetu momentu reaktivnih sila u

vUcima koji djeluju na dijametralnoj udaljenosti oznacenoj sa "e"

MA
20,64kNm
MA=(F.,iA-c=:>(F.,)A=-=
03
e

,m

68,8kN,

.Napon (mjerodovni) u vUku je smicuci Ilokalizovan je u presjeku izmeau vratila I

ukljestenja:
Fs

4Fs

d -d -

'fs=-o--=-,-5?fsd:::::> s- sd .Jr
d,Jr

4
d s=36,71 mm=3,67 em,

72. ZADATAK
Vratilo kruznog promjenjivog presjeka, uklijes"teno je na oba "--raja i optereceno
obrtnim momentom M. Odrediti preen ike d j i d2 pod uslovom da u aha intervala
maksimalni tangentni napon bude isti ijednak 'fd. Poznatoje: a,b,G.
DATO,lE:
2

G=851o' Nlmm =8500 kN/cnl;

a=45 em;
b=25 em;
M=30kNm;
Td=lOO Nlmnl=lO kJV/em 2 ;
d]=?,d2 =?

b)

tangentni naponi u pojedinirn intervalima na spoljnqj strani vratila .ie :

1:1 =

MA
W o,

MAd,
21 01

--- :::: - - 2

(M A -M,)d,
T,= -'--"---'-'--'~
2lOJ
7:2=0,21Nlmm
'l)=

II

Tl=0,673 kN/cm 2 =6,73Nlmm

Rjesen;e:
Zadatakje 3x statield. neadreden te poredjednacine statieke ravnotezejormirajmo
jos tri dodalna uvjeta (2), (3), (4).

(MA -M,)d,

2102
7:3=0,407 Nlmn,z,
'f4

2)

AU

U"AlB- - - -

GIo,

Me d,
=---~
21 0 ,

1M
-Mb
,A
)

+ C--"::-::-_
Gl o,

MblOi
af 02

+ hI 01

1:4=0,5896 kNlcm 2 =5, 96 Nlmm2,

c)

Ugao uvijanja presjeka Jl U ndnosu na presjek I je:

(MA-M,)a
(MA-M,)a
8]1[1=
+----.
GIQ]
G 102
81111=0,00001507 rad,

tangentni napon u inte-rvalu ]

(3) ---

..

-::::.0 - geometrqsla uVlet

4. MOMENT INERCIJE I SA Vl.lANJE

--- (3')

tangentni napon u intervalu 2 je po ul:ietu zadatka jednak

73. ZADATAK

Td:

Nah momente inercije za Dse xi y datih pre!ljeka, pri cemuje:

(MA-M)d <
- '"Cd
2
I 02

DATO.!E:
a=:::6 em;
b=15em;
11=20 em;
2r=d=I4 em;

iz (2)=; M A4''-+ (M A ~M)b =0 ____ (2')

Gd, Jr
C;~2_' Jr

32

32

)l1

1Jr

uvrstimo (3') i (4') u (2'):

Poslije

sreaivaJ~ja

_ _ ~Xl

dobijemo:

30kNm4S)

45' + 25'

2a
25,61kNm,

M A=25,61 kNm

MB=M-MA=30 kNm-25,61kNm=4,39 kNm,

M ll =4,39 kNm

a)

b)

lz (3') =; d 1=,!16M A =(16.25,61.lQ'k;"cm)Y:{=JO,925

\ n''"C d
Jr10kNem

D 1=10, 925=11 em,

Iz(4') =;

a)

/d 1= ,!16(M
2

A -

Jr '1: d

M) = (16. (25,61- 30)kN~m 10' /; =6,069cm,

Jr IOkNcm
.

Za presjek a): lx=1/-21xl;

Id2 1=6, 069cm=6, 1 em,

104

105

IroJ-hb'_2[I
'+t2A 1
12
.vI
":.IT
!

1)=i2hh'-2rr4(~_~)+(r_
4r')2 ,;rr
89
;r

3;r

2
],

2'

h=2599,5 em

12

1)=/2

4a

Uvr!itavanjem (J') ; (2') slijed;:

q=2,62 em, p=2q=5,24 em

1'=5,24 em

Za presjek h):

I=~

, '.
r;r
q'
r;r
1',
,I'
,z l 2 )=;>--+p._=--+q-=;>q =-,
,
8
3
8
12
4

a'a
2
a'
,2{-+(a+-a)2_1'

36

2'

75. ZADATAK

Ix=17064em 4

(3aY-'2[3164a'a1+(~+jaJ'~4a'al

ly=4320cm

Nac; adnas pa!arnih mamenata inereije punog i prstenastog kruznog presjeka,

aka je povrsina prstena jednaka povrsini kruga.
DATOJE:
a=rhID,=JI3,

74. ZADATAl(

Odreditpiqpre" ,
,..
,.
I"
,j )/_
.
~]efW po SK/CI tako da teziste paone u centar po ,u/cruznog
pres}"a I da aksiia!
'
'
"
."
,
b
d
'd
"d
t ' .
\,; J
117 l1wment lnercije za tezlsne ose x I y U uJe ;WIG a 0 Je 1.

!1J.lTO,lE.J.
r::3 em;

/'ll\TJ~
I
jYA

YI

1\

1" I

y,

(2)

Rjescnic:

i
i
i

IT2

Odnos poZarnih momenata inerc(je je :

;rd4
-"

!
ip

A,

;r

l_a 4

3'2(D 2

-d 2

----I 1)

Prema uvjetu zadatka 0 jednakosti povrsina krtlga i kruinog prstena:

Eiden;e:
1') ISx' = y,A'+Y2A,= 0
;1(1') =;

-)

3)

~~
371: 2

2') Ix = ly

AJ = A 2 ;

;r,d'
__
I

- uvjet zadatka

''2 pq =O

, uvjet zadatka

lz (2)=;>

(~12

;r(I_a 2 )2 D 2

= !l,(

4
2

)'

----(2')

-----(2)

UvriitavanjemjednaCine (2'); (I) slijed;:

(2 '

) -> (1) ==>

(I_a )2
-101 = -'---'--''-l-a

10 2

/ 2

A 2 =hj'x=JOx,

I_a'

384+25x
11r= 32 5
+ x
Moment inercije za osu ~ c~jelog kombinovanog pre,~jeka:

lz (1)

=?

2) Is= b(h l +hJ' _ (b-x)h:'

3
76.lADATAK

~va pravougaonik sa dimenzUama b i h postavVen je drugi pravougaonik visine hI

I ~lep~~nate sirine x. Odrediti sirinu x pod uvjetom da otporni moment za tezinu

Cllelog
preSJe
. Ica ostane Istl,
. .
...
.
neprolJuJenjcn.

OHl

!lATa .lE.;.
b=16 em;
h=4cm
hl=lO ;m;,

Primjenom Stajnerove teoreme nalazimo moment inercije za osu X cijelog

presjeka:

3) Ix = I, -lJ~A
I _ 2730,66 + I 8773,3x + 416,66x'
x32+25x
Ukupni otporni 11IOfnent kombinovanog pre!>jeka:

4) WX (2)= ~
1)]'

!
!

<II

We') = 2730,66 + 18773,3x+ 416,66x'

x
384+25x

iI>

Otpom; moment pravougaonika (1) prije postavljanja pravougaonika (2):

iTl

i
I

j",

Xl

al

! T2

02,

7)2

i
i

Wx (I) -- bh6 ' Wx=42,66 en/;

(l)

X2

Prema uvjetu zadatakotporni moment ostaje konstantan,te mozemo pisati:

W/l)== W/ 2 );
42,66 2730,66 + 18773,3x + 416,66x'
384+25x

! (2) ----'_----._._-_.----

Nakon sretlivanja dobivamo:

x +42,5x-32,77=O ... (*)

Riesenie;.

iz (*) =?x1.2 = -42.5 44, OJ5/2

Koordinata teziSta 1JT je:

Xf=O. 7575 em;

1) 1)r =."i,1)1 +A27),

Al +A,

Negativno rjeenje

X2

odbacujemo,a pozitivno cerna usvojiti.

108

109

Z7.ZADATAK

8
2

h
2'

a2+ a):;;::-+-'

Pres;ek se sastoji iz dva U-pr()fila i horizontolnog /isla dimenzija e i 8. Odrediti

razmak h, izrneau U~prafila da hi centra Ina e/ipsa inercije hila krug.

h ~ h 1;A 2 =c8 =38 en,z

Jz

[JATO .fE:

(1) i (2) s/ijedi:

h+8

c=19 em'
8::=2 em;'

Y2

Y
Cl2

2(1+

~: )

a2=3,48 em;

1'-'-'-'-+--"7T17~~r----~X

Ukupni moment inerci;ie za osu x je:

I x - ryj xl
-4

c8'

la l +U-+A2a2

l x=3849, 5 em 4 ;
Ukupni moment inercije za osu y je:

f1igenie:

b
)' +-8 e'
ly=2Iy1 +A 1 ( --e
\2
12

odabrat eema profil [ 16;

[x=1313,766

(b Y
em4 ;+24 em 3(l2-e
)

I,F925 em 4;
da bi centra Ina e/ipsa inereije bila krug potrebno je:

[Y2=85,3 em4 ;

lx=ry;

br==6,5 em;
h[=16 em;

3849,5=1313.766+24(%-e

e==1,84 em;

(b)2
l2 -e =105,66.,
em-

A/~24 em 2 ;

Posto je osa x glavno tezit;te Gsa kOlnbiniranog presjeka plo(Y.e I dva profi'la DCita
s!Uedi daje staticki moment povr.fino za tu osujednak nuli:
1.) 8,=0; A 2 .a,-A/a/=0 =?:i.
a,>

Sa crteza slijedi Jednakost: -

= A2 ,.
AI

e)=10 27 en,.
(1:..2
"

b
= 12,IJ8 em
2

=? b=24,23 em;

K!lJ'lentar:

Rjesenje:

poJto je b>c to slijedi d . ]

,IT
. .I k
.
d I ...
d
" 12)
,
a Je - pro) I 1 nece Cje 0 ~upnom povrsznom 0 aZltI {S]lO
place ,. / nego ce sa po 40% pelaziti plocu (2):
b-e
bl=-2--~2.61 em;

Iz uvjeta konstantnosti otpornih momenata slijedi:

(1)-W (1+2)
WX X

bh 2 bh 3 + xl'
=
6
6y

~=0,40;
b

~=40%.

Da hi dimenzija x bila ekstremne vrijednosti potrebno je da njen prvi izvod bude

jednak nuli tj.

'[!'MDATAK

No pravougaoni
pres ie/ d'
.. I . h d
. d
.
~
tmenZljU ) I , IDJnetnut Je
rugl

'k
..' J
(
pravougaonl'
posravl,en p " e m '
.
j
d
.
.
.
, a x OSl, sa stranama x I y ta w a atporn! rnoment
b d
.. .
[';ie/ag pres;eka u odnos
~.
.
II na x-osu . 'U c nepromlJerlJen. Proracuna!l:
oj zal'lsnost x I y

Ybh 2 -bh'

iz(") =>x =j(y)= ~--,--

df(y)
dy

"

SIIlle[rltno

bh

y" -(ybh -bh')3y2 =0 ... ("")

y fi

bl?y-3ybli+3bh3 =O, odavde je:

Ii.

bl rwjve(;u sirinu x dOlne'n t

'k . '
. , ..
'J
l 1.1 og pravougaom -a I oagovanyuce VISl!1U y.

3h

y ==15 em;

y=2'

Aka uvrslima dobijeno u jednaCinu (*') dobzjamo:

gAl0JE:

~hbh2 -bh 3

holO eTII;
b=24 em;
x=f(Y)=?

xm ==3,55 em;

X=1

Dobijena vrijednost x m =3,55cm predstavlja maksirnalnu sirinu domelnutog

pravougaonika.

y;;?

d fey) _ (3bh2y3 - 6y3bh2 + 6y2bh3 - 3y3bh2 - 6bh2y3 + 18y3bh2 .. 18y2bh3)

~2

d f(y)
dy'

Iz.._._

y'

(-12y3bh' -12y bh' + 15y'bh

= ( -12ybh -12bh'

y'

+ 15hh' y'

)5

y'

za vrijednost za y=15cnl, u drugi izvod sl~jedi:

d 2f;Y) = (-12 .15.10242 -12 .]0.243 + 15 .1024 2 .15) / (15/=-0,0082

dy
.
2

d f(y)
dy-7

= ... 00082<0
'

A to znaCi da imamo maksimalnu vrijednost sirine kao stoje zadatkom i trazeno.

112
J J3

ZJI. ZADATAK

lz uslova zadatka b0 3/12=0,

Presjek grede je kombinovan iz presjeka dviju sino i presjeka ploce debljine 0.

PO Zllate su vrijednosti za sinu: AI, h, WXJ, lxl. Odrediti debUinu 0 umetnute ploce
~od uslovom da otporni marnellt ovako kombinovanog presjeka bude 11lx.
Zanemariti moment inercUe place.

QATO.fE:

Otporni moment inercije za osu x cjeZokupnog presjeka:

Ix
x
W = 11+0 =4

[lxi') + A{~'~JJ
217+0

... (*)

2
lz (*)=> 0= (.(2Alh.Wx)[(2Alh.WX)2.4AI(4IxPI.2hWx+Alh2)/12 l/2A,

Zeljeznicka tracniea (sina) TIP 22;

blOO mm=lO em'
b90mm =gem' '
A1=28,18 em2 . '
WXI =73, 6 emi .
IxpJ=375,5
Wx=252, 724 em4;

0={(228,1810252, 724). [(228.1810252, 724)'.428, 18(4375,5.

210252,724+28, 18102)/12) +228,18
poslije sredivanja:

C/;,4.

o:;;:;.j,999 z 2crrt, - drugo negativl10 rjelenje odbaa~jenw.

o=?

80. ZADA1'AK

-r---_~Xl
8+h
2
_._._._._._._._.-J!> X

Odrediti moment inercUe U odnosll na tezlsnu osu x poprecnog pre0jeka

talasastog lima deb/jine 0, irine a, ako .Ie visina talasa h i duzina talasa l, a
srednji rad?!'us pllllu-uinih presjekaje r.
DATO.fE:

0=0,5 em;
rs=1,2 em;

11=2,5 em;
n=10;

r
hl2
hl2
!1ieenie:

Ukupni moment inercije za osu x je jednak:

Ix",

2[[;:'

+Ar~O n+ bl~3,

81. ZADATAK

Moment inercije za osu x pravog dijela lima:

1

0 . h]

x(J)~ _ _ =

0 651crn 4
'

12

DAl'OJE:

Moment inercije za osu X2 plukruznog d~/ela lima:

(2)_

X2

TCO . r,'

Odrediti aksijalni i eentrifugalni moment inereije pravougaonog pre::.jeka za

tezisne ose xi y pod uglom cp prema glavnim tezisnim osama,akoje dato: a,h, cp_

4r;0

-~---;;:-= 0,257crn

0==15 em;
h=20 em;
<p=10

i xP)"'O,257ern 4

Ukupni moment inercije za osu x lima od n-talasa:

Ix"' n1x(!)+ln,I)lx(2) ... (*)

1110tnent inel'cije polukruinog d(jela lima za centralnu osu xje:

li2J~lx2(2)+'1/A(2)

h
... (**)

Udal,'ono
.. , ose X2 0 d g Iavne tezlsne
... ose xJe:
.
,c
St leZlsne

'12~!': + 2r3 ----+----=

_ 2,5cm 2 1,2cm 2 014'em .
2

n:

TC

'

1)2~2,014 em'

U 2 )_ (TC' -8)r,3 8

(h 2r],
"
21C
s
1 (2)
x "'O,257cm 4 +7,645cm4 =7,902 em4
.j

1(2)

--

2rc

+ -+-' )'nr u

=7,902 em 4

Rje.senie:
Momenti inercUe za osu ~ i 17:
3
ah
ha 3
4

1,=-; h=lOOOOcm ; Iry=-=5625cm

12
12
Moment inerc(je za glavnu tezisnu osu xje:

Hakon ,vreaivanja ukupni moment inerclje lima za osu x je:

Ix=Iseoi<p+lry sin2<p;

I x = nl/ 1 )+(n,I)I/2 )

Aioment inercije za glavnu tezisnu asu y je:

Ix", 77,628 em"'

h=I,sin <p+J" coi<p;

Ix=9868,07 em'

h=5756,92 em4~5757 em4

Centrifugalni moment inercije za glavne tezisne ose je:

Ixy=748,17 em4

116

117

82. ZADATAK

83. ZADA.TAK

Za slandardni ugaoni projillOOx50x50xlO odrediti centrifl/galni moment inerClje

za O!1e x i y, aka je poznato: lx, I y, h, koristeci koristeCi o~ie invarijante.

Odrediti teiff/e, glavne feziJne ose i 1110mente inercije za ave ose.

!l.AJ.o IE,'.;,

DATO.lE:

L 100 >< 50 >< 10

0=20 em;
b=6 cm;
R=4 cm;

Na osnovu gOrt~ieg podatka, iz tabele za L profile biramo:

Ix=552 C11l4
h=198 CI1l/
12::::] 12
I x1'='

x
(1)

cn/

71

Y2

Y
YI

~k-+----." I;

(1)

~+-~--------

.x

1)

__

Rjesenje:

J(oordinate teiista:

!1ielfen ift.;.
No SllOVU gornjeg podatka iz tabele za L profile biramo:
KOristeci invarijantu mcmenata inercije sl~jedi:
I1+12=I,+l y ,J*)

h=Ix+Iy.I,; 11 =638cm4
Centijugalni moment
I '

in;~rcil'e:

.
Xy''''!xly'!J!,
Xy
I "'.194cm; (zbog p%iaja pro/ita)
PolazaiJ g/
'I .. h Gsa 0 d.reu14u
3c
.
. aVnl z tezunu
us /
ovz:

21
tg2qJ'::::~.1
xy
~I,09oo88,'
y -Ix

2'
cp

= 47. 64((
)9;

b I (t0+4R )R
rc
-a7+
-2

3rc

R27f

cp . = 23 050'

ab+-2
v7=3.81 em;

MOmenti inercUe za DSe U i V:

2) IU=lu(l)+Iu(2),

84, ZADATAK

ab)
,
I"(I) =
- =1440 em4
3
'
1(2) R" 7C
8
7C
4R ,
"
" = !---)+R2 ? (b+-)'=ISJ7,3Icm,
8 97C
37C
Iv::::1 (1)+1 (2)

I (/)

"

Za profile no skici adrediti:

aj poloia} teiL,ta,
b) polaia} glavnih teiisnih osa
c) glavne tezisne momente inercijc,
d) polupreenike inereije,
e) nacrtati elipsu inercije i Mohrov krug.

hal

.' = -=16000
em"
3

a)

~t
.' =S-+R R 2 =502,6S em-,

1(2)

JrR4

2 11:

b)

1,,=2957,31 em 4; 1,=16502,65 em",

J'jv~lI(V(l),]
(2)
T
uv

I (/) a b

='2'2 ab=3600 em,

'0'

4R

(2)

?!!-

J", =R (b+-)R' 2 =773,85(;m,

37C

i uv ::::;.4373,85cm4

3) MOmenti inercije za tezisne ose

I,=l u,v/A=846,S em4 ;

S i 7]:

iry=lv,u/A=4851,16 em4 ;

l,ry=luv' UTVTA-, h'; T] =,58575

em'4,
_ ,

4) polaza} glavnih osa:

t ?

21,

g_a=,~
I, -fry

c)
I)

tg2a=,0,2927 => u=,go9

Glavna aSa (x) odreduje se talro da se ugaa nanosi u naznatenom(negativnom)

smjeru od ose vec\eg momenta inercije (7])

(1)

12

5) Monzcnti inercije za glavne Dse:

L-+------i---'i--,--I>I>- u

18

120

121

llieiienje:

b) u,.=8,15;
vr=5,42; CO;";1450';
/ 1 =4716 em 4 ;
4
h=1916 em ;
;1=5,0 em; ;2=3,18 em;

a) Koordinate tezista:

2:A,
Lv/AI
vr=---

c) ur=6,81cm;
1,=11 54 em4

+ u 2A 2

1') ur= LU;Ai = uJA!

A2 +A2
v!AI +v Z A 2

LA[

85. ZADATAK

A2 + A]:

Za dati kombinovani presjek izracunati:

0) polaia) teiita,
b) palaia) glavnih osa
c) glavne fezisne momente inerc(je,
d) po/uprc('inik inercije
e) n([crtati e/ipsu inercije i Mohrov krug.

AksUalni moment! inercije za ose u i v:

20.3 3
3

29"
12

b) 1,=---+--+2.915 =1314 em

'

320'
9 --=8024 em4
[v=-_
_ +_
3
12
Centrij-{,{galni mmncnt inercUe:

pATOJE:
L80 x80 x 10;

PrimjenjujuCi Stajnerove (coremc nalazimo momente inercije za teiflme

c) I,=J,.vlA=658,02 em

vT=6,gem; 0:=+2855'; /1=3774 em 4

;1=5,0 em; i 2 =2,75 em ;

Q,I,'e

7JOO x150 xlO;

Y2

11 i ~

lo=Ivu/A=3156,02 em4
4
ho=J",u,'VTA=.744.14 em

100x lSOx 10

(l)

P%iaj glavnih fezisnih osa odredujemo racunanjem ugla DC:

tg20:=._~=.
I, -J"

x
2 21l,89cm4
4 = 0,6039;
0:=-1533' 52"
658,02cm 4 -3156,02cm

MOmen1i inercUe za glavne ose

Ie +1
[1.2:::':~
+~
~I
2 '\I~1r;
- 1) )2-:-,.4[2
r;T)
2
11=3338,60 em4 ;

h=459,76 em4 ;

Rad(jusi inercije:
d) i1=

{7; =6 54 em'

~A'

.fj
"
A

h=

~ =2,42 em;

Primjeri na slid B) i C) oSlavijanlo titaocu kao vjeibu. Postupkom slicnim kao

kod (A) dobivamo trazene velitine za (B) i (C).

80x80x 1(JO

Riesenje:

Centrijitgalni moment inercije:

Na osnovu podataka za gornje profile, te na osnOV11 tablicnih vrijednosti

istih,formirajmo s(jedecu tabelu;

Ixy=!uv-uTv T A=:.-595 cm4

A,

U,

"I

u/

v/

Ur4i

viA;

u/A;

v/A;

Ix;

IYi

IxiYi

uiv,Ai

em"

em

em

cm z

em'

em"'

crrrl

cm4

cm 4

CIT/

cm4

crn4

,:111 4

I)

24,2

~2,34

10,2

5.48

lD4.04

-56,63

246,84

132,6

25JU

198

-194

-577.6

15,/

2.34

2.:14

5.48

5,4t1

35.33

3,'U3

H2,75

1i2,75

87,5

87.5

-5/

82.75

};

39,3

-21,3

282.17

215,35

2600,45

639.5

21i5,5

-245

~194>tl5

j----552

--

Polozaj glavnih osa, odreden je uglom a:

tg2a=- 21 Xl'
Ix -Iy
Il/2

~1,645=2a=58042',a=2902j';

Ix +Il' __ ~
2
2

-JU x _/ )' +412

Y

xy

11 =1542 cm4
1,=162 ern4

Poluprd'fnici inercije:
Glavni momenti inereije za leiWe profifa (1) i (2):
IP)=638 em",
//

)=:.139, Jcrr/,

1,0)=112 em4 ,
h(2)=35,9 cm

Koordil1ate teiiSt!! projila

LuIA
UT= - - : = - , )-16

:EA,

i1=jJi =6,26 em,

,

7L

;2= jJi =2,03 em,

ern,

JednaCine elipsc inercUe za glavne ose ~ := (J), 1i == (2)

LviAi

18 em,
:EA,
Na osnovu prve I druge invarUante momenata inercije slUedi:

Mjerilo:

hP)=I/l)+/z(1)-Ix / lI =198 en,',

Elipsa 1_-20

1'T=----

(2)-'-1 (2) 1 (2)-87 c en,4

I Y2 (2)-1
- I
2 - Xi
,~}

IXYl(lJ=~IXIIY1 -1,12 =194 em",

Mohrov krug
zbogpoloiaja !xyPJ=-194 em"

2
4
!;"T/ ):= -Jlx21Y2 -1/2 ==51 cm ,

86. ZADATAK

lu=llxi+Xv/Ai=3240 em4 ,

Drvena greda duzine I, kruinog presjeka opterecena je ravnolnjernim teret0111 q.

Odrediti preenik gredc aka je (Jd poznalo_ Zatim odrediti !wiiko je pula potrebno

Iv=L/y/+LU/A i =500,85 cm4 ,

uvecati presjek grede, ako se intenzitet oplerecenja poveca 10 pula_

[uv=2:lxYi+LuiviAi=-740 cm4 ,

DATOJE:

AksUalni momenti inercije za ose x i y:

Ix=Iu-v/A=1214

C111

Iy=lv-ul A = 490 em",

124

[=4 m;
q=12-10' Nlm;
(Jd=I 10 Nlmm 2 =11 kNkrn 2 ;

125

87.ZADATAK

--@--

Greda presjeka po skici opterecena je u A spregom M Odrediti maksimalni

normalni i tangentni napon u tacki C.

DATOlE:

;: f

'* :;: ..... Bt~=10q

I

M=20kNm;
1=4 m;

:r
I

Rje/fenie:

Maksimalni moment savUanja, kako se vidi sa slike ,o("ito je na sredini grede i on

se racu.na:
q/'
a) M~;x=---=241(t Nm
8
x

em

d=13,05cm=130,5mm

Za drugu gredu maksimalni momentje:

q/'
b) MJ~'x=8;
d J=X

32Mm~

=28,12 em;

dJ =28,12 cm=281,2 mm

n(Jd

reje odnos precnika:

Riefenie:

d fM

Moment savijanJa grede na mjestu C je:

FB-212M
v',
"M
FB' I - M = 0 =>
Mc =
- =--, postole
lZ "-'. A =
3
3

_I

=:>

~ = ,1.\11 0 ~2, 154

Mmax

Odnos povrina popretnog pre,sjeka:

~ = V(lW = 4,64

Momentinercijezaosuxje:! =812'
---2
x

lx=656 em4

12

(6-4'
--+643 ')
12

Staticki mOJllent

..-

povrsme poprecnogpre:;;;e ca za

OSU

xJe:

SF(8-6-3-6-4-3) em3

Sx=72cm 3
Sirina pop _
recnog presjeka paralelna neutralnoj tezisnqj osi x na udaljenosti
6em=hl2 ud nje:
/;=8 em

Maksimalni
" . . " gre d e:
' 1101-1na I'
lU napan savljene

oc

_Me 6
Ix

2M6 4M
=--::::1219 kNlcnl
3Ix
Ix
'
'

I'm(U'---...;;...._::::_. _ _

2 -121 9 N'
10",,,=12,19
- kNlcm ,
InWl 2

Maksimab II' t,angentm- napon:

TUlJilX:;::~::::. 5kN 72cm

~ ,Ix

'tunax ==O,686

gem. 656crn 4

0,0686 kNlem'

Nltnm 2

FH =5 leN

.8, ZADATAK
Greda na dva os'l
-j
presjek r"
,on,ca, pre~ye m po
P ema mak.),lmalnom
tangentnog
"

, ..

mOl'nentu

-savlJanJa

napona 1 nacrtati staticke dijagrame.

DATO

SIITCl o~ter.ecena,!e s~

q. 1

lWCl 17ajVeCU

F D"

- /-

.11nenz~?mra 1

oroJnu vrlJednost
.

11L

q=8000NlmF=25 kN=251(f N
a=J m;

b=I,2 m;

1=4m;
(Jd=JO kNlcm 2 =lOO Nlmm'-

c=?

----+--------+-----I~

'

128
129

Riesenjc:

Maksimalni tangentni napon:

Maksimalni napon na savijanje:

_ F ,max (Sx) max

T/luv.:---

Ci"/)uu:= ~ro...::;

ad

Wx

(**)

Staticki moment povrsine za

F z-q(a+zY
Mz = A
2
... (L1 )

~~_ !noment savijQf~ja na udaljenosti Z od as/onca A

Uvjet maksimalnog napona:

-(j

..

Fh

21

Cl1t',

c =1,35 em.,

(*)

Jz slat;(.":kih uvjeta ravnoteze lalro nalazimo daje:

(a+I)2q

x:

c2e 2
14c'
Sx=c2cc+2---2c= - 2
3
3
Sx=ll,48

dM
=FA-q(a+z)=O =; z=
dz
q

08U

40c 4
3
Ix =44,27cm4 ;
l:Y=O, FA-F'I+FB-F=O

F A =17500N

Fn=F'I+F-FA =q(a+l)+F-FA

F
lz (*)=; Z=~A -a=1,187 m
q

F B=47500N,
Transferzala sita U osloncu B je:

z=I,187 m
Ftltuu=22500 N

'f",==4,321 kN!cm2=43,21 Nlmm2,

M max =1640,6 Nm
Moment inercije za osu xje:
Ix- 3c(4c)' _ 4c(2c)' = 40c
12
12
3
lA/x =

89. ZADA1'AK
4

OTuk II abliku polukruznog prstena preCi1ika d, debljine 8, ispunjen je vndOln i

oslonjen na dva oslanca ciji je raspon l. Odrediti najveCi normalni 'Japan
uzimajuCi u obzir i specificnu fezinu r oluka.

_ 20c > M rn,:I~

3

2c -

3- -. --;;-:

Ako uzmemo granicni slul!qj daje

c=13,5111m
c=I,35 em

DATOlE:
(J =(Jd

tada s/ijedi:

'Y1=98JO Nlm 3 ;
y,=76000 Nlm]:
d=2r=22 em;
0=0,5 vm;
[=4 m;

90. ZADATAK
Greda po skici opterecena je trouglastim teretom. Za date vrUednosti, FqJ
h. Odrediti:
a) poloiaj i veli('iinu maksimalnog momenta
b) maksimalni normalni napon.

(1,

b, H,

DATOlE:
!d=2r

Yr
---~x

F,,=30kN
a=3,5 rn;
b=1,2 m;
H=24 em;
h=18 em;

._---_.+

Rjesenie:
O"nulX::::

MW'Tll!x $ad

x
1z statii5kih uvjeta nalazimo:

Mmax = (ql +q2)Z2 : (AIYI +A,y,)Z2 ..... (*)

8 8 '

RjeSenje.

A _ r2;r d 2rc
2
2
1--=--=190006cm
2
8
'
,. A 1 =190,icm ,.

rna

A 2 =r.,Jj;.15 =
A 2 =1, 727 em2 ;

uzeli sma zbog male debljine

Koordinate tezisfa:

a pribliino r, = dI2=r,

HH H

zbog 15 D

hh h

1]T=10,57cm, druga lwordinata /;r=O, zbog simetrije pre5:ieka

2
2 )
H4 h4
,!!.__
~
IX=-i'2-12' Tlr' ( 2
2

Wx =2,8J2enl;
Jj;

amax= 133,48 MFa

lx=4822, 67 em4
Primjenimo static/{:e uvjete ravnoteze:
lz

1:..)'(::;;:0,

. 132
133

J:M"~O;

FA~Fq 3b + a_ = 15,J06kN
3(a + b)

Staticki moment povrsine poprecnog presjeka za x-osu:

FA =15,llkN;

2)S,=0; (112-1)-102+ 2(11 2 - 2)2 -1)/=0,

,
2

lz M=M(z.) i uvjeta za ekstremnu vrijednost momenata dMd (z) = 0, dobivarno:

z

iz (2)=>2011r20+11/-4112+4-411/=0

_ 3Fq , a [ 3b + a ],
Mmux--2
3(a+b)

1)/1)=4cm i 11PJ='::cm
3

M,mQ~56,28 kNm

iz (J )=>11,(1)=8cm i 1),(2)= %cm,

Ie je maksimalni napon na savUanje:

Sa crtezajasl10 vidimo daje ukupna visina za prvu vrijednos{ rjdfenja (1]/1), 'fJ2(l)):

(Jnj{lX==Mmn~

3) h(l)=1)P)+1)/,J-2=10em

Wx

Mmax
_1_,__
(H--rh)

1I1 mi1x (H -171)

Ix

h(1)=lOem
Dok za drugu vriiednost ':ie.'ienja dobijamo:(11FJ, 11/'))

cr"wx=15,67 kNlcm 2 =156,7 Nlmm 2

h(2 J=2cm

Premo tome dabili sma dvUe razliCite visine kqje hi u isti rnah zadovoljavale dati
uvjet zadatka.

!!J, ZADATAK
Greda u obliku T-presjelca opterecena je na savUanje u ravni O. Za date
vrijednosti na skid odrediti h pod uvjetom da najveCi napon pritiska bude dva
Puta veCi ad najveceg napona zatezarij"a.

Od isle vrste rnaterijala izraaene su dvije grede, jedna /a-uznog, druga kvadratnog
pre5.'ieka. Obje grede imaju istu duzinu, istu povrsinu poprecnog pre,~jeka i
opterecene su na i8fi naCin. Odrediti odnos izmc{tu najve6h normalnih napona.

!
I

1)1

I
I
!
2

92. ZADATAl(

DATOJE:
0=20 em;
M=25 kNm;
a/a2= ?

jO

m
!!lisenje:
Odnos napona pritiska i istezanja:

(2)

y+

Rjeenje:

Iz povrsina kruga i kvadrata slijedi:

a =-fA

... (1)

r-

d=2~:

..

(2)

x
iz (2) =; d= 2a .

.J1['

d=22,56 em;

Napon na savijanje za sluca} da je poprccni presjek grede krug:

(j',=

32M
1[(j' -;

0'1=2,217 kNkm2 iii O'}=22.17 Nlmm';

FA

NapOI1 na savijanje na slu(;aj lcvadraticnog poprecnog presjeka grede:

6M

vvv"J.*lIrw+

62510'kNcm
(20cm)'

&1
//

14

1141

oba slucaja:

I Ii?

-"', J

2)

u2=1,875kNcm 2 =18,75 Nlmrrl

Odnos napona

f'F

q\

\"
7717'"

.I

Staticki uvjet ravnoteze:

F

93,ZADATAK

I) :EMA '=FBI-qzrJ.. =0
2

Greda presjeka po sldci, optercena}e kontinuiranim opterecenjem q. Odrediti na

kojoj duzini Z se smije rasprostirati teret da maksimalni normalni napon u
presjeka [( ne preae odreaenu vrijednost (5",Ic). Dato je jose q, I, D, d.

Moment no presjeku

!JATO .fE:
q=9000Nlm;
1=4 m;
d=12 em;
D=18em'
aJ'J=lOO Nlmm 2 =10 kNkm2;
Zj=- ?

E'[
B
4

ZI

Z\

'

MK=--=q--'- =q-

21

n:(R" - 1'4)

136

U[(":

... (*)

8(R' _ 1")'
- 9n:(R 2

_ 1'2) ;

137

i F 4}785
4
-, em;

Koordinat t ","

e eZlsta pre,~jeka:
3
n 4(R _ r 3)
'Ir-~
31t(R' - r2)

ryT~4,84 em;

W Ix

F-"'85'3
,,3
l]r
,.) em,

Uvrstnvan/'en',
"dnosti ujed
"'
("*) S/"
.' d() b'lvem'/1 vrue
.nacmu
yed',l.'

M max2

'r

Iz (**) "'" MK-_ H7

/{
n X (Jd

A.

MK~8,53 kNm,

i v

lui

lz (l)"", Z7"'( 8M K

/12

2L,ZAJ)ATA!(

{
I.{

Zn 'pre"ieke -" op tercenJe

"
' d norma /l1l' napon u
p
po s k"~Cl 0 d red"Itl sz'/u F taICo.a
resJeku
naive'
d
'
, ",tangentm'
napon.
"ceg momenta savijanja bu e (Jd, a zatlln 0 d red"ttl ncyvecI

x
8

I,{

"J

1///.//
2,5 _I

!lATa .fib.

Q"'950Q Nlm'

a"'J,2m;
/",3 m;

ad~) J kNI. '

2
F~?
cnc", 110 Nlmm ;

Rje.~enje:

Staticki uvjet ravnoteze:

1) LY",O
LMB=O
Z2

Mz=FA' z"q- ,,,(*)

2
UvJet ekstremne vrijednosti momenta na savUanje:

'<0

i//// .,r////

'"

95, ZADATAK
,
lZ

Greda poprec'inogpresjeka J-20,duzine l,oplerecena je ravnomjerno kontinuiranim

teretom q.
Odrediti:

(*) ::::::;.\ i\ffllaXi;::: _-1_

2q

MIIUv:2;:::P, a
Koordinate teiista:

2) 2\ A,

~=vF7,]

em;dokje UT=O,

a) opterecenje Q1,koje nosac': J-20 moze primi!i pri adb) pojacanjem presjeka sa dvije lamele,odrediti debijimt" i5 larnete, da bi tako
kombinovani presjek lamele primio opterecenje q2=2q] pri istorn ad_
c) odrediti za oba slucaja makr;imalne tangentne napone.

1"=3101,32 em4

DA.1'O iE:

lx=lu-vr'A~lOOO em4 ,
Ix= 795,51 em4

1=4 m;
ad=100 Nlmm 2 =10 kN/cm 2
Iq

A=A J+A,+A 3 =46 em',

F=._I
//L- _~
/:;f

Wx=~ =112,36 em3

Ym:!"

Maksimalni moment na sav1janje s druge strane je:

M/l UIX ;::: (Jd'YVX= 1 12,36 em 3 .10-6

ad;

a) Diskusija:

M",u2=F a=adWX=> Fo = ad Wx
a

... ( Ll )

h
iii

2q

,
21' 1
F1.2= '2.W"=_
2a. +
- -a "\j4VV;Xf5((Q
FF=73 936,05 N

F2 =-2685,60N,

lz (Ll)"", F a= 10 299, 66 N ,

Biesenje:

F2 5FSFo ,
-2685,6N<F< I0299,66N,
SUa Fda bi /,,'() ISpUllJen
,
. uVl-et
. .l2 mora b'Itl, u nalle d enom llltervu
.
I u,

a) Napol1 na savUanje u prVDm slucaju:

M Ii)
max' <a:::::;.M
(J)=W(l)cr
---- (l)
W(l)
Ii
m'lx
X
d
X

140

141

Za 120 iz tabele sl!jedi:

3
Wx(lJ=214 em ; lx(l)=2140 em4 ;

96. ZADA1'AJ(

17=90 mm;

11=200 mm

M","'(l)=FA.!... ql!..= ql2

lz (I)

2
ql2

'=? - ' -

24

8'

= wi!) ad

8
q=qpJ0700Nlm

8Wx(I'a

=; q=--2.-!L. =107Nlcm

Greda kombinavana iz dva U-profila braj 12 i 20, postavljena je no nasace

jedanput do profili leze slobodno jedon preka drugag, a drugi put su vezani medu
sobom. Odrediti za prvi i drugi sluca; opterecenje.
DATO,lE:

1=2,5 m;
(5d=1 10 Nlmrr?=l! kN!cm 2 ;

b) U drugom slucaj prema uvjetu zadatk.a l1{jenja opterecenje teje:

1(2)

s druge straneje: Vv'/2)= __

., - ----(3j
Ymax
1,(2)-/

-. X

(1)

Ym~x=-+

+ [b8
--+ (h+0)2
- - .fi.bJ2
12
2

bu'

[ 0' (

Xi

-t'---r'--J--

0
(I)

(1)
i

[20

_-__-t-____

~ J2 '0 17] 2

-'-F-n~--l--_X2

h+u

Ix +12'+ -2-

(h~OJ

Wx(2)=h+28=2Ix(1)+ 170 +(h+0)2b .0 ... (3')

12
2

lz (2)

=; WX (2)= qJ2;

40" d

Wx(2)=428

Cln3 ,

Iz (3') '=? 428(20+20)=2.2140+ 90' +(20+0)'.9.0

3
2
0 +300 +229&357=0, ... (*)

[{OFnentar:

Gornju kUbnu jednaCinu rijec~icen1-o jednom ad metoda numericke matematike za

nalazenje korjena. Rjeavanjem jednaCine (*) dobijamo tri rjden}a,
odbacivanjem negativnih rjescnja imama: 8::::; 1,32 em
Tacna vrijednost korijenajednaCine (*) sa tacnoC:u 10. 6 je: 0=1,32047228 em;

Rje!fenje."

lz tabliea za U-profile slUedi:

U12:
[/2) = !y(2)

= 43,2 cm4

e2=1,60 em;

A2=17,0 enl;

w'Y2=lI,I em3

97. ZADATAK

U20
IpJ=I/IJ=148 em
e,=2,01 em;

A l =32,2 em

b,=7,5 em; WXl=27,0 em

Napomena:
zbog datog poloiaja U-profila i pripadnih osa x, i X2 iz tablica ne uzima se IXl i
2
IX2 nego fy(1) i I/ )!! Isto vrUedi i za WXl i W X2 .
11) Maksimalni moment je oCito na sredini i izn08i:

Greda I-profila, optrecena je polo'etnirn tereLom koji se prenosi na dva locka

silama FJ i F 2
Odrediti:
a) polaia} sile F, za kaje ce ispod ave sUe biti najve;i murnent savijanja i
njegovu velicinu.
b) prema nqjvecem mmnentu dimenzionisati presjeka ako je poznato
Odrediti najvecu vrijednost tangentnih naponu. Data je jo,f: air

(Yd.

DATO.lE:
FJ=25 kN;
F 2 =20 kN;
a =1,2 In;

Ukupni moment incrcije:

/=3 m;
8",,(WXl +WX2 )
[2

b) U drugom slucaju napon na savijanje je:

12

=;>

-q-,- ="d
8Wx(2)

=;>

q2

8a dWX(2)
[2

... (*)

Rjesenje:

Tezina koordinata:

LAiTJi AJe! + A 2 e 2
1)r=--=
LA,
A, +A2

1,868em;

+ F,

_ Ix (2) _ -1.;:x,,-+::-.:A.J,,,,(::el-'_-~1)"T,-)..,2c-+~I-,x,",2~T_'.0.(',-,'''---_1),,''-'')c.2_A~2c.
Wx(2 J-----Ymax
hj -77

W XJ '

gdjeje:

Wx

(2)

1 d +A,(e, -1]1')'

b, -1]

lx2 +(e 2 -11r)2 A2

b, -1]

W X (2 ) = 34,293 ern3
Iz (*)

144

=?

q2 = 4828,4 Nlrn

l-z-a
I
+F2

dMz
-=

dz

Iz

(*)

=;>

=;>

Z = Zm

M Zm = M =
2m

!c (I-z-a)

... (*)
I
(F, + F,)l- F,a
2(F,+F,)

[(F, + F 2 )1- F 2 a
41(F, +F2 )
111 _

Zm=I,233 rn;

M 211l (lx=.22,82 kNm

Mmll

"X---,
ad

145

Wx =207,45

l
C11f

_
a qa 2 Xa qa 2
Mc=F a-X--------+--,
A
2
2
4
4

No osnovu Wx odabrat cerna iz tablica profila, pro/ill-20.

c)

1"max=

Tmax=(Fa)z;;;:o = Fl+F21-a~;
1
Ix=2140 em4 ;

Sx (

~
2

2) Moment no savijanje u presjeku C:

Tmo< (Sx)
Ix
T max

Tntlx=37 kN,

)=Sx=J25 em3

~=d=4,5 mm=0,75 em;

'0nax=.2,R8 kNlcm 2 =28,8 Nlmnl;

Mc=Wx.o;''''''~7X=2(W
a
.a
x

Ix
3) W
x= 2b

Cffiax

qa')

_ 4

(4b(_2[~l>b3 +2b2(3b)2]
12

12
2b

61,-',

W" = 6b3=6(5cm)3=750 em',

O"c:::::: ad, - prema uvjetu zadatlw

Iz (2)

=?

X=205,72kN=206kN,

98. ZADATAK
Greda pre.~ieka po skici prepu,*'tena na jednom lcraju,opterecena.le kontinuiranim
teretom q i nepoznatom silom X Odrediti silu X pod uslovom da najvch normalni
nopon u presjeku C bude (J"d. Data je jo.'i: a, b.

99. ZADA TIlJ(

Konzola specificne teiine y, duzine 1, presjeka po skici, opterecena je na kraju

silom F. Odrediti x if taka da dnzvoUeni napon na zateZfU~j strani bude CY+, a na
strani pritiska ()-.

DATOlE:
a=1,5 m;
b=5 em;
q=9500Nlm;
2
2
(J"d=] 10 Nlmm =11 kNkm ;

DATOlE:
y=76000 Nlm3 ; (J"+ = 35 Nlmm 2 =3,5 kNkn/;
2
a'=75 Nlmm = 7,5 KN/cm 2 : 1=2,5 m;

x=?

i
!

(+)

1/////1"////
)'
T

)'

12

....

Rjesenie:
1) l:Ms =2FA o

3
0'
X-a-q2a 2 +q-=O,
2
2

'---

)'
I

.,.x:

,%
I

VL.X//I

3x i

.i-LJ

llieeltje:

100. ZADATAK

Naponi na zatezanje
+

()::::~e '
[
2'

()+,

Drvena greda pravougaonog presjeka sa odnosom strana blh =Ic, duiine 1,

opterecenaje spec(ficnim teretom q. Odrediti dimenzUe poprecnogpresjeka grede
AB pri dozvoljenom naponu ad, i dijametar ce!icnog zatega AD i BD pri
dozvo~ienom naponu CfJ I). U tac/ci C grede All je zglob.

pritisak (f, mogu se izraziti:

- =--e
Mmax
.

CY

1 '

iz OVe dvije:

DATO.lE:

Blh=k=O,66;
1=4m;
q=9500Nlm;
a=45";
()d=90 Nlmm 2 ;
(fJi):=./20 Nlmn/;

sa crteiaje ocito daje:

e2+er::::12
+

iz ("')0;> e2 = eIi '!.......)

CY-

iz aVe dvije "

k
Koordinate tezista:
... (**)

Rjesavanjem ove jednaCine dobijamo:

XI~1,33 em - odabrat cerna XI kao povoljnije"tehnolosko"rjdenje

x2~4,36 em,

Rjesenje:

b)

Odreaivanje silc F:
[2

x12 3 l1xT 3
X ?
u - - + - - + - - + 1 1 x 2 (l2--)' .
3
3
12
2 '

J _ 2xx

1"=3284,8 em

M
(j+Jp
rAZ 2
(j++CY')I,
"u",= _...2.. = FI + - - =? F= --c-:-:c-~
e2
2
121
I,=lu'e/A;

h= 668,82 cm4 ;

F=2080N;

rAI.
2

4
;

"1max---,
- q .
32

M milx =4750 Nm;

it

a;;;;:;Mr~~:::;ad::::::::;Wx:;;:;Mmax
Wx

iz (*)

=?

CY d

h=:;

16M m",;

~k(jd

=bh :;::;kh
6
6

1
".("')

h=78,28 mm=7,828 em;

148
149

un.

b"'k h; b=5,J66 em;

(J::;;.~ < a
A 1

(1) --...

8
IT' d
A 1 =--'-=--=>
(5 (1)
4

d=

48 1

1C a(!)

=11,939 min;

d1

d"'I,194 em ~ 1,2 em;

ZADATAK

Pri opterecenju grede profila 1-16 silom F, vlakno na rastojanju Yd, ad neutralne
ose izduii se za LI s na duiini S( bozo termometra). Odrediti "ifu F aka je poznata:
I, s, E, )if), LlS.
DitTO ,IE:

mi.

ZADATAK

Ploc:a duzine 1, sirine 0, jednom stranom je uldijestena, a u rogUu C opterecena

silom F. Odredlti ugao a kosog presjeka u kome se pojavU14u najveCi l10rmalni
napon I veliCinu ovog napona.
QATO .llii..

1=2,8 m;
5=3,2 em.;
E=20.J(r kNkm2;
Yd:::5,5 em;
L1s=O,08 em;
a=I,6 m;
y

1=2 m;

8"'6 em'
F=85 kN;
a=I,8 m;

112

O::::.:?; au::::'?

Rie':~enie:

Iz tab/ice za I 16 profile

!1.ie/~enie:

17=J60 mm;

Moment savUanja u ravni odreden uglom ex:

Ix=935 cm4 ;

Ma:::::.Fsina a ..

NapaH na savijanje obzirom na Hukov zakon:

crQ'::::~ _ F asina .
IV
0.8 2 '

F asina

cosa 6
3Fsina
(ja;::;---~_

cosa 6

82

6F asinacosa

82

EM

(JD:::.E=--;
S

08'

Napon na s(lvi:janje o~zirom na spoUni moment s{Jvijanja:

IT

Zaa=-;

Mn

MD

CfD=-- = - - - .

W XD
(5D -

YD;

(,

napon u tacki:

Moment savijal1ja u tacki D:

I
Mn=FA a-F( a --)

,~

F(l-a)

Kakoje:

,,

,,:

A'

;;;

lz(2)

F =

F(l- a)
~l

-"

h(2h)'
lx=--,
12

Jj T=qz,

. YD;

=> E/:;s = F(l-a) . YD =>

s
21,
ukupna sila:

2/:;s/"
s(l-a)Y D

rraA = kfzbdz

a)

0) kolikaje duiiina (e) maiidanika aka je poznato

b) !wUki je dia ~2' aka je poznata r;P)

e) koliki je najveCi normalni napon.

"P)

'd

=>

C=--'-'
(I, '

br d

-12) _
T
-

c)

c=2.02cm;

Fc. _.
< ~~d(2) => 1::.2
~ =~
.
(2) ,
';,b
bT d

';2=1,435 em;

flajveCi normalni naponje:

~

2
-q1 h .

Umax -

Ix

F,=287,J09 kN;

Ras/ojanje (';)je:

b)

DATO.lE:
q=9800N/m;
1=2,5 m;
h=8 em;
b=20 em;
1:/1)=7, I kNlcm 2 =71 N/mm 2 ;
rP)=]O kN/cm';

2......

Dulina rnozdanikajc
<"..(1)

Konzala je sastavljena ad dvije grede pravaugaonog presjeka koje su medusobno

povezane m.oidanikom, opterecenaje sa specijicnim opterecenjem.
Odrediti:

= -

103. ZADATAK
eh

bkZ'

F ,\ = ,

F = ]416,66 kN;

152

i'

l?.ie!feni e:

=>(50=

(1)=(2)

h
b

c'2

Slijedi:

21'
,

b(2h)3.' T
/-626
'6 4.
- 0
,0 em,
12
.

245010' Nem'
O"max=

6826,66cm'

_,

~mu=35,8 Nlmnl;

153

104. ZADATAK
Nosac presjeka I opterecen je momentom M i transverzalnom si/om T, Odrediti
veliCinu glavnih napona u ta(,kama I, 2, 3.

DATOIE:

SP!=3.30.J8,5 em3 ;

iii
(51,2=(8, 79,97) Nlmm 2;

M=70kNm;
T=40kN;
/Ii;.
I

i1

Tacka"3"
IS OJ
(51,2=1;""x= - ' - '- = .. ("")
1;r2cm

S3(3)=(3-3018,5+217.8,5) cm3 =1954 em3 ;

40kN . j 954cm 3
68250cm" 2cm

=0,572 kN/cm 2

105. ZADATAK

K onzola se sastoji iz dva kvadratna presjeka p()stav~jena prema skid i spojenih

jednim vijlwm, opterecena je sflom F. Odrediti precnik vijka d taka da tangentni
napon u vijku bude 'rd.

Rje.fenje:

Tacka 1":

- nonnalni naponi
M

(5J

2=O"nuv:= - - =

W,

1- 30,40
x12

Mh

--;

I, 2

(51.2=20,5 Nlmm 2 ;

Tacka "2":
-ukupni napon grede opteecene na savUanje:
(51/ 2
2
(51,2=2'2"(5 +4r , ".(*)
(5= -M (
--3em
" ); (5=1,74kNlcm;
2
I,

I:
DATO.lE:
F=35 leN;
1=2 In;
a=J,6 m;
rd=85 Nlmnl;
"=/;=18 em;

a
l

l/2

l/2
136

... (1)

-.

.~'!'

_._._.

.;...hl4

h'

-il

.J::f!.

Fb-

T,=r;,., =2h'~3 =:~ =k ...

(3)

--.-

iz (2)=:> F,=kab ... (2')

iz ... (3)u(2') =:>

3F ah
4bh

3aF
4h

F,=233,33 kN;

iz (1)=:> d=5,9 em

Riesenieo'
= 6

Normalni i tangentni napon u ta(;ki C u kosom prec'ljeku:

O'"A-TAcosq> sintp-TAsinrp COSfP -O'Asin' q>=0 ... (1)

106. ZADA1:AK
Greda profila 1-36, opterecena je silom F. Odrediti veliCinu normalnih
tangentnih napona u tacki C a u ravni koja je pod uglom cp, prema osi greda,

DATO.lE:
q>=300;
F=55 kN,
1=3 m;
b=14,3 m;
h=36 em;
1,=19610 em4 ;
8=13,Omm;
81 =19,5 mm;
1;=8=13,0 mm;

iz (1 ) slijedi: 0'0/=0' sin' 'P+T sin2 rp.... (*)

rqll.-TAcos 2 rp+TAsin 2 q> -O'Asinrp COSfP =0,

7:0/=.!.. 0' sin2rp+T COS2fp

... (**)
2
Normalni i tangentni napon u taeld C:
Me h F/ h
2
0'=--=---; 0'=18,9Nlmm;
Ix 4
4lx 4
TS

T=

I:;; ;
(c)

T =6,36

Nlmm ;

8j')= b(h' - II;) + WI,2 - 4y') = b[h 2 - (II - 20,)2

8
8/')=589,5 em3 ;

t ~[(h

- 20Y -

4(~)2 J;

iz (*) =:> 0'0/= a sin2 q!+T sin2q>; a~=0,9495 kNkm';

iz (**)=:>

156

T~=~ 18,9 sin600+ 6,36 eos600= 11,3669 Nlmm 2;

T ~,
= 1 136kNkm2,.

157

107. ZADATAK

lz (3) I od (*H2) imarrw -c>( I):

Konzola kruznog prolr!ienjivog presjeka, sa krajnim preenicima d ; D optereeena

.Ie silom F. Za date vrijednost; odredit; poloiiaj presieka u kame ce normalni
napon imati najvecu vr(jednost i velicinu ovog napona.

a:

128 FI
-----277C d2

flWX-

DATOlE:

F"'20kN"'20000N'
k2m;
..

W8. Z4DATAK

D"'30 em
<1"'16 em.:

NaCi polozaj i ve!icinu najveceg normalnog napona za sluea} grede

pravougaonog poprec"nog prcsjeka, konstantne visine a prof1~ienjive ,hrine po
skici, uslj'ed sopstvenog ()pterece}~ia.

;
~

z
c

DATO ,lE:

a
---_._--._---------

ft

--- 1""-_._----

d2

11=15 em;
1=2,3111;
y=76000 Nlnr';

b=20 em;
4

/
r

Rje.venje:

Nornwlni napon u presjeku zje:

M_ .dz
0-", _
_

Ix(" 2
. I"
.
lZ S lenostl: L\ abe= L\ cde
71:dz4
l xi,) =
-

64

lz (2)--.

x- bz

/_ 21

x
32F '2

=?

dl

--2(D-d) = 1,143 In,

Z

D-d
dz = d+ - - z, .(*)
1

(2)

(1) =? 0- ,

do-,ldz=O,
7-

=?

=zm=1,143 m;

b
.

(1')

b
I

I
. (3)

'i'

2b

Rjesenie:

109. 7ADATAK

bz=b+2x; kakoje:x="'-z; bz=b+:b;

21
1
dFq=bzyhdz,

Konzola pravougaonog poprccnog presjeka konstantne sil-inc b, a promjenjive

visine po skici,opterecena je na kraju si/om F. Za date vrijednosti , odrediti na
/wjem udaIjenju ad ukljestenja .."Ie nalazi najveCi normalni napon, veliCinu moment
savijanja u tom presjeku, kao i maximalni napon.

dF

- ' = bzyh=q,=yhb(l+- )=qiz)

(12
I

DATO.lE:

X, MA=F8" I -o!'zq,dz=O=>

b=7 em;
F=35 "N;
11.,=30 em;
h1=12 em;

FR=

~I

f
0

2.

yhb(1 + -"')elZ = yhbl;

I
6

{=.3m;

FB= f, yhbl;

F s=6080kN;

x'Y,=FA+FB-Fq=O => FA

Zm=?
a;I!UX=:: ?
lYlmox =?

=3. yhbl;
3

FA =486, 4 N;
z

M,=FAz -

Is q(S)dS,

qi';)=qz{z-s)

M(,) h

'2

b h3

;
;
;

... (LI)

-'12

__ y( 4l'z - 31z 2

ela

~ 1--------_._-_ ... __ .
a{z)=

a,

,.

23 )

y (41 3 -61 2 2 -61z 2 -2z 3)

=0
(/+z)'

( h-h2) 12

Dr-----

( h, -h2) 12

iz (*)=> z=l(;{i, -1 )=0,44161

l,41 3 m-? ad oslonca A, polaza) najveceg normalnag napona,

Ii
~

.
lZ

--- --- h---

h(l + z)

-=elz h

Z=:Zm=

----- c-------- --- k:z_._--

;12 (73.J3=9)

(L1)crzJn =:'(Jmax=h

V3

=0,763

yl'

h;

l~z

-II>

a max =0,396 kNlcm 2 =3,96 N/mm 2 ;

160

161

llieieni
Na Osnovu slicnosti trauglova:

ADCG ~ !J.EFG slijedi:

_I h, -h2
I'-12+~-I-(I-z),

NOl1nalni napOlI u pre.\jeku na rasponu

(5~M h
F(l-zlh

cr -

1, 2

,-

113

-=-:c~:::.

bh' - 2

=;> 2m

h ,

h.
=(
.1- --"-)1

c(::;Y

ch'

1=--=-x
12
12.8
-normafni napon .ie:

hI -hl

Cf

M, II

-'-~

::;(jd;

=?

I, 4
;7(*) --,."
~ Vmax~ _

3Fl

IIb~,

2"h2 (h, - h2 )
(5mm=1O,4 kNlcni=104 Nlmm2 ;
M,=F(I-Z), za Z=Zm =;> MZm=F(I-Zm)

M,"70}O' Nm=70 kNm'

no.

-'.jJl

Riesenj!!:

Zm::::! 111;

za Z=z

12
da
-0
dz -

,L

z od ukljestenja konzole je:

Uv.;et Za ekstremnu vrijednost no.pona:

.--L

i
i
i
i

ZADATAK

Greda pravougaonog pre,\jeka, oslabljena je u pre,~ieku na 1/3 raspona mjereno

od oslonca A, po visilli za 1112. Za date vrUednosti I, h, c, ~fJ odrediti specificno
opterecenje.

DATo lE:
1=5 m;
h=I2 em'
c"15 cm;
(5d=110 Nlmm2=1 J kN/cm2;
q"?

-moment u kriticnom pre,~jeku grede:

ql2 ql2
ql2
M k= - - - - - = -

Ch2
9
- -af,'"
9 -al--- , 24 -=? q- 241'
.. c fl,'

q=3564 Nlm;

Ill. ZADATAK
Greda konst&ntne sirine b, a promjenjive Fisine prcma skici, opterecenja je
kontinuiranim. teretom q. Za date vryednosti:q,l,h iIi. Odrediti p%ia) preL~jeka u
kame ce biti najveCi normalni napon i veliCinu ovog napona.

DATOlE:
q=4500 Nlm; 1=6 m;
H=25 em;
b=10 em;
Zm~?;
u,nax=?

h=20 em;

~~---:;;::::::-------====------==-----n--------~i
~~=:~t'--~'-",'",,-::;'-::';:;-:,:'-=':,:-:'-:::':::-:::'-:,:'=-J'~':-}=J-j-- r
t

--------------------- ---- -----H,-/---"--

z
I

Rjesenja:

Rje,fenie:

1z slicnosti trouglova faleo nalazimo:

h(Z)=h+[!I ;h]Z'

Pogledati primjer (111)

%I=_M,,) hI,} ,
I,(z) 2 '
cr =

h(z)=ho(l + -); FA
I

3q(~_Z2)

6Fl(l Z - Z2)

." (*)

bh~(l + z)'

dcrldz=O"""

Zm::::-!

H+h

Zfl!{Jx;:::;2,66 m;

I
I

3ql

(jl/)m;==--

. 4bHh'

lJ2. ZADATAK

Uvjet ekstremnog napona:

der(,)
I
--:.:;:: 0 :::=:>Zm=-=2m,

dz

Uvrstavanjem
3FI
afflUX::::

--2' ;

4bh o

Z::::Zm

ujednac":inu (*) slijedi:

,

CYm(/x=.24, 5 N/'nm~

113. ZADATAK

Greda promjenjive visine a konstantne strine b, opterecena je pokretnim teretom

F. Odrediti palazaj z, za kaji ce u presjeku ispod tereta pastojati najveCi narmalni
napOl1 i veliCinu ovog napona.

Greda je pravougaonog presjeka konstante vis'ine h, sirine b u intervalu izmeau

sila,a nepoznate sirine na krajevima h. Aka je poznato F odrediti visinu h i .firinu
b pod uvjetom da je normalni i tangentni naponi ne predu date vrijednosti (J'd i 'Cd.

!lATOJE:
F=24,5 kN;
b=20 cm;

Napon u presjeku na z rastojanju:

TZ ]2'

[
H
bh+

F(l- z)

DATOIE:
1=6m;
ho=15 em;

a=l m;
b=22 em;
F=20kN;
erd=110 Nlmm 2 ;
1:d= 70 Nlmnl;

164

165

FA

A"!.J.

(1)

114. ZADATAK

~ FB

F
(2)

h:

I,n

7/ 7-

2a

Uklijesteni nasac je prOlnjenjivog pravougaonog presjeka koji u uk(jestenju ima

osnovicu b i visinu h, a u nekom drugom presjeku osnovicu ~ i visinu 1]. Konzola

je duiine I i no slobodnom kra}u opterecena silama F Odrediti kako se mijen}aju

dimenzUe .; i 1) U zavisnosti od z, do hi konzola hila idealnag ohlika.
DA 1'0 ,l.!.!;1
b=15 em;
h=22 em;
1=2,5 rn;

F=40kN;
';= ?
1)= ?

Bieenje:

Presjek 2-2:
Normalni napon:
M(2)h
(5 (2)::::

1(2) '1
x

:s; ad

h;O:7,041 em,

usvoiima: h=7,1 em
Riesenje:

presjek 1-1:

I) Za vertikalnu ravan uvjet za konstantnost napono je:

Ovdje treba odrediti bo tako da tangentni i normalni napon ne prUettu dozvoljenu

granicu.
=?

Ix/I);o: Fh2 = 18,00 em4

2 )Za horizontalnu ravan uvjet za konstantnost napona je:

8r d
..

USVO]lmo:

JXr:::;
(I) 18
4
em

h
Fa h .
= - - - < ad =>
l~~ 2 31~~ 2 -

M(ll

Gjmax==---

IX(I

(1)

M, "/,;'1)2 hh 2
l-z
W(d=Wme,'--lil - ' - - = - - I v' ( - - ) ,
~ Mm~x
6
6
FI

M
~2
I b'
I
W (1.)- W max ' - ' - 1'l'I ~ -- -'- FC--=-"-)
Fl'
M mM;
6
6

Fah
:2 - - 6a d

Oba uslova Ireba da

SU

ispunjeni istovremeno, taka da rjecnje uvjeta (1) i (2)

nalazimo:

121

b o=' __~O"
h

(1)
_;

b o=7.24 em,

~=15cm~1- 2,52 ;1)=22emJlz ;

.
2,5

115. ZADATAK

116. ZADATAK

Lisnata opruga se sastoji iz n listova sirine b, i debUine 8. Duzine listova su tako

odreclene do greda ima idealan obfik sa konstantnim naponom 0"". Odrediti silu F
sa kojom smijemo opteretiti lisnatu oprugu,.

Odrediti zakon promjene precnika grede ABC iz uvjeta da u svakom presjeku

najveCi normalni napon bude kons/antan ijednak Cid- Poznato je: q, l, a a;t.
J

DATO]E:
DATO .IE:

q=8000 N/m;
1=3,5 m;
a=1,2 m;
(5d=110 N/mm';

b=7 em;
8=1.5 ern;
Cfd=! 10 N/mm'=11 kNkm2;
1=2 m;
n == 8;

J;.

c
A

112

I
I
I

1z sLatii!kih uvjeta ravnoteze lako nalazimo vrijednost otpora oslonaca:

112

FA=q(l+a)-q
F1J

Rjesellie:

lzjednadibe za normalni napan u poprecl1om presjeku grede: a

= M m'\.~::;: (Jd

I
I

FB

(l + a)'

21

; FA=12,35 kN;

=q (l +21aJ'.. ,. FE =2,
524 kN;

Za obiast AB:

Cf d

za n - listova imamo:

M(z) d(z)

Cf(,)=~(--~-=Cf J

,
Fb
ili n__8 _ = _4. => F = ~nb8'
6
Cf d
3

F=4620 N;

.'!.!!..;

iz (*)=>d(z)

=,

ad

... (*)

16M(zJ
Jr-O'd

za obias! ell:
M(z)=

168

1./)

= const => W(zJ =M(z)

---

QZ2 .

2 '

8qz2
=> d(z)='~ ~~;
lr'Cf J

J69

za oblastCB:

117. ZADAl'AK

otporni moment inercije u pre,sjeku z:

Konzola konstantne visine h i pron~jenjive sirine ~, opterecenaje sa F i q. Pre!J:jek

grede na mjestu ukljestenja irna irinu h. Odrediti zakon promjene sirine .;, u
zavisnosti ad poloioio presjeko , do bi greda Mia idealnag oblika. Kolika je sirina
konzole na mjcstu c.Poznalo je:F,q,l,h,h.

... (*)

DATO]E:
F=20kN;
q=9800 Nlm;
1=3,5 m;
b=30 em;
h=25 em;

1-(*) .
2.

=;>

e(7J=~U_)(1-2Z)'

"1 2

S-

12

~(7)=0,459'1(r4(cm-J J-( 3,5-22/;

,~irina grede

F
q

'1_
/

1'1([

rnjestu

c:

2=0

1;(0)=0,459-10- 4 3,52 104 =5,63 em;

dakje sirina grede na

n~jestu B (za z;:::: ~-) ~(~) =0;

z
112

112

13----+--- ~ 1-------------+--

Rjesenje:

H8. ZADATAK

Greda presjeka 2-20 na dva oslol1ca opterecena .Ie u ravnini koja prolazi kroz
rebro profila, silom U obliku lrouglastog opterecenja prema skiei. Za date
vrijednosti q i I, odredili napone u tackama 1 i 2 presjeko na mjestu gdie je
najveCi moment savijanja.

DATOlE:

Za oblast A C:
W(

x?

J= wx(m!lx)~
M(z)

.,. ~ (z)h'

UT

=,

bh'
6

b[(4F(l-2z)+ql(31-.."z)l.
4FI + 3ql'
7G

I
z:;:::_
2'

bql'

~(2) =-4FI +3q/'; ~(l.75)=5,63 em;

q=9500Nlm;
1=5 m;
b=80mm;
h=200mm;
tga=O 313lx=2300 C~,4;
l y =357 em4 ;

uvr,lftavanjem Zm

Illax

(*) slUedi:

3.J2
['
64 q

Mmax=15744,17N/m;
Sa sl., slijedi:

x,

=!'.

Xl

= 2,99cm;

sina, Ot=arc tg 0,313=17,38;

x, =-bcos'a+
X2

Xl

=-8cm17,387+2,99-4,64 em;

= -4,64cm;
h

Y1 =- cos a ;

Y1 ::::::9,54 em;

Y2

=)"

+bsinOt=9,54 cm+8 5';1117,38=1 ],929 cm=l 1,99 em

Y2=11,99cm;

1C

z
3/41

1141

(P = ---Ot=90-17,38=72,62;
2
Napon u porecnom presjeku na f1?jestu maksimalnog momenta savijanja u tacki 1:

O'j=M",,'x(Si~'I' y, + c~sP.x, I
-'x

Y)

0'j=101,7Nlmm2 ;

Rie,senje:

au tacki 2 je:

J.- ')

- mw, (SlIHP
,2_
,.. 2
aj-M
- - y , +COS(P
- - X ' l -I,7k kNkm
-J7,20Nlmlh
Ix
Iy
T

2 qZ 3
3ql
2 qZ 3
M,=FA,Z---=-'Z--- ,,' (*!
91
16
91

dM (z)

---=0-.....07
dz

31-J2

Zm::::--

zm=2,665 m;
172

173

119. ZADATAK

W x , i usvoJ"imo
(pretlJOstavimo) da .je k=4. 7, sada iz (*). mozemo
Oznacimo sa k= W

Greda pr?fila I, opterecena je u sredini silom F. Ravan opterecena sa x osom Cini

ugao rp. Izracunati potreban standardni profil, aka je dato: F, I, ad.

izracunati w.>;::

DATO,lE:

!}1max (sinq>+kcos.p)=cr d ;
HTmax

F=40 kN;
1=4,5 m;
Cid=lJONlmm2=lI kN/cm2 ;
rp =80;

= Sill,!, + ,(COSip
.

M
max

FI (sin 'P

ad

Ravan
opterecel1ja

+.!5 cos 'P )

4a d

= FlSsiDrp+kcosrp)

4vd

W y =736, 75 cnl;
lz tablice za I prqfil vidimo da nam lla.S' Wx , pripada intervalu 653cm 3:::::;17vx3o do
Vlx32 =782 CITr". Mi usvajamo prvi ved otporni moment Tiflx32 =782 errr' Ie nam je
standami profill 32.

112

ll2

120. ZADATAK
Za dato opterecenje i poloia} sile F dimenzionirati gredu standardnog I-profila.
DATO,lE:

Rje/fen;e:

Napon no savijanje fwd kosog savUanja je:

GC-MnuLf

(Sinrp cos'!']
Wx + W~1

: :;

(J'd '

FI

Mnuv:;=FA "-=- - :::

2 2 2
4

V cM
=m"
--

Wx

l'

)<

SIn<p+-coscp
_ Ci d'. ... (*)
W,
Wy

q=9000 Nlm;
F=25 kN;
1=4 m;
01=20;
ad=] 10

Nlmm 2 =] 1 kN/cm2 ;

31

'I

-+-COSCl-

dM, -0
- - - =;>Zm

1 2 I Fl.
8
2
- I +--.cosa--, (--cos a)
4
3 'I
q 9

dz

Zm;:::;:3,29 m;

..,.Y

R.O.q

ovo Zm mjereno je od oslonca B i predstavlja p%za} opasllog presjeka. Za ovako

odreden poloia) treba sada odrediti ugao fl, odnosno ugaoffJ kao i vrijednosti

,R.O

,,

i
i

M'rmax ..

,
.

01

2131

MF=3 FZm;

MF=27,42 kNm;

Zm

./.
/

i ./
f/fp
--j7/~:::::~~- x

./
./

R;e;~F

fJ/

~
a

M,

ql

Q=2'Zm-Q'T;
2

Mq=JO,51 kNm;

111r =Mq +Mp -21i1q. M F

ig f3

M
M

sin(x

+M F Cosa

rp =90 -fJo=75,50o;
0

COS(X;

= 0,25852

Mr=MrnUJ.x~37,47 kNm;
=;.

f3 =14,49";

rp =75,50;

Uvjet dimenzionirar~jaje:
W
-M rlllax: (sin
M rmi\X_
- -(I'+cos
- -(P;1____
(sinrp+_x cosrp)
'Wx
Wx
Wx
Wy

(5-

k=(

;~ ),

M rlllllx

R/eenje:

pretpostovljamo do je k=4,2,

- - (sm<p+kcos<P)=crd,

W,

MF =FE' Z=j p. z, -7 u ravnini R.O.F.

W"

Mr
~
=v:j'-(smrp+kcosrp); W,=670,94 em' =671 em";
laX

'

';,

lz MBC==>M/= M q 2 +M/+2 Mq M,(COS71:-OI)

"ad
Iz tabliea za 1 profil daje Wx.w=653cm3<67ICln3<Wx3Z=782 ern, uzet cemo prvi
otporni moment, u naem s/ucaju rVx32 , dakle standardni projil je I 32 za k(~ji su
odgovarajuce dimenzUe:

M2-M

b=131 mm;

M _ ql
0-

,-

M2

qZ2

2 'z-T,-7 u ravni R.O.q.

2
2
q +Mf +2MqMrcosa,

ql

qZl

Fz

MF=M/=/(F),

Fz

, =( - . Z--'- ' /+(--/+2-(

'II

h=320mm;

qzl

8=11,5 mm;

81 =17,3 mn!;
r =11,5 mm;

-z - - ' )cosa,

22332

176

177

5. EKSCENTRICNI PRITISAK 1 ZATEZANJE

radijus inerc{je:
d 4 Jt

.,

121. ZADATAK

I"
A

Pri busen}u celika svrdlo vrs; pritisak na materUal silom F. Svrdlo}e parolelno sa
stubom busiliee. Odrediti najveCi i na}manji napon u stubu bu.filice, poloia}

6'4-

d'
16

=-==-~=-

d 'Jt
4

neutralne ose.

u= -a

DATOJE:

d
x]=-- =-17,5 em

=.:: -

1,5 m;

a=1,5 m;
d=35 cm;
h= 2 m;
F=1950 N;

v=o; x,=+ d =+17,5 em

2

(jl=?

(5, =.:: (5rnax =.:: - .'

A[

CY2==?

1+

(-a)[-( d \I I
2 1
el 2
16

!
I

i
di

(51

=0,715 Nlnlln2

=>

i
i
i

/!

'-'-11>
2
x

Riesen!?;.
Napon na pritisak ekscentricnom silom opterecenog presjekaje:
a=F

11

u,x v y
+7+-,'-)
'y

l~

('i

=~
'ltd'

(1-

80
d

istezanje

122. ZADATAK

Krolki slub oplerecen je silom F. Odredili za kolild procenal se poveca

maksimalni napon priliska, aka je isjecen presjek za b/4,
aJ sajedne slrane;
bJ sa obje.

iliI
b

"2 "4

DATO.fE:

36

b, b 2

+(u+-t3

16

0,608b 4
48

F=25000 N=25 kN
b=25 cm;
F
c

l y =4948 em4
.2

Iy

A,

lv=:::-

0,695. b 4

0,6082b 4
0,875 - 48b'

----24

i/=18,098=18, I em'

1J
[ ']

-16F
O'J nun = -7hZ
- - - 1+

u+~

I"

.?"lmax

.100 % :=130%

rY

b)

Stub zasjecen sa ob}e strane:

2

b
2b
3b 2
2
A=----=-=23437cm
2
16
8
'
(}2

SF

-----

rtIL"I:-

3b 2

Rjesenje:
rY2nwx=-0, 106 kN/cnl

a) Stub zasjecen sa jedne strane:

b2 b
LA,lI
163
b
u=----'-=
_
_ =_=
11gem
2
LA,
7b
21
'

0"2mm;

.100 % =133,3%

(j

16

180

181

123. ZADATAK

Za stub datag presjeka adrediti;

aJ Analiticki izraz neulralne ase aka ekscentricna sila djeluje u tacki D.

b) Proracunati karakteristicne taeke jezgra presjeka.
c) Za neutralnu asu koja prolazi kroz taeke D i K naCi odgovarajuci poloia)
ek.scentric':nc sileo

- 3a(3a)3 - 2aa 3 79a 4

1y=-12
12
l

79a 4

Iy

_2

------Y - A 84

;/=33.85 em';

DATOlE:

a
=3 em;
2

F~30 kNm;

U= --

a=::6 em;

3a
v=-=9cm'
2'
.

~__ +

lz (*) slijedi:

_._ _ _ .x

Il

a
I

- 33,85

x
v
- ----- -'=1

11,28

2.618

y-9 =1
- 23,57

- jednaCina neutralne ose;

b}

"]" iz tacVcejezgra:

tangenta I-I

,- 'k na OSI- xJe

- x=-3 a= OtlSjCCa
2
od.~iecak na osi y je y=oo,

ern,

.,

Iy
XI=' - -

aJ

---!c-- =0.

analitic!ci uvjet neutralne ose.'

xu yv
x
+-,-+---=0=;--+
i'2
2
Y

x~

2a(3a)3

A~7a'

XI ~

=1 --.(*J

3,76 em

-~y

lx

u
I

---a

+ aa 3

12
___ (2)

. =0

-y.

55a 4

= - ' - ---(1)

12

Druga tackaje simetr~cna prvoj i dobzje se na analogan naCin:

x; = -3,76(;111.,
,2 Ix
=:;> lx :::::-

55a'

=--

84

YI

=0

"11" tacke j ezgra:

tangenla II-II

oc/!',jecak na osi X=oo,

.2

1Y

1y

Yll=--=--=O,

Xl!

'f=======~f~l___

3
odsjecok na y osi je y= - 0=9 em;
2

/r;------

=0

A /

'x _

I
k

F2

1..!--_ _ _...J1'-._ _ _~

7618
Y ll = - } - -_,
- em,.

x
b

b
~

D
h

-0

Rieenia:

YI/ =-2.618cm;
Druga tG(~kaje simetricana prvoj : x~

= 0;

Ukupni napon

y~ =2,618 em

14

tacki A:

c)

jcdnaCina pravca K-D:

- ~ + Y =]-'J odavde sliiedi za koordinate sile:

a

(JA=

i y2

'79
,

-a

84

-1,728 kNkm 2 ; slijedi zokljucak do)e u lack; A pritlsak

Ukupni napon u tacki B:

Ul=---=-a

u1=5,64 em;

F,
OB=-

[ 1+

A
0'11=

~1

e-;:;

-Fyi
-.

':

Hly

-],6613 kN/cnl;

v, =-3,93em

Ukupni napon u lacA:1

124. ZADATAK
O'c=-F] [

DATalE:

O'c= 1, 7946

F 1=20 kN;

F2 =18 kN,' b=30 em;

h=25 em; 1=3 m;

e=5 em;

SF, 6F21_
- 2bl1'- bh' -

pritisak.

c:

i;~ 1

1+ e -

Stap pravougaonog popreenog presjeka, izloien je uzduinoj sili F I , I poprecnoj

sili F,. Odrediti normalne napone u tackama A, B, C, D, ukljestenja.

-'J

SF] 6F,i
+-F,l = - - + - Wy
2bh bh '

kN/cnl;~ Istezan)c.

aD= 1,727 kNkm2; ~ istezanje.

O"A=?; CJB=?; Cfc=?; (]D=?

184

185

115. ZADATAK

126. ZADATAK

Greda)cvadratnog presjeka G, opterecena je si/om F i ravl10mjernim teretom q.

se pojaviti llajved normalni
Sila djeluje pod uglom cx. Odrediti pre,~jek u kome
napon i veliCinu ovog.

ce

Dimenzionirati kransku stazu AB pre~jeka i ako je opterecena silom F. Poznato je

jo a, I, ad.
DATO.lE:

DATOlE:

F=130kN;
1=4 m;

a=25 em;
F=25 kN;
q=8000Nlm;
1=2,5 m;

a=40o;
2

a,plIO Nlmm =1 J kNlcm';

[1;=::20;

... y
I

'._--1-------11>-

B
F

!!iesenje:

Ulcupni napon ovako opterecene gredeje:

2

F2S1lla Fcos a _
,---+ ---+ - - ,
2W,
W,
A
dM,
- - = 0 => Zm= sina F
dz
q
0"

qz

2,"=1,068

In

= 1,1 m;

,
W.= a =2604,]6 cm 3 ;
6

0"1mnx=2,13 Nlmm 2 ;

Rjeifenie:

};MA =Fn-sina-l-F-2=O=> FB
FA=F-Fw sina =F-Y!:.
I

F(l- z)
-z
I

=~
lsma

FO -z)
I
-7

_
'

moment na savijanje na rastnjanju z ad aslonca A.

Ukupni napon.ie jednaJ.;; zbiru napana na pritisak sav~im'1;ja:

cosa
A

~V(,)= F(ZI-Z')
Fz
----+-ctga;
WI
Al
..
Uvjet ekstremnos; (maxima/Hog) napona je:
d(5.

--" =
d.

1 I W,
, ..
. ,
+ --' cfgfX, -)- la-Itlcan
presJel":,
2
2A
.

::;;;;;;;> Zm::::: -

I W,
+ - F (-+._)-0;
(5,,;
21A

2A

Premo podacinw za standarde J prqj-lle treba odahrafi probanjcm par

najpovoUnUih vr~jednosti Wx i A kqji c'e zadovoljavati gon~ju nejednai::illu, ovako
odrc(tenom paru odgovara odrcilcn brqj prqfila.
Prvi standardni I profil, If;jedno i nqjpovoUnUi, ko}i zadovoUava gornju
I1cjednac':inuje
J 38) ako uzmento tqj pro/il, mula je:
.

OTPORNOST l\tlATERIJALA II

Cf/ilIlX=IO,61 kNlcn( < 1 J kN!cn(".

6.

ELASnCNE UNIJE
(STATlCK! ODREDENI ZADACI ) ................................. 191

7.

STATlCK! NEODREDENI ZADACL ............................. 203

8.

DEFORMACIONI RAD ...................................................... 236

9.

IZVUANJE ........................................................................... 250

10. SLOZENA NAPREZl'~l\IJA ................................................. 259

ISS

6. ELASTICNE LINlJE
STAnCK] ODREDENl ZADACl
.127. ZADATAK
Za gredu na dva oslonca opterecenu zadatim teretom odrediti maximalni
normalni napon i tangecionalni napon te naCi ugih na ;redini grede. Greda je
pravougaonog poprccnog presjeka.

DATOlE:
bxh=30x50 mm;
a=0,7m;I=2,lm;
F=15kN;E=2j(j'MNlm';
1=,100 cm4

-1>

~~}
b

Rjeenje.'

c
c
c
c
c
C
Y,=YJ +Yz YI =Y2 =? Y =2Y2 ;
Yc=2. FI)
6 E . I

.f -"-3a[J_(-,,-2IJl3a2)~IJ- 23 .F.[3 =?
13a 6a 3a) 6a J - 648 E I

FA=Fn=F. M",==FAa=F-a;

Ft

Sx

3F

max
-=--"=-

I x .~

kN
= 3--:.::::::>
2

b h ' em

1;na,,=3 kJV/em

yc=3mm;

[l8. ZADATilK

Riesenje:

Gr~eda

M,= - Fa= -6,5kNrn;

na jednorn krqju preputena,opterecena je sila/na F i q. Odrediti ugib

lacaka C i D.

Ye = Yel

12i1TO JE:

+. YC2 + YC3

5. q _/4

F=13kN;

Yel ::::: ?84E'T

;
_,
.,.,1

q=8 kNlm'

l~2m;a::::.O,5m,

F ./'
Ye2 = 481 ;

1=75() em';
=2'/.10 5 MN11II2;

M ./2
Yn =-16El ;

-~

z
I"

kru{o

Ye:::;

5-

-['

F/' M [2
+-------=1.54mfll:::::}
384EJ
481 16EI

Ye ::::: 1,54 mnl;

-.

YD= -YDl-YD2+ Y D3+YD4;

YDI

yD2

VJ)3

YD=0,85 mm;

krula

F
VD4

192
193

129. ZADATAK

M 2 = -O,225kNm;

Za gredu na slid na(j ugibe 11 tackama C j D:

F ./'
YCJ= 48EI;

DATO IE:

/2

1~1,5m;

YC2= 6EI' 21

a=0,3111;
q~5kN/m;

(_z_...l..l)+M
(l+...l..)L
(l-...l..).[M
21
21
21 IJ
J

12

y c ,=--(M

E=2, 11 OSMNlm 2 .
I~500cl1/;
,
F=12kN;

.'-

4EI .

+M.)

'

yc=O,641nm;

YD= -YD/+Ym+YD3=

~HI

-/3r a+{j2' a +yW;

F _i 2

{31=''''--,

16El

n
1
+ ZM ).
!J2=---(M
16EI
J
2 '

q ./4
Yw= 8El ;
YDJ

no,
YD2

ZADATAK

Ram prema slici opterecen je silama F i momentom M. Odrediti vrijednost sile F i

momenta aka je pozn.ato vcrtikalno pomjeranje tal:aka C, D, K, te naCi
horizontalno pomjeranje tacaka C, D.

DATOJE:

MI~'~ .q.O'~ =

11 =500 em4 ;
12 =1000 em4 ;
h=im;/=2m;Ec;
yc=3mm;
-0,075kNm=>

MI= - O,075kNm;

YK=2,3mm;

12

II
/12
D

12

lJ

It

II

TI2

112

K\M

lloriz. pornjer. presjeka C, D:

[

F--11

Xc

=X

= X 1C +X 2C

=0;

Flh2
4
Mi
h + - - - - = - - h+--

2EI,

24EI,

8EI,

F =8,3kN
M =-31,5kNm

131. ZADATAK
yJIJ

D'

Prosta greda raspona i, opterecena je ,va dva jednaka konceniricna tereta F,

Odrediti ugib presfeka na sredini raspona Ileposrednoln integracijom.
DATO,lE:

F=JOkN;
J::::::3m;
Ix=9800cm 4 ;
a=O,5m;
!vI .['
)'10=

196

6EJ

zl}J -_3M:!.~

H2 "

E=2J(YNlmm 2 ;

64"'1
L~ 1 '

197

G)
S

132. ZADATAK

Prosta greda je opterecena na 2/3 rcu>]Jona s lijevog kraja ravno!t~ierno

podijeUenim teretom q(kNlm). Odrediti nagibe tangente el. linije na osloncirna i
ugib presjeka C na 2/3 raspona:

a) metodoTn integrisanJa

b) grafo-analititkom metodom

f' Fa

~,~~------------4!

I !

,,
,,,
:

i
!

DATO,lE:

q~5

1~2m;

,,
,,
,
l

kN/m;

I~lOOOcm4;

E=2-1rYNlmm2;

FA ~FB ~F
diferencijalna j edanCina:
Ely"~

-M.(z)

Ely"~ -FAz I +F(z-a) I +F[z-(l-a)],

,

Ely

Z2

= -FA

+Cr z+C2 1+F-(z-aJ I+FIz-(I-a)},

ys~~ F.a. 31' - 4a'

24
EI
Ys=O,276 mm;

F'
aJ
l:MA~O

IYi~O

.1'~~a2p.

F B I-q3.

.1" ~Fa(I-2a);

FA~-

YA+

fA=

'

YB~2

f+

f'~2.~ aFa+FQ(1-2a);

YB~i Fa(l-a);

a~-f3=3,184;

4
9
2
FJJ~9

.I~ .3. 1~O,

323
80
ql=- leN;
9
20
ql=-- kN'
9
'

Ae:
I F'
1
2
M 1=
A'Zr-'q'Z/;

'f'

F"

1
2
EIVI " =~ FA'Zrl'-'q'zl'

Povrsina dUagrama momenta su:

1
2 1
EI'YJ '=--FA'z
'q.,3+ '
l +2
6 . . 1 CI,

F'=

1
EIYJ=--1 FAz I 3+q 4+ C z+C
6
2 4ZI ' 1
2
BC:

F"=~ .~. .~(q.[2).

.,

EIY2 "=-FBz2;

01

2 3 27'

M2 =Fs-z2

11MdZ = 1'f~q[2[8~_9(_,,)2
]ldz = -~ql' ;
18

, I /2/31
= F' 0

81

Mzdz= 187 1;

9'

Fiktivni otpori oslonaca su:

EIY2=-~6 Fwzl. +[)lz,+D

'- 2,

EM'=o

r
za ZI=O YI=O=>C,=O

FBi-F' 7_ F
18
F B=

2,=0 y,=O=>D,=O
2'
=%.I}Y, =Y2 =>C,

z,,=3:./+~.[=21

El;,.=-~2 FIlz' +D I,.

Jaz,

=~(q.l')

FA+FB=F'+F";

,,2 =O=;-.
9

7(.3)

243 q'[ ;

8
3
FA=--'l!'/'
243
'

243

Z2=j.l}y,. =y; =>D, =-2..(q.13)

243

Nagibi:
C,
8 __
q.[' .
a=--=_.
EI 243 E./'

7 q.[3
P=-243E./;
b)

133. ZAn4TAK

Za konzolu opterecenu prema dato.i slid metadom dircktnog integrisanja, izvesti

jednaCinu elasticne linije i naCi ugih slobodnog kraja lwnzole.

DATO.lEc
F1 =8kN;
F,=5kN;
q=l kN;l=2m;
E=210 5Nlmm 2 ;
I x =9800cm4 ;

200
201

7. STAT/CIU NEODREDENI ZADACI

134. ZADATAK

YB

_--------------

Kontinualni nosac ABC raspona L=a+b, oslonjen je na tri oslonca i opterecenjem

po cUe10m rasponu jednoliko podjeljenim teretom q. Odrecjitl otpore aslonaca:

---

112

112

~--~~_4~---~----~

FA

DATOlE:
a=b=I=!12L=3 m;

FA=F1+F2 +q I=15kN;

'1=JOkNlm;

IMA=O;

YB=y(q)+Y(Y)=~4~:1 ~ - {z

-MA+FJi+F,"- +'1.1."- =0
-2 . 2
'

-F',..+
I F',.I +q.I' =;, M =23 k Nm;
MAA

_2

)'/1=4' ('1.1)

Yll=37,.5 kN

q. z'
I.
z--2- -Fz!z-2:)'
Z

M(z)= -FJz- q'2 '[,

5q(~. YII . (21)3 =0

384. E J
481

MI= - F1z- q ~ (interval BC);

M = _F.

IJ -

-F2(z-~)I,;

*1 I

EIr"=FrZ+~z21 + F,.(z-~);
F
Ely'=-.!...

.l+'l. .l+ C +
6

'

+Ji... l+c,z+
24

Otpori oslonaca:

l!,

Jill
F2

Eh=-6.L Z

I 2
F (z---)

z-

2:)

+C 2 ;

l:Yi=O :YA +YC +YB-'12.f=0

l:MA=O: Yn-l+ Yc2 I - '1.2. [. I =o=;,

Yc =-8,7.5kN;

YA =31,25 leN;

Za z=l, y'=O

y=O

13
y= 48-:-e:z (l6F1-F2 +6qI);

J+( ;J] __~~8~3

y= 1,4 mm;

= 0,

11
16

11
16

135. ZADATAK

FB=-(ql)=- F;

Nosac AB, duline i, canst. momenta inercije, uklijdten je na jednom i slobodno

oslonjen na dn/gom kraju, opterecen je po cijeZoj duzini teretom q i silom F=ql na
sredini duEine. Nacrtati statieke dUagrame nosaca i naCi ugib na polovini duzine.

;[Yi=O :

21
16

FA=-F-

DATOlE:

'

5
7
MA=--P! M,,=-P.f
16 '
. 32
'

F ./'
24l

yc=y(F)+y(q)-y(FIJ)= ~- +

q=12kNlm;
1=1,8m;
F=ql;
=2,1 105Nlmm';
I=8000cm4 ;

!7Pl'
16241

5 F B /'
llFl'
=---'
24321 '
224El

Yc = 0,1 07mm;

136. ZADATAK

Nosac A B, duzine I, const. momenta inercije, uk1jdlten na oba kraja, opterecen je

raVnOl11;jernim teretom 2q do polo vine rw,pona i sa q na preostu[om dije/u.
Naertati staticke dijagrame.
DA.TO .fE:
q=5Kn;

1=2m;

F8
Rjeifenje:

zadatak je I x stalicki neodreaen;

FB-staticki prekobrojna YB=O;
YB=y(F)+y( q)-y(FB)=O;

48' F ./-

~,,=-__

E/
204

.Z4 F -Z'
+ -'L_ __ 8 _ = O.
8Z

3EZ

'

zadatak je 2 x staticki neodreaen

205

zadalak}e J x SN

's/ov;: Y8=0 ... ( I );{38=0 ... (2);

') '" Yn=y(q)+y(q')+y(MB)-y(F8)=0

yc=O uslov deformacije

q ./'+ 7. q' ./4 + M B ./2 __

F R_./'
_
_ =O

5 q.(21)4
384
E/

E!

384.E!

2E[ 3E1

'

') '"

{3B={3(q)+{3(q')+{3(MB)-{3(FB)=O

M .(21)2

0;

16E[

,.1'+ ___
qI' +_B
M/
F "_=O./
___
:,E!
.

48El

E!

2E!

'

38

n"- .q./
64

'n=5,92kN;

. 58
A=- q1

64

A=9,06kN;

fn=~ ql

64
f})"2,18kNm;

1A=

_-2... 'q'/'
64

fA" - 2,81kNm;

lc=~ .q.p

F B =20kN;
F A =ql=40kN;

12
2

Me= -M+FAl-(,-=O

'

64
1c=I,25 kNln;
Iv! max
3
WX= - - =320 em ;

p.

ZADATAK

~ontinualni nosac ACB, oslonjen je na tri aslonea, opterecen je ravnomjerno

eretom q i spregom M prema dato} slid. Nacrtati staticke dijagrame nasaca.
)imenZionirati nosac aka je poprecni presjek [ profil i odrediti max tangentni

'apon.

~ATOJE:

1=2 m;
'=20kN/m'
4=q.PI2=40 kNm;
;d=125 N/mm'.

ad

Za proiil [ 26 iz tablica.ie
3

W x =371 cm ;Ix =4820cm ;Sx=221cm

q .[
F c =-=20kN'

'

138. ZADATA[(

y./'
+--=

N .
z ~S~c A~G,momenta inercije 11 i nosac GC momenta inercUe Iz, vezani SU Ii, G
~IO ~m I optercceni premo dato} sliei. OdredUi otpore os/onaea, otpor i moment

~ ~e:tenja i nacrtati stalicki dijagram nosaca.

241,

51_/3

Y_/'

481 2

3EI 2

+---- - - -

y=22 F

zracllnati nagib zgloba.

56
F

Y=7,9 kN;
11
56

FA=--F

F A = -3,9 kN;
!

F B = 33 F
56

JJo

FB=i 1,8 kN:

~

90
56

I'c=---F

F c =32,lkN,-

17

M c=-- FI
28
M c =48,6 kNm;

Fe

I
2

MB=Y-M B =i5,8 leNm;

zadatakje Ix stancid neodreden

Y staticki prekobrojna

uslov d4ormacUe.

YG=-

Y -/'
8-E-l 1

YG=8,7mm;

208

209

[39. ZADATAK

140. ZADAli!K

Vosac ABC horizontalno je uklijeten kod A i oslanja se no pokretni oslonac B.

4B=I, a na slobodnom dijelu BC=c opterecen ie kontinualnim optcreceniem
1=20kNlm. Popreeni pre~iek grede je profil INP20. Proracunati iiirinu i duZinu
arne la, deb/jine J0 mm koii treba dodati pojasevima profila po da bude
Tf < JOkNknl.

Konzolu,duiine h horizontalno uklUestena na jednom kraju, nalUeze drugim

krajem, no sredinu obostrano uklje,<tene grede, duzine 12 . Konzolo ie opterceena
po cUe/oj duZtni ravnomjernim teretom q. Odrediti uzajamni pritisak izmeau
konzole i grede te nagih tog mjesta,ako je:

DATO.lE:
I1B=l.q2.3. 2= 4q
2
3
3

12

11 =-=4117;
2

80

q=JOkNlm;

M B= - 3 kNm=26' 67 kNm' ,.

I 1 =h=.5740cm

E~2J(t'iN/rnnl;

2xSN
y B(k(/Ii.~)= ye(G!?);

II

1=5m

t If i

c=2m

d GR )=:-2 dopu. uslova;

f

11

Izl2

.. ..
0

'"

1
- MAl- MBl=O
3
6
1A =M n = 40 kNm'

23'
M
y = - 5adf
Wx
.
Vx= Mil =266,7 em3
(j d)

lWx =52,7em

I'
q. l 1' Y
. 1 I 'y.
2
M elz 2
- - . - - = - - 2 - - - ... (1)

8EI,

3EI,

48EI,

16EI,

Y ' . Mc.!L. Mn .1 2
=0 ... (2)
16El 2
3EI,
6EI 2

q1 '
Me=MD=--I-

12
40
Mc=MD=
3 kNm''
C'

FA=

FA

2 q .11
3

=~O

kN;

_u

lV1A-I.V.1 max -

-qll
6

-_.-

.................

~ft)/~~

_ _ _+'L-__

._~~~___

/~~ML~

J_ _ _ _

80

M\r =. -3 kNm''

Fc=FD=
2
20
FC=3 kNm;

Me

y./'
M 1'
Vn=--'--2 C 2
.
48EI,
16EI 2
YB =3,1 m

141. ZADATAK

Greda ABC, kanslan/nag poprecnog presjeka, uklijeleno nO aba kraja, slobodno

oslonjena u B, opterecena je ravnomjernim teretom q i silama f~ prema dato}
slici. Odrediti otpor aslonaca B, otpor i moment ukljestenja i nacrtati static.-':ke
dijagrame nasata, aka je:

3xSN
koristic:emo se metodom tri momenta (Clape,vronuvajednac'fina)

DATO,lE:

F= ql =20kN'
3
'
1=6 m;

212

213

M A I+2MB"2I+Mc- I=(6E1) [

BC:

3.F.1
(-3Fljl
32 - 4'-)J

M A 1+4MB I+Mc- 1= ~~ F-I ... (2)

16

CE:

M B +2.Mc =(6EI) [_ ( -

~Fl )]

112

112

9F 1
M B +2Mc=--- ... (3)
16

17
fA=-F-1 =? M A =3I,9kNm;

64

_
'A

99F

=64';

FA=30,9 kN;

a)

I
Mc=F-- .

14
.
'B=---F-I =? Mu=26,3 leNm;
A

4'

64

M k.; ,/;+2 -Mk -( Ik+lk+i )+Mk+ilk+! =6 EI[}X (X,,)-l:( /3,)];

160F
64

= --.- ; FB=50 kN;

M.A l+2 MB'21+Mc-l=6EI[!!"'!:"-(-S' q" ./' )] .

24EI
360El
'

II
lc= - FI =? Mc=20,6 kNm;
64
c

~A

M12
3
M
A I+4 Mnl+Mcl= - - + - qal

61F
= - - ; Fc=I9,I leN;
64

M A +4.MB +Mc = M +2.q

15

X.!.. +4-MB +F.!.. =M

42. ZADATAK
7reda na tri oslonca constantnog momenta inercUe opterecen je po skici. Za date
'rUednosti:

M .1 2 + Me

'=12kN/m.
,1=lOkNm'
'=3 kN; /':85 em4 ;

15

kNPa/m

24EI

XO,5+6,8+1,5=2,5+6,4
;

I)Kolilea je sila X aka je ugib locke D pozilal YD=3 mm;

;)Koliki je lIgib laCke K;

X=l,2 leN;

(1)
(1')

"

+/32'";;' +/33';;' +YD4;

3

F1 + _
M .1
+ ___
_.

MB=i,70 leNm;

:::::2 m;

oc=2.](1' Mpa=2.1o-'

24E/

./2

.z2

+2. q l ...

1
YD=YDl+YD2+YD3+YD4=/3r;;,
\)D== _ _
R_ _

MTOJE:

"

15

643EI

961'

114

F
B

Kl----.t;;,.,...::::==--.:!....-L-->~

114

---- ----------- -JJj-

YIU

yDl

--- --- ---------

c
YD2

yD.1
YK4

c"------

YD4

b)

143. ZADATAI(
Greda na tri aslonea i const. moment inercije, opterecena je silama FiX kao i

specijicnim teretom q. Odrediti silu X pod uslovom do .Ie ugib u tack! D prvog
polja YD. Kolikije U ovom slucaju ugib tacke K.
DATO'{E:

Xl'

Yk~-+

48EI

7q o [4
1400EI

Xl'

+_~~

1=2 m;
F=12 kN;
q=10 kN/m;
YD=O, 003 m;
1=100 em4 ;
E=2](/ MPa;

192EI

Yk =1,176.10. + 1,67.10'3.5,5.10,3 +2,94.10,4=

Yk ;;:::;

216

~2,35

mm;

217

M A Z2 M B [2
Yr,= 384El +I6EI --i6EI
5 q /4

[4

YD= 38:EI +
I

14

(2)...

..... -.".

".-h:::!""''''''''''''''''''''..,..,.''''-+TT-rt'

M B ';

/
F(-)l

... (2)

M /2

16~I -- 16iT;

MB=9kNm;

X=20-72+ 12= - 40 kN;

./

_-_--'.of _ _~~---=l----_

~~M_B____________~__~tx

;;}-

sgo

IxSN

24El
MA= - F41; Me= Xl.

4 '

Mn

il ;
JJ

114

X=q-I-J6. M 8 +F ... (1)

I

;:;
/'/'jT

XCt.)3
4
3EI

YK= - 16,83 rnm;

MK_j-lk+2MK! Ik+IK+1 )+MK+ I IK +1=6 E1[2:( CXK+1 )-2:( 13k)];

-MA-Z+2MH2-I+Md=6El[_(_L

M
I
I
y!(= 6E[ 4 --6-E'''',[--4-

?=

xt
114

~,~~------~~~---~~
-----

__ -

YIG

144. ZADATAK

1 xSN

Okvirni nosac ACE, const. momenta inercije, zglobno vezan u A i B, opterecen je

koncetrisanom silom F prema datoj skid. Odrediti otpore aslonaca i nacrtati
sta/iike dijagrame nosaca.
DA 1'0 .llf.;.

/12

F=28kN;
1=4h13=4m'

112

Er~:.E2;IJ';I~;

h lJ

{31=CX2

Me"
Mel
Fl2
3El,
3EI 2 16E1 2
3Fl
Me= ~Mc=12kN;
28

--=---+--

GREDAAC:

L Zi=O: ZA-ZC=O;

L
A
F

uslov deformaeije

Yi=O:

YA-Ye=O;

L Mc=O: ZA-h-Mc=O ~ ZA=

ZA=4kN;

Me
h

Zc=4kN;

GREDA Be:

Zi=O : ZC=ZB

ZB=4kN;

Yi=O : Yc+ YwF=O;

LMB=O:

Fl
Yd- - -Mc=O
2

Yc=17 kN;

YB=ll kN;
l
Mnuu=Yc--Mc
2
Mmax=22 kNm;

220
221

145. ZADATAK

Simetric'
" " ACDB, raspona I. vIszne
. - h=l, ukljesten
-"
, m 0l e
lrrllvnosac
u A I-B-I
~~.ferecen je teretima prema data} slici. Odrediti otpore veza i nacrtati staticke
ljagrame l1osaca.

YD

DATO.ll1

MD

!...

F=10 kN; Fq : q -I:30 kN; 1:6m; M= F

= 20 kNm;

(j

(}

11/3
Zadatak je 2XSN
Zbog simetrUe !WA=Ji1B;1I1c =A1D ;

2M3

aj=O i (32=a, => clop_ uslov

MAl Mel Ml
- - - - - - - =0

3El,

Zc

Yc

11111111111$111111111111

ZB

II

6El,

__
M_A_l + M

6El,

9E1,

-"

(1)

s!.. __M_l_ __ __M_cl_

3EI,

18El,

+ _F_l'-- + _ql_2___M_D_1

3El 2

16EI 2

24E12

6El 2

IZ(l)1(2)=>
MA=12 kNm=MR;

-11111

Yn

Mc=21.5 kNm=MD;
GREDA AC:

Me

e
@

~
Zc

MD

J.; ZI=O : ZA-ZC=O;

J.; Y[=O: FA-F-Yc=O;

J.; lvf=o: MA-ZA-l+M+Mc=O => ZA=9kN;

GREDA CD:

J.; Z[=O : ZC-ZD=O gdie.ie ZC=ZD

ZD=9kN;

J.; Yi=O: Yc+YD-F-q-I=O;

Zc=9kN;

_.. (2)

"
D
.
I
I
.oM ~O: Yd-Mc-F-( - }-Fq( - )+MD=O;
.
2' 2

Yc~20

KN;

Zadatakje 2 X staticki neadrec!en

Mc=MD; MA=M R ;
Za CDR: Mcl+2MD2I+MB'I=O ...

YA~YB=30 kN;

I
I
ME~YC'- -Mc-q.2
2
ME~I6KNm;

(1)

Za DBA: M D I+2MB'(h+I.!J.. }+MAI(!J.. )=6EI.[

12
12
Mc.. I+4 Mcl+MBI=O;

F(l2 _e 2 )];

8El.

... (2)

3
2
2
Mcl+6Md+2MR'I= - (-)F (I - c);
4
M B = - 5 Me;

M6.ZADA~

Ram po skid opterecen je c"W dVlje simetricno postavljene sUe F. Tri strane rama
su momenti inercz;e I I a cetvrta h. Za date vrijednosti:

M c =3,0761dvrn
MJJ= - 15,40 kNm:

DATO ,IE:
F~20kN;
IJ~150cm4;
12~V2;

147. ZADATAK

l::::h::::3m;

Ok-vir kunstaninog poprec;nog prqjeka od istog materUala objeKen je u tacki C, a

opterecen je sa silom F.

Odrediti:

a) izracunati veliCinu reakcije momenata u rogljevima

oj moment inercije u tjemenima (Clajperonova jednaCina)

b) max ugib u intervalu AB

b) Za popre(~ni presjek 1 NP18; a=3m,' F=2kN; izra(.':unati velicinu nujveceg

normalnag napona u prc:,:jeku D (Uticaj uksUalnih sila zanem,ariti pri
iznalazel?ju staticki neodretlenih velic"ina).

~ID

1<11

/'

11

MA=MB
(XAC=(XAB ... ( 1)

MAa __
Mea
Fa_ _ MAa
---+
.... = _
__

mm

MBa.

_ _

3E1
6E1
16El
3El
6EI
I
I
1 , , 1
-(MA'a)+ - (Mea) = -Fa---MAa
3
6
16
2

... (1)

/3AC=O ... (2);

1+'-""+:. _....
Me

.......11 1m

""--.... Mv
,...-\,
,/
....

-(- )MAa -( - )Mca=O;

6
3'
1
M A =( - )Pa=eMA=MB=0,5 leNm;

1
Me= - ( - )pu=eMc = - 0,25 leNm;

24

M D = I kNm;

224

225

8. DEFORMACIONI RAD

149_ ZADATAK

~~tap promjenjivog poprecnog presjeka uklijesten na jednom kraju opterecen je

aksijalno si/ama prema dataj slici. Odrediti rad i izduzenje stapa.

148. ZADATAK

Odrediti deformacioni rad i izduzenje celicnog stopa duiine 1=84 m, popreenog

presjeka A=d2 em2 , aksijalno zatezucom silom F=40kN, uzimajuCi u obzir i
sopstvenu tezinu stapa.
/.;

"// A

DATO.lE:
F=8 kN;
A=2 em 2 ;
a=0,6 m;
E=2,](;-' Nlmm 2 ,
)

I-..l-;.-,-...,

r~"

(j,

tG'

Fir

'e

.- ...............

fF

IZi=azA-F_G'=O
F
'

Ad=~' Sa~ dz;

0

(2F+F)2a
F'o
Fa 2
A {=A dJ +Ad2+A d')=--+-..- + - - ;
,
.
2E2A
2E2A 2E A

G 2[

Ad- _ + _ + _ _ .
2EA 2EI 6E4'

Ad= 9F a + Fla + F2c:... =- 3F2r:!...;

4EA
4EA 2EA
EA

A,)=16067 Nem;

Al=~_
of -

A
E

AI=!2+~
EI

2EA

111=6,29 rmn-

Sl

0" z

I\A

'F

FG[

!'2A

az= A +)\,,([-Z);

_ F2[

dO",

...~- dz,
of

C'

2E

/.

Ad=288 Nem;

Al ,= (Je A,,) = 6Fo

B
(JF
EA
AlB = 0,72 mm;

150. ZADA1f1K

151. ZADATAK

~orizontalni slap AB, zglobno vezan u A, poduprt kosnikom CB opterecen je

szlom prema datoj slid. Odrediti ukupan deformacioni
rad i vertikalno
POmjeranje tacke B sistema:

Tri eiestiena stapa (1)(2)(3) ad istog sa materijala, vezana sa a konstrukciji

prema datoj ,':dici i opterecena horizontalnom silom F. Odrediti silu u tapovima i
komponenta!na pomjeranja taeke D sistema.

DATO.lE:

DATOlE:

F=10 kN;
a=2 m; b=2 m'
A I =2A 2=8
1=2=2,1.1rYNlmm 2 ;

F=30 kN;
12 =3 m;
a=300;
{3=60 o ;
2
AJ=A3=2A2==9 cm ;
E=2/0 5 Nlmm 2 ;

wi.

,r
A

(I

OJ

0/

FI=Ftga

F
Fi

-'

F=10 leN;
F2 =2_=2F

Cosa

~=F~

~ ~

Zadatakje 1 x statiCki neodreden

F2 " 14,1 leN;

aAiali, = 0 uslav

II "a; 12=a~;

;[Xi=O: -F/cosa-F,-F3 cos{3+F=0

Ad=Adl+Ad2;

;[ Yi=O : F/sina-F3sin[3-Fi=0

Ad = FI211

~+

2EIAI
Ad

F22/2 - ___
FI'II + ___
F,'I, = a(F12 +2~F22)_
___
2E,A, - 2EIAI E,A I
2E4

"393 Nem;

Yn" ~ _ FI II + F212
FEllI
E,A,

a -- --

YB ==0,6 nun;

228

a(FI + 2~F, )
EAI

F 1 =J3F.1+2Fi', F 2 =- .1.
2 F -(.1.)F
2 3 - J3Fi
.
,

F]2lj
F}1.2
F/I}.
Ad= - - - + - - - + - - ,
2A I E 2EA,
2EA3
dAd
_FJI
F]13"
_ .
-- [dF
- -I ) +F21,
- - (dF,
--) + - -0,
dF,

AlE dF]

F3 = - 2,51 leN;

A,E

dF]

F I =- 4,34 kN;

A,E

F 2 =- 16,25 leN;

229

dAd,

'52. ZADATAK

S,I,

S21,

aS

2
- - - = - - + - - - --=0
dS,
kE kE as,

(nita greda AB zglobnoje vezana u A a zategnutaje i poduprta celicnim ~jpkan:.a

~D I EK, ad Istog materUala i istih poprecnih presjeka. Odrediti dllnenzlje

SJ=45 kN;

)krugle sipke aka je veliCina

Jd,=J500 Nkm'; b=(lI3); h=(lI2);

CY = ..2. S CYd,=>--' =30

terela

F=29kN a

dozvoljeni

napon je

d 2 n;

d=65 mm;
1)

It

153. ZADATAK

x
-41>b

Odrediti dejormacioni rad i ugao uvijanja krajnjeg presjeka prizmaticnog .~tapa

kruinog popre6wg presjeka optcrccenog obrtnim nlOmentom lvfJ i /Y12 premo
daf(~j slici.
DATO.lE:

M=130 kNcm=Mj=M,;
Zadatak je j xSN

tga=~4 " sina = ~.

5'

eosa = .::; to I' = 1=>{3

5 o{J

= 45';

a=4m;
d=80mm;

G=8,1J04 Nlmm;

IJ"~h'+(2~J =5: ;12 = ~ 1;

Lxi=O

~ .................. .'! ... """'---'-"""",' .... .

XA-S jcosa+S,cos/3=O;

_\

Lyi=O

S] -biramo Iwo staticku nepoznatu:

as, 2'sina := - 6.J2

-.-= ).-;
as,
sin f3
5
,

S, 12 .
Ad , - - - + - - ,
2AE 2AE
_ S,-I,

I'

I~

VA +S2 'sin{J+Sjsina-F=O;
LMA=O
.
21
,I
3 F
2 S, . sin a ,
Sj'sma- +S,.SI11{3- -FI=0=>S2=-.-' - - .-/3--'
3
3
sm/3
SIn

IO,M
2

Gd n;

A d ,=5190 Ncm;

e=~Ad' = (M, +M 2)0 + M,o =3Ma~

aMt
GI o
GI o GI o
e = 0,048 rad;

154. ZADATAK

155. 7.ADATAK

Sigurnosni venti! sa poprecnim presjekom precnika D,otvara se pod pritiskom p.

Hod ventila je h, a najveCi dozvoljeni ugib opruge je Ac. Odrediti preenik zice d i
broj n zavoja opruge ;

Odredili defonnacioni rad i ugao uvijanja presjeka B i C slepenastog stapa,

kruZnog poprecnog presjeka opterecenog obrtnim momentima MJ i M 2, prema
datoj slid.

DATOlE:

DATOJE:

D=IOOmm;
2R=50mm;

a::.30mm;

~d=180 Nlmnl;
p=5 aim;
b=30mm;

M J =M2 =M=130 kNcm;

Ac=5mm;

a==4 m;

101 =3102 =3,402 cm4 ;

4
G=8,J .10 Nlmm 2 ;
.. (l)

. .............. . .. _..........

_."

cf-J

/ A

M, =F R;

16F R

-::;-rd
nd l
D'n
(3)

(2)

(M, +M2)2a M 2 a 7M'a

+---=--2GI OI
2G/ 02
6Gl 02

... P--a=Fa
4

A dt =2420 Ncm;

F=4kN;

(M, +M,)'a

n=4;

Glo,

d=14,05 mm;

M,a

5Ma

G[o,

3G-!02

+--=---

88A =0,027 rad;

8

cA

=dA d =(M,+M')'a
aMI

G/o,

2Ma
3G[o,

8cA =O,011 rad;

2R

232

-233

156. ZADATAK

157. ZADATAK

Cilindrii'na zavojna opruga, preenika iice d, srednjeg precnika D, sa N zavajaka,

opterecenaje aks{jalnom silom zatezanja F.
Odrediti:

Odredi!i de/armadani rad i vertikalno pmnjeranje locke C nosaca AB,

kanslantnag poprecnag presjeka, aplerecen teretima prema d%j sliei 0) i b).
Koristiti metodu CastiUana.

a) silu F, pod uslovom da napon ne preile vr(jednost dozvoIjenog napona na

uvijanje

DATO.fE:

P=q.[=2O' kN;
1=4 m;
4
1x=135O' em ;
E=2, 1-10' Nlmm';

b)diferencijalni rad opruge

c) POlnjeranje napadne tackc siZe

DATO [E:
d=4 mm;
D=3 CI1)'
N=20"
0,,=180 Nll1Im 2 .
G=8 -j 04 NII11J1:' .

2i/3

a)
0= M, _16FR

--d'
$-ra
o
.11;

]V

F==.-d '

2
=?

reT tl

16R
F =150N;

b)
2lrNU

fMt2 .dS

A,,=_o

=?

2-G-1 0

F' R' -1I;N

A,,=-'

32p 2 R'N
Gd 4

G-Io

A" =237 Ncm;

Adj

c)

y_dA"
B-

2-F.R 3 -7[.N

iii - --G-.I~--"-o

Yu=32 mm;

6p 2 Z3

-.:::.~-

9-81-EIx

A d{ = 7430' Nem;
ClAd!
12Pl'
yc= dP = 729 - Elx

Yc =7,43 mm;

M 2=

_i)-

_q_i2 (7
l

4'

-2

Ad{ fM, -dZ+---fM,.' -dz

. 2E1 x 0
2 Ix I

Ad! = 5977 Ncm;

f M(z)' -dz;

.M 1=

q_Z,2
aM,
--2-- X'-Z1; ax;

M,=

_qL(z

= - 21;

_i)-x-z24
I.,

aM 2 = _ 2,-

ax

'-'

YB=

(dA,,)_

ax

x,_o

_1_ -J2 M aM, dz + f' M iJM 2 dz = ~ ql4

EI" 0 'axi
'- 2
384 El

ax,

Yc

= 5,88 mm;

YB = 12 mm;

158. ZADATAK
Odredit deformaeioni rad, ugib i nagib kraja konzoie konstantnog popreenog
presjeka, opterecene ravnomjernim teretom q do polovice duzine. Koristiti
Castiljana.

(J

"

!3H = 0,0054 rod;

159. ZADATAK
Xi

,,'

~
~
A-~

~Mi

'

llLU111 II Ul'l'~

1/2

,
I
-~

236

f'

q=lD kNlm;
1=3 m;
E=2-10' Nlmm 2 ;
4
1x=3600 em;

aAdl
1 -S'
aM,
1
aM 2
7ql'
!3B=(--)M'=O= - - M --dz+- M --dz = - dM
E
l
'
aM
El
'
aM
48EI
.1
i

DATO,lE:

!dl= __QZj'2 ;

ql
I
M 2 = --(z-- )-M,;

Prosta greda AB, prorrJertjivog poprecnog pre.sjeka momenta inercUe I; i h,

opterecena je silom F na sredini raspona. Po l1zetodi Castiljana odrediti ub,rib
ispod sile F i nagibe na osloncima.

71

DATO.lE:

F=40kN;
I=J m;
h=21,=100 em4 ; =2-10 5 Nlmm 2;

237

Z3

MI!. ZADA1:4.K
Nosac AB, duzine I, konstantnog momenta inerq'je, uklzjesten je na jednom i
slobodno oslonjen na drugom kraju, opterecen je po eije/oj duiini ravnomjerno
teretOln q l silom F=q-l na sredini duzine. Odrediti atpor oslonaca FH ukUestenja
FA i momenta ukUe/jtet~ja MA .

DATO.lE:

q=4 kNlm;
1=1,5 m;
F=6 kN.
F ,
_._'-'
.

M2 =

3Fl'
128E1 2

Yc = 0,47mm;
'

f'l-F-+M=O'
A
2
I
'
F Mi
F Mi
4 1 =(-+-)z' M2=(-+-)zS
2
I
'
2
I
F M'
4 3 =( _ _ _I )z3+ Mi '
2
I
'

I xSN

,
1
EI,

t-

54
0

,
aM,
1 f2
fJM 4
M - - ' dz+-- M --dz
J

aM

E1 2

,
4

l = 0,0016 rad;

aM

==

WZ]-

qz,
-2-;

z~

'1 F B 2 2q- - - lY2=

F" ( Z,,--;
I)

(lA"1 _ 1 'fl2
aM, d
1 SO M dM 2 d - 0 .
--- M - z+2 - - 7_
aFR
EI 0
'dFB
EIIl2
aFp,"
,

aM,
(dF
B

J _
.
) -2]'

(lM 2 _ , .
(aF ) -~2,
E

FB=

\1:;

1M," FioO = - 1 [f" M,---dz+

aM,
J"
aM 2
f" M,-.-dz
aM, ] =3. -Fa'
YB= (-_.)
M 2 --dz+
-,Wi
El 0
oFi
0
OFi
0
oF,
2 EI

FB = 4,125 kN;

F,-- 21F.
16 ' FA =7,875 i.u,M ,'

YB ;;;;:2,2 mm;

l:x,=O;

M,=-Fl
16

ZA-ZB=O;

M, = 2,81 kNm;

l:Yi=O;

YA-F-Fi=O=;>YA=F+F j ;

161. ZADATAK

YA =8,4 kN;

Za skicirani okvirni nasac A CB, konstantnog momenta inercUe odrediti vertikalno

pomjcrarye tacke B pokretnog leiista.

l:MB=O:
ZAa+F-"-YA 2a=0;

DATO IE:

ZA=F+2Fi;

F=8,4 kN;

a=60 em;

162. ZADAIAK

11=1,=600 em4 .

Okvirni nasac ABC, konstantnog momenta inercije uklijesten je 1I A i opterecen je

vertikalno}1l si/om F prema datr4 slid. Odrediti vertikalno i horizuntalno
pornjeranje tacke C, kao i obrtanje pre~jeka nosaca na tom n~jesfu.

E=211f N/mm';
a
Fi

c
a

DATOJE:

Zn
J

F=JOkN;
a=2h13=1 2 m'
1=925 em4; ,
=2, I J(I Nlmm 2 ;

a
B

140

24J

fertikalno pomjerm!je lacke C:

163. ZADATAK

iJj=F-Z j ;

Ok:virni nosac ACE, kanslantnag momenta inercije uklijeilten je u A, sloborino

oslonjen u B, opterecen je ravnomjernim teretom q i te prema slici. Odrediti
otpore oslonaca i pomjeraJ~ie lacke B.

.iJ,=F'a; (--')
aM =Zj; (aM,
- - ) =a;
aF
aF
dA
1 [" aM
"
aM ]
'c=-.'!. = - JM, - - ' riz+ f M, - - ' riz
aF PI
aF
aF
0

2
2,

llFa'

f"c==--'

6EI

Yc

=16,3 mm;

f-Iorizontalno pomjeranje tacke C:

,;

'i1 j =Fz I ;

aM,
aM 2 _
M2=Fa+Fjb;(--) =(J; ( - - ) = ,.2;
aF,

,:Pi
,
'If

- of,

__ aA'ij
aFi

c,- (--) Fi"O= - Zc ==

EI

Zadatak 1 x SN:

[f" M,--riz+
aM,
J"
aM, ,l
M,
d"J
0

aM,

aM,

10 mm;

--=(J'
aF"
'
M j = FEz I ;

Obrtanje pre,ljeka C:
Mj=Fzj+M i;
M,=F'a+M i;

aM,

(--)

qZ2

=1;

aM,

aM,

(--)

aM,

=1;

aAdf Mi"O= -.1 [5" M, aM,- dz + s" M 2 aM 2 dZ] =;.

Yc= (--)

aM,

Fa'

Fah2
2El

dli d]

EI

Fah

Yc=--+-2Et
EI
Yc = (J,(J18 rod;

aM,

-a-

M,

M 2 =FB'a-

2';

oM,
- - ==
aFs

e!F

aM,

Z1; - -

= a;

dA df
1 [" aM,
,,, aM 2 ]
--=-.- JM,--dz+ fM,--dz =();
aFE
EI 0
dFs
0
aFB
4
F B=- qa
7
Fa =12 kN;
.'[Yi=O:

YA =2'q'a

YA =42 leN;
.'[MA=o:
FB - 2qa2 +MA=O;

?
2 -F B'a
M A=",'q'a

MA =45 kNin:

Ver/ilealno pomjeranje laclee B:

M J =Fn-2,=(2Fi+2'q'a- M A )-z/=2Fi'z/+2'q.a.z/- M A 2,;
a
a

22
21

'"
,
MF
2= B'Q-.L-I[,Zz-q
2 21-,.

I, Yi=O:

--A

YA =2'q'Q+Fi:

Zn

nJ

23

I,MA=O:
l

F [J'a-q2 aa-Fi2a+MA =O;

FB=2Fi+2qa- M A ;
a
dA .
1 r"
dM
2,
dM
] G 4
YB= (-'''-)
M,---' dz+ M, --'-dz =_ qa ;
dF,
EI 0
dF,
0
fJF,
7 EI

=-lJ

aM,

dM,

( aF, ) =2z/; ( aF,-) =2a-22:

YB = 20 mm

Zadatakje ISXN:
Yi=():
YA+F-YB=()
I,MA =():
-F-2 a+YB'a+ZBa=();

164. ZADATAl(

Y B =2F-ZB ;

Okvirni nosac ABC, konstantnog momenta inercije zglobno je vezan u A i B

opterecen je koncentriranom si/om P, prema dato} sliet. Odrediti otpore as/onaca,
vertikalno pomjeranja iaeSke C i obrtanje presjeka nosaca na tom mjestu.

YA=YB-F=F-ZB;
=();ZB -stat.prekobr.

DATO,lE:
F=2() kN;
a=I,4 m;

[=925 em4 ;
=210' Nlmm';

244

245

uvrstavajud sve ovo naprijed u izraz dobijamo:

165. ZADATAK

Za zakrivljeni stap zadan je moment M u tacki C Treha odrediti ugao nagiba u

tach A. Za odredivanje ugla nagiba koristiti Casti{ianovu teoremu,

ZS="2 =]() kN;

YA=JOkN;
3F
YB=Z=30kN;

Vcrtikalno ponijeranje tacke C:

Yc=

a;

dA

1 ["

aM

"

aM

"

of

dF

=EI

aM

fM,-:;-'-dz+JM2--2dz+JM3~dz

] =-21

uF

Yc =15mm;
Obrlan}e prqieka C:
Prema Castiljanovoj metodi, u !aclei C se dodaje ''fiktivni spreg"(Mi=O)

2:.1',=0:
YA+FYB=O;
2:MA=O:

YB =2FZB+-' ;
a
M

YA=FZn+-' ;
a
M)=YA'Zl=(F -Zs +

~; },;

M 2 =F'z,+M,;

M 3 =Zn'Z3;

aAd)
1 ["
aM
"aM,
"aM -'
]
YC=('aM)'fi~O=EI fM,-.-'dz,+fM2~dz2+fM3aM.dZ3
loaMi

Yc =0,014 rad

aMi

2F a
= 3EI

MRn

(XA=----;

4Elx

166. ZADA1:4K

<p=

Za zakrivljeni stap nacrtati d~jagram : Fa, Ft, Mf

rr

~;M<p=0,27M;

Uz M<p

= 0 slijedi : <p = arc Sln.rr

4
4M cos<fJ

- - - - ' - pa je za:

U proizvo(jnom presjekuje:F,=FA ocosf{J

Rn

4M
<fJ =0; Ft = - ;

Rrr
rr
2.J2M
<p=~;Ft=
.;
4
Rrr

<fJ=rrFt=O
2'

za aksUalnu siluje:

Zadatak je I SxN
FAstati.prek.
I
YA=-E
Ix

4M

Fa = -F4 sincp=
,

I
vMcp dl=O;
M<p--'
- - 7'0;
0
vFA
E/x

J'

3n

- -

sinq;;

Za:

rr

<p=~

<p=rr

2../2

Fa= - - - M ;
3rr

4M

Fa= ---;
3rr

d(jagram Ft:

U proizvoljnom presjeku:

..4+1:\;"11 4M

~'.~

3rr

Mcp=FARsin<p.M=

IV!

R ,sin<fJ.M=Ml; sin<p-l}

paje Za:

cp=O; M<p= -M;

rr

CP=~
4

248

Mm=
-OllM'
't'
,
,

4M

0,27M

3rr

"Pt"

"Fa"

HM/'

249

168. ZADATAK

9. IZVlJANJE
167. ZADATAK

Celicni stap duiine 1=2m; /auznog poprecnog presjeka zglobno vezan na aba
!craja opterecen je aksijalnom silom pritiska F= 120 kN. Dimenzionirani stap aka
je stepen sigurnosti protiv izvijanja v=3,5; napon na granici proporcionalnosli
0;,=210 Nlmm'; E=2,1lrf Nlmm2, a dozvoljen napon nO Gist pritisak
2
O'd,= 70 Nlmm

Stop duiine [=5m, Im.tinog poprecnog presjeka, uk[ijesten je na jednom kraju,

opterecen je aksijalnom silom pritiska F=30kN. Dimenzionirati stap ako je stepen
sigumosti protiv izvijonia v=6, 0 modul elasticnosti za drvo E=0,012]06MN1m 2,
a J..p=JOO.

Fk n;2 E/ min
Ir'
Fk=Fv;

lr=:::.2 10 ;
F . V . (2 .1 0 )'
Imin:;:;::
2
n; E
d 4 n;

Premo Euleru je:

Fk

n;2E'I~"
I,'

v1lr'
I min = - - , - ;
n; E

=>

Imill = - -

Ir;:::

64

l i Fk = vF;

d 4 n;
Imin=--=81,i:=>

d' .n;

4
;

[min = 15000 em;

d=23,7 em;
2

= -4-;

A = 440 em

imin=~I~4;

imin =5,8cm;

A=~ = 21 0

=]74 >J..p;

64

dimenzioniranje po Euler-u zadovoljava:

i min

provjera na pritisak:
F

4F

O'c=-=-,-=37,3

dn

<

O'DC=

70 Nlmm 2;

i mill

Dimenzionira11;;C po Eulcr-u zadovo(java

169. ZADATAK

170. ZAVADIK

Celicni stub visine r = 3,6 m zglobno vezan na aba kraja, opterecen je ak.'iijalnom
silam pritiska F:z:.80 kN. Dimenzionirati stub aka je poprecni presjek sastav(jen iz
dva [profila na takvom medusobnam ras/ajanju "a ", da su im glavni centralni
momenti inercijejednaki, v=3,5;E=2,1 ,10-' Nlmm 2

Odredit; sa kojom se silam F maze optere!iti stub ugaonog presjeka L80x120xlO,

ako je =2,1 ,10 da N/cm'; stepcn sigumosti vk=3,5; 1=2,5m; A,,= 105,

v 1 ,lr2
1"",,=-,- ;
rc-' E

F
1m'" = 175,1cm4 ;

1,=1;

[8 profila (lx=106 cm ;A=11 em');

.rcw:

//

lll!ifl=VT :::::V2A":::::: lX=3,lcm;

2

za prqfil

L 80 120 ' 10:

"=-,-' = Jl6,J>Ap=100;
'min

Dimenzioniranje pO Euler-u zadovo{java

imin=1,7! ern;

rastojar{je "a" se dobije:

/1=1, (lx=Iy)

2lO6 =2 [19,4+ I

{lAS +%

Jj

A=~'
. '
lmill

10 =0,71;

0=2,72 em;

A=104=Agr; (Vai; Eulerav obrazae)

A
F

=10000 daN;

252

253

171. ZADATAK

c.('<:)'

Dimenzionirati nasac opterecen na izvijanje.

IY?=

fJATOJE:

12

Ir2 = ('4/96;

"=140kN;
f=! m;
vk=4;
f:i:=2 .]i)5 MNlm2;
l.,,=95;

c4 c4
c4
ly = 48 + 96 = 32
/y = J3,9Jcm

e = 4,59 em;

:/=.llO MNlm2;
7=1,14 MNlm2;

A = AJ+A2=C2 ;
F

if/dl!:::::

A=

O,81cm;

-?-- : ;: 86,2 < Ap ~ ne vazi Eulerov obrasac

lmin

Vaii Tetmajerov postupak:

h

(JT

= a- b 1;

(JT=

Fv,
=>
A

O'k=aT::::: - -

F=l2.(3JO-l,141}=1 J 1,519 kN < 140 kN;

v,

F,v l2
rmill = ----/-'
n E

Ausv =78;

',=0,71;

h
'Yl =-(v
+q'}=-[(-) +(-)]
12 .
12
2
2

'YJ

310 - 1,141;

31

= c 148;

cc,C3

= 5,07 em;

F = l2.(310-1, 141)
}"

F =142,44 kN > 140;

172. ZADATAK

Presjek -'tapa kombinovan je iz dva prafila L 100 x100 x 10 . Odrediti silu F sa

kojom mozemo opteretiti slap na izvUanJe, akoje =2-106 daNlcm2, 1=2m; stepen
sigurnosti vk=3 i granicna vitkost Ag =105.

a=b=10 em; a=2(e+p); p = ~-e =2,J8 em;

2

[Y7= -396 em4 ;

Jmin=~lx-c'+::-'--~
1(1 -I )', +41'
2
2~ x
y
~
[mill ::::;:

J[

298 cm4 ;

A=Al+A2=38,4 em4 ;
['lIin=2,8 em;

Jc=~
i min

= 50 < 105;

1,,=0,71= 14() ern;

ak =a,=3fO-I,14Jc

(h =283 MNlm';
e

F,v

k
('jk=-=;

A
L fO() 100 . 10:

F=323,84 kN;

AI=19.2 em';

e=2.82 em;

173. ZADATA.K

I,I=177 em4 :Iyl ;

I,=280 em4 ;

Poprecni presjek stuba sastoji se iz tri celicne cijevi koje su meausobno spojene.
Odrediti silu F aka je.

I"=73.3 em4 ;
I,= 2(l,cl+ e2A i )

DATOlE:
D=75 mm;
d=314D;
1=6m;
E=2J()6 daNlcn";
v,=3;
Jcg ,,=105;

I, = 640 ern';

Iy = 2(lyl+p2A1 )
Iy

=526 em';

1,y=2(1,yl +xu 'YuA 1);

XtI:;;:

P;

Ytl:;;:

e;

IXYJ=fC~ -Is

-J;;

IXYI : -102 em4;

256
257

10 SLOZENA NAPREZANJA

DI2

DI2

174. ZADATAK
Stap A.B, pravougaonog poprecnog presjeka opterecen je na slabodnom kraju u
vertikalnoj ravni si/nn1 F, pod uglom a. lzrac':C:u-nati vrijednosti najveceg
normalnog napona:
.

)[

DATO.lE:

,---

F=8kN,
a=300;
1=0,6 m;
b=2hI3=6 em;

'=~

(D 2 _ d 2);

'=19,5 em2 ;

Wx=b.h' .
.
6'
YB=F'sina;
'=106 em4 ;

",,=lr =3Ir '+2-(

'in

=868 cm

%J

A'

ZB=Feosa;
MIIU/x~F1sin(X=MA;

Napani krajnih tacaka presjeka ivicni napon:

=3A '=58,5 em';

vj-V}

}=::. I ~n =:.3,88 em;

(3,

Ir

'=-.-=108>105 (vaiiEuler-obrazac)

l"':'_r:'

1[2

E 1 .

mill

0'2

51e? daN'

= 30,09 Nlmm';

(j2=J2

lmin

'+"'"
M ma
);.
vI ,,_2n
-- +A
Wx

,-

(j'2

" == ZJj-M
max
--

= - 28,3 Nlmni

Wx

175. ZADATAK

176. ZADATAK

Stap AB, poprei'nog presjeka prafila [10, apterecen je ekseentrii'nam silam

zatezanja F prema datqj slid. Debl}ina place, zavarene za stap je (J. Odrediti
narmalne napone krajnjih tatoka poprei'nog presjeka,

Odrediti nosivost kuke, kruinog poprecnog presjeka preenika d, opterecene

aksUalnom silom zatezanja F prema datoj skici. Koliki je napoli is{eZQl~ja vrata
kuke (prejjek p' -p')?

DATOlE:

DATO.lE:

F = 12 kN:
0= 9mm;

od=150 Nlmm';
d=24 mIn;
e=2d;

:L------------J:
P"

'4iili!

(dazvaIjent napon na istezanje)

F."

,,
,

~/lh;;AT

10

~,

,
:

e ==2 em;

NajveCi napon istezanja u opasnom presjeku p-p:

Ix

Fe

Wx1 = y,
A W"
3
Wd = 8,49 em :

0)==----;

F
Fe
(j'2=-+--'
A W r2 '
Wx2

Ix
Wx2 =Y2

= 18,9 em3;

01=8.9-28,2
01
02

F Fe
+ - :s;a (l;
A W,
d 2rc
d're
A=--'
Wx=-4'
. 32
0"::;:; -

Nosivost kuke,napon istezanja presjeka p' -p ':

0:;

= - 19,3 Nlmm':
=8,9+12,4

2
1[(jd ,

68

F=3992 N;

Paje:

a = -"- =8,8 Nlmm2

A

0, =21,6 Nlmm':

260

261

'7. Z4DATAK

178. ZADATAK

!ozdeni .flap, preJ,:jeka 50 x IOO(mm), ukltjeten je na [?ornjem kraJu a na

'?iem opterecen ekscentric"]1om aksUalnom silom I OkN. Ek~centritet je 20mm.
lei granicnu vrijednost norma/nih napona.

iitap AB, kruznog poprecnog pre.\jeka opterecen je preko ruCice Be, koja je sa
njim kruto vezana pod pravim uglom, vertikalnom silom F prema dato,i sUei.
Dimenzionirati stap prema hipotezama () cvrstoCi materijala.

DATO,lE:
F=4,2 kN;
1=80 em;
a=30 em;
a,,=lOO Nlml1/;
M fmax == M.r= 336 kNcm;
A1tmax = M t == Fa = 126 kNcm;

- hipoteza najveceg normalnag napona:

F

Ix

=~+~v=

1
r;::,2. 1
M ,= 2(M}+'l/M 1 +M, }
e

.(I+~.y);

M, =347,4 kNcm;

ix'

utralna osa:

=O;

e
1 +(-;0- J-y =0;
lX'

c
B

-------------------laje prava paralelna poprecnoj tezi,Ynoj Sx-osi na udaljenju od '1je za :

1 h'
12 e

= 25/6 em;

sa suprotne je strane od napadne ta(Yw ekscenticne sile tako da je ispunjen

'ov:
F
Fe
A - \iVA:

Fe

-~+~ ::::a()~;
(JX-

=440 Nlcm 2 ;
=40 Nlcm2

Wx

0'0 -

tezinski napon;

=3

32M;
1[(Ytf

d = 70,7mm;
- hipoteza najveceg tangcntnog napona:

M-=
I
'\jIM2+M2
f
I
M, =358,8 kNcm;
d=

V32M
;
na
d

d = 71,5 111m;

-~

- hipoteza "ajueee d~rormocije:(Sail1t-Venant)

a)

Mi = O,35Mf+O,65'~MJ +M,2-

M;nua= Mj=(F/+F2n

Mi =350,9 kNcm;

Mjinox;:;;;

'V

J1;O'd

d=71

111m;

M, = (FrF/J.a

J'!:lI1 i-

d =

hljlOteZQ

162 kNcm;

M, = 54 kNcm;

Mi = 0,35Mj+O,65~M: +M,2
najveh!g dej(irmacijs/cog rada.:

, (3)M
I-V1M r2 T"4

\1-

2
r

Mi =167,7 kNcm;
d=

t2Mi
J1;0'"

II, = 353,3 kNcm;

d=J32M:

7fCT

d = 60ml11;

b)

~7J,2nun;

Mj'tnax::; Mj=F/[

Mrm= =54 kNcm;

179. ZADA1f1.f(

:5tap AB, kruznog popre(.~nog presjeka opterecen je vcrtilealnom silom F/ i F 2.

Dimenzionirati .flap prema hipotezi najvece de/iJrmacije. !(oliki hi hin prec"nik
stapa za sluG~aj d~jsiva sarno sile F i , odnos11o F2?
DATO'{E:

F2=2F,=3,6 kN; 0=30 em:

1=30 em; ud=60 Nlml/I'.

M, = Fro

M, = 54kNem;

Mi = O,35MI+O,65~M{+M,2
Mi =68,5 kNcm;

d=

t2M~
7l:CYd

d= 49mm;
c)
Mjffua = M f = F,/

MJ'"= =108 kNcm;

M, = Fra
M, = 108 kNcm;
M i =137,1 kNcm;
d=62 mm;

264

265

F j =7 kN;

. ZADATAK
lenzionirati vratilo kruinog poprecnog presjeka sa dva nasadena locka, fezina
I

G2 , na koji djeluju obimne sile F j iF" premo datoj skici. Primjeniti hiporezu

leceg momenta i hipotezu najveceg tangetnog napona.

Yj =Gj+Fj
Y j =7,5 kN;
Y z =G2 +F2
Y, =4,5 kN;

TO .fE:

FA = 6,9 kN; FB = 5,1 kN;

Me =FAa

3.5 kN;

Me =345 kNcm;

,2G j =! kN;
,2D j =!6 m;
),5 m;
,60Nlmm2

M[)=FB'(l

MJ) =255 kNCln;

Moment savijanja u opasnorn prcc\jeku;

3a

M 1mox

= Me = 345 !rNem;

Moment

uvijaf~ja

na dUelu vratila CD:

D2
M, =F2 _
=280 kNcm;

ldealni moment. l1ipoteza najveceg normalnog naruna:

M, =

1
r 2
,
2'
(1011 +,,1o1 f +101,

M, =394,7 kNem;

=,

32M,
nerd

d =88mm;

idealni moment hipotenuza naj. tangente napona:

M,=~M:+M,2
M, = 444,3 kNcm;
d=91 mm;
181. ZADATAK

D,
-F D,
- - 2-

F,D,

=-D)

Dimenzionirati vratilo kruznog poprecllog presjeka sa dva nasaclena kaisnika,

teiina G j i G2 , no koji djeluju sife u vucnim, radnim odnosno slobodnom ogronku
kaHia prema datoj slici. Ka;?"ik (1) prima snagu P i daje je preko kai.'nika(2).
Primjeniti hipotezu najveceg normalnog napona i hipotezu najveee deformactje.

I!,

Sila u kaisnicima:

LJ

.-----1

-i-L.--_-~-_-_-_--Ir

rr

'oll a

LJ 2F./ . .

.-- ---.----- -.-.- -~- .-- '-1--- -

i, (
!
,,!.c

YJ~C
~

+.....,.....'

lh

D
20

rtl

1"

~;<l

F J <4P'<:-::....;----

FJ = 2M,

D,
FJ = 3,18 kN;

F2 = 2M,

D2

F2

1:'2 =2,12kN;

Y2~D
jy!-

M t = 95,5 kNem;
Vertikalne sUe na vratilu:
Y J =G}=O,8 kN;

Y2 =G2+3F2

= 7,56 kN;
YA=2,49;
YB=5,87 kN;
Mxc = YAa
Mxc = 49,8 kNcm;
MXD

= YBa

MXD =117,4 kNem;

Horizontalna sila na vratilu:

Xp3 Fp9,54 kN;

XA = 7,16 kN;
XB=2,38 kN;
Myc=XAa
M yc = 143,2 kNem;
MYD=XB'a

M YD =47,6 kNon;

68

269

'ultirajuci moment sav. u C i D:

=~M,~c +M:c

UTERATURA
[I] Kollbrunner,
Berlin 1972.

= 151,6 kNcm;
2 '
= ~ AI XD
+MYD

= 126,7 kNcm;

c.p ., Hajdin, N.:

Duznnwandige stabe, Band I, Springer Verlag,

[2]

Dunica, S., Batovie, Z.: Zbirka rijesenih zadataka iz Otpornosti materijala sa

izvodima iz teorije, Nauena knjiga Beograd

[3J

Musafija, B.: Primjenjena teorija plasticnosti

1974. g.

asni pre,\jekje u C:

II dio, Univerzitct u Sarajevn,

[4J Senjanovic, L: Metode konacnih elemenata u analizi brodskih konstrukcija,

FSB-Zagrcb, j 986. g.
'alni moment. Hipoleza najveceg normalnog napona:

=.!..'(Mr+/M}+M,2)
2
= 165,4 kNcm;

, ,1 32M ;
~

JrCf d

,59,5 min;

[5] Sapunar, Z.: Nauka

Rijeci J971 g.

cvrstoCi I, SveuCiliste u Zagrebu, Strojarski fakultet u

cvrstoCi II, Strojarski faknltet, Rijeka, 1967 g.

l6]

Sapunar, Z.: Nauka

[7]

Alfirevi6, I.: Lineama analiza kOllstrukcija, FSB, Zagreb, 1999. g.

[8]

Timosenko, S.P.: Teonja elastienosti, Gradevinska knjiga, Beograd 1962. g.

[9] Barianac, D.: Nauka

cvrstoCi T, Tehnicka kujiga Zagreb, 1974. g.

[10]

Alfirevi6, 1.: Nauka

cvrstoei I, Tehnicka lcnjiga d.d. Zagreb 1995.

[J 1]

Alfirevie, I.: Nauka

Zagreb 1996.

cvrsto6i ,lnzinjerski pnrucnik IPl, Skolska knjiga,

V3 2M;

[l2]

Bmie, J.: Elastomehanika i plastomebanika, Skolska kujiga, Zagreb 1996.

7CeJ d

[13]

Jecie, S.: Teonja elasticnosti, Sveucilisna naklada Liber, Zagreb 1981.

,olni moment. Hipoteza na/veee deformocije (S. Venant)

= 0,35-Mr+ 0,65 ~M +M,2

= 169,5 kNcm;
=

= 60 mn!;

[14] Kelkar, V.S. Sewell, R.T.: Fundamentals of the Analysis and Design of Shell
Structures, Prentice-Hall, Inc., Englewood Cliffs, 1987.

[IS]

Zbirka tehnickih propisa u graaevinarstvu, Gradevinska knjiga, Beograd

1980.

[16]

Brnie, J.: Nauka

cvrstoci, Skolska knjiga Zagreb, 1991.

SADRZAJ

OTPORNOST MATERlJALA I
1.

AKSUALNO NAPREZANJE ........................................................ 3

2.

RAVNOSTANJENAPONA ........................................................ 65

3.

UVUANJE. ..................................................................................... 76

4.

MOMENT INERCUE I SA VUANJE ...................................... 105

5. EKSCENTRICNI PRiTlSAK I ZATEZANJE. ........................ 178

,
'i.

OTPORNOST MATERIJALA II

6.

ELASTICNE UNIJE
(STATICKi ODREDENI ZADACI ) ........................................ 191

7.

STATICKi NEODREDENI ZADACL. .................................... 203

8.

DEFORMACIONI RAD ................................... .. ............... 236

9.

IZVUANJE .................................................................................. 250

10. SLOZENANAPREZANJA ........................................................ 259