“ఆడత”ద “ాస

ౕకరణ”
ైస
క సంపనూలగళ, జనర హకు గళ మతు" #ారతద ప$%ా&ెూౕద'మ
స(ౕకరణ, న%ెంబ* 2008

&ావజ,క ఉ.ె/ౕశ1ా
ాస
2ాభ

4ాజ' సర1ారవ5 4ాజ'ద 1ె4ెగళను6 ాస

వ'7"గ8ె %ా'9ా:ౕకరణ1ె ఒళప<సువ =రుద> 4ాజ' ఉచ@ ా'Aాలయవ5(ఇను6 ముం.ె ఎFG
ఎందు ఉ2ెHౕIస2ాగుత".ె) 4ాజ' సర1ార1ె న%ెంబ* 2008ర Nదలెౕ %ారదOH Pా7ౕతు Qా<తు. ఈ &ావజ,క ముక" ప$.ెౕశగళను6
ాస
ఆG"గTా
ప:వUసువ5దను6 ,OHసువంPె సర1ా: ,VౕWత 1ె4ె అYవృ[> 9ా$\1ార(ఎ]<ఎ)1ె ఎFG ,.ెౕశన ,ౕ<తు.%ా^జ'
అYవృ[>8ా
1ె4ెగళను6 ాస
వ'7"గ8ె హ&ా"ంత:సువ ఎ]<ఎయ ,ౕUయను6 ప$_6G `ెంగళa:న 1ెలవ5 ప:సర%ా[గళ సOHGద/
&ావజ,క bPాస7" .ా%ెయ(ఇను6 ముం.ె cఐఎ] ఎందు ఉ2ెHౕIస2ాగుత".ె) =eారfె నgెGద నంతర ఎFGయు ఈ Uౕపను6 ,ౕ<తు.క,షi
ాలు .ెూడj 1ె4ెగTాద (ఈ ,ౕ:న ఆగర, సూక"%ా
Aావ5దను6 1ె4ెగళ ఎందు క4ెయబహు.ెూౕ అవ5గళను6 మTె,ౕరను6 సంగ$bసలు, మతు"
,ౕరు kౕ2ాగువ5దను6 తclసలు శతQానగళ bం.ె ,(స2ా
తు") mె`ాnళ 1ె4ెయను6 ఈoi ఇం<Aా mెూౕpె](ఒ`ె4ాq సమూహద
mెూౕpెౕ]), ా8ా%ార 1ె4ెయను6 లుంr,(:య] ఎ&ెiౕs gెవలప*), ఆగర క4ెయను6 బVౕpా( సణt ప$QాణదOH mెసరుపgెద సం&ెu) మతు"
%ెంగయ' 1ె4ెయను6 9ా* G(సuౕయ గృహ ,Qాపక)8ె హ&ా"ంత:స2ా
తు". vెూPె8ె, 7రుహంతద ‘1ె4ె Gwౕ1ార’ Vౕజెయ ఆxారదOH
ఎ]<ఎ సుQారు 20 1ె4ెగళను6 ,(Gతు". ఈ 1ె4ెగళ ‘అYవృ[> మతు" ,వహfె’8ా
15 వషగళ గుU"8ెయ {ౕ2ె ాస
వ'7"గళ r|
Qాడబహు.ాద VౕజెVందను6 ఎ]<ఎ 2004రOH 9ా$రంYGతు". ఈ Vౕజెయ<యOH Pెౕలువ 4ె&ెూiౕ4ెంs, %ాట* సూ ట*,
మనరంజా 9ా, 9ా€ 1ెౕంద$గళ, ఆmార మ8ె &ెౕ:దంPె ==ధ :ౕUయ &ౌలభ'గళను6 గుU"8ె పgెదు1ెూండ వ'7"గళ
అYవృ[>ప<సబహు.ా
తు". ఎ]<ఎయ ఈ ,ౕUƒం.ా
&ాQాన' జన:ంద అవర &ాQాWక, &ావజ,క mాగూ ప:సర ప:\గళ {ౕ2ె
,యంత$ణ rౕళత".ె మతు" ఈ ,ౕU 4ాజ' సర1ార తన6 ప:సర మతు" &ావజ,క bతర„fెయ కతవ'[ంద =ముఖ8ెూళ†వంPె Qాడుత".ె
ఎందు .ా%ె.ారరు %ా[Gద/రు. అలH.ె ఈ ,ౕUయు, తమ Wౕవెూౕ9ాయ1ా
ఈగలూ ఈ 1ె4ెగళె6ౕ అవలంrGరువ సuౕయ (ౕను8ా:1ా
పంగడ మతు" దన &ాకfె1ారర హకు గళ {ౕ2ె Uౕవ$ :ౕUయ ప:fామ rౕరుత".ె ఎంబు.ా
యూ .ా%ె.ారరు %ా[Gద/రు. ఇెూ6ందు ప$ముఖ
అంశ%ెంద4ె, ాస
వ'7"గళ ఈ 1ె4ెగళ {ౕ2ె ,యంత$ణ &ా\G అవ5గళ బళ1ె8ా
భ:స2ాగదంతహ %ెచ‡వను6 =\సుPా"4ె(ఖం<త%ా
యూ
2ాభద ఉ.ె/ౕశ[ంద)ఇదు సuౕయ సము.ాయగ8ె &ావజ,క సuళగళను6 హ7 న mెసరOH బళసలు అ&ాధ'%ా
సుత".ె.

గుజ4ాˆన 1ెౕ%ా<AాదOH స.ా* స4ెూౕవ* అfెకటుi ,Qాణ1ా

&ావజ,క ఉ.ె/ౕశద అ<యOH &ాw\ౕనప<G1ెూళ†2ాద భూ(యు
ప$Qాణవ5 2ెక 7 ంత mెeా‡
.ె. Vౕజా 1ాల, మతు" ఇతర అద1ె సంబం\స 1ాయగ8ెందు 1,777 ఎక4ె భూ(యను6
&ాw\ౕనప<G1ెూం<ద/రూ, అదరOH 1400 ఎక4ె భూ(యు Aావ5దకూ బళ1ెAాగ.ె mా8ెౕ ఉ[.ె. సర1ారద ,ౕUయ ప$1ార, ఆ[%ాG
భూ(యను6 &ావజ,క ఉ.ె/ౕశగ8ె బళసువంUలH mాగూ &ాw\ౕనప<G1ెూండ భూ(యను6 ఆ[%ాG జాంగ1ె bంUరు
స`ెౕకు ఎంబు.ా

మూలగళ వర[ Qా<ద/వ5. స.ా* స4ెూౕవ* నమ.ా ,గమ O(pె|(ఎoఎoఎŠఎŠఎ]) ఈగ 1400 ఎక4ె ఆ[%ాG భూ(య
mె{య QాOక! సuౕయ పంగడగళ మతు" నమ.ా బeా‹ ఆం.ెూౕలన ముంPాద జాం.ెూౕలనగళ %ా'పక ప$Uభటెయ mెూరPా
యూ,
ైస
క 9ాకుగళ, VౕWత ఉ.ా'నగళ, అరణ' ప$.ెౕశగళ, ,సగ తుణుకుగళ, ప:సర సంగ$mాలయ, తన6 mెూస.ాద మతు" ైస
క
భవ'Pెయను6 mెూం[ద ప$%ాGగరను6 మనసూ4ె8ెూసువ మతు" ఈ Vౕజెƒంద .ెూరకువ ప$Vౕజనగళ బ8ెŒ `ెరగను6 ఉంటుQాడువంతహ
`ెటiగళ సమగ$ెూౕట ముంPాదవ5గTెa ం[8ె, mెూస.ాద మతు" ,సగ %ైభవవను6 mెూం[ద అ^కటుi ప$.ెౕశవను6 ఒద
సలు
ప$యU6స2ాగుU"రువ తన6 ప$%ాG VౕజెగTెa ం[8ె(అథ%ా అవర %ెŽ&ైs సూసువంPె ,సగ ప$%ా&ెూౕద'మ!) ఎoఎoఎŠఎŠఎ]
ముందువ:యుత"2ెౕ ఇ.ె.

ప$%ా&ెూౕద'మ ెౕత$దOH ాస

బండ%ాళవను6 ఆక‘సువ సలు%ా
#ారUౕయ Vౕజా ఆVౕగ ెౕతృతwద 4ాజ' సర1ారవ5 bQాచల
ప$.ెౕశదOH(ఇను6 ముం.ె ఎFc ఎందు ఉ2ెHౕIస2ాగుత".ె) =’ెౕష%ా
ఎFc భూ సుxారfె 1ాƒ.ెయ 118ెౕ =\యOH భూ 1ాƒ.ెయను6
బద2ాƒGతు. ఇదరంPె bQాచ2ెౕతరరు( 4ాజ'ద అ,%ాGగళ) Aావ5.ెౕ ఆG"యను6 ఖ:ౕ[సువ5దను6 మతు" Qా4ాట Qాడువ5దను6

1
,బం\స2ాƒతు. ఈ హంతవ5 ప$%ా&ెూౕద'మ ెౕత$దOH %ా'పక ాస
మతు" =.ెౕ_ హూ<1ె8ె సvా“
.ె. సuౕయర =4ెూౕధ వ'క"%ాగుU"ద/రూ,
&ె ౖ 4ె&ాs,ంద మనరంజా వలయదవ4ె
న ’ె$ౕ^గళOH ==ధ ప$%ా&ెూౕ.ెూ'ౕమ Vౕజెగళ ,Qాణ1ా
, ాస
హూ<1ె.ార:8ా

సర1ారవ5, అథ%ా హPెూౕ€ƒలHద `ెౕా( వ'వmారగళ(Aావ5.ెౕ ,[షi mెస:లH.ె, సుళ† వ'వmార) మూలక భూ(యను6
&ాw[ౕనప<సుU".ె.తమ Wౕవెూౕ9ాయ మతు" Wౕవాxార1ా
సuౕయ జనరు అవలంrత%ా
రువ ైస
క సంపనూలగళ
mా,8ెూసు=1ె మతు" %ాPావరణ mాగూ సuౕయ పంగడగళ &ాQాWక

మmా4ాష”దOH #ారతద Nదల ాస

:xామవ5 %ైభవద vాbౕ4ాUనOH 4ా4ాWసుU".ె. సుQారు 5058 mె1ెiౕ* ప$.ెౕశదOH ఆవృత8ెూళ†వ
2ావస
:xామవను6 ప_‡మ ఘటiదOHరువ సర1ా: ఒgెతనద %ార&ాŒŠ అfెక€iన b,6ౕ:న {ౕ2ె &ాucసుPా"4ె. ఇOH గ:ష– ప$Qాణద
భూ(యు ఆ[%ాGగళ.ా/
.ె.భూ 1ాƒ.ెయ ప$1ార, అంతహ భూ(యను6 వ8ావfె అథ%ా Qా4ాట QాడువంUలH. ఆద4ె 2ావసద
అYవృ[>8ా
ఈ భూ(యను6 &ాw\ౕనప<సలు &ాధ'%ాగువంతహ =’ెౕష సుxారfెVందను6 మmా4ాష” సర1ారవ5 vా:8ెూGతు.
నగరస#ెయు ఈ8ాగ2ెౕ ఒందు ాస
అfెకటiను6 ,(Gదు/, అfెక€iన 1ెళ#ాగదOH ,ౕరు లభ'%ాగువ5[లH. కు<యలు మతు" వ'వ&ాయ1ె
,ౕ:లH.ె 4ైతరు Pెూంద4ెయను6 ఎదు:సుU".ా/4ె. సuౕయ మూలగళ ప$1ార, ాస
అYవధకర బలవంతద &ాw\ౕనPెయు సuౕయ పంగడగళ
ప$Uభటె8ె 1ారణ%ా
.ె.2ావసదOHన భూ ఒపlందద కు:తంPె త,ె నgెసలు స(UVందను6 ెౕ(సువంPె #ారUౕయ సర1ారవను6
ఒPా"ƒస2ా
.ె.

`ెంగళaరు, 2ావస, ఎFc అథ%ా 1ెౕ%ా<య ముంPాద కgెగళOHన ప$Uభటా గుంప5గళ బ8ెŒ జన:8ె U[లH ఎం.ెౕనలH. అెౕక జనర
Wౕవాxార%ా
రువ భూ(యను6 &ాw\ౕనప<సువ మతు" హ4ాజు mాకువ mాగూ, అదను6 ప$%ా&ెూౕద'మదంతహ %ా^జ' చటువ€1ెగ8ె
=,Vౕ
సువ 4ాజ' సర1ారగళ క$మద =రుద> నgెయుU"రువ .ెౕశ%ా'c ప$Uభటెయు ఈ8ాగ2ెౕ `ెళ78ె బం[.ె.

ప$%ా&ెూౕద'మద
ప$%ా&ెూౕద'మద ైజ ముఖ:
ముఖ
ప$%ా&ెూౕద'మవ5 అYవృ[> mెూందుU"రువ 4ాష”గ8ె ఒందు ఉత"మ ఉద'మ%ా
.ె Aా1ెంద4ె ప$%ా&ెూౕద'మవ5 ఒందు ప$ముఖ%ాద
ఉ.ెూ'ౕగ సృ‘iయ మూల%ా
.ె ఎంబు.ా
=శw సం&ెuయ =శw ప$%ా&ెూౕద'మ ఒకూ టవ5 ప$U9ా[సుత".ె. సuౕయ జనర Wౕవన GuUయను6
అYవృ[>ప<సువOH mెచు‡ సmాయక%ాగువంతహ మూలభూత వ'వ&ెuయOH అ8ాధ ప$Qాణద హూ<1ె8ె ఇదు ఉPె"ౕWసుత".ె. ఇదు సర1ార1ె
&ాకషుi Pె:8ె ఆ.ాయవను6 ,ౕడుత".ె. అYవృ[> mెూందుU"రువ 4ాష”గళOH ,Qాణ8ెూండ mె‡న నూతన ప$%ా&ెూౕద'మ ఉ.ెూ'ౕగగళ మతు"
వ'వmారగళ, ఆ—క అవ1ాశగళను6 స:దూ
సలు మతు" సuౕయ ,%ాGగళ జన,rడ నగరగ8ె mెూౕగువ5దను6 తclసలు సహ1ా:Aా
.ె.

ప$%ా&ెూౕద'మవ5 తన6 9ా$రంYక అంశగళ mాగూ ==ధ ఆAామగం.ా

అYవృ[>య %ెౕగవధక ఎంబు.ా
అెౕక `ా: ,రూcసలl€iతు".
ఆద4ె, ప$%ా&ెూౕద'మద mెvె“గురుUన %ాస"వPె˜ౕ, సQాజవను6 .ా:ద$™1ె తళ†వ ఒందు అంశ%ా
ప:ణ(G.ె ఎంబుదు అత'ంత `ెౕసరద
సంగUAా
.ె. ప$%ా&ెూౕద'మవ5 అ\క సంపనూల 1ెౕంద$ మతు" సంపనూల =šల ఎంబుదు అనుభవద ఆxారదOH Uదుబంద
%ాస"వ%ా
.ె. ఇదు mెచు‡ ఆ—క, &ాQాWక, .ైbక సంపనూలగళను6 బళG1ెూండు, ఉపVౕ
G1ెూండు. mె‡న సందభగళOH సuౕయ
పంగడగళ అగత'PెగTెa ం[8ె సlxె ,ౕడుU".ె. ఇదర ఫల%ా
, జనర ముఖ' అగత'PెగTాద కృ‘ భూ(యను6 ఒందు Qా<, ,సగ మతు"
&ాQాన' ైస
క ఆG"గTాద అరణ', హులుH8ావలు, rౕFగళ, &ాగరగళ మతు" 1ె4ెగళ ముంPాదవ5గళను6 &ాధ'%ా
సుత".ె.
ప$%ా&ెూౕద'మ సం&ెuగTాద mెూౕpెౕ], 4ె&ాs, అమూ'o{ంs 9ా, 8ా]œ 1ెూౕసo ముంPాదవ5గ8ె =దు'ˆ ప4ైసలు ,ౕరను6
ఒటుiQాడువOH ఇదు .ా:Qా<1ెూడుత".ె. ఇద:ం.ా
, సuౕయ పంగడగళ ైస
క సంపనూలగళ {ౕOన సuౕయ ఒgెతన, ,యంత$ణ
మతు" b<తవను6 కTెదు1ెూళ†వంPాగుత".ె.

ప$%ా&ెూౕద'మవ5 సహజ%ా
˜ౕ 2ాభ గ1ెయ ఉ.ె/ౕశవను6 mెూం[.ె. సuౕయ జనర భూ(యను6 .ెూడj mెూౕpెౕ]గ8ె ,VౕWస2ా
దు/,
ఇదు సuౕయర సuTాంతర1ె mా[ Qా<1ెూడుత".ె. ప:fామ%ా
, తమ Wౕవాxార%ా
రువ ైస
స సంపనూలగళ {ౕOన హకు గళను6
కTెదు1ెూళ†వ5ద4ెూం[8ె, ఆ ప$.ెౕశ[ంద2ెౕ సuTాంతర8ెూళ†వ5ద:ంద &ాకషుi నషi ఉంpాగుత".ె. ముక" ప$%ా&ెూౕద'మదOH అYవృ[>
&ా\Gరువ mె‡న ప$%ా&ెూౕద'మ సuళగళ, సuౕయ పంగడగళ {ౕ2ె rౕ:రువ ప$#ావవ5 ‘బలవంత[ంద వశప<G1ెూం<రువ5దు’ఎంబు.ా

సuౕయరు ఆ4ెూౕcసుPా"4ె.&ాi* mెూౕpెౕ]గళ, 4ె&ాs/మనరంజా 9ాగళ, సuౕయరు బళG1ెూండు బరుU"ద/ ైస

క
సంపనూలగళ {ౕ2ె ,యంత$ణవను6 &ా\సుU"%ె ఎంబ %ాస"వPెయు జనర #ావెగళ {ౕ2ె ఒత"డ mెౕరుU".ె. సర1ారవ5 ఈ
సంపనూలగళను6 ాస
ౕకరణ8ెూG సuౕయ :8ె అదను6 Qారలు అవ1ాశ ,ౕడుత".ె.ఒందు 1ాలదOH సuౕయ:8ె &ావజ,క%ా

2
.ెూ4ెయుU"ద/ క4ావ ప$.ెౕశదOHన rౕFగళ, ైస
క ,ౕ:న హ:వ5, గుడj ప$.ెౕశగళOHరువ బు
Aా]గళ( సుతు"వ:[రువ 8ా$మగళ
&ాQాన' ైస
క ఆG"Aా
రువ హులుH8ావలు ప$.ెౕశగళ) ఇవ5గళను6 ాస
సuళగTా
ప:వUస2ాగుU".ె. mెూౕpెౕ]గళ, 8ా]œ
1ెూౕoగళ, 4ె&ాsగళ, ప$%ాGPాణగళ mాగూ మనరంజా 9ాకుగళOHన అ\క ,ౕ:న `ెౕ<1ెయు, సuౕయ 8ా$మగ8ె, 4ైత:8ె మతు"
మెగ8ె ,ౕ:న 1ెూరPెయను6 ఉంటుQా<.ె. ఆmార ఉPాlదెయ {ౕ2ె Uౕవ$ :ౕUయ ప:fామవను6 rౕ:దు/, ఇదర ఫల%ా
తమ
కుటుంబగ8ె అగత'=రువ ఆmార మతు" ,ౕరను6 సంగ$bసువ 1ాయద mెూfెVం[8ె, సuౕయ పంగడగళ మbTెయరు, మక ళ, మతు" వృద>ర
1ెలసద mెూ4ెయు mెeా‡
.ె. ఈవ4ె8ె8ె ాస
ౕకరణ8ెూళ†ద ప$.ెౕశగంద [న,త'ద ఆmార మతు" ,ౕరను6 సంగ$bసువ 1ాయద2ెHౕ సuౕయ
పంగడగళ తమ సమయ mాగూ &ామథ'వను6 కTెదు1ెూళ†U"%ె.

ైస
క సంపనూలగళ కుగుŒ=1ె మతు" =శwద అెౕక ప$.ెౕశగళOH [న,త'ద 1ాయగళOH మbTెయ {ౕ2ె rౕళవ mెూ4ెయ వధెయ నడు%ె
ెౕర సంబంధ=.ె ఎంబుదు గమాహ అంశ%ా
.ె. ప$%ా&ెూౕద'మవ5 సuౕయ:8ె ైస
క సంపనూలగళ బళ1ెయను6 ,బం\G.ాగ అథ%ా
ైస
స సంపనూలగళ కుగుŒ=1ెయOH తన6 1ెూడు8ెయను6 ,ౕ<.ాగ, మbTెయు mెచు‡ Pెూంద4ె8ెూళపడుPా"4ె. తమ [న,త'ద
1ాయగ8ా
1ా<న ఉతlన6గళను6 ,ౕరను6 యžెౕచ‡%ా
మbTెయు ఉపVౕ
సుU"దు/, Aా%ాగ తమWౕవెూౕ9ాయ1ా
బళG1ెూళ†U"ద/
సంపనూలగళ {ౕ2ె ప$%ా&ెూౕద'మవ5 ద`ాn1ె నgెGPెూౕ ఆ%ాగ rక టుi త2ె.ెూౕ:తు. హ%ాQాన %ైప:ౕత' మతు" ప$%ా&ెూౕద'మద
నడు=న ెౕర సంబంధవ5 ప$%ా&ెూౕద'మ[ం.ా
మbTెయు పడ`ెౕ1ాద కషiగళను6 మPె" దృఢప<సుత".ె. ప$%ా&ెూౕద'మవ5 జనరను6
&ాం9ా$.ాƒక Wౕవెూౕ9ాయ[ంద మతు" అవర ప$.ెౕశగంద సuTాంతర8ెూGద, ఉప కసుrన మూలక కుటుంబద ఆ—క ,వహfెయOH
#ా
Aా
ద/ మbTె mాగూ మక ళ {ౕ2ె ఇదు mె‡న :ౕUయ ప:fామవను6 rౕ:తు. ,[షi చటువ€1ెƒంద ఇతర కgె8ె అంద4ె కృ‘ƒంద
`ెౕ4ెgె
న బద2ావfెయు ఆmార సుర„Pెయ {ౕ2ె ప$#ావ rౕరుత".ె. 1ెౕరళద కుQార1ెూౕ న అధ'యనద వర[గళ mెౕళవంPె, mె‡న
[నకూO Gగువ 1ారణ మbTెయరు కృ‘ƒంద ప$%ా&ెూౕద'మ ,Qాణ సంబం\ 1ాయగ8ె PెరళPా"4ె. ఆద4ె, కృ‘య {ౕOన ,ల'„తన
మతు" ప$%ా&ెూౕద'మ ,Qాణ 1ాయవ5 1ెౕవల 7రుbంత.ా/ద 1ారణ అవరు ఎరడూ 1ెలసవను6 కTెదు1ెూళ†Pా"4ె మతు" కTెగంద తుంr
mెూౕద కృ‘ భూ(యOH కpావ5 నgెసలు అ&ాధ'%ాగుత".ె.
ప$%ా&ెూౕద'మవ5 ఒందు క$మబద>వలHద ెౕత$%ా
.ె. ఇదు జనర సuTాంతర, ైస
క సంపనూలగళ బళ1ెయ ,బంధ, మతు" అెౕక జనర
Wౕ%ాాxారద {ౕ2ె ప:fామ rౕరుత".ె. రvా[నగళ మనరంజెయను6 బయసువ జగU"న _$ౕమంతరు సuౕయర ఆ—క GuUయను6
సుxా:సలు అసమథ4ా
రువ 1ారణ, mె‡న అYవృ[> మతు" అYవృ[> mెూందుU"రువ 4ాష”గళOHన ప$%ా&ెూౕద'మవ5 =2ాస మతు"
మనరంజా ప$.ెౕశగళ ,QాణదOH అెౕక ప:fామగళను6 ఎదు:సుU".ె. vెూPె8ె mెూం[రువవర మతు" mెూంద.ెౕ ఇరువవర నడు=న
అంతరవను6 ఇదు ఇన6షుi mె‡సుU".ె.

Vౕజెయవ:8ె-
Vౕజెయవ:8ె-ప$%ా&ెూౕద'మ VౕజెయOHన =ాశ1ా: =1ెౕం[$ౕకరణ
#ారతదOH ప$U ఐదు వషద VౕWత అYవృ[>య నెయను6 #ారUౕయ Vౕజా ఆVౕగవ5 ,వbసుత".ె. #ారతద Nదల ప$xానమంU$
పం<ˆ జవహర2ా] ెహరూరవరు ఆ—క అYవృ[>య Qాద:యను6 Nదల &ెూౕ=యˆ ఒకూ ట[ంద 1950రOH పgెదు1ెూం<ద/రు. Vౕజా
ఆVౕగవ5 Aావ5.ెౕ మంU$మండల[ంద ముక"%ా
దు/, ఆVౕగద ముఖ'సuరూ ఆ
రువ #ారతద ప$.ానమంU$గళ Qాత$%ెౕ ఇద1ె
mెూfెAా
రుPా"4ె. పంచ%ా‘క Vౕజెయ ఉపVౕగగళ బ8ెŒ అెౕక `ా: ప$_6స2ా
ద/రూ, సర1ారద మతు" ,యమ ఆద'Pెగళ
ఉ.ె/ౕశవను6 ,ధ:సువOH పంచ%ా‘క Vౕజెయు ఈగలూ ఒందు ఉత"మ Qానదండ%ా
.ె.

8ా$(ౕణ మటiదOH సuౕయ సw ఆడత సం&ెuగ8ె 1ెలవ5 ఆడత 1ాయగళను6 =1ెౕం[$క:సలు 1ెౕంద$ మతు" 4ాజ' సర1ారగ8ె #ారUౕయ
సం=xానవ5 అ\కృత ఆ.ెౕశ ,ౕడుత".ె. 9ా$రంభదOH ఇదు సం=xా,క%ా
ఆ.ెౕశ1ెూ ళపడుU"రOలH. ఆద4ె, ముం.ె ఇదర అగత'Pెయను6
మనగండ &ాQాన' జనPెయు ఏకరూపద మతు" దృఢ అ\1ారవను6 ఒద
సువ మతు" ఎఎoWఐ8ె అ\1ారవను6 ,ౕడువ Vౕజెయను6
రూcస2ాƒతు. ఇదు #ారతదOH జన&ాQాన'ర ప$vాప$భుతw సం&ెuయ అరళ=1ెయOH =_షi ¤ాపను6 మూ<Gతు. సuౕయ అగత'Pెగళ మతు"
సంపనూలగళ ఆxారదOH Vౕజెయను6 రూcసలు జన:8ె అ\1ార ,ౕడువOH జన&ాQాన'రOH &ాQాWక సQానPెయను6
ఉంటుQాడువ5దు ఇదర ముఖ' ఉ.ె/ౕశ%ా
తు". ఆద/:ంద ఆ—క అYవృ[> ప$7$˜యOH జనర సహ#ా
తwవను6 mాగూ &ాQాWక ా'యవను6
ఒద
సువ భరవ&ెయను6 ఇదు ,ౕడుత".ె.

#ారతద సం=xానద 244ెౕ ,యమదOH తన6 5ెౕ అనుబంధద మూలక బుడగటుi ప$.ెౕశదOH %ాGసువ ఆ[%ాGగ8ె ఇదు ర„fెయను6
,ౕడుత".ె. మతు" సwఆడతద హక ను6 ఒద
సుత".ె. 5ెౕ అనుబంధద మూలక మతు" పంeాయˆ 1ాƒ.ె 1996 (బుడగటుi ప$.ెౕశద వృ[>) మూలక

3
#ారUౕయ సం=xానవ5 ఆ[%ాGగళ 9ా$.ెౕ_క అఖండPె8ె మతు" అYవృ[>యOH తమ.ెౕ mా[యను6 ,ధ:సువ హక ను6 కgాjయ8ెూG.ె.ఇదు
ఆ[%ాGగళ భూ(యను6 %ా^జ' 1ెలసగ8ె మతు" ఇతరర:8ె వ8ాƒసువ5దను6 =4ెూౕ\సుత".ె.

Vౕజా ఆVౕగద mెూfెయను6 జన:8ె ఒclస`ెౕ1ాద సందభ కూ<బరుత".ె ఎంబు.ా

#ారతద పంచ%ా‘క Vౕజెయ ,Qాతృ
పం<ˆ జవహర2ా] ెహరు అవరు mెౕద/రు. #ారతద ప$U #ాగదలూH ఈ mెూfెయను6 జన:8ెౕ ,ౕ<దOH ఇదు ఉత"మ ఫOPాంశవను6
,ౕడుత".ె ఎంబ సంపణ భరవ&ెయను6 ాను mెూం[.ె/ౕె ఎందు అవరు అY9ా$యప€iద/రు.,xార 1ై8ెూళ†వOH ఇం[న Vౕజా
ప$7$˜యు =1ెౕం[$ౕకరణద `ెళవ^8ెయ ప$వృU"Aా
.ె.ప$%ా&ెూౕద'మ1ె సంబం\GదంPె, అYవృ[>ప<G, వృ[>Gద4ె 2ాభ.ాయక%ాదుదు
ఎంబు.ా
సర1ారవ5 కండు1ెూండ భూ(యను6 అYవృ[> 9ా$\1ార/స(Uగళ అ\ౕనదOH అదర {ౕ2ె ఆడత నgెసువ ప$వృU"యు
mెeా‡గుU".ె. 1ెౕరళ ప$%ా&ెూౕద'మ 1ాƒ.ె 2005(ప$.ెౕశగళ ర„fె మతు" సంర„fె) ను61ాయగత8ెూసువ మూలక ప$%ా&ెూౕద'మ ర„fె మతు"
సంర„fా స(Uయను6 రచె, ఆంధ$ప$.ెౕశదOH అYవృ[> 9ా$\1ార(1ెూ2ెHౕరు 1ె4ె), ఒ:&ా§(ల 1ె4ె), 4ాజ&ాuన(vైప5ర మతు" అం`ెౕ* 1ెూౕpె
మతు" 1ెOwద 1ాల,(గుజ4ాˆ) ఇవ5 ఈ `ెళవ^8ె ప$వృU"య ప$ముఖ ఉ.ాహరfెగళ. ఈ సwరూపవ5 bౕ8ె˜ౕ ఉదు1ెూం<.ె. ఇదు సuౕయ సw
ఆడత సం&ెu(ఎ]ఎoWఐ)ƒంద సQాజ[ంద సwలl%ెౕ అథ%ా Aావ5.ెౕ 9ా$U,ధ'వను6 mెూం[రద స(U/9ా$\1ార1ె ఆడత హ&ా"ంతర1ె
ఎfె Qా<1ెూడుత".ె.&ాం=xా,క అ\కృత ఆ.ెౕశద =1ెౕం[$ౕకరణ ప$7$˜య bముఖ xెూౕరfెయు, ప$.ెౕశవ5 బుడగటుi ప$.ెౕశ%ెందు
ప:గ^సలl€i.ెVౕ ఇలH¨ౕ ఎంబుదను6 గమ,స.ెౕ ఇరువ ప$వృU"యు ముందువ:యుత".ె.ఇదు సర1ారద =1ెౕం[$ౕకరణ వ'వ&ెuయను6
=ఫల8ెూసుత".ె మతు" సuౕయ అYవృ[> =eారగ8ె సంబం\Gద Vౕజా మతు" ,xార 1ై8ెూళ†వ ప$7$˜యOH #ాగవbసలు జన:8ె
జన&ాQాన' హక ను6 ,ౕడుత".ె.ఏ_యŠ gెవల©{ంs `ా'ం(ఎ<r)నంతహ అంత4ా‘”ౕయ హణ1ాసు సం&ెuగళ(ఇను6 ముం.ె ఐఎªఐ ఎందు
ఉ2ెHౕIస2ాగుత".ె) అYవృ[> 9ా$\1ార1ె /స(U8ె అ\1ారద హ&ా"ంత:సువ5దను6 `ెంబOG.ె.అదర ప$1ార, సuౕయ సw ఆడత సం&ెuగళ
Qాత$%ెౕ .ెౕశదOH సంయుక" మతు" బహుస"ర ఆడతవను6 &ాucసలబలHవ5.ఇదు అనుమUయను6 ముందూడుత".ె ఆద/:ంద ఒటుi Vౕజెయ %ెచ‡వ5
ఏ:1ెAాగుత".ె. ఈ’ాన' 4ాజ'గళOH ఎ<rయు 1ానూను మతు" &ావజ,క ఆడత1ె ’ెౕ.5రషుi &ాలవను6 ,ౕడుత".ె:1ానూను సుxారfెగళ
=శw `ా'ం/ఎ<rƒంద ప$&ా"cసలlడుత".ె.ఆడత సుxారfెగళను6 పgెయలు శ$(స2ాగుత".ె.ఇదు #ారUౕయ ఆడత &ెౕ%ా అ\1ా:గళ
తర`ెౕUయను6 ఒళ8ెూం<.ె.,[షi ప$.ెౕశగళOH ఎ2ాH ఆడత అ\1ా:గTెa ం[8ె భరవ&ెƒడువంతహ ,యంత$ణ 9ా$\1ారవను6 mెూందువంPె
ఐఎªఐగళ ఒPా"ƒసుU"%ె.ఈ ,యంత$ణ 9ా$\1ారగళ ప$%ా&ెూౕద'మ ప$.ెౕశగళ అYవృ[> 9ా$\1ార/స(Uయ :ౕUయ.ె/ౕ ఆ
.ె మతు"
,xార 1ై8ెూళ†వ అ\1ారవను6 ఎ]ఎoWఐ,ంద ఈ ఆడత మండ8ె హ&ా"ంత:సువOH ఇదు ఒళ8ెూం<.ె.

ప$సక", హూ<1ె8ె 9ా$ముఖ'Pె ,ౕడువంతహ ఆ—కPెయను6 .ెౕశవ5 నgెG1ెూండు బరుU"దు/, నూతన మూలభూత &ౌకయ మతు" ఉద'మ
అYవృ[>యOH mె‡న ప$Qాణద =.ెౕ_ మతు" 9ా$.ెౕ_క బండ%ాళవను6 ,VౕWసువ మూలక మతు" ఉద'మగ8ె ఉPె"ౕజన ,ౕడువ మూలక
1ెౕంద$ మతు" 4ాజ' సర1ారగళ ఆ—క అYవృ[>య `ెను6హU"%ె. హూ<1ె.ారర ఆస7"యను6 సుగమ8ెూసలు ,ష రుfెయ భూ &ాw\ౕనవ5
&ా
.ె. కృ‘ భూ(ƒంద b<దు, అరణ' ప$.ెౕశ, ఆ.ాయ తరువంతహ భూ( మతు" &ాQాన' ైస
క సంపనూలగళవ4ె8ె ఎ2ాH :ౕUయ
భూ(యను6 గు:Aా
G.ె. ప$vాప$భుతw తతwగళ మతు" Qానవ హకు గళను6 సంపణ%ా
కgెగ^G హూ<1ె8ె సంబం\GదంPె సర1ారవ5
తన6 ,ౕUయను6 ముందువ:సువ 1ెలవ5 ెౕత$గళOH ప$%ా&ెూౕద'మవ5 ఒందు.

ప$%ా&ెూౕద'మదOHన Vౕజె

1ెౕంద$ సర1ార, అదర సం&ెuగళ, .ెౕశదOHన ==ధ 4ాజ'గళ సర1ారగళ ప$%ా&ెూౕద'మదOHన Vౕజెయ {ౕ2ె వషగళ 1ాల నgెGద
అధ'యనద స(ౕకరణవ5, ,ౕU ,Qాపక4ెూం[
న ప$%ా&ెూౕద'మ అYవృ[> చeెగళ 1ెౕవల ఆ—క సంబం\ అంశవన6«ెiౕ అవలంrG.ె
ఎంబ =eారవను6 mెూరmా7%ె.అవ5 Aావ5.ెంద4ె ప$%ా&ెూౕద'మ[ంద .ెూ4ెయువ ఆ.ాయ, =.ెౕ_ =,మయ ఆ.ాయ, ఉ.ెూ'ౕగ ,Qాణ,
ఇతర ఆ.ాయ ఇPా'[గళ. సము.ాయగళ #ాగవbసువ Vౕజెయు mె‡న సందభగళOH 1ెౕవల బూpా€1ెAా
.ె. తమ సము.ాయగళOH
ప$%ా&ెూౕద'మ అYవృ[> 9ాత$వను6 ,ధ:సువ కు:తంPె ైజ సము.ాయగళ #ా
Aాగువ5దర బదలు,ప$%ా&ెూౕద'మ VౕజెగళOH
సము.ాయగళ #ా
Aాగు=1ె మతు" హలవ5 &ావజ,క సంబంధ 1ాయగళ సము.ాయ ప$U7$˜గళ ప$Uకూల ప:fామవను6 తclసుత".ె
ఎంబు.ా
స(ౕకరణదOH సూGదంPె ఈ NదOన సం’ె¬ౕధా పత$గళOH Uస2ా
తు".mె‡న సందభగళOH ప$%ా&ెూౕద'మ ప$.ెౕశదOHన
మతు" అదర సుత"Oన ప$.ెౕశదOHన సూ„­ హంతద ప:fామగళను6 గమ,సువ5.ెౕ ఇలH. అYవృ[>, భూ( మతు" ైస
క సంపనూలగళ బళ1ె,
%ాPావరణ, హ%ాQాన %ైప:ౕత', Wౕవన మతు" Wౕవాxార1ా
Qానవ హకు గళ mెూౕ4ాట ముంPాదవ5గ8ె సంబం\Gద
=eారగTెa ం[8ె ప$%ా&ెూౕద'మవ5 సంబంధవను6 mెూం[రువ =షయ%ా
.ె ఎంబుదను6 అం
ౕక:సలు ,ౕU ,Qాపకరు ,4ాక:G.ా/4ె.
ప$%ా&ెూౕద'మదOHన Vౕజెయు అంత*సంపకవను6 ప:గణె8ె Pె8ెదు1ెూళ†వ =eారద బ8ెŒ ,ౕU ,Qాపకరు మతు" ప$%ా&ెూౕద'మ

4
స%ాలయవ5(ఎఒ€) సంపణ%ా
,ల'„ PాదంU.ె. Qానవ హకు గళ మతు" అr2ా«ెగ
ంత (
2ా
బండ%ాళ హూ<1ె8ె 9ా$శస®
,ౕడువ5దు బహుషః 1ెౕంద$ మతు" 4ాజ' Vౕజా ప$7$˜య &ాQాన' xెూౕరfెAా
.ె.

mెూరmెూముU"రువ Qారుకpెiగళ, .ెౕశద నగర 1ెౕంద$గళOH ఆ—క %ెచ‡, 4ాజ' సర1ార[ంద ప$%ా&ెూౕద'మ 1ెూడు8ె, మూల&ౌకయదOHన
హూ<1ెయOH mెచ‡ళ, Qారుకpెi మతు" vాbౕ4ాతు, 9ా$.ెౕ_క Qారుకpెiయ అYవృ\, %ాయు &ా:8ెయ ప$గU, అంత* 9ా$.ెౕ_క సహ1ార
అYవృ[>, మతు" ాస
-సర1ా: 9ాలు.ా:1ెయ సంె'యOH mెచ‡ళ ఇPా'[గళ .ెౕశదOH ప$%ా&ెూౕద'మ అYవృ[>8ె `ెౕ1ాగువ ప$ముఖ
అంశగళ. ఆద4ె, మmాPాw1ాంెయ అYవృ[> Vౕజెయత" ఉద'మద &ాuనవను6 UౕQా,సువ మూలక, ప$%ా&ెూౕద'మ ెౕత$దOH బvెs
మతు" సr§< `ెంబల mెచ‡ళద మూలక, ప$%ా&ెూౕద'మ అYవృ[> మతు" సuౕయ సము.ాయగళOH &ాQాWక-ఆ—క అ\1ారద నడు%ె సంపక
కOlసలు &ాధ'%ా
లH.

• ఇU"ౕన .ెౕశద 11ెౕ

11ెౕ పంచ%ా‘క
పంచ%ా‘క VౕజెయOH “ ప$%ా&ెూౕద'మ అYవృ[>”య Vౕజె
ఈ వషద ఆగoi UంగళOH Vౕజా ఆVౕగవ5 మూరు సంప5టగళ .ాఖ2ెగTెa ం[8ె(ఇను6 ముం.ె 11ెౕ పంచ%ా‘క Vౕజె .ాఖ2ె
ఎందు ఉ2ెHౕIస2ాగుత".ె) 11ెౕ పంచ%ా‘క Vౕజె(2007-12)యను6 mెూరతం[తు.కTెద 1ెలవ5 దశకగళOH ప$%ా&ెూౕద'మ ెౕత$ద ఋfాతక
ప$#ావగళ అెౕక .ాఖ2ెగళను6 సంపణ%ా
కgెగ^సువ5దు ఈ 11ెౕ పంచ%ా‘క Vౕజె .ాఖ2ెయ ఒందు గమాహ అంశ%ా
.ె.
మక ళ మతు" మbTెయర ’ె¬ౕషfెగూ ప$%ా&ెూౕద'మవ5 1ారణ%ాగుత".ె Vౕజెరbత మతు" ,యంత$ణరbత అYవృ[>, తమ
Wౕవాxార%ా
రువ ైస
స సంపనూలగళను6 బళసదంPె సuౕయరను6 తgెయువ5దు, ప$%ా&ెూౕద'మ అYవృ[> VౕజెVం[8ె
=1ెౕం[$ౕకృత Vౕజా ప$7$˜యను6 బదOసువ5దు, =.ెౕ_ 9ా$బల' ముంPాదవ5గళ అం
ౕకృత8ెూం<లH అథ%ా సూసలl€iలH.
భూ `ా'ం &ాuపె8ె మతు" ప$%ా&ెూౕద'మ ెౕత$దOHన హూ<1ెయను6 సుగమ8ెూసలు సరళ హంత మతు" వ'వmార1ె 4ాజ' సర1ారగళ
ఉPె"ౕజన ,ౕడ`ెౕకు ఎంబు.ా
ఏళెౕ పంచ%ా‘క Vౕజా .ాఖ2ెగళ సూసుత"%ె.భూ `ా'ంగ8ె సంబం\GదంPె, సర1ా:
,ౕUగTాద =’ెౕష ఆ—క వలయ ,Qాణ(ఎoఇ±|), QాbU తంత$²ాన 9ా(ఐ€ 9ా), మనరంజా వలయగళ మతు"
మూల&ౌకయగTాద ర&ె", =Qాన ,2ా/ణ మతు" బందరు ముంPాదవ5గ8ె ఈ8ాగ2ెౕ జన:ంద Uౕవ$ =4ెూౕధ వ'క"%ా
.ె.తమ
Wౕవాxార1ె అవలంrత%ా
రువ సము.ాయగళ భూ(యను6 పgెదు1ెూండు 4ాజ' సర1ారవ5 గుU"8ె ,ౕడుU"రువ =eార మతు"
ప$%ా&ెూౕద'మదంతహ %ా^జ' అYవృ[>8ె ప5‘– ,ౕడుU"రువ బ8ె
న mెూౕ4ాటవ5 .ెౕశ.ాద'ంత ఈ8ాగ2ెౕ `ెళ78ె బం[.ె. .ెౕశదOH సర1ారవ5
సuTాంతర8ెూండవ:8ె ప5నవసU ,ౕడలు ప$యU6సుU"దు/, ఆద4ె, నూ4ారు, &ా=4ారు జనరు సూక" ప5నవసU Gగ.ె సంకషi1ె Gలు7.ా/4ె.
Aావ5.ెౕ ఉద'మ1ె భూ `ా'ం ,Qాణ Qాడువ Vౕజెయు సంపణ%ా
ఆెౕప^ౕయ%ా
.ె. ప$%ా&ెూౕద'మదOHన హూ<1ెయను6
వ\సువOH సర1ారవ5 ముఖ' mెూfెయను6 mెూం[రువ5ద:ంద, మతు" ప$%ా&ెూౕద'మదOHన %ా^జ' ఆస7" mాగూ భూ మద'వU/`ా'ంక*
నంతహ ప$ముఖ 9ాత$వను6 ,వbసువ5ద:ంద, జనరు, ప:సర, సంస³U మతు" ముఖ'%ా
#ారUౕయ సం=xానదOH ఉ2ెHౕIత%ా
రువ
"Wౕవన హకు గళ" ఇదరంPె జనర Wౕవాxార హకు గళ బ8ెŒ Aావ5.ెౕ ,xారవను6 1ై8ెూళ†వ5[లH.

‘ప$%ా&ెూౕద'మ ెౕత$దOHన హూ<1ెయను6 సుగమ8ెూసలు సరళ హంత మతు" వ'వmార’ ఎంబుదను6 Vౕజా ఆVౕగ ఏెందు
అžైG1ెూం<.ె ఎంబుదు సlషi%ా
లH. ==ధ సము.ాయగంద =%ా.ాసlద%ా
చeె8ెూళ8ా
రువ “ఏక గ%ాµయ” =eారవను6
ప$%ా&ెూౕద'మ స%ాలయవ5 సమ—G kౕ‘సువ ఎ2ాH &ాద'Pెగళ ఇలH కండుబరుU"%ె.’ఏక గ%ాµ’ AాంU$ౕకరణద<యOH ఎ]ఎoWఐయ
అనుమUయ తతwగళ మతు" సuౕయ సము.ాయగళ సూత సమUయ కు:Pాద ,యమగళను6 బహు9ాలు ఉలHంఘె Qాడ2ా
.ె.bQాచల
ప$.ెౕశద ప$&ా"cత &ె ౖ 8ా$మ 1ెౕ%ా<య మతు" ఆంద$ప$.ెౕశ క4ావ ప$.ెౕశ ముంPాద గమాహ %ా'జ'గళ స(ౕకరణ సం’ె¬ౕధెయు, ఈ
ఎ2ాH ప$.ెౕశగళOH సuౕయ సము.ాయగళ సమUయను6 సంపణ%ా
కgెగ^Gరువ5దను6 సూసుత".ె.

ఇఐఎ అ\సూచెయ, 2006ర ప$1ార, హూ<1ె ,లువ5 Vౕజెగ8ె అనుగుణ%ా

,ౕUయ బద2ావfెయను6 వృ[>సువ5ద4ెూం[8ె,
ప$%ా&ెూౕద'మ Vౕజెగళ ప:సర ప$#ావ =మ«ె(ఇఐఎ)యను6 నgెసువ అగత'=లH. ఇద4ెూం[8ె, ప$%ా&ెూౕద'మ ఉద'మద [ౕ¶వ\య
`ెౕ<1ెగళనూ6 ప4ైస2ా
తు". mెచు‡ ప$Qాణద ప$.ెౕశ మతు" హూ<1ెయను6 mెూం[రువ ప$%ా&ెూౕద'మ Vౕజన8ెళను6 .ెౕశ.ాద'ంత
9ా$రంYస2ాగుU".ె.ఉ.ాహరfె8ె, మూల ఒడంబ<1ె పత$(ఎంఒయు)ద ప$1ార, ఎFcయOHన bQాలయŠ &ె ౖ =2ెౕ·(ఎFఎo=)ను6 133 ఎక4ె
vాగదOH 300 (OయŠ gాల* బండ%ాళ.ెూం[8ె ,(స2ా
తు". ఆద4ె, ఇదర &ె ౖ చటువ€1ెగ8ా
ఇనూ6 6000 ఎక4ె `ెటi ప$.ెౕశద
అగత'=.ె. మmా4ాష”దOHన 2ావస ప$%ా&ెూౕద'మ Vౕజెయు 5058 mె1ెiౕ* అరణ' ప$.ెౕశవను6 mెూం[దు/, వర[గళ ప$1ార, ఈ
VౕజెయOH 8 rOయŠ gాల* బండ%ాళ హూడలు ంతె నgెG.ె.ఒpాi4ెAా
ప$%ా&ెూౕద'మద mెసరOH ఎలHవ ప:గణె8ె బరుU".ె.

5
ఇU"ౕeె8ె ప$%ా&ెూౕద'మ1ా
ెౕర &ాల &ౌలభ' ,ౕడువ ప$వృU"యు mెeా‡గుU".ె. కTెద దశకగళOH ఈ ప$వృU"యు కండుబరుU"రOలH. ఇఐఎ
అ<యOH ప$%ా&ెూౕద'మ Vౕజెగళను6 mెూరప<సువ5ద:ంద, ఐఎªఐ ప$%ా&ెూౕద'మ &ాలగ8ె ఉPె"ౕజన ,ౕడుU".ె.

• ప$%ా&ెూౕద'మ స%ాలయద ప$&ా"ప:

=’ెౕష ఆ—క వలయ 1ాƒ.ె(ఎoఇ±|)2005ర =రుద> .ెౕశ%ా'c ప$Uభటెయు &ాగుU"ద/రూ, న%ెంబ* 2006రOH ప$%ా&ెూౕద'మ 1ె
k$ౕPా§హ ,ౕడలు, హూ<1ె mె‡సలు, ఉ.ెూ'ౕగ ,Qాణ1ా
మతు" .ెౕశద మూలభూత &ౌకయ వృ[>Aాగలూ ఎoఇ±| Qాద:యOH
=’ెౕష ప$%ా&ెూౕద'మ వలయ(ఎo€±|)వను6 ,Qాణ8ెూసువ ప$&ా"పద కు:తంPె 4ా‘”ౕయ ప$%ా&ెూౕద'మ సలmా
స(U(ఎŠ€ఎG),ప$%ా&ెూౕద'మ స%ాలయద ,ౕU,Qాపక:8ె ,ౕU =eారద కు:తంPె సలmె ,ౕడువ ఉ.ె/ౕశవను6 mెూం[ద/రు.
ఎంఒ€8ె ఎŠ€ఎG Qా<రువ ప$&ా"పదOH అంశగళ-

• ఎo€±|గళ ప$%ా&ెూౕద'మ సuళగళOH, నగరగళOH మతు" క4ావ UౕరదOH &ాucత8ెూళ†`ెౕకు.

• ఈ వలయగళ &ాuపె8ె సర1ారవ5 ఏక గ%ాµ అనుమUయను6 ,ౕడ`ెౕకు.
• 10 వషగళ%ె8ె Pె:8ె =ాయU
• ప$U ఎo€±|గళ 2,000[ంద 3,000 mెూౕpెౕ] 1ెూౕfెగళను6 ఒద
సలు శక"8ెూం<ర`ెౕకు,
• ’ాcం¹ మతు" మనరంజా &ౌలభ'గళ
• బండ%ాళ ఉతlన6గళ {ౕ2ె ఆమదు %ెచ‡ :AాƒU
• దు`ా: Pె:8ె, 1ెళ Qౌల' mెచు‡వ: Pె:8ె ముంPాదవ5గళ bంపgెత
• =.ెౕ_ ప$%ాGగ:8ా
=’ెౕష అ,%ాG #ారUౕయ (ఎŠఆ*ఐ) ప$%ా&ెూౕద'మ వలయ అథ%ా =_షi =శw ప$%ా&ెూౕద'మ వలయ

మూల&ౌకయ అYవృ[>(అంద4ె, ఎoఇ±|నOHరువ5ద7 ంత mె‡న అYవృ[>). ఆ—క చటువ€1ెయ వధె(అంద4ె mెూౕpెౕ], =ెూౕద
9ాకుగళ, మనరంజా &ౌలభ'గళ, ’ాcం¹ Qా]) మతు" ఈ ప$.ెౕశద సము.ాయగ8ె ఉ.ెూ'ౕగ ,Qాణ ఇవ5గ8ె 1ారణ%ాగువ
ఎo€±|నOH ాస
హూ<1ెయను6 mెచు‡8ెూసువ గు:యను6 ఈ ఎ2ాH సలmెగళ mెూం[%ె.

#ారతద 8ా$(ౕణ అYవృ[> సం#ావ'Pెయను6 mెూరmాకువంతహ #ారˆ ,Qాº పHo ఎంబ Gఐఐ8ా
(76 &కంప, Gద>ప<Gరువ
వర[Vందను6 #ారUౕయ ఉద'మ ఒకూ టవ5(Gఐఐ) జూŠ 2007రందు ప$xానమంU$గ8ె సOHGతు".8ా$(ౕణ #ారత సం#ావ'Pెగళను6
mెూరmాకువ కు:తంPె క$మగళ సర^ మతు" హంతగళ =వరfెయను6 ఈ వర[ mెూం[తు". =’ెౕష ప$%ా&ెూౕద'మ వలయ%ెందు ప$.ెౕశగళను6
గురుUసువ 4ా‘”ౕయ =’ెౕష ప$%ా&ెూౕద'మ వలయ 9ా$\1ారవను6 1ెౕంద$ సర1ారవ5 &ాucస`ెౕకు అదర సుxారfె మతు" ,Qాణవ5
సుగమ8ెూళ†వంతహ 1ాƒ.ెVందను6 రసువ కు:తంPె ఇదరOH ప$&ా"cస2ా
తు",=దు'ˆ, ,ౕరు, కృ‘, అనుపయుక" భూ( మతు"
ప$%ా&ెూౕద'మ ఇవ5గళ కు:Pాద ,ౕUయ సుxారfెయను6 4ాజ' మతు" 1ెౕంద$ మటiదOH QాడువంPె సలmె ,ౕ<తు" మతు" 1ెౕంద$ మతు"
4ాజ'[ంద ,(సలlడువ అవ1ాశగళను6 బళG1ెూళ†వంPె పంeాయˆ మతు" సuౕయ సము.ాయగ8ె ఒPా"ƒGతు".,ౕU 1ాయతతlరPెయOH
హూ<1ె %ా^జ' స%ాలయవ5 ఎoఇ±|2గ8ె ,ౕడువ తw:త అనుNౕదెVం[8ె, కTెద 1ెలవ5 వషగళOH, ,[షi ఎo€±| అథ%ా
ఎoఇ±|గళOH ప$%ా&ెూౕద'మద అYవృ[> ,Qాణద Vౕజెయను6 అెౕక 4ాజ'గళ సర1ారగళ mెూం[రువ5దను6 ావ5 1ాణబహుదు.
%ా'పక ప$%ా&ెూౕద'మ అYవృ[>8ా
,[షi, =_షi ప$.ెౕశగళను6/వలయగళను6 గురుUసువ ప:9ాఠవ5 #ారతదOH mెూస.ెౕనలH. ఇదు Nదల
`ా:8ె =’ెౕష ప$%ా&ెూౕద'మ ప$.ెౕశ(ఎo€ఎ)గళ మూలక 1992ర 4ా‘”ౕయ ప$%ా&ెూౕద'మ ,ౕUయOH ప:చƒసలl€iతు. ఎo€ఎ ,ౕUయను6
1992రOH ప$&ా"cG.ాగ, `ెౕక](1ెౕరళ), Gందుద¹(మmా4ాష”), [యు, 1ాంౕప5రం, మmాబOప5రం(ఎరడూ త(ళాడు) ఇవ5గళ
ప$&ా"cత సuళగTా
ద/వ5.1ెౕంద$ మతు" 4ాజ' సర1ార[ంద &ాకషుi ఆ—క ఉPె"ౕజన Gగద 1ారణ ఈ ప$&ా"పవను6 1ై8ెU"1ెూం<రOలH. ఆద4ె,
`ెౕక] మతు" Gందుద¹ ప$.ెౕశదOH ,ౕUయను6 1ాయగత8ెూసలు సర1ారవ5 Gద>%ా
ద/రూ, సuౕయ సము.ాయగళ అదను6 Uౕవ$%ా

=4ెూౕ\Gద/వ5.

• ==ధ 4ాజ'గళOH ప$%ా&ెూౕద'మ Vౕజెయ (ణుకుెూౕట

(ణుకుెూౕట

_$ౕ1ాకులం,ంద ెలూHరు W2ెHయవ4ె8ె ఆంధ$ప$.ెౕశద 972 7.(ౕ క4ావ ప$.ెౕశవను6 క4ావ ఉద'మ 1ా:gా* ఆ
అYవృ[>ప<సువ
గు:Vం[8ె, ఆంధ$ప$.ెౕశ 4ాజ' సర1ారవ5 సర1ా: ఆ.ెౕశ(Wఒ)43ను6 mెూరతం[తు".ఉద'మ 9ాకుగళ, ,రూపfా 9ాకుగళ, .ెూడj

6
1ె(క] 1ాం9ెH§గళ, =ెూౕద 9ాకుగళ, ఔషధ 9ాకుగళ, ప$%ా&ెూౕద'మ Vౕజె ముంPాదవ5గళ ,Qాణద మూలక 4ాజ'దOH
అYవృ[> `ెళవ^8ె8ె ఈ Vౕజెయ ప5‘– ,ౕడుత".ె ఎంబ 1ారణ1ా
, ఆంధ$ప$.ెౕశ 4ాజ' సర1ారవ5 ఇదను6 ప$U‘–త Vౕజె ఎంబు.ా

సూGతు.&ాకషుi ప$Qాణద భూ(యను6 &ాw\ౕనప<G1ెూళ†2ాƒతు మతు" హూ<1ె ప$.ెౕశదOH ప$%ా&ెూౕద'మ &ెౕ:దంPె ఉద'మగTెa ం[8ె
==ధ ఒపlందగళను6 సర1ారవ5 Pెూడగలు 9ా$రంYGతు. సuౕయ సము.ాయగళ ఇదను6 =4ెూౕ\Gదవ5 మతు" Wఒ =రుద> బృహˆ ప$Qాణద
చళవ 9ా$రంభ8ెూం<తు. ఇంతహ అYవృ[>యు ైస
క సంపనూలగళ బళ1ెయ {ౕ2ె ప$#ావ rౕరుత".ె మతు" ఇద:ంద ఆmార సుర„Pెయ
{ౕ2ె mా,యుంpాగుత".ె ఎంబుదు అవర ఆతంక%ా
తు". &ావజ,కర ఒPా"యద {ౕ4ె8ె, 2008 న%ెంబ* 8రందు ఈ Wఒవను6
రదు/ప<Gరువ5.ా
సర1ారవ5 ½ూౕ‘Gతు. ఆద4ె, సర1ారవ5 ==ధ ఉద'మగTెa ం[8ె Qా<1ెూం<ద/ ఒపlందద GuUయ కు:తంPె ప$’ె6గళ
mా8ెౕ ఉదు1ెూం<%ె.
ప$%ా&ెూౕద'మ Pాణగళను6 అYవృ[>ప<సలు అనువ5 Qా<1ెూడువంతహ
:xామదంతహ ప$.ెౕశగళOH ప$%ా&ెూౕద'మ రvా[నగళ
4ె&ాsగళ, వసU సముచ@యగళ అYవృ[>8ె =’ెౕష ’ాసన¨ందను6 మmా4ాష” సర1ారవ5 అం
ౕక:Gతు.
:xామగళను6 9ా$రంYసువ
ఉ.ె/ౕశ[ంద ఇద1ె సూక"%ాద మతు" Vౕగ'%ాద సuళగళను6 ½ూౕ‘సువ అ\1ారవను6 నగర అYవృ[> =#ాగవ5 పgెదు1ెూం<తు. ఈ
అ\సూచెయు 2ావస Vౕజె మతు" .ెౕశద ప:సర 1ానూననను6 సంపణ%ా
కgెగ^G అYవృ[>ప<స2ాద అం`ె క^%ెయంతహ
=%ా.ాతక Vౕజెగ8ె mా[ Qా<1ెూ€iతు.

నమ.ా 1ాలు%ెయను6 సంప7సువ ==ధ సuళగళ &ెౕ:దంPె నమ.ా న[య దంgెయOH ==ధ 4ాష”గళ Qాద:యను6 మతు" రచెయను6
,(సువ మూలక =శw8ా$మ(8ెూHౕబ] =2ెౕ·)9ా$రంYసువ ప$&ా"పవను6 గుజ4ాˆ ప$%ా&ెూౕద'మ ,ౕU 2003-2010 mెూం[.ె. ==ధ
4ాష”గంద బరువ ఎŠఆ*ఐగళ మతు" =.ెౕ_ ప$%ాGగరు ఇOH తంగబహుదు ఎంబు.ా
ఇదు సూసుత".ె. సము.ాయగళ వసU Pాణ%ా
ద/
భూ(యను6 _$ౕమంత మతు" గణ' _$ౕమంత:8ె ‘మె #ావె’ ,ౕడువంతహ ప$%ా&ెూౕద'మ &ౌకయ మతు" సంPెూౕషవను6 ,ౕడువంతహ
ప$&ా"పవ5 ,జ%ా
యూ దురదృషiకర.

,ౕరు, అరణ', భూ( &ెౕ:దంPె ైస

క సంపనూలగళ {ౕ2ె జన:8ె ,యంత$ణ Gగువ భరవ&ెVం[8ె , తమ.ెౕ 4ాజ' &ాucసువ
ఆ[%ాGగళ mెూౕ4ాటద ఫల%ా
vాఖం| రూప58ెూం<తు. కTెద వష 4ాజ' సర1ారవ5 గ^8ా:1ె ప$%ా&ెూౕద'మ ఎంబు mెూస
,Qాణ¨ందను6 ½ూౕ‘Gదు/, ఇదు #ారతద ప$ప$థమ Vౕజె ఎంబు.ా
సూGతు".గణ8ా:1ెయ మూలక ైస
క సంపనూలగళ
(త(ౕ:ద దుబళ1ెయ ప:fామ%ా
ఆ[%ాGగళ ఎదు:సుU"రువ &ాQాWక మతు" ప:సర ప$#ావను6 1ెూె8ెూసువ ,€iనOH, తమ
4ాజ'ద &ాwయత"Pె8ా
ఆ[%ాGగళ నgెసుU"రువ mెూౕ4ాటవ5 mెూౕ4ాట%ా
˜ౕ ఉ[.ె.

¾ెబ$వ: 2005రOH 1ెౕరళ 4ాజ' సర1ారవ5 1ెౕరళ ప$%ా&ెూౕద'మ( ప$.ెౕశగళ kౕషfె మతు" సంర„fె)1ాƒ.ె,2005(ఇను6 ముం.ె 1ాƒ.ె ఎందు
ఉ2ెHౕIస2ాగుత".ె)యను6 అం
ౕక:Gతు.”ఈ 1ాƒ.ెయను6 4ాజ'దOH ప$%ా&ెూౕద'మ ప$.ెౕశగళ మతు" అద1ె సంబం\Gద =షయగళ kౕషfె
మతు" సంర„fె8ా
“ ఎంబ ప$&ా"వెయను6 ఇదు mెూం[తు". #ారUౕయ సం=xానద 73 మతు" 73ెౕ సం=xాన =\య Uదు/ప<యను6
bంపgెయువ మూలక సuౕయ ఆడత సం&ెuగళ ఆ.ెౕశ ,ౕడువ5ద4ెూం[8ె, ఈ 1ాƒ.ెయు 1ెలవ5 ప$.ెౕశగళను6 =’ెౕష ప$%ా&ెూౕద'మ వలయ
ఎంబు.ా
½ూౕ‘Gతు. 1ెౕరళ పంeాయˆ 4ా· 1ాƒ.ె 1994ర సం=xాన ఆ.ెౕశద మతు" ,బంధెగళను6 ఈ 1ాƒ.ెయు సంపణ%ా

కgెగ^G, =’ెౕష ప$%ా&ెూౕద'మ ప$.ెౕశ(వలయ :ౕUయ.ె/ౕ ఆద4ె ’ాసనదOH ప$.ెౕశ ఎందు ఉ2ెHౕIస2ా
.ె)వను6 ½ూౕ‘Gతు. =’ెౕష బ$హˆ
ప$%ా&ెూౕద'మ Vౕజెయ మూలక ప$%ా&ెూౕద'మ 1ెౕంద$ అYవృ[>యను6 k$ౕPా§bసువ మతు" అద1ె 9ా$ముఖ'Pె ,ౕడువ ప$%ా&ెూౕద'మ
సంబం\ ప$7$˜గ8ె అనుకూల%ాగువ ,€iనOH, &ాQాన' Vౕజా ప$7$˜యను6 బదOసువ(సuౕయ నగర అథ%ా 4ాష” Vౕజా
1ాƒ.ెయ<యOH రూcత%ాద Aావ5.ెౕ ప$.ెౕశద &ాQాన' బ$హ.ెూ'ౕజె)కు:తు ఈ 1ాƒ.ెయు ంతె నgెసుత".ె. ప$%ా&ెూౕద'మవను6
ఉతు"ంగ1ె ౕ:సలు &ాద'%ాగువ మూలక సuౕయ %ాPావరణ, సంస³U, మతు" ఆ—క %ాస"వPెగంద ప$%ాGగరను6 దూర=:సువ మతు"
సuౕయ సము.ాయగ8ె ఉంpాగబలH ప$Vౕజనగంద దూర%ెౕ ఇరువంతహ :ౕUయOH ప$%ాG సuళగళను6 ‘=’ెౕష [wౕప’గళ Qాద:యను6
ఇదు =స":సుత".ె.

మద'ప$.ెౕశ, vాఖం| మతు" చU"ౕoగడ 4ాజ'గళOH అెౕక సంరµత ప$.ెౕశగళను6 వన'మృగ ప$%ా&ెూౕద'మ, ప:సర ప$%ా&ెూౕద'మ, &ాహస
ప$%ా&ెూౕద'మ ముంPాద ==ధ ప$%ా&ెూౕద'మ చటువ€1ెగ8ా
Pెరవ58ెూస2ా
దు/, బుడగటుi జాంగ అథ%ా ఇతర &ాంప$.ాƒక
అరణ'%ాGగళ(అరణ' హకు గంద గురుUసలlటi) 1ాƒ.ె,2006(ఇను6 ముం.ె అరణ' హకు 1ాƒ.ె ఎందు ఉ2ెHౕIస2ాగుత".ె)యను6
vా:8ెూసువ బ8ెŒ సర1ారవ5 క<{ ఆస7"యను6 Pెూౕ:సుU".ె.ఈ 1ాƒ.ెయు అరణ'%ాGగ8ె, ఆ[%ాG జాంగ1ె అరణ' ప$.ెౕశ మతు" ఇతర

7
ైస
క సంపనూలగళను6 బళసువ హక ను6 ,ౕడుత".ె.#ారతదOHన వ&ాహతు అరణ' ,ౕUయ ముందువ:1ెయ ఫల%ా
, 1ెలవ5 దశకగళ 1ాల
ఈ హకు గళను6 ,4ాక:స2ా
తు". ఈ ’ాసనవ5 “Wౕవాxారవను6 ఉసువ5ద4ెూం[8ె , (OయŠ ఆ[%ాGగళ మతు" ఇతర అరణ'%ాGగళ
ఘనPెయను6 ప5న* &ాucసువ5ద4ెూం[8ె, నమ .ెౕశద అరణ' సంపత"ను6 రµసువ mెూfెయను6 అరణ'ద ‘సమథ ాగ:కరు’ భ:సలు
&ాధ'%ాగువంPె అరణ'దOH నూతన ఆడత వ'వ&ెuయను6 vా:8ెూసువ5ద4ెూం[8ె, సంర„fెయను6 ఏ7ౕకరణ8ెూసుత".ె” ఎంబు.ా
అరణ'
హకు 1ాƒ.ెయ mెూౕ4ాట8ార ప$[ౕ© ప$భు అY9ా$యపడుPా"4ె.

నంబలసదళ
నంబలసదళ #ారత!
#ారత

ఇం[న [నగళOH సర1ారవ5 k$ౕPా§హ ,ౕడుU"రువ ప$%ా&ెూౕద'మ అYవృ[>యు వంచెయ ల„ణగళను6 mెూం[.ె. ఈ ప$7$˜య ఉPె"ౕజక
సూత$గళ మతు" అYవృ[> భరవ&ెగళ నమ ైస
క సంపనూలగళను6 మతు" సంస³U పరంప4ెయను6 mాళQాడువ5ద4ెూం[8ె,
సము.ాయగళ ల„ణ, ధమ, &ావ#ౌమPెయను6 mాగూ #ారUౕయ సం=xానదOH &ాucత8ెూం<రువ ప$vాప$భుతw తతwగళను6 ,ామ
Qాడుత".ె .

తమ భూ(, Wౕవాxార, ,ౕరు సంపనూల, మతు" సuౕయ సంస³U ఆxారద Wౕవన’ైOయ ర„fె8ా
.ెౕశ.ాద'ంత మbTెయరు, 4ైతరు,
1ా(కరు %ా'పక mెూౕ4ాటదOH ,రత4ా
.ా/4ె. ఉ.ెూ'ౕగ ,Qాణ QాడబలH 8ా$(ౕణ ఉద'మగళ, &ాwవలంబె కృ‘, =1ెౕం[$ౕకృత
ప$vాప$భుతw అYవృ[> Vౕజా పAాయగళ ముంPాదవ5గళ అYవృ[>8ా
నgెసుU"రువ mెూౕ4ాటవ5 .ెౕశ.ాద'ంత హర<.ె. సర1ారవ5
ప$vాప$భుతw సQాజ%ాద, ,xార 1ై8ెూళ†వOH జనరు #ా
Aాగు=1ెయు నమ సం=xానద మూలభూత బద>PెAా
.ె. ప:సర మతు"
ప$vాప$భుతw ,వహfె mాగూ Qానవ సంబంధగళను6 రµసువ5ద:ంద Qాత$%ెౕ ావ5 9ా4ాగలు &ాధ' ఎంబు.ా
జనరు Uదు1ెూం<రువ
1ారణ, జనరు Pా%ెౕ సంఘ€సలlటుi ప:mార కండు1ెూళ†లు ప$యU6సుU".ా/4ె. mె‡న 4ాజ7ౕయ ాయకరు, &ాQా$జ'’ాb, ఆద4ె, న=ౕన
G.ా>ంత మతు" 8ా$హక తతwగTెa ం[8ె ఒపlంద Qా<1ెూం<రువ5ద:ంద ప$సక" 4ాజ7ౕయ ప„గళ ఇవ5గళను6 అం
ౕక:సువ ఆస7" Pెూౕ:సుU"లH.

ముఖ'%ా
, అYవృ[>య mెసరOH ైస
క సంపనూలగళ {ౕOన .ౌజవ'వను6 సర1ారవ5 (1ెౕంద$ మతు" 4ాజ' ఎరడూ) తgెయ`ెౕకు. ఈ
అYవృ[> Qాద:గళ, జనరOHన ైస
క సంపనూలగళ {ౕOన హక ను6 Pెూgెదు mాకుత".ె,ణయ రచె ప$7$˜యOH #ాగవbసువ
మూలభూత హక ను6 ఉG1ెూళ†వ mెూౕ4ాటదOH ఎ2ాH వగగళ సuౕయ సము.ాయగళ mెచు‡ #ా
Aాగ`ెౕకు మతు" 9ా2ెూŒళ†`ెౕకు

స(ౕకరణ
న%ెంబ* 2008

*****************************
End Notes:

1
#ారతద 4ాజ'%ా
రువ కాటక .ెౕశద దµణ #ాగ%ా
.ె. ఇదు ప$.ెౕశదOH .ెౕశద ఎంటెౕ అU .ెూడj మతు" జనసంె'యOH ఒంబత"ెౕ అU .ెూడj
4ాజ'%ా
దు/, 29 W2ెHగళను6 ఒళ8ెూం<.ె. తన6 తంత$²ాన మతు" vై=క తంత$²ాన ఉద'మగం.ా
కTెద దశకగంద ఇదు vాగUక నెయOH
1ా^G1ెూళ†U".ె.
1
కాటక(#ారతదOH.ె) 4ాజ'ద 4ాజxా,యు పవద GO1ాŠ %ా'O ఎంబ గ:{యను6 పgెదు1ెూం<.ె.
1
pా'ం ఎంబుదర సuౕయ #ా«ెయ పద.
1
ఉ2ెHౕఖ
http://indiatoday.digitaltoday.in/index.php?issueid=11169&id=19470&option=com_content&task=view&sectionid=22
1
గుజ4ాˆ #ారతద ప_‡మ [7 న తుత"తు[య 4ాష”%ా
.ె. ఈ
న 4ాజ' సర1ారవ5 ప$బల%ాద ఆ—క ,ౕUయను6 అనుస:సుU".ె.
1
భూ &ాw\ౕన 1ాƒ.ె,1894ర అను&ార
1
&ాQాన'%ా
నమ.ా అfెకటుi ఎందు ఉ2ెHౕIస2ాగుత".ె
1
సuౕయ జనPె
1
%ాస"వదOH, ప$%ా&ెూౕద'మ `ెళవ^8ె8ా
రువ Vౕజెగళ బహళ bం.ె˜ౕ అంద4ె 90ర దశకద మధ'#ాగదOH ఆగ ,యు7"Aా
ద/ సలmె8ారర Vౕజెయ
_¾ారG§న ఆxారదOH ప$4ారంYస2ాƒతు ఎన62ా
.ె. ఆ mెూU"నOH 1ెౕ%ా<Aా 1ాల,యOH అలH.ె, 1ాలు%ెయుద/1ె ఇను6 4 1ెౕంద$గళOH ప$%ా&ెూౕద'మవను6
`ెTెసలు Vౕజెయను6 mాక2ా
తు". ఇదు ఈ Vౕజె8ా
హణ సంగ$bసలు Qా<ద ప$యత6గళ2ెూHం.ా
తు" ఎన62ా
.ె. నమ.ా బeా¨ౕ ఆం.ెూౕలనవ5
=షVౕత%ాద కడతగళను6 స¨ౕచ@ ా'Aాలయ1ె సOHG.ె మతు" గుజ4ాˆ సర1ారవ5 ా'AాలయదOH ఇదను6 అలHగTె[.ె.ెూౕ<:"&ావజ,క

8
ఉ.ె/ౕశ1ె ?భ=ష'ద ప$%ాG Pాణ/1ెౕంద$వ5 ఇం[న నమద న[ 9ాత$ద ఆ[%ాGగళను6 ము
Gmాకువ5దు mెౕ8ె &ాద'?"1ెౕ%ా<య, నమద W2ెH, గుజ4ాˆ
ఇOHన ప$%ా&ెూౕద'మ Vౕజెగళ -స(ౕకరణ
1
ఇదు `ారతద .ెౕశద ఉత"ర 4ాజ'గళ2ెూHందు, bQాలయద ఉన6త'దOH.ె.
#ారతద Vౕజా ఆVౕగవ5 2005రOH mెూరతంద bQాచల ప$.ెౕశ అYవృ[> వర[యు , ఆ 4ాజ'దOH ప$%ా&ెూౕద'మ అU ముఖ'%ాద =’ెHౕషfెగళను6 mెూం[.ె. ఈ వర[యు mెౕళవంPె, bQాచల ప$%ా&ెూౕద'మ ఇ2ాెయు ఇను6

ఈ8ాగ2ెౕ పAాప"%ా
రు _QాH-కులుH-మాO వృత"వను6 ఆధ:Gద ప$%ా&ెూౕద'మ xెూౕరfెయను6 1ాయగత8ెూసుU".ె మతు" ప$eార QాడుU".ె. ఆదరూ, మూలభూత వ'వ&ెuయ అగత'ద {ౕOన ఒత"డద బ8ెŒ 1ాళWయు సuౕయ

సంపనూలద {ౕOన 9ా$xాన'దషుi ఇలH. ఆద4ె, %ాస"వవను6 mెూరPె8ె.ాగ 1ాణువ5.ెౕెంద4ె, 4ాజ' సర1ారవ5 mెూస/ఇతర సం#ావ' ప$%ాG Pాణగళను6 2ాభ.ాయక%ా
బళస.ె 4ాజ'ద ఆ.ాయ1ె ఆ ెౕత$ద 1ెూడు8ెయను6 mె‡సుU"లH.

ఈ ఉ.ె/ౕశద ఈgెౕ:1ె8ా
ప$సక" వర[యు ప$%ా&ెూౕద'మద ప5న’ె‡ౕతన1ా
ఒం[షుi _¾ారసు§గళను6 ముందువ:G.ె.ఇదరOH ప$ముఖ%ాదదు/ ాస
హూ<1ె.ారరను6 ప$%ా&ెూౕద'మ1ె ఆక‘సువ ఉ.ె/ౕశ mెూం[రువ 4ాజ'ద భూ

xెూౕరfెయ బద2ావfె. ఇదు ముఖ'%ా

bQాచల ప$.ెౕశ భూ సుxారfె 1ాƒ.ెయ ప:eె@ౕద 118, ఇదు ఆG"య ఖ:ౕ[ మతు" Qా4ాటవను6 mెూర 4ాజ'దవ:8ె ,«ెౕ\సుత".ె. ఉ2ెHౕఖ:"ప$&ా"cత కులుH=నOHన bQాలయద &ె ౖ-`ెటiదOH

Vౕజెయ ప:fామగళ, bQాచల ప$.ెౕశ-9ా$థ(త సత' ’ె¬ౕధా వర[".సం’ె¬ౕధె, సంగ$హ మతు" 2ెౕఖన:Qాం_ ఆశ*, &ాwతంత$ సం’ె¬ౕధక, bమ ,ౕU చళవ, bQాచల ప$.ెౕశ, జన vాగరfె మతు" =1ాస స(U(vెvె=ఎo)

కులుH W2ెH, ఎFc మతు" స(ౕకరణ, `ెంగళaరు

1
మmా4ాష”వ5 #ారతద ప_‡మ క4ావయOH ె2ె ,ంUరువ 4ాజ'. ఇదు #ారతద =G"ౕణదOH 3ెౕ mాగూ జనసంె'యOH 2ెౕ .ెూడj 4ాజ'%ా
.ె. %ా^జ'
అం7సంె'గళ ప$1ార మmా4ాష”వ5 #ారతద ముంచూ^య 1ై8ా:క 4ాజ'%ా
దు/, .ెౕశద 1ై8ా:క ఉతlన61ె 15 ’ెౕకడ మతు" ,వwళ .ెౕ_ౕయ ఉతlన6ద 13.2
’ెౕకడ 1ెూడు8ెయను6 1ెూడుU".ె. ఉ2ెHౕఖ:"మmా4ాష”", #ారత సర1ార, గృహ స%ాలయ, 4ా‘”ౕయ QాbU 1ెౕంద$ " (PDF).
13
"2ావస ద 2ెౕ G€ ,య* కంcHౕశŠ"జనవ: 13
2007http://www.rediff.com/money/2007/jan/13spec.htm & “mా] ఆª ద b]§” ,\ vా' %ా]
<http://www.downtoearth.org.in/full6.asp?foldername=20080915&filename=news&s id=2&page=1&sec_id=4>

1
"ద ¾ైన] 1ా]-ఇŠ సF ఆª టూ$ 1ాoi ఆª అవ* mాOgెౕ" OVౕ bమŠ, pా$Š§వ]j పrHశo, 2007, ప:చయ
1
ఉ2ెHౕఖ "వ5మŠ ఇŠ టూ:సం::AాO€o, <OQాo ఆం| ఆపచు,€ౕo", స(ౕకరణ సం’ె¬ౕధన పత$, &ె9ెiంబ* 2007
1
1ెౕరళవ5 #ారతద ైఋత' #ాగదOH ఇరువ 4ాజ'%ా
దు/,".ెౕవర సwంత ాడు" ఎందు 1ెౕరళ ప$%ా&ెూౕద'మ ఇ2ాెƒంద ఉ2ెHౕIసలlడుత".ె. ఇదు #ారతద
ప$ముఖ ప$%ాG ఆకషfెAా
.ె..
1
ఐ<
1
=శw `ా'ంన ఒందు వర[యు ప$%ా&ెూౕద'మ[ం.ా
8ెూౕ%ాదOH ఉంpాద 9ా$.ెౕ_క అసమPెూౕలన, పరంప4ెయ చటువ€1ెగళ, ఆ.ాయద
1ా2ావలంబె, సము.ాయద {ౕOన ప:fామ మతు" ఇతర అధపతనగళను6 Pెూౕ:సుత".ె. ఉ2ెHౕఖగళ &ా%ా * మU"తర:ంద ప$క€త%ాద ఈ వర[యOH
1ాణబహుదు. 'టూ:సం ఆం| ద ఎ,w4ాన్{ంs:1ెౕo సi< ఇŠ 8ెూౕ%ా, ఇం<Aా ఆం| QాOjౕ‹§', =శw `ా'ం, 1998, వర[ సంె'19681, http://www-
wds.worldbank.org/external/default/WDSContentServer/WDSP/IB/1999/10/19/000094946_99100712293543/Rendered/INDEX/multi_page.txt
1
ఇదు NటiNదల &ెూౕ=యˆ ఒకూ టదOH 1928రOH ,యంU$త మతు" తw:త %ా^జ' అYవృ[>8ా
ప:చƒసలl€iతు. ఆ 1ాలద &ెూౕ=యˆన ఔద'(త
యశG§న బహు#ాగవ5 అOHన పంచ%ా‘క Vౕడెగళ అను«ా–నద ప$Uఫల ఎన62ా
.ె..

1
కరడు ప$Uయు Vౕజా ఆVౕగ మతు" ఎ2ాH 4ాజ'గళ ముఖ'మంU$గళెూ6ళ8ెూండ(#ారతవ5 ¾ెడర] పద>Uయను6 mెూం[.ె). 4ా‘”ౕయ అYవృ[> ప:షU"న
అనుNౕదెయను6 mెూందువ5దు అగత'%ా
.ె. ఒcl8ె పgెద Vౕజెయు ముం.ె మంU$ మండల మతు" సంసU"నOH అం
ౕక:సలlడ`ెౕకు. ఈ Vౕజెగళ
ముఖ' ఉ.ె/ౕశగళ ఈ 1ెళ
నవ5గళను6 &ా\సలు ముం[న 5 వషగళ Vౕజెయ రూప54ెౕ«ెయను6 mా71ెూడువ5దు. ఎ2ాH సము.ాయగ8ె &ెౕ:ద జనర
అYవృ[>8ా
ఈ .ెౕశద జనర Wౕవన మటiవను6 {ౕ2ెతు"వ5దు, Wౕవన గుణమటi సుxారfె, .ెౕశద సంపనూలగళ స:Aా/ద„ ఉపVౕగ ఇPా'[.

1
W2ెH˜ంద4ె 4ాజ'.ెూళ
న ప$xాన ఉప =#ాగ(1ెౕం.ా$డత ప$.ెౕశగళ =భWసలl€iలH). వ&ాహతు ఆడతద 1ాలదOH, క2ెకiరను Pె:8ె సంగ$హfె మతు"
1ానూను సువ'వ&ెuయ 9ాలె8ె జ%ా`ా/రా
రుPా"ె. 1992:ంద బహళషుi 4ాజ'గళOH క2ెకiరన 9ాత$వ5 W2ెHయ కం.ాయ ఇ2ాెయ ఉతు§%ా: మతు" కృ‘,
,ౕ4ావ:, 2ెూౕ1ాయుక", అరణ' మతు" సQాWక ఆ4ెూౕగ' ఇ2ాె ముంPాద &ాQాWక కళకయ మతు" ఆ—క అYవృ[>యను6 `ెంబOసువ ఇ2ాెగళ
1ెలసగ8ె సహక:సువ5దు..
1
ఉ2ెHౕఖ:pై § ఆª ఇం<Aా, `ెంగళaరు ఆవృU", #ారత రత6 _$ౕ ెహరు అవ:8ె అవర 119ెౕ
ెౕ జయంUయ [న పంeాయˆ 4ా· ఇ2ాెయ 8ౌరవ.
1
ఇదు ఒందు `ారతద ఆ8ె6ౕయ క4ావయ 4ాజ'%ా
దు/, ఇOHన 4ాజ' సర1ారవ5 స7$య 1ై8ా:7ౕకరణద xెూౕరfెయను6 అనుస:సుU".ె..
1
#ారతద పవ క4ావ 4ాజ'గళ ఆOౕ‹ :డ] mెూం[రువ5ద1ె mెసరు%ాGAా
.ె. ప$సక", అరణ' ప$.ెౕశగళOH బృహˆ గ^ ఆxా:త ఉద'మగళను6
వృ[>8ెూస2ాగుU".ె..
1
ఇదు #ారతద ప_‡మ మరళ8ాడు 4ాజ'%ా
దు/, %ాసు"_లl %ైభవ1ె మతు" ప$%ాG వృ[>8ె mెసరు%ాGAా
.ె..
1
#ారUౕయ ఆడత &ెౕ%ె(ఐఎఎo) #ారత సర1ారద ఆడత G=] &ెౕ%ెAా
.ె. .ెౕశ.ాద'ంత ఐఎఎo అ\1ా:గళ ==ధ సర1ా: హు.ె/గళOH
1ాయ,వbసుU"రువ5ద4ెూం[8ె, యూ,యŠ సర1ార(1ెౕంద$ సర1ార) మతు" 4ాజ' సర1ారద అ\1ార’ాbయను6 ,వbసువOH ఇదు ప$ముఖ 9ాత$
వbసుత".ె..

9
1
ఉ2ెHౕఖ"ాs
ాs ఇŠ {ౖ `ా'Aా|!
Aా|!mౌ గవŠ{ంs ఆం| ఇండG” mా'‹ %ాÂj .ెయ* mా'ం|§"
mా'ం|§ ఆª 4ె&ాl,§rO€ ఆª టూ:సం:
టూ:సం:ఎ§kHౕ:ం¹
ఇం<యŠ :AాO€o,
:AాO€o స(ౕకరణ QాF 2008 & క{ంs§ ఆŠ ద 9ాH,ంà క(శŠ 1ా,§Äటూ'pె| వ7ం¹ గూ$© :kౕs ఆŠ టూ:సం ¾ా*
ఇ2ెవంˆ ¾ై‹ ఇయ* 9ాHŠ, స(ౕకరణ, జు2ై 2007

1
అfెకటుi, గ^8ా:1ె, అరణ' ాశ మతు" ఇతర అYవృ[> Vౕజెగం.ా
సuTాంతర8ెూండ సుQారు 10 (OయŠ మం[ ఇనూ6 "ప5నవసU8ా
"
1ాయుU".ా/4ె ఎంబు.ా
1994రOH #ారUౕయ సర1ారవ5 సూGతు". mె‡న సwతంత$ సం’ె¬ౕధకరు ఈ అం7అంశవను6 (త%ాదదు/ ఎంబు.ా
ప:గ^Gద/రు.
సుQారు 21.3 (OయŠ అYవృ[>యు అfెక€i,ంద(16.4 (OయŠ), గ^8ా:1ెƒంద(2.55 (OయŠ), 1ై8ా:1ా అYవృ[>ƒంద(1.25 (OయŠ) మతు" వన'
Wౕ= అభAారణ' మతు" 4ా‘”ౕయ ఉ.ా'నవనగళ(0.6 (OయŠ) ,4ా_$తరు &ెౕ:దంPె #ారతద ,4ా_$తర మన¨OG.ె. 56 (OయŠ మం[యOH, ’ెౕ.62
ఎoG మతు" ఎo€గళ అfెగటుi ,Qాణ[ం.ా
సuTాంతర8ెూం<.ా/4ె మతు" సుQారు 5 (OయŠ mె1ెiౕ* అరణ' ప$.ెౕశవను6 ఈ 1ాయదOH
Pెూడ
G1ెూళ†2ా
.ె ఎంబు.ా
#ారUౕయ అfెకటుiగళ {ౕOన =శw ఆVౕగ అధ'యనద వర[గళ UG%ె. ఉ2ెHౕఖ"gా' j <&ెూlౕoj <&ెlÅౕసj" ,సు,]
కుక§], 1ాం`ాs 2ా, ఆవృU" 7, ప$కటfె 1 ¾ెబ$వ:-QాF 2006http://www.combatlaw.org/information.php?issue_id=27&article_id=692
1
ఉ2ెHౕఖ "పrH పపo?mౌ ద టూ:oi gెGiెౕశŠ ఆª టుQా4ెూౕ క § టు <&ెూlౕసo ద ఆ[%ాGo ఆª నమ.ా టుgె" గుజ4ాUన నమ.ా W2ెHయ
1ెౕ%ా<Aాద ప$%ా&ెూౕద'మ Vౕజెయ {ౕOన త,ా వర[-QాF 2008
30 ఉ2ెHౕఖ "<$ౕ  gెGiెౕశŠ ¾ా* వ]j 1ాHo టూ:oiÆ....ైs{ౕ* ¾ా* ద bQాలAాo"bQాచల ప$.ెౕశద కులుH=నOHన ప$&ా"cత bQాలయŠ
&ె ౖ 8ా$మ Vౕజెయ ప:fామ.bQాచల ప$.ెౕశ bం ,ౕU8ా
Qాం_ ఆశ* అవరు బ4ె[రువ మతు" సంగ$bGరువ పవ#ా= %ాస"వ ’ె¬ౕధ వర[
సం’ె¬ౕధె, జన vాగరº ఈవం =1ాo స(U(vెvె=ఎo), కులుH W2ెH, bQాచల ప$.ెౕశ & స(ౕకరణ, `ెంగళaరు, కాటక, QాF2008

1
1 ఎక4ె=43,560 చదర అ<
1
ఒందు mె1ెiౕ* ఎంద4ె సుQారు 2.5 ఎక4ె
1
1ెలవ5 ప$%ా&ెూౕద'మ Vౕజెగ.ె ఆద/:ంద అవ:8ె ఇఐఎయ అగత'=రువ5[లH ఎందు mెౕళవ మూలక వ1ా"రరు Vౕజెయ బ8ెŒ ప$U9ా[సుPా"4ె.
vెూPె8ె, మmా4ాష” సర1ారద
:xామ ’ాసన,1996ర ఆ.ెౕశద ఆxారదOH , 2ావసవ5 మmా4ాష” ప:సర ఇ2ాెƒంద ప:సర సl‘iౕకరణవను6
పgెదు1ెూం<.ె.ప$%ా&ెూౕద'మ Vౕజెగం.ా
అంతహ బ$హˆ Vౕజె8ె mెౕ8ె =ాయU ,ౕడ2ాƒతు? ఇదు ఖం<త%ా
యూ సuౕయ %ాPావరణ
వ'వ&ెuయ {ౕ2ె ప:సర ప$#ావవను6 rౕరుత".ె mాగూ సuౕయ పంగడగళ Wౕవ మతు" Wౕవాxార {ౕ2ె Pెూడకను6 ఉంటుQాడుత".ె ఎంబు.ా

ఆం.ెూౕలన1ారరు ప$_6Gద/రు.
1
ప$%ా&ెూౕద'మ ెౕత$దOHన ఏ_యŠ అYవృ[> `ా'ం(ఎ<r) మతు" #ారUౕయ సర1ారద నడు=న 9ాలు.ా:1ెయు ఈవ4ె8ె దµణ ఏ_Aా ఉప 9ా$.ెౕ_క
ఆ—క సహ1ార(ఎoఎఎoఇG) 1ాయక$మ1ె Qాత$ Gౕ(త%ా
దు/, భూPాŠ, ెౕ9ాళ, `ాం8ాH.ెౕశద mెూరPా
#ారతవ5 ఒందు గమ,సలlడుU"రువ
.ెౕశ%ా
.ె.Nటi Nదల `ా:8ె ప$&ా"cత ఒpాi4ె ప$%ా&ెూౕద'మ మూల&ౌకయ అYవృ[> Vౕజె(ఐ€ఐ<c)య మూలక #ారతదOHన ప$%ా&ెూౕద'మ
అYవృ[>8ా
&ాల ,ౕడువ బ8ెŒ ఎ<rయు ంతె నgెG.ె. #ారUౕయ సర1ారద మన=య {ౕ4ె8ె ఇదు ప$7$˜యOHదు/, ప$సక", PాంU$క సహ1ార(€ఎ)
వర[గళ Gద>Pా హంతదOH%ె.
1
ఉ2ెHౕఖ"`ా4ెూౕ=ం¹ ఎoఇ±| ఐ<Aా, &ెంట* &ాis§ వ7ం¹ ఆŠ &ెlశ] టూ:సం ÈౕŠ§", న%ెంబ* 2, 2006, ఇం<యŠ ఎ§9ె$o, నవ.ెహO

1
ఉ2ెHౕఖ"ప$xానమంU$గ8ె సOHస2ాద Gఐఐ వర[:"ఇం<Aా ,ౕ|§ #ారˆ ,Qాణ పHo ¾ా* ఇంకూHG‹ 8ెూ$ౕˆ" జూŠ 01,
2007http://cii.in/full_story.php?menu_id=78&news_id=74

1
ఎc సర1ారద సర1ార ఆ.ెౕశ సంె' 34, ¾ెబ$వ: 11,2008
1
ప$&ా"cత Vౕజెయ =రుద> ఆగoi 2008రందు 4ా‘”ౕయ జాం.ెూౕల ఒకూ ట[ంద క4ెయ2ాద ఆం.ెూౕలన క4ెయ ప$1ార గమన1ె తంద ఒందు ప$ముఖ
అంశ%ెంద4ె-“(ౕను8ారరు, సణt మతు" మద'మ 4ైతరు, దOత 1ా(కరు, ఆ[%ాGగళ &ెౕ:దంPె సుQారు 2.5 1ెూౕ€ జనరు సuTాంతర8ెూం<దు/, ఈ
ప$7$˜యOH అవర Wౕవాధరవ5 ాశ%ా
.ె. ఇదు ఈ8ాగ2ెౕ pాgా, కృషt పటiణం మతు" పర%ాదగళOH సంభ=G.ె.”
1
ఉ2ెHౕఖ " ఎ 9ాHŠ {ౕ| టు ఆడ*"
ఆడ* న%ెంబ* 1997 నగర అYవృ[> ఇ2ాెయ మూలక పాద 9ా$.ెౕ_క Vౕజెయను6 స:mెూందువంPె Uదు/ప<
Qాడ2ా
.ె.
1
ఇెూ6ందు బృహˆ Vౕజె, మmా4ాష” ప_‡మ ఘటiదOHన ప$ముఖ
:xామ స(ౕపద Wౕవన’ైOయ ాస
G"4ాG" అYవృ[>. ప:సర%ా[గం.ా

1ానూను సంకషiవను6 ఎదు:సుU"రువ ఈ Vౕజెయు =%ా.ాతక%ా

ఉదు1ెూం<.ె..
1
ఐఎఎŠఎo, QాF 12,2007
1
ఉ2ెHౕఖ"ద 4ైs టు O‹ =ˆ <
6€", ప$భు, ప$[ౕ©, &ె(ా*(552) ఆగoi 2005. 2ెౕఖకరు, బుడగటుi జాంగ(అరణ' హకు గళ
గురుUసు=1ె)మసూ.ె 2005ర కరడు స(UయOH #ా
Aా
ద/ గుంcన సదస'

10