‫به نام خدا‬

‫تهیه و تنظیم < امین کشر ووز‬

 ‫دانشگاه خلیج فارس ‪ -‬آزمایشگاه مکانیک خاک ~ تعیین میزان رطوبت‬

‫ذستور کار حاضر برای انبام آزمایشات مکانیک خاک زر ذانشگاه خلیج فارس تهیه شده است‪ .‬سعی‬
‫‪:‬زه ینر‬
‫شده مطالب به زبان سازه و همراه با اشکال متعدذ و بصورت قدم به قدم بیان شونا‪ .‬زر پایان هر‬
‫‪. 0‬د‬
‫آزمایش یک مثال نمونه ذکر شده و نیز فرمهایی برای ثبت نتایج آزمایشات و ماسبات مربوطه آمده‬
‫است‪ .‬فسنه فعلی این ذستور کار تمام آزمایشات مکانیک خاک را شامل نمی شوذ‪ .‬سعی می شوذ زر‬
‫فسنه های بعدی سایی آزمایشات مکانیک خاک نیز به مبموعه اضافه شونا‪.‬‬
‫این فسنه اولین فسنه این ذستور کار است و مسلما خالی از نقص ننواهد بوز‪ .‬از تمام خوانندگان و‬
‫ذانثسبویان عزیز تقاضا ذارذ نواقص این ذستنامه را برای اینبانب ارسال فرماینأ تا زر فسنه های‬
‫آزمایشاتمکانیک‬
‫مکانیک‬ ‫آسانترین آزمایش‬ ‫ترین و‬
‫فهم و انبام‬ ‫معمول‬
‫باشد به‬ ‫کمک ‪~ 9‬ا‬
‫ناچیزی‬ ‫مبموعه‪) 929‬‬
‫‪« 8 ) 98‬‬
‫امیدوارم() این‬
‫شونا‪.‬رطوبت‬
‫برطرفمیزان‬
‫آزمایش تعیین‬
‫بعدی‬
‫خاک‪.‬است‪ .‬آزمایش می توانأ روی نمونه های دست خورده یا دست فنورده انبام شود‪.‬‬
‫خاک‬
‫این ذستور کار را می تو انید بصورت مبانی از وب سآیتت ‪8 )) :~~~~~. 795897928 .« 2‬‬
‫وسایل مووت ئباز‪:‬‬
‫ذانلوذ کرذه و آن را روی مانیتور براحتی مطالعه کنیأ‪ .‬استفاذه از مطالب این ذستور کار با ذکر نام‬
‫ا‪ .‬ظرف (قولهی) فمومه ) ‪ 89‬أ ‪ : «« 8 ) 9‬معمول قوطی فلزی آلو مینیمی است که زنگ‬
‫ذستنامه و مولف مباز است‪.‬‬
‫نمی زند و زر اثر استفاذ ‪ 0‬مکرر از آن وزنش تغییر نمی کند‪ .‬نمونه های کوچک بهتر‬
‫است ذرپوش ذاشته باشنا اما برای نمونه های بزرگ احتیاجی به ذرپوش نیست‪.‬‬
‫‪ . 8‬گرمخانه ‪ 98‬کا~ ‪ :‬بایستی ذما را بین ~~ل ‪ 9 ~~ 7‬ا ا نگهدارذ‪.‬‬
‫_‪ .‬انر ازو ‪ :‬با حساسیت ‪ 9.91‬گرم برای نمونه ای با وزن ‪ 899‬گرم یا کمتر و با حساسیت‬
‫‪ 9.1‬گرم برای نمونه های با وزن بین ‪ 899‬تا ‪ 1999‬گرم‪.‬‬
‫کشاورزتنمونهت تهات تبایستیت تقبلت تازت تانبامت تآزمایشت تزرت تکیسهت تفایلونیت تیات تظرفت تسوبسته‬
‫ت‪.‬ت تفمومه‪:‬ت‬
‫‪9‬امین‬
‫نگهداری شونا تا رطوبت خوذ را از ذست ندهنا‪ .‬جدول ا‪.‬ا مقدار وزن مورذ نیاز برای‬
‫آزمایش را بر اساس بزرگترین قطر ذانه های نمونه نشان می زهد‪ .‬برای آزمایشات‬
‫مرسوم تعیین ذرصد رطوبت زر مصالو عبوری از الک شمار ‪ 90‬مقدار ‪ 199‬تا ‪899‬‬
‫گرم کافی است‪.‬‬
‫جدول ا ‪ .‬ا مینیمم جرم مورد نیاز نمونه برای تعیین میزان رطوبت‬
‫بزرگترین اندازه ذرات‬ ‫اندازه الک مطابق با اندازه‬ ‫مینیمم جرم خاک مرطوب مینیمم جرم خاک مرطوب‬
‫لوا‬ ‫مور> نیاز که به‬
‫ت‬
‫نزدیکترین ا >رمد گر>‬
‫می شو> (گرم)‬

‫‪20‬‬
‫رر‬
‫‪25‬‬
‫‪0‬‬
 ‫دانشگاه خلیج فارس ‪ -‬آزمایشگاه مکانیک خاک ~ تعیین میزان رطوبت‬

‫ووش انجام آزمایش‪:‬‬

‫ا‪ .‬با استفاده از ترازو جرم ظرف تمیز و خشک ه~ را تعیین کنیأ‪ .‬معمول ظرف نمونه‪،‬‬
‫فلزی است‪ .‬شماره ظرف و جرم آنرا در فرم داده ها بنویسیأ‪.‬‬

‫‪ . 2‬خاک مرطوب را در ظرف قرار أهید و با استفاده از ترازو جرم ظرف و نمونه درون‬
‫أن و>ء>~ را تعیین کنیأ‪.‬‬

‫‪ . 3‬ظرف و نمونه «وون آن را «ر گرمخانه بمک ت مک روز ( ‪ 2‬ا تا ‪ 6‬ا ساعت) در دمای گ‬
‫‪ 59‬لگ ‪ 09‬ا ا قرار «مید تا خشک شو«‪.‬‬
 ‫دانشگاه خلیج فارس ‪ -‬آزمایشگاه مکانیک خاک ~ تعیین میزان رطوبت‬

‫‪ . 9‬ظرف نمونه و نمونه حک حاوی آنرا از گرمخانه بیرون بیاورید و با ترازو آنها را‬
‫وزن کید ‪ 1‬ه«_ )‪.‬‬

‫که ‪ 0‬آ‬
‫زر ر‬
‫‪ - ~><،‬جرم آب ‪ 0‬رون خاک‬
‫و~ ‪ -‬جرم ذرات جامد خشک‬
‫_~ ‪ -‬جرم ظرف نمونه خالی‬
‫_‪ - ~><،‬جرم ظرف و نمونه‬
‫مرطوب _و~ ‪ -‬جرم ظرف و‬
‫نمونه خشک‬
‫مقاذیر میزان رطوبت خاک اغلب به نزذیکترین ا ‪ 9 .‬یا ا ذرصد مقدار اندازه گیری شده گرز می‬
‫شوذ‪ .‬مقاذیر میزان رطوبت ~ می توانأ از ‪ 9‬تا ‪ 1899‬ذرصد تغییر یابأ‪ .‬میزان رطوبت صفر بیانگر‬
‫خاک خشک می باشد‪ .‬یک مثال از خاک خشک می توانأ شن یا ماسه تمیز فزذیک سطح زمین زر‬
‫یک منطقه گرم و خشک باشد‪ .‬خاک زارای بزرگترین میزان رطوبت می توانأ خاک آلی باشد‪ .‬ذاذه‬
‫های میزان رطوبت اغلب با عمق زر گزارشات حفاری (لک حفاری ا ترسیم می شوذ‪.‬‬

‫خطا های معمول ‪:‬‬

‫خطا های آزمایشگاهی معمول زر این آزمایش عبارت است از‪ :‬ا‪ .‬ناذقیق بوذن یا‬
‫ذرست کا لیبره نبوذن ترازو‬
‫‪ . 8‬کاهش یافتن خاک بین اولین و ذومین وزن‬
‫کرذن ل‪ .‬کاهش رطوبت از نمونه قبل از اولین‬
‫وزن کرذن‬
‫‪ . 9‬اضافه شدن رطوبت به نمونه بعد از خشک کرذن یا قبل از ذومین وزن‬
‫کرذن ل‪ .‬ذمای فاذرست گرمنا نه‪ ،‬نمونه بسیار کوچک‪ ،‬یا جرم فاذرست‬
‫ظرف‬
‫‪ . 9‬نمونه قبل از رسیدن به جرم خشک ثابت‪ ،‬از گرمنا نه برذدشته شوذ‪.‬‬
‫•‪ .‬وزن کرذن نمونه خشک‪ ،‬هنگامی که هنوز زاغ است (برای ترازوی حساس به‬
‫ذماا‪.‬‬
 ‫دانشگاه خلیج فارس ‪ -‬آزمایشگاه مکانیک خاک ~ تعیین میزان رطوبت‬

‫‪) 79 . _ 3 ) 9‬أ ‪) 95 ) 9‬‬

‫‪_ 9 ( 9 _ 9278 92‬‬
‫‪ 97 _ 99 ). 9 • 53‬أ) ‪9‬‬
‫أ ‪ 3 ( ~ 95،2‬لما ‪ 5‬أ~‬
 ‫دانشگاه خلیج فارس ‪ -‬آزمایشگاه مکانیک خاک ~ گرانی مخصوص‬

‫أزهاینی دوم‬

‫گ انی منمرمر (للف ‪ 8‬لل ءأ)أءء)ا)‬

‫گرانی مخصوص ذرات جامد <~ ی لأ)«لل« ل) ها«)~ « ‪ 8‬أ««م ل ‪ :‬این نمه گرانی مخصوص‬
‫و طرز اندازت ‪ 0‬تگیری آن زر این بغش تشریر خواهأ شد‪ .‬گرانی مخصوص ذرات جامد >~ یک‬
‫پارامتر بدون بعد است که ذانسیته (ل)أ< ‪ 58‬ل) ذرات خاک >« را به ذانسیته آب >‪ «>،‬مرتبط می‬
‫کند یعنی >‪«>،‬ا>«تت>~‪ .‬ذانسیته ذرات خاک >« به صورت جرم ذرات خشک زر هوا >~ زر‬
‫ذمای مشنص تقسیم بر حعم ذرات جامد >~ زر همان ذما تعریف می شوذ یعنی >~ا>~تت>«‪.‬‬
‫آزمایش گرانی مخصوصی که زر این بغش تشریر می شوذ برای ذرات خاکی قابل استفاذ ‪ 0‬است که‬
‫از الک شمار ‪ 90‬استاندارذ ‪.‬ل‪ ~.‬عبور می کنند (ماسه‪ ،‬لی و ذرات هم ساین رس)‪.‬‬

‫وسه یبی مورد ثیه ژ‪( .‬شکلن أ~ ‪) 2‬‬

‫ا‪ .‬بیکنومتر (با حد!قل ‪ 500‬میلی لیتر حجم) ‪. 2‬‬
‫«ماسنخ با درجه بندی گ ‪0 ~ 59‬‬
‫‪ 0 . 3‬زازو با دقت أ ‪ 0.0‬گر»‬
‫‪ . 9‬آب مقکلر‬
‫‪. . 5‬بمب خل‬
‫)‪ .‬ظروف تبخیر‬
‫(‪ .‬گرمخانه‬

‫ووش ائجام آزمایش‪:‬‬

‫روش انجام آزمایش برای تعیین گرانی مخصوص ذرات جامد و~ با استفاذه از پیکنومتر استاندارذ‬
‫‪ 8 ~~ 5 ) 52‬مه لط ل ‪« 2‬ل ‪)« 8‬ل به صورت زیر است‪:‬‬
‫ا‪ .‬تخاک ترا تبا تالکت شمارهت ‪ 9‬تالک تکنیأ‪.‬ت فقطت ذراتت گذرندهت تازت الکت شمارهت ‪ 9‬ت(برت اساس‬
‫استاندارذت ت‪.‬ل‪)~.‬ت تمیت تتواننات تبرایت تاینت تآزمایشت تاستفاذهت تشونا‪.‬ت تزرت تبعضیت تمواتوت تقطر‬
‫پیکنومتر‪ ،‬بزرگترین اندازه ذرات قابل آزمایش را مشخص خواهأ کرذ‪.‬‬
 ‫دانشگاه خلیج فارس ‪ -‬آزمایشگاه مکانیک خاک ~ گرانی‬
‫مخصوص‬

‫‪ . 8‬نمونه خاک مورذ آزمایش می توانأ بصورت خشک شد ‪ 0‬زر گرمخانه _ ‪ 9‬أل_» ‪798‬‬
‫« یا زر رطوبت طبیعی باشد به صورت زیر‪:‬‬
‫الف‪ .‬خا~ خشک شده ذرگرمخانه کا ‪ 9‬أ)کا» ‪ .« 798‬اکثرا برای خاکهای ذانه ای از نمونه‬
‫های خشک شد ‪ 0‬زر گرمخانه استفاذ ‪ 0‬می شوذ‪ .‬حدوذ ‪ 199‬گرم خاک خشک شد ‪ 0‬زر‬
‫گرمخانه بایستی برای آزمایش گرانی مخصوص استفاذ ‪ 0‬شوذ‪ .‬بعد از آنکه جرم ذرات جامد‬
‫خشک خاک >~ تعیین شد‪ ،‬خاک بایستی حداقل ‪ 18‬ساعت زر آب مقکلر خیساند ‪ 0‬شوذ‪.‬‬
‫ب‪ .‬میزان رطوبت طبیعی ) ‪) 9 ) ~ 9 ) 9 ) «« 8 ) 98‬کا)ط~ ‪ .‬برای رسها و خاکهای‬
‫ذیگر که بر اثر خشک شدن زر گرمخانه تغییر می کنند‪ ،‬خاک می توانأ زر رطوبت طبیعی‬
‫خوذ آزمایش شوذ‪ .‬زر این حالت جرم خشک ذرات جامد خاک >~ زر انتهای آزمایش با‬
‫ریختن محتویات پیکنومتر ذرون ظرفی سرباز(که آب آن بخار شوذ) و سپس خشک کرذن‬
‫آن زر گرمخانه با ذمای ‪ 19‬ا ذرجه تعیین خواهأ شد‪ .‬خاک مرطوب کافی بایستی استفاذ ‪0‬‬
‫شوذ به نحوی که بعد از خشک شدن زر گرمخانه‪ ،‬جرمی حدوذ ‪ 9‬ل تا ‪ 199‬گرم از خاک‬
‫باقی بماند‪.‬‬
‫زر آزمایشگا ‪ 0‬می تو انید به روشی که زر شکل ‪ 8.8‬توضیر ذاذ ‪ 0‬شد ‪ ، 0‬نمونه را تهیه‬
‫کنیأ‪.‬‬
 ‫دانشگاه خلیج فارس ‪ -‬آزمایشگاه مکانیک خاک ~ گرانی مخصوص‬

‫اک‪ .‬متدار ‪ 50‬تا ‪ ( 00‬کرم خا~‬

‫آما>‪ .‬کید‪.‬‬

‫ب‪ .‬خاکهای کلوخه شد ‪ 0‬را خر>‬

‫کید‪.‬‬

‫ج‪ .‬با افزو ‪ 0‬ن آب مقکلر خاک را بصورت خمیر ‪ 0‬رآور ‪ 0‬ید و‬

‫بگذ ارید ‪ 0 19‬قیقه خیس بخور ‪ . 0‬شکل ‪8.8‬‬

‫نحو ‪ 0‬آما ‪ 00‬کر ‪ 0‬ن نمونه برای تست ‪ 0‬ر‬

‫آزمایشگا ‪0‬‬
 ‫دانشگاه خلیج فارس ‪ -‬آزمایشگاه مکانیک خاک ~ گرانی‬
‫مخصوص‬

‫ل‪ .‬برای تعیین گرانی مخصوص خاک از پیکنومتر استفاذه می شوذ‪ .‬پیکنومتر می توانأ یک‬
‫فلسک حجمی ‪ 9 )( 957‬أ ‪~ 9 ) 2‬لا« ‪ 7‬یا یک بعلری ذرپوش زار ‪«))( 9‬کا _ ‪929‬‬
‫م م«) ‪ 5‬که‬
‫زارای نشان برای کالیبراسیون و با حجم حداقل ‪ 199‬میلی لیتر باشد‪ .‬یک پیکنومتر تمیز و‬
‫خشکت تبات تآبت تمقکلرت تتات تعلمتت تکالیبراسیونت تپرت تمیت تشوذ‪.‬ت تاینت تنکتهت تمهمت تاستت تکهت تبیرون‬
‫پیکنومتر و ذاخل ساقه آن (بالی علمت کالیبراسیون ا تمیز و خشک باشد‪ .‬بعلوه فبایستی‬
‫هیچ حباب موایی زر آب مقکلر موجوز باشد (پمپ خل م~لم ~لل ‪ 799‬می توانأ برای از‬
‫بین برذن حبا بهای هوا استفاذه شوذا‪ .‬با ترازو جرم پیکنومتر پرشاه با آب مقکلر و ذمای آن‬
‫را اندازه بگیریا (و~ا (شکل ل‪ 8 .‬ا‪.‬‬

‫ب‪ .‬پیکنومتر را با آب مقکلر پر‬ ‫الف‪ .‬پیکنومتر خالی را‬

‫کنیأ‪.‬‬ ‫وزن کنیأ‪.‬‬

‫ذ‪ .‬پیکنومتر و آب مقکلر را وزن‬ ‫ج‪ 0 .‬مای پیکنومتر و آب مقکلر را انداز‪.‬‬

‫کنیأ‪.‬‬ ‫بگیریا‪.‬‬
‫شکل ‪ 2.3‬انداز‪ .‬گیری جرم و ذمای پیکنومتر‬

‫‪ . 9‬پیکنومتر را طوری خالی کنیأ که یک چهارم آن پر باشد (شکل _‪)_.‬‬

 ‫دانشگاه خلیج فارس ‪ -‬آزمایشگاه مکانیک خاک ~ گرانی‬
‫مخصوص‬

‫شکل ل‪.‬ل پیکنومتر را طوری خالی کنیأ تا ربع آن پر باشد‪.‬‬

‫ل‪ .‬خمیر خاک را زر پیکنومتر بریز ید و آنرا تا نیمه پر از آب مقکلر کنیأ بطوری که تمام‬
‫ذرات خاک زر آب مقکلر غوطه ور شونا‪( .‬شکل ‪)_. 9‬‬
 ‫دانشگاه خلیج فارس ‪ -‬آزمایشگاه مکانیک خاک ~ گرانی مخصوص‬

‫الف‪ .‬خمیر خاک را درون پیکنومتر بریز‬

‫ید‪.‬‬

‫ب‪ .‬آنقدر آب مقکلر اضافه کنیأ تا تمام ذرات خاک غوطه ور شونا (تقریبا تا نیمه حجم آن)‬

‫شکل ‪. 9‬ل ریختن خاک درون‬

‫پیکنومتر‬

‫‪ . 9‬با استفاذه از پمپ خل همه حبا بهای هوا را از خاک خارج کنیأ‪ .‬پمپ خل بایستی حدوذ‬
‫‪ _ 9‬ذقیقه برای خاکهای ذانه ای استفاذه شوذ اما وسهای خپلی پلستیک ممکن است ‪9‬‬
‫تا ‪ 9‬ساعت زمان نیاز ذاشته باشنا (شکل ل‪)_.‬‬
 ‫دانشگاه خلیج فارس ‪ -‬آزمایشگاه مکانیک خاک ~ گرانی مخصوص‬

‫الف‪ .‬شیلنگ خل را محکم کنیأ‪.‬‬

‫‪30‬‬ ‫>‪(5‬‬ ‫‪.‬‬

‫>‬

‫‪.‬‬

‫‪3.5‬‬
 ‫دانشگاه خلیج فارس ‪ -‬آزمایشگاه مکانیک خاک ~ گرانی‬
‫مخصوص‬

‫•‪ .‬بعد از اینکه حبا بهای هوا خارج شدنأ‪ ،‬پیکنومتر را با آب مقکلر تا علمت کالیبراسیون‬
‫پر کنیأ‪ .‬یک بار ذیگر با پمپ خل تحبا بهای احتمالی هوا را خارج کنیأ‪ .‬ذوبا ره این‬
‫نکته مهم است که بیرون پیکنومتر و ذاخل ساقه آن (بالی علمت کالیبراسیون ا تمیز و‬
‫خشک باشد (شکل ‪. 9‬لا‬

‫شکل ‪ 7.6‬پر کرذن پیکنومتر با آب مقکلر تا علمت‬

‫کالیبراسیون‬

‫‪ . 9‬با ترازو پیکنومترپرشده از آب مقکلر و خاک را وزن کنیأ (و~ا(شکل ‪..‬لا‪.‬‬

 ‫دانشگاه خلیج فارس ‪ -‬آزمایشگاه مکانیک خاک ~ گرانی‬
‫مخصوص‬

‫شکل ‪ 7.7‬وزن کرذن پیکنومتر حاوی آب و‬

‫خاک‬

‫‪ . 9‬ذمای آب مقکلر استفاذ ‪ 0‬شد ‪ 0‬زر مرا حل قبل بایستی یکسان باشد‪ .‬ذمای آب مقکلر‬
‫بایستی یاذذاشت شوذ‪ .‬این ذما برای تعیین فاکتورتصحیر ‪ 7‬بکار خواهأ رفت‪.‬‬
‫‪ . 19‬مخلوط خاک و آب مقکلر را زر ظرف تبخیر بریز ید (با آب مقکلر تمام خاک ذرون‬
‫پیکنومتر را زر ظرف تبخیر بریز ید) و برای بدست آورذن جرم ذارت خشک خاک‬
‫آنرا ذرون گرمخانه بگذار ید‪( .‬شکل ‪.)_. 9‬‬
 ‫دانشگاه خلیج فارس ‪ -‬آزمایشگاه مکانیک خاک ~ گرانی مخصوص‬

‫ب‪ .‬با آب مقکلر خاکهای ‪ 0‬رون پیکنومتر را شسته و ‪ 0‬ر ظرف‬

‫تبخیر بریز ید‪.‬‬

‫ج‪ .‬ظرف تبخیر را درون گروفی از«‬

‫بی ی زاررر‬
‫شکل ‪. 9‬ل خالی کردن پیکنومتر و گذاشتن خاک در گرمخانه‬
 ‫دانشگاه خلیج فارس ‪ -‬آزمایشگاه مکانیک خاک ~ گرانی‬
‫مخصوص‬

‫محاسپات‪:‬‬
‫گرانی منصوص ذارت جامد خاک و~ زر ذمای ‪ 89‬ذرجه سانتیگراذ به صورت زیر تعریف می‬
‫شوذ‪:‬‬
‫م‬ ‫‪«. 7 ). 17‬‬ ‫‪7 ). 7‬‬
‫~ ~ ~ ~~ ~ ‪~ ~-‬‬
‫ر«‬ ‫و) ‪ 7 ). ~ 7 )> - 7‬ر«‬
‫و~ ‪ -‬جرم ذرات جامد خشک خاک‪ ،‬گرم‬
‫»~ ‪ -‬جرم پیکنومتر پر شده با آب مقکلر‪ ،‬گرم‬
‫و~ ‪ -‬جرم پیکنومتر پر شده با آب مقکلر و خاک‪،‬‬
‫گرم و~ ‪ -‬حبم ذارت جامد خاک‪. 9 ~~ ،‬‬
‫‪ - 7‬ضریب تمیر بر اساس جرم حبس آب >‪ «>،‬زر ‪ 89‬ذرجه سانتیگراذ‪ .‬مقاذیر ‪ 7‬زر جدول ا ‪8 .‬‬
‫آمده است‪ .‬مقاذیر ذمای جدول‪ ،‬ذمای آب مقکلر ذرون پیکنومتر می باشد‪.‬‬
‫بدلیل اینکه آزمایش گرانی منصوص زمان و کار زیاذی صرف می کند‪ ،‬آزمایش معمول تفقط زر‬
‫یک یا ذو نمونه خاک برای یک پروژ ‪ 0‬انبام می شوذ‪ .‬سپس گرانی منصوص ساسبه شد ‪ 0‬برای‬
‫سایی نمونه ها بکار می روز‪ .‬زر بسیاری از پروژ ‪ 0‬ها ببای انبام آزمایش گرانی منصوص مقاذیر‬
‫فرضی گرانی منصوص به کار می روز‪ .‬بدلیل اینکه کوار تز کانی غالب خاکها می باشد‪ ،‬گرانی‬
‫منصوص خاکهای غیر آلی اغلب ل ‪ 8.9‬فرض می شوذ‪ .‬برای رسها گرانی منصوص اغلب •‪8 .‬‬
‫فرض می شوذ چون ذرات رس مثل مونت موریلونیت و ایلیت گرانی منصوص کمی بیشتری ذارند‪.‬‬

‫جدول ‪ 2.1‬فریب تمحیر دا‬

‫ذما‪ ،‬ذرجه ساتنیثراذ‬ ‫فریب تمحیر دا‬
‫‪16‬‬ ‫‪1.0007‬‬
‫‪18‬‬ ‫‪1 ~ 0005‬‬
‫‪20‬‬ ‫‪1.0000‬‬
‫‪22‬‬ ‫‪0.9996‬‬
‫‪25‬‬ ‫‪0 ~ 9991‬‬
‫یر‬ ‫ی و~~ ر‬
‫‪28‬‬ ‫‪0 ~ 9980‬‬
‫‪30‬‬ ‫‪0 ~ 9974‬‬
 ‫دانشگاه خلیج فارس ‪ -‬آزمایشگاه مکانیک خاک ~ گرانی‬
‫مخصوص‬

‫حطاهای معمول‪:‬‬
‫خطا های مرسوم زر این آزمایش عبارتنا از‪:‬‬
‫ا‪ .‬وزنهای غیرذقیق پیکنومتر و متویات آن (مثل تمیز نبوذن پیکنومترا‬
‫‪ . 8‬رطوبت بیرون پیکنومتر یا ذرون کرذن آن‬
‫ل‪ .‬هللی سطح آب با علمت روی کرذن پیکنومتر هم تراز‬
‫فباشد‪ . 9 .‬استفاذه از آب لوله یا آب ذیگری که مقکلر فباشد‪.‬‬
‫ل‪ .‬خارج فکرذن حبا بهای هوا از ذرون نمونه خاک بصورت کامل‪ .‬این خطا جدی ترین‬
‫خطاست و باعث کم شدن مقدار ساسبه شده گرانی منصوص خواهأ شد‪.‬‬
‫‪ . 9‬رطوبت جذب کرذن نمونه خشک شده زر گرمنا نه قبل از وزن‬
‫کرذن آن‪ .• .‬کاهش مصالح خاک از نمونه خشک شده زر گرمنا نه‪.‬‬

‫مسئله ذیگر زر مورذ آزمایش با خاکهای آلی است که زر بالی پیکنومتر غوطه ور می شونا‪.‬‬
‫خاکهای آلی غوطه ور شده باعث می شونا که پر کرذن ذقیق پیکنومتر تا علمت کالیبراسیون بسیار‬
‫مشکل شوذ‪ .‬مقدار گرانی منصوص خاک بایستی تا نزذیکترین ‪ 9.91‬مقدار گرز شوذ‪.‬‬
 ‫دانشگاه خلیج فارس ‪ -‬آزمایشگاه مکانیک خاک ~ گرانی‬
‫مخصوص‬

‫نمونه فرم پر شد ‪ 0‬آزماش چگالی‬

‫مخمرمر‬
‫‪. 1106.01‬ه د ء(‬ ‫‪.‬ء(( ‪ 9‬لمه فی ء»أ(«) ‪»:‬هه» ط ه(‬
‫‪7‬‬

‫»(أ ‪5 ) » 51‬‬
‫«»« ‪ 7‬ا»)‬

‫»ءط حاء ء»ءذ»)«ه«‬ ‫«‬ ‫‪9‬‬ ‫‪7‬‬ ‫ل‬

‫(‪ )_.‬ه««_ ءءءنه)»ه«‬ ‫‪103.6‬‬ ‫‪ 04.8‬أ‬ ‫‪( 05.9‬‬ ‫‪( 01.3‬‬

‫‪ 1‬ی‪( )-‬أه» ~ » ء»«نه)«ه«‬ ‫‪2 ( 4.3‬‬ ‫‪( 6 (. 3‬‬ ‫(‪203 .‬‬ ‫‪( 52.4‬‬

‫ا‪.‬ل( ‪. - -«. -‬أ ‪(» ) 8‬أ ‪ 1‬ه» ‪54‬‬ ‫(‪1 ( 0 .‬‬ ‫‪62.5‬‬ ‫‪97.2‬‬ ‫(‪51 .‬‬

‫«»»_‬

‫»(أ( ‪ 4 » 5‬ه ءحا‬

‫‪( 751‬ط)‬

‫(م)اا) »محا«< « »ء)ءده ه»ءلم ‪54‬‬ ‫(‪676 .‬‬ ‫(‪676 .‬‬ ‫‪676.7‬‬ ‫‪6 ( 6،7‬‬

‫د»») ‪8‬‬

‫اول() اذه« » »ء)«‪ -‬ه »»ءء_ ‪« 5‬ءل‬ ‫(‪745 .‬‬ ‫‪716.3‬‬ ‫~‪797 .‬‬ ‫‪( 08.9‬‬

‫‪9‬‬

‫‪« 1‬أ) ء«»ءه»ءم__‬ ‫‪24‬‬ ‫‪24‬‬ ‫‪24‬‬ ‫‪24‬‬

‫ء( ‪ 7 » 1‬ء»« ‪» ).‬ه)ء« ‪ 4‬ءه‬ ‫‪0.9991‬‬ ‫‪0.9991‬‬ ‫( ‪0.999‬‬ ‫( ‪0.999‬‬

‫أءءی«»«‬

‫ه ءهالمه» ‪ 4‬ه‬

‫ل»«_«»»» ‪ 15‬ء)‬

‫» ‪ 5‬أ( ‪54 » 5‬‬ ‫‪2.65‬‬ ‫‪2.73‬‬ ‫ل ‪5.6‬‬ ‫‪2 .( 0‬‬

‫ل)ز»»_ ءدلذءءم ‪5‬‬

‫‪ 6 _» 8 ».‬ذ ءممه «««_ »ه ‪» 4‬ءأ(»«‬

‫(ل ‪:‬ء) ‪85‬‬

 ‫دانشگاه خلیج فارس ‪ -‬آزمایشگاه مکانیک خاک ~ گرانی‬
‫مخصوص‬

‫فرم محاسبه گرانی مخمرمر‬

‫ه لشاه ‪ 49‬ه ه)~»«ل ءه أءءه ‪ 9‬ءط) ءه ‪ 4‬ء«ء ‪ 90‬ه ه أ)»لمعه ءله~‬
‫وررر ررر‬
‫~رر ر‪.‬بر‬
‫عا»‬
‫‪5‬‬

‫«(‪:‬اه»)ه »ه» ‪7‬‬

‫ا»)‬

‫»»ط~دء »ءا«نه ءءه« ا>‪)-‬‬

‫»»«‪»» .‬ءنه ءاه‪ ) 81 «( ،‬اذه‬

‫ه «( » »ء ‪ 6‬نه ء»ه‪)>( ،‬ا(~‬

‫مه_ ‪ )~. -‬ه(ناه ه)ه »««) ‪6‬‬

‫ه ط أ ‪ 1‬ه«) ‪ 5‬ء~‬
‫‪))( 751‬‬
 ‫دانشگاه خلیج فارس ‪ -‬آزمایشگاه مکانیک خاک ~ آنا لیز‬
‫الک‬

‫توزیع ذاته های بزرگتر از ل‪ 9.9 .‬میلیمتر (الک شماره ‪ 1899‬با آزمایش الک و توزیع ذاته های‬
‫ویزتر از ل‪.‬ت ‪ 9.9‬تمیلیمتر با آزمایش رسوب منبی (آنا لیز هیدرومتری ا انبام می شوذ‪ .‬الک های‬
‫استاندارذ برای جدا کرذن ذاته های خاک به اندازه های متفاوت بکار می روند‪ .‬آنا لیز الک روی‬
‫ذاته های خشک خاک که ابعاذ آنها از الک استاندارذت ‪ 899‬تبزرگتر است (مثل ماسه‪ ،‬شن و قلوه‬
‫سنگ ا بکار می روز‪.‬‬
‫الکها با ذو روش متفاوت شناخته می شونا‪ .‬الک های با سور اخهای بزرگ بر اساس اندازه سوراخ‬
‫آنها بر حسب اینچ فامگذاری می شونا (مثل الک ‪ 8‬أ» ‪ 8 ، 9‬أ»ل‪ 8 ،‬أ» ‪ 8،8‬أ»ا‪ 8 ،‬أ» ‪~ 9‬ل‪8 ،‬‬
‫أ» ‪~ 9‬لا‪ .‬برای مثال الک ‪ 8‬أ» ‪ 9‬استاندارذ ‪.‬ل‪ ~.‬زارای سور اخهای مربعی به عرض ‪ 9‬اینچ (‬
‫‪ 199‬میلیمترا می باشد‪.‬‬
‫روش ذوم فامگذاری الکها بر اساس شماره الک استاندارذ ‪.‬ل‪ ~.‬است‪ .‬این فامگذاری برای الکهای‬
‫ویزتر بکار می روز و بیانگر تعداذ سوراخ زر هر اینچ است‪ .‬برای مثال الک شماره ‪ 9‬زارای ‪9‬‬
‫سوراخ زر هر اینچ با عرض ‪ 9 . 19‬اینچ (ل‪ 9 . .‬میلیمترا است‪ .‬اشتباه مرسوم این است که فکر‬
‫کنیم که مثل الک شماره ‪ 9‬زارای سور اخهای با عرض ل ‪ 9.8‬اینچ است (یعنی ا تقسیم بر ‪ 19‬اما‬
‫بدلیل شبکه سیمی‪ ،‬سوراخها عمل تکمتر از ل ت‪ 9.8‬تاینچ خواهنا بوز‪ .‬زر جدول ا ‪.‬ل تزیر الکهای‬
‫آزمایش اندازه سور اخهای آنها آمده است‪ .‬شکل ا ‪.‬ل نیز نمونه ای از الکها را نشان می‬
‫افجام‪.‬ل‪ ~.‬و‬ ‫ووش‬
‫استاندارذ‬
‫اولین مرحله آزمایش مخلوط کردن نمونه خاک است‪ .‬نمونه خاک سپس به سه قسمت تقسیم‬ ‫ا«‬
‫زهد‪.‬‬
‫شده و به صورت زیر بکار می روز‪:‬‬
‫~ الف‪ .‬اولین قسمت خاک زر ظرف سوبسته که زر مقابل تغییر رطوبت مقاوم‬
‫است وینته شده و برای آزمایشات هیدرومتری و حدوذ اتوبرگ نگهداری می‬
‫شوذ‪( .‬زر آزمایشگاه اگر ظرف مناسب زر ذسترس نیست می تو انید نمونه‬
‫خاک را زر یک نایلون بریز ید و زر نایلون را ببندید به نوی که هیچ رطوبتی‬
‫‪ 8 .‬هه) ‪ 116‬أ _ ء ‪ 8‬لکا ‪ 888‬کا )ه) ‪» 8‬ل ‪ 9‬ل (‬
‫از نمونه خارج نشوذ و آنرا زر ملی برای انبام آزمایشات هیدورمتری و حدوذ‬
‫‪ 97 : 9‬ل‬
‫اتوبرگ نگهدار یدا‪.‬‬
‫~ ب‪ .‬قسمت ذوم نمونه خاک برای آزمایش میزان رطوبت بکار می روز (آزمایش اول‬
‫ا‪.‬‬
 ‫دانشگاه خلیج فارس ‪ -‬آزمایشگاه مکانیک خاک ~ آنا لیز‬
‫الک‬

‫~ ج« قسمت سوم نمونه خاک برای آزمایش آنا لیز الک بکار می روز‪ .‬زر این‬
‫آزمایش خاک کافی بایستی به کار روز به خوی که آنا لیز با حدوذ ‪ 99‬ل گرم‬
‫خاک خشک انبام شوذ‪ .‬هنگامی که خاک زارای شن ذرشت ذانه یا قلو ‪ 0‬سنگ‬
‫باشد‪ ،‬جرم زیاذتری از خاک بایستی مطابق جدول زیر به کار روز‪:‬‬

‫قملر‬
‫بزرعترین ذانه‬
‫(~ ‪_. ) 19‬أ‬
‫‪) 25.4 ~( 314‬‬
‫_أ ‪1‬‬
‫(~ ‪_ ) 38.1‬أ‬
‫‪) 50.8 ~( 1.5‬‬
‫_أ ‪~( 2‬‬
‫‪_ ) 76.2‬أ ‪~ 3‬‬
 ‫دانشگاه خلیج فارس ‪ -‬آزمایشگاه مکانیک خاک ~ آنا لیز‬
‫الک‬

‫شکل (‪ 3 .‬الکهای آزمایشگاهی‪ .‬از راست به چپ الک (__» ‪. ) 9.5‬أ» ‪ 8‬ا ‪ ، 3‬شمار؟ ‪ ( 0‬ا~»‬
‫‪ 2‬ا‪ ،‬شمار؟ ‪ ~_( ) 250 » 40‬و الک شمار؟ ‪ 200‬ا_~» ‪ 750‬ا و انداز؟ های نمونه ذرات خاک‬
‫ااز راست به چپ ا‪ :‬شن متوسط‪ ،‬شن نرم‪ ،‬ماسه ذرشت متوسط‪ ،‬لی و رس خشک‬

‫‪ 8‬ت» بهتر است خاک مرطوبت مورذ آزمایش رویت الک شمارهت ‪ 899‬تشسته شوذ تا همه‬
‫ویزذانه های آن (رس و لی ا جدا شونا‪ .‬الکهای مخصوصت ‪ 899‬تبا کرذن بلند برای‬
‫شستن خاک موجوز است‪ .‬برای نرم شدن بیشتر خاک چسبنده می توان خاک را روی‬
‫الک ‪ 899‬ریخت و اجازه ذاذ تا یک شب زر آب مقکلر خیس بخورذ‪ .‬سپس خاک تر‬
‫مانده روی الکت ‪ 899‬ترا ذورن یک ظرف تبخیر ریخت تا خشک شوذ و سپس آنرا‬
‫ذرون گرمخانه قرار ذاذ‪ .‬اما برای راحتی کار می توان خاک مرطوب را بدون شستن‬
‫ذرون گرمخانه با ذمای ‪ 19‬ا ذرجه قرار ذاذ تا کامل خشک شوذ و خطای نشستن نمونه‬
‫می توانأ قابل صرفنظر کرذن باشد‪.‬‬
‫ل» جرم خاک خشک شده زر گرمخانه را با ترازو بدقت وزن کنیأ‪ .‬با کم کرذن جرم ظرف‬
‫خالی نمونه‪ ،‬جرم نمونه خاک خشک بدست خواهأ آمد‪.‬‬
 ‫دانشگاه خلیج فارس ‪ -‬آزمایشگاه مکانیک خاک ~ آنا لیز‬
‫الک‬

‫‪ » 9‬اگر ذارت خاک بصورت کلوخه زر آمده اند آنها را با هاون خرذ کنیأ‪.‬‬
‫ل» یک سری الک خشک و تمیز آماذه کنیأ‪ .‬الکهای زارای سور اخهای بزرگتر (شماره‬
‫های کوچکترا بالتر از الکهای با سور اخهای ویزتر (شماره های بزرگترا قرار خواهنا‬
‫کرفت‪ .‬آخرین (ویزترین ا الک‪ ،‬الک شماره ‪ 899‬است که زر زیر تمام الکها قرار می‬
‫گیرذ و زیر آن یک ظرفت ‪ 98‬تم برای جمع آوری خاک عبوری از الکت ‪ 899‬گذاشته‬
‫می شوذ‪( .‬الکهای شماره ‪ 9‬و ‪ 899‬بایستی حتما موجوز باشندا‪.‬‬
‫‪ » 9‬مطمئن شوید که الکها تمیز هستنا‪ .‬اگر ذرات خاک ذرون سوراخها گیر کرذه اند با‬
‫استفاذه از برس آنها را تمیز کنیأ‪.‬‬
 ‫دانشگاه خلیج فارس ‪ -‬آزمایشگاه مکانیک خاک ~ آنا لیز‬
‫الک‬

‫‪ ».‬همه الکها و ظرف زیر الکها ‪ 98‬م را جداگانه وزن کرذه و یاذذاشت کنیأ‪ .‬سپس الکها را‬
‫روی هم سوار کنیأ‪.‬‬
 ‫دانشگاه خلیج فارس ‪ -‬آزمایشگاه مکانیک خاک ~ آنا لیز‬
‫الک‬

‫‪ » 9‬خاک خشک را روی بالترین الک بریز ید و سپس الکها را تکان ذهید‪ .‬لرزاندن الکها‬
‫می توانأ با ذست یا با لرزاننده مکانیکی ‪ 89‬أ ‪ 5897‬ا ‪ 99‬أ ‪ ~ 99898‬انبام شوذ‪ .‬اگر با‬
‫لرزاننده مکانیکی کار می کنیأ غالبا لا ذقیقه لرزاندن الکها کافی است‪.‬‬
‫‪:‬‬
‫‪ » 9‬پس از لرزاندن کافی الکها‪ ،‬جرم هر الک به اضافه خاک مانده روی آنرا وزن کنیأ‪.‬‬
‫(«‬
‫وزن ظرف و خاک عبوری از تمام الکها (ظرف زیر الکهاا را نیز وزن کنیأ‪.‬‬

‫‪«8.‬‬

‫‪.‬‬
‫)‬ ‫(‬ ‫_«‬
‫‪.‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪«9‬‬
‫_‬ ‫_‬ ‫_‬

‫~‬ ‫~‬ ‫>‬

‫‪.‬‬

‫(‬
‫‪.‬‬ ‫)‬
‫_‪_9_9‬‬ ‫‪«5‬‬
‫‪_ 9 _ 9 _ 99‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪7‬‬ ‫~‬ ‫(( ‪~ 9‬‬
‫حطاهای ‪.‬‬
‫معمول‪:‬‬
‫ا« جد انکرذن کلوخه ها و یا ‪.‬‬
‫خرذ فکرذن‬
‫آنها ‪ « 8‬کاهش خاک هنگام آزمایش‬ ‫«‬
‫_« زیاذ پر شدن الکها یا سرریز شدن خاک از روی‬
‫‪ .‬آنها (‪ « 9‬صدمه ذیدن یا پار ‪ 0‬شد ‪ 0‬الکها‬
‫ل« تکان فداذن کافی الکها‬
‫خطای مرسوم ذیگر مربوط به خرذ کرذن کلوخه های خاک با هاون می باشد‪ .‬زر بعضی خاکها‬
‫جنس ذانه های خاک ممکن است نرم باشد و با کوبیدن آنها ذارت خاک خرذ شونا‪ .‬برای کم کرذن‬
‫چنین خطایی بهتر است نمونه خاک قبل از آزمایش با الک ‪ 899‬شسته شوذ و سپس از لرزانند ‪0‬‬
‫مکانیکی برای لرزاندن الکها استفاذ ‪ 0‬شوذ‪.‬‬

‫)‪.‬‬
‫‪«.‬‬
‫‪:‬‬
‫~‬ ‫‪«9‬‬
‫‪:‬‬
 ‫دانشگاه خلیج فارس ‪ -‬آزمایشگاه مکانیک خاک ~ آنا لیز‬
‫الک‬

‫~ل (‪ .‬فرم زیر نمونه فرم پر شد ‪ 0‬آزماش آنا لیز الک می باشد‪ .‬محنی ‪ 0010‬بدی نیز ‪ 0‬ر ا ‪ 0‬امه‬
‫رسم‬
‫شده‬
‫است‪.‬‬

‫(»د ‪. 2‬ه ء »‬
‫‪81‬‬

‫ا»ءد»»أءء»« (أ ‪ « 5‬ءا()) ‪5‬‬

‫««ه»»د ~ ‪ 9‬ا«)‬
‫‪ 7‬د‪ 8 .‬ه ءد»ء»» ‪9‬‬ ‫د‪_«««: ( 389 .‬‬ ‫ء‪ ) 7.1 : ( 285 .‬د«د_ ~(‬
‫»عا» ‪7‬‬ ‫ء»ل‬ ‫ا»‪:‬ء‪:‬د(‬
‫‪ 4‬ل ‪ 9‬أ ‪~~ 8‬گ ‪.‬کا ‪ 9 ) 1 ،) 19 21‬کل ‪ 1‬لأ) ‪ 88‬ل ل ‪) 9‬گ ‪ 27921 8‬کا ‪ 9‬ط ‪( 8‬أ ‪89‬‬
‫‪ )) 19‬گ ‪ 988 9‬ألل ر_ («)‬

‫گ‪_.‬گ گ‬
‫‪(( 6 ~ 5‬ا ‪ ) 7 «<.‬ء»ءأ« ‪ «». 255‬ده ا»دأ«ء»»‬
‫ه»» ( ‪ 87‬أ_ کاا ‪ 2‬أ)ا ‪ 92‬کل ‪ 8‬لکا ل) ‪ 9 ) 99‬گ ‪888 9‬‬
‫(أه» ~( ‪1 : » 4‬‬
‫_‬

‫ل‬ ‫‪ 8‬أ ‪ 8‬ل( ‪9 8218‬‬

‫‪ 9‬أ~گا (ی)‬

‫م رع روم زررور‬
‫تتتء‬ ‫‪.‬هتتت‬ ‫وور‪ -‬ه« ‪ 5‬ذ» ‪ 2‬ه‬
‫ء«ء‪5‬‬
‫ذتت‬ ‫ه‪0‬ه ‪~.‬‬
‫~‬
‫‪».‬أ‪2‬‬
‫>‬ ‫~‬
‫‪»«.‬ذ ‪0‬‬ ‫‪93.9‬‬
‫(ا(‬ ‫• رم‬
‫( ~ر ~‬ ‫‪ 4.9‬ل(‬
‫‪1‬‬ ‫م ررر‬
‫‪».‬أ ‪0‬‬
‫«ا(‬ ‫‪( 62.2‬‬
‫‪«.‬ز‪،‬د‬ ‫‪( 50.7‬‬
‫ا(تت تت~‬ ‫‪( 42.2‬‬
‫‪«.‬أ>‬
‫»اا‬ ‫‪( 72.8‬‬
‫یا ‪.‬ه ل‬ ‫‪47.8‬‬
‫‪ 10‬تت‪.‬ه‬ ‫‪29.6‬‬
‫‪20 8‬‬ ‫‪35.9‬‬
‫‪.‬ه ‪0 8‬‬ ‫‪0.1‬‬
‫یا ‪.‬ه ل‬
‫‪ 60‬تت‪.‬ه‬ ‫‪: 11 ( 6.0‬م) ‪1‬‬
‫«‪.‬د« ‪):‬ءءذ«‬ ‫‪: 1 ( 15.9‬د»م ء ‪( 5‬ءدأ«ءء» ء»أء» ‪171‬‬
‫ا()‬ ‫»«»»» ‪7‬‬
‫‪. 100‬ه‬
‫‪17‬‬
‫‪. 200‬ه‬
‫‪«« 9‬‬
‫‪9‬‬
 ‫دانشگاه خلیج فارس ‪ -‬آزمایشگاه مکانیک خاک ~ آنا لیز‬
‫الک‬

‫ث لت ‪ 8‬ت‪ .‬فرم زیر نتایج آزمایش دانه بندی و محاسبات آنرا برای یک نمونه خاک نشان می دهد‪.‬‬
‫منمنی دانه بندی نیز در ادامه رسم شده است (در شکل رسم شده ادامه منمنی دانه بندی بر اساس‬
‫نتایج آزمایش هیدرومتری رسم شده است)‪.‬‬

‫( ‪. 293‬ه ه‬
‫ء(ذل‬
‫‪: 69079 ( 42‬ءه أءد ءه( » ‪1‬‬
‫»حه ‪5‬‬

‫د»ء~أءء»« لمأ ‪» » 5‬د ‪» 54 ) 1‬‬

‫‪« 5‬د»د ~_ ‪)» 1‬‬
‫‪(~ _» 5 « ) 7.1 : 998.3‬‬
‫ا»‪:‬ءأء)‬

‫~‪(~،.‬‬
‫‪: 902.3‬م ه)ل() ء»ءأ» ‪ » 15 . 200‬ا» ‪ 55‬ءد»أ»)ء» (أهه‬
‫~() ‪»»» 5‬لا ‪ 8 ) 1 :‬أ‪ .‬کا ‪( 1‬أ) ‪ 89978‬ل ‪ 9‬ل) ‪ 9 ( 219‬گ ‪9‬‬
‫‪_ 888‬‬

‫«»«»«زد»»»»»«‬ ‫»»«_‬
‫‪.‬ه د‬
‫»»»أ ‪5‬‬
‫~ ‪.‬دأ ‪20‬‬
‫_‬ ‫ءلذ)»(»_د«‬
‫اوو ‪( ) 9‬ء»نه‬ ‫‪700‬‬
‫‪».‬أ ‪0‬‬ ‫ءءد ~ر‬ ‫‪( 00‬‬
‫«ا( ا ~‬
‫~‬ ‫~‬ ‫‪97.‬‬
‫‪.‬ءذ‪.‬ءا‬‫‪5‬‬ ‫و رر‬ ‫‪7‬‬
‫‪46.7‬‬ ‫‪85.‬‬
‫‪.‬ءذددا‬
‫(‬ ‫‪•9‬‬
‫أ‬
‫‪249.‬‬ ‫‪.‬م‬
‫~م‪..‬و‬
‫‪7‬‬ ‫ه‪.‬لل‬
‫<دتت ‪5‬‬
‫‪940.‬‬ ‫‪>3‬‬
‫‪.‬ه ل‬ ‫‪57‬‬
‫‪. ( 0‬‬ ‫‪9‬‬
‫ه~ء»‬ ‫‪42.‬‬
‫‪85‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪ 20‬تتت‪.‬ه‬ ‫»‬
‫ر رور‬ ‫‪37.‬‬
‫‪40 8‬‬ ‫‪5‬‬
‫‪85 .‬‬ ‫‪684.9‬‬
‫‪8 ( 6.7‬‬ ‫‪8.2‬‬
‫‪. 60‬‬
‫»هه«‬ ‫‪ »«»: 502.2‬ده (»»فه)ء» ء«‪1 »):‬‬ ‫»»«»ءل‬ ‫‪: 902.3‬م_‬
‫(‪86 (.‬‬ ‫(م‬
‫‪85‬‬ ‫‪:‬اءء(« ا()‬ ‫(‪882 .‬‬ ‫_‪.‬‬
‫‪ 00‬ت(ت ت‪.‬ه‬
‫‪_( ) 21688‬‬ ‫‪ 928 » 08 .‬ا)ل ‪ 98 829‬ل_ل‬ ‫(‪(.‬‬ ‫‪6‬‬
‫‪99 7‬‬ ‫‪:‬ل ‪ 97‬ل ‪1‬‬ ‫‪(.‬‬
‫( < ‪75‬‬ ‫‪90‬‬
‫~‬ ‫‪902.‬‬ ‫‪6‬م‬
‫عه ‪9‬‬ ‫•‬
‫‪2‬‬
‫دانشگاه خلیج فارس ‪ -‬آزمایشگاه مکانیک خاک ~ آنا لیز‬
‫الک‬
 ‫دانشگاه خلیج فارس ‪ -‬آزمایشگاه مکانیک خاک ~ آنا لیز الک‬
‫دانشگاه خلیج فارس ‪ -‬آزمایشگاه مکانیک خاک ~ آنا لیز‬
‫الک‬
‫فرم محاسبات آزماش ‪ 0‬انه بدی با الک‬

‫»ذ»ه لمه هط »«ءذ ‪» 5‬ه) ء»ءط ‪« 5‬ه‬

‫أء»ا«ءلمه«‬

‫‪:‬ه ه‪:‬ء« ‪1 » 0‬‬

‫»اوهه ‪5‬‬

‫ده ‪( 4‬ء»أ«ءهد‬ ‫«ه»‪ -‬ءه‪:‬ء«لها‪،‬‬

‫‪.‬ه د ء»ءذ‬ ‫«د« ‪5 »» 7‬‬ ‫(وو ‪) 9‬‬
‫‪~5‬‬ ‫ذ« )ء«»‬ ‫(ءء‪«:‬ءءء‬
‫‪.‬دذ>‬
‫‪2‬‬
‫حه أ ‪ .» 3‬ده لما ءءاا_ء د»»~ ه ‪ 8‬د» ءمما ‪4‬‬
‫‪.‬دذ>(‬ ‫ءء»ءم د»ء»ه ء ‪ 6‬ء»دء ‪14‬‬
‫‪.‬أأ>«‬
‫ا(‬
‫‪.‬ءأ>‬
‫«ا)‬
‫» ت تت‪.‬ه‬
‫ل تتتتت‪0‬‬
‫»لمو‬
‫(ت ت‪.‬هت ‪8‬‬ ‫‪:‬‬
‫‪51‬‬
‫‪ 20‬تت‪.‬ه‬
‫‪40 8‬‬
‫‪.‬هتتتتت ‪8‬‬
‫‪ 60‬تت‪.‬ه‬ ‫‪ 15‬م‪-‬ه ءء ‪:‬ءأ»ده ‪ 1‬م لءلمه أاد‬
‫‪~:‬ه ‪». » 0‬اأد لءله ‪ 6 (: 21‬د‬
‫‪8‬‬ ‫ء ‪ 6‬ء ‪ 4‬ه ء«کا ‪ 6‬هء ‪ 0‬هم ‪11‬‬
‫ه‪-‬د _بو ‪.‬م م م م م م م م‪ .‬م م م‪.‬رم‪ .‬م‬
‫‪ 00‬ت( ‪.‬ه‬ ‫رم‪.‬م_م‬
‫( ‪: ) 71‬أدءه ‪: 1‬أءءه ‪ 1‬م‬
‫‪140 8‬‬ ‫‪ 6‬أ هه (ه‬
‫‪.‬هتتتتتتت ‪7‬‬
‫ررو ر‪.‬‬ ‫‪،-~،..،‬‬
‫««‬ ‫سر<_‪،‬ء‪«>~..:.:«>«>«>.‬ء ر»‬
‫‪9‬‬
‫«ه ه ء «ءی‪. :‬رو‪».‬‬
 ‫دانشگاه خلیج فارس ‪ -‬آزمایشگاه مکانیک خاک ~ هیدرومتری‬

‫أژمایش چهارم‬

‫توزیع ذانه بندی خاکهای ویزذانه (رس و لی عبوری از الک ‪ 1899‬با استفاذه از آزمایش رسوب‬
‫سنجی انجام می شوذ‪ .‬هیدرومتر برای بدست آورذن ذاذه های مورذ نیاز رسوب سنجی به کار می‬
‫روز‪ .‬آزمایش هیدرومتری بر اساس قانون استو کس بنا شده است‪ .‬این قانون قطر یک کره را به‬
‫زمان مورذ نیاز برای سقوط کرذن آن ذرون یک سیال با ویسکوزیته معلوم مرتبط می کند‪ .‬ایده آنا‬
‫لیزت هیدرومتریت اینت استت که ذراتت خاک بزرگترت (سنگینت ترات زوذتر ازت ذراتت کوچکتر(سبکترا‬
‫سقوط می کنند‪ .‬آزمایش تقریبی است چون تمام ذرات ریز خاک کروی نیستنا بلکه صفحه ای هستنا‪.‬‬

‫وسایل لزم‪:‬‬
‫~ انر ازو‪ :‬تراز ویی با حساسیت ‪ 9.91‬گرم‬
‫~ ذستگاه هم زن‪ :‬ذستگاه هم زن می توانأ با موتور الکتریکی کار کند‪ .‬موتور‪ ،‬میله بهم زن‬
‫و پره نوک آنرا با سرعت ‪ 1999‬زور زر ذقیقه می چرخانأ‪( .‬شکل ‪ . 19.8‬ذستگاه هم‬
‫است آزمایش هیدرومتری‬ ‫‪4.1‬ممکن‬
‫وسایل انجام‬ ‫ملل زن‬
 ‫دانشگاه خلیج فارس ‪ -‬آزمایشگاه مکانیک خاک ~ هیدرومتری‬

‫با شار هوا کار کد‪ 0 .‬ر این حالت شار هوا از زیر ‪ 0‬ستکا ‪ 0‬به مخلوط نمونه و آب‪ ،‬وار ‪0‬‬
‫شد ‪ 0‬و آنرا به هم می رند‪.‬‬

‫شکل ‪ 4.2‬أستکا‪ .‬فمزن با موتور الکتریکی‬

‫~ت تچگالیت تسنجت تیات تهیدرومتر‪:‬ت تهیدرومترت تقالبت تشیشهت تایت تاستت تکهت تزرت تانتهات تزارایت تحباب‬
‫بیضویت شکل است (شکل ل‪.‬ت ‪ 9‬تا‪ .‬قطر ساقه آن به نمه چگالی سنج وابسته بوذه و‬
‫متناسب با مقیاس می باشد‪ .‬چگالی سنج ها بر ذو نمه _الا و _ ‪ 8‬لا ساخته می شونا‪.‬‬
‫معمو لترین نمه چگالی سنج _ ‪ 8‬لا می باشد‪.‬‬
 ‫دانشگاه خلیج فارس ‪ -‬آزمایشگاه مکانیک خاک ~ هیدرومتری‬

‫شکل ل‪ 9 .‬چگالی سنج‬

‫‪1000‬‬ ‫~ استوانه رسوب گذاری‪ :‬استوانه ای شیشه ای یا پلستیکی روشن با ظرفیت‬

‫میلی لیتر است‪.‬‬
‫ه دما سز‪ 0 :‬ماسجهایی با حساسیت ل‪ 00 .‬رجه سانتی گرا‬
‫‪ 0‬ه الکها‪ :‬الک های شمار ‪ 0‬های ‪ 90 ، 10 ، 9‬و ‪( 00‬‬
‫ه گرمخانه برفی‬
‫ه ظرف ‪ :‬برای حک کر ‪ 0‬ن نمونه بکار می رو ‪. 0‬‬
‫ه سدیم هکزامتافسفات‪ :‬هدف از افزو ‪ 0‬ن هکزامتاففات این است که فقثر جداکد ‪ 00‬اشته‬
‫باشد و مانع از این شو ‪ 0‬که ذرات رس مکام آزماش هیدورمتری به هم بچبد‪.‬‬

‫انهیه ئموئه حاک‬

‫نمونه خاکی که از الک ‪ 899‬گذشته و زر آزمایش ذاته بندی برای انجام آزمایش هیدرومتری‬
‫نگهداشتید‪ ،‬استفاذه کنیأ‪ .‬سه حالت ممکن است برای آزمایش پیش بیاید‪:‬‬
‫~ الف‪ .‬میزان ویزذانه کم ) ‪ 9 « 8 ) 98‬ی ‪ 89‬کا ~«) ‪ .‬حالت اول وقتی پیش می‬
‫آ ید که خاک میزان ویزذانه (ذرصد عبوری از الک ‪ 1899‬کمی ذاشته باشد‪.‬‬
‫برای مثال اگر میزان ویزذانه از ل ذرصد کمتر باشد (یعنی ذرصد عبوری از‬
‫الکت ‪ 899‬تتبرت تاساست تازمایشت تذاتهت تبندیت تازت تل تتذرصدت تکمترت تباشدا‪،‬ت تمعمول‬
‫آزمایش هیدرومتری انجام نمی شوذ‪ .‬همچنین اگر ذرصد عبوری از الک ‪899‬‬
‫بینت تل تتتات تلات تذرصدت تباشد‪،‬ت تممکنت تاستت تخاکت تپلستیکت تفباشدت توت تآزمایش‬
‫هیدرومتریت تبرایت تطبقهت تبندیت تخاکت تمورذت تنیازت تفباشد‪.‬ت تمعمول تتاگرت تذرصد‬
‫عبوریت ازت الکت ‪ 899‬تبیشت ازت لات ذرصد تباشد‪،‬ت آزمایشت هیدورمتریت بایستی‬
‫انجام شوذ‪.‬‬
 ‫دانشگاه خلیج فارس ‪ -‬آزمایشگاه مکانیک خاک ~ هیدرومتری‬

‫~ ب‪ .‬نبوذن ذرات با اندازه بزر~‪ .‬حالت ذوم وقتی پیش می آ ید که نتایج آزمایش‬
‫ذانه بندی بیانگر این است که ذرات با ابعاذ بزرگ زر خاک وجوز ندارذ‪.‬‬
‫معمول بزرگترین اندازه ذرات خاک که می توانأ زر آزمایش هیدرومتری بکار‬
‫روزت ‪ 8‬تمیلی متر (الک شمارهت ‪ 9‬تاا است‪ .‬خاک مرطوب کافی بایستی بکار‬
‫روز (حدوذ ل ت‪ 9‬تگرم برای وقتی که خاک اغلب ویزذانه است و لا ا گرم‬
‫برای حالتی که ذرات خاک اغلب ذرشت است ا‪.‬‬
‫~ ج‪ .‬خا~ زارای ذرات با ابعاذ بزر~‪ .‬حالت سوم وقتی پیش می آ ید که آزمایش‬
‫الک بیانگر این است که خاک زارای اندازه های بزرگ است (بزرگتر ازت ‪8‬‬
‫میلیمترا‪ .‬زر این حالت خاک بایستی ابتدا بصورت مرطوب الک شوذ (_ ‪979‬‬
‫أت ‪ 9 ). 5‬ت~ا‪ .‬هدف خارج کرذن ذرات بزرگتر خاک است که نمی توان زر‬
‫آزمایش هیدرومتری به کار برذ‪ .‬خاک اغلب با الکهای شمارهت ‪ 19‬ت‪،‬ت ‪ 99‬تیا‬
‫روش انجام آزمایش‪ 899‬بصورت مرطوب الک می شوذ‪.‬‬
‫ا خاک ا ‪ 1‬الک شما ‪ 190‬الک کند‬
‫‪.‬‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫‪.‬‬

‫‪ . 2‬اگر خاک ماسه ای است ‪ 17‬ا گرم و اگر ویزدانه است (رس یا لی) ‪ 97‬گرم از آنرا‬
‫برای انجام آزمایش آماده کنیأ‪.‬‬
 ‫دانشگاه خلیج فارس ‪ -‬آزمایشگاه مکانیک خاک ~ هیدرومتری‬

‫»‪ .‬ه»ءه ءثون • ه ه ه> مر ر ‪ • 0‬سر‬

‫د‪:‬نوءده و ی مه بو » ‪.‬ب‪.‬‬
 ‫دانشگاه خلیج فارس ‪ -‬آزمایشگاه مکانیک خاک ~ هیدرومتری‬

‫ل‪ .‬ذو ظرف ل ‪ 8‬ا میلی لیتری برذدشته و آنها را با محلول پر‬
‫کنیأ‪.‬‬
 ‫دانشگاه خلیج فارس ‪ -‬آزمایشگاه مکانیک خاک ~ هیدرومتری‬

‫‪ 7‬ت‪> .‬ر مووت نیاز ه ه أ)»ء_ه ء ء)أده ه_ه ء (تمحیر ترکیب) را تعیین کید‪ .‬می تو انید‬
‫بدون انجام این ممل از معادله ‪ 4.2‬استفا > ‪ 0‬کید‪ 0 .‬مای محلول را انداز ‪ 0‬گیری کر‬
‫‪ 00‬و یا ‪ 00‬اشت کد‪.‬‬
 ‫دانشگاه خلیج فارس ‪ -‬آزمایشگاه مکانیک خاک ~ هیدرومتری‬

‫‪ . 8‬ل(ا س س از محلول آب و کا لکون را که قبل تهیه کر ‪ 00‬اید‪ ،‬بر ‪ 0‬اشته و آنرا به‬
‫خا~ امانه کد‪.‬‬
 ‫دانشگاه خلیج فارس ‪ -‬آزمایشگاه مکانیک خاک ~ هیدرومتری‬

‫‪ . 9‬برای پراکد ‪ 0‬شدن ‪ 71‬ه أد)ءط دأ_) ذرات‪ ،‬مخلوط را حداقل ‪ 19‬سامت به حال خو ‪0‬‬
‫رها کید تا خس بخور ‪. 0‬‬
 ‫دانشگاه خلیج فارس ‪ -‬آزمایشگاه مکانیک خاک ~ هیدرومتری‬

‫‪ . 19‬برای مخلوط کرذن‪ ،‬مخلوط را به بشر مخصوص ذستگا ‪ 0‬هم زن بریز ید‪ .‬با آب‬
‫مقکلر باقیماند ‪ 0‬خاک را شسته و ذرون بشر بریز ید‪.‬‬
 ‫دانشگاه خلیج فارس ‪ -‬آزمایشگاه مکانیک خاک ~ هیدرومتری‬

‫ا ا‪ .‬با ‪ 0‬ستگا ‪ 0‬هم زن مخلوط را مدت یک ‪ 0‬قیقه بهم بزنید تا باعث پخش شدن ذارت و‬
‫معلق شدن آنها شوذ‪.‬‬

‫« ‪ . 0‬سر >‪ ،.>. » .‬مغده ر< بو >وون بد‬

‫دتدنو ن ی ه ه ه ‪ >.> _ _ 0‬و ‪ 0‬ند‪ • 0 .‬سر بو‬
‫مغده د‪:‬نوب ‪ -‬حبد ‪ • 0‬ه ه ه ‪ _ 0‬س شو>‪.‬‬
‫دانشگاه خلیج فارس ‪ -‬آزمایشگاه مکانیک خاک ~ هیدرومتری‬
 ‫دانشگاه خلیج فارس ‪ -‬آزمایشگاه مکانیک خاک ~ هیدرومتری‬

‫(ا‪ .‬با دست ایا با یک درپوش مماسب) در استوانه را بکیریا و استوانه را به مدت یک دقیقه‬
‫‪ 901‬بار) به حالت رفت و برگت و از بال به پایین‪ ،‬تکان أهید‪.‬‬

‫‪ . 19‬کرنومتر را تظیم کید‪ .‬استوانه را روی یک سطر ماف که ‪ 0‬ر معرمی ‪ 0‬ست خور ‪0‬‬
‫کی یا ارتعاش فباشد قرار ‪ 0‬هید‪ .‬به محض ایکه استوانه ‪ 0‬ر جای خو ‪ 0‬قرار کرفت‪،‬‬
‫خواندن هیدرومتر ‪ 0‬ر ا‪ ،( ،‬ل‪ ،‬لا‪ 0 ، 90 ،( 0 ،‬ل( و ‪ 0 1990‬قیقه انجام ‪ 0‬هید‪ .‬بعد‬
‫از قرائت ‪ 0‬قیقه ‪ 0‬وم هیدورمتر را بیرون بیاورید و برای قر ائتهای بعدی حدو ‪ ( 00‬تا‬
‫ل( ثانیه قبل از قرائت‪ ،‬هیدرومتر بایستی با ‪ 0‬قت بدرون استوانه حاوی آب‪-‬خا~‪-‬سدیم‬
‫هکزامتاففات گذاشته شو ‪ . 0‬خواندن هیدرومتر با تعیین مد ‪ 0‬روی ساقه هیدرومتر که‬
‫مطابق با بالی مطر هللی آب است‪ ،‬انجام می شوت ‪ 0‬ت‪ .‬این مدت ‪ 0‬تکه قرائت واقعی‬
‫هیدرومتر • ‪ 699‬أ ‪ 9‬ه ء) )ء)ء_ه) ‪ 9‬لل اه ا)ءه ناهیده می شو ‪ 0 ، 0‬ر فرم مربوط به‬
‫ثبت فتایر آزماش نوشته می شو ‪ . 0‬بعد از ایکه قرائت هیدرومتر انجام شد‪ ،‬از ‪ 0‬رون‬
‫مخلوط بیرون آور ‪ » 0‬شده و ‪ 0‬رون یک استوانه حاوی آب مقکلر و کا لکون قرار می‬
‫گیر ‪ 0‬و با چرخاندن آن ‪ 0‬رون آب مقکلر تمیز می شو ‪. 0‬‬
 ‫دانشگاه خلیج فارس ‪ -‬آزمایشگاه مکانیک خاک ~ هیدرومتری‬

‫‪0(5‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0 .( 5‬‬

‫‪.‬‬ ‫‪00‬‬
 ‫دانشگاه خلیج فارس ‪ -‬آزمایشگاه مکانیک خاک ~ هیدرومتری‬

‫نمونه های متفاوتی از هیدرومتر می توانأ برای آزماش استفات ‪ 0‬ت» شوت ‪ 0‬ت‪ .‬هیدرومتر _(لا معمو‬
‫لترین نو هیدرومتر است‪ 0 .‬ر این ‪ 0‬ستور کار‪ ،‬فرم مربوط به ثبت فتایر و محاسبات مربوطه‪ ،‬بر‬
‫اساس این نو هیدرومتر است‪.‬‬
‫بعد از ایکهت همه قر ائتهای هیدرومتر انجام شد‪ ،‬مخلوط آب‪-‬خا~‪-‬سدیم هکزامتاففاتت ‪ 0‬تر ظرف‬
‫تبخیر ریخته می شو ‪ . 0‬این مهم است که همه ذرات خا~ موجو ‪ 00‬ر استوانه رسوب با استفا ‪» 0‬‬
‫از آب مقکلر شته شده و بدرون ظرف تبخیر ریخته شونا‪ .‬سس ظرف تبخیر ‪ 0‬رون گرمخانه با ‪0‬‬
‫مای ‪ 10‬ا ‪ 0‬رجه گذاشته می شو ‪ 0‬تا آب مقکلر آن تبخیر شده و نمونه حک باقی بماند‪ .‬بعد از حک‬
‫شدن نمونه ‪ 0‬رون گرمخانه با ترازو جرم ظرف تبخیر و ممالو حک ‪ 0‬رون آن اندازه گیری می‬
‫شو ‪ . 0‬مرحله بعد محاسبه‬
 ‫دانشگاه خلیج فارس ‪ -‬آزمایشگاه مکانیک خاک ~ هیدرومتری‬

‫جرم مصالح خشک بکار رفته در آزمایش هیدرومتری است (و~ا‪ .‬بایستی جرم سدیم هگزامتافسفات‬
‫نیز از جرم کل کم شود (این مورد در فرم مربوطه آمده است ا‪.‬‬

‫محاسپات‪:‬‬
‫برای انجام ماسبات از فرم مربوطه که ضمیمه این ذستورکار است‪ ،‬استفاذه کنیأ‪ .‬ماسباتی که زر این‬
‫قسمت خواهأ آمد فقط برای هیدرومتر _ ‪ 172‬است‪ .‬هدف از آنا لیز هیدرومتری تعیین ذرصد ویزتر‬
‫(ستون ‪ 9‬و • زر فرم) برای اندازه ذانه های مورذ نظر (ستون ا ا فرم) است‪ .‬مرا حل ساسبه ذرصد‬
‫ویزتر به صورت زیر است‪:‬‬
‫~ قرائت واقعی هیدرومتر _ ‪ : 8‬این مقدار هنگام انجام آزمایش هیدرومتری تعیین می شوذ‪.‬‬
‫~ مط ‪~ 8‬أ)ءءلل~ء ء)أی~م~~ء لء)ء~~لل ‪ : _ 7‬این مقدار مممدتا برای تصیح اثر‬
‫سدیم هگزامتافسفات بکار می روز‪ .‬برای هیدرومتر _ ‪ 172‬این ضریب به صورت زیر‬
‫است‪:‬‬
‫‪ ( 3 ~ 0.97‬ه •‬ ‫(_‪19 .‬‬
‫‪9‬‬
‫‪ 7‬ت‪ -‬ذرجه حرارت بر حسب ذرجه سلیسیوس برای مخلوط آب«خاک«سدیم هگزامتافسفات‪.‬‬
‫اگرت تذرجهت تحرارتتت ‪ 29‬تتذرجهت تسانتیت تگرازت تباشدت تمقدارت ت__ت تبرابرتت ‪ 7‬تتگرمت ت(مقدارت تسدیم‬
‫هگزامتافسفات) خواهأ بوز‪.‬‬
‫~ قرائت انصمیر شده ‪__ : 8‬ه>_تت_‬
‫~ ضریبت انصمیرت « ‪ :‬هیدرومتر برای وزن مخصوصت بخصوصی کا لیبره شده است‪.‬‬
‫خاک‬
‫‪0‬‬ ‫مخصوص‬
‫‪ 0.2‬تتهت‬ ‫‪) -2.65‬‬‫(~~وزن‬
‫معمول تهیدرومترها برایت ‪ 2.97‬تتت>~ کا لیبره می شونا‪ .‬اگر‬ ‫)‪(( 4‬‬

‫قرار ‪» 010‬‬ ‫کارلهمیبالروز‪:‬‬ ‫تصیح ر« به‬

‫معا ‪0‬‬ ‫ضریب‬
‫است‪0 ،‬‬ ‫اندازهتقریبی‬
‫گیری شده‬ ‫قبلساسبه‬
‫خا~برای‬
‫مغمرمرزیر‬
‫فباشد معاذله‬ ‫‪(.‬ه ه‪2.97‬‬
‫اگر وزن‬
‫شده و مریب تسعیر معاسبه می شو ‪ . 0‬اما اگر وزن مغمرمر خا~ اندازه گیری نده باشد‪،‬‬
‫مقدار ل ‪ (. 9‬برای خا~ ‪ 0‬انه ای و مقدار ‪ (. 7‬برای خا~ رس فرمر خواهأ شد‪.‬‬
‫ه >رمد نرمترمانده أرمحلول‪ 0 : 7 ،‬رمد فرمتر با استفا ‪ » 0‬از معا ‪ 0‬له زیر معاسبه میشر ‪: 0‬‬
‫» ‪( 009‬‬
‫ر‬ ‫رر‬
‫‪ - _.‬جرم حک ذرات بکار رفته ‪ 0‬ر آزماش هیدرومتری‬
‫ه >رمد نرمترامل‪ -‬شده‪ :‬این ستون فقط فکامی استفا ‪ » 0‬می شو ‪ 0‬که خا~ ابتدا شته شده و‬
‫با الکهایت ‪ 10‬ت‪،‬ت ‪ 90‬تیات ‪ 00‬ت( قبل از انعام آزماش هیدرومتری جد اشده است‪.‬ت ‪ 0‬ترمد‬
‫فرمتر امل‪ -‬شده‪ ،‬با مرب مقدار حامل شده از معا ‪ 0‬له ‪ 09.9‬ر بغش از ذرات خا~ که‬
‫ویزتر از آن الک جدا کده است‪ ،‬بدست می آید‪ .‬برای مثال فرمر کید که خا~ روی الک‬
‫‪ 90‬شته شده‬
 ‫دانشگاه خلیج فارس ‪ -‬آزمایشگاه مکانیک خاک ~ هیدرومتری‬

‫است و آنا لیز الک بیانگر آن است که خاک زارای ل‪ .‬ذرصد ویزتر از الک شماره ‪ 99‬می‬
‫باشد‪ .‬آنگاه ستون • زر فرم‪ ،‬برابر با مقدار معاذله ‪ 9.9‬ضربدر ل‪ 9 ..‬خواهأ بوز‪.‬‬

‫بعد از اینکه ذرصد فرمتر ساسبه شد (ستون ‪ 9‬یا • زر فرم)‪ ،‬اندازه ذاته های منطبق با آن بایستی‬
‫ساسبه شوذ‪ .‬اندازه ذاته خاک _ با استفاذه از معاذله استو کس به صورت زیر تعریف می شوذ‪:‬‬
‫(ل ‪4‬‬
‫م‬
‫) ‪ -‬زمان بعد از شرع آزمایش (ستون ا زر فرم ا‪ ،‬ذقیقه‬
‫_ ‪ -‬ضریب تصیح که به ویسکوزیته ملول و وزن منصوص خاک وابسته است‪ .‬ویسکوزیته تابع‬
‫ذرجه حرارت ملول است‪ .‬مقدار _ با استفاذه از رابطه زیر قابل ساسبه است‪:‬‬
‫لم ~~‪ 5 / 2.65 -‬د م ~‪~ -‬أ ‪ 25‬م ‪ 0.15‬د‬
‫‪13‬‬
‫‪7-‬‬ ‫( ‪) 4.6‬‬
‫‪1000‬‬
‫‪ - 7‬ذرجه حرارت ملول به ذرجه سلیسیوس (این مقدار حین انبام آزمایش تعیین شده است ا‪.‬‬
‫‪ - 7‬عمق موثر‪ ،‬سانتی متر‪ ،‬برابر فاصله از سطح ملول تا ترازی است که ذانسیته ملول توسط‬
‫هیدرومتر اندازه گیری می شوذ‪ .‬مقدار عمق موثر ‪ 7‬با استفاذه از معاذله زیر تنمین زذه می شوذ‪:‬‬
‫»_م_‬ ‫»» ~» ‪.‬‬
‫~ ~‪ -‬ا ~ ‪ 86‬ا ‪~ -‬‬
‫~ ‪~ 100‬‬
‫با استفاذه از معاذله ل‪ 9 .‬اندازه ذرات ساسبه می شوذ‪ .‬نتایج آزمایش هیدرومتری روی مننی ذانه‬
‫بندی خاک ترسیم می شوذ‪.‬‬
‫حطاهای معمول‪:‬‬
‫ا‪ .‬خشک کرذن خاک زر گرمنا نه قبل از انبام آزمایش‬
‫‪ . 8‬نامناسب بوذن نمه یا کافی نبوذن پنش کننده‬
‫ل‪ .‬پنش نشان کامل ذرات خاک‬
‫‪ . 9‬تکان فداذن کافی استوانه زر ابتدای‬
‫آزمایش ل‪ .‬مقدار خاک بیش از حد زر ملول‬
‫‪ . 9‬ذست خورذگی ملول هنگام بیرون آورذن و فروبرزن‬
‫هیدرومتر •‪ .‬تمیز نگه نداشتن هیدرومتر‬
‫‪ . 9‬تغییر ذرجه حرارت هنگام آزمایش و ثبت نشان این‬
‫تغییرات ‪ . 9‬کاهش مصالح حین انبام آزمایش‬
‫دانشگاه خلیج فارس ‪ -‬آزمایشگاه مکانیک خاک ~ هیدرومتری‬
‫دانشگاه خلیج فارس ‪ -‬آزمایشگاه مکانیک خاک ~ هیدرومتری‬
 ‫دانشگاه خلیج فارس ‪ -‬آزمایشگاه مکانیک خاک ~ حدود اتوبرگ‬

‫أزما یش پنجم‬

‫پلستیسیته ل)أت ‪ 9‬تأ)هت ‪ 9‬ت(م برای خاکهای رس و لی تعریف می شوذ و قابلیت تغییر شکل یافتن‬
‫بدون خرذ شدن خاک است‪ .‬حدوذ اتوبرگ میزان رطوبت مطابق با رفتار متفاوت رسها و لیها می‬
‫باشد‪ .‬حدوذ اتوبرگ خاکها شامل حد روانی ‪~). 77‬أ ‪_ 7‬ألوأا‪ ،‬حد خمیری ‪~). _ 7‬أ ‪ 97‬أ) ‪_( 95‬‬
‫و حد انقباض ال ‪~).‬أ ‪~ 9997‬أکط ل می باشد و به صورت زیر تعریف می شوذ‪:‬‬
‫~ حد روانی میزان رطوبتی است که زر آن رطوبت رفتار خاک بین حالت سیال _ألوأ ‪7‬‬
‫و پلستیک تغییر می کند‪.‬‬
‫~ حد خمیری میزان رطوبتی است که زر آن رفتار خاک بین پلستیک و نیمه جامد تغییر‬
‫می کند‪.‬‬
‫ه حد انقبامر میزان رطوبتی است که ‪ 0‬ر آن رفتار خا~ بین نیمه جامد و جامد تغییر می کد‪.‬‬

‫انهیه ئموئه خاکه‪:‬‬

‫بفشی از خاک که زر آزمایش ذانه بندی و هیدرومتری برای انبام آزمایش حدوذ اتوبرگ‬
‫نگهداشته شد‪ ،‬استفاذ ‪ 0‬می شوذ‪ .‬سه حالت منتلف ممکن است پیش بیاید‪:‬‬
‫~ الف‪ .‬خا~ غیر پلستیک‪ .‬اگر خاک غیر پلستیک باشد‪ ،‬آزمایش حدوذ اتوبرگ‬
‫انبام خواهأ شد‪ .‬زر بسیاری حالت مشنص است که خاک غیر پلستیک است‬
‫چون نمی توان آنرا فتیله کرذ یا به شکل خمیر زر آورز‪ .‬اما بعضی خاکها‬
‫ممکن است به نظر غیر خمیری بیاپند چون خشک هستنا‪ .‬بایستی آب به چنین‬
‫خاکها یی اضافه کرذ و معین کرذ که آ یا می توان زر رطوبتی آن را به شکل‬
‫خمیرت تذرآورذت تیات تفتیلهت تکرذ‪.‬ت تهمپنینت تممکنت تاستت تبعدت تازت تانبامت تآزمایشت تحدوذ‬
‫اتوبرگ فتیبه فهایی این باشد که حد خمیری بزرگتر یا مساوی حد روانی است‪.‬‬
‫زر این حالت نیز خاک بایستی غیر پلستیک طبقه‬
 ‫دانشگاه خلیج فارس ‪ -‬آزمایشگاه مکانیک خاک ~ حدود اتوبرگ‬

‫~ ب‪ .‬میزان ویزذانه زیاذ‪ .‬این حالت موقعی اتفاق می افتأ که فتیبه آزمایش الک‬
‫نشان می زهد که ‪ 199‬ذرصد ذرات خاک فرمتر از الک ‪ 99‬می باشد‪ .‬حدوذ ‪9‬‬
‫لا تا ‪ 899‬گرم از خاک مرطوب برای انبام آزمایشات حد روانی و حد خمیری‬
‫برای چنین خاکی نیاز است‪ .‬خاک بایستی کامل تمنلوط شوذ و با افز وذن آب‬
‫مقکلر خاک را به شکل خمیر ذرآورذ‪ .‬خاک سپس زر شرایط ذمای ثابت برای‬
‫یک شب نگهداشته می شوذ (زر آزمایشگا ‪ 0‬ممکن است نگهداشتن خاک برای‬
‫یک شب نیاز فباشد و بلفاصله آزمایش انبام شوذ)‪.‬‬
‫~ ج ‪ .‬حالت بینا بین‪ .‬حالت بینابین برای خاکی است که زارای مصالو ماند ‪ 0‬روی‬
‫الک ‪ 99‬است و همپنین پلستیک است (می توان آن را به شکل خمیر ذرآورذ‬
‫یا فتیله کرذ)‪ .‬زر این حالت بایستی خاک با الک شمار ‪ 990‬الک شوذ‪ .‬هدف از‬
‫الک کرذن جدا کرذن ذرات ذرشت خاک است که روی آزمایش حدوذ اتوبرگ‬
‫موثرنا‪ .‬بهتر است الک کرذن بصورت تر باشد‪ .‬یعنی خاک را روی الک ‪99‬‬
‫رخت و آنرا ذرون ‪ 98‬ط پر از آب مقکلر قرار ذاذ و با انگشتان ذست خاک را‬
‫نرمت تکرذت تتات تذانهت تهایت تریزت تترت تازت تالکت ‪ 99‬تجدات تشونا‪.‬ت تبعدت تازت تاینت تکارت تخاک‬
‫عبوری از الک ‪( 99‬ذرون ‪ 98‬ط) را زر گرمنا نه گذاشت تا آب آن خار شوذ‪.‬‬
‫بایستی رطوبت خاک به اندازت ‪ 0‬تای باشد که بتوان آنرا خمیری کرذ و فباید‬
‫گذاشت خاک کامل زر گرمنا نه خشک شوذ‪ .‬اگر رطوبت خاک کم است کم کم‬
‫آب مقکلر به آن اضافه کنیأ و به شکل خمیر ذرآورید‪ .‬حدوذ ‪ 9‬لا تا ‪ 899‬گرم‬
‫خاک عبوری از الک ‪ 99‬برای انبام آزمایش کافی است‪.‬‬
‫خاک حاصل از مرحله قبل (مرحله ا«ب یا ا«ج) را کامل تمنلوط کرذت ‪ 0‬تو آنرا به ذو قسمت‬
‫تقسیم کنیأ‪ .‬قسمت اول برای انبام آزمایش حد روانی و قسمت ذوم برای انبام آزمایش حد خمیری‬
‫استفاذ ‪ 0‬خواهأ شد‪.‬‬

‫وسایل مووت نیاز‪:‬‬

‫~ د~ذد‬
‫~ وسیله انعام آزمایش حد روانی (جام کاساگراند ‪) 0‬‬
‫~ ثسا‬
‫ر رر~ ظرفها یی برای منلوط کرذن‬
 ‫دانشگاه خلیج فارس ‪ -‬آزمایشگاه مکانیک خاک ~ حدود اتوبرگ‬

‫وسایل مور ‪ 0‬نیاز برای انجام آزمایش حدو ‪0‬‬

‫اتوبرگ‬

‫ووش انجام آزمایش حد ووانی‪:‬‬

‫ا‪ .‬جرم هر یک از سه قوطی تعیین رطوبت را اندازه بگیریا‪.‬‬
‫‪ . 8‬با قرار ذاذن سر ذیگر شیار زن زیر جام مطمئن شوید که ارتفاع سقوط جام ذرست کا‬
‫لیبره شده است‪.‬‬
 ‫دانشگاه خلیج فارس ‪ -‬آزمایشگاه مکانیک خاک ~ حدود اتوبرگ‬

‫‪ . 7‬حدوذ ‪ 200‬تا ‪ 270‬گرم از خاک خشک شد ‪ 0‬زر هوا‪ ،‬عبوری از الک شمار ‪ 900‬را‬
‫زر ظرف تبخیر ویغته و با افز وذن تدریعی آب مقکلر به آن‪ ،‬خاک را به صورت‬
‫خمیری یکنواخت ک«~د«‪.‬با‪.‬‬
 ‫دانشگاه خلیج فارس ‪ -‬آزمایشگاه مکانیک خاک ~ حدود اتوبرگ‬

‫‪ . 9‬خا~ را ‪ 0‬رون جام کاساگراند ‪ 0‬قرار ‪ 0‬هید و با کار ‪ ~ 0‬مطر خا~ را ماف کید به‬
‫نحوی که ماکریمم ممق آن ‪ 8‬میلیمتر باشد‪.‬‬

‫ل‪ .‬با استفاذه از شیار زن شیاری زر وسط جام ایجاز کنیأ‪.‬‬

‫‪ 9‬ت‪ .‬ذسته جام را بصورت ذو چرخش زر ثانیه بچرخانید تا هنگامی که شیار زر طولی‬
‫برابر •‪.‬ت ‪ 18‬تمیلیمتر بصورت واضر و روشن بسته شوذ (هنگام چرخاندن ذسته جام‬
‫تعداذت ضرباتت را بشماریأ)‪.‬ت تعداذت ضرباتت (_) را کهت موجبت بسته شدن شیار شدت ‪0‬‬
‫یاذذاشت کنیأ‪.‬‬
 ‫دانشگاه خلیج فارس ‪ -‬آزمایشگاه مکانیک خاک ~ حدود اتوبرگ‬

‫•‪ .‬اگر تعداد ضربات _ بین لا تا ‪ 99‬ضربه بود‪ ،‬با کاردک مقداری از خاک قسمت بسته‬
‫شده شیار را برداشته و آنرا برای تعیین میزان رطوبت در ظرف بریز ید و جرم ظرف‬
‫و خاک درون آنرا با ترازو اندازه بگیریا‪ .‬ظرف را با نمونه درون آن برای خشک شدن‬
‫نمونه و اندازه گیری میزان رطوبت درون گرمخانه قرار أهید‪.‬‬
‫‪ . 9‬آزمایش را با میزان رطوبت دیگری انجام أهید‪ .‬آزمایش بایستی حداقل سه بار با میزان‬
‫وطوبتهای متفاوت انجام شود‪ .‬اگر در اولین آزمایش بیش از ل ت‪ 8‬تضربه برای بسته‬
‫شدن شیار مورد نیاز بود‪ ،‬مقداری آب مقکلر به نمونه اضافه کنیأ تا میزان رطوبت آن‬
‫افزایش یابأ‪ .‬اگر کمتر از ل ‪ 8‬ضربه نیاز بود‪ ،‬نمونه خاک را در معرض هوا قرار أهید‬
‫تا ترطوبتت تآن تکاهش تیابأ‪.‬ت ایده تآل تاین تاستت تکه تسه تآزمایش تانجام تشودت یکیت بات تعداد‬
‫ضربات بین لا تا ل ت‪ 8‬ت‪ ،‬دیگری با تعداد ضربات بین ل ت‪ 8‬تتات ‪ 99‬تو سومی با تعداد‬
‫ضربات بین لا تا ‪. 99‬‬
‫‪ . 9‬برای خشک ترکردن نمونه خاک‪ ،‬فباید خاک اضافه شود‪ .‬برای خشک تر کردن‪،‬‬
‫بایستی با کاردک خاک را به هم زد تا رطوبت آن کم شود‪.‬‬
 ‫دانشگاه خلیج فارس ‪ -‬آزمایشگاه مکانیک خاک ~ حدود اتوبرگ‬

‫روش انجام آزمایش حد‬

‫خمیری‪:‬‬

‫ا‪ .‬حدوذ ‪ 89‬گرم خاک خشک برذدشته و با افز وذن آب مقکلر آن را به شکل خمیر‬
‫ذرآورید‪ . 8 .‬جرم ظرف خالی تعیین میزان رطوبت را با ترازو انداز ‪ 0‬بگیریا‪.‬‬
‫_‪ .‬چندین جرم کوچک بیضوی شکل از خاک را تهیه کرذ ‪ 0‬و آنها را روی وسیله تعیین‬
‫حد خمیری (شیشه تمیز یا وسیله مخصوص تعیین حد خمیری) قرار ذهید‪.‬‬
 ‫دانشگاه خلیج فارس ‪ -‬آزمایشگاه مکانیک خاک ~ حدود اتوبرگ‬

‫‪ . 9‬اگر از وسیله تعیین حد خمیری استفا ‪ 00‬می کید‪ ،‬نیمه بالیی ابزار را روی نیمه پایینی‬
‫بچرخانید‪ .‬اگر با ‪ 0‬ست این کار را انجام می ‪ 0‬هید با انکشان ‪ 0‬ست گلوله های خا~‬
‫روی ششه را به شکل فتیله ‪ 0‬رآورید‪.‬‬
 ‫دانشگاه خلیج فارس ‪ -‬آزمایشگاه مکانیک خاک ~ حدود اتوبرگ‬

‫ل‪ .‬اگر خاک به قطر تقریبی ل میلیمتر ترک خورد‪ ،‬بلفاصله مقداری از خاک همان محل‬
‫را برداشته و برای تعیین درصد رطوبت در ظرف تعیین میزان رطوبت قرار داده و‬
‫ظرف و خاک درون آن را وزن کرده و در گرمخانه قرار أهید‪ .‬اگر وقتی خاک به قطر‬
‫ل میلیمتر رسید‪ ،‬ترک فخورد‪ ،‬آن را جمع کرده و در بین انگشتان درست مالش أهید و‬
‫مجددا آنرا به قطعات بیضس شکل در آورده و روی شیشه بغلتائید‪ .‬این کار را اینقدر‬
‫ادامه أهید تا وقتی قطر خاک ل میلیمتر شد ترک بردارأ‪.‬‬
‫دانشگاه خلیج فارس ‪ -‬آزمایشگاه مکانیک خاک ~ حدود اتوبرگ‬

‫‪ . 6‬حداقل مه بار ازماش واانجام أهید‪.‬‬

 ‫دانشگاه خلیج فارس ‪ -‬آزمایشگاه مکانیک خاک ~ حدود اتوبرگ‬

‫محاسپامته‪:‬‬
‫~ت تووائی‪.‬ت تبعدت تازت تاینکهت تمیزانت ترطوبتت تنمونهت تهات تبدستت تآمد‪،‬ت تمیزانت ترطوبتت ترات تبرت تحسبت تتعداذ‬
‫ضربات روی مور نیمه لگاریتمی رسم کنیأ (فرم مربوطه ضمیمه ذستور کار است)‪ .‬نموذار بایستی‬
‫بیانگر این باشد که با زیاذ شدن تعداذ ضربات مورذ نیاز برای بسته شدن شیار‪ ،‬میزان رطوبت‬
‫کاهش یابأ‪ .‬بهترین خط را به ذاذت ‪ 0‬ها برازش کرذت ‪ 0‬تو میزان رطوبت مطابق با ل ت‪ 8‬ضربه حد‬
‫روانی خواهأ بوز‪ .‬معمول حد روانی به نزذیکترین عدذ ~ گرز می شوذ‪.‬‬

‫~ ~کل‪ .‬حل خصرکل مین‪.‬ز ولحوبتی ‪.‬سمتا گه وقتی ~گا به قگ _‪.‬گ مییصر به شکی فتیه در • پل ترگا بخورد‪ .‬مقصر_ سه ‪.‬ز‪-‬یش حل خصرکل ‪.‬نب م می تعود و‬

‫حل خصرکل بصورت ~نگین سه مین‪.‬ز رلحوبمتا بل سمتا می • پل‪ .‬حل خصرکل به نزدیگترین محل د مسیح گرد می تمرد‪.‬‬

‫خطا های معمول‪:‬‬

‫ا‪ .‬نمونه های نامناسب (نمونه خاک بایستی برای هر ذو آزمایش یکسان‬
‫باشد)‪ . 8 .‬نمونه ها بدرستی تهیه نشونا‪.‬‬
‫_‪ .‬تعیین فاذرست میزان رطوبت‬

‫بعلوه خطا های معمول در آزمایش حد روانی عبارتنا از‪ :‬ا‪ .‬ابزار آزمایش‬
‫بدرستی کا لیبره نشده باشد‪.‬‬
‫‪ . 8‬قسمتهایی از ابزار آزمایش فرسوده باشد‪.‬‬
‫_‪ .‬بین جام حد روانی و صفه زیر آن خاک‬
‫باشد‪ . 9 .‬کاهش رطوبت حین انبام آزمایش‬

‫خطا های دیگر معمول در آزمایش حد خمیری عبارتست از‪ :‬ا‪ .‬قطر‬
‫نادرست فهایی فتیله خاک‬
‫‪ . 8‬متوقف کردن خپلی زود هنگام غلتاندن‬
 ‫دانشگاه خلیج فارس ‪ -‬آزمایشگاه مکانیک خاک ~ حدود اتوبرگ‬

‫مثال زیر نمونه ای از فتایر آزمایش حدوذ اتوبرگ و محاسبات مربوطه را نشان می‬
‫زهد‪.‬‬

‫‪»: 9 >( 0 ( 28‬ه ذء»ءه( ء(«_« ‪» 9 (( 5 . 5‬ء ‪ «».»: 9 » 1‬ط ه( ‪6702‬‬ ‫‪6 (> 6‬‬
‫‪.‬ه« ء(‪7 :‬‬ ‫‪:‬ء)»_‬

‫ءذ_ذ ‪ 1‬ط‪:‬دوأ( »ه) دء»ء»«ه ء‬

‫»»ء«ل (»)‬

‫‪033404 59‬‬
 ‫دانشگاه خلیج فارس ‪ -‬آزمایشگاه مکانیک خاک ~ حدود اتوبرگ‬

‫فرم ثبت فتایر و محاسبات آزمایش حدوذ‬

‫اتوبرگ‬

‫)فحه) ءأ)»»ا ‪ 9‬لهه )ذ~ _فعالزمه ءط) ءه ‪) 4‬ءءط ‪ 9‬ه ه ذاهلعاءلمه«‬

‫‪.‬‬ ‫‪:‬ءمحه د» ‪( 55‬‬ ‫‪ 55 :‬أ)»~ ‪ 1‬ء(هاعه ‪5‬‬ ‫‪9«9:‬‬
‫~‪.‬‬ ‫~‪.‬‬ ‫~‬ ‫‪ 65‬ء ‪~ 71‬‬

‫‪7‬‬ ‫ا‬ ‫‪2‬‬ ‫لا‪4‬ا‪3‬ا‬

‫و‬
‫ی‬
‫‪(. 25‬‬
‫‪~ 7‬‬
‫‪73.7‬‬
‫‪5‬‬
‫‪7‬‬
‫‪2.8‬‬
‫‪7‬‬
‫‪0.3‬‬
‫‪4‬‬
‫‪7.5‬‬
‫‪( • 27‬ما ‪ ) 9‬ءذ‪.‬ذا‬ ‫(‪ ) 9 )( : 66‬لءا»أ‬
‫ءأء»»( ‪9‬‬ ‫ل)ذءأاه»( ‪9‬‬
‫‪2‬‬
‫‪6.6‬‬
 ‫دانشگاه خلیج فارس ‪ -‬آزمایشگاه مکانیک خاک ~ تراکم‬

‫ءنحأ( (نل«نا »ه» »ءءعادها »هه« ‪8‬‬

‫(»)‬
‫»ءط هل» لمه ‪~ 78‬‬
‫‪9‬‬ ‫ءءط هل« )ء«نه ءءه‬
‫~ (‪_ 5 » )( 7 .‬‬
‫ءءدنه ءء~‬
‫(‪،،‬ل) ن» ءءل » ءءدنه ءءه‬
‫‪ )-»( 9‬لمأ ‪» » ~ « 5‬ءا»نه‬
‫´نر‪.‬گم ‪ 98‬أ)ءط ط~ ‪ 9‬گ متر‪.‬گم سرختن یک نهشته ‪.‬ست ~ ‪.‬ستف ده ‪.‬ز و~یل مک نیکی‪. .‬ین بروسه متر‪.‬گم سرختنء ‪ 6‬ه ‪9‬‬
‫فیزیکی‪~،‬می‬
‫(>‪،‬کل تتتءعا«اتتت ‪ 4‬تتته‬
‫«««‪4 « ) 7‬‬ ‫«»هل ~ (‪.‬‬
‫ک‪7‬هش دهد و نفوذ‬ ‫« ر‪.‬‬ ‫ناه»‪ 49‬ه‬
‫تو‪.‬ند مت ومت برشی _)لط ‪ 5 _ 972 5 ) 29‬ر‪. .‬فز‪.‬یش دهد‪ ،‬هبلیت تر‪.‬گم ل)أ_أکاأ ‪ 2955‬ط~‬
‫تءءعا«هء‬ ‫صر‪.‬یی تتعیینءعه»‬
‫ت‬ ‫ت‬ ‫تت‪-‬‬
‫ت‬ ‫تتا‪،‬ل‬ ‫‪.‬ل‬
‫تر‪.‬گمتتترمت‪7‬ترت‬
‫نسبیتم~ط ‪ 9‬أ)« ‪7‬‬ ‫وررمتت‬
‫رر_م)‬
‫پذیری ل)أ_أکا ‪ 9 ~ 97‬ط ر‪ .‬ک هش دهد‪ .‬معمول ترین روش بر‪.‬ی ‪.‬وزدبی کیفیت تر‪.‬گم‬

‫ط~ ‪ 9 « 9‬لأ) ‪. 29 _ 7‬ست‪ .‬تر‪.‬گم نسبی ~_ به صورت زیر تعریف می شود‪:‬‬

‫~_ ‪ -‬تراکم نسبی نهشته که بصورت درصد بیان می شود‪.‬‬

‫وومرومت ت‪-‬ت تماکریممت تدانسیتهت تخشکت تآزمایشگاهی‪،‬تت ‪ 97‬تتمت تیات ت~~ی~‪.‬ت تماکریممت تدانسیتهت تخشک‬
‫آزمایشگاهی معمول یا با آزمایش تراکم استاندارأ پرو کتور ‪~ 8‬أ) ‪ 99‬م~~ ‪92 _ 82 ~ 9 )~ 29‬‬
‫_ ‪ ) 98‬ل‪ 5‬یاء با‪ 5‬ءآزمایش تراکم اصلح شده پرو کتور ‪~ 8‬أ) ‪ 99‬م~~ ‪ 9 _ 82 ~ 9 )~ 29‬الأ_~~‬
‫‪)5‬‬
‫تعیین می شود‪ .‬در این بنش این دو آزمایش تشریح می شونا‪.‬‬
‫وم ‪ -‬دانسیته خشک مرایی در مل ساخت پروژه‪ 97 ،‬م یا ~~ی~‪ .‬دانسیته خشک نهشته بعد از اینکه‬
‫خاک وینته شد و با یجهیزات تراکم مرایی (انواع غلتکهاا متراکم شد‪ ،‬اندازه گیری می شود‪ .‬دانسیته‬
‫چالهلمه_ ~ »کاهل‬‫ا یا بدون کندن»کا_د‬ ‫خشک مرایی معمول یا با کندن چاله (مانند آزمایش منروط ماسه‬
‫‪»» 6‬عنه ءءه ء ~ (<‬
‫‪ 7‬أ) «»»ه د»»هاءه ء‬
‫(‪،،‬ل) لمأ ‪ » 5‬ء» ‪» 7‬‬ ‫تعیین می شود‪.‬‬
‫د»)نه ء ‪ 6‬ه ء (ول) زه ه _ ه‬
‫ءءءنه ء«ه ء ~‬
‫(روم __ررم ر ر~و‬
‫»»«~ ‪ ) 77‬ه(ذاه ‪45‬‬‫ه~ ‪1‬‬
‫تعیین •می‬
‫)»ء» ‪ 8‬ا‬‫ءدهاءه ءآنرا‬
‫ا‪،‬ل •مقدار‬
‫‪.‬ل ها‬
‫آ پین نامه‬ ‫معمول تمیزان تراکم نسبی بسته به نمه پروژه ذارذ و قوانین و‬
‫کنند‪ .‬مثل تممکن است برای خاکریز یک راه آ پین نامه مقید کند که حداقل تراکم نسبی خاکریز‬
‫بایستی ل ‪ 9‬ذرصد تراکم اصلح شده پرو کتور باشد‪.‬‬
‫~ ‪( :‬ط ‪) ) 9‬انا ءذ»«« ‪91‬‬
‫بطور کلی چهار عامل زر تراکم مؤشر است‪:‬‬
‫ا‪.‬ت تنمعت تخا~‪.‬ت تخاکهایت تغیرت تچسبندهت تمانندت تماسهت تهات توت تشنت تهات تبات تاستفاذهت تازت تتبهیزاتت تتراکم‬
‫ارتعاشی یا لرزه ای به خوبی متراکم می شونا‪ .‬تراکم خاکهای چسبنده مانند رسها و لی‬
‫ها مشکل تر است و احتیاج به تبهیزات تراکمی مثل غلتک پاچه بزی ذارذ‪.‬‬
 ‫دانشگاه خلیج فارس ‪ -‬آزمایشگاه مکانیک خاک ~ تراکم‬

‫‪ . 8‬ذاته بندی مصالو‪ .‬خاکهای خوب ذاته بندی شد ‪ 0‬بهتر از خاکهای بد ذاته بندی شد ‪0‬‬
‫متراکم می شونا و ذانسیته خشک بیشتری می تواننا حین تراکم بدست بیاورنا‪.‬‬
‫_‪ .‬میزان ولهوبت‪ .‬میزان رطوبت عامل مهمی زر تراکم خاک است‪ .‬آب زور ذرات خاک‬
‫را گرفته و کمک می کند که زر هم فرو روند و متراکم تر شونا‪ .‬اما آب بیش از حد‬
‫باعث اشباع شدن خاک شدت ‪ 0‬تو عمل تراکم را مشکل تر می کند‪ .‬برای یک انرژی‬
‫تراکم مشنص‪ ،‬ذرصد رطوبت بهینه ای وجوز ذارذ که زر آن ذرصد رطوبت خاک می‬
‫توانأ به بالترین میزان تراکم خوذ ذست یابأ‪ .‬میزان رطوبت بهینه خمینی زر آزمایش‬
‫پرو کتور اصلح شد ‪ 0‬برای خاکهای منتلف به شرح زیر است‪:‬‬
‫~ رس با پلستیسیته زیاذ _~ ‪ :‬میزان رطوبت بهینه بزرگتر یا مساوی ‪ 9‬ا‬
‫ذرصد ~ رس با پلستیسیته کم _~ ‪ :‬میزان رطوبت بهینه مساوی ‪ 18‬تا ‪ 9‬ا‬
‫ذرصد‬
‫~ ماسه خوب ذاته بندی شد ‪~ 0‬ل ‪ :‬میزان رطوبت بهینه مساوی ‪ 19‬ذرصد‬
‫~ شن خوب ذاته بندی شد ‪ : ~~ 0‬میزان رطوبت بهینه مساوی • ذرصد‬
‫بعضی خاکها ممکن است نسبت به میزان رطوبت تراکم حساس نباشند‪ .‬برای مثال شن‬
‫یا ماسه تمیز ذرشت ذاته به اندازت ‪ 0‬تای نفوذ پذیر است که آب براحتی از ذرون آن‬
‫زهکشی می شوذ‪ .‬این نمه خاکها معمول زر حالت خشک و با تبهیزات ارتعاشی متراکم‬
‫می شونا‪.‬‬
‫‪ 9‬ت‪ .‬انزری انراکم‪ .‬انرژی تراکم میزان انرژی اعمالی به خاک است‪ .‬معمول تبا افزایش‬
‫انرژیت تتراکمت تمیزانت تتراکمت تخاکت تافزایشت تمیت تیابأ‪.‬ت تاستثناهاییت تنیزت توجوزت تذارذ‪،‬ت تمانند‬
‫خاکهایت ‪ 89‬تأط~لط (وسهای اشباع) که با افزایش انرژی تراکم نمی تواننا متراکم تر‬
‫شونا‪.‬‬
‫شکلت تات ‪•.‬ت مننیت تتراکمت ترات برایت تانواعت تمنتلفت تخاکت نشانت تمیت تزهد‪.‬ت تهمانطورت کهت تذیدت ‪ 0‬تمیت تشوذ‬
‫خاکهای خوب ذاته بندی شد ‪ 0‬مثل ماسه ها و شنهای خوب ذاته بندی شد ‪ 0‬بیشترین وزن منصوص‬
‫خشک ماکریمم و کمترین میزان رطوبت بهینه ذارند‪ .‬از طرف ذیگر خاکهای ماسه نرم یکنواخت‪،‬‬
‫لیها و خاکهای زارای رس زیاذ‪ ،‬کمترین مقدار وزن منصوص خشک ماکریمم و بیشترین میزان‬
‫رطوبت بهینه‬
 ‫دانشگاه خلیج فارس ‪ -‬آزمایشگاه مکانیک خاک ~ تراکم‬

‫آزمایش انواکم یووکتوو استان اود‬

‫تراکم آزمایشگاهی شامل متراکم ساختن خاک زر یک میزان رطوبت معین زر یک قالب با ابعاذ‬
‫معین با استفاذه از انرژی تراکم مشخصی می باشد‪ .‬این عمل زر میزان وطوبتهای متفاوتی تکرار‬
‫می شوذ تا‬
 ‫دانشگاه خلیج فارس ‪ -‬آزمایشگاه مکانیک خاک ~ تراکم‬

‫مننی تراکم خاک بدست آ ید‪ .‬معمو لترین ووشهای آزمایش (از نظر انرژی تراکم‪ ،‬تعداذ لیه ها زر‬
‫قالب و‪...‬ا آزمایش تراکم استاندارذ پرو کتور و تراکم اصلح شده پرو کتور است‪ .‬کلمه پرو کتور به‬
‫افتندر آقای ‪ _._._ 2 « 9 )« 2‬می باشد که زر سال لل ‪ 9‬ا نشان ذاذ ذانسیته خشک یک خاک‬
‫برای یک انرژی مشنص به میزان آبی بستکی ذارذ که زر خاک موجوز است‪.‬‬
‫زر آزمایش تراکم استاندارذ حبم قالب تراکم ~~~ت ‪ 999‬تو وزن چکش _ت ‪ 89.9‬تو ارتفاع سقوط‬
‫چکش ~ ا ل‪ 9 .‬است‪ .‬روش آزمایش به این ترتیب است که خاک زر ذرصد رطوبت مشنصی تهیه‬
‫می شوذ و زر قالب تراکم متراکم می شوذ و با ثبت جرم خاک ذرون قالب تراکم‪ ،‬ذانسیته مرطوب‬
‫خاک بدست می آ ید‪ .‬با ذانستن میزان رطوبت خاک ذرون قالب‪ ،‬ذانسیته خشک براحتی ساسبه می‬
‫شوذ (با تقسیم ذانسیته مرطوب به ~~ا که ~ میزان رطوبت خاک است که بصورت عدذ اعشاری‬
‫بیان می شوذا‪ .‬این عمل تراکم‪ ،‬زر میزان وطوبتهای متفاوتی تکرار می شوذ و سپس ذانسیته خشک‬
‫زرت تبرابرت تمیزانت ترطوبتت ترسمت تمیت تشوذت تتات تمننیت تتراکمت تحاصلت تشوذ‪.‬ت تنقطهت تماکریممت ترویت تمننی‪،‬‬
‫ماکریمم ذانسیته خشک آزمایشگاهی ل)أ ‪~ _~ _ 985‬ل~أل ‪« 29 )«~ ~ 9‬کا ‪ ( 9‬فامگذاری شده‬
‫و ذانسیته خشک آن همان ووروم است‪ .‬میزان رطوبت متناظر با نقطه ماکریمم زر مننی تراکم‪،‬‬
‫میزان رطوبت بهینه ) ‪~ ~ 9 ) 929 « 8 ) 98‬ل~أ)م« نام ذارذ و با »وو~ نشان ذاذه می شوذ‪.‬‬
‫روش انبام آزمایش تراکم اصلح شده شبیه تراکم استاندارذ است اما میزان انرژی آن بیشتر است و‬
‫خاک زر پنچ لیه زر قالب تراکم وینته شده و کوبیده می شوذ‪ .‬برای آزمایش تراکم اصلح شده پرو‬
‫کتور ( ‪ 298‬ل_ ‪ 2 « 99‬م • ‪.» 99 • 8999‬للا _ ~ ‪ 7‬ل ‪ 8‬م خاک زر قالب تراکم (_(«~ا ‪9‬‬
‫اینچی (ت ‪ 19.8‬سانتی متری ا که زارای حبمت ‪ 9‬لاا فوت مکعب (ت ‪ 999‬سانتی متر مکعب ا است‪،‬‬
‫متراکم می شوذ‪ .‬خاک زر ل تلیه و هر لیه با ل ت‪ 8‬تضربه چکشت ‪ 19‬تبوندی (ت ‪ 99.9‬تفیوتنی ا با‬
‫ارتفاع سقوط چکشت ‪ 9‬تا اینچ (ت ‪ 9.99‬تمترا ذرون قالب تراکم‪ ،‬متراکم می شوذ‪ .‬تراکم اصلح شده‬
‫پرو کتور زارای انرژی تراکم ~~~‪ 8.997 _.‬می باشد‪.‬‬

‫وسایل مووت ئباز_‬

‫~ قالب پرو کتور با صفه زیرین و حلقه اتصال‬
‫بالیی ~ چکش‬
‫~ وسیله ای برای بیرون آورذن‬
‫نمونه ~ ترازوی حساس‬
‫~ وسیله ای مثل کارزک برای صاف کرذن سطر‬
‫خاک ~ بعلری خش آب‬
‫~ وسایل منلوط کرذن خاک‬
 ‫دانشگاه خلیج فارس ‪ -‬آزمایشگاه مکانیک خاک ~ تراکم‬

‫ه ظرفهای انداز ‪ 0‬گیری‬

‫رطوبت ~ گرمخانه‬

‫شکل ‪ •. 8‬وسایل مورد نیاز‬

‫وونفنی انجام آزمایففنی‪:‬‬

‫ا‪ .‬فمومه خا~‪ .‬اولین مرحله زر آزمایش مخلوط کرذن نمونه خاک است‪ .‬نمونه خاک مورذ‬
‫استفاذه معمو لنمونه ذست خورذه است‪ .‬خاک فبایستی ذارت ذرشتی مثل شن ذرشت یا‬
‫قلوه سنگ ذاشته باشد‪ .‬بطور کلی خاک باید از الک شماره ‪ 9‬عبور کند‪ .‬خاکی که قبل‬
‫زر آزمایشگاهت برای آزمایش تراکم استفاذه شده فباید مجدذا مورذ استفاذهت قرار گیرذ‪.‬‬
‫برای تهیه نمونه‪ ،‬خاک خشک شده زر معرض هوا را با الک ‪ 9‬الک کنیأ‪ .‬قبل از الک‬
‫کرذن‪ ،‬کلوخه های خاک را خرذ کند‪.‬‬
 ‫دانشگاه خلیج فارس ‪ -‬آزمایشگاه مکانیک خاک ~ تراکم‬

‫‪ . 8‬انهیه فمومه‪ .‬با تجربه و قضاوت اغلب می توان میزان رطوبت بهینه (»م و~) خاک را‬
‫تخمینت زذ‪.‬ت حداقلت ‪ 9‬تنمونهت تخاکت تبات میزانت توطوبتهایت تمتفاوتت تهیهت تکنیأت بهت تنحویت که‬
‫میزان رطوبت بهینه تخمینی را قطع کنند (ذو نمونه با میزان رطوبت بیشتر از رطوبت‬
‫بهینه و ذو نمونه با میزان رطوبت کمتر از رطوبت بهینه)‪ .‬میزان رطوبتها باید حدوذ ‪8‬‬
‫ذرصد تغییر یابند بنابراین مثل اگر میزان رطوبت بهینه تخمینی ‪.‬ا ذرصد باشد‪ ،‬نمونه‬
‫هایی با وطوبتهای ‪ 9 ، 19 ، 19‬ا و ‪ 89‬مناسب است‪ .‬برای بعضی خاکها که رطوبت‬
‫بهینه بسیار بالیی ذارند یا منمنی تراکم صافی ذارند‪ ،‬میزان رطوبتها می تواننا بیش از‬
‫‪ 8‬ذرصد تغییر یابند‪.‬‬
‫برایت تهرت تیکت تازت تچهارت تنمونهت تخاک‪،‬ت تحدوذت ت_‪.‬ت ‪ 8‬تکیلوگرمت تخاکت تمورذت تنیازت تاست‪.‬ت تبرای‬
‫رسیدن به میزان رطوبت مورذ نظر اگر رطوبت خاک زیاذ است بایستی زر معرض هوا‬
‫قرار گیرذ تا رطوبتش کاهش یابأ و اگر رطوبت خاک کم است بایستی با افز وذن آب مقکلر‬
‫به آن رطوبت خاک افزایش یابأ‪ .‬برای افز وذن آب‪ ،‬آنرا کم کم به سطر خاک بپاشید و حین‬
‫پاشیدن مخلوط کنیأ‪ .‬برای کاهش رطوبت اجازه ذهید تا زر معرض هوا رطوبت خاک کم‬
‫شوذ یا از گرمخانه جهت خشک کرذن استفاذه کنیأ به نحوی که ذمای گرمخانه از ‪ 99‬ذرجه‬
‫سانتیگراذ بیشتر نشوذ‪ .‬سپس چهار نمونه خاک زر ظرف نگهداری شده و بهتر است یک‬
‫شبت تبهت تحالت تخوذت ترهات تشوذت تتات ترطوبتت تزرت تتمامت تنمونهت تتوزیعت تشوذت ت(معمول تزرت تمسائل‬
‫آموزشی بلفاصله آزمایش انجام می شو ‪.) 0‬‬
‫_‪ .‬قالب انراکم‪ .‬هر یک از چهار نمونه خاک زر قالب تراکم متراکم خواهأ شد‪ .‬تجهیزات‬
‫تراکم شامل سه بخش است‪ :‬صفحه زیرین ‪( 9 ) 9‬ط ‪ 959‬ط‪ ،‬قالب تراکم و حلقه اتصال‬
‫بالیی ط«) ل ت‪ 9 «(( 9‬ت‪ .‬قالب و حلقه اتصال بالیی توسط بیچهایی به صفحه زیرین‬
‫متصل می شونا‪ .‬قبل از متراکم کرذن خاک‪ ،‬با ترازو وزن قالب خالی را اندازه بگیریا‬
‫(و~)‪.‬‬
 ‫دانشگاه خلیج فارس ‪ -‬آزمایشگاه مکانیک خاک ~ تراکم‬

‫سپس تجهیزات تراکم روی یک پی صلب قرار گرفته و به آن متصل می شوذ‪ .‬این عمل‬
‫بدین خاطر انجام می شوذ که حداکثر انرژی به خاک اعمال شوذ و زر حین کوبیدن خاک‬
‫بر اثر ارتعاش انرژی کمتر هدر روز‪.‬‬

‫‪ 9‬ت‪ .‬متراکم ساختن فمومه خا~‪ .‬یکی از نمونه های خاک را آورذت ‪ 0‬تو آنرا بایستی زر _‬
‫لیه (برای آزمایش تراکم اصلح شد ‪ 0‬زر ل لیه) متراکم کرذ به نحوی که ضخامت‬
‫لیه ها بطور تقریبی یکسان باشد‪ .‬برای هر لیه مقدار مناسبی از خاک را برذدشته و‬
‫آنرا ذرون قالب تراکم بریز ید و سطر آن را صاف کنیأ‪.‬‬
 ‫دانشگاه خلیج فارس ‪ -‬آزمایشگاه مکانیک خاک ~ تراکم‬

‫برای هر یک از _ لیه (یا ل لیه برای آزمایش اصلح شد ‪ ) 0‬آنرا با ل ‪ 8‬ضربه سقوط آزاذ‬
‫چکش بکوبید‪ .‬ل ‪ 8‬ضربه چکش باید بصورت یکنواخت زر همه جای قالب وارز شوذ‪.‬‬
 ‫دانشگاه خلیج فارس ‪ -‬آزمایشگاه مکانیک خاک ~ تراکم‬

‫‪(5‬‬
‫‪0‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪0‬‬
‫‪0‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪.‬‬

‫سطح خاک را با کارزک تمیز و صاف‬

‫کند‪.‬‬
 ‫دانشگاه خلیج فارس ‪ -‬آزمایشگاه مکانیک خاک ~ تراکم‬

‫سپس قالب تراکم و خاک متراکم ذرون آن را با ترازو وزن کنیأ‬

‫(ء~ا‪.‬‬

‫ل‪ .‬میزان رطوبت‪ .‬بعد از وزن کرذن قالب و خاک‪ ،‬خاک متراکم شده را از ذرون قالب‬
‫بیرون بیاورید‪.‬‬
 ‫دانشگاه خلیج فارس ‪ -‬آزمایشگاه مکانیک خاک ~ تراکم‬

‫‪500‬‬

‫(‬ ‫‪.‬‬
‫~‬ ‫‪.‬‬

‫»‬ ‫~‬
‫‪29‬‬ ‫‪( 6‬‬

‫)‪.‬‬ ‫~»‬

‫‪ . 9‬انراکم سه فمومه ن یگر‪ .‬بعد از اینکه نمونه اول بدرستی متراکم شده و تمام شد‪ ،‬مرا‬
‫حل ‪ 9‬و ‪ 7‬را برای ل نمونه ن یگر تکرار کنیأ‪.‬‬

‫محاسپامته‪:‬‬
‫ذاذه های آزمایش زر فرم مخصوص این آزمایش ثبت می شوذ( محاسبات لزم زر فرم نشان ذاذه‬
‫شده است ا‪ .‬نموذار ذرصد رطوبت زر مقابل ذانسیته خشک حاصل ترسیم شده و ذرصد رطوبت‬
‫بهینه و ماکریمم ذانسیته خشک آزمایشگاهی بدست خواهأ آمد‪ .‬منمنی هوای صفر ‪~ 9‬ل ‪_ 9‬أ« ‪ 27‬أ‬
‫‪ 892 « 9‬نیز بایستی روی نموذار رسم شوذ‪ .‬اگر بعد از رسم کرذن منمنی‪ ،‬نقطه ماکریمم مشخصی‬
‫فتوان پیدا کرذ یا همه نقاط زر یک سمت منمنی تراکم واقع شدنأ‪ ،‬نمونه های ذیگری از خاک با‬
‫میزان وطوبتهای مختلف بایستی مجدذا آزمایش شونا‪.‬‬
 ‫دانشگاه خلیج فارس ‪ -‬آزمایشگاه مکانیک خاک ~ تراکم‬

‫گزارش شما بایستی موارز زیر را‬

‫شامل شوذ‪ ~ :‬توصیف خاک‬
‫مورذ آزمایش‬
‫~ نمونه ماسبات‬

‫خطا های معمول ه‬

‫ا‪ .‬قسمتهایی از خاک با ذرات خشک (مثل رطوبت به اندازه کافی زر کل نمونه منلوط نشده‬
‫باشد)‬
‫‪ . 8‬خاک برای نقطه های متعدذی روی مننی تراکم‪ ،‬مبدذا استفاذه شده باشد‪ .‬بعضی خاکها‬
‫نسبت به تراکم مبدذ بسیار تأثیرپذیرند بنابراین توصیه می شوذ که زر هر آزمایش نمونه‬
‫های جدید استفاذه شوذ‪ .‬تراکم مبدذ ممکن است باعث افزایش وزن منصوصت خشک‬
‫ماکریمم و کاهش رطوبت بهینه شوذ‪.‬‬
‫_‪ .‬نقاط کافی برای تعیین مننی تراکم موجوز فباشد‪ .‬معمول بنر نقطه برای تعیین مننی‬
‫تراکم کافی است‪.‬‬
‫‪ . 9‬پی نامناسب برای قالب‬
‫تراکم ل‪ .‬حبم فاذرست قالب‬
‫تراکم‬
‫‪ . 9‬متراکم کننده مکانیکی بدرستی کا لیبره نشده‬
‫باشد‪ .• .‬ذرست ضربه فزذن شنص آزمایش کننده‬
‫‪ . 9‬میزان رطوبت بیان کننده رطوبت تمام قسمتهای خاک فباشد‪.‬‬
‫جدول و شکل زیر نمونه ای از فتایر آزمایش تراکم را در یک سآیت نشان می دهد‪.‬‬
 ‫دانشگاه خلیج فارس ‪ -‬آزمایشگاه مکانیک خاک ~ تراکم‬

‫‪16 » 9 > 1‬‬ ‫((أ ‪ 7‬ءءءهطه« ‪8 ~ 1‬‬

‫‪.‬ه» » ‪81‬‬ ‫‪:‬ء_»» ط ه ل‬
‫‪» 6 • ( 999‬ءل(‬
‫‪:‬عا» ‪9‬‬

‫‪ 8 .‬ءمما(»ءه د» ‪).‬هاءه» ‪( 9‬ءد ‪ 4‬ذأه ‪: ( 7‬ء»»ء ءه ناء«م‬ ‫أ ‪ 8‬وم ا( ‪(:‬لا »ه«(ه» (‬

‫ه ه ء ‪ 4‬ه ءم~‬ ‫‪1‬ه‪(7‬‬
 ‫دانشگاه خلیج فارس ‪ -‬آزمایشگاه مکانیک خاک ~ تراکم‬

‫‪ 4 .‬ءم ‪ 6‬ذ »ءللمه» لء‪:‬ه»ء( ‪».‬محه ر »‪»» :‬دا«» »»«‪( .‬لمط ‪ 75 _:‬و‪،‬م وووم‬
‫رر_م ر روم س و ررم ا ‪ 0 .( 0‬ا ‪ 8 .‬أل ءءه) )ء) ‪(: 122.5‬مور)ه) لءذ»»ء ‪~ 4‬‬
‫_««فعه‪~ -‬ه ء«»ه ط»ما‬
‫( ‪. ( 0.10‬ء‪:‬ل ءه») » ‪(: 11.09‬م رم») ء»ءء»ه ء »دما ءه أه‪0 _ .‬‬
‫_ذءم ‪9‬‬
 ‫دانشگاه خلیج فارس ‪ -‬آزمایشگاه مکانیک خاک ~ تراکم‬

‫‪.‬ه ء‬
‫ءانل‬

‫~ ‪ ) 7 :‬ءا<~ل ‪~ 5 ( 4 : 51‬ا ~ ‪ 54 ~ 5 :‬ء ‪ )»»): ~ 8 » 5‬د» ‪ 5‬ذ)ء»»ااد ‪ 5‬ء ‪ 5 » 54‬ل‬

‫‪6‬‬

‫ده«( ءدء) ءه ذ)ء»»_ه‪،‬‬

‫(ط)‬
‫د ء»‬
‫»»ط~» ءد_ ‪ 4‬اه ‪8‬‬ ‫‪(5‬‬
‫(ام_ء )» ««» ‪1 7‬‬
‫و‪_5(4«)7‬‬
‫‪ 54‬ه«» ‪7‬‬
‫ام‪ )-‬ت تتاذتتت ‪4 » 5‬‬
‫ء)ء«م_ه« ت~ت ‪ 4‬تء‬
‫‪ 8‬ت«و_ت ‪ 5‬تءت ‪ 4‬ته‬
‫»»ه ‪7‬‬
‫و_ ‪ .‬م_ ‪ _ :‬اذه د‬
‫)‬ ‫‪_ 92‬کالما(( ( ‪ 319‬أ ‪8‬‬
‫‪)~ 0 ) 1‬‬
 ‫دانشگاه خلیج فارس ‪ -‬آزمایشگاه مکانیک خاک ~ مخروط ماسه‬

‫أزه بش هفتم‬

‫آزمایشات تعیین وزن واحد حجم ا) ‪ 99‬أ~~ )أ ‪ 8‬ل) خاک ن ر محل‬

‫عبارتنا از‪ ~ :‬آزمایش مخروط ماسه‬
‫~ آزمایش بالون‬
‫~ آزمایشات هسته ای‬

‫‪ 89 ~ 5‬لاأ هاای له ‪ 9.9‬ل_ ( ‪) 9‬‬

‫وسایل مووت نیاز‪:‬‬

‫~ تجهیزات مخروط ماسه شامل یک بعلری پلستیکی که یک مخروط فلزی به آن چسبیده‬
‫است‪.‬‬
‫~ ترازو با ذقت ا گرم‬
‫)‬ ‫‪(:‬حو_ع ‪ ) 0‬ل)أ ‪ 18‬ل ‪ ~ 9‬لک کا(لماکا(لمطه ‪ ) 2‬ر ‪8 _ 938 ) 9‬‬ ‫~ صفحه کف ‪( 9 ) 9‬م ‪ 959‬کا‬
‫~ ابزارها یی برای کندن سوراخ زر زمین‬
‫اتاواذ ‪_ _ 5‬د_أءم ‪9‬‬
‫ء»ها)ه‬ ‫)»عا»ه ء‬
‫ماسه‬ ‫‪(:‬دووها)‪ 9‬ل مثل‬
‫~ ماسه یکنواخت تمیز با اندازه بین الک شماره ‪ 89‬و‬
‫~ قالب _(«~ آزمایش تراکم پرو کتور بدون ضماثم (برای کالیبراسیون استفاذه خواهأ‬
‫شدا‬
 ‫دانشگاه خلیج فارس ‪ -‬آزمایشگاه مکانیک خاک ~ مخروط ماسه‬

‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪«0‬‬
‫‪0‬‬
‫‪0 (( 0 -( 05‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪.0‬‬

‫روش انجام أزما یش‪:‬‬

‫محاسبه وزن واحد حجم ماسه یکنواخت‬

‫ا‪ .‬وزن قالب پرو کتور و منعه زیر آن را تعیین کنیا‪( ~ 0 ،‬سطر ا‬
‫جدول)‬
 ‫دانشگاه خلیج فارس ‪ -‬آزمایشگاه مکانیک خاک ~ مخروط ماسه‬

‫‪ . 2‬ماسه یکنواخت را ذرون قالب تراکم‬

‫بریز ید‪.‬‬

‫مطر قالب را تراز کید آقالب را ‪ 0‬ست فزنید چون ماسه ممکن است تراکم‬
‫یابأ)‬

‫قالب پر شد ‪ 0‬با ماسه را متراکم کید‪.‬‬

 ‫دانشگاه خلیج فارس ‪ -‬آزمایشگاه مکانیک خاک ~ مخروط ماسه‬

‫وزن قالب تراکم بعلو ‪ 0‬مغمه ~ بعلو ‪ 0‬ماسه را انداز ‪ 0‬بکیریا‪ ~« ،‬ابه مطر ( جدول‬
‫بروید)‪.‬‬

‫کا لیبره کردن مخروط‬

‫‪ . 3‬وزن گالن پلستیکی » مخروط » ماسه را اندازه بگیریا اقپل از استفاده ا‪.‬‬
‫»~ ابه سطر ‪ 7‬جدول بروید)‪.‬‬
 ‫دانشگاه خلیج فارس ‪ -‬آزمایشگاه مکانیک خاک ~ مخروط ماسه‬

‫‪ . 9‬شیر متقل به مخروط ر ‪ 1‬ببدید‪.‬‬

‫مخروط و گالون را وارونه کید و روی سپنی قرار ‪0‬‬

‫هید‪.‬‬
 ‫دانشگاه خلیج فارس ‪ -‬آزمایشگاه مکانیک خاک ~ مخروط ماسه‬

‫شیر را باز کنیأ‪ .‬ماسه از درون گالون به درون مخروط می ریزأ‪ .‬بعد از آنکه جریان ماسه‬
‫از حرکت ایستاد‪ ،‬شیر را ببندید و گالون و مخروط را از روی سپنی بردار ید‪.‬‬
 ‫دانشگاه خلیج فارس ‪ -‬آزمایشگاه مکانیک خاک ~ مخروط ماسه‬

‫وزن گالون پلستیکی»مخروط»ماسه باقیماند ‪ 00‬رون گالون را انداز ‪ 0‬بکیریا ابعد از‬
‫استفا ‪ ~» ،) 00‬ابه مطر ‪ 9‬جدول بروید)‪.‬‬

‫معاسبه وزن واحد حجم دو معرا‬

‫ل‪ .‬وزن گالون پلستیکی » مخروط » ماسه واانداز« گیریا اتپل ‪ 1‬ز‬
‫استناد«)‪ ،‬و~ ابه مسر ‪ 8‬جدول بروید)‪.‬‬
 ‫دانشگاه خلیج فارس ‪ -‬آزمایشگاه مکانیک خاک ~ مخروط ماسه‬

‫‪.6‬‬
‫‪6‬‬ ‫~)‬ ‫~ ) ‪58‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪0‬‬
‫‪.‬‬

‫‪ . 7‬یک گو ‪ 0‬ال به ممق ‪ 10‬تا لا سانتی متر ‪ 0‬ر زمین حفر کید‪ .‬فکامی که گو ‪0‬‬
‫ال را حفر می کید‪ ،‬خا~ بیرون آمد ‪ 0‬از گو ‪ 0‬ال را ‪ 0‬ر کیه پلستیکی بریز‬
‫ید تا رطوبت خو ‪ 0‬را از ‪ 0‬ست ندها‪ .‬همه خا~ شامل خا~ ریز ‪ 0‬انه ~ گو ‪0‬‬
‫ال را ‪ 0‬رون کیه بریز ید س از تمام شدن کدن گو ‪ 0‬ال‪ 0 ،‬ر کیه را ببدید‪.‬‬
 ‫دانشگاه خلیج فارس ‪ -‬آزمایشگاه مکانیک خاک ~ مخروط ماسه‬

‫‪ . 9‬شیر مخروط را ببندید‪ .‬گالون و مخروط را وارونه کنیأ و مخروط را ذقیقا زر‬
‫وسط سوراخ سپنی قرار ذهید و شیر را باز کنیأ تا ماسه از ذرون گالون بدرون‬
‫گوذال حفر شده جریان یابأ‪.‬‬

‫‪ .‬بعد از اینکه جریان ماسه متوقف شد‪ ،‬شیر را ببندید و کا لون و‬ ‫‪9‬‬
‫مخروطت ترات تبردارت تید‪.‬ت تماسهت تدرونت تمخروطت تبدرونت تمینیت تریخته‬
‫خواهأ شد‪ .‬این ماسه در معل رها خواهأ شد‪.‬‬
‫دانشگاه خلیج فارس ‪ -‬آزمایشگاه مکانیک خاک ~ مخروط ماسه‬
 ‫دانشگاه خلیج فارس ‪ -‬آزمایشگاه مکانیک خاک ~ مخروط ماسه‬

‫‪9‬‬ ‫وزن گالون پلستیکی » مخروط » ماسه را اندازه بکیریا‪ ~» ،‬ابه سطر‬
‫جدول بروید)‪.‬‬

‫ه ‪... 0‬ن ه‪ 0 :‬سز‪.‬د >‪ «.<:‬ثد>‪> ،‬ه‬

‫<به ه ‪ 00‬جده ر _‪.>>.‬‬
 ‫دانشگاه خلیج فارس ‪ -‬آزمایشگاه مکانیک خاک ~ مخروط ماسه‬

‫ا ا‪ .‬وزن ظرف تبخیر » خا~ مرطوب محرا ‪ 1‬خا~ کده شده از گودال) را اندازه‬
‫بکیریا‪ ~» ،‬ابه مطر (ا جدول بروید)‪.‬‬
 ‫دانشگاه خلیج فارس ‪ -‬آزمایشگاه مکانیک خاک ~ مخروط ماسه‬

‫‪0‬‬ ‫»‬ ‫((‪.‬‬

‫‪0‬‬ ‫‪(9‬‬ ‫‪0‬‬
‫~(‬
‫)‪.‬‬ ‫((‬

‫(ا‪ .‬با ‪ 0‬اشتن اطلعات نوشته شد ‪ 00‬ر جدول‪ ،‬محاسبات به سرعت قابل انجام‬
‫است‪ .‬محاسبات را انجام ‪ 0‬هید و جدول را پر کید‪.‬‬

‫خطا های معمول آزماینفنی‬

‫بعضی از خطا های مرسوم آزمایش مخروط ماسه به شرح زیر است‪ :‬ا‪ .‬کالیبراسیون‬
‫~ ماسه مورذ استفاذه زر آزمایش بدلیل مرطوب بوذن یا ویزذانه ذاشتن براحتی‬
‫جریان نمی یابأ‪.‬‬
‫~ ذانسیته ماسه فاذرست است‪ .‬ممکن است مرا حل کالیبراسیون با ذقت انجام نشده‬
‫یا نمه ماسه عوض شده است‪.‬‬
 ‫دانشگاه خلیج فارس ‪ -‬آزمایشگاه مکانیک خاک ~ مخروط ماسه‬

‫‪ . 8‬آزمایش منروط ماسه‬

‫~ سپنی کف روی سطح زمین تراز نیست‪.‬‬
‫~ جداره ها و ته گودال شامل بیرون زاگی یا تورفتگی های تیز است‪ .‬این حالت‬
‫ممکن است برای خاکها یی که شامل قسمت عمده ای از درشت دانه است غیر‬
‫قابل اجتناب ماشد‪.‬‬
‫~ خاک هنگام حفاری گوذال هدر روز یا گوذال خپلی کوچک باشد‪.‬‬
‫~ تبهیزات منروط ماسه روی سپنی بدرستی قرار نگیرذ‪ .‬خطا های ذیگر شامل‬
‫فاذرست بوذن جرم اولیه وت فهاییت تبهیزاتت منروط ماسه و اینکهت زمان کافی‬
‫برای ریزش ماسه ذرون گوذال صرف فکنیم‪.‬‬
‫~ هنگام انبام آزمایش ارتعاش موجوز باشد و باعث شوذ ماسه متراکم تر شوذ و‬
‫حبم چاله بدرستی ساسبه نشوذ‪.‬‬
‫~ ماسه از طریق ترکها یا حفرات به ذرون خاک بروز و زر فتیبه حبم گوذال زیاذ‬
‫بدست آ ید‪.‬‬
 ‫دانشگاه خلیج فارس ‪ -‬آزمایشگاه مکانیک خاک ~ مخروط ماسه‬

‫نمونه لجدور پر شده‬

‫م م و روی‪ .‬وم رم و«م رم ری‪.‬وم رح‪.‬م ررم رح ر‪.‬م ی رم‬

‫ل ت‪ 9‬ت«هت ‪868‬‬ ‫ر م ر م رر‪.‬ورو ی ‪.‬لل ت>(ت ‪ 56‬تل تات ‪ 6‬ت»)ه)‬
‫‪6‬‬ ‫هکا ‪ 998‬اا«کا ءأ»ه«او ) ‪ 6 ) 9‬وأ ‪. ~ 6‬‬

‫م م روی‪ .‬وم رم و«م رم ری روم رح رم ررم رح ر‪.‬م ی رم ر‬

‫م ر م م ر‪.‬ورمر و‬
‫رم م روی‪ .‬م وءرم رم ری‪.‬وم رح‪.‬م ررم رح ر‪.‬م ی رم ر م‬
‫ر م م ر‪.‬ورمر و‬
‫م وررم م م ر‪/ .‬م م لصر ی لصر ی لصر) _ ی ل ع لکل رم‬

‫إکل ع م رس لکل ل ‪/‬م رم و م ر‪~ «.‬م‪.‬م‬

‫رم««ر_ی م« م م«‪«.‬م صر م م‬

‫وورءرم م م وم م م م ررم م رم م م _رم ه م ر وروم وم م م‪ .‬م م وم م‬

‫رر م وم ورمر ی م ر رژه م سر »»م رم م رم ر رم م_م _م‪ • .‬م رم م‬
‫رم و‪ .‬وم م م‪ .‬م م ر‪.‬ور م‪.‬م‪ .‬رو ح م‬
 ‫دانشگاه خلیج فارس ‪ -‬آزمایشگاه مکانیک خاک ~ مخروط ماسه‬

‫فرم مربوط به آزمایش منروط‬

‫ماسه‬
 ‫‪ 0‬انشگا ‪ 0‬خلیج فارس ‪ -‬آزمایشگا ‪ 0‬مکانیک خاک ‪-‬‬
‫نغوذپذیری‬

‫نفوذ پذیری ل)أاأط ‪ 9 ~ 99‬م امکان جریان آب از درون خاک اشباع است‪ .‬نفوذ پذیری زیاد بیانگر‬
‫این است که آب با سرعت از درون حفرات خاک جریان می یابأ‪ .‬پارامتری که میزان نفوذ پذیری‬
‫خاک را بیان می کند ضریب نفوذ پذیری ل)أاأط ‪ 9 ~ 99‬م ‪ 98 ) ~ 7‬أ ‪ 9‬ال ‪ 9 ~ 97‬یا ضریب‬
‫هدایت هیدرولیکی ل)أ ‪ 7‬أ) ‪ 9‬ل_ ‪ 9 9 ~ 8‬أال ‪_ 29‬ل ‪ 8‬ناهیده می شود‪ .‬ضریب نفوذ پذیری در‬
‫آزمایشگاه با آزمایش هد ثابت _ ‪) 98 ) 899‬ل ‪ 9 ~ 8‬یا هد افتان _ ‪ 89899‬أاا ‪ 76‬اندازه گیری‬
‫می شود‪ .‬ضریب نفوذ پذیری در صرا نیز از طریق آزمایشات منصوصی قابل اندازه گیری است‪.‬‬
‫شکل ا ‪ 9 .‬ضریب نفوذ پذیری را با خواص زهکشی خاک نشان می دهد‪ .‬ضریب نفوذ پذیری ل~‬
‫‪ 9‬ا مرز تقریبی جریان آرام ‪ ( 9 ~ 892‬و آشفته ) ‪( 98‬لط ‪ 2‬ل) است‪ .‬ضریب نفوذ پذیری ل~ ‪9‬‬
‫~ ‪ 19‬مرز بین خوب زهکشی شده و بد زهکشی شده است‪ .‬بطور کلی خاکها یی که ویزدانه بیشتری‬
‫دارنا مثل رسها کمترین میزان نفوذ پذیری أارند‪ .‬ترزاقی و پک (‪( 99 .‬ا خاک را بر اساس میزان‬
‫نفوذ پذیری به شرح زیر طبقه بندی کرده اند‪:‬‬
‫~ نفوذ پذیری بال‪ ،‬ل~ ‪ 9‬ا ‪7 ~ 9 .‬‬
‫~ نفوذ پذیری متوسط‪ ،‬ل~ ‪ ~ 7 ~ 9.991 9‬ا ‪.‬‬
‫‪ ~ 9‬نفوذ پذیری کم‪ ،‬ل~ ‪9.991 ~ 7 ~ 19 ~ 9‬‬
‫~ نفوذ پذیری خپلی کم ‪ ،‬ل~ ‪~ ~ 7 ~ 19 ~ 9‬‬
‫‪ ~ 19‬عمل نفوذ ناپذیر‪ 19 ~ ،‬ل ‪7‬‬
 ‫‪ 0‬انشگا ‪ 0‬خلیج فارس ‪ -‬آزمایشگا ‪ 0‬مکانیک خاک ‪-‬‬
‫نغوذپذیری‬

‫آزمایش ئفوذبین یوی پا هد ثابت‪:‬‬

‫این آزمایش برای تعیین ضریب نفوذ پذیری ماسه ها و خاکهای با نفوذ پذیری زیاذ به کار می روز (‬
‫‪ 9 ~ 9 ~ 5‬ا~ ‪ .) 7‬شکل ‪ 9.8‬اصول آزمایش نفوذ پذیری با هد ثابت را نشان می زهد‪ .‬یک نمونه‬
‫اشباع خاک زر مل نمونه قرار گرفته و سپس اختلف هد ‪ 8‬ط زر طول آزمایش ثابت نگهداشته می‬
‫شوذ‪ .‬ضریب نفوذ پذیری نمونه با رابطه زیر حساب می شوذ‪:‬‬

‫‪ - 7‬مریب نفوذ پذیری‪ ،‬د~»‬

‫‪ - 6‬سرعت جریان آب به خار‪ -‬خا~‪ ،‬د~ء‬
‫~ ‪ -‬حعم کل آب جمع شد ‪> 0‬ر زمان )‪،‬‬
‫__ ‪ - 9‬سملر مقطع نمونه خا~‪»_~ ،‬‬
‫_ ‪ -‬طول نمونه‪ .»_ ،‬برای این آزماش نفوذ پذیری افت هد ‪ 0‬ر طول کل نمونه اتفاق می‬
‫افتأ‪ - _ 8 .‬اختلف هد کل‪ ،‬د~ء‪ .‬این اختلف هد بایستی >ر طول آزماش ثابت نگهداشته‬
‫شو>‪ - ) .‬زمان انعام آزماش یا زمانی که آب خروجی از نمونه جمع آوری می شو>‪ ،‬د‬

‫این نکته مهم است که منعه متغلغل که نمونه را ‪ 0‬ر بر می گیر ‪ 0‬نفوذ پذیری خپلی بالیی ‪ 0‬اشته‬
‫باشد‪ .‬نکته مهم ‪ 0‬یکر این است که قطر نمونه خا~ بایستی حداقل ‪ 10‬برابر بزرگتر از بزرگترین‬
‫انداز ‪ 00‬انه ها باشد‪ .‬افلب آزماش سه بار انعام می شو ‪ 0‬و میانگین آزماشات تعیین شو ‪. 0‬‬
 ‫‪ 0‬انشگا ‪ 0‬خلیج فارس ‪ -‬آزمایشگا ‪ 0‬مکانیک خاک ‪ -‬نغوذپذیری‬

‫شکل ‪ 9.8‬آزمایش نغوذپذیری با هد ثابت‬

‫وسایل مووت نیاز‪:‬‬

‫~ تجهیزات نفوذ پذیری با هد ثابت (شکل ل‪ 9 .‬ا‬
‫~ فلسک یا استوانه ای مدرج شده برای تعیین حجم آب‬
‫~ ترازوی حساس‬
‫~ ساعت یا کورنومتر‬
 ‫‪ 0‬انشگا ‪ 0‬خلیج فارس ‪ -‬آزمایشگا ‪ 0‬مکانیک خاک ‪-‬‬
‫نغوذپذیری‬

‫شکل (‪ 9 .‬تجهیزات آزمایش نغوذپذیری با هد ثابت قبل از بسته شدن‬

‫وونز انجام آزماینز‪:‬‬

‫ا‪ .‬اگر نمونه از قبل آما ‪ 00‬است به مرحله ا ا بروید‪ 0 .‬ر فیر این مووت مرا حل زیر را‬
‫برای تهیه نمونه و سوار کر ‪ 0‬ن ‪ 0‬ستکا ‪ 0‬انجام ‪ 0‬هید‪ .‬شیرهای ‪ 0‬اخل را با استفا ‪00‬‬
‫از پارچه ستخلخل ببدید تا ماسه‪ ،‬ورو ‪ 0‬ی و خروجی آب را مدو ‪ 0‬فکد‪.‬‬
‫‪ 0‬انشگا ‪ 0‬خلیج فارس ‪ -‬آزمایشگا ‪ 0‬مکانیک خاک ‪-‬‬
‫نغوذپذیری‬

‫‪ . 7‬همه تجهیزات را با صماثم أن وزن‬

‫کنیأ‪.‬‬
 ‫‪ 0‬انشگا ‪ 0‬خلیج فارس ‪ -‬آزمایشگا ‪ 0‬مکانیک خاک ‪ -‬نغوذپذیری‬

‫‪ . 9‬ماسه را از ارتفاع ثابتی که ممکن است به داسیته وابته باشد‪ ،‬به درون أستکاه بریز‬
‫ید‪.‬‬

‫ل‪ .‬پارچه ستخلخل و فیلتر ستخلخل پلستیکی را بکذار‬

‫ید‪.‬‬
 ‫‪ 0‬انشگا ‪ 0‬خلیج فارس ‪ -‬آزمایشگا ‪ 0‬مکانیک خاک ‪-‬‬
‫نغوذپذیری‬

‫‪ . 9‬مغمه بالیی با ریث را جای خود بکذار‬

‫ید‪.‬‬

‫‪ . 7‬ماسه بایستی به انداز ‪ 0‬ای ریخته شو ‪ 0‬که وقتی فر تحت بار نیت‪ ،‬سر آن ‪ 0‬ر بالی‬
‫پایه قرار گیر ‪ 0‬اشکل زیر)‬
 ‫‪ 0‬انشگا ‪ 0‬خلیج فارس ‪ -‬آزمایشگا ‪ 0‬مکانیک خاک ‪-‬‬
‫نغوذپذیری‬

‫‪ . 9‬پیچها را ببدید و آنها را طوری سفت کید که هیر آبی ‪ 0‬رز‬

‫فکد‪.‬‬

‫‪ . 10‬اختلف بین وزن فعلی تجهیزات ابا ماسه) و وزن اولیه تجهیزات ابدون ماسه)‪ ،‬وزن‬
‫ماسه خواهأ بود‪.‬‬
‫‪ 0‬انشگا ‪ 0‬خلیج فارس ‪ -‬آزمایشگا ‪ 0‬مکانیک خاک ‪-‬‬
‫نغوذپذیری‬
 ‫‪ 0‬انشگا ‪ 0‬خلیج فارس ‪ -‬آزمایشگا ‪ 0‬مکانیک خاک ‪-‬‬
‫نغوذپذیری‬

‫_ا‪ .‬با باز کرذن شیر آب نمونه را اشباع کنیأ‪ .‬آنقدر صبر کنیأ تا آب خروجی زلل‬
‫شوذ‪.‬‬

‫‪ . 19‬قیف را ‪ 0‬ر ارتفاع ثابتی ببندید‪.‬‬

‫لا‪ .‬شیر پایینی بایستی به یک مینک فزذیک بوذت ‪ 0‬تتا با جمع آوری آب خروجی زر یک‬
‫ظرف‪ ،‬حجم آب خروجی قابل انداز ‪ 0‬گیری باشد‪ .‬خروجی پایین را باز کنیأ‪ .‬آب را از‬
‫ذرون نمونه عبور‬
 ‫‪ 0‬انشگا ‪ 0‬خلیج فارس ‪ -‬آزمایشگا ‪ 0‬مکانیک خاک ‪-‬‬
‫نغوذپذیری‬

‫>مید تا زمانی که ماسه کامل اشباع شو> و هیر حباب موایی از لوله خروجی بیرون فیاید‬
‫(جریان پایدار) و سملر آب >وون ~ ثابت بماند‪.‬‬

‫‪ . 19‬هد آب ‪ ،_ 8‬فاصله بین سطح آب در قیف و خروجی پایین دستگاه را اندازه‬

‫بگیریا‪. .‬ا‪ .‬فلسک خالی را وزن کنیأ‪.‬‬

‫‪ 8‬ا‪ .‬کرنومتر را به کار بیند ازید و آب خروجی را ذرون فلسک برای مدت زمانی‬
‫مشخصی جمو آوری کنیأ (مثل ‪ 90‬ثانیه)‪ .‬زمان جمو آوری آب را یاذذاشت کنیأ‪.‬‬
‫‪ . 19‬فلسک را با آب ذرون آن وزن کنیأ‪.‬‬
 ‫‪ 0‬انشگا ‪ 0‬خلیج فارس ‪ -‬آزمایشگا ‪ 0‬مکانیک خاک ‪-‬‬
‫نغوذپذیری‬

‫‪ . 20‬حعم آب را حساب کنیأ (با ذاشتن جرم حعمی آب و وزن آب ذرون فلمک) (البته اگر‬
‫ظرف جمو آوری یا فلمک مدرج باشد می توان حعم آب را از آن طریق نیز حساب‬
‫کرذ)‪.‬‬
‫‪ . 21‬هد آب را با تنظیم قیف تغییر ذهید‪.‬‬
 ‫‪ 0‬انشگا ‪ 0‬خلیج فارس ‪ -‬آزمایشگا ‪ 0‬مکانیک خاک ‪-‬‬
‫نغوذپذیری‬
‫‪~» 00 - ،‬‬ ‫» ‪ < < ~~ 0‬ء < <‬ ‫‪< <.. - -‬‬ ‫ء<ء>‪<.‬‬
‫در مزذرتی خود نموداری رسم منید هه تعییرأت سرعت ~»هه~ ‪ 7‬رأ بأ مرأدیأن هیدرو~ ل»مه~ا‬
‫نشان دهد‪ .‬با استفاده از گران حاصل ضریب نفوذ پذیری را حساب کنیأ و با مقدار ساسبه شده با‬
‫میانگین گیری مقایسه کنیأ‪.‬‬

‫آؤمایننژ ئئودیدیوی پا هد ائتاؤ‪:‬‬

‫این آزمایش برای اندازت ‪ 0‬تگیری ضریب نفوذ پذیری خاکهای ویزذانه به کار می روز‪ .‬شکلت ‪9.9‬‬
‫اصول انبام آزمایش با هد متغیر را نشان می زهد‪ .‬روی سنگ متنلنل بایستی کاغذ صافی قرار ذاذ تا‬
‫ذرات ریز خاک بد ورن سنگ متنلنل جریان فیابند‪.‬‬
‫زر آزمایش نفوذ پذیری با هد افتان‪ ،‬تراز آب زر یک لوله با قطر کوچک پایین می آ ید (از مقدار‬
‫اولیه و ‪ 8‬تا مقدار فهایی ء ‪ .) 8‬مدت زمانی که آب از ارتفاع و ‪ 8‬به ارتفاع ء ‪ 8‬می رسد انداز ‪0‬‬
‫گیری می شوذ‪ .‬با استفاذ ‪ 0‬از معاذله زیر ضریب نفوذ پذیری ساسبه می شوذ‪:‬‬
‫)»‬ ‫ل‬
‫~ی ه ‪ 2.3 ~ 1‬ه ‪7‬‬ ‫( ‪) 8.9‬‬
‫مم‬ ‫و‬
‫‪ - 7‬ضریب نفوذ پذیری‪ ،‬ل~ ‪9‬‬
‫‪ - 9‬سطح مقطع داخلی لوله‪~~ ،‬‬
‫‪ - _ 9‬طول نمونه‪. 9 ~ ،‬‬
‫و ‪ - 8‬ارتفاع اولیه آب مقکلر در لوله‪،‬‬
‫~ ‪ - 8 » 9‬ارتفاع فهایی آب مقکلر در‬
‫لوله‪9 ~ ،‬‬
‫) ‪ -‬زمانی که طول می کشد که ارتفاع آب از و ‪ 8‬به » ‪ 8‬برسد‪.‬‬

‫‪0‬‬
‫‪89‬‬ ‫‪.‬‬

‫‪.‬‬
‫‪(«... - )(. 49 - 0.0245‬‬ ‫«(‬ ‫( ‪) 3.8‬‬
‫‪89‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪-7‬‬

‫‪-7‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪-8‬‬
‫_‪9 .‬‬ ‫‪9.8‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪0‬‬ ‫~‬
 ‫‪ 0‬انشگا ‪ 0‬خلیج فارس ‪ -‬آزمایشگا ‪ 0‬مکانیک خاک ‪-‬‬
‫نغوذپذیری‬

‫شکل ‪ 9.9‬اصول آزمایش نغوذپذیری با هد افتان‬

 ‫‪ 0‬انشگا ‪ 0‬خلیج فارس ‪ -‬آزمایشگا ‪ 0‬مکانیک خاک ‪ -‬نغوذپذیری‬

‫فرم ثبت فتایر و معاسبات آزمایش‬

‫نغوذپذیری‬

‫«ء»ء ‪ 6‬م ءذ(ذء»»_ء ‪~ 9‬ه ء»ءه ‪« 0‬ما »ه ‪ 4‬ءء»ط ‪« 5‬ه‬

‫ذء»لماءلمه«‬
‫‪.‬ه ‪:(» 8‬‬
‫‪7‬‬
‫»عاء_«ء_ءم (ه ء) ءممه ءد«ه«‬
‫(«) ~ »کا‪.‬ما» («ند‬
‫ا»ء«ذءءم« (ذ»«‬ ‫‪4‬ه ~‬
‫)کاءءما‬
‫ا)) ‪ 1‬أ ‪ 5 ) » 5‬ه ء»«‬
‫»ه‪:‬ءءء»>»ده»« اکا‬
‫»ء«ذءءم« ~ »«ه( ‪» 4‬ء(‬
‫(»ء_‬
‫() ‪ ~ ) 5‬ء_مااه»‬
‫ء«»هه ء«‪ (:‬لمه ء_‬
‫ء«‪:‬ء‬
‫(ء»م ~« ‪71‬‬
‫ا«)‬
‫م‬
‫ر)‬
‫تتتتتتهتتت تتت)‬
‫د»ءأ‬
‫ءدل‬
‫ءهت ‪9‬‬
‫~م م‬
‫م‬
‫«نا ‪ 20‬ه ء (ءء»هاأ(» (ءأاذط»ء_ءم ‪54‬‬
‫ءءءأءدلءه«‬

‫»ءءء‪«-‬ء_»ءم (»ء) ی«أ(( «‬

‫‪» ~ ) 517‬ءط‪.‬هاء («ند‬
‫ء»‪.‬ذءهم» اذه هت ‪4‬‬
‫ه )کا ~‪ 6‬ءما‬
‫())‬
‫(أه« )ه «ء»« ا»ا»هظ ءء» ‪0‬‬
‫ه ه ه»~ (لحا ءء_أءءم» ) ‪5‬‬
‫«ءممه («»ه ذ)ءء«>»»ه»«‬
‫ا») ءم ذم(که ء« »ذ »ءء«‪4 -‬‬
‫ه ءذ«ذء) أ«أءأ«) او ‪ ) 4‬ءم زم‬
‫ط ء«ء» د»أ »ء)»‪)-‬ه )د)ءذء)‬
‫لمه دذ ‪ 7‬ا ل) »م أم»د»ء»‬
‫_رم م م رم ر‪ ،‬م ر‪،‬رم م م رء‬
‫ر ورز‬
‫ل تتهت تء‬
‫ول تتتتتتتت(ءأاأه«ء_ءمتتتتتتتت ‪54‬‬
‫ء«ءذءداءه ‪2‬‬
 ‫دانشگاه خلیج فارس ‪ -‬آزمایشگاه مکانیک خاک ~ هم ارز ماسه‬

‫‪8249‬‬ ‫هم ارز ماسه () ‪ 92‬ا ‪ 8‬ءألمام‬

‫ء)‬

‫آزماش هم ارز ماسه یا ارزشی ماسه ای () ‪ 8‬ءاه ‪ 6‬أ_ه ء _ ‪» 7‬د) یک آزماش سریع معوایی برای‬
‫تعیین نسبت ویزدانه یا ممالو رسی است‪.‬‬

‫وساپل مووت پپاؤ‪:‬‬

‫ه سیلدر یا استوانه مدر‪ -‬پلستیکی )ء_اأال» »أ)ده اط _ء)»ء_ه ی ه‬
‫لوله آب انداز ءط ء) )ه)ه ‪ 5‬أ_(‬
‫~ ل(~_ ‪ 5 ) 9559‬ل_ ~ء)_ ‪ 5‬أء~‬
‫~ ل(~_ ‪~_ 579559‬أ«‬
‫ه یک ظرف ششه ای یا پلستیکی با پوشش که میمم حعم ‪ (. 8‬لیتر داشته باشد‪ .‬ظرف بالتر‬
‫از معل آزماش قرار گرفته به فعوی که معلول کلرور کلیم بین ‪ 9 ( 0‬تا ‪ 190‬ا میلی متر‬
‫از مطر کار بالتر قرار گیرد‪.‬‬
‫ه لرزا نمده هم ارز ماسه که می توانأ مکانیکی یا دستی باشد‪ .‬لرزا نمده مکانیکی اشکل ()‬
‫به فعوی طراحی شده که استوانه مدر‪ -‬را بمووت افقی نگهداشته و در جهت طول آن‬
‫تعت ازز~ م‪:‬ر می دهد‪_ .‬ار اززیان ~؟‪.‬ا ‪ 7‬؟ ‪ • ( 8‬سرسر آن ( ‪ 1.97‬د‪.‬ر کامی در‬
‫دقیقه است‪ .‬وسیله لرزا نمده می توانأ بمووت دستی کار کد اشکل ‪.) 9‬‬
‫ه یک وسیله اندازه گیری ‪ 7‬أ) ‪ 75‬أ)ءده ء_ که دارای قطر حدود ال میلی لیتر و دارای‬
‫گعاش ~ل ‪ 7‬ل ‪ 8‬باشد‪.‬‬
‫ه درپوش )ءط ط ه)د )ءط ط ل برای فیت کردن استوانه پلستیکی‬
‫ه ~ اءهلل‪ :‬یک ~ دهان گاد برای ویغتن نمونه درون سیلدر پلستیکی ه‬
‫گرمخانه با دمای ~~ل ‪ 07‬ا ا‬
‫ه زمان سز یا یک سامت که بتوان دقیقه و ثانیه را شمرد‪.‬‬
‫رساندن ‪6‬‬
‫لءألمأط»ء_ءم)ه ء‬ ‫(ء‪»«،‬أ(«‬
‫مقکلر برای‬ ‫ه معلول کلرور کلیم ء_أ)ه ‪_ » 91‬ءا»(ه»‪ ،‬گلییرین‪~ ،‬أ ‪ 20‬ه‬
‫فرمالدییدءو آب‬
‫ءذءااءه ‪2‬‬
‫حعم معلول به یک گالن‬
 ‫دانشگاه خلیج فارس ‪ -‬آزمایشگاه مکانیک خاک ~ هم ارز ماسه‬

‫شکل ‪ . 8‬لرزاننده‬
‫مکانیکی‬

‫شکل ا‪ .‬وسایل انجام آزمایش بدون لرزانند‬

‫‪0‬‬

‫هنگام انجام آزمایش بایستی ذمای محلول شویند ‪ 0‬بایستی بین ~~ ‪ 88.878.9‬نگهداشته شوذ‪ .‬زر‬
‫غیر این صورت بهتر است ضرایب تصحیر اعمال شوذ‪.‬‬

‫نپ نو زی <زذی ثذرذ« <‪< .‬ء د»‪».‬مییت‬

‫ه حده> ه ‪ 00‬دد دنتذ‪ .‬ی پ د‪.‬‬
‫دانشگاه خلیج فارس ‪ -‬آزمایشگاه مکانیک خاک ~ هم ارز ماسه‬

‫_‪.‬‬
 ‫دانشگاه خلیج فارس ‪ -‬آزمایشگاه مکانیک خاک ~ هم ارز ماسه‬

‫ووئنر ائجام آؤمایئنژ‪:‬‬

‫ا‪ 0 .‬مای محلول شوید ‪ 0‬را انداز ‪ 0‬بکیریا‪ .‬اگر ‪ 0‬مای آزماشکا ‪ 0‬ثابت است می توان این‬
‫‪ 0‬ما را ‪ 0‬مای آزماشکا ‪ 00‬ر نظر کرفت‪.‬‬
‫(‪ .‬استوانه پلستیکی را با محلول تا (‪ 7 .‬أ ا‪ 0 .‬ل ‪ __ ) 9‬ل‪(.‬ل ‪. 9‬ا ‪ 0‬ا پر کید‪.‬‬
‫(‪ .‬نمونه تهیه شد ‪ 0‬را ‪ 0‬ر استوانه پلستیکی بریز ید اشکل ل)‪ .‬از ~ برای ریختن نمونه‬
‫استفا ‪ 00‬کید‪ .‬حبا بهای هوا را خار‪ -‬کید‪ .‬اجاز ‪ 00‬هید ممالو خس شد ‪ 0‬حدو ‪ 00‬ا ‪0‬‬
‫قیقه ‪ 0‬ست نخور ‪ 00‬باقی بماند‪.‬‬
‫‪ . 9‬س از پایان ‪ 0 10‬قیقه استوانه را تکان ‪ 0‬هید‪ .‬بایستی این کار را به انداز ‪ 0‬ای انجام ‪0‬‬
‫هید که ممالو شل شونا‪ .‬لرزاندن زیات ‪ 00‬تر این مرحله ممکن است روی فتایر مؤشر‬
‫باشد‪ .‬بعد از این کار اگر لرزانمدت ‪ 0‬تمکانیکیت ‪ 0‬تارید زمان آنرا برای ل ت‪ 9‬تثانیه تظیم‬
‫کید‪ .‬اگر با لرزانمد ‪ 00‬ستی کار می کید استوانه را ‪ 90‬بار تکان ‪ 0‬هید اشکل ‪ .) 9‬اگر‬
‫با ‪ 0‬ست تکان ‪ 0‬هید بایستی ‪ 0‬ست میری به انداز ‪ ( 00‬سانتی متر ااز هر طرف ‪10‬‬
‫سانتی متر) هی کد‪ .‬س از اتمام لرزاندن استوانه را از لرزانمد ‪ 0‬جدا کید و آنرا بمووت‬
‫ممو ‪ 0‬ی روی میز کار قرار ‪ 0‬هید‪.‬‬
‫ل‪ .‬لوله آب انداز ءط ء) ‪ 7‬ه أ)ه هأ_أ را به استوانه وار ‪ 0‬کید و اجاز ‪ 00‬هید محلول شوید‬
‫‪ 0‬جریان یابأ و همچانکه لوله پایین می آید‪ ،‬ممالو را بشرید‪ .‬همچانکه استوانه ممو ‪ 0‬ی‬
‫قرار گرفته و محلول از نو~ لوله جریان ‪ 0‬ار ‪ ، 0‬لوله را تاب ‪ 0‬هید و آنرا به پایین‬
‫استوانه هدایت کید اشکل ‪ .) 7‬جریان موا ‪ 0‬ریز ‪ 0‬انه را شته و به سمت بال هدایت می‬
‫کد‪ .‬وقتی محلول به ~ ‪ 7 .( ( 81‬أ لا) واحد ‪ 0‬ر استوانه رسید‪ ،‬لوله )ه)» ‪ 5‬أ_أ را به‬
‫آرامی بیرون بیاورید‪.‬‬
‫دانشگاه خلیج فارس ‪ -‬آزمایشگاه مکانیک خاک ~ هم ارز ماسه‬
 ‫دانشگاه خلیج فارس ‪ -‬آزمایشگاه مکانیک خاک ~ هم ارز ماسه‬

‫‪ . 9‬بلفاعله استوانه را روی یک میز بدون لرزش قرار ‪ 0‬هید و اجازه ‪ 0‬هید استوانه و‬
‫محلول ‪ 0 ( 0‬قیقه ‪ 0‬ست نخور ‪ » 0‬باقی بماند‪.‬‬
‫‪ . 7‬تعیین قرائت رس‪ :‬بعد از تمام شدن ‪ 0 ( 0‬قیقه تراز بالی ستون رسوب را اندازه گیری‬
‫کر ‪ » 0‬و یا ‪ 00‬اشت کید‪ .‬این ستون رس است اشکل ‪ .) 8‬وقتی خط مخمی بین رسوب‬
‫و مایع بالی آن قابل شخیص نیت‪ ،‬اجازه ‪ 0‬هید استوانه تا زمان مخمو شدن مرز ‪ 0‬ست‬
‫نخور ‪ » 0‬باقی بماند‪ .‬سس بسرعت زمان و ارتفاع ستون را اندازه گیری و یا ‪ 00‬اشت‬
‫کید‪.‬‬
‫‪ . 8‬تعیین قرائت ماسه‪ :‬بعد از ایکه قرائت رس انجام شد‪ ،‬به آرامی مجمومه )ه ها_ _ء) ‪59‬‬
‫أء~را به استوانه وار ‪ 0‬کید تا روی ماسه قرار گیر ‪ . 0‬مکام پایین بر ‪ 0‬ن اجازه ناهید‬
‫نممانکر قرائت ماسه بهت ‪ 0‬تهانه استوانه برخورت ‪ 0‬تکد‪ .‬وقتی مجمومه )ه ها_ _ء)ت ‪59‬‬
‫أء~ روی ماسه قرار کرفت‪،‬‬
 ‫دانشگاه خلیج فارس ‪ -‬آزمایشگاه مکانیک خاک ~ هم ارز ماسه‬

‫‪0‬‬
‫‪. 0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬

‫‪.‬‬
‫‪59 ~ )( 0 .) 9‬‬ ‫(‬
‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫( (‪7 .‬‬
‫‪.‬‬

‫احتیاطات‪:‬‬
‫~ تست را زر جاپی که لرزش فباشد انبام ذهید چون ممکن است ارتعاش باعث رسوب گذاری‬
‫سریعتر شوذ‪.‬‬
‫~ استوانه پلستیکی را زر معرض نور خورشید قرار ناهید‪.‬‬
‫~ خاکها و سنگدانه ها ممکن است باکتری و یا ارگانیسمهایی ذاشته باشنا که برای انسان‬
‫ممکن است خطرناک باشد‪ .‬بهتر است هنگام کار با مصالح ماسک گرذوخاک و ذستکش‬
‫ذاشته باشید‪.‬‬