LỜI NÓI ĐẦU

Q
uy luËt quan hÖ s¶n xuÊt phï hîp víi tÝnh chÊt vµ
tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt lµ qui luËt
hÕt søc phæ biÕn trong c«ng cuéc x©y dùng ®Êt n-
íc cña mçi quèc gia. Nó chi phối mọi hoạt động của con người trong
mọi lĩnh vực của đời sống xã hội ,cũng như sự hình thành một phương
thức sản xuất mới đặc trưng cho một hình thái kinh tế xã hội mới. Sù
m©u thuÉn hay phï hîp gi÷a quan hÖ s¶n xuÊt vµ lùc lîng
s¶n xuÊt ®Òu cã ¶nh hëng rÊt lín tíi nÒn kinh tÕ. Sù tæng
hoµ mèi quan hÖ gi÷a lùc lîng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt
t¹o nªn mét nÒn kinh tÕ cã lùc lîng s¶n xuÊt ph¸t triÓn kÐo
theo mét quan hÖ s¶n xuÊt ph¸t triÓn.
Nãi c¸ch kh¸c quy luËt quan hÖ s¶n xuÊt phï hîp víi tÝnh
chÊt vµ tr×nh ®é cña lùc lîng s¶n xuÊt lµ mét ®iÒu kiÖn tÊt
yÕu ®Ó ph¸t triÓn mét nÒn kinh tÕ. Đảng và nhà nước ta đã sáng
suốt khi vận dụng linh họat quy luật này vào sự nghiệp đổi mới ở nước ta
hiện nay.

Do vËy, nghiªn cøu đề tài : ‘’Quy luật quan hệ sản xuất phù hợp
với tính chất và trinh độ phát triển của lực lượng sản xuất và vận dụng vào
sự nghiệp đổi mới ở nước ta hiện nay ‘’ chúng ta có thêm nh÷ng hiÓu

biÕt ban ®Çu vµ s©u s¾c h¬n vÒ sù ph¸t triÓn cña níc ta
còng nh trªn thÕ giíi; hiÓu ®îc quy luËt vËn ®éng cña nÒn
kinh tÕ tõ ®ã cã thÓ gãp mét phÇn nhá bÐ cña m×nh vµo
sù nghiÖp x©y dùng níc nhµ sau nµy. Trong bài viết của mình
,em không tránh khỏi những thiếu xót ,vì vậy em rất mong được sự góp ý
nhiệt tình của các thầy cô.

1
 Em xin chân thành cám ơn !

NỘI DUNG
CHƯƠNG I
QUAN ĐIỂM TRIẾT HỌC MÁC- LÊNIN VỀ QUY LUẬT QUAN HỆ
SẢN XUẤT PHÙ HỢP VỚI TÍNH CHẤT VÀ TRÌNH ĐỘ PHÁT TRIỂN
CỦA LỰC LƯỢNG SẢN XUẤT
Víi tÝnh c¸ch lµ ph¹m trï cña chñ nghÜa duy vËt lÞch sö
ph¬ng thøc s¶n xuÊt biÓu thÞ c¸ch thøc con ngêi thùc hiÖn
qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vËt chÊt ë nh÷ng giai ®o¹n lÞch sö nhÊt
®Þnh cña x· héi loµi ngêi. Díi sù vËn ®éng cña lÞch sö loµi
ngêi, còng nh sù vËn ®éng cña mçi x· héi cô thÓ, sù thay
®æi vÒ ph¬ng thøc s¶n xuÊt bao giê còng lµ sù thay ®æi
cã tÝnh chÊt c¸ch m¹ng. Trong sù thay ®æi ®ã, c¸c qu¸
tr×nh kinh tÕ, x· héi ®îc chuyÓn sang mét chÊt míi. Ph¬ng
thøc s¶n xuÊt lµ c¸i mµ nhê nã ngêi ta cã thÓ ph©n biÖt ®îc
sù kh¸c nhau cña nh÷ng thêi ®¹i kinh tÕ kh¸c nhau. Mµ ph-
¬ng thøc s¶n xuÊt chÝnh lµ sù thèng nhÊt gi÷a lùc lîng s¶n
xuÊt ë mét tr×nh ®é nhÊt ®Þnh vµ quan hÖ s¶n xuÊt t¬ng
øng. §ã còng chÝnh lµ quy luËt quan hÖ s¶n xuÊt phï hîp víi
tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt.
Do vËy, quy luËt trªn tríc hÕt lµ quy luËt kinh tÕ nhng
h¬n thÕ n÷a nã cßn lµ quy luËt c¬ b¶n nhÊt cña toµn bé
®êi sèng x· héi cña lÞch sö nh©n lo¹i bëi v× nã lµ quy luËt

2
cña b¶n th©n ph¬ng thøc s¶n xuÊt. Sù t¸c ®éng cña quy
luËt nµy dÉn tíi sù thay ®æi cña ph¬ng thøc s¶n xuÊt vµ
kÐo theo sù thay ®æi cua toµn bé ®êi sèng x· héi.
Víi nh÷ng lý do trªn, quy luËt quan hÖ s¶n xuÊt phï hîp
víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt cã
ý nghÜa hÕt søc to lín. Tuy nhiªn, viÖc n¾m b¾t ®îc quy
luËt nµy kh«ng ph¶i lµ ®¬n gi¶n, nhËn biÕt ®îc mét quan
hÖ s¶n xuÊt cã phï hîp víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn
cña lùc lîng s¶n xuÊt hay kh«ng hoµn toµn ph¶i phô thuéc
vµo thùc tiÔn cña s¶n xuÊt vµ kinh nghiÖm b¶n th©n. Víi
nh÷ng chÝnh s¸ch, ®êng lèi vµ chñ tr¬ng ®óng ®¾n, n¾m
b¾t tèt quy luËt cña §¶ng vµ Nhµ níc, nÒn kinh tÕ, ®Æc biÖt
lµ kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn ®· ph¸t triÓn m¹nh mÏ, ®a níc
ta tõ mét níc n«ng nghiÖp l¹c hËu ph¸t triÓn thµnh níc s¶n
xuÊt n«ng nghiÖp tiªn tiÕn; gãp phÇn ®Èy nhanh nÒn kinh
tÕ níc nhµ ®i sang mét híng kh¸c, s¸nh vai cïng c¸c níc trong
khu vùc vµ trªn thÕ giíi.
I. Lùc lîng s¶n xuÊt:
§Ó tiÕn hµnh s¶n xuÊt th× con ngêi ph¶i dïng c¸c yÕu
tè vËt chÊt vµ kü thuËt nhÊt ®Þnh. Tæng thÓ c¸c nh©n tè
®ã lµ lùc lîng s¶n xuÊt. Lùc lîng s¶n xuÊt biÓu hiÖn mèi
quan hÖ gi÷a con ngêi víi tù nhiªn. NghÜa lµ trong qu¸ tr×nh
thùc hiÖn s¶n xuÊt x· héi con ngêi chinh phôc tù nhiªn b»ng
c¸c søc m¹nh hiÖn thùc cña m×nh søc m¹nh ®ã ®îc chñ
nghÜa duy vËt lÞch sö kh¸i qu¸t trong kh¸i niÖm lùc lîng s¶n
xuÊt. Tr×nh ®é lùc lîng s¶n xuÊt biÓu hiÖn tr×nh ®é chinh

3
phôc tù nhiªn cña con ngêi. Lùc lîng s¶n xuÊt nãi lªn n¨ng
lùc thùc tÕ cña con ngêi trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt t¹o nªn
cña c¶i cho x· héi ®¶m b¶o sù ph¸t triÓn cña con ngêi.
Lùc lîng s¶n xuÊt bao gåm ngêi lao ®éng vµ kü n¨ng
lao ®éng vµ t liÖu s¶n xuÊt. Trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt c«ng
cô lao ®éng t¸c ®éng vµo ®èi tîng lao ®éng ®Ó t¹o ra cña
c¶i vËt chÊt th× t liÖu lao ®éng ®îc hoµn thiÖn nh»m ®¹t
®îc n¨ng suÊt lao ®éng cao. Cßn trong t liÖu lao ®éng tøc
lµ tÊt c¶ c¸c yÕu tè vËt chÊt mµ con ngêi sö dông ®Ó t¸c
®éng vµo ®èi tîng lao ®éng th× c«ng cô lao ®éng lµ yÕu tè
quan träng nhÊt linh ho¹t nhÊt. Bëi vËy khi c«ng cô lao ®éng
®· ®¹t ®Õn tr×nh ®é tin häc ho¸ ®îc tù ®éng ho¸ th× vai
trß cña nã l¹i cµng quan träng. Trong mäi thêi ®¹i c«ng cô
s¶n xuÊt lu«n lµ yÕu tè ®«ng nhÊt cña lùc lîng s¶n xuÊt.
ChÝnh sù chuyÓn ®æi c¶i tiÕn vµ hoµn thiÖn kh«ng ngõng
cña nã ®· g©y lªn nh÷ng biÕn ®æi s©u s¾c trong toµn bé
t liÖu s¶n xuÊt. Tr×nh ®é ph¸t triÓn c«ng cô lao ®éng lµ th-
íc ®o tr×nh ®é chinh phôc tù nhiªn cña con ngêi. Cã thÓ coi
yÕu tè quan träng nhÊt trong lùc lîng s¶n xuÊt chÝnh lµ con
ngêi. Trong thêi ®¹i ngµy nay khoa häc ®· ph¸t triÓn tíi møc
trë thµnh nguyªn nh©n trùc tiÕp cña nhiÒu biÕn ®æi to lín
trong s¶n xuÊt vµ ®êi sèng nã ®· trë thµnh lùc lîng s¶n xuÊt
trùc tiÕp. Nã võa lµ ngµnh s¶n xuÊt riªng võa th©m nhËp
vµo c¸c yÕu tè cÊu thµnh lùc lîng s¶n xuÊt ®em l¹i thay ®æi
vÒ chÊt cho lùc lîng s¶n xuÊt.

4
 Khoa häc vµ c«ng nghÖ hiÖn ®¹i chÝnh lµ ®Æc ®iÓm
thêi ®¹i cña s¶n xuÊt nã hoµn toµn cã thÓ coi lµ ®Æc trng
cho lùc lîng s¶n xuÊt hiÖn ®¹i.
II. Kh¸i niÖm vÒ quan hÖ s¶n xuÊt:
§Ó tiÕn hµnh qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, nhÊt ®Þnh con ngêi
ph¶i cã mèi quan hÖ víi nhau. Tæng thÓ nh÷ng mèi quan hÖ
nµy gäi lµ quan hÖ s¶n xuÊt. Nãi c¸ch kh¸c quan hÖ s¶n xuÊt
lµ quan hÖ gi÷a ngêi víi ngêi trong s¶n xuÊt.
Trong ®êi sèng x· héi cña m×nh con ngêi dï muèn hay
kh«ng còng buéc ph¶i duy tr× nh÷ng quan hÖ nhÊt ®Þnh víi
nhau ®Ó trao ®æi ho¹t ®éng s¶n xuÊt còng nh kÕt qu¶ lao
®éng nh÷ng quan hÖ s¶n xuÊt nµy mang tÝnh tÊt yÕu. Nh
vËy quan hÖ s¶n xuÊt do con ngêi t¹o ra song nã ®îc h×nh
thµnh mét c¸ch kh¸ch quan kh«ng phô thuéc vµo ý muèn
cña bÊt kú ai. ViÖc ph¶i thiÕt lËp c¸c mèi quan hÖ trong s¶n
xuÊt tù nã ®· lµ vÊn ®Ò cã tÝnh quy luËt tÊt yÕu, kh¸ch
quan cña sù vËn ®éng x· héi.
Víi tÝnh chÊt lµ nh÷ng quan hÖ kinh tÕ kh¸ch quan
kh«ng phô thuéc vµo ý muèn cña con ngêi, quan hÖ s¶n
xuÊt lµ nh÷ng quan hÖ mang tÝnh vËt chÊt cña ®êi sèng x·
héi. Quan hÖ s¶n xuÊt lµ h×nh thøc x· héi cña lùc lîng s¶n
xuÊt vµ lµ c¬ së cña ®êi sèng x· héi.
Quan hÖ s¶n xuÊt gåm 3 mÆt:
- Quan hÖ së h÷u vÒ t liªu s¶n xuÊt tøc lµ quan hÖ
gi÷a ngêi víi t liÖu s¶n xuÊt. TÝnh chÊt cña quan hÖ s¶n
xuÊt tríc hÕt ®îc quy ®Þnh bëi quan hÖ së h÷u ®èi víi t liÖu

5
s¶n xuÊt – BiÓu hiÖn thµnh chÕ ®é së h÷u. trong hÖ thèng
c¸c quan hÖ s¶n xuÊt th× quan hÖ së h÷u vÒ t liÖu s¶n xuÊt
cã vai trß quyÕt ®Þnh ®èi víi c¸c quan hÖ x· héi kh¸c.
- Quan hÖ tæ chøc vµ qu¶n lý kinh doanh s¶n xuÊt: Tøc
lµ quan hÖ gi· ngêi víi ngêi trong s¶n xuÊt vµ trong trao ®æi
vËt chÊt cña c¶i. Trong hÖ thèng c¸c quan hÖ s¶n xuÊt c¸c
quan hÖ vÒ mÆt tæ chøc qu¶n lý s¶n xuÊt lµ c¸c quan hÖ
cã kh¶ n¨ng quyÕt ®Þnh mét c¸ch quy m« tèc ®é hiÖu qu¶
vµ xu híng mçi nÒn s¶n xuÊt cô thÓ ®i ngîc l¹i c¸c quan hÖ
qu¶n lý vµ tæ chøc cã thÓ lµm biÕn d¹ng quan hÖ së h÷u
¶nh hëng tiªu cùc ®Õn kinh tÕ x· héi.
- Quan hÖ ph©n phèi s¶n xuÊt s¶n phÈm: tøc lµ quan
hÖ chÆt chÏ víi nhau cïng môc tiªu chung lµ sö dông hîp lý
vµ cã hiÖu qña t liÖu s¶n xuÊt ®Ó lµm cho chóng kh«ng
ngõng ®îc t¨ng trëng, thóc ®Èy t¸i s¶n xuÊt më réng n©ng
cao phóc lîi cho ngêi lao ®éng. Bªn c¹nh c¸c quan hÖ vÒ
mÆt tæ chøc qu¶n lý, trong hÖ thèng quan hÖ s¶n xuÊt, c¸c
quan hÖ vÒ mÆt ph©n phèi s¶n phÈm lao ®éng còng lµ
nh÷ng nh©n tè cã ý nghÜa hÕt søc to lín ®èi víi sù vËn
®éng cña toµn bé nÒn kinh tÕ. Quan hÖ ph©n phèi cã thÓ
thóc ®Èy tèc ®é vµ nhÞp ®iÖu cña s¶n xuÊt nhng ngîc l¹i nã
cã kh¶ n¨ng k×m h·m s¶n xuÊt k×m h·n sù ph¸t triÓn cña x·
héi
Nªu xÐt riªng trong ph¹m vi mét quan hÖ s¶n xuÊt nhÊt
®Þnh th× tÝnh chÊt së h÷u quyÕt ®Þnh tÝnh chÊt cña qu¶n
lý vµ ph©n phèi. MÆt kh¸c trong mçi h×nh th¸i kinh tÕ x·

6
héi nhÊt ®Þnh quan hÖ s¶n xuÊt thèng trÞ bao giê còng gi÷
vai trß chi phèi c¸c quan hÖ s¶n xuÊt kh¸c, Ýt nhiÒu c¶i biÕn
chóng ®Ó ch¼ng nh÷ng chóng kh«ng ®èi lËp mµ phôc vô
®¾c lùc cho sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña kinh tÕ x· héi míi.

CHƯƠNG II
QUY LUẬT VỀ QUAN HỆ SẢN XUẤT PHÙ HỢP VỚI TRÌNH ĐỘ PHÁT
TRIỂN CỦA LỰC LƯỢNG SẢN XUẤT

I. TÝnh chÊt vµ tr×nh ®é cña lùc lîng s¶n xuÊt:

1. TÝnh chÊt:
TÝnh chÊt cña lùc lîng s¶n xuÊt lµ tÝnh chÊt cña tu liÖu
s¶n xuÊt vµ lao ®éng. Khi nÒn s¶n xuÊt ®îc thùc hiÖn víi
nh÷ng c«ng cô ë tr×nh ®é phæ th«ng, lùc lîng s¶n xuÊt chñ
yÕu mang tÝnh chÊt c¸ nh©n. Khi tr×nh ®é s¶n xuÊt ®¹t tíi
tr×nh ®é c¬ khÝ ho¸, lùc lîng s¶n xuÊt ®ßi hái ph¶i ®îc vËn
®éng cho sù hîp t¸c x· héi réng r·i trªn c¬ së chuyªn m«n
ho¸. TÝnh chÊt tù cÊp tù tóc c« lËp cña nÒn s¶n xuÊt nhá lóc
®ã ph¶i ®îc thay thÕ bëi tÝnh chÊt x· héi ho¸.
2. Tr×nh ®é cña lùc lîng s¶n xuÊt:
Lùc lîng s¶n xuÊt lµ yÕu tè cã t¸c dông quyÕt ®Þnh ®èi
víi sù ph¸t triÓn cña ph¬ng thøc s¶n xuÊt: Tr×nh ®é cña lùc
lîng s¶n xuÊt trong tõng giai ®o¹n cña lÞch sö loµi ngêi thÓ
hiÖn tr×nh ®é chinh phôc tù nhiªn cña loµi ngêi trong giai

7
®o¹n ®ã. Kh¸i niÖm tr×nh ®é cña lùc lîng s¶n xuÊt nãi lªn
kh¶ n¨ng cña con ngêi th«ng qua viÖc sö dông c«ng cô lao
®éng thùc hiÖn qu¸ tr×nh c¶i biÕn tù nhiªn nh»m ®¶m b¶o
cho sù sinh tån vµ ph¸t triÓn cña m×nh. Tr×nh ®é lùc lîng
s¶n xuÊt thÓ hiÖn ë: Tr×nh ®é c«ng cô lao ®éng, tr×nh ®é
qu¶n lý x· héi tr×nh ®é øng dông khoa häc kü thuËt vµo s¶n
xuÊt, kinh nghiÖm vµ kü n¨ng cña con ngêi vµ tr×nh ®é
ph©n c«ng lao ®éng.
Trªn thùc tÕ tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é cña lùc lîng s¶n
xuÊt kh«ng t¸ch biÖt nhau
II. Quy luËt vÒ quan hÖ s¶n xuÊt phï hîp víi tÝnh
chÊt vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt:
Quan hÖ s¶n xuÊt vµ lùc lîng s¶n xuÊt lµ hai mÆt cña
ph¬ng thøc s¶n xuÊt, sù t¸c ®éng lÉn nhau gi÷a lùc lîng s¶n
xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt biÓu hiªn mèi quan hÖ mang tÝnh
chÊt biÖn chøng. ChÝnh sù thèng nhÊt vµ t¸c ®éng gi÷a
quan hÖ s¶n xuÊt vµ lùc lîng s¶n xuÊt ®· h×nh thµnh nªn
quy luËt vÒ sù phï hîp gi÷a quan hÖ s¶n xuÊt víi tÝnh chÊt
vµ tr×ng ®é ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt.
Lùc lîng s¶n xuÊt lµ nh©n tè thêng xuyªn biÕn ®æi vµ
ph¸t triÓn. Ngîc l¹i quan hÖ s¶n xuÊt thêng cã tÝnh æn ®Þnh
trong mét thêi gian dµi.
Sù biÕn ®éi cña lùc lîng s¶n xuÊt cã nhiÒu nguyªn
nh©n:
- B¶n th©n ngêi lao ®éng th× nh÷ng kü n¨ng vµ kinh
nghiÖm kh«ng ngõng tÝch luü vµ t¨ng lªn.

8
 - B¶n th©n tri thøc khoa häc trÝ thøc c«ng nghÖ trë
thµnh lùc lîng s¶n xuÊt trùc tiÕp.
- Sù æn ®Þnh cña quan hÖ s¶n xuÊt lµ nhu cÇu kh¸ch
quan ®Ó cã thÓ s¶n xuÊt ®îc.
ChÝnh v× vËy mµ sù ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt
®Õn mét giíi h¹n nhÊt ®Þnh sÏ ®Æt ra nhu cÇu xo¸ bá quan
hÖ s¶n xuÊt cò vµ hiÖn cã. ViÖc xo¸ bá quan hÖ s¶n xuÊt cò
thay nã b»ng mét quan hÖ s¶n xuÊt míi còng cã nghÜa lµ
diÖt vong c¶ mét ph¬ng thøc s¶n xuÊt lçi thêi vµ sù ra ®êi
cña mét ph¬ng thøc s¶n xuÊt míi. Nh÷ng quan hÖ s¶n xuÊt
cò vµ hiÖn cã tõ chç lµ h×nh thøc kinh tÕ cÇn thiÕt ®Ó
®¶m b¶o duy tr× khai th¸c, ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt
giê ®©y trë thµnh nh÷ng h×nh thøc k×m h·m sù ph¸t triÓn
®ã. §ã còng chÝnh lµ néi dung quy luËt vÒ sù phï hîp cña
quan hÖ s¶n xuÊt víi tr×nh ®é ph¸t triÓn nhÊt ®Þnh cña lùc
lîng s¶n xuÊt.
Thùc tiÔn cho thÊy r»ng lùc lîng s¶n xuÊt chØ cã thÓ
ph¸t triÓn khi cã mét quan hÖ s¶n xuÊt hîp lý ®ång bé phï
hîp víi nã. quan hÖ s¶n xuÊt l¹c hËu h¬n hoÆc tiªn tiÕn h¬n
mét c¸ch gi¶ t¹o còng sÏ k×m h·m sù ph¸t triÓn cña lùc lîng
s¶n xuÊt. Khi m©u thuÉn gi÷a lùc lîng s¶n xuÊt vµ quan hÖ
s¶n xuÊt ®· béc lé gay g¾t ®ßi hái ph¶i gi¶i quyÕt nhng cßn
lùc lîng s¶n xuÊt ngêi kh«ng ph¸t hiÖn ®îc còng nh m©u
thuÉn ®îc ph¸t hiÖn mµ kh«ng gi¶i quyÕt ®îc hoÆc gi¶i
quyÕt mét c¸ch sai lÇm th× t¸c dông k×m h·m cña quan hÖ

9
s¶n xuÊt sÏ trë thµnh nh©n tè ph¸ ho¹i ®èi víi lùc lîng s¶n
xuÊt.
Chñ nghÜa duy vËt lÞch sö ®· chøng minh vai trß quyÕt
®Þnh cña lùc lîng s¶n xuÊt ®èi víi quan hÖ s¶n xuÊt song nã
còng chØ râ r»ng quan hÖ s¶n xuÊt bao giê còng thÓ hiÖn
tÝnh ®éc lËp t¬ng ®èi víi lùc lîng s¶n xuÊt. Quan hÖ s¶n
xuÊt t¸c ®éng trë l¹i lùc lîng s¶n xuÊt , nã lµ yÕu tè quyÕt
®Þnh lµ tiÒn ®Ò cho lùc lîng s¶n xuÊt ph¸t triÓn khi nã phï
hîp víi tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt. Nã lµm
nhiÖm vô chØ ra môc tiªu bíc ®i vµ t¹o quy m« thÝch hîp cho
lùc lîng s¶n xuÊt ho¹t ®éng, còng nh ®¶m b¶o lîi Ých chÝnh
®¸ng cho ngêi lao ®éng ph¸t huy tÝnh tÝch cùc s¸ng t¹o cho
con ngêi lµ nh©n tè quan träng vµ quyÕt ®Þnh trong lùc l-
îng s¶n xuÊt.
Së dÜ quan hÖ s¶n xuÊt cã thÓ t¸c ®éng m¹nh mÏ trë
l¹i ®èi víi lùc lîng s¶n xuÊt v× nã quyÕt ®Þnh môc ®Ých s¶n
xuÊt, quy ®Þnh hÖ thèng qu¶n lý s¶n xuÊt vµ qu¶n lý x· héi
quy ®Þnh ph©n phèi vµ phÇn cña c¶i Ýt hay nhiÒu mµ ngêi
lao ®éng ®îc hëng. Do ®ã nã t¹o ra nh÷ng ®iÒu kiÖn hoÆc
kÝch thÝch hoÆc h¹n chÕ sù ph¸t triÓn cña c«ng cô s¶n xuÊt
¸p dông thµnh tùu khoa häc vµ s¶n xuÊt hîp t¸c ph©n c«ng
lao ®éng.

10
 CHƯƠNG III
SỰ VẬN DỤNG QUY LUẬT QUAN HỆ SẢN XUẨT PHÙ HỢP VỚI
TRÌNH ĐỘ CỦA LỰC LƯỢNG SẢN XUẤT VÀO SỰ NGHIỆP
ĐỔI MỚI Ở NƯỚC TA HIỆN NAY

I. Sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ nhiÒu

thµnh phÇn trong giai ®o¹n hiÖn nay ë níc ta

Tõ n¨m 1975 sau khi giµnh ®îc ®éc lËp vµ thèng nhÊt
®Êt níc chóng ta ®· ®i lªn x· héi chñ nghÜa víi mét lùc lîng
s¶n xuÊt lín vµ tiÒm n¨ng mäi mÆt cßn non trÎ, ®ßi hái níc
ta ph¶i cã mét chÕ ®é kinh tÕ phï hîp, vµ do ®ã nÒn kinh tÕ
hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn ®· ra ®êi. Nh×n th¼ng vµo sù
thËt chóng ta thÊy r»ng, trong thêi gian qua do ®Ò cao vai
trß cña quan hÖ s¶n xuÊt do quan niÖm kh«ng ®óng vÒ mèi
quan hÖ s¶n xuÊt, vµ quan hÖ kh¸c, do quªn mÊt ®iÒu c¬
b¶n lµ níc ta qu¸ ®é ®i lªn chñ nghÜa x· héi tõ mét x· héi
tiÒn t b¶n chñ nghÜa. §ång nhÊt chÕ ®é c«ng hu víi chñ
nghÜa x· héi lÉn lén gi÷a hîp t¸c ho¸ vµ tËp thÓ ho¸. Kh«ng
thÊy râ c¸c bíc cã tÝnh quy luËt trªn con ®êng tiÕn lªn chñ
nghÜa x· héi nªn ®· tiÕn hµnh ngay cuéc c¶i t¹o x· héi chñ
nghÜa ®èi víi nÒn kinh tÕ quèc d©n. Vµ xÐt vÒ thùc chÊt lµ
theo ®êng lèi “®Èy m¹nh c¶i t¹o x· héi chñ nghÜa, ®a quan
hÖ s¶n xuÊt ®i tríc, më ®êng cho lùc lîng s¶n xuÊt ph¸t
triÓn. ThiÕt lËp chÕ ®é c«ng h÷u thuÇn nhÊt gi÷a hai h×nh
thøc së h÷u toµn d©n vµ tËp thÓ”. Quan niÖm cho r»ng cã
thÓ ®a quan hÖ s¶n xuÊt ®i tríc ®Ó më ®êng thóc ®Èy lùc
lîng s¶n xuÊt ph¸t triÓn ®· bÞ b¸c bá. Sù ph¸t triÓn cña lùc l-

11
îng s¶n xuÊt x· héi nµy ®· m©u thuÉn víi nh÷ng ph©n tÝch
trªn. Trªn con ®êng t×m tßi lèi tho¸t cña m×nh tõ trong lßng
nÒn x· héi ®· n¶y sinh nh÷ng hiÖn tîng tr¸i víi ý muèn chñ
quan cña chóng ta. Cã nh÷ng hiÖn tîng tiªu cùc næi lªn
trong ®êi sèng kinh tÕ nh qu¶n lý kÐm, tham «, tham
nhòng,…, Nhng thùc ra m©u thuÉn gi÷a yªu cÇu ph¸t triÓn
lùc lîng s¶n xuÊt víi nh÷ng h×nh thøc kinh tÕ – x· héi xa l¹
®îc ¸p ®Æt mét c¸ch chñ quan, cÇn thiÕt cho lùc lîng s¶n
xuÊt míi n¶y sinh vµ ph¸t triÓn. Kh¾c phôc nh÷ng mÆt tiªu
cùc trªn lµ cÇn thiÕt, nhng trªn thùc tÕ chóng ta cha thùc
hiÖn tèt c¸c nhiÖm vô m×nh ph¶i lµm. Ph¶i gi¶i quyÕt ®óng
®¾n m©u thuÉn gi÷a lùc lîng s¶n xuÊt víi quan hÖ s¶n
xuÊt, tõ ®ã kh¾c phôc nh÷ng khã kh¨n vµ tiªu cùc cña nÒn
kinh tÕ. ThiÕt lËp quan hÖ s¶n xuÊt míi vµ víi nh÷ng h×nh
thøc vµ bíc ®i phï hîp víi tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc lîng
s¶n xuÊt ph¸t triÓn víi hiÖu qu¶ kinh tÕ cao. Trªn c¬ së cñng
cè nh÷ng ®Ønh cao kinh tÕ trong tay nhµ níc c¸ch m¹ng.
Cho phÐp phôc håi vµ ph¸t triÓn chñ nghÜa t b¶n vµ bu«n
b¸n tù do réng r·i, cã lîi cho sù ph¸t triÓn s¶n xuÊt. C¸ch
®©y kh«ng l©u c¸c nhµ b¸o cña níc ngoµi pháng vÊn Tæng
bÝ th Lª Kh¶ Phiªu r»ng “víi mét ngêi cã b»ng cÊp vÒ qu©n
sù nhng kh«ng cã b»ng cÊp vÒ kinh tÕ. ¤ng cã thÓ ®a ®Êt
níc ViÖt Nam tiÕn nªn kh«ng” tr¶ lêi pháng vÊn Tæng bÝ th
kh¼ng ®Þnh r»ng “ViÖt Nam chóng t«i kh¸c víi c¸c níc ë chç
chóng t«i ®µo t¹o mét ngêi lÝnh th× ngêi lÝnh Êy ph¶i cã
kh¶ n¨ng cÇm sóng vµ lµm kinh tÕ giái ”, vµ ¤ng cßn kh¼ng

12
®Þnh vµ kh«ng chÊp nhËn ViÖt Nam theo con ®êng chñ
nghÜa t b¶n, nhng kh«ng ph¶i triÖt tiªu t b¶n trªn ®Êt níc
ViÖt Nam mµ vÉn quan hÖ víi chñ nghÜa t b¶n trªn c¬ së
®ßi hái c¸c bªn cïng cã lîi, vµ nh vËy cho phÐp ph¸t triÓn
nÒn kinh tÕ t b¶n lµ s¸ng suèt. Quan ®iÓm tõ ®¹i héi VI
còng ®· kh¼ng ®Þnh kh«ng nh÷ng kh«i phôc thµnh phÇn
kinh tÕ t b¶n t nh©n mµ cßn ph¸t triªn chóng réng r·i theo
chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ Nhµ níc. Nhng quan träng lµ ph¶i
nhËn thøc ®îc vai trß thµnh phÇn kinh tÕ nhµ níc trong thêi
kú qu¸ ®é. §Ó thùc hiÖn vai trß nµy mét mÆt nã ph¶i th«ng
qua sù nªu g¬ng vÒ c¸c mÆt n¨ng suÊt, chÊt lîng vµ hiÖu
qu¶. Thùc hiÖn ®Çy ®ñ ®èi víi nhµ níc. §èi víi thµnh phÇn
kinh tÕ t b¶n t nh©n vµ kinh tÕ c¸ thÓ thùc hiÖn chÝnh s¸ch
khuyÕn khÝch ph¸t triÓn. Tuy nhiªn víi thµnh phÇn kinh tÕ
nµy cÇn ph¶i cã nh÷ng biÖn ph¸p ®Ó cho quan hÖ s¶n xuÊt
thùc hiªn phï hîp víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc
lîng s¶n xuÊt trong thêi kú qu¸ ®é. V× nh thÕ míi thùc sù
thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña lùc lîng lao ®éng.

II. Sù vËn dông quy luËt quan hÖ s¶n xuÊt phï hîp víi
tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n
xuÊt trong sù nghiÖp ®æi míi níc ta hiÖn nay.

Tríc khi ®i vµo c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt
níc vµ muèn ®¹t ®îc thµnh c«ng th× nhÊt thiÕt ph¶i cã
tiÒm lùc vÒ kinh tÕ vµ con ngêi, trong ®ã lùc lîng lao

13
®éng lµ mét yÕu tè quan träng. Ngoµi ra cßn ph¶i cã sù
phï hîp gi÷a quan hÖ s¶n xuÊt víi tr×nh ®é ph¸t triÓn cña
lùc lîng s¶n xuÊt, ®©y lµ nh©n tè c¬ b¶n nhÊt.
- §êng lèi ph¸t triÓn quan hÖ s¶n xuÊt vµ lùc lîng s¶n xuÊt
theo ®Þnh híng XHCN:
Qu¸ tr×nh l·nh ®¹o x©y dùng ®Êt níc ®i lªn CNXH §¶ng ta
®· rót ra nh÷ng kinh nghiÖm bæ Ých vµ x¸c ®Þnh r»ng: mét
trong nh÷ng nguyªn nh©n lµm cho s¶n xuÊt chËm ph¸t
triÓn, ®êi sèng nh©n d©n gÆp nhiÒu khã kh¨n lµ “kh«ng
n¾m v÷ng quan hÖ s¶n xuÊt phï hîp víi tÝnh chÊt vµ tr×nh
®é ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt ”. Tõ ®ã §¶ng ®· rót ra
cèt lâi ®Ó ®Çy m¹nh viÖc vËn dông quy luËt b»ng c¸ch nªu
vÊn ®Ò g¾n liÒn víi c¸ch m¹ng quan hÖ s¶n xuÊt víi c¸ch
m¹ng khoa khäc kü thuËt, chó träng viÖc tæ chøc l¹i nÒn s¶n
xuÊt x· héi ®Ó x¸c ®Þnh nh÷ng h×nh thøc vµ bíc thÝch hîp.
§¶ng nhËn thøc r»ng: sù phï hîp gi÷a lùc lîng s¶n xuÊt vµ
quan hÖ s¶n xuÊt kh«ng bao giê lµ sù phï hîp tuyÖt ®èi,
kh«ng cã m©u thuÉn, kh«ng thay ®æi. Sù phï hîp cña quan
hÖ s¶n xuÊt víi lùc lîng s¶n xuÊt kh«ng bao giê lµ sù phï hîp
chung mµ bao giê còng tån t¹i díi nh÷ng h×nh thøc cô thÓ,
thÝch øng víi nh÷ng ®Æc ®iÓm nhÊt ®Þnh víi tr×nh ®é
nµo ®ã cña lùc lîng s¶n xuÊt. Trong thêi kú qu¸ ®é ®i lªn
CNXH, nÒn kinh tÕ kh«ng cßn lµ nÒn kinh tÕ t b¶n, nhng
còng cha hoµn toµn lµ nÒn kinh tÕ XHCN. Bëi vËy c«ng cuéc
c¶i t¹o XHCN ph¶i chó ý ®Õn ®Æc ®iÓm cña sù tån t¹i
kh¸ch quan cña nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn. Trong c¶i t¹o
quan hÖ s¶n xuÊt cò vµ x©y dùng quan hÖ s¶n xuÊt míi, ®¹i
héi VI ®· nhÊn m¹nh lµ ph¶i gi¶i quyÕt ®ång bé ba mÆt,

14
x©y dùng chÕ ®é së h÷u, chÕ ®é qu¶n lý vµ chÕ ®é ph©n
phèi, kh«ng chØ nhÊn m¹nh viÖc x©y dùng chÕ ®é c«ng
h÷u, coi ®ã lµ c¸i duy nhÊt ®Ó x©y dùng quan hÖ s¶n xuÊt
míi. Thùc tÕ chØ râ, nÕu chÕ qu¶n lý vµ ph©n phèi kh«ng
®îc x¸c lËp theo nguyªn t¾c cña CNXH vµ tr×nh ®é ph¸t
triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt nh»m cñng cè chÕ ®é c«ng h÷u
vÒ t liÖu s¶n xuÊt mµ cßn c¶n trë lùc lîng s¶n xuÊt ph¸t
triÓn.
Trong c«ng cuéc ®æi míi ®Êt níc ph¶i tu©n thñ quy luËt vÒ
sù phï hîp gi÷a quan hÖ s¶n xuÊt víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é
ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt hiÖn cã ®Ó x¸c ®Þnh bíc ®i
vµ nh÷ng h×nh thøc thÝch hîp. Quy luËt ®ã lu«n ®îc coi lµ
t tëng chØ ®¹o c«ng cuéc c¶i t¹o quan hÖ s¶n xuÊt cò, x©y
dùng quan hÖ s¶n xuÊt míi trªn nh÷ng ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn
cña lùc lîng s¶n xuÊt. §¹i héi VI chØ râ “®¶m b¶o sù phï hîp
gi÷a lùc lîng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt lu«n lu«n kÕt hîp
chÆt chÏ t¹o quan hÖ s¶n xuÊt víi tæ chøc vµ ph¸t triÓn s¶n
xuÊt ”, kh«ng nªn nãng véi duy ý chÝ trong viÖc x¸c ®Þnh
trËt tù bíc ®i còng nh viÖc lùa chän c¸c h×nh thøc kinh tÕ
cÇn ph¶i c¶i t¹o nÒn s¶n xuÊt nhá, c¸ thÓ ®Ó ®a nÒn s¶n
xuÊt tõng bíc vµ ®ång bé. Rµ so¸t l¹i qu¸ tr×nh c¶i t¹o XHCN
trong thêi gian qua §¶ng ta ®· ®a ra kÕt luËn: “Theo quy
luËt vÒ sù phï hîp gi÷a quan hÖ s¶n xuÊt víi tÝnh chÊt vµ
tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt, qu¸ tr×nh c¶i t¹o
XHCN ph¶i cã bíc ®i vµ h×nh thøc thÝch hîp” “Ph¶i coi träng
nh÷ng h×nh thøc kinh tÕ trung gian, qu¸ ®é tõ thÊp lªn cao,
tõ quy m« nhá ®Õn quy m« lín, trong mçi bíc ®i cña qu¸
tr×nh c¶i t¹o x· héi chñ nghÜa, ph¶i ®Çy m¹nh viÖc x©y

15
dùng c¬ së vËt chÊt – kü thuËt t¹o ra lùc lîng s¶n xuÊt míi
trªn c¬ së ®ã tiÕp tôc ®a quan hÖ s¶n xuÊt lªn h×nh thøc
vµ quy m« thÝch hîp ®Ó thóc ®Çy lùc lîng s¶n xuÊt ph¸t
triÓn ”.

§Êt níc ta ®ang trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ -

hiÖn ®¹i ho¸ víi tiÒm n¨ng lao ®éng lín, cÇn cï, th«ng
minh,s¸ng t¹o vµ cã kinh nghiÖm lao ®éng nhng c«ng cô
lao ®éng cña chóng ta cßn th« s¬. Nguy c¬ tôt hËu cña
®Êt níc ngµy cµng ®îc kh¾c phôc. §¶ng ta ®ang triÓn
khai m¹nh mÏ mét sè vÊn ®Ò cña ®Êt níc vÒ c«ng nghiÖp
ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc tríc hÕt trªn c¬ së mét c¬ cÊu
së h÷u hîp quy luËt, g¾n liÒn víi mét c¬ cÊu c¸c thµnh
phÇn kinh tÕ hîp quy luËt, còng nh c¬ cÊu mét x· héi hîp
giai cÊp cïng víi thêi c¬ lín th× còng cã rÊt nhiÒu th¸ch
thøc ph¶i vît qua ®Ó hoµn thµnh sù nghiÖp c«ng nghiÖp
ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc, v× d©n giµu níc m¹nh x· héi
c«ng b»ng v¨n minh. Nhng ®iÒu ®ã cßn ë phÝa tríc mµ
néi dung c¬ b¶n trong viÖc thùc hiÖn lµ ph¶i nhËn thøc
®óng ®¾n vÒ quy luËt quan hÖ s¶n xuÊt phï hîp víi tr×nh
®é ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt trong giai ®o¹n hiªn
nay cña níc ta.

16
 KẾT LUẬN
Quy luËt cña quan hÖ s¶n xuÊt phï hîp víi tÝnh chÊt vµ
tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt lµ quy luËt hÕt søc
phæ biÕn. Tuy nhiªn kh«ng ph¶i bÊt cø lóc nµo còng cã sù
phï hîp ®ã. Do vËy, ph¶i n¾m b¾t tèt quy luËt chóng ta cã
thÓ ¸p dông vµo tõng trêng hîp cô thÓ. Quy luËt quan hÖ
s¶n xuÊt phï hîp víi tr×nh ®é lùc lîng s¶n xuÊt cßn lµ quy
luËt phæ biÕn trong toµn bé tiÕn tr×nh lÞch sö nh©n lo¹i. Sù
thay thÕ ph¸t triÓn ®i lªn cña lÞch sö loµi ngêi tõ chÕ ®é
c«ng x· nguyªn thuû qua chÕ ®é chiÕm h÷u n« lÖ, chÕ ®é
phong kiÕn, chÕ ®é t b¶n chñ nghÜa vµ ®Õn x· héi céng
s¶n t¬ng lai lµ do sù t¸c ®éng cña hÖ thèng c¸c quy luËt x·
héi, trong ®ã quy luËt quan hÖ s¶n xuÊt phï hîp víi tr×nh ®é
ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt lµ quy luËt c¬ b¶n nhÊt. Lùc
lîng s¶n xuÊt lµ nh©n tè thêng xuyªn biÕn ®æi, ngîc l¹i quan
hÖ s¶n xuÊt l¹i thêng cã tÝnh æn ®Þnh song sù æn ®Þnh
®ã chØ lµ t¹m thêi vµ còng cÇn cã sù thay ®æi cho phï hîp.

17
NÕu quan hÖ s¶n xuÊt kh«ng cã nh÷ng sù thay ®æi cho phï
hîp th× nã sÏ k×m h·m sù ph¸t triÓn cña s¶n xuÊt.
Nh vËy, c¶i t¹o x· héi chñ nghÜa ph¶i lu«n lu«n thÊu
suèt ®Æc ®iÓm cña qu¸ tr×nh tiÕn tõ s¶n xuÊt nhá lªn s¶n
xuÊt lín x· héi chñ nghÜa lµ quan hÖ s¶n xuÊt vµ lùc lîng s¶n
xuÊt lu«n lu«n g¾n bã víi nhau, thóc ®Èy nhau cïng ph¸t
triÓn. Ph¶i coi träng nh÷ng h×nh thøc kinh tÕ trung gian,
qu¸ ®é tõ thÊp lªn cao, tõ quy m« nhá lªn quy m« lín. Trªn
mçi bíc ®i ph¶i ®Èy m¹nh x©y dùng c¬ së vËt chÊt kü
thuËt, t¹o ra lùc lîng s¶n xuÊt míi trªn c¬ së ®ã tiÕp tôc ®a
quan hÖ s¶n xuÊt lªn h×nh thøc, quy m« thÝch hîp ®Ó cho
lùc lîng s¶n xuÊt ph¸t triÓn. Đ©y lµ c¬ së lý luËn trùc tiÕp
cña viÖc x¸c ®Þnh c¬ cÊu kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn ë níc ta
hiÖn nay cña qu¸ tr×nh c¶i c¸ch cña c¸c doanh nghiÖp nhµ
níc hiÖn nay.

DANG MỤC CÁC TÀI LIỆU THAM KHẢO

- Gi¸o tr×nh triÕt häc M¸c-LªNin (Nhµ xuÊt b¶n ChÝnh

trÞ quèc gia).
- T¹p trÝ triÕt häc (2002).
(1)
- B¸o Lao §éng Thñ ®«.

18
 M ỤC L ỤC
LỜI MỞ ĐẦU 1
NỘI DUNG 2
CHƯƠNG I : Quan điểm Mác - LêNin về quy luật quan hệ sản 2
xuất phải phù hợp với trình độ phát triển của lực
lượng sản xuất
I. Lùc lîng s¶n xuÊt 3

II. Kh¸i niÖm vÒ quan hÖ s¶n xuÊt 4

19
CHƯƠNG II : Quy luật quan hệ sản xuất phải phù hợp với trình 6
độ phát triển của lực lượng sản xuất
I. TÝnh chÊt vµ tr×nh ®é cña lùc lîng s¶n xuÊt
II. Quy luËt vÒ quan hÖ s¶n xuÊt phï hîp víi
tÝnh chÊt vµ tr×nh
®é ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt
CHƯƠNG III: Sự vận dụng quy luật quan hệ sản xuất phù hợp
với trình độ phát triển của lực lượng sản
xuất của nước ta hiện nay
I. Sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ nhiÒu
thµnh phÇn trong
giai ®o¹n hiÖn nay ë níc ta
II. Sù vËn dông quy luËt quan hÖ s¶n xuÊt phï hîp víi
tÝnh chÊt vµ
tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt trong
sù nghiÖp ®æi
míi níc ta hiÖn nay
KẾT LUẬN 1
4
DANH MỤC CÁC TÀI LIỆU THAM KHẢO 1
5

20