Pxa 14 15

NDICE
Introduccin: Datos xerais do Centro

Documento 1: OBXECTIVOS
Obxectivos da educacin primaria

Currculo
Competencias Clave
Elementos transversais
Principios metodolxicos
Documento 2: PROGRAMACINS
Programacin Educacin infantil

Programacins Primaria
Documento 2: ORGANIZACIN E FUNCIONAMENTO

1.1 rganos de goberno
rganos colexiados: Consello Escolar e Claustro de Profesores
rganos unipersoais: composicin e horario de dedicacin
2.2 rganos de Coordinacin Docente:
Equipos de ciclo
Departamento de Orientacin
Equipo de Normalizacin Lingstica
Equipo de Actividades Extraescolares e Complementarias
Comisin de Coordinacin Pedagxica
Titora
2.3 Profesorado
Adscricin por titoras
Adscricin funcional (ver Anexo II)
2.4 Alumnado
2.5 Horarios
Horario Xeral
Horario das complementarias fixas

Horario das zonas de uso comn
Horarios dos perodos de lecer
Horario do profesorado (ver Anexo II)
Horario do alumnado (ver Anexo III)
Horario para substitucins
Horario do persoal non docente
Documento 3: SERVICIOS COMPLEMENTARIOS
3.1 Transporte Escolar
3.2 Comedor Escolar
Documento 4: INSTALACINS E EQUIPAMENTO
4.1 Instalacins
4.2 Equipamento
Documento 5: FORMACIN DO PROFESORADO
Documento 6 : VARIOS
6.1 Modificacin do Calendario escolar
6.2 Revisin, modificacin e avaliacin do PXA
ANEXOS:
Vixencia e/ou modificacin dos documentos
Adscricin funcional do profesorado
Horario do profesorado
Horario para substitucins
DATOS XERAIS DO CENTRO

Tipo de centro
Colexio
Denominacin oficial
C.E.I.P. San Xon
Cdigo de centro
27000629
Situacin
Becerre
Provincia
Lugo
Enderezo
r. Castelo s/n
Cdigo postal
27640
Telfono/fax
982 36 04 06
Correo electrnico
ceip.sanxoan@edu.xunta.es
http://www.edu.xunta.es/centros/ceipsanxoan/
http://ceipsanxoandebecerrea.blogspot.com
Q 7755078 H
NMERO DE UNIDADES
Creadas
Funcionando
Infantil
3
3
Primaria
12
6
Documento 1: OBXECTIVOS
OBXECTIVOS DA EDUCACIN PRIMARIA
A educacion primaria contribuira a desenvolver nos nenos e nas nenas as
capacidades que lles permitan:
a) Conecer e apreciar os valores e as normas de convivencia, aprender a obrar
de acordo con elas, preparrense para o exercicio activo da cidadana e
respectar os dereitos humanos, as como o pluralismo propio dunha sociedade
democrtica.
b) Desenvolver hbitos de traballo individual e de equipo, de esforzo e de
responsabilidade no estudo, as como actitudes de confianza en si mesmo/a,
sentido crtico, iniciativa persoal, curiosidade, interese e creatividade na
aprendizaxe, e esprito emprendedor.
c) Adquirir habilidades para a prevencin e para a resolucin pacfica de
conflitos que lles permitan desenvolverse con autonoma no mbito familiar e
domstico, as como nos grupos sociais cos que se relacionan.
d) Conecer, comprender e respectar as culturas e as diferenzas entre as
persoas, a igualdade de dereitos e oportunidades de homes e mulleres, e a
non-discriminacin de persoas con discapacidade nin por outros motivos.
e) Conecer e utilizar de xeito apropiado a lingua galega e a lingua castel, e
desenvolver hbitos de lectura en ambas as linguas.
f) Adquirir en, polo menos, unha lingua estranxeira a competencia comunicativa
bsica que lles permita expresar e comprender mensaxes sinxelas e
desenvolverse en situacins cotis.
g) Desenvolver as competencias matemticas bsicas e iniciarse na resolucin
de problemas que requiran a realizacin de operacins elementais de clculo,
conecementos xeomtricos e estimacins, as como ser quen de aplicalos s
situacins da sa vida coti.
h) Conecer os aspectos fundamentais das ciencias da natureza, as ciencias
sociais, a xeografa, a historia e a cultura, con especial atencin aos
relacionados e vinculados con Galicia.
i) Iniciarse no uso das tecnoloxas da informacin e da comunicacin, para a
aprendizaxe, desenvolvendo un esprito crtico ante as mensaxes que reciban e
elaboren.
j) Utilizar diferentes representacins e expresins artsticas e iniciarse na

construcin de propostas visuais e audiovisuais.
k) Valorar a hixiene e a sade, aceptar o propio corpo e o das demais persoas,
respectar as diferenzas e utilizar a educacin fsica e o deporte como medios
para favorecer o desenvolvemento persoal e social.
l) Conecer e valorar os animais mis prximos ao ser humano e adoptar modos
de comportamento que favorezan o seu coidado.
m) Desenvolver as sas capacidades afectivas en todos os mbitos da
personalidade e nas sas relacins coas demais persoas, as como unha
actitude contraria violencia, aos prexuzos de calquera tipo e aos estereotipos
sexistas e de discriminacin por cuestins de diversidade afectivo-sexual.
n) Fomentar a educacin viaria e actitudes de respecto que incidan na
prevencin dos accidentes de trfico.
o) Conecer, apreciar e valorar as singularidades culturais, lingsticas, fsicas e
sociais de Galicia, salientando as mulleres e os homes que realizaron achegas
importantes cultura e sociedade galegas.
CURRCULO
1. Entendese por curriculo a regulacion dos elementos que determinan os
procesos de
ensino e aprendizaxe para cada unha das ensinanzas e etapas educativas.
2. O curriculo esta integrado polos obxectivos, as competencias, os contidos,
os criterios de avaliacion, os estandares e resultados de aprendizaxe
avaliables, e a metodoloxia didactica.
3. Para os efectos desta orde entendese o seguinte:
a) Obxectivos: son referentes relativos aos logros que o alumno debe alcanzar
ao rematar o proceso educativo, como resultado das experiencias de ensino e
aprendizaxe intencionalmente planificadas para tal fin.
b) Competencias: son as capacidades para aplicar de xeito integrado os
contidos propios de cada ensinanza e etapa educativa, co fin de lograr a
realizacion axeitada de actividades e a resolucion eficaz de problemas
complexos.
c) Contidos: son o conxunto de conecementos, habilidades, destrezas e
actitudes que contribuen ao logro dos obxectivos de cada ensinanza e etapa
educativa, e a adquisicion de competencias. Os contidos ordenanse en
disciplinas, que se clasifican en materias, ambitos, areas e modulos en funcion

das ensinanzas, as etapas educativas ou os programas en que participe o
alumnado.
d) Criterios de avaliacion: son o referente especifico para avaliar a aprendizaxe
do alumnado. Describen aquilo que se quere valorar e que o alumnado debe
lograr, tanto en conecementos coma en competencias, e responden ao que se
pretende conseguir en cada disciplina.
e) Estandares de aprendizaxe avaliables: son especificacions dos criterios de
avaliacion que permiten definir os resultados de aprendizaxe e que concretan o
que o alumno debe saber, comprender e saber facer en cada disciplina. Deben
ser observables, medibles e avaliables, e permitir graduar o rendemento ou
logro alcanzado. Deben contribuir a facilitar o deseno de probas
estandarizadas e comparables.
f) Metodoloxia didactica: e o conxunto de estratexias, procedementos e accions
organizadas e planificadas polo profesorado, de xeito consciente e reflexivo,
coa finalidade de posibilitar a aprendizaxe do alumnado e o logro dos
obxectivos suscitados.
COMPETENCIAS CLAVE
As competencias clave do curriculo seran as seguintes:
1. Comunicacion linguistica (CCL).
2. Competencia matematica e competencias basicas en ciencia e
tecnoloxia (CMCT).
3. Competencia dixital (CD).
4. Aprender a aprender (CAA)
5. Competencias sociais e civicas (CSC)
6. Sentido de iniciativa e espirito emprendedor (CSIEE).
7. Conciencia e expresions culturais (CCEC).
Potenciarase o desenvolvemento da competencia de comunicacion linguistica e
da competencia matematica e competencias basicas en ciencia e tecnoloxia.
Para unha adquisicion eficaz das competencias e a sua integracion efectiva no
curriculo, deberan desenarse actividades de aprendizaxe integradas que lle
permitan ao alumnado avanzar cara aos resultados de aprendizaxe en mais
dunha competencia ao mesmo tempo.
ORGANIZACIN
1. As disciplinas agrupanse en tres bloques: troncais, especificas e de libre
configuracion autonomica.
2. Dentro do bloque de disciplinas troncais, os alumnos e as alumnas deben
cursar en cada un dos cursos primeiro, terceiro e quinto as seguintes areas:
a) Ciencias da natureza.
b) Ciencias sociais.
c) Lingua castela e literatura.
d) Matematicas.
e) Primeira lingua estranxeira.
3. Do bloque de disciplinas especificas, os alumnos e as alumnas deben cursar
en cada un dos cursos primeiro, terceiro e quinto as seguintes areas:
a) Educacion fisica.
b) Relixion ou Valores sociais e civicos, por eleccion de pais, nais ou titores/as
legais.
c) Educacion artistica.
4. No bloque de disciplinas de libre configuracion autonomica, os alumnos e as
alumnas deben cursar nos cursos primeiro, terceiro e quinto a area de Lingua
galega e literatura, que tera un tratamento no centro analogo a de Lingua
castela e literatura, de xeito que se garanta a adquisicion das correspondentes
competencias linguisticas.
ELEMENTOS TRANSVERSAIS
1. Sen prexuizo do seu tratamento especifico nalgunhas das disciplinas de
cada curso, a comprension de lectura, a expresion oral e escrita, a
comunicacion audiovisual, as tecnoloxias da informacion e da comunicacion, o
emprendemento e a educacion civica e constitucional traballaranse en todas as
disciplinas.
2. Fomentarase a calidade, a equidade e a inclusion educativa das persoas con

discapacidade, a igualdade de oportunidades e non-discriminacion por razon
de discapacidade, medidas de flexibilizacion e alternativas metodoloxicas,
adaptacions curriculares, accesibilidade universal, atencion a diversidade e
todas aquelas medidas que sexan necesarias para conseguir que o alumnado
con discapacidade poida acceder a unha educacion de calidade en igualdade
de oportunidades.
3. Asi mesmo, se promovera o desenvolvemento dos valores que fomenten a
igualdade efectiva entre homes e mulleres e a prevencion da violencia de
xenero, e dos valores inherentes ao principio de igualdade de trato e nondiscriminacion por calquera condicion ou circunstancia persoal ou social.
Do mesmo xeito, promoverase a aprendizaxe da prevencion e resolucion
pacifica de conflitos en todos os ambitos da vida persoal, familiar e social, asi
como dos valores que sustentan a liberdade, a xustiza, a igualdade, o
pluralismo politico, a paz, a democracia, o respecto polos dereitos humanos e o
rexeitamento da violencia terrorista, a pluralidade, o respecto polo Estado de
dereito, o respecto e a consideracion polas vitimas do terrorismo, e a
prevencion do terrorismo e de calquera tipo de violencia.
A programacion docente abranguera, en todo caso, a prevencion da violencia
de xenero, da violencia terrorista e de calquera xeito de violencia, racismo ou
xenofobia, incluido o estudo do Holocausto xudeu como feito historico.
Evitaranse os comportamentos, os estereotipos e os contidos sexistas, asi
como aqueles que suponan discriminacion por razon da orientacion sexual ou
da identidade de xenero, favorecendo a visibilidade da realidade homosexual,
bisexual, transexual, transxenero e intersexual.
Os curriculos de educacion primaria incorporan elementos curriculares
relacionados co desenvolvemento sustentable e o ambiente, os riscos de
explotacion e abuso sexual, as situacions de risco derivadas da utilizacion das
tecnoloxias da informacion e da comunicacion, asi como a proteccion ante
urxencias e catastrofes.
4. Os curriculos de educacion primaria incorporan elementos curriculares
orientados ao desenvolvemento e ao afianzamento do espirito emprendedor.
Os centros educativos fomentaran as medidas para que o alumnado participe
en actividades que lle permitan afianzar o espirito emprendedor e a iniciativa
empresarial a partir de aptitudes como a creatividade, a autonomia, a iniciativa,
o traballo en equipo, a confianza nun mesmo e o sentido critico.
5. No ambito da educacion e da seguridade viaria incorporanse elementos

curriculares e promovense accions para a mellora da convivencia e a
prevencion dos accidentes de trafico, co fin de que o alumnado coneza os seus
dereitos e deberes como usuario/a das vias, en calidade de peon, viaxeiro/a e
condutor/ora de bicicletas, e respecte as normas e os sinais, e de que se
favoreza a convivencia, a tolerancia, a prudencia, o autocontrol, o dialogo e a
empatia con actuacions axeitadas tendentes a evitar os accidentes de trafico e
as suas secuelas.
PRINCIPIOS METODOLXICOS
1. Nesta etapa da educacion primaria, ponerase especial enfase na atencion a
diversidade do alumnado, na atencion individualizada, na prevencion das
dificultades de aprendizaxe e na posta en practica de mecanismos de reforzo
tan pronto como se detecten estas dificultades.
2. A metodoloxia didactica sera fundamentalmente comunicativa, inclusiva,
activa e participativa, e dirixida ao logro dos obxectivos e das competencias
clave. Neste sentido prestarase atencion ao desenvolvemento de metodoloxias
que permitan integrar os elementos do curriculo mediante o desenvolvemento
de tarefas e actividades relacionadas coa resolucion de problemas en contextos
da vida real.
3. A accion educativa procurara a integracion das distintas experiencias e
aprendizaxes do alumnado e tera en conta os seus distintos ritmos e estilos de
aprendizaxe, favorecendo a capacidade de aprender por si mesmo e
promovendo o traballo colaborativo e en equipo.
4. A lectura constitue un factor fundamental para o desenvolvemento das
competencias clave; e de especial relevancia o desenvolvemento de estratexias
de comprension de lectura de calquera tipo de textos e imaxes, en calquera
soporte e formato. Co fin de fomentar o habito da lectura, os centros
organizaran a sua practica docente de xeito que se garanta a incorporacion dun
tempo diario de lectura non inferior a trinta minutos.
5. A intervencion educativa debe ter en conta como principio a diversidade
dos/das alumnos/as, entendendo que deste xeito se garante o
desenvolvemento de todos/as eles/as e mais unha atencion personalizada en
funcion das necesidades de cadaquen.
6. Prestaraselle especial atencion durante a etapa a atencion personalizada

dos alumnos e das alumnas, a realizacion de diagnosticos precoces e ao
establecemento de mecanismos de reforzo para lograr o exito escolar.
7. Os mecanismos de reforzo que deberan ponerse en practica tan pronto
como se detecten dificultades de aprendizaxe poderan ser tanto organizativos
como curriculares. Entre estas medidas poderan considerarse o apoio no grupo
ordinario, os agrupamentos flexibles ou as adaptacions do curriculo.
8. Para unha adquisicion eficaz das competencias e a sua integracion efectiva
no curriculo, deberan desenarse actividades de aprendizaxe integradas que lle
permitan ao
alumnado avanzar cara aos resultados de aprendizaxe de mais dunha
competencia ao mesmo tempo.
9. Impartirase de xeito integrado o curriculo de todas as linguas da sua oferta
educativa, co fin de favorecer que todos os conecementos e as experiencias
linguisticas do alumnado contribuan ao desenvolvemento da sua competencia
comunicativa plurilingue. No proxecto linguistico do centro concretaranse as
medidas tomadas para a imparticion do curriculo integrado das linguas. Estas
medidas incluiran, polo menos, acordos sobre criterios metodoloxicos basicos
de actuacion en todas as linguas, acordos sobre a terminoloxia que se vaia
empregar, e o tratamento que se lles dara aos contidos, aos criterios de
avaliacion e aos estandares de aprendizaxe similares nas distintas areas
linguisticas, de xeito que se evite a repeticion dos aspectos comuns a
aprendizaxe de calquera lingua.
Documento 2: PROGRAMACINS
PROGRAMACIN DIDCTICA
EDUCACIN INFANTIL
CURSO 2014-2015
NDICE
1.- Introducin
2.- Contextualizacin
2.1.- Onde estamos?
2.2.- Quen somos?
3.- Caractersticas das reas
3.1.- Conecemento de si mesmo e autonoma persoal
3.1.1.- O corpo e a propia imaxe
3.1.2.- Xogo e movemento
3.1.3.- A actividade coti
3.1.4.- O coidado persoal e a sade
3.2.- O conecemento do contorno
3.2.1.- Medio fsico: elementos, relacins e medidas
3.2.2.- Achegamento natureza
3.2.3.- Cultura e vida en sociedade
3.3.- Linguaxes:comunicacin e representacin
3.3.1.- Lingua verbal:escoitar, falar e conversar
Lingua verbal. Aproximacin lecto- escritura.
Achegamento literatura.
3.3.2.- Linguaxes artsticas:plstica, musical e corporal
3.3.3.- Linguaxe audiovisual e TicS
4.- Mnimos esixibles para unha avaliacin positiva
5.- Contribucin de cada rea ao desenvolvemento das competencias bsicas
5.1.- Competencia de comunicacin lingstica
5.2.- Competencia matemtica
5.3.- Competencia no conecemento e a interaccin co medio fsico
5.4.- Competencia en tratamento da informacin e competencia dixital
5.5.- Competencia social e cidad
5.6.- Competencia cultural e artstica
5.7.- Competencia en aprender a aprender
5.8.- Competencia en autonoma e iniciativa persoal
6.- Metodoloxa didctica
7.- Recursos didcticos
8.- Medidas de atencin diversidade
9.- Procedementos e instumentos para a avaliacin da aprendizaxe do alumno
10.- Actividades complementarias e extraescolares
10.1.- Actividades programadas para este curso
11.- Concrecin do plan de convivencia
12.- Concrecin do plan das Tics
13.- Cumprimento do D. 79/2010
14.- Procedementos para avaliar a aplicacin da propia programacin
15.- Publicidade da programacin.
1.- Introducin
Na actualidade a necesidade de programar evidente. Para elaborar a nosa

programacin didctica tivemos en conta o proxecto educativo de centro e as
leis vixentes referidas a este tramo educativo.
2.- Contextualizacin
2.1.- Onde estamos?
As aulas de educacin infantil atpanse na planta baixa do centro;
disponemos de catro espazos, tres destinados a titoras (un por nivel) e outro
de usos mltiples empregado como biblioteca, sala de audiovisuais e lugar de
traballo para a mestra de apoio en determinados momentos.
2.2.- Quen somos?
O profesorado
O equipo docente formmolo catro mestras especialistas en educacin
infantil, tres titoras e unha mestra de apoio.
Neste curso contamos cos seguintes especialistas: relixin, ingls e
educacin fsica.
O alumnado
O grupo de 4 de infantil frmano 10 alumnos (6 nenos e 4 nenas) dos
cales 2 son de orixe romanesa.
O grupo de 5 de infantil frmano 16 alumnos (6 nenos e 10 nenas) .
O grupo de 6 de infantil frmano 19 alumnos (6 nenos e 13 nenas) dos
cales 4 pertencen a familias inmigrantes cuxo orixe est en Per, Marrocos e
Romana, e outra alumna de etnia xitana.
3.- Caractersticas das reas
3.1.-COECEMENTO DE SI MESMO E AUTONOMA PERSOAL
Esta rea fai referencia ao proceso gradual de construcin persoal que vai
realizando o neno/a. Neste proceso de construcin persoal adquiren especial
relevancia as interaccin cos demais e co medio, o crecente control motor que
van adquirindo, o desenvolvemento dunha maior madurez emocional, a
constatacin das sas posibilidades e limitacins, o proceso de diferenciacin
dos outros e unha, cada vez maior, independencia dos adultos.
O autoconecemento frmase a partir das interaccins dos nenos/as cos
seus iguais e cos adultos, da interiorizacin das valoracins positivas e
negativas que reciben e depende tamn da calidade dos vnculos afectivos que
establecen coas persoas que son significativas para eles. Vaise as
configurando a autoestima e a propia identidade, o que posibilita o logro
progresivo da autonoma.
A autonoma manifstase de moi diversas maneiras, na capacidade de
explorar e actuar, no exercicio de opinar, proponer, escoller, autodirixirse
Dentro desta rea trabllanse tamn os hbitos de sade, hixiene e
alimentacin, os cales contriben a facer os nenos/as cada vez mis

autnomos.
A) BLOQUES DE CONTIDOS
3.1.1.- O CORPO E A PROPIA IMAXE
OBXECTIVOS
Tomar conciencia do seu esquema corporal adquirindo unha autoimaxe

axustada e positiva, valorando as sas capacidades e limitacins, e
reconecendo os seus cambios ao longo do tempo.
Reconecer e valorar a sa propia identidade sexual mantendo unha
actitude crtica ante os estereotipos sociais.
Identificar e controlar os sentimentos e emocins propios e alleos, sendo
capaz de expresalos, comunicalos e respectalos.
Reconecer os sentidos e as diversas percepcins sensoriais e utilizalas
para ampliar os seus conecementos.
CONTIDOS
Reconecemento progresivo das posibilidades e caractersticas do seu

corpo para chegar toma de conciencia do seu esquema corporal.
Potenciacin da construcin do esquema corporal a partir das
sensacins e das percepcins do propio corpo, en relacin e interaccin
cos datos que a nena ou o neno recibe doutras persoas, do medio e dos
obxectos. Vivencia do corpo como un todo para pasar progresivamente
a sentir as partes que o integran.
Reconecemento das percepcins sensoriais propioceptivas-que
provenen dos propios msculos e articulacins- e as percepcins
extereoceptivas relacionadas cos campos visuais, auditivos, olfactivos,
tctiles, gustativos... .
Aceptacin da propia imaxe corporal e gozo xogando co seu corpo,
desenvolvendo accins e iniciativas individuais e grupais, empregando
as posibilidades expresivas do propio corpo a travs de xestos,
movementos, xogos, danzas .
Identificacin, verbalizacin e expresin de sentimentos, emocins,
vivencias, preferencias e intereses propios e das demais persoas.
Aceptacin e valoracin axustada e positiva da sa persoa, confiando
nas sas posibilidades e reconecendo as limitacins propias.
Reconecemento dos sentidos como medio de expresin, percepcin e
comprensin do mundo que o rodea, e como medio favorecedor do
desenvolvemento cognitivo.
Observacin dos cambios fsicos nas persoas ao longo do tempo.
Identificacin das diferentes etapas da vida valorndoas positivamente.
Valoracin positiva e respecto polas diferenzas, aceptacin da
identidade, caractersticas das demais persoas, evitando actitudes
discriminatorias.
Reconecemento e vivencia das referencias espazo-temporais en

relacin co propio corpo, cos obxectos, co contorno e coas demais
persoas.
Desenvolvemento da identidade sexual e aceptacin do corpo sexuado
feminino e masculino. Mantemento dunha actitude crtica ante os
estereotipos ofertados a travs da publicidade e outros medios de
comunicacin social.
3.1.2.- XOGO E MOVEMENTO

OBXECTIVOS
Participar, conecer e gozar co xogo aceptando os acordos que deriven

del, favorecendo actitudes non discriminatorias e de iniciativa e
constancia.
Conseguir a adquisicin dun maior dominio das sas capacidades
corporais e fomentar a coordinacin progresiva das sas habilidades
psicomotrices.
CONTIDOS
Participacin activa nos xogos e nas actividades motrices, amosando

actitudes de confianza nas propias posibilidades de accin, iniciativa e
constancia.
Aceptacin do xogo como medio de goce e de relacin cos demais.
Comprensin, aceptacin e valoracin das regras do xogo.
Desenvolvemento de actitudes non discriminatorias.
Coordinacin progresiva das sas habilidades psicomotrices.
Adquisicin dun maior dominio das capacidades corporais: habilidades
motoras, control do ton, equilibrio, respiracin.
Desenvolvemento da capacidade de orientacin no espazo e control de
movementos.
Satisfaccin polo crecente dominio persoal.
3.1.3.- A ACTIVIDADE COTI
OBXECTIVOS
Progresar na adquisicin de hbitos de orde, constancia e planificacin

no desenvolvemento das tarefas, valorando o traballo ben feito.
Fomentar actitudes de afecto, cooperacin e respecto cara aos iguais e
aos adultos sendo quen de solicitar e prestar axuda cando se precise.
CONTIDOS
Interese por participar en actividades da vida coti regulando o propio

comportamento cara resolucin pacfica dos conflitos.
Habilidades para a interaccin e colaboracin as como unha actitude
positiva para establecer relacins de afecto e respecto coas persoas
adultas e cos iguais.
Hbitos elementais de organizacin, constancia, atencin, iniciativa e
esforzo.
Planificacin secuenciada da accin para resolver tarefas, sendo quen
de solicitar axuda ante as dificultades.
Xestin do seu comportamento en funcin das normas de
funcionamento do grupo e dos comportamentos sociais.
3.1.4.-O COIDADO PERSOAL E A SADE

OBXECTIVOS
Fomentar a autonoma no coidado de si mesmo sendo quen de

reconecer as necesidades bsicas do corpo.
Identificar os obxectos e situacins perigosas do contorno adoptando
precaucins apropiadas en cada caso.
CONTIDOS
Reconecemento das necesidades bsicas do corpo: hixiene,

alimentacin, descanso
Desenvolvemento e aprecio de accins que favorezan a adquisicin
de hbitos saudables.
Valoracin da necesidade dos espazos saudables.
Colaboracin no mantemento da orde e limpeza na clase.
Gusto por un aspecto persoal coidado.
Valoracin e fomento dos hbitos de prevencin de enfermidades e
de accidentes.
B)CRITERIOS DE AVALIACIN
Reconecer, identificar e representar o corpo na sa globalidade e as sas

diferentes partes.
- Reconece e nomea as diferentes partes do corpo.
- Sita as partes do corpo en si mesmo e nos demais.
- Representa o esquema corporal.
Coordinar e controlar o seu corpo, as sas posibilidades motrices e
adaptalo s caractersticas dos obxectos, accin e vida coti.
Controla o seu corpo nos xogos, rutinas e tarefas da vida coti.

Desprazase autnomamente.
Conece as sas posibilidades e limitacins motrices.
Controla o corpo e a respiracin.
Reconecer os sentidos e identificar percepcins e sensacins.

- Identifica os sentidos e a sa funcionalidade.
- Pode explicar con exemplos sinxelos as principais sensacins
asociadas a cada sentido.
- Aprecia e valora a importancia dos sentidos como medio de
percepcin e comprensin do mundo que o rodea.
Construr unha imaxe positiva propia e aceptar a sa identidade,
manifestando confianza nas sas posibilidades e reconecendo as sas
limitacins.
- Forma unha imaxe axustada e positiva de si mesmo.
- Utiliza os recursos propios.
- Conece as sas posibilidades e limitacins.
- Emprende accins con confianza e optimismo cara superacin das
dificultades.
Identificar semellanzas e diferenzas entre as persoas valorando
positivamente a diversidade.
- Manifesta respecto e aceptacin polas caractersticas das demais
persoas.
- Amosa actitudes de axuda e colaboracin.
Identificar e manifestar os propios sentimentos, vivencias, emocins e
comprender os das demais persoas.
- Mstrase sensible aos sentimentos e estados anmicos, propios e
das demais persoas.
- Solicita e presta axuda.
Participar en xogos (individuais e colectivos), mostrando destrezas
motoras e habilidades manipulativas cada vez mis axustadas; e aceptando
as normas que os rexen.
- Participa activamente en distintos tipos de xogo, valorando
positivamente os da sa cultura e os das outras.
- Desprzase en diferentes movementos: marcha, carreira, saltos
- Respecta as normas de xogo.
Resolver con autonoma e iniciativa as actividades da vida coti, colaborar en
tarefas e aceptar as normas.
- Realiza as actividades habituais da vida diaria con autonoma e
iniciativa.
- Respecta as normas establecidas e utiliza adecuadamente os
espazos e materiais.
Manifestar hbitos saudables e identificar situacins de risco actuando
coherentemente ante elas.
- Ten hbitos bsicos de sade, alimentacin, hixiene persoal e
benestar social.
Conece e evita situacins de risco.
3.2-COECEMENTO DO CONTORNO
Pretndese favorecer o descubrimento e representacin dos diferentes
contextos que componen o contorno do alumnado facilitando a sa insercin
participativa e potenciando a sa competencia matemtica. Chegarase a estas
aprendizaxes cando os nenos/-as interacten constantemente co contorno
social e natural, por iso necesario abrir a escola ao medio nun ambiente
educativo que estimule a sa curiosidade, inclundo a participacin familiar.
3.2.1.- MEDIO FSICO: ELEMENTOS, RELACINS E MEDIDA
OBXECTIVOS
Identificar propiedades e caractersticas de obxectos e coleccins en

base a diversos criterios.
Reconecer o nmero e a sa grafa empregndoos axeitadamente para
realizar distintas operacins matemticas (contar, clasificar,seriar,
ordenar).
Reconecer e representar as figuras xeomtricas bsicas identificando as
sas caractersticas/ propiedades fundamentais.
Achegarse no conecemento dalgunhas magnitudes fsicas a travs da
estimacin e dos instrumentos convencionais.
Iniciarse no emprego correcto dos conceptos espazo- temporais en
situacins cotis en funcins das persoas, dos obxectos e dos
elementos do contorno.
CONTIDOS
Interese pola exploracin dos obxectos e materiais presentes no

contorno reconecendo as sas caractersticas, funcins, usos, atributos
e propiedades e mantendo actitudes de respecto e coidado cara eles.
Clasificacin, ordenacin e agrupacins de obxectos seguindo distintos
criterios.
Emprego e representacin dos nmeros en distintas actividades (contar,
clasificar, ordenar) e reconecemento do nmero na vida diaria.
Identificacin e representacin das grafas dos nmeros traballados,
asociando grafa a cantidade.
Identificacin e representacin de formas planas e tridimensionais nos
elementos do contorno.
Exploracin e representacin dalgns corpos xeomtricos elementais.
Achegamento s distintas magnitudes fsicas: peso, lonxitude,
capacidade, tempo; as como aos seus instrumentos de medida.
Orientacin espazo-temporal en situacins cotis empregando diferentes

nocins e relacins respecto a obxectos, persoas e lugares.
3.2.2.- ACHEGAMENTO NATUREZA
OBXECTIVOS
Amosar curiosidade, respecto e coidado cara s elementos do medio

natural.
Describir caractersticas fsicas e funcionais dos animais e das plantas e
dos medios nos que se desenvolven.
Observar e explorar o contorno e os seus elementos de forma activa
identificando as sas variacins en relacin co espazo e co tempo.
Descubrir a necesidade da reciclaxe e a sa aplicacin na vida coti.
CONTIDOS
Respecto e coidado cara s animais, as plantas e a natureza en xeral

e valoracin da sa importancia para a sade e o benestar.
Reconecemento de distintos fenmenos do medio natural como o
da, a noite, a choiva, o vento e formulacin de hipteses sobre as
sas causas e consecuencias.
Observacin e clasificacin das caractersticas dalgns animais e
plantas do seu contorno prximo e doutros hbitos mis afastados
atendendo a distintos criterios.
Observacin
e
identificacin
dalgunhas
caractersticas,
comportamentos, funcins e cambios que se producen nas persoas e
noutros seres vivos.
Gusto e valoracin polos ambientes limpos, non degradados nin
contaminados.
Asociacin do lixo co seu contedor correspondente.
3.2.3.- CULTURA E VIDA EN SOCIEDADE

OBXECTIVOS
Identificar a familia e a escola como primeiros grupos sociais de

pertenza, amosando actitudes de respecto cara sa diversidade social
e cultural.
Nomear os membros da sa familia entendendo as relacin de
parentesco mis bsicas.
Conecer e valorar os distintos servizos sociais e comunitarios do seu
contorno evitando estereotipos sexistas.
Participar e conecer feitos, costumes e obxectos relacionados coas
celebracins tpicas do seu contorno.
CONTIDOS
Reconecemento e valoracin positiva da familia e da escola como

primeiros grupos sociais de pertenza e a relacin existente entre eles.
Respecto dos diferentes tipos de familias e personas doutras culturas.

Participacin autnoma e responsable nas diferentes tarefas da vida
coti.
Conecemento de distintas organizacins e institucins sociais e
valoracin dos servizos que ofrecen comunidade.
Achegamento aos costumes e ao folclore caractersticos da sa
localidade.
B) CRITERIOS DE AVALIACIN
Explorar e reconecer os atributos propios dos elementos do contorno
inmediato.
- Explora os obxectos e materias presentes no contorno
manipulativamente.
- Identifica propiedades fsicas: cor, forma, tamano, peso
- Establece relacins entre as sas caractersticas ou atributos e o seu
comportamento fsico caer, rodar, botar- despois de observar
mediante unha experimentacin sinxela.
Organiza a informacin obtida
(agrupando, clasificando,
ordenando) en base a distintos criterios.
Empregar e representar os nmeros para identificar, contar, clasificar en
situacins da vida coti.
- Aplica os conecementos adquiridos sobre o uso dos nmeros:
expresa cantidades, identifica datas, indica medidas
- Demostra
habilidades
lxico-matemticas
en
situacins
contextualizadas e significativas.
- Establece relacins cualitativas e cuantitativas entre elementos e
coleccins.
- Expresa oral e grficamente de xeito convencional ou non os
conceptos lxico- matemticos traballados.
Empregar magnitudes de peso, lonxitude e capacidade para resolver
problemas sinxelos.
- Propn e resolve problemas sinxelos da vida coti, formulando
hipteses, buscando alternativas, solucins e novas posibilidades,
anticipando consecuencias, individualmente e en grupo .
- Aplica operacins -engadir, quitar, medir, repartir- empregando
unidades non convencionais.
Reconecer e representar formas xeomtricas bsicas: linas, puntos,
crculos, cadrados, rectngulos, tringulos, rombos
- Identifica estas formas no seu contorno mediante a observacin e
exploracin ldica.
Comprender e usar axeitadamente distintas nocins temporais e

espaciais bsicas.
- quen de secuenciar e relatar empregando o vocabulario axeitado
antes, despois, arriba, abaixo
Identificar os distintos elementos do medio natural e amosar actitudes de
coidado e respecto cara natureza.
- Amosa sensibilidade polos elementos da natureza tanto vivos como
inertes.
- quen
de indagar nas caractersticas e funcins xerais
achegndose nocin do ciclo vital e constatando os cambios que
este implica.
- Valora a necesidade de adoptar medidas de proteccin do medio e
participar activamente na sa conservacin.
- Reflexiona sobre os cambios na paisaxe pola intervencin humana.
Reconecer os cambios que se producen nos seres vivos ao longo da sa
vida.
- capaz de reconecer estes cambios .
- Establece relacins entre medio fsico e social identificando os
cambios que afectan vida coti das persoas cambios de estacin,
de temperatura
Conecer os grupos sociais mis prximos (familia, escola, vecinos) e os
servizos comunitarios do seu contorno superando estereotipos sexistas e
sociais.
- Reconece os grupos sociais mis prximos.
- capaz de analizar situacins conflictivas e tratar a resolucin das
mesmas.
- Conece os valores e normas que rexen a convivencia.
- Mostra sensibilidade cara valoracin dos servizos sociais e
comunitarios- mercado, atencin sanitaria- superando estereotipos
sexistas.
Amosar interese e conecer algunhas manifestacins culturais prximas
as como as propias doutras realidades e dar mostras de respecto cara
elas.
- Conece as principias manifestacins culturais propias e os signos
que identifican outras culturas.
- Manifesta respecto cara s outras culturas e a propia.
3.3.-LINGUAXES: COMUNICACIN E REPRESENTACIN

Esta rea fai referencia s diversas formas de comunicacin e expresin.
Dalles aos nenos/as a oportunidade de manifestar os seus sentimentos,
emocins e ideas, de representar a realidade e de interaccionar cos demais.
Esta rea contribe a mellorar a relacin dos nenos/as co medio.
A utilizacin dos diferentes instrumentos de comunicacin permite
exteriorizar as vivencias emocionais, producir mensaxes cada vez mis
elaboradas e ampliar progresivamente a comprensin da realidade.
A comunicacin constite o proceso mediante o cal nenos e nenas, dende

os primeiros anos de vida, intercambian e constren significados. As distintas
linguaxes considranse fundamentais para potenciar o desvolvemento do
pensamento e as capacidades comunicativas, expresivas e creativas.
3.3.1.- LINGUA VERBAL: ESCOITAR, FALAR E CONVERSAR
LINGUA VERBAL: APROXIMACIN LECTO- ESCRITURA.
ACHEGAMENTO LITERATURA.
OBXECTIVOS
Utilizar as diversas linguaxes como instrumentos de comunicacin, de

expresin de ideas e sentimentos, de representacin, de aprendizaxe e
de gozo.
Reconecer a importancia das manifestacins non verbais como
elementos de comunicacin humana.
Utilizar as das linguas oficiais para comunicarse oralmente, valorando a
linguaxe como ferramenta de relacin cos demais, de regulacin da
convivencia e da aprendizaxe.
Iniciarse no uso oral dunha lingua estranxeira para comunicarse en
actividades contextualizadas.
Comprender a intencionalidade comunicativa das diversas linguaxes.
Achegarse lectura e lingua escrita en situacins contextualizadas e
reais, valorndoas como fonte de informacin e de pracer.
CONTIDOS
GRUPO 1: ESCOITAR, FALAR E CONVERSAR
Utilizacin da lingua oral para relatar feitos, adquirir conecementos,

expresar e comunicar ideas, sentimentos e emocins, facer peticins e
como mecanismo para regular a propia conduta e a das demais persoas.
Participacin en situacins de comunicacin con distintos propsitos,
diferentes contextos e interlocutores usando progresivamente, e dacordo
coa idade, lxico variado, usando argumentos, respectando as quendas
e escoitando atentamente.
Emprego axeitado das formas socialmente establecidas para
relacionarse coas demais persoas: sados, despedidas,...
Interese por participar en interaccin orais en lingua estranxeira, con
actitude positiva cara ela.
GRUPO 2: APROXIMACIN LINGUA ESCRITA
Achegamento lingua escrita como medio de comunicacin e

informacin a travs de distintos soportes diferencindoa doutras
formas de expresin grfica.
Escoita e comprensin da lectura en voz alta de textos tradicionais e

contemporneos, en galego e casteln.
Iniciacin ao conecemento do cdigo escrito a travs de palabras e
frases significativas e funcionais.
GRUPO 3: ACHEGAMENTO LITERATURA
Escoita e comprensin da lectura en voz alta de contos, relatos,

lendas tanto tradicionais como contemporneas, nas das linguas
oficiais.
Dramatizacin, memorizacin e recitado dalgns textos traballados na
aula.
Participacin creativa en xogos lingsticos.
Uso das bibliotecas de aula e do centro como medios de aproximacin
literatura.
3.3.2.- LINGUAXES ARTSTICAS: PLSTICA, MUSICAL E
CORPORAL
OBXECTIVOS
Potenciar a capacidade creativa a travs das linguaxes artsticas:

plstica, musical e corporal.
Mellorar nas producins artsticas persoais valorando o seu traballo e
respetando as creacins das demais persoas.
Achegarse ao conecemento de obras artsticas expresadas en distintas
linguaxes (adquirindo sensibilidade esttica).
CONTIDOS
Exploracin sensorial dos elementos presentes no contorno

integrando actividades de tocar, ulir, or e ver, potenciando a
imaxinacin e a fantasa do alumnado.
Gozo coas obras artsticas distinguindo elementos bsicos das
formas de expresin: cor, forma, lina, ritmos, meloda, etc. que lles
permitan desenvolver a sensibilidade esttica.
Exploracin das posibilidades plsticas e creativas de distintos
materiais, tiles e soportes (papel, cartn, teas, barro, pantalla do
ordenador, fotografas, encerado dixital,...) e das distintas tcnicas
(debuxo, pintura, collaxe, modelado...) como recursos e medios de
expresin e comunicacin.
Interpretacin e valoracin de diferentes tipos de obras plsticas
presentes no contorno.
Planificacin do proceso de elaboracin dalgunha obra plstica.
Exploracin das posibilidades sonoras da voz, do propio corpo,
obxectos cotis e instrumentos musicais. Utilizacin destes sons para
a interpretacin e creacin musical.
Vivencia do son e do silencio.
Audicin de obras musicais populares, clsicas e contemporneas,

con participacin activa na interpretacin de cancins, xogos
musicais e danzas.
Vivencia de xestos e movementos como recursos corporais para a
expresin, comunicacin e o intercambio afectivo.
Expresarse e comunicarse utilizando medios, materiais e tcnicas
propias das diferentes linguaxes artsticas.
3.3.3.- LINGUAXE AUDIOVISUAL E TICs
OBXECTIVOS
Achegarse ao conecemento, emprego e valoracin das TICs como

ferrramenta de bsqueda de informacin, creacin, expresin e
comunicacin.
CONTIDOS
Identificacin da utilidade de diversas tecnoloxas como fontes de

informacin, comunicacin, expresin, de estratexias de exploracin e
investigacin.
Conecemento, coidado e uso, na medida das sas posibilidades, das
ferramentas tecnolxicas.
Achegamento ao uso do ordenador, pantalla dixital,... nos procesos
creativos para a elaboracin de producins audiovisuais.
Valoracin crtica dos contidos e da esttica das producins
audiovisuais.
B) CRITERIOS DE AVALIACIN
Utilizar a lingua oral coa claridade e correccin suficientes para dar
resposta s diferentes intencins comunicativas.
- Exprsase oralmente con claridade.
- Usa as frmulas socialmente establecidas nos intercambios
lingsticos.
- Respecta as normas e hbitos que rexen as situacins
comunicativas.
Comprender mensaxes orais diversas, amosando unha actitude de
escoita atenta e respectuosa.
- capaz de escoitar.
- Comprende mensaxes, relatos, producins literarias, descricins,
explicacins, informacins de diferentes emisoras e emisores
participando as na vida da aula e na vida coti.
Participar nas actividades de escoita e lectura de textos literarios tanto

realizadas na aula, na biblioteca como noutros contextos.
- Amosa interese pola linguaxe escrita, inicindose na utilizacin da
lectura e a escritura como medios de comunicacin, de informacin e
de gozo.
Participar en producins orais sinxelas na lingua estranxeira, relativas a
situacins e temas do seu interese.
- Participa en xogos, cancins, rimas, dramatizacinspreviamente
traballadas e contextualizadas.
Interesarse pola linguaxe escrita, inicindose na utilizacin funcional da
lectura e da escritura como medios de comunicacin, de informacin e de
gozo.
- Manifesta interese pola producin de textos.
- Explora os mecanismos bsicos do cdigo escrito e o conecemento
das sas caractersticas.
Utilizar a biblioteca con respeto e coidado, valorndoa como recurso
informativo, de entretemento e gozo.
- Conece e respeta as normas de funcionamento da biblioteca.
Valora este espazo como recurs de informacin e lugar de
entretemento.
Expresarse e comunicarse utilizando medios, materiais e tcnicas propias
das diferentes linguaxes artsticas.
- Usa as diferentes representacins : plsticas, musicais, corporais e
audiovisuais, para plasmar as sas vivencias, emocins e
sentimentos.
- Amosa interese e curiosidade por incorporar nas producins libres
diferentes materiais, tcnicas e recursos tecnolxicos.
Expresarse e comunicarse utilizando medios, materiais e tcnicas propias
das diferentes linguaxes audiovisuais.
- quen de prender a apagar o ordenador.
- quen de manexar o rato, identificar e usar iconas para acceder aos
programas con progresiva autonoma.
4.- Mnimos esixibles para unha avaliacin positiva

3 ANOS
Conecemento de si mesmo e autonoma persoal
O corpo e a sa propia
imaxe
Xogo e movemento
A actividade coti
O coidado persoal e a
sade
Identifica a sa propia imaxe e o seu sexo.

Identifica as partes da cara.
Identifica as princiapis partes do corpo.
Distingue sabores.
Relxase e descansa cando hai un ambiente propicio.
Progresa no control dos seus sentimentos e emocins.
Respecta os sentimentos dos demais.
Valrase de forma positiva a si mesmo e aos demais.
Gstalle participar en xogos que suponen exercicio motor:
corre, salta cos dous ps, repta e gatea con facilidade.
Mostra unha coordinacin e control visomanual precisos.
Identifica distintas posturas: de p, sentado, deitado.
Colabora nos xogos.
Comparte xoguetes e pertenzas.
Participa activamente nas actividades e xogos de grupo e
individuais.
Coida dos mateirais e xoguetes da clase.
Entendeas consignas e sgueas.
Remata as tarefas e actividades que empeza.
Acepta as normas de convivencia.
progresivamente autnomo na sa hixene, sade, vestido
e nutricin.
Entra e sae da aula con orde.
Recolle o material ao final do traballo proposto.
Conecemento do contorno
Conece os nmeros do 1 ao 3.
Identifica algunhas figuras xeomtricas: crculo, tringulo e
cadrado.
Medio
Fsico:
Discrimina os tamanos: grande/pequeno e alto/baixo.
elementos, realcins e
medida
Coloca obxetos atendendo aos conceptos: dentro/fra,
lonxe/cerca e diante/detrs.
Realiza asociacins lxicas.
Aprecia cambios do contorno.
Identifica algns animais de terra, auga e aire.
Achegamento
Conece algunha caracterstica dos animais salvaxes e

natureza
domsticos.
Respecta e coida o medio ambiente.
Identifica os membros da comunicade escolar.
Reconece as distintas dependencias do centro escolar e da
casa.
Cultura e vida en
Conece o seu propio lugar dentro da familia.
sociedade
Adptase aos tempos e actividades escolares.
Goza coas festas do Magosto, Nadal, Entroido...
Linguaxes:comunicacin e representacin
Escoitar, falar
e conversar
Linguaxe
verbal
Aproximacin
lingua escrita
Achegamento
literatura
Plstica
Linguaxe
artstica
Musical
Corporal
Linguaxe audiovisual e TIC
Expresa os seus sentimentos.

Solicita xuda.
Participa en conversacins e dilogos.
Comuncase cos companeiros e companeiras.
Comuncase coas persoas adultas.
Emprega expresins convencionais de cortesa para:
saudar, despedirse, presentarse, agradecer...
Constre frases.
Integra na sa linguaxe o vocabulario traballando na
aula.
Controla os trazos: horizontais, verticais e circulares.
Utiliza recursos de: picado, recortado e pegado.
Reconece o seu nome escrito.
Gstalle mirar e ler libros autnomamente.
Escoita con atencin a lectura de diferentes textos
literarios: contos, relatos, lendas, poesas, rimas e
adivinas.
Memoriza poesas e rimas.
Expresa ideas sobre os contos.
Reconece e utiliza as cores traballadas: vermella, azul,
amarela e verde.
Realiza creacins propias.
Utiliza distintos materiais e tcnicas plsticas: colaxe,
estampado, modelado...
Memoriza cancins.
Segue un ritmo sinxelo dado.
Identifica son/silencio.
Diferencia algn son ambiental e sons producidos polo
corpo.
Identifica instrumentos da clase.
Expresa sentimentos a travs de movementos.
Participa con interese en actividades expresivas.
Descobre posibilidades expresivas do seu corpo.
Aprende contidos educativos a travs de medios
audiovisuais da aula e do centro.
Fai uso moderado das ferramentas tecnolxicas.
4 ANOS
O corpo e a sa propia
Identifica e nomea as principais partes do corpo.
imaxe
Reconece as percepcins propias de cada sentido (odo,
olfacto, gusto, tacto...)
Discrimina a roupa axeitada en cada estacin do ano.
Reconece a existencia de diferenzas e semellanzas entre as
Xogo e movemento
A actividade coti
sade
persoas como un feito positivo e enriquecedor.

Expresa sentimentos e emocins propias
Identifica distintas posturas corporais: de p, sentado, de
xeonllos, deitado.
Sube e baixa escaleiras.
Corre e salta con dous ps, cun p, camina sobre un banco.
Ten actitudes de axuda e colaboracin nos xogos cos seus
companeiros.
Adquiriu pequenas responsabilidades e hbitos de coidado no
espazo do colexio, na aula e no contorno.
Ten boa disposicin para participar nas actividades propostas.
Adquiriu certa autonoma na realizacin de certos hbitos de
hixiene.
Adquiriu certa autonoma na realizacin de hbitos de
alimentacin.
Valora a importancia de recoller o material ao remate de cada
traballo proposto.
Identifica e traza os nmeros do 1 ao 5.
Asocia os nmeros 1, 2, 3, 4 e 5 coas cantidades
correspondentes.
Discrimina e traza o crculo, cadrado, tringulo, rectngulo.
Conece os tamanos: grande, mediano, pequeno.
Medio
Fsico:
Identifica as medidas: longo/curto, alto/baixo,...
elementos, relacins e
medida
Diferencia cantidades: moitos/poucos.
Ordena secuencias temporais sinxelas.
Fai series con elementos atendendo a distintos criterios.
Reconece
algns
conceptos
bsicos:
cerca/lonxe,
diante/detrs, arriba/abaixo, etc.
Discrimina caractersticas propias das estacins e de distintos
fenmenos atmosfricos (chuvia, vento...).
Reconece o paso do tempo reflectido no calendario diario
Achegamento
(identifica os das da semana).

natureza
Identifica animais domsticos, de granxa e salvaxes, as sas
necesidades bsicas de alimentacin e coidado.
Identifica distintas clases de alimentos segundo a sa orixe
(animal e vexetal).
Identifica os seus companeiros e companeiras da clase, as
mestras, ao conserxe... e distintos oficios e profesins.
Reconece distintas dependencias do centro escolar, da casa e
de lugares conecidos.
Cultura e vida en
Identifica os principais membros da unidade familiar.
sociedade
Reconece distintos medios de transporte e asciaos co medio
no que se desprazan.
Discrimina feitos relativos s distintas festividades ou
celebracins: outono, Nadal, Entroido, Da da Paz,...)
Linguaxe
Escoitar, falar e
Expresa oralmente os seus sentimentos, desexos e
conversar
verbal
Aproximacin
lingua escrita
Achegamento
literatura
Plstica
Linguaxe
artstica
Musical
Corporal
ideas con coherencia.

Comprende ordes e relatos de feitos sinxelos.
Conece vocabulario relativo s unidades temticas
propostas ao longo do curso.
Comprende e reproduce algn conto, adivina, poema,
texto dalgunha cancin.
Forma frases utilizando o vocabulario, estrutura
lingstica e entoacin adecuadas.
Describe
obxectos,
escenas,
situacins
e
acontecementos.
Conece o seu nome e o dos seus companeiros e
companeiras.
Reproduce xestos grficos verticais, horizontais,
oblicuos, bucles, etc.
Utiliza axeitadamente os recursos: picado, recortado,
pegado,...
Identifica, discrimina e reproduce grficamente as
vogais.
Reconece o recanto dos contos (biblioteca e aula) como
un espazo de gozo e de aprendizaxe de conecementos.
Escoita con atencin o tempo de narracin dun conto ou
lectura.
Reconece e utiliza as cores bsicas e secundarias, polo
menos na realizacin de obras creativas libres ou
dirixidas.
Utiliza adecuadamente distintas tcnicas plsticas:
colaxe, pintura de dedos ou pincel, etc.
Valora os cadros dun museo ou exposicin e as
creacins propias ou alleas.
Escoita atento audicins musicais.
Aprende cancins con ritomo e entoacin e o nome de
distintos instrumentos musicais.
Imita sons producidos polo vento, a chuvia, etc., e por
sons conecidos: telfono...
Exercita as posibilidades expresivas do corpo (a travs
de xogos, cancins, temas musicais, etc.).
Dramatiza situacins ou acontecementos.
audiovisuais da aula.
Distingue e reconece distintos medios audiovisuais (a
radio, a televisin, o ordenador, o cine, etc.).
5 ANOS
O corpo e a sa
Identifica as caractersticas fsicas persoais mis destacadas.
propia
imaxe
Xogo e movemento
A actividade coti
sade
Reconece e nomea as partes externas do corpo sobre si

mesmo/a e outras persoas.
Identifica as articulacins principais do corpo: cbados,
xeonllos e nocellos.
Conece algns rganos internos do corpo.
Discrimina informacins proporcionadas polos sentidos.
Controla emocins e impulsos negativos.
Percibe cambios fsicos en si mesmo e nos demais cunha
actitude non discriminatoria.
Expresa autonomamente as sas propias necesidades fsicas,
os seus desexos e sentimentos, pedindo axuda cando a
necesita.
Orintase e acta autnomamente nos espazos cotins.
Fai percorridos diversos en distintas posturas mantendo o
equilibrio.
Manexa lapis, tesoiras, punzns... axeitadamente.
Comparte xogos e pertenzas.
Acepta as regras dos xogos.
Participa activamente nas actividades e xogos de grupo e
individuais.
Coida dos mateirais e xoguetes da clase.
Entende as consignas e sgueas.
Remata as tarefas e actividades que empeza.
Acepta as normas de convivencia.
Valora a importancia de ordear o material ao rematar os
traballos.
Demostra autonoma nos hbitos bsicos de sade, hixene,
nutricin e prevencin de accidentes.
Medio
Fsico:
elementos, relacins e
medida
Achegamento
natureza
Reconece, utiliza e traza os nmeros do 1 ao 10 e asciaos

sa cantidade.
Utiliza os ordinais do 1 ao 9.
Descompn cantidades correspondentes a distintos nmeros.
Manexa nocins bsicas espaciais, temporais e de medida.
Resolve sinxelos problemas matemticos de sumas e restas.
Identifica e traza formas planas:crculos, cadrados,tringulos,
rectngulos,valos e rombos.
Identifica obxectos con forma esfrica e cbica.
Realiza asociacins e series lxicas de 3 elementos,
Reconece algns conceptos bsicos: mis ca/menos ca,
cheo/baleiro, a un lado/ao outro lado, todos/algn/ningn,
antes de, despois de, entre...
Identifica os cambios naturais ligados aos cambios de
estacin.
Relaciona as caractersticas do medio fsico e as formas de
vida dos seus habitantes.
Identifica algunhas plantas e o proceso de crecemento destas.
Conece o proceso de crecemento dalgns vexetais.
Reconece animais domsticos e salvaxes.

Distingue a procedencia dos alimentos.
Establece relacins respectuosas e afectivas con nenos e
nenas doutras culturas.
Conece algunhas normas de circulacin.
Respecta as normas de comportamento na casa, na aula e na
Cultura e vida en
ra.
sociedade
Identifica distintos tipos de vivendas e servizos da comunidade.
Identifica os grupos sociais mis significativos do medio.
Discrimina feitos relativos s distintas festividades da
comunidade.
Exprsase oralmente e con claridade nas distintas
situacins comunicativas.
Escoita as intervencins dos demais e respecta a
quenda da palabra.
Emprega un vocabulario axustado sa idade.
Escoitar, falar e
conversar
Describe obxectos, escenas e secuencias de imaxes.
Pronuncia e articula de forma correcta as palabras que
conece.
Comprende e reproduce algns textos orais: contos,
Linguaxe
adivinas, poemas...
verbal
0Identifica palabras escritas significativas e usuais.
Realiza correctamente os trazos propostos.
Aproximacin
lingua escrita
Progresa na escritura dalgunhas palabras.
Comprende o argumento e a estrutura de narracins e
contos.
Reconece a biblioteca de aula como lugar de gozo e

Achegamento
literatura
aprendizaxe de conecementos
Memoriza: poesas, trabalinguas...
Ten unha actitude activa ante a lectura.
Reconece e utiliza as cores traballadas.
Realiza creacins propias a partir da observacin de
Plstica
diferentes situacins.
Utiliza distintos materiais e tcnicas plsticas nas sas
creacins.
Distingue ritmos e sons.
Linguaxe
Distingue algns instrumentos musicais.
artstica
Musical
Canta, escoita e dramatiza cancins e audicins
musicais.
Participa en actividades de dramatizacin, danza e xogo
simblico.
Corporal
Descobre as posibilidades expresivas corporais do seu
propio corpo.
audiovisuais.
Familiarizouse co uso de medios audiovisuais.
5.- Contribucin de cada rea ao desenvolvemento das competencias

bsicas
A LOE establece oito competencias bsicas que o alumnado debe desenvolver
e acadar ao longo do ensino bsico. Son as seguintes: comunicacin
lingstica, matemtica, conecemento e interaccin co mundo fsico, tratamento
da informacin e competencia dixital, social e cidad, cultural e artstica,
aprender a aprender e autonoma e iniciativa persoal. Estas competencias
impregnan o noso currculo e son referentes na nosa prctica educativa.
5.1-COMPETENCIA DE COMUNICACIN LINGSTICA
REA
ASPECTOS QUE CONTRIBE A DESENVOLVER
-Conecer e utilizar o propio corpo como medio de expresin

coordinando mellor xestos e movementos.
-Expresar sentimentos, emocins, necesidades e preferencias
propias e respectar os dos demais.
-Resolver con iniciativa e autonoma actividades da vida coti,
COECEMENTO
colaborando en tarefas e aceptar as normas.
DE
S
MESM@
E -Aceptar e respectar as diferenzas individuais.
AUTONOMA PERSOAL
COECEMEMTO
CONTORNO
-Explorar obxectos, elementos do seu contorno e falar sobre eles.

-Formular hipteses, buscando explicacins e respostas a
probables efectos.
-Utilizar adecuadamente as regras que rexen os intercambios
DO
lingsticos.
-Respectar a diversidade e aceptar as diferentes culturas e
tradicins.
-Fomentar a participacin en actividades grupais para mellorar a
comunicacin entre iguais.
LINGUAXES:
COMUNICACIN
REPRESENTA CIN
-Utilizar as diversas linguaxes verbais e non verbais como medio

de expresin, comunicacin e representacin.
-Comunicarse nas das linguas oficiais valorando a linguaxe como
medio de relacin, regulacin da convivencia e aprendizaxe.
-Interesarse no uso oral dunha lingua estranxeira como medio de
comunicacin nuns contextos.
-Gozar escoitando, lendo, ou expresndose de forma oral ou
E escrita, todo o cal contribuir ademais ao desenvolvemento,
autoestima e autoconfianza.
-Interpretar a linguaxe escrita mediante as aproximacins aos
textos presentes no contorno social.
5.2-COMPETENCIA MATEMTICA
REA
-Iniciarse na resolucin de
problemas da vida coti.
-Afianzarse na interpretacin
e representacin da realidade
mediante
a
adquisicin
de
destrezas
relacionadas coa situacin
COECEMENTO
DE
S
MESM@
E do neno/a no espazo e a sa relacin cos obxetos.
AUTONOMA PERSOAL -Realizar operacins bsicas para promover a sa autonoma.
COECEMEMTO
CONTORNO
LINGUAXES:
COMUNICACIN
REPRESENTACIN
-Desenvolver habilidades bsicas para interpretar e explicar

datos e informacins.
DO -Empregar elementos matemticos bsicos (nmeros, medidas,
smbolos, etc.) hora de resolver problemas da vida coti.
-Poner en prctica procesos de razoamento
para resolver
problemas nas distintas situacins cotis.
-Aplicar os conecementos matemticos adquiridos a situacins
comunicativas (reais ou simuladas) da vida coti.
E
5.3-COMPETENCIA NO COECEMENTO E A INTERACCIN CO MEDIO

FSICO
REA
-Actuar con autonoma e iniciativa persoal no medio no que se

move.
-Desenvolver unha axeitada percepcin do espazo fsico, no
contorno mis prximo.
COECEMENTO
-Tomar conciencia progresiva da influencia que tenen as persoas e
DE
S
MESM@
E a sa actividade no espazo.
AUTONOMA PERSOAL
COECEMEMTO
CONTORNO
LINGUAXES:
COMUNICACIN
REPRESENTACIN
-Lograr unha axeitada percepcin do espazo fsico no que se

desenvolven as actividades humanas e a vida en xeral.
-Interactuar no contorno mis prximo, moverse nel e resolver
problemas nos que intervenan os obxectos.
DO -Estimular a conciencia da necesidade da conservacin do medio
ambiente.
-Adquirir e desenvolver a linguaxe matemtica por medio da

representacin das propiedades e relacins entre os obxectos do
contorno (maior, menor,etc.).
E
- Adquirir e desenvolver a linguaxe oral.
-Adquirir a linguaxe plstica a travs da manipulacin dos obxectos
do contorno.
-Adquirir e desenvolver a linguaxe musical por medio da
interaccin co contorno fsico.
-Adquirir e desenvolver a linguaxe corporal como forma de
expresin e interaccin co medio (xogo simblico, expresin
dramtica,etc.)
5.4-COMPETENCIA EN
COMPETENCIA DIXITAL
REA
COECEMENTO
DE
S
MESM@
E
AUTONOMA PERSOAL
TRATAMENTO
DA
INFORMACIN

-Iniciar no emprego dos elementos do ordenador (rato, teclado)
de forma autnoma para realizar actividades sinxelas de xogo.
COECEMEMTO
CONTORNO
DO
LINGUAXES:
COMUNICACIN
REPRESENTA CIN
-Empregar , coa axuda e direccin do adulto, a informacin obtida

a travs dos medios tecnolxicos (enciclopedias virtuais, pxinas
webs) para desenvolver actitudes de curiosidade con respecto
ao medio que o rodea.
-Iniciar os nenose nenas no uso dos medios tecnolxicos para

reconecer, ler e escribir palabras significativas.
-Empregar
a informacin obtida nos medios para elaborar
oralmente sinxelos discursos sobre diferentes temas.
E -Reconecer diferentes iconas propios dos programas de ordenador
e identificar o seu significado e uso.
5.5-COMPETENCIA SOCIAL E CIDAD

REA
COECEMENTO
DE S MESM@
AUTONOMA
PERSOAL
COECEMEMTO
CONTORNO

-Adquirir habilidades para conecerse e valorarse.
-Adquirir formas de comportamento individual que capaciten aos
nenos/as para convivir nunha sociedade cada vez mis plural..
-Ser capaz de ponerse no lugar do outro.
E -Aprender a relacionarse.
-Mellorar a capacidade para afrontar conflitos.
-Conecer as normas de convivencia, respectalas e ponelas en

prctica.
-Adquirir a prctica do dilogo e da negociacin como va para
resolver os problemas.
-Respectar o punto de vista dos demais para formarse unha opinin
DO
propia.
LINGUAXES:
COMUNICACIN
REPRESENTACIN
-Potenciar a adquisicin de habilidades que lles permitan aos nenos

e nenas expresar as sas ideas e escoitar as dos demis
-Incrementar as habilidades para comunicarse a travs de distintas
linguaxes.
E -Potenciar a capacidade de traballar en equipo.
5.6.-COMPETENCIA CULTURAL E ARTSTICA

REA
-Empregar os sentidos na exploracin da realidade cultural

exterior.
COECEMENTO
-Identificar as sensacins e as percepcins que se obtenen da
DE
S
MESM@
E observacin da realidade.
AUTONOMA PERSOAL
-Reconecer as diferentes manifestacins culturais da
motricidade humana como os deportes, os xogos tradicionais e
as actividades expresivas ou a danza.
COECEMENTO
CONTORNO
LINGUAXES:
COMUNICACIN
REPRESENTACIN
-Reconecer elementos propios do folcklore galego.

DO -Apreciar e valorar positivamente as producins propias e
alleas.
-Conecer outras culturas reconecendoas como unha fonte de
enriquecemento.
-Facilitar a expresin mediante diferentes cdigos artsticos.
-Percibir diferentes realidades do mundo da arte e da cultura
prxima ao contorno do neno e da nena.
E -Descubrir os elementos da linguaxe plstica a travs da
experimentacin con diferentes elementos, materiais e tcnicas.
-Expresar as ideas e sentimentos con finalidade comunicativa,
esttica e creativa.
5.7.-COMPETENCIA APRENDER A APRENDER

REA
-Tomar conciencia das propias posibilidades e limitacins de

accins.
-Darse conta da necesidade de pedir axuda aos demis para
COECEMENTO
DE
S
MESM@
E realizar determinadas cousas.
-Favorecer a aparicin no neno e na nena da motivacin,
AUTONOMA PERSOAL
confianza e desexo de aprender.
COECEMEMTO
CONTORNO
LINGUAXES:
COMUNICACIN
REPRESENTA CIN
-Proporcionar distintas estratexias de aprendizaxe como a

observacin.
DO -Fomentar a curiosidade polo que lles rodea, suscitando
preguntas e buscando posibles respostas.
-Axudar a planificar e organizar as tarefas.
-Desenvolver o traballo en equipo.
-Ser capaz de avanzar na aprendizaxe dunha forma cada vez
mis autnoma e eficaz .
-Mellorar a capacidade de atencin.
-Mellorar a capacidade de memorizar.
E -Potenciar a comprensin e expresin lingstica.
5.8-COMPETENCIA EN AUTONOMA E INICIATIVA PERSOAL

REA
-Adquirir as destrezas necesarias para ser mis autnomos e

creativos.
-Conseguir un progresivo control motor e emocional, un
conecemento de si mesm@s e unha autoimaxen positiva.
COECEMENTO
DE
S
MESM@
E -Obter a capacidade de elixir, de calcular riscos e de afrontar
AUTONOMA PERSOAL problemas.
-Potenciar a capacidade de demorar a necesidade de satisfaccin
inmediata.
COECEMEMTO
CONTORNO
LINGUAXES:
COMUNICACIN
REPRESENTA CIN
-Adquirir
as habilidades e destrezas necesarias para
desenvolverse con autonoma nos ambientes que lle son propios.
-Contribur a desenvolver a iniciativa para presentar proxectos.
-Potenciar a destreza para argumentar e organizar tarefas e
actividades sinxelas.
DO
-Incorporar progresivamente pautas adecuadas de convivencia na
vida coti.
-Expresar a travs das linguaxes os pensamentos, sentimentos e

vivencias.
-Gusto por participar nas actividades de expresin a travs das
E diversas linguaxes.
-Adquirir habilidades para o traballo en equipo.
6.- Metodoloxa didctica

Os mtodos de traballo basearanse nas experiencias, nas actividades e
no xogo, aplicados nun ambiente de afecto e confianza para potenciar a
autoestima e integracin social e destacando a funcin orientadora do docente;
todo isto contribuir a desenvolver as competencias bsicas que son o
elemento organizador da nosa metodoloxa.
Os principios metodolxicos sern os seguintes:

Aprender a aprender e aprender facendo, dicir, unha aprendizaxe
significativa que se transfira a situacins da vida real e que implique a
resolucin de problemas na prctica.
Partir dos conecementos previos que os alumnos tenen sobre o tema, e
a partir deles presentarlles novos conecementos a travs de actividades
que esperten o seu interese e motivacin.
Distribucin adecuada do espazo que lle permita ao alumnado sentirse
cmodo, seguro e acollido.
Organizar os tempos baixo propostas de flexibilidade.
Os materiais curriculares axeitaranse aos tipos de contidos, ao contexto
educativo e s caractersticas individuais do alumnado.
Enfoque globalizador que lle permita ao alumnado relacionar as
informacins ou experiencias previas coas novas que vai descubrindo,
integrndoas e incorporndoas para
favorecer a construcin de
conecementos.
Crear situacins de aprendizaxe nas cales poidan facer propostas, tomar
decisins, organizar e anticipar as sas accins.
Organizacin de proxectos consensuados, negociados e levados a cabo
colectivamente.
Formulacin de preguntas abertas que leven investigacin,
intercambio de opinins e bsqueda de respostas axeitadas.
A afectividade debe ser o fo conductor de toda situacin ensinoaprendizaxe.
O xogo ser o motor da aprendizaxe.
Favorecer o traballo cooperativo.
Abrir a escola ao contorno. Facilitar e promover a colaboracin e a
coordinacin coas familias.
Fomentar o desenvolvemento de capacidades. O alumnado investiga,
analiza, argumenta, observaO docente mediar entre o alumnado e a
cultura, guiando, suxerindo, animando potenciando a autonoma
persoal, o sentido crtico e a participacin.
O alumno ser copartcipe en todo o proceso de aprendizaxe, e non un
mero executor.
7.- Recursos didcticos
O material didctico ou recursos didcticos son todas as ferramentas
necesarias que utilizan tanto os alumnos como o profesor no
desenvolvemento do proceso de ensino-aprendizaxe.

- Axeitaranse aos distintos tipos de contidos, s caractersticas e
necesidades especficas de cada contexto educativo e,
consecuentemente , s caractersticas individuais do alumnado.
- Permitirn distintos graos de uso; para iso sern diversos,
ofrecern mltiples posibilidades de utilizacin en funcin das
necesidades de cada situacin e momento.
- Sern variados, manexables, atractivos, seguros, suxestivos e
adaptados s caractersticas do grupo, que dean ocasins para
manipular, experimentar ou representar.
- Incluiranse elementos do medio natural e sociocultural que
favorezan o vnculo coa identidade do alumnado e creen un
ambiente significativo.
TIPOS DE MATERIAIS:
- Materiais impresos (libros do alumnado, fichas de ampliacin e reforzo,
lminas mural).
- Materiais audiovisuais (radio-cds, tv con dvd) e outros materiais
informticos (pizarra
dixital, porttiles, ordenadores, sala de
informtica).
- Materiais para o desenvolvemento do xogo simblico (tocador, cocina,
supermercado, bonecas, coches).
- Materiais para o conecemento do medio (crebacabezas, domins,
figuras humanas para a sa montaxe, lminas).
- Materiais para o desenvolvemento da linguaxe (xogos de construcin de
palabras, tren de alfabeto, lminas, pictogramas).
- Materiais de desenvolvemento psicomotor (ensartables, encaixables,
puzzles, construcins, ).
- Materiais de desenvolvemento da linguaxe musical (instrumentos
musicais e xoguetes sonoros)
- Materiais de desenvolvemento da linguaxe matemtica (bloques lxicos,
regletas, bacos, crebacabezas, lminas, material de refugallo).
- Materiais de desenvolvemento de actividades artsticas e plsticas
(cabalete, materiais diversos para a creacin de obras).
8.-Medidas de atencin diversidade
A intervencin educativa debe ter en conta a diversidade do alumnado,
adaptndose s caractersticas persoais, necesidades, intereses e estilo
cognitivo dos nenos e nenas, dada a importancia que nestas idades adquiren o
ritmo e o proceso de maduracin.
Identificadas ditas caractersticas e coa finalidade de dar a resposta
educativa axeitada para a atencin diversidade, adoptaranse as medidas
oportunas dirixidas ao alumnado.
Partindo do principio de flexibilidade teranse en conta como medidas de
atencin diversidade as consideracins seguintes:
As propostas educativas para atender a diversidade basearanse
en principios inclusivos integradores, non discriminatorios.
Desenarase, a travs do departamento de orientacin, accins e
recursos encaminados atencin temper e prevencin de
dificultades ou problemas de desenvolvemento ou de

aprendizaxe. As mesmo, facilitarase a coordinacin de cantos
axentes intervenan na atencin deste alumnado.
As medidas de atencin diversidade que se adopten formarn
parte do seu proxecto educativo.
Co fin de atender esta diversidade contamos cunha mestra de apoio

que en coordinacin coa titora de cada aula establece un plan de actuacin con
aqueles nenos e nenas que presentan algn tipo de dificultade na sa
aprendizaxe.
Ademais temos o asesoramento da orientadora do centro e especialistas
de PT e AL.
9.- Procedementos e instrumentos para a avaliacin da aprendizaxe do
alumno
A avaliacin na educacin infantil constituir unha prctica habitual e
permanente da programacin, que permitir ao profesorado a mellora dos
procesos de ensino e aprendizaxe, tanto no mbito individual coma no
colectivo.
A avaliacin ser GLOBAL, CONTINUA E FORMATIVA. Servir para
detectar, analizar e valorar os procesos de desenvolvemento do alumnado, as
como as aprendizaxes.
Periodicamente e a travs dos boletns trimestrais comunicarase s
familias ou titores legais as consideracins derivadas do proceso de avaliacin
continua no que se comunicarn os datos sobre os progresos e dificultades
detectadas na consecucin dos obxectivos, sobre o proceso de integracin
socioeducativa, sobre o grao de iniciacin e desenvolvemento das
competencias bsicas e, de ser o caso, sobre as medidas de apoio e reforzo
educativo adoptadas ou propostas.
Esta informacin obterase por medio da observacin directa, a anlise
das producins dos alumnos e informacin procedente doutras fontes tales
como o orientador do centro, mestres especialistas e calquera outro profesional
que traballase co alumno en cuestin.
O proceso de avaliacin constar tamn dunha avaliacin inicial que
recoller os datos mis destacados achegados pola familia na entrevista inicial
e pola observacin directa do titor/a no perodo de adaptacin, e unha
avaliacin final que recoller o grao de consecucin dos obxectivos
establecidos as como as medidas de reforzo e adaptacin que, se o caso ,
fosen empregadas.
Os documentos que rexistrarn os datos recollidos a travs das tcnicas
mencionadas son os recollidos na orde do 25 de Xuno de 2007.
10.- Actividades complementarias e extraescolares
As actividades complementarias son aquelas que se realizan co
alumnado en horario lectivo e que, formando parte da programacin, tenen
carcter diferenciado polo momento, espazo ou recursos que se utilizan.
Todas estas actividades didcticas sern planificadas para sacar delas o
maior proveito educativo, por iso, o docente deber ter moi claros os contidos e
os obxectivos a traballar.
No presente curso escolar celebraranse as conmenoracins que regula

a Orde do 13 de xuno do ano 2014:
Da internacional contra a violencia de xnero.

Constitucin do Estatuto de autonoma de Galicia.
Declaracin Universal dos Dereitos Humanos.
Da da Paz.
Da Internacional da Muller Traballadora.
Da Mundial dos Dereitos do Consumidor.
Semana da Prensa.
Da do Libro.
Da Mundial da Sade.
Da de Europa.
Semana das Letras Galegas.
Da Mundial do Ambiente.
Participaremos tamn naquelas celebracins concretadas na PXA do centro

tales como:
.
Saman.
Magosto.
Nadal
Entroido.
Festa de fin de curso.
Actividades propostas dende o ENDL.
Actividades propostas dende a biblioteca.
Actividades propostas dende as Tics.
10.1.- ACTIVIDADES PROGRAMADAS PARA ESTE CURSO 2014/2015

1 Trimestre:
Vdeo-conferencia con Laponia para conversar con Pap Noel no
telecentro de Becerre.
2 Trimestre:
Visitas de ndole cultural ofertadas ao centro
3 Trimestre:
Sada e xantar nunha ludoteca de Lugo.
Participaremos en todas aquelas actividades presentadas ao centro e que
poidamos considerar de interese para o noso alumnado.
11.- Concrecin do plan de convivencia
A convivencia esencial nun centro educativo, e por iso est reflectida no

noso PEC, sendo un referente nas nosas actuacins.
Traballeramos fundamentalmente as actividades propostas no Plan de
Convivencia do centro encaminadas a:
- Concienciar ao alumnado da importancia que tenen as normas de convivencia
para evitar os conflitos sociais e mellorar o rendemento en todos os traballos.
- Negociar e establecer unhas normas de convivencia para a clase, que sexan
asumidas e respectadas por todos/as.
- Proponer distintas formas de resolucin pacfica do conflito.
O equipo de infantil realizar todas aquelas actividades propostas polo
equipo de convivencia que fomenten a formacin ntegra do noso alumnado.
12.- Concrecin do plan das Tics
O noso labor educativo en novas tecnoloxas respecta o concretado no
plan das Tics presente no PEC. A nivel prctico traducirase no seguinte: cada
grupo ten unha sesin a semana de informtica impartida pola mestra de apoio
ou titora, ademais a nivel aula contamos cun ordenador como reforzo
educativo; esporadicamente empregamos a pizarra dixital presente no centro.
13.- Cumprimento do d. 79/2010 (DOG de 25/05/10)
Segundo o D. 79/2010 do 20 de maio que regula o plurilingismo no
ensino non universitario na etapa de Educacin Infantil, o profesorado usar
na aula a lingua materna predominante entre o alumnado, anda que deber
ter en conta a lingua do contorno e procurar que o alumnado adquira, de
forma oral e escrita, o conecemento da outra lingua oficial de Galicia dentro dos
lmites da etapa ou ciclo.
A lingua vehicular dos nosos grupos elixidas polas familias son:
- 3 anos: casteln.
- 4 anos: galego.
- 5 anos: galego.
Terase en conta as actividades e estratexias de aprendizaxe que figuran
no proxecto lingstico do noso centro para que o alumnado adquira de forma
oral e escrita o conecemento das das linguas oficiais.
14.- Procedementos para avaliar a aplicacin da propia programacin
Os procedementos son todos aqueles medios que nos serven para
autoavaliar e mellorar a nosa prctica docente; por iso que a finais de curso
farase unha reunin para concretar a consecucin ou non dos obxectivos
propostos, os problemas ao longo do proceso de ensino- aprendizaxe, as
medidas tomadas para subsanalos e as posibles melloras.
15.- Publicidade da programacin
Presentarase ao Claustro e publicitarase aos pais, nais e titores legais
na primeira reunin xeral de comezo de curso.
Haber unha copia impresa que custodiar a coordinadora de ciclo e
que estar a disposicin de calquera membro da comunidade educativa.
EDUCACIN PRIMARIA
O curso 2014.15 amosa ser un curso de transicin debido a

implantacin parcial da LOMCE.
Debido a eso, sinalar que os cursos de Primaria: 2, 4 e 6 seguen a
ser traballados dende a LOE. Os cursos 1, 3 e 5 de primaria pasan
a ser desenvolvidos segundo a normativa da LOMCE.
Isto tradcese, nesta Programacin que presentamos, en que hai
moitos aspectos que non van ser reformulados directamente e que
sern elemento neutro para ambalas das marxes normativas da
programacin en Xeral. A metodoloxa, a avaliacin,a cualificacin a
atencin a diversidadee outros mis aspectos xerais que, de non
contradecir nova norma, poden ser de vixencia os ata o de agora
programados.
Ao longo deste curso 2014/2015, o profesorado
paulatinamente as programacins nova lexislacin.
adaptar
1.5 1 CICLO DE EDUCACIN PRIMARIA
Os obxectivos da educacin primaria estarn encaminados ao logro da

adquisicin, por parte de todo o alumnado, das capacidades que
permitan:
Conecer e apreciar os valores e as normas de convivencia, aprender a

obrar dacordo con elas, prepararse para o exercicio activo da cidadana
e respectar os dereitos humanos, as como o pluralismo propio dunha
sociedade democrtica.
Desenvolver hbitos de traballo individual e de equipo, de esforzo e de

responsabilidade no estudo, as como actitudes de confianza en si
mesmo, sentido crtico, iniciativa persoal, curiosidade, interese e
creatividade na aprendizaxe.
Adquirir habilidades para a prevencin e para a resolucin pacfica de

conflitos que lle permitan desenvolverse con autonoma no mbito
familiar e domstico, as como nos grupos sociais con que se relaciona.
Conecer, comprender e respectar as diferentes culturas e as diferenzas

entre as persoas, a igualdade de dereitos e oportunidades de homes e
de mulleres e a non-discriminacin de persoas con discapacidade.
Conecer e utilizar de xeito apropiado a lingua galega, a lingua castel e

desenvolver hbitos de lectura.
Adquirir en, polo menos, unha lingua estranxeira a competencia

comunicativa bsica que lle permita expresar e comprender mensaxes
sinxelas e desenvolverse en situacins cotis.
Desenvolver as competencias matemticas bsicas e iniciarse na

resolucin de problemas que requiran a realizacin de operacins
elementais de clculo, conecementos xeomtricos e estimacins, as
como ser capaz de aplicalos a situacins da sa vida coti.
Conecer e valorar o seu contorno natural, social e cultural, as como as

posibilidades de accin e de coidado deste, con especial atencin
singularidade de Galicia. Conecer mulleres e homes que realizaron
achegas importantes cultura e sociedade galegas.
Iniciarse na utilizacin, para a aprendizaxe, das tecnoloxas da

informacin e da comunicacin, desenvolvendo un esprito crtico ante
as mensaxes que recibe e elabora.
Utilizar diferentes representacins e expresins artsticas e iniciarse na

construcin de propostas visuais.
Valorar a hixiene e a sade, aceptar e aprender a coidar o propio corpo

e o dos outros, respectar as diferenzas e utilizar a educacin fsica e o
deporte como medios para favorecer o desenvolvemento persoal e
social.
Conecer e valorar a flora e a fauna, en especial a presente na

Comunidade Autnoma de Galicia, e adoptar modos de comportamento
que favorezan o seu coidado.
Desenvolver as sas capacidades afectivas en todos os mbitos da

personalidade e nas sas relacins coas demais persoas, o valor da
corresponsabilidade no traballo domstico e no coidado das outras
persoas, as como unha actitude contraria violencia, aos prexuzos de
calquera tipo e aos estereotipos sexistas.
Fomentar a educacin viaria e actitudes de respecto que incidan na

1.5.1 OBXECTIVOS DA ETAPA. COECEMENTO DO MEDIO

A ensinanza do Conecemento do medio na etapa de Educacin Primaria ter
como obxectivo o desenvolvemento das seguintes capacidades:
Comportarse de acordo cos hbitos de sade e coidado persoal que

derivan do conecemento do corpo humano, amosando unha actitude de
aceptacin e de respecto polas diferenzas individuais (idade, sexo, etnia,
caractersticas fsicas, personalidade).
Identificar e analizar as caractersticas, organizacin e interaccins de
aspectos relevantes do contorno natural, social e cultural, progresando
no dominio de mbitos espaciais cada vez mis complexos.
Promover un sentimento positivo de pertenza aos grupos sociais de
referencia: a unha familia, a unha escola... a unha comunidade nacional
(Galicia), a un Estado (Espana), a unha cultura europea e a unha
universal, desde posicins solidarias e respectuosas con outras culturas
a partir da propia identidade.
Identificar o patrimonio natural, cultural, histrico e artstico galego
diferencindoo do doutras comunidades, identidades e Estados e
participando na sa defensa e conservacin.
Reconecer, valorar e apreciar a existencia de identidades sociais e
culturais diversas con caractersticas propias e singulares (costumes,
lingua, intereses, celebracins...), tomando conciencia da sa pertenza a
unha delas e respectando as outras no marco dos dereitos reconecidos
s persoas nas declaracins universais e nos documentos lexislativos.
Identificar, suscitar e resolver interrogantes e problemas relacionados co

contorno usando estratexias de busca, seleccin e tratamento da
informacin, formulacin de hipteses, comprobacin delas, exploracin
de solucins alternativas e reflexin sobre o propio proceso de
aprendizaxe, e tamn mantendo unha actitude crtica ante as fontes de
informacin.
Expresar e comunicar os contidos da rea de xeito persoal e creativo,
seleccionando e interpretando datos, procesos, feitos, etc. e integrando
cdigos diversos (numricos, grficos, cartogrficos, artsticos,
lingsticos) procedentes das diferentes linguaxes.
Participar activamente no traballo de grupo planificando e realizando
tarefas conxuntas, dialogando e argumentando as propias opinins e
contrastndoas coas das outras persoas e adoptando un
comportamento responsable, construtivo, comprometido e solidario,
respectando as regras de organizacin pactadas e os principios bsicos
do funcionamento democrtico.
Identificar, analizar e valorar criticamente a intervencin humana no
medio e o seu impacto a curto e a longo prazo, adoptando o compromiso
individual e colectivo de actuar na defensa, conservacin e recuperacin
do medio natural e do patrimonio cultural.
Reconecer no medio natural, social e cultural, cambios e
transformacins relacionados co paso do tempo e indagar algunhas
relacins de simultaneidade e sucesin para aplicar estes conecementos
comprensin doutros momentos histricos.
Planificar e realizar proxectos e aparellos sinxelos relacionados coa vida
coti e familiar cunha finalidade previamente establecida, utilizando os
conecementos das propiedades elementais dalgns materiais,
substancias e obxectos.
Analizar mquinas e aparellos diversos do contorno (de uso domstico,
laboral...) identificando algns elementos constitutivos e formas de
enerxa necesarias, valorando a contribucin da ciencia e da tcnica na
mellora das condicins de vida familiares e sociais.
Utilizar de xeito responsable e creativo as TIC e o material relacionado
coa experimentacin e co traballo de campo para aprender a aprender,
para obter informacin e para compartir conecementos.
Criterios de avaliacin
Identificar semellanzas e diferenzas entre as persoas valorando a

diversidade.
Identificar e describir algns recursos fundamentais para os seres vivos
(auga, aire), e a sa relacin coa vida das persoas, tomando conciencia
da necesidade do seu uso responsable.
Reconecer e clasificar con criterios elementais os seres vivos mis
relevantes do contorno do alumnado, utilizando instrumentos e
procedementos adecuados.
Valorar positivamente a prctica de determinados hbitos asociados
hixiene, alimentacin equilibrada, ao exercicio fsico e ao descanso.
Reconecer, identificar e poner exemplos sinxelos sobre as principais

profesins e responsabilidades que desempenan as persoas do
contorno.
Reconecer algunhas manifestacins culturais presentes no mbito
escolar, local e galego, valorando a sa diversidade e riqueza.
Identificar algns dos medios de transporte mis comns do contorno e
valorar o seu uso, respectando as normas bsicas de seguridade viaria.
Ordenar temporalmente algns feitos relevantes da vida persoal, familiar
ou do contorno prximo.
Identificar e observar diferenzas na composicin dos materiais,
experimentando e usando
Montar e desmontar obxectos e aparellos simples domsticos e
escolares, describindo o seu funcionamento e o xeito de utilizalos con
seguridade.
Realizar de maneira guiada experimentos sinxelos relacionados co
medio familiar e prximo.
1.5.2 Educacin Artstica

A ensinanza da Educacin artstica na etapa de Educacin Primaria ten como
obxectivo o desenvolvemento das seguintes capacidades:
Desenvolver mecanismos de sensibilidade esttica e a creacin

artsticas para promover a percepcin e a expresin de ideas, emocins,
sentimentos e vivencias.
Formar progresivamente o sentido esttico persoal como recurso para
apreciar e valorar elementos constitutivos das artes e obras
verdadeiramente artsticas; desenvolver o xuzo crtico e o
posicionamento pluralista na aproximacin s obras artsticas e s
autoras e autores.
Indagar nas posibilidades do son, da imaxe e do movemento como
elementos de representacin e de comunicacin e utilizalas para
expresar ideas e sentimentos, contribundo con iso ao equilibrio afectivo
e relacin coas demais persoas.
Explorar e conecer materiais e instrumentos diversos e adquirir cdigos
e tcnicas especficas das diferentes linguaxes artsticas para utilizalos
con fins expresivos e comunicativos.
Aplicar os conecementos artsticos na observacin e na anlise de
situacins e de obxectos da realidade coti e de diferentes
manifestacins do mundo da arte e da cultura para comprendelos mellor
e formar un gusto propio.
Manter unha actitude de busca persoal e colectiva, articulando a
percepcin, a imaxinacin, a indagacin e a sensibilidade e
reflexionando hora de realizar e gozar de diferentes producins
artsticas.
Reconecer que as diversas manifestacins da arte e da cultura son fonte
de conecemento, foron realizadas por homes e por mulleres e reflicten a
sa experiencia e percepcin da vida.
Conecer algunhas das posibilidades dos medios audiovisuais e das

tecnoloxas da informacin e da comunicacin en que intervenen a
imaxe e o son, e empregalas como recursos para a observacin, para a
busca de informacin e para a elaboracin de producins propias, xa
sexa de forma autnoma ou en combinacin con outros medios e
materiais.
Valorar e compartir manifestacins artsticas do patrimonio cultural
galego apreciando a sa riqueza e diversidade e comprometndose na
sa defensa, conservacin e difusin.
Conecer e valorar diferentes manifestacins artsticas do patrimonio
cultural doutros pobos, colaborando na conservacin e renovacin das
formas de expresin locais e nacionais e estimando o enriquecemento
que supn o intercambio con persoas de diferentes culturas que
comparten un mesmo contorno.
Desenvolver unha relacin de autoconfianza coa producin artstica
persoal, respectando as creacins propias e as das outras persoas,
cunha actitude de interese e de admiracin polo distinto e/ou novo,
sabendo recibir e expresar crticas e opinins, e utilizndoas como
recurso para a mellora.
Participar activamente en producins artsticas de forma cooperativa,
asumindo distintas funcins e colaborando na resolucin dos problemas
que se presenten para conseguir un produto final o mis satisfactorio
posible.
Conecer algunhas das profesins dos mbitos artsticos, interesndose
polas caractersticas do traballo das artistas e dos artistas e gozando
como pblico na observacin e recreacin das sas propias producins.
Valorar no contorno prximo as intervencins artsticas das que
cumprira dispor co fin de crear espazos esteticamente agradables que
contriban a mellorar a calidade de vida.
Criterios de Avaliacin
Percibir algunhas calidades e caractersticas de materiais, obxectos e

instrumentos presentes no contorno natural e artificial como resultado
dunha exploracin ldica e sensorial, e reconecer neles algunhas
posibilidades de transformacin artstica.
Usar termos sinxelos para comentar as obras plsticas e musicais
observadas e escoitadas.
Identificar e expresar, a travs de diferentes linguaxes, algns dos
elementos (velocidade, voces, instrumentos) dunha obra musical.
Reproducir patrns de movemento, esquemas rtmicos e meldicos coa
voz, co corpo, cos obxectos sonoros e cos instrumentos.
Seleccionar e combinar sons producidos pola voz, polo corpo, polos
obxectos e polos instrumentos para sonorizar relatos ou imaxes entre
varios dados.
Identificar diferentes formas de representar o espazo e a figura humana.
Probar en producins propias as posibilidades que adoptan as formas,
texturas e cores.
Realizar composicins plsticas que representen o mundo imaxinario,

afectivo e social.
1.5.3 Educacin Fsica

A ensinanza da Educacin fsica na etapa de Educacin Primaria ten como
Conecer, aceptar e valorar o propio corpo e a actividade fsica como

medio de exploracin e de gozo das propias posibilidades motrices, de
relacin coas demais persoas e como recurso para organizar o tempo de
lecer.
Utilizar as propias capacidades motrices, habilidades e destrezas e o
conecemento que o alumnado pose da estrutura e funcionamento do
corpo para adaptar o movemento s circunstancias e condicins de cada
situacin.
Utilizar os recursos expresivos do corpo e do movemento de xeito
esttico e creativo, comunicando sensacins, emocins, ideas e estados
de nimo.
Regular e dosificar o esforzo, asumindo un nivel de autoesixencia
acorde coas posibilidades de cadaqun e coa natureza da tarefa que se
est a realizar.
Apreciar a actividade fsica para o benestar, manifestando unha actitude
responsable cara a si e cara ao resto das persoas e reconecendo os
efectos da actividade fsica, da hixiene corporal, da alimentacin e dos
hbitos posturais sobre a sade e a calidade de vida.
Participar en actividades fsico-deportivas compartindo proxectos,
establecendo relacins de cooperacin para acadar obxectivos comns,
resolvendo por medio do dilogo os conflitos que poidan xurdir e
evitando discriminacins por caractersticas persoais, de xnero, sociais
e culturais.
Conecer e valorar a diversidade de actividades fsicas, ldicas e
deportivas como elementos culturais, amosando unha actitude crtica,
tanto desde a ptica de participante como desde a de pblico.
Adquirir, elixir e aplicar principios e regras para resolver problemas
motores e actuar de xeito eficaz e autnomo na prctica de actividades
fsicas, deportivas e artstico-expresivas.
Conecer e practicar xogos, deportes e/ou bailes tradicionais propios da
cultura galega, amosando interese pola indagacin neste eido e pola sa
difusin e valorando as repercusins que tenen na nosa sociedade.
Reaccionar corporalmente ante estmulos visuais, auditivos e tctiles,

dando respostas motrices axeitadas s caractersticas deses estmulos.
Adoptar diferentes posturas corporais, amosando conecemento do corpo
e mantendo o equilibrio e o control respecto tensin/relaxacin
musculares e respiracin.
Reproducir cos diferentes segmentos corporais ou con instrumentos
unha estrutura rtmica sinxela.
Desprazarse e saltar coordinadamente, variando a amplitude, a

frecuencia, a direccin e o sentido do movemento e mais amosando
unha axeitada orientacin no espazo.
Realizar lanzamentos, recepcins e outras habilidades que impliquen o
manexo de obxectos, coordinando os segmentos corporais e situando o
corpo axeitadamente
Simbolizar personaxes, obxectos e situacins utilizando o corpo e
materiais variados, amosando desinhibicin e mais respectando e
valorando as execucins alleas.
Amosar interese pola adquisicin de hbitos axeitados de alimentacin,
de hixiene corporal, postural e de seguridade na prctica da actividade
fsica.
Participar e gozar dos xogos, axustando a propia actuacin s
caractersticas da actividade e experimentando relacins positivas coas
outras persoas participantes.
Conecer e practicar xogos populares tradicionais galegos, interesndose
pola sa busca e valorando a sa importancia.
1.5.4 Lingua Galega

A ensinanza da Lingua galega e Literatura na etapa de Educacin Primaria ter
Comprender e expresarse oralmente e por escrito de xeito adecuado

nos diferentes contextos da actividade social e cultural coti.
Utilizar a lingua oral de xeito adecuado na actividade social e cultural
adoptando unha actitude respectuosa e de cooperacin.
Utilizar a lingua eficazmente na actividade escolar tanto para buscar,
recoller, seleccionar, contrastar, transformar e procesar informacin,
como para escribir textos propios do mbito acadmico.
Usar, en situacins relacionadas coa escola e coa sa actividade, as
diversas clases de escritos coa axuda dos cales se produce a
comunicacin, tanto entre as persoas como destas coas institucins
pblicas ou privadas.
Utilizar os medios de comunicacin social e as tecnoloxas da
informacin e da comunicacin para obter, interpretar e valorar
informacins e opinins diferentes.
Utilizar adecuadamente a biblioteca e os seus diferentes departamentos
como fonte de recursos variados para o goce e o pracer de ler, as como
para a obtencin de informacins variadas.
Utilizar a lectura como fonte de pracer e de enriquecemento persoal, e
aproximarse a obras relevantes da tradicin literaria galega para
desenvolver hbitos lectores.
Comprender textos literarios de xneros diversos procedentes da
literatura infantil e xuvenil galega adecuados en canto temtica e
complexidade e iniciarse no conecemento das convencins especficas
da linguaxe literaria.
Valorar e estimar a lingua galega como lingua propia como mostra de

identidade de Galicia e reconecer a existencia da diversidade lingstica
como feito cultural enriquecedor.
Facer uso dos conecementos sobre a lingua e sobre as normas de uso
lingstico para escribir e falar de maneira adecuada, coherente e
correcta e para comprender textos orais e escritos.
Reflexionar sobre os diferentes usos sociais das linguas para evitar
estereotipos lingsticos que suponan xuzos de valor e prexuzos
clasistas, racistas ou sexistas.
Participar en situacins comunicativas da aula tomando en

consideracin os hbitos e as regras que rexen estas situacins. Usar
frmulas e tratamento adecuados para saudar, despedirse, presentarse,
escusarse e solicitar axuda.
Comprender textos orais de uso habitual procedentes de diferentes
soportes, identificando a informacin mis relevante. Usar estratexias
elementais para comprender as mensaxes que se escoitan, atendendo a
sinais relevantes coma o ton de voz ou os xestos e formulando
preguntas sobre o que non se comprende ben.
Expresar oralmente vivencias, feitos, sentimentos ou emocins, e
comunicar mensaxes de xeito organizado.
Conecer e reproducir textos de literatura oral, especialmente a popular.
Localizar informacin concreta e realizar inferencias directas na lectura
de textos. Producir e reescribir textos diferentes e diversos con variados
obxectivos comunicativos, seguindo modelos e observando estratexias
de planificacin, textualizacin (coidando as normas ortogrficas
elementais e os aspectos bsicos da organizacin textual) e revisin de
escritos. Iniciar o uso do procesador de texto para composicins
sinxelas.
As mesmo, avaliarase o proceso de producin e utilizacin guiada das
fases de planificacin e de revisin.
Pretndese avaliar a capacidade de ler comprensivamente en voz alta,
logo de lectura silenciosa, textos conecidos, facendo fincap
fundamentalmente na entoacin e na expresividade.
Amosar iniciativa e interese pola lectura. Identificar mudanzas que se
producen nas palabras, enunciados e textos facendo substitucins,
supresins, cambios de orde e observar as modificacins que se poden
dar na compresin e na expresin escrita.
Identificar intuitivamente texto, enunciado, palabra, nome comn, nome
propio, masculino e feminino, singular e plural en actividades
relacionadas coa producin e comprensin de textos.
1.5.5 Lingua castel

A ensinanza da Lingua castel e Literatura na etapa de Educacin Primaria ter
Comprender e expresarse oralmente e por escrito de xeito adecuado

nos diferentes contextos da actividade social e cultural coti.
Utilizar a lingua oral de xeito adecuado na actividade social e cultural
adoptando unha actitude respectuosa e de cooperacin.
Utilizar a lingua eficazmente na actividade escolar tanto para buscar,
recoller, seleccionar, contrastar, transformar e procesar informacin,
como para escribir textos propios do mbito acadmico.
Usar, en situacins relacionadas coa escola e coa sa actividade, as
diversas clases de escritos coa axuda dos que se produce a
comunicacin, tanto entre as persoas como destas coas institucins
pblicas ou privadas.
Utilizar os medios de comunicacin social e as tecnoloxas da
informacin e da comunicacin para obter, interpretar e valorar
informacins e opinins diferentes.
Utilizar adecuadamente a biblioteca e os seus diferentes departamentos
como fonte de recursos variados para o goce e o pracer de ler, as como
para a obtencin de informacins variadas.
Utilizar a lectura como fonte de pracer e de enriquecemento persoal, e
aproximarse a obras relevantes da tradicin literaria para desenvolver
hbitos lectores.
Comprender textos literarios de xneros diversos procedentes da
literatura infantil e xuvenil adecuados en canto temtica e a
complexidade e iniciarse no conecemento das convencins especficas
da linguaxe literaria.
Facer uso dos conecementos sobre a lingua e das normas de uso
lingstico para escribir e falar de maneira adecuada, coherente e
correcta e para comprender textos orais e escritos.
Reflexionar sobre os diferentes usos sociais das linguas para evitar
estereotipos lingsticos que suponan xuzos de valor e prexuzos
clasistas, racistas ou sexistas.
Participar en situacins comunicativas de aula tomando en

consideracin os hbitos e as regras que rexen estas situacins. Usar
frmulas e tratamento adecuados para saudar, despedirse, presentarse,
escusarse e solicitar axuda
Comprender textos orais de uso habitual procedentes de diferentes
soportes, identificando a informacin mis relevante. Usar estratexias
elementais para comprender as mensaxes que escoitan, atendendo a
sinais relevantes como o ton de voz ou os xestos, e formulando
preguntas sobre o que non se comprende ben.
Expresar oralmente vivencias, feitos, sentimentos, ou emocins, e
comunicar mensaxes de xeito organizado.
Conecer e reproducir textos de literatura oral, especialmente a popular.
Localizar informacin concreta e realizar inferencias directas na lectura
de textos.
Producir e reescribir textos diferentes e diversos con variados obxectivos
comunicativos, seguindo modelos e observando estratexias de
planificacin, textualizacin (coidando as normas ortogrficas elementais

e os aspectos bsicos da organizacin textual) e revisin de escritos.
Iniciar o uso do procesador de texto para composicins sinxelas
Ler textos diversos dos traballados e creados na aula, con
decodificacin e entoacin axeitada, coa finalidade de gozar e/ou
aprender coa escoita lectora.
Amosar iniciativa e interese pola lectura.
Identificar mudanzas que se producen nas palabras, enunciados e textos
facendo substitucins, supresins, cambios de orde e observar as
modificacins que se poden dar na compresin e na expresin escrita.
Identificar intuitivamente texto, enunciado, palabra, nome comn, nome
propio, masculino e feminino, singular e plural en actividades
relacionadas coa producin e comprensin de textos.
1.5.6. Lingua extranxeira: ingls

A ensinanza da Lingua estranxeira na etapa de Educacin Primaria ter como
Escoitar e comprender mensaxes en interaccins verbais variadas,

utilizando as informacins transmitidas para a realizacin de diversas
tarefas concretas relacionadas coa experiencia do alumnado.
Expresarse e interactuar oralmente en situacins sinxelas e habituais
que tenan un contido e desenvolvemento conecidos, utilizando
procedementos verbais e non verbais e adoptando unha actitude
respectuosa e de cooperacin.
Escribir textos diversos con finalidades variadas sobre temas
previamente tratados na aula e coa axuda de modelos.
Ler de xeito comprensivo textos diversos, relacionados coas
experiencias e intereses do alumnado, extraendo informacin xeral e
especfica de acordo cunha finalidade previa.
Aprender a usar con progresiva autonoma medios variados, includas as
TIC, para obter informacin e para comunicarse en lingua estranxeira.
Valorar a lingua estranxeira, e as linguas en xeral, como medio de
comunicacin e entendemento entre as persoas de procedencias e
culturas diversas e como ferramenta de aprendizaxe de distintos
contidos.
Manifestar unha actitude receptiva, interesada e de confianza na propia
capacidade de aprendizaxe e de uso da lingua estranxeira.
Conecer aspectos doutras culturas que utilizan a lingua estudada e
amosar unha actitude de respecto cara s mesmas.
Utilizar os conecementos e as experiencias previas coas linguas galega
e castel para unha adquisicin mis rpida, eficaz e autnoma da
lingua estranxeira.
Identificar aspectos fonticos, de ritmo, de acentuacin e de entoacin,
as como estruturas lingsticas e aspectos lxicos da lingua estranxeira
e usalos como elementos bsicos da comunicacin.
Valorar a lingua estranxeira como instrumento para comunicarse e para

achegarse a nenos e a nenas doutras culturas que tenen formas de vida
diferentes da propia e para descubrir algns aspectos comns (xogos de
sortes, xogos tradicionais e festas...).
Amosar unha actitude positiva cara aprendizaxe da nova lingua
mostrando interese por imitar, escoitar e reproducir rimas, cancins,
xogos, elementos repetitivos dos contos e de cancins.
Comprender mensaxes verbais, significativas e contextualizadas coa
axuda de elementos lingsticos e non lingsticos.
Participar comprensivamente, empregando formas lingsticas e non
lingsticas, en producins orais moi sinxelas relativas a situacins e a
temas de interese para o alumnado: xogos, dramatizacins de contos,
instrucins para realizar actividades da aula.
Amosar comprensin, mediante respostas verbais sinxelas e bsicas, en
situacins de comunicacin cotis (sado, despedida, presentacin,
expresin de estados de nimo e outros) e iniciarse nas frmulas orais
da expresin coti.
Imitar sons, repetir producins orais sinxelas e breves de uso diario na
aula e memorizar frmulas breves e sinxelas de comunicacin oral de
interese para os nenos e as nenas (xogos de sortes, retrousos de
cancins e contos, frmulas verbais para iniciar unha actividade, lerias,
xogos de mans...).
Identificar e interpretar palabras e enunciados curtos contextualizados
en situacins de comunicacin significativas para os nenos e para as
nenas, como mensaxes multimedia, contos, tarxetas de felicitacin,
anuncios e carteis aprendidos con anterioridade na sa forma oral.
Producir mensaxes significativas sinxelas de xeito guiado en papel ou en
formato dixital cunha finalidade comunicativa e con axuda de modelos
que previamente fosen aprendidos oralmente.
Utilizar recursos e estratexias moi sinxelos para aprender a aprender,
identificando as que son mis apropiadas para o alumnado (axudas
xestuais, repeticin sonora en voz alta ou de movemento, asociacin,
emprego de dicionarios visuais, utilizacin da internet...).
Amosar curiosidade e interese por buscar informacin a travs de
diferentes medios sobre a cultura que estn a estudar as alumnas e os
alumnos (busca de imaxes, xogos, fotografas, personaxes de debuxos
animados...) con diversas finalidades (exposicin na aula no rexistro de
aprendizaxe, clasificacin na carpeta de favoritos, utilizacin como
salvapantallas, albums...)
1.5.7 Matemticas
A ensinanza das Matemticas na etapa de Educacin Primaria ter como
Apreciar o papel das matemticas na vida coti, gozar co seu uso e

reconecer o valor de actitudes coma a exploracin de distintas
alternativas, a conveniencia da precisin ou a perseveranza na busca de
solucins.
Reconecer situacins do medio habitual do alumnado que requiran, para

a sa comprensin ou tratamento, de operacins elementais de clculo;
formulalas mediante formas sinxelas de expresin matemtica ou
resolvelas empregando os algoritmos correspondentes; valorar o sentido
dos resultados, a presentacin ordenada e clara e a explicacin oral e
por escrito dos procesos seguidos.
Empregar o conecemento matemtico para comprender, valorar e
producir informacins e mensaxes sobre feitos e situacins da vida coti
e reconecer o seu carcter instrumental para outros campos de
conecemento.
Conecer, valorar e adquirir seguridade nas propias habilidades
matemticas para afrontar situacins diversas que permitan gozar dos
aspectos creativos, estticos ou utilitarios e confiar nas sas
posibilidades de uso.
Empregar e elaborar instrumentos e estratexias persoais de clculo
mental e de medida, as como procedementos de orientacin espacial,
en contextos de resolucin de problemas, decidindo, en cada caso, as
vantaxes do seu uso e valorando a coherencia dos resultados.
Utilizar de forma axeitada as tecnoloxas da informacin e da
comunicacin, a biblioteca e calquera outro recurso pertinente do que se
dispona, tanto no clculo como na busca, tratamento e representacin
de informacins diversas.
Identificar formas xeomtricas do contorno natural e cultural,
empregando o conecemento dos seus elementos e propiedades para
describir a realidade e desenvolver novas posibilidades de accin.
Empregar tcnicas elementais de recollida de datos para obter
informacin sobre fenmenos e situacins do contorno do alumnado;
representala de xeito grfico e numrico e formarse un xuzo sobre ela
mesma.
Formular problemas sinxelos en que se precise contar, ler, ordenar e

escribir nmeros ata o 999. Interpretar a funcin que tenen os nmeros
cando aparecen nun contexto real e usalos de acordo coas sas
caractersticas..
Avaliarase a capacidade de emitir e de interpretar informacins en
situacins cotis empregando os nmeros. As mesmo, valorarase o
dominio do alumnado sobre o valor de posicin que tenen os nmeros e
a asociacin entre escritura cifrada e o seu nome e viceversa.
Comparar cantidades pequenas (de obxectos, feitos ou situacins
familiares), interpretando e expresando os resultados da comparacin e
redondeando, se a situacin o require, ata a decena mis prxima.
Resolver problemas relativos vida coti en que sexa pertinente aplicar
operacins de suma e de resta, empregando os algoritmos bsicos
correspondentes ou outros procedementos de resolucin e explicando
oralmente o proceso seguido.
Utilizar procedementos diversos e estratexias persoais para realizar, en

situacins cotis e funcionais, clculos numricos bsicos coas
operacins de suma e de resta.
Valorarase a aplicacin intuitiva das propiedades das operacins e a
capacidade de explicar oralmente os razoamentos e estratexias
desenvolvidos.
Utilizar obxectos, instrumentos... do contexto habitual do alumnado para
medir obxectos, espazos e tempos coa finalidade de resolver problemas
relacionados con tarefas habituais da aula ou con situacins cotis.
Describir e representar dun xeito elemental a situacin dun obxecto do
espazo prximo, un desprazamento en relacin a si mesma ou a si
mesmo e a situacin do propio alumnado en relacin a obxectos e s
demais persoas da clase usando vocabulario topolxico elemental.
Utilizar o conecemento das formas rectangulares, triangulares,
circulares, cadradas, esfricas e cbicas para describir e resolver
situacins cotis que as requiran.
Resolver e formular problemas en que intervena a lectura de grficas
sinxelas de situacins familiares, interpretndoas a nivel bsico.
Diferenciar situacins da vida coti en funcin de que sexan ou non
previsibles os resultados. Manexar termos relacionados co azar como
seguro, posible e imposible.
1.6 OBXECTIVOS XERAIS DO 2 CICLO DE PRIMARIA.
Comprender e producir mensaxes orais e escritas en casteln e, no seu

caso, en galego, atendendo a diferentes intencins e contextos de
comunicacin, as como comprender e producir mensaxes orais e
escritas sinxelas e contextualizadas nunha lingua estranxeira.
Comunicarse a travs dos medios de expresin verbal, corporal, visual,

plstica, musical e matemtica, desenvolvendo o razoamento lxico,
verbal e matemtico, as como a sensibilidade esttica, a creatividade e
a capacidade para gozar das obras e manifestacins artsticas.
Utilizar na resolucin de problemas sinxelos os procedementos

oportunos para obter a informacin pertinente e representala mediante
cdigos, tendo en conta as condicins necesarias para a sa solucin.
Identificar e presentar interrogantes e problemas a partir da experiencia

diaria, utilizando tanto os conecementos e os recursos materiais
disponibles como a colaboracin doutras persoas para resolvelos de
forma creativa.
Actuar con autonoma nas actividades habituais e nas relacins de

grupo, desenvolvendo as posibilidades de tomar iniciativas e de
establecer relacins afectivas.
Colaborar na planificacin e realizacin de actividades en grupo; aceptar

as regras e normas que democraticamente se establezan; articular os
obxectivos e intereses propios cos dos outros membros do grupo,

respectando os puntos de vista distintos, e asumir as responsabilidades
que correspondan.
Establecer relacins equilibradas e construtivas coas persoas en

situacins sociais conecidas; comportarse de maneira solidaria,
reconecendo e valorando criticamente as diferenzas de tipo social e
rexeitando calquera discriminacin baseada en diferenzas de sexo,
clase social, crenzas, raza e outras caractersticas individuais e sociais.
Apreciar a importancia dos valores bsicos que rexen a vida e a
convivencia humanas e obrar de acordo con eles.
Comprender e establecer relacins entre feitos e fenmenos do medio

natural e social e contribur activamente, na medida do posible,
defensa, conservacin e mellora do medio.
Conecer o patrimonio cultural, participar na sa conservacin e mellora,

e respectar a diversidade lingstica e cultural como dereito dos pobos e
individuos, desenvolvendo unha actitude de interese e respecto cara ao
exercicio deste dereito.
Conecer e apreciar o propio corpo e contribur ao seu desenvolvemento,

adoptando hbitos de sade e benestar e valorando as repercusins de
determinadas condutas sobre a sade e a calidade de vida.
1.6.1 OBXECTIVOS XERAIS DA REA DE COECEMENTO DO MEDIO

PRIMARIA.
Identificar as partes principais do corpo, os rganos, aparatos e sistemas

mis importantes e as sas funcins principais.
Desenvolver costumes de alimentacin sa e equilibrada, as como

hbitos autnomos de hixiene, coidado corporal e sade.
Reconecer os principais tipos de animais e de plantas citando as sas

caractersticas mis importantes.
Conecer as caractersticas da auga, do aire e do chan, e afondar no

concepto de ecosistema (componentes, tipos e relacins entre os seres
vivos).
Observar o ceo e os fenmenos atmosfricos mis frecuentes, e a sa

aparicin nas distintas estacins do ano.
Reconecer os cambios de estado en diferentes substancias e utilizar

este conecemento para explicar o ciclo da auga na natureza.
Identificar os principais tipos de paisaxe, reconecer os elementos

naturais e humanos mis caractersticos de cada un de eles, distinguir
entre poboamento disperso e concentrado e analizar a relacin entre o

hbitat e o medio.
Identificar os distintos astros que componen o Sistema Solar e relacionar

os movementos da Terra coa sucesin do da e da noite e das estacins
do ano.
Adquirir estratexias bsicas de observacin da localidade, a comarca e

de Galicia, distinguindo os elementos sociais e naturais, e reflexionar
sobre os datos observados.
Conecer as principais actividades econmicas do sector agrario,

industrial e de servizos, analizar o seu impacto sobre a paisaxe natural e
interpretar mapas econmicos.
Identificar as caractersticas fsicas, econmicas, sociais e

administrativas de Galicia.
Comprender conceptos bsicos como tempo, historia, sculo, ,

diferenciar as pocas mis importantes da historia e distinguir os
cambios na sociedade a travs da historia.
Desenvolver actitudes de interese polo estudo, a proteccin e a

conservacin do patrimonio natural, cultural e artstico.
Participar en actividades de grupo adoptando un comportamento

construtivo e de respecto polos demais companeiros e interiorizar as
normas de funcionamento democrtico no grupo escolar.
CRITERIOS DE AVALIACIN DE COECEMENTO DO MEDIO.
Recoller informacin, seguindo criterios e pautas de observacin

sistemtica, sobre as caractersticas observables e regulares dos
obxectos, animais e plantas do contorno.
Utilizar as nocins espaciais para situarse a si mesmo, localizar ou

describir a situacin dos obxectos, representar, mediante planos
elementais, espazos prximos experiencia persoal e reconecer, en
planos sinxelos da localidade, lugares e edificios moi destacados.
Conecer como o seu corpo, como cambia e como debe coidalo,

practicando hbitos elementais de alimentacin, posturas correctas,
hixiene e descanso que favorecen a sade.
Conecer as caractersticas dos seres vivos, as sas necesidades e os

seus cambios.
Clasificar os animais aplicando diversos criterios.
Identificar as partes dunha planta e reconecer as diferenzas entre elas.
Conecer as caractersticas da auga, do aire e do chan, as como a sa

importancia para os seres vivos.
Saber o que un ecosistema e identificar as sas componentes,

distinguindo elementos e formas das paisaxes naturais e transformadas.
Conecer os planetas e demais astros do Sistema Solar, e a sa posicin

e movemento respecto ao Sol.
Conecer os traballos agrarios, industriais e de servizos que realizan as

persoas, establecendo relacins de complementariedade entre os
mesmos no conxunto da sociedade.
Distinguir os estados da materia e identificar os seus cambios.
Identificar os continentes e os ocanos e localizalos no mapamundi.
Conecer e diferenciar as divisins administrativas do Estado espanol:

Comunidade Autnoma, municipio e provincia.
Reconecer e localizar os elementos que configuran a paisaxe da

comarca natural e de Galicia (relevo, clima, vexetacin, fauna, vas de
comunicacin e poboacin) para usalos como puntos de referencia ao
situarse nela ou localizar e situar feitos e acontecementos.
Ordenar temporalmente algns feitos histricos relevantes e outros

feitos referidos evolucin da vida coti.
Respectar o patrimonio natural, cultural e artstico, colaborando de forma

activa na sa conservacin.
Participar en actividades de grupo (familia e escola) respectando as

normas de funcionamento, realizando con responsabilidade as tarefas
encomendadas e asumindo os dereitos e deberes que lle corresponden
como membro do mesmo.
Valorar as tradicins e costumes doutros colectivos.
OBXECTIVOS XERAIS DE LINGUA GALEGA
Valorar e estimar a lingua de Galicia e usala como medio de transmisin

en todas situacins da vida coti.
Respectar aqueles interlocutores que utilicen unha lingua diferente.
Escoitar e comprender mensaxes orais diversas mis amplas e

complexas vinculadas aos seus centros de interese e s sas
experiencias.
Captar o senso xeral de textos orais e escritos diferenciando os datos
esenciais dos detalles superfluos.
Aplicar a comprensin de textos orais e escritos a novas situacins de
comunicacin.
Profundar no desenvolvemento da expresin oral en diferentes
situacins de comunicacin, producindo textos mis complexos e con
vocabulario mis ricos.
Expresar as sas vivencias e experiencias dun xeito creativo a travs de
textos narrativos e descritivos, empregando procedementos sinxelos que
dean cohesin ao texto.
Apreciar a existencia doutras linguas e desenvolver unha actitude
positiva cara a elas.
Respectar distintos usos de lingua.
Interpretar e producir mensaxes nas que se combinen, ademais dos
recursos expresivos empregados no primeiro ciclo, as imaxes, debuxos,
sons mostrando unha intencin creativa.
Afeccionarse lectura para divertirse e conecer un mundo distinto de
aventuras, comparndoo coas sas propias experiencias para poder
amplialas.
Ler con fluidez e comprender textos mis extensos e complexos.
Descubrir que a lectura un medio para adquirir informacin ao mesmo
tempo que serve para perfeccionar e enriquecer a sa lingua.
Adquirir autonoma na seleccin de lecturas e mostrar interese por ir
formando a sa propia biblioteca.
Aprender a buscar informacin para resolver dbidas en libros de
consulta, da biblioteca, manexar fichas e ficheiros.
Ampliar as posibilidades creativas e expresivas da lingua a partir da
creacin de textos, para aumentar a sensibilidade esttica e formar a
sa propia personalidade, tendo como modelos textos literarios ou
partindo de textos creados por eles mesmos.
Achegarse literatura para desenvolver a sensibilidade esttica e
estimular a imaxinacin.
Valorar a lingua oral e escrita como instrumento para conservar de modo
estable e permanente a informacin, as como medio para a revisin e
mellora das sas propias producins.
Utilizar progresivamente a linguaxe oral e escrita como instrumento de
planificacin de actividades de ensinanza-aprendizaxe en todas as
reas.
Reconecer e identificar que determinados usos de lingua, en textos orais
e escritos, ofrecen valoracins distintas respecto relacin entre sexos,
entre clases sociais e entre razas.
Mostrar unha actitude crtica cara aos usos de lingua que comporten
calquera tipo de discriminacin.
Buscar expresins alternativas para suplir aqueles termos que
comporten calquera tipo de discriminacin.
Reconecer e empregar un vocabulario que satisfaga as sas

capacidades comunicativas, sendo capaces de clasificalo e relacionalo.
Conecer e analizar os elementos caractersticos dos medios de
comunicacin.
Interpretar mensaxes nas que aparecen recursos expresivos non
lingsticos.
Prestar atencin s mensaxes non explcitas dos medios de
comunicacin.
CRITERIOS DE AVALIACIN DE LINGUA GALEGA
Emplear los conocimientos bsicos sobre la lengua para satisfacer las

necesidades de expresin.
Participar activamente en los intercambios comunicativos, adecuando la

expresin a la intencin y al contexto, respetando las normas bsicas
que regular el intercambio comunicativo y prestando especial atencin a
los usos discriminatorios del lenguaje.
Identificar los elementos ms relevantes de los textos orales,

distinguiendo las ideas principales y las secundarias.
Expresar oralmente hechos, sentimientos y experiencias usando formas

adecuadas a la intencin y al contexto.
Leer correctamente diversos tipos de textos y consolidar la habilidad

lectora: lectura mental y reflexiva, pronunciacin, entonacin y ritmo
adecuados,
Identificar los elementos esenciales de diferentes tipos de textos escritos

y analizar los aspectos significativos de cada uno de los tipos, utilizando
distintas tcnicas que facilitan la propia actividad: elaboracin de
esquemas, resmenes, fichas
Producir textos escritos atendiendo a diferentes intenciones

comunicativas, planificando y revisando los mismos y aplicando las
normas bsicas de la ortografa castellana.
Realizar textos sencillos combinando elementos lingsticos y no

lingsticos.
Identificar y distinguir las unidades bsicas de la lengua y las principales

clases de palabras: sustantivos, adjetivos, artculos, demostrativos,
posesivos, pronombres, enlaces y adverbios.
Conocer las formas correspondientes a los diferentes tiempos del modo

indicativo de las tres conjugaciones verbales.
Reconocer oraciones y sus partes.
Identificar los diferentes mecanismos que tiene la lengua para formar

nuevas palabras.
Localizar y utilizar recursos y fuentes de informacin para satisfacer

necesidades de aprendizaje.
Participar activamente en juegos y actividades colectivas, integrndose

en el grupo de companeros.
Reconocer la existencia de diferentes lenguas y respetar la diversidad

lingstica.
Mostrar inters por la correcta presentacin de los trabajos.
1.6.3 OBXECTIVOS XERAIS DE LINGUA CASTEL
Comprender discursos orales y escritos, interpretndolos con una actitud

crtica y aplicar la comprensin de los mismos a nuevas situaciones de
aprendizaje.
Expresarse oralmente y por escrito de forma coherente, teniendo en

cuenta las caractersticas de las diferentes situaciones de comunicacin
y los aspectos normativos de la lengua.
Reconocer y apreciar la unidad y diversidad lingstica de Espana y de

la sociedad, valorando su existencia como un hecho cultural
enriquecedor.
Utilizar la lengua oral para intercambiar ideas, experiencias y

sentimientos, adoptando una actitud respetuosa ante las aportaciones
de los otros y atendiendo a las reglas propias del intercambio
comunicativo.
Combinar recursos expresivos, lingsticos y no lingsticos, para

interpretar y producir mensajes con diferentes intenciones
comunicativas.
Utilizar la lectura como fuente de placer, de informacin y de aprendizaje

y como medio de perfeccionamiento y enriquecimiento lingstico y
personal.
Explorar las posibilidades expresivas orales y escritas de la lengua para

desenvolver la sensibilidad esttica, buscando cauces de comunicacin
creativos en el uso autnomo y personal del lenguaje.
Reflexionar sobre el uso de la lengua, comenzando a establecer

relaciones entre los aspectos formales y los contextos e intenciones
comunicativas a los que responden, para mejorar las propias
producciones.
Reflexionar sobre el uso de la lengua como vehculo de valores y

prejuicios clasistas, racistas, sexistas, etc., con el fin de introducir las
autocorrecciones pertinentes.
Utilizar la lengua de forma oral y por escrito como instrumento de

aprendizaje y planificacin de la actividad mediante el recurso a
procedimientos (discusin, esquema, guin, resumen, notas) que
facilitan la elaboracin y anticipacin de alternativas de accin, la
memorizacin de informaciones y la recapitulacin y revisin del proceso
seguido.
CRITERIOS DE AVALIACIN DE LINGUA CASTEL
Emplear los conocimientos bsicos sobre la lengua para satisfacer las

necesidades de expresin.
Participar activamente en los intercambios comunicativos, adecuando la

expresin a la intencin y al contexto, respetando las normas bsicas
que regular el intercambio comunicativo y prestando especial atencin a
los usos discriminatorios del lenguaje.
Identificar los elementos ms relevantes de los textos orales,

distinguiendo las ideas principales y las secundarias.
Expresar oralmente hechos, sentimientos y experiencias usando formas

adecuadas a la intencin y al contexto.
Leer correctamente diversos tipos de textos y consolidar la habilidad

lectora: lectura mental y reflexiva, pronunciacin, entonacin y ritmo
adecuados,
Identificar los elementos esenciales de diferentes tipos de textos escritos

y analizar los aspectos significativos de cada uno de los tipos, utilizando
distintas tcnicas que facilitan la propia actividad: elaboracin de
esquemas, resmenes, fichas
Producir textos escritos atendiendo a diferentes intenciones

comunicativas, planificando y revisando los mismos y aplicando las
normas bsicas de la ortografa castellana.
Realizar textos sencillos combinando elementos lingsticos y no

lingsticos.
Identificar y distinguir las unidades bsicas de la lengua y las principales

clases de palabras: sustantivos, adjetivos, artculos, demostrativos,
posesivos, pronombres, enlaces y adverbios.
Conocer las formas correspondientes a los diferentes tiempos del modo

indicativo de las tres conjugaciones verbales.
Reconocer oraciones y sus partes.
Identificar los diferentes mecanismos que tiene la lengua para formar

nuevas palabras.
Localizar y utilizar recursos y fuentes de informacin para satisfacer

necesidades de aprendizaje.
Participar activamente en juegos y actividades colectivas, integrndose

en el grupo de companeros.
Reconocer la existencia de diferentes lenguas y respetar la diversidad

lingstica.
Mostrar inters por la correcta presentacin de los trabajos.
1.6.4 OBXECTIVOS XERAIS DE MATEMTICAS
Utilizar o conecemento matemtico para interpretar, valorar e producir

informacins e mensaxes sobre fenmenos conecidos.
Reconecer situacins do seu medio habitual nas que existan problemas

onde para o tratamento se requiran operacins elementais de clculo,
formulalos mediante formas sinxelas de expresin matemtica e
resolvelos utilizando os algoritmos correspondentes.
Utilizar instrumentos sinxelos de clculo e medida decidindo, en cada

caso, sobre a posible pertinencia e vantaxes que implica o seu uso e
sometendo os resultados a unha revisin sistemtica.
Elaborar e utilizar estratexias persoais de estimacin, clculo mental e

orientacin espacial para a resolucin de problemas sinxelos,
modificndoas se fora necesario.
Identificar formas xeomtricas no seu contorno inmediato, utilizando o

conecemento dos seus elementos e propiedades para incrementar a sa
comprensin e desenvolver novas posibilidades de accin nese
contorno.
Utilizar tcnicas elementais de recollida de datos para obter informacin

sobre fenmenos e situacins do seu contorno; representala de forma
grfica e numrica e formarse un xuzo sobre a mesma.
Apreciar o papel das matemticas na vida coti, gozar co seu estudo e

reconecer o valor de actitudes como a exploracin de distintas
alternativas, a conveniencia da precisin ou a perseveranza na procura
de solucins.
Identificar na vida real situacins e problemas susceptibles de seren

analizados coa axuda de cdigos e sistemas de numeracin, utilizando
as propiedades e caractersticas destes para lograr unha mellor
comprensin e resolucin deses problemas.
CRITERIOS DE AVALIACIN DE MATEMTICAS
Ler e escribir nmeros naturais ata de seis cifras, interpretando o valor

posicional de cada unha delas.
Ler e escribir nmeros ordinais, nmeros romanos e nmeros decimais.
Resolver problemas sinxelos relacionados co contorno aplicando as

operacins de clculo (suma, resta, multiplicacin e divisin), utilizando
estratexias persoais de resolucin.
Realizar clculos sinxelos mentalmente e efectuar comprobacins coa

calculadora.
Realizar estimacins e medicins elixindo, entre as unidades (lonxitude,

masa, capacidade e tempo) e os instrumentos de medida mis usuais,
os que se axusten mellor magnitude que queremos medir.
Reconecer as moedas e billetes de curso legal e resolver problemas con

eles.
Identificar tipos de rectas e ngulos.
Reconecer e clasificar os polgonos e identificar neles os lados, os

vrtices, os ngulos e as diagonais.
Reconecer, clasificar e identificar os principais elementos dos prismas,

pirmides e corpos redondos.
Trazar circunferencias, eixes de simetra e figuras simtricas respecto a

un eixe.
Realizar e interpretar representacins espaciais, itinerarios, bosquexos,

planos, etc., tomando como referencia as posicins doutros elementos.
Recoller datos sobre feitos e obxectos da vida coti utilizando tcnicas

sinxelas de reconto, ordenar estes datos atendendo a un criterio de
clasificacin e expresar de forma grfica.
Interpretar e representar nunha cuadrcula movementos e coordenadas

de puntos e de casas.
Interpretar e representar datos en grficos de barras, de puntos, lineais e

pictogramas.
Incorporar aos hbitos de traballo os modos propios da actividade

matemtica, tales como a expresin ordenada e clara dos traballos, a
curiosidade por conecer relacins, a colaboracin cos demais e o
reconecemento da utilidade das matemticas.
1.6.5 OBXECTIVOS XERAIS DE LINGUA EXTRANXEIRA
Comprender a informacin global de textos sinxelos referentes a

situacins conecidas.
Utilizara lingua estranxeira de forma oral para comunicarse cos
companeiros e profesor/a nas actividades habituais da clase e en
situacins creadas para este fin, respectando as distintas aportacins.
Producir textos escritos moi sinxelos sobre temas familiares, mostrando
interese por conecer as regras bsicas do cdigo escrito.
Ler de forma comprensiva textos curtos e sinxelos, xa traballados de forma
oral e relacionados cos seus mbitos de interese e experiencia.
Reconecer e desenvolver as capacidades persoais para aprender e utilizar
a lingua estranxeira como vehculo de comunicacin.
Comprender algunhas conversas lingsticas ou non lingsticas, para
interpretar a mensaxe transmitida.
Reconecer a importancia dos recursos utilizados na aprendizaxe doutras
linguas, para a sa aplicacin na aprendizaxe da lingua estranxeira.
Establece-las relacins entre significado, pronunciacin e representacin
grfica do vocabulario estudiado e utiliza-lo en frases sinxelas, co ritmo e
entoacin adecuados.
Encomezar-la reflexin sobre o uso dos recursos non lingsticos como
vehculo de comunicacin na lingua estranxeira.
CRITERIOS DE AVALIACIN LINGUA EXTRANXEIRA
Comprender o esencial da lingua que se emprega nas actividades da aula e

seguir as instruccins dadas no desenvolvemento da clase.
Amosar interese polo uso da nova lingua, valorando a importancia da
cooperacin na clase.
Parcicipar en dilogos sinxelos, xogos e cancins, respectando as regras de
comunicacin.
Producir textos sinxelos nos que os alumnos empreguen as regras bsicas do
cdigo escrito.
Comprender globalmente un texto oral que contena palabras e frases
conecidas en situacins contextualizadas.
Empregar de forma habitual as convencins propias da comunicacin (sados,
despedidas, presentacins, felicitacins, etc...) axeitadas situacin.
Recitar contos e rimas e participar en dilogos sinxelos coa pronuncia e
entonacin axeitadas.
Valorar as estratexias de aprendizaxe (uso do diccionario, caderno de clase)
para incorporalas seu traballo coti.
1.6.7 OBXECTIVOS XERAIS DE EDUCACIN ARTSTICA
Comprender mensaxes visuais emitidas a travs de carteis, diapositivas,

sinais de trfico, televisin, etc.
Reconecer nas imaxes as formas, as cores, as texturas, etc., e clasificar

as principais caractersticas dos elementos e obxectos do medio
conecido.
Explorar a travs dos sentidos e en contextos ldicos os elementos da

linguaxe plstica e visual (traballos expresivos con linas, distincin de
diferentes tipos de texturas, manipulacin de formas, realizacin de
mesturas e combinacins de cores).
Utilizar as tcnicas de pintura, debuxo e modelado para estudar e

analizar de forma adecuada elementos do contorno prximo.
Desenvolver as destrezas necesarias para o adecuado control do xesto

grfico amplo e controlado para expresar con fluidez e precisin os
aspectos da realidade ou da imaxinacin que se queren comunicar a
travs das producins artsticas.
Desenvolver de forma intuitiva o concepto de organizacin da

composicin plstica.
Experimentar tcnicas plsticas cada vez mis complexas e desenvolver

a seguridade no propio traballo e a curiosidade por conecer novas
formas de expresin.
Reconecer e codificar os sons e ritmos e seleccionar en cada caso os

sons adecuados para levar a cabo as propias experiencias musicais e
representar a travs do corpo aspectos musicais como forma,
velocidade, ritmo inclundo ademais a interpretacin de formas
polifnicas.
Conecer notacins musicais convencionais e non convencionais

necesarias para comprender e interpretar esquemas rtmicos e melodas
sinxelas.
Mellorar a expresin vocal mediante o traballo con onomatopeas, textos

recitados ou cantados, imitacins meldicas...
Aplicar as tcnicas bsicas relacionadas coa msica e a expresin a

travs do propio corpo para estudar e representar adecuadamente os
elementos do contorno inmediato.
Iniciarse no uso de tcnicas audiovisuais bsicas e no manexo dos

aparellos relacionados con elas.
Aprender cancins, xogos infants e populares e danzas libres da propia

comunidade e doutros pases.
Observar elementos dramticos (xestos, posturas, accins) no

contorno para obter unha comprensin cada vez mis completa das
mensaxes que transmiten.
Analizar os componentes das historias para dramatizar diferenciando

personaxes principais e secundarios, e secuencia de accins e
situacins que se integran nela.
Observar de forma sistemtica as manifestacins artsticas e os seus

elementos mis significativos no contorno para conseguir
progresivamente unha percepcin sensible da realidade.
Explorar formas cada vez mis complexas para a representacin

dramtica, plstica e musical dunha idea, obxecto ou situacin.
Aceptar e respectar os diferentes puntos de vista dos integrantes do

grupo e desenvolver actitudes de non discriminacin cara aos demais.
Desenvolver hbitos adecuados de traballo e de manexo dos

instrumentos.
Realizar producins plsticas, musicais e dramticas que tenan como

base as tradicins populares do contorno prximo.
Crear progresivamente unha imaxe positiva de si mesmo e aceptar as

propias posibilidades e limitacins e desenvolver as actitudes de
respecto cara s producins dos seus companeiros e cara ao patrimonio
cultural do contorno.
CRITERIOS DE AVALIACIN EDUCACIN ARTSTICA
Identificar caractersticas plsticas e visuais observables en elementos

naturais e en manifestacins artsticas presentes no contorno:
Cor (identificacin de cores e formacin de cores secundarias).
Formas naturais e artificiais.
Texturas e caractersticas que se aprecian a travs do sentido do tacto
(como a temperatura).
Medida e proporcin.
Caractersticas de sons (intensidade, altura, timbre e duracin).
Realizar producins plsticas bidimensionais e tridimensionais nas que

se consideren aspectos como: estruturacin e organizacin do espazo,
realizacin de bosquexos, distribucin das formas e posicins dos
elementos.
Utilizar os elementos grfico-plsticos para representar o contorno e

dotar s propias composicins de maior expresividade: linas, planos,
puntos e manchas.
Establecer relacins de semellanza e diferenza entre as obras e

elementos do contorno coas propias producins.
Manipular instrumentos (tesoiras, pinceis, ceras, punzns, etc.)

adoptando hbitos de utilizacin adecuada para transformar materiais
diversos (papel, teas, las, material de desfeito, etc.) e incorporalos s
producins plsticas e grficas de forma persoal e creativa.
Representar elementos e obxectos do contorno intentando manter as

relacins de proporcin, situacin, entoacin e nocins bsicas de
volume: figura humana en diferentes posicins, figuras de animais coas
sas caractersticas esenciais, plantas do contorno e obxectos cotins.
Identificar distintos parmetros do son musical de forma illada e en

interrelacin:
Calidade: timbre, duracin, intensidade e altura.
Ritmo, meloda e forma.
Familias de instrumentos que integran unha composicin.
Texturas.
Cantar con boa emisin vocal cantos ao unsono e primeiras formas de

polifona: ostinato e canon.
Realizar exercicios de lectura e escritura musical sobre pentagramas e

ritmogramas, utilizando os conceptos: figuras musicais (corchea, branca
e negra), comps e silencio.
Interpretar melodas sinxelas con instrumentos e realizar orquestracins

sinxelas en pequenos grupos ou co grupo da clase.
Desprazarse, seguindo un ritmo marcado, coordinando os movementos

propios cos dos companeiros e tendo en conta a posicin dos obxectos.
Coordinar a accin propia coa doutros para improvisar personaxes e

historias sinxelas, utilizando o corpo, o movemento e os obxectos do
contorno.
Construr e utilizar nas propias producins (individuais e colectivas)

algns recursos dramticos e expresivos bsicos (monicreques, teatro
de sombras, etc.) incorporando producin artstica as posibilidades
descubertas en materiais, obxectos e instrumentos presentes no medio,
para obter un produto persoal.
Participar de forma desinhibida na realizacin de actividades artsticas e

ldicas colectivas, proponendo os temas, respectando as normas
establecidas polo grupo, realizando as tarefas encomendadas e
buscando solucins persoais.
1.6.8 OBXECTIVOS XERAIS DE EDUCACIN FSICA
Aceptar as diferenzas do propio corpo en relacin co dos demais.
Desenvolver a autoestima.
Interiorizacin da lateralidade.
Desenvolver o sentido do equilibrio.
Progresar na adaptacin, control e adecuacin do movemento s

circunstancias e condicins da actividade.
Reconecer a cantidade de recursos expresivos que pose o corpo.
Reconecer o xogo como medio de goce e emprego do tempo libre.
Tomar conciencia da mobilidade da columna e da independencia dos

segmentos corporais.
Reconecer a esquerda e a dereita dos demais.
Diferenciar os estados de contraccin-descontraccin para lograr unha

maior relaxacin.
Experimentar situacins de equilibrio e desequilibrio diminundo a base de

sustentacin e a sa estabilidade e elevando o centro de gravidade.
Reproducir estruturas rtmicas conecidas, corporalmente ou con

instrumentos.
Utilizar formas de desprazamento non habituais.
Adecuar os movementos distancia, sentido e velocidade dos

desprazamentos dos demais.
Elaborar novos esquemas motores (rodar, agatunar, transportar).
Explorar e experimentar os recursos expresivos do corpo.
Coordinar o movemento propio co dos demais, en danzas e bailes

sinxelos por parellas.
Valorar e aceptar o propio corpo.
Preocuparse por que as manifestacins corporais non resulten

discriminativas ou estereotipadas.
Respectar as regras dos xogos.
Aceptar os outros, con independencia das sas caractersticas persoais

ou sociais.
CRITERIOS DE AVALIACIN EDUCACIN FSICA
Utilizar as nocins topolxicas para orientarse no espazo con relacin

posicin dos outros e dos obxectos.
Reproducir estruturas rtmicas conecidas mediante o movemento corporal

ou con instrumentos.
Saltar coordinadamente batendo cunha ou ambas as pernas en funcin

das caractersticas da accin que se vai realizar.
Lanzar cunha man un obxecto conecido componendo un xesto

coordinado (adiantar a perna contraria ao brazo de lanzar).
Incrementar globalmente as capacidades fsicas bsicas de acordo co

momento de desenvolvemento motor achegndose aos valores formais
do grupo de idade no contorno de referencia.
Representar, mediante escenificacins ou imitacins, personaxes,

obxectos e accins cotis utilizando o corpo e o movemento como medios
de expresin.
Participar nas actividades fsicas axustando a sa actuacin ao

conecemento das propias posibilidades e limitacins corporais e de
movemento.
Respectar as normas establecidas nos xogos reconecendo a sa

necesidade para unha correcta organizacin e desenvolvemento dos
mesmos.
1.7 OBXECTIVOS XERAIS DO 3 CICLO DE PRIMARIA.
Comprender e producir mensaxes orais e escritos segundo as sas

necesidades e intereses, respectando e valorando as normas das
diferentes linguas.
Comunicar as sas opinins e sentimentos e desenvolver o pensamento
lxico, a sensibilidade esttica, a capacidade creativa valorando
criticamente as propias e alleas.
Utilizar os conecementos adquiridos para formular e solucionar problemas
sinxelos, tendo en conta as condicins necesarias para a sa realizacin.
Identificar e presentar interrogantes e problemas a partir da sa
experiencia diaria e manifestar interese e curiosidade por comprender o
mundo que lle rodea.
Actuar e desenvolverse con autonoma nas actividades cotis e cvicas
nos grupos sociais s que pertence (familia, colexio, localidade,
comunidade autnoma e estado) conecendo as sas posibilidades.
Colaborar na planificacin e realizacin de actividades de grupo, aceptalas normas e regras democraticamente se establezan, respectando puntos
de vista distintos e asumindo as responsabilidades que lles correspondan.
Establecer relacins equilibradas e constructivas coas persoas, valorando
as diferencias de tipo social, rexeitar a discriminacin cara a actitudes de
solidariedade, respeto e tolerancia.
Reconecer e analizar aspectos da situacin medio ambiental na sa
localidade, CCAA, Estado... determinante na calidade de vida das
persoas, contribundo a sa defensa, conservacin e mellora.
Conece-los exemplos mais representativos do patrimonio cultural da
CCAA e do Estado axudando a sa conservacin.
Conecer o funcionamento do seu propio corpo e practicar o exercicio fsico
e os hbitos fundamentais de hixiene, alimentacin, rexeitando as
prcticas non saudables.
Valorar por igual as diversas tarefas manuais, intelectuais e artsticas.
1.7.1 OBXECTIVOS XERAIS DE MATEMTICAS
Utilizar as distintas linguaxes matemticas para interpretar, valorar e

ordenar nmeros naturais e decimais realizando operacins combinadas.
Identificar e resolver situacins problemticas da vida real, que requiran
para a sa solucin varias operacins, utilizando tcnicas elementais e
estratexias persoais.
Identificar as unidades de medida mis adecuadas para medir distintas
lonxitudes, capacidades, masas e superficies.
Reconecer a unidade de medida mais axeitada para medir determinado
obxecto e resolver distintas operacins con estas medidas.
Distinguir os distintos elementos e figuras xeomtricas.
Resolver problemas do contorno utilizando permetros e reas.
Utilizar tcnicas elementais de recollida de datos para obter informacin
sobre fenmenos e situacins determinadas, facendo representacins
grficas e numricas.
CRITERIOS DE AVALIACIN DE MATEMTICAS DO 3 CICLO.
Ler, escribir e ordenar nmeros naturais e decimais, interpretando o valor

de cada cifra e realizar operacins sinxelas con estes nmeros.
Resolver problemas sinxelos do seu contorno aplicando as catro
operacins, combinando os nmeros naturais, decimais, fraccins e
potencias.
Reconecer os mltiplos e submltiplos das medidas de lonxitude,
capacidade e masa.
Escoller entre as unidades e instrumentos de medida mais usuais e
axeitadas, para resolver correctamente as distintas operacins.
Conecer as distintas figuras xeomtricas e as sas caractersticas,
utilizando o debuxo para a mellor comprensin.
Resolver problemas utilizando permetros e reas estudiadas.
Facer distintos tipos de grficos e interpretalos.
1.7.2 OBXECTIVOS DE LINGUA E LITERATURA (GALEGA e CASTEL)
Valorar e apreciar a diversidade lingstica de Espana, valorando

positivamente a sa existencia como un feito cultural enriquecedor.
Comprender discursos orais e escritos, relacionndoos coas propias ideas
e experiencias, interpretndoos e valorndoas con actitude crtica.
Expresarse oralmente e por escrito dun xeito correcto, coherente e
creativo respectando as normas bsicas da lingua.
Presentar os traballos escritos con orde e claridade.
Ampliar o vocabulario por medio de familias de palabras, sinnimos,

antnimos, etc..
Analizar morfoloxicamente e sintacticamente a oracin.
Habituarse lectura con finalidades diversas, valorandoa como fonte de
lecer, aventura, ocio, diversin, informacin, aprendizaxe e como destreza
bsica para o enriquecemento da propia lingua e da cultura persoal.
CRITERIOS DE AVALIACIN DE LINGUA e LITERATURA (GALEGA E

CASTEL)
Conecer as distintas linguas que se falan en Espana.

Chegar a conece-lo sentido de textos orais mediante a composicin das
ideas expresadas e das relacins que se establecen entre elas.
Ler diversos textos con fluidez empregando a pronunciacin, entoacin e
ritmo adecuado. Elaborar diversos textos escritos empregando os signos
de puntuacin axeitados.
Valoracin da presentacin do traballo.
Escribir familias de palabras tendo en conta os sinnimos, antnimos,
etc..
Dadas diversas oracins, separar suxeito e predicado e distingui-las
diversas clases de palabras que as componen.
Ler obras de diversos autores respectando as normas de utilizacin dos
libros, expresando por escrito pequenas creacins propias.
1.7.3 OBXECTIVOS XERAIS DE COECEMENTO DO MEDIO
Comportarse de acordo cos hbitos de sade e coidado corporal que se

derivan do corpo humano e das sas posibilidades e limitacins,
mostrando unha actitude de aceptacin e respeto polas diferencias
individuais. (idade, sexo, etc...).
Participar nas actividades grupais adoptando un comportamento
constructivo, responsable e solidario, valorando as aportacins propias e
alleas, en funcin dos obxectivos comns e respectando os principios
bsicos do funcionamento democrtico.
Analizar algunhas manifestacins de intervencin humana en el medio,
valorar criticamente a necesidade e alcance das mesmas e adoptar na
vida coti un comportamento acorde coa postura de defensa e
recuperacin do equilibrio ecolxico.
Conecer o patrimonio natural, cultural, histrico artstico galego e das
outras Comunidades e utiliza-los conecementos adquiridos, para
comprende-la sa situacin cultural e o funcionamento da nosa sociedade.
Identificar, presentar e resolver problemas sinxelos relacionados cos
elementos do seu contorno natural e social utilizando estratexias bsicas
para obter, procesar e tratar a informacin necesaria.
Fomentar a comprensin do presente descubrindo a importancia do

pasado, interpretando feitos, establecendo relacins e entendendo os
cambios.
Observar e estudiar diapositiva e aparatos cunha finalidade previamente
establecida, utilizando o seu conecemento das propiedades elementais
dalgns materiais, sustancias e obxectos.
CRITERIOS DE AVALIACIN DE COECEMENTO DO MEDIO
Identificar as repercusins sobre a sade de algns hbitos de

alimentacin, hixiene e descanso, e localizar os principais rganos
implicados na realizacin das funcins vitais do corpo humano.
Participar en actividades de grupo (familia e escola)respectando as
normas de funcionamento,realizando con responsabilidade as tarefas
encomendadas e asumindo os dereitos.
Para mellor conservacin do medio, identificar, comparar e clasifica-los
principais animais e plantas do seu contorno, aplicando o conecemento
que ten da sa morfoloxa, alimentacin, desprazamentos e
reproduccin.
Utiliza-lo seu conecemento dos elementos caractersticos (paisaxe,
actividades humanas, poboacin) das distintas rexins espanolas para
establecer semellanzas e diferencias entre elas e valora-la diversidade
e riqueza do conxunto do pais.
Obter informacin concreta e relevante sobre os feitos ou fenmenos
previamente delimitados a partir da consulta de documentos diversos
(imaxines, planos, mapas, textos descriptivos e tboas estatsticas
sinxelas).
Ordenar temporalmente algns feitos histricos relevantes, e outros
feitos referidos a evolucin da vivenda ,o traballo,o transporte e os
medios de comunicacin, utilizando para isto nocins bsicas de
sucesin, duracin e simultaneidade (antes de, despois de, mesmo
tempo que, mentres..).
Conecer dispositivos e aparatos elementais de uso corrente.
1.7.4 OBXECTIVOS XERAIS DE LINGUA EXTRANXEIRA
Producir fonemas e textos orais breves, valorando a comunicacin e

tendo unha actitude aberta s regras distintas s da lingua materna.
Ler comprensivamente textos curtos que tenan relacin cos seus
intereses e reconecendo as estructuras estudiadas.
Comprender e utilizar a expresin lingsticas por escrito habituais dos
falantes en lingua extranxeira relacionndoas co seu entorno social e
familiar.
Utilizar as experiencias da aprendizaxe para desenvolver outras
extratexias, de xeito que axuden nova lingua.
Reconecer as variacins da entoacin, ritmo das frases e dilogos en

narracins sinxelas.
Habituarse a utilizar recursos non lingsticos (xestos, posturas,
debuxos, etc... para facerse entender.
Valorar a importancia da comunicacin entre falantes de diversas
linguas e mostrar un interese polas caractersticas propias da realidade
cultural.
CRITERIOS DE AVALIACIN DE LINGUA EXTRANXEIRA DO 3 CICLO.
Reconecer e reproducir fonemas caractersticos da lingua estranxeira,

atomismo, ritmo e entoacin.
Participar en situacins simuladas que xa foron traballadas en clase,
utilizando con propiedade as formas de relacin social.
Sacar o sentido xeral dalgunhas informacins en textos sinxelos
referidos a cousas familiares.
Ler con axuda libros curtos, que tenan apoio visual redundante e logo
mostra-la comprensin alcanzada.
Redactar textos escritos comprensibles, breves e adaptados as
caractersticas da situacin e a intencin comunicativa.
Reconecer algns trazos socio-culturais caractersticos das
comunidades de falantes da lingua estranxeira que aparecen implcitas
nas estructuras traballadas na clase.
1.7.5 OBXECTIVOS XERAIS DA EDUCACIN FISICA NA PRIMARIA
Conecer e valorar o seu corpo e a actividade fsica empregando esta

para organizar o tempo libre e como medio de exploracin e goce das
sas posibilidades motrices en relacin cos demais e como recurso cara
o tempo libre.
Utilizaras sas capacidades fsicas bsicas e destrezas motirces e o seu
conecemento da estructura e funcionamento do corpo para a actividade
fsica e para adaptar o movemento as circunstancias e condicins de
cada situacin.
Resolver problemas que esixan o dominio de patrns motrices bsicos
adecundose os estmulos perceptivos e seleccionando os
movementos, previa valoracin das sas posibilidades.
Adoptar hbitos de: hixiene, alimentacin, de posturas e de exercicio
fsico que favorezan a sade.
Utilizar os recursos especificos do corpo e do movemento para
comunicar sensacins, estados de nimo e comprender mensaxes
sinxelos.
Regular e dosificar o seu esforzo chegando a un nivel de autoesixencia
dacordo cas sas posibilidades.
Canalizar a necesidade de actividade fsica participando en diversos
tipos de xogos aceptando as normas e evitando comportamentos
agresivos, actitudes de rivalidade e discriminacin por caractersticas

persoais, sexuais e sociais.
CRITERIOS DE AVALIACIN E. FSICA
ASPECTOS A TER EN CONTA NAS DECISINS DE AVALIACIN.
Actividades no ximnasio, no polideportivo, patio, nas sadas, aula ,etc..

Actividades propostas nos distintos espacios.
Situacions e momentos non programados que aparecen
espontaneamente.
Situacins significativas: competicins internas, externas (outros
colexios
A valoracin farase a partir dos datos obtidos cos que queremos avaliar.
As modificacins do axuste faranse sobre os elementos que
consideremos necesarios. A informacin utilizarase dacordo co
destinatario que a reciba: alumnos/as, familia, profesorado...
1.7.6 OBXECTIVOS XERAIS DE EDUCACIN ARTSTICA
finalizar o terceiro Ciclo de Educacin Primaria, pretndese que o alumnado

acade os seguintes obxectivos:
Obxectivo para a etapa
Comprender as posibilidades do son, da imaxe, do xesto e do movemento
como elementos de representacin, e utilizalos para expresar ideas,
sentimentos e vivencias de forma persoal e autnoma en situacins de
comunicacin e de xogo.
Obxectivos terceiro ciclo
Utilizar distintos instrumentos musicais comns para realizar

acompanamentos sinxelos de cancins e melodas.
Analizar imaxes en funcin dos sentimentos que transmiten: alegra,
tristeza, tranquilidade, irritacin, etc.
Interiorizar secuencias rtmicas sinxelas.
Expresar con xestos e movementos ideas e sentimentos.
Ter confianza nas propias realizacins artsticas e gozar co proceso
creativo.

Aplicar os seus coecementos artsticos observacin das caractersticas
mis significativas das situacins e dos obxectos da realidade coti, intentando
seleccionar aquelas que considere mis tiles e adecuadas para o
desenvolvemento das actividades artsticas e expresivas.
Obxectivos para o terceiro ciclo
Describir as calidades (tamano, forma, color, peso, textura, etc.) de

materiais e obxectos manipulables presentes no contorno, como
resultado dunha exploracin multisensorial e ldica.
Seleccionar aquelas caractersticas que se consideren mis tiles e
adecuadas para o desenvolvemento das actividades artsticas
expresivas.
Aplicar os conecementos sobre as caractersticas visuais, plsticas e de
relacin espacial de situacins e obxectos do contorno, para mellorar a
actividade expresiva e de comunicacin icnica.

Utilizar o coecemento dos elementos plsticos, musicais e dramticos bsicos
na anlise de producins artsticas e manifestacins culturais propias e alleas e
na elaboracin de producins propias, planificando os procesos de acordo cos
seus contidos e coas finalidades que se pretende conseguir.
Realizar composicins grficas cunha elaboracin que contriba a

mellorar a psicomotricidade fina.
Crear e representar a travs da materia.
Confeccionar instrumentos musicais sinxelos utilizando diversos
materiais do contorno.
Componer e interpretar unha cancin sinxela.
Crear e poner en escena un conto sinxelo.

Expresarse e comunicarse con mensaxes diversas, utilizando para isto os
cdigos e formas bsicas das distintas linguaxes artsticas, as como as sas
tcnicas especficas.

Planificar e desenvolver plasticamente unha obra grupal dunha situacin
vivida.
Poner msica a un conto inventado polo grupo de clase e escenificalo.
Interpretar mensaxes e ideas musicais dun modo esttico.
Escenificar a travs da mmica feitos ou situacins recentes.

Realizar, de forma cooperativa, producins artsticas que suponan a asuncin
de papeis diferenciados e complementarios na elaboracin dun produto final.

Realizar producins artsticas colectivas mis complexas que no ciclo
anterior cooperando na elaboracin dun nico produto final.
Valorar e respectar as contribucins dos demais na producin dunha
obra artstica comn.
Representar en grupo diferentes roles e situacins da vida coti e do
mundo da fantasa mediante o xogo colectivo, utilizando os recursos
expresivos do corpo.

Explorar materiais e instrumentos diversos (plsticos, musicais e dramticos)
para coecer as sas propiedades e posibilidades de utilizacin con fins
expresivos, comunicativos e ldicos.

Explorar e utilizar materiais plsticos diversos con precisin.
Conecer as propiedades dalgns materiais comns e as sas
posibilidades de utilizacin frecuente con fins comunicativos, ldicos e
creativos.
Iniciarse no manexo da frauta doce.
Acompanar unha meloda con diferentes instrumentos de percusin.

Utilizar a voz e o propio corpo como instrumentos de comunicacin e
representacin plstica, musical e dramtica, e contribur con isto ao equilibrio
afectivo e relacin cos outros.

Memorizar un repertorio de cancins e dramatizacins, adecuadas s
sas capacidades, que lle permita relacionarse cos demais.
Interpretar cancins e melodas ao unsono, prestando atencin ao
carcter, a expresin, a dicin e a dinmica.
Familiarizarse coa propia voz e o propio corpo como punto de partida da
consolidacin da autoimaxe, xermolo da autoestima persoal, e da imaxe
e estima dos demais.
Realizar plasticamente unha obra na que participen todos os integrantes
da clase.
Coecer os medios de comunicacin nos que operan a imaxe e o son e os

contextos nos que se desenvolven, sendo capaz de apreciar criticamente os
elementos de interese expresivo e esttico.

Reproducir algunhas das imaxes e sons dos diferentes medios de
comunicacin do contorno, apreciando as sas calidades e limitacins.
Clasificar as imaxes e sons do contorno, segundo sexan do seu agrado
ou desagrado, explicando a sa eleccin.
Desenvolver progresivamente a capacidade crtica respecto da
expresin e esttica dos medios de comunicacin que utilizan a imaxe e
o son.

Comprender e usar os elementos da notacin musical como medio de
representacin, expresin e coecemento de ideas musicais, tanto propias
coma alleas.

Progresar na aprendizaxe da lecto-escritura da linguaxe musical, con
grafa tanto convencional como non convencional.
Distinguir os instrumentos musicais por familias e utilizar algns deles
para realizar acompanamentos de cancins e melodas.
Interiorizar secuencias rtmicas cada vez mis complexas.
Apreciar o valor comunicador da linguaxe musical.

Potenciar a experimentacin, a libre expresin e a orixinalidade como medio
para conseguir o desenvolvemento das capacidades creativas e artsticas.
Expresarse libre e orixinalmente nas manifestacins artsticas creativas.

Ter confianza nas elaboracins artsticas propias, gozar coa sa realizacin e
apreciar a sa contribucin ao goce e ao benestar persoal.

Expresar libremente as ideas e os sentimentos a travs da elaboracin
de obras artsticas creativas.
Mostrar confianza nas propias capacidades creativas.

Coecer e respectar as principais manifestacins artsticas do contorno e da
sa comunidade, as como os elementos mis destacados do patrimonio
cultural, desenvolvendo criterios propios de avaliacin.
Obxectivos para o Terceiro Ciclo
Gozar das obras de arte que ofrece o contorno e a comunidade.

Conecer os elementos mis destacados do patrimonio cultural.
Conecer os costumes populares a travs das cancins e danzas
tradicionais.
Desenvolver a sensibilidade e o gusto por todo o belo e creativo.
CRITERIOS DE AVALIACIN
Xulgarase se o alumnado:
Utiliza a sa actividade grfica para representar en imaxes as sas

vivencias e experiencias persoais.
Representa imaxes da realidade coti e do contorno, seleccionando as
tcnicas mis apropiadas e os materiais adecuados.
Comuncase mediante signos e smbolos visuais pertencentes
linguaxe icnica.
Intervn e coopera en traballos de creacin artstica, bidimensional e
tridimensional, organizando e coidando o material utilizado.
Explora as calidades dos materiais (plsticos, metlicos, txtiles e de
refugallo) e as sas posibilidades expresivas.
Participa en diferentes formas de representacin da imaxe e intervn na
anlise formal que transmiten os medios de comunicacin.
Mostra interese pola calidade na execucin das sas creacins e goza
coa sa realizacin, explicando as sas intencins expresivas.
Conserva e respecta o medio ambiente e as formas artsticas do
contorno.
Mantn unha escoita atenta, activa e concentrada.
Expresa sensibilidade musical.
Sincroniza rtmico-motrizmente o corpo ao pulso, ao acento e a
diferentes compases e ritmos, temas, frases meldicas e formas
musicais, as como ao carcter destas.
Intgrase no grupo no canto colectivo e mostra disponibilidade,
cooperacin e percepcin crtica.
Segue e respecta as indicacins xestuais da persoa que asume a
direccin en actividades colectivas.
Reconece e valora o progreso experimentado nas destrezas rtmicomotrices a travs das actividades de expresin corporal, movemento
rtmico e danza.
Manifesta discriminacin auditiva no reconecemento e repeticin de

melodas e diferentes voces, falando ou cantando.
Discrimina temas e frases meldicas, as como a estrutura formal e a
significa instrumentalmente.
Realiza improvisacins espontneas e pequenas creacins propias.
Integra os conecementos, previamente adquiridos na linguaxe musical,
nas linguaxes de improvisacin.
Utiliza distintos aspectos expresivos da cancin (intensidade, tempo,
carcter, etctera) para comunicar sentimentos e sensacins.
Expresa mediante o corpo, os instrumentos ou graficamente aos
aspectos meldicos ou formais.
Describe con palabras os estados anmicos e emocionais
experimentados despois dunha actividade musical ou
dramtica.Acompana rtmica ou melodicamente, de forma individual ou
colectiva, sinxelas cancins e danzas.
Mostra destreza e coordinacin nos exercicios rtmico-instrumentais.
Manifesta destreza e interese na construcin de sinxelos instrumentos.
Manifesta destreza, esforzo individual e progreso na aprendizaxe dun
instrumento meldico.
Utiliza as posibilidades do xesto e movemento corporal para
comunicarse.
Realiza exercicios de lectura, escritura e ditados musicais.
Manexa con soltura as distancias sonoras.
Utiliza o metrnomo e o diapasn.
Conece e utiliza algunhas cancins e danzas tradicionais da zona para
acompanar aos seus xogos e momentos de ocio individuais e colectivos.
Manifesta curiosidade por conecer outras manifestacins musicais
populares de culturas distintas da propia.
Mostra naturalidade e espontaneidade na aprendizaxe dos diferentes
ritmos e danzas.
INTRODUCIN XERAL PROGRAMACIN DE RELIXIN E

MORAL CATLICA
NDICE
INTRODUCCIN XERAL PROGRAMACIN
EDUCACIN INFANTIL
EDUCACIN PRIMARIA: CURSOS LOMCE
EDUCACIN PRIMARIA. CURSOS LOE
ndice
1. Concrecin do Currculo da rea de Relixin Catlica:

1.1. Achegas da rea s Competencias Bsicas
1.2. rea de Relixin Catlica 3 anos
Obxectivos
Contidos
1. 3. rea de Relixin Catlica 4 anos
Obxectivos
Contidos
Obxectivos
Contidos
1.5. Ensinanzas transversais
2. Procedementos e instrumentos de avaliacin
3. Metodoloxa
4. Organizacin de espazos e tempo
5. Materiais e recursos didcticos
6. Atencin diversidade
7. Medidas para estimular o uso do TIC
8. Valoracin do axuste entre a Programacin Didctica e os resultados
1. Concrecin do Currculo da rea de Relixin Catlica

1.1. Achegas da rea s Competencias Bsicas
A accin educativa en Educacin Infantil vn determinada por unhas
finalidades educativas que prepararn os alumnos e alumnas para a
adquisicin das Competencias Bsicas na etapa de Educacin Primaria.
Competencia en comunicacin lingstica:

Comprender a informacin visual de escenas ilustradas sobre a vida de Xess
e dos cristins.
Comprender o contido dun relato bblico contado.
Expresar de forma clara e coherente feitos da vida de Xess e da vida dos
cristins.
Interpretar a mensaxe de Xess.
Achegarse linguaxe simblica relixiosa propia da sa idade.
Achegarse linguaxe litrxica.
Recitar e memorizar oracins e cancins de contido relixioso.
Relatar vivencias persoais.
Ter unha actitude favorable expresin das propias emocins.
Utilizar o dilogo para a resolucin de conflitos.
Competencia no coecemento e na interaccin co mundo fsico:

Adquirir hbitos para coidar o corpo.
Valorar positivamente as diferenzas na aparencia fsica das persoas.
Valorar, admirar e coidar a natureza como creacin de Deus.
Fomentar o coidado do medio natural.
Fomentar o uso responsable dos recursos naturais.
Situarse no tempo respecto dos das festivos.
Identificar elementos relixiosos do contorno inmediato.
Identificar manifestacins artsticas propias da Relixin Catlica.
Competencia social e cidad:

Aprender a mellorar as sas relacins.
Participar e colaborar na vida familiar con actitudes de servizo.
Aceptar as normas que rexen os xogos.

Participar na vida escolar.
Achegarse ao valor do perdn como expresin do amor de Deus.
Desenvolver valores de solidariedade e cooperacin.
Achegarse ao valor da misericordia, da xustiza e do servizo.
Competencia cultural e artstica:

Comprender e representar imaxes con distintos materiais plsticos.
Expresar ideas e sentimentos de forma creativa.
Utilizar o corpo como elemento expresivo na sa apertura transcendencia.
Utilizar os sentidos na observacin de obras de arte cristis.
Coecer e valorar algns exemplos da presenza do feito relixioso do seu
contorno na sa expresin artstica.
Interpretar cancins e representacins dramticas de contido relixioso.
Amosar interese por coecer tradicins relixiosas.
Apreciar o valor cultural da literatura a travs da escoita e da comprensin de
relatos bblicos.
Autonoma e iniciativa persoal:

Valorar o seu corpo e as sas posibilidades.
Iniciarse na formacin dunha personalidade baseada en valores evanxlicos.
Elixir de forma autnoma actitudes evanxlicas fronte s situacins
conflitivas.
Colaborar cos demais para a consecucin de obxectivos comns.
Competencia matemtica:
Situarse no tempo respecto dos das festivos e ao ciclo litrxico.
Utilizar cuantificadores temporais no referente vida dos cristins.
Tratamento da informacin e competencia dixital:

Amosar interese pola linguaxe audiovisual.
Buscar e utilizar informacin en distintos soportes.
Utilizar as tecnoloxas da informacin como transmisoras de coecemento.
Programacin Xeral Anual. Curso 2014/2015

CEIP SAN XON. Becerre (Lugo)
86
Competencia para aprender a aprender:

Utilizar a observacin.
Ilusionarse por ir descubrindo a mensaxe de Xess.
Asumir actitudes propias de cristins.

Obxectivos
Expresar sentimentos e emocins.
Desenvolver valores e actitudes de respecto e alegra.
Sentirse membro da familia.
Ser conscientes dos coidados que recibimos das persoas que nos queren.
Agradecer o coidado, a proteccin e a educacin que se recibe da familia.
Respectar e coidar os amigos e compaeiros de clase.
Respectar as persoas e os elementos do propio contorno, coidalos e
preocuparse deles.
Respectar os animais, coidalos e preocuparse deles.
Preparar unha festa de despedida.
Descubrir que Deus Pai Creador.
Coecer os relatos bblicos da Anunciacin a Mara e do nacemento de Xess.
Valorar que Xess acta como Bo Pastor.
Recoecer que Xess amigo de todos e nos quere.
Coecer o relato bblico da ltima Cea.
Recoecer a Virxe Mara na arte.
Lembrar momentos da vida de Mara.
Valorar e describir elementos relixiosos cristins: a Biblia.
Familiarizarse co smbolo cristin do pan.
Comparar a propia casa coa de Xess.
Descubrir a igrexa como lugar de xuntanza dos amigos de Xess.

87
Tal e como indica o currculo oficial: Os criterios na Educacin Infantil

pretenden ser para o mestre/a de Relixin algns indicadores na avaliacin
continua e observacin dos nenos para poder reconducir a sa propia
aprendizaxe. Coecer o neno e axudarlle no seu crecemento o criterio
esencial. Calquera avaliacin que se pretenda nesta etapa deber realizarse
globalmente coas mutuas observacins e informacins dos restantes mbitos
de experiencia.
Identificar algns referentes relixiosos do seu contorno: o Neno Xess, imaxes

da Virxe Mara.
Usar algunhas das palabras con sentido relixioso mis usuais no seu
vocabulario: Xess, Mara, Nadal, igrexa.
Amosar unha actitude de respecto cara a smbolos e edificios relixiosos, como
a cruz e a igrexa.
Recoecer cando obra de forma correcta na escola e na casa, e amosarse
contento.
Contidos
CONCEPTOS
O relato bblico da Creacin.
Deus Pai e coida dos seus fillos e fillas.
A Virxe Mara, a Nai de Xess.
Os principais personaxes relacionados co nacemento de Xess.
A manifestacin do amor cristin: repartir alegra e felicidade a quen nos
rodea.
As relacins cos demais.
Os membros da familia e as actividades diarias.
O relato bblico de Xess cos mestres da lei.
O relato bblico da ovella perdida.
Xess coida das persoas e preocpase por elas.
Os sentimentos de alegra e de unidade familiar nas celebracins.
O pan e o vio como smbolos que fan presente a Xess.
Xess a luz do mundo e todos podemos ser luz cando amamos e
compartimos.
Os bos amigos.
O relato bblico de Xess e os nenos.

88
As calidades das nais e das persoas que nos coidan.

A Virxe Mara na arte.
Mara na vida de Xess.
A igrexa como casa de Xess.
Os amigos de Xess xntanse na igrexa todos os domingos.
PROCEDEMENTOS
Colaboracin e respecto no coidado e usos da natureza.
Expresin de agradecemento familia.
Colaboracin e respecto no coidado dos animais.
Expresin de sentimentos polas vacacins e polo fin do curso.
VALORES
O comportamento na escola: escoitar os demais e coidar o material da clase.
Gratitude e admiracin pola Creacin.
Valoracin da sade como agasallo de Deus.
O perdn aos amigos motivo de alegra.
Todos podemos ser amigos de Xess.
Admiracin e respecto polos pais e por outras persoas que nos coidan.

Obxectivos
Aprender a amar os demais como Deus nos ama.
Respectar as diferenzas.
Comportarse como bos compaeiros.
Valorar a necesidade de coidar a Creacin.
Descubrir a variedade de paisaxes do mundo que Deus nos regalou.
Aprender a coidar a Creacin.
Diferenciar entre luz e escuridade.
Preparar a celebracin do Nadal.
Descubrir que actitudes nos achegan mensaxe do Nadal.
Descubrir formas de colaboracin familiar.
Amosar gratitude polo corpo que Deus nos regalou.

89
Valorar o coidado da familia.

Valorar a actitude de Xess de responder s nosas necesidades.
Recoecer a importancia de colaborar na aula.
Aprender a coidar das persoas do contorno.
Aprender a xogar en equipo.
Recoecer as festas familiares, cristis e populares.
Coecer que Xess morreu e resucitou por ns.
Descubrir o smbolo da cruz.
Valorar as calidades propias e as dos demais.
Recoecer as celebracins como momentos de xuntanza e de alegra.
Identificar a igrexa como lugar de celebracin.
Coecer como a familia nos axuda a medrar e a aprender a ser maiores.
Familiarizarse coa devocin Virxe Mara.
Coecer a alegra do perdn.
Aprender a pedir perdn e a perdoar aos demais, como ensina Xess.
Preparar a despedida do curso e o inicio das vacacins.
Tal como indica o currculo oficial: os criterios na Educacin Infantil pretenden
ser para o mestre/a de Relixin algns indicadores na avaliacin continua e
observacin dos nenos para poder reconducir a sa propia aprendizaxe.
Coecer o neno e axudarlle no seu crecemento o criterio esencial. Calquera
avaliacin que se pretenda nesta etapa deber realizarse globalmente coas
mutuas observacins e informacins dos restantes mbitos de experiencia.
Recoecer e identificar algns referentes relixiosos do seu contorno: a Biblia,
o beln, a cruz, imaxes de Mara, as igrexas.
vocabulario: Deus, Xess, Mara, Nadal, Pascua, igrexa.
Amosar unha actitude de respecto cara a smbolos e edificios relixiosos, como
a Biblia, a cruz, a igrexa e as imaxes de Mara.
Respectar as normas de convivencia e amosarse contento por saber
comportarse como un bo compaeiro ou compaeira.
Descubrir valores cristins que facilitan a convivencia, como o compartir, o
respecto e o perdn.

90
Contidos
CONCEPTOS
O comportamento cos amigos: o respecto.
O relato bblico de No.
A Creacin, obra e agasallo de Deus Pai aos seus fillos.
O relato bblico do nacemento de Xess.
A estrela de Beln, Xess Luz.
A celebracin do Nadal.
O relato bblico da multiplicacin dos pans e dos peixes.
O relato bblico do bo samaritano.
Os amigos de Xess.
A celebracin das festas.
O relato bblico da entrada de Xess en Xerusaln.
O Domingo de Ramos.
A auga como smbolo de nova vida e da resurreccin de Xess.
As celebracins, momentos de xuntanza e alegra.
O relato bblico do gran de mostaza.
A igrexa, lugar de xuntanza e celebracin dos amigos de Xess.
A beleza e a diversidade das igrexas.
Mara, Nai de Xess e Nai de todos.
As ofrendas Nai de Deus.
PROCEDEMENTOS
Discriminacin entre actitudes respectuosas coa Creacin e actitudes que a
prexudican.
Identificacin do smbolo da cruz.
Discriminacin dos sentimentos relacionados co perdn.
Xestos de perdn e reconciliacin.
Xestos de alegra e de tristeza.
VALORES
Valoracin das diferenzas entre os compaeiros como riqueza.
Respecto cara s normas de convivencia.

91
Actitudes propias da mensaxe do Nadal.

Valoracin do propio corpo e da familia.
Actitude de compartir con xenerosidade.
A colaboracin e o respecto na aula.
Mara ensina a dicir si a Deus.

Obxectivos
Valorar e respectar os compaeiros rexeitando actitudes de discriminacin.
Descubrir a importancia das relacins de amizade.
Desenvolver valores e actitudes evanxlicos.
Valorar a Creacin como obra de Deus.
Aprender a tomar decisins altrustas.
Identificar a Biblia.
Dar grazas a Deus pola obra creada.
Respectar e apreciar as celebracins tradicionais do Nadal.
Identificar a coroa de Advento como obxecto simblico.
Amosar interese por ter actitudes baseadas no amor.
Valorar e agradecer a Deus por darnos unha familia que nos coida.
Agradecer a Deus o propio crecemento.
Valorar e agradecer a Xess a sa capacidade de coidar das persoas.
Desenvolver a confianza na familia, a reconciliacin e o perdn.
Descubrir a oracin como dilogo con Deus.
Descubrir a Deus como Pai Bo.
Identificar manifestacins culturais da fe cristi.
Coecer o relato bblico: a ltima Cea e o lavatorio de ps.
Descubrir o valor cristin de coidar dos demais.
Valorar o domingo como da de festa para os amigos de Xess.
Coecer que os cristins forman a gran familia dos amigos de Xess.
Descubrir e valorar a misin da Igrexa.
Apreciar e agradecer as mostras de amor recibidas da persoa que nos coida e
nos quere.

92
Descubrir como Mara acompaa a Xess nos principais momentos da sa

vida.
Valorar e admirar a entrega e a valenta de todos os santos da Igrexa.
Valorar as manifestacins artsticas relixiosas.
Tal como indica o currculo oficial: os criterios na Educacin Infantil pretenden
ser para o mestre/a de Relixin algns indicadores na avaliacin continua e
observacin dos nenos para poder reconducir a sa propia aprendizaxe.
Coecer o neno e axudarlle no seu crecemento o criterio esencial. Calquera
avaliacin que se pretenda nesta etapa deber realizarse globalmente coas
mutuas observacins e informacins dos restantes mbitos de experiencia.
Recoecer e identificar algns referentes relixiosos do seu contorno: a Biblia,
a coroa de Advento, o beln, a cruz, imaxes de Mara, as igrexas, as procesins
de Semana Santa, o pan e o vio da Eucarista e as imaxes de santos.
vocabulario: Deus Pai, Creacin, Creador, Advento, Xess, Mara, Noiteboa,
beln, Nadal, Semana Santa, procesins, ltima Cea, resurreccin, Pascua,
igrexa, cristins, santos, oracin.
Amosar unha actitude de respecto cara a signos, smbolos e edificios
relixiosos, como a Biblia, a cruz, a igrexa, o pan e o vio da Eucarista, o altar, o
sagrario e as imaxes da igrexa.
Coecer que para o cristins Deus un Pai bo que ama a todos, que Xess
o seu Fillo que naceu en Beln e que Mara a sa nai.
Respectar as normas de convivencia e amosarse contento por esforzarse
para comportarse ben na clase e na casa.
Descubrir valores cristins que facilitan a convivencia, como a gratitude, a
atencin s necesidades dos demais, a xenerosidade, o respecto polas
diferenzas, o perdn e a reconciliacin.
Contidos
CONCEPTOS
O relato bblico da Creacin.
A colaboracin das persoas na obra creadora de Deus.
Festas e tradicins do Nadal: a Noiteboa e o beln.
O Advento: a preparacin do Nadal.
Relatos bblicos de Nadal.

93
A mensaxe do Nadal, presenza do amor de Deus.

Relato bblico sobre a infancia de Xess.
Relato bblico da curacin dun paraltico.
Os amigos de Xess falan con El.
O Noso pai.
Relato bblico do pai bo e o fillo estragador.
Manifestacins cristis propias de Semana Santa: as procesins.
Relatos bblicos sobre a ltima Cea, a morte e a resurreccin de Xess.
Simboloxa do gran que morre e d unha nova vida.
O domingo, o da de festa cristi.
Escenas da vida de Mara e Xess.
Mara como Nai dos cristins.
A oracin da Avemara.
Mostras de cario e amor.
Os santos como modelo de vida cristi.
San Martio de Porres.
Anlise de manifestacins artsticas relixiosas.
PROCEDEMENTOS
Expresin da gratitude.
Mostras de gratitude cara nai ou a persoa que nos coida e protexe.
Participacin alegre e responsable nas festas.
VALORES
O respecto, a valoracin e a aceptacin dos demais.
A resolucin de conflitos: pedir perdn.
Os valores evanxlicos: compartir.
Admiracin e coidado do libro sagrado da Biblia.
Coidado do corpo como regalo de Deus.
Actitude de axuda e colaboracin ante as necesidades dos demais.
Actitudes que achegan a Deus: o perdn.
Actitudes que causan alegra ou tristeza.
Respecto e aprecio polos cristins, amigos de Xess.

94
Respecto e admiracin polo labor que leva a cabo a Igrexa.
1.5. Ensinanzas transversais

Na materia de Relixin Catlica incorporronse para cada ensinanza
transversal os seguintes elementos educativos:
Educacin moral e cvica
O comportamento na escola: escoitar os demais e coidar o material de clase.
Expresin de agradecemento familia.
Todos podemos ser amigos de Xess.
Admiracin e respecto polos pais e por outras persoas que nos coidan.
O comportamento cos amigos: o respecto.
Respecto cara s normas de convivencia.
A colaboracin e o respecto na aula.
As festas e celebracins, momentos de xuntanza e alegra.
Expresin da gratitude.
Actitude de axuda e colaboracin ante as necesidades dos demais.
Respecto e aprecio polos cristins, amigos de Xess.
Respecto e admiracin polo labor que leva a cabo a Igrexa.
Participacin alegre e responsable na festa de fin de curso.
Educacin para a paz
A manifestacin do amor cristin: repartir alegra e felicidade a quen nos
rodea.
Perdoar os amigos motivo de alegra.
A resolucin de conflitos: pedir perdn.
Reflexin sobre os sentimentos relacionados co perdn.
Actitudes que achegan a Deus: o perdn.
Actitudes que causan alegra ou tristeza.
Educacin para a sade e a calidade de vida
Valoracin da sade como regalo de Deus.
Importancia dun contorno adecuado para medrar e facerse maior.
Coidado do corpo como regalo de Deus.
Educacin sexual
Expresin de sentimentos e emocins.

95
Mostras de cario e amor.

Recoecemento dos coidados que necesitan todos os nenos e nenas.
Educacin para a igualdade de oportunidades entre os sexos
Valoracin das diferenzas entre os compaeiros como riqueza.
O respecto, a valoracin e a aceptacin dos demais.
Gratitude cara nai ou a persoa que nos coida e protexe.
Educacin ambiental
Colaboracin e respecto no coidado e usos da natureza.
Colaboracin e respecto no coidado dos animais.
Discriminacin entre actitudes respectuosas coa Creacin e actitudes que a
prexudican.
A colaboracin das persoas na obra creadora de Deus.
Educacin do consumidor
Os valores evanxlicos: compartir.
Actitude de compartir con xenerosidade.
Educacin viaria
Coecemento e respecto polas normas viarias ao pasear pola ra, ir en coche
ou autobs.
Educacin para o lecer
Coecemento e respecto polas celebracins relixiosas.
Actitude de respecto e xenerosidade nas actividades de lecer.
2. Procedementos e instrumentos de avaliacin

En Educacin Infantil a avaliacin forma parte do proceso educativo, sendo
unha prctica habitual e permanente que permite obter datos relevantes para
a toma de decisins na mellora dos procesos de ensinanza e aprendizaxe,
tanto individuais como colectivos.
Ten como finalidade identificar as aprendizaxes adquiridas, as como
determinar o grao de consecucin dos obxectivos previstos e o ritmo e
caractersticas da evolucin de cada neno ou nena, tomando como referencia
os criterios de avaliacin da rea.
A avaliacin ser global, continua e formativa. O carcter global da avaliacin
permite coecer o desenvolvemento de todas as dimensins da personalidade
e valorar o conxunto de capacidades recollidas nos obxectivos xerais da etapa
e da rea. continua, ao considerarse un elemento inseparable do proceso
educativo. formativa, reguladora e orientadora do proceso educativo, ao

96
proporcionar unha informacin constante que permitir mellorar tanto os

procesos como os resultados da intervencin educativa.
A avaliacin na Educacin Infantil debe vincularse ao desenvolvemento do
proceso de ensinanza e aprendizaxe. Nesta etapa debe servir para detectar,
analizar e valorar os procesos de desenvolvemento dos alumnos as como as
sas aprendizaxes, sempre en funcin das caractersticas individuais de cada
un. A avaliacin permtenos axustar a prctica educativa s necesidades de
cada un dos alumnos/as.
Proponse realizar a avaliacin en tres momentos diferentes:
Avaliacin inicial: valoracin do grao de madureza e dos coecementos en
relacin rea de Relixin Catlica do neno ou da nena ao comezo de curso.
Avaliacin continua: permite recoller todos os avances e progresos dos
diferentes mbitos de experiencia.
Avaliacin final: informar os progresos alcanzados polo neno/a.
Os instrumentos para a observacin e a avaliacin que se ofrecen desde a
rea de Relixin Catlica son:
Avaliacin inicial:
Observacin e valoracin dalgns aspectos do desenvolvemento e dos

coecementos previos do neno ou da nena durante as primeiras sesins do
curso.
Avaliacin continua:
Pauta de observacin do proceso de aprendizaxe da contidos da rea por

parte de cada un dos alumnos e alumnas.
Avaliacin final:
Valoracin da adquisicin dos obxectivos curriculares coa axuda dos

traballos realizados e as observacins anotadas durante todo o curso.
3. Metodoloxa
A metodoloxa reflicte o conxunto de decisins que informan e definen a
prctica educativa. A elaboracin das propostas pedagxicas desta etapa
atender a diversidade dos nenos e nenas, teranse en conta os diferentes
ritmos de aprendizaxe, atenderase ao desenvolvemento da autonoma dos
nenos e nenas e fomentarase o traballo en equipo.
Principios metodolxicos
A prctica educativa en Educacin Infantil permite diferentes enfoques
metodolxicos, con todo conveniente considerar algunhas ideas
fundamentais que deben sustentar a accin didctica. Estes principios

97
ofrcense como referentes para orientar a prctica docente na Educacin

Infantil:
Enfoque globalizador. Este enfoque permite que os nenos e nenas

aborden as experiencias de aprendizaxe de forma global, poendo en xogo de
forma interrelacionada mecanismos afectivo, intelectuais e expresivos.
Aprendizaxe significativa. Aprender de forma significativa e con

sentido require establecer numerosas relacins entre o que xa se coece e o
que se debe aprender, e ten como consecuencia a integracin dos
coecementos, o que permitir aplicar o aprendido nunha situacin a outras
situacins e contextos.
Atencin diversidade. Atender diversidade supn recoecer que

cada neno ou nena unha persoa nica e irrepetible, coa sa propia historia,
afectos, motivacins, necesidades, intereses, estilo cognitivo etc. Polo que a
prctica educativa deber ser aberta, diversa e flexible para poder adaptarse
aos nenos e nenas respectando as diferenzas persoais.
O xogo. O xogo un dos principais recursos metodolxicos desta etapa.

A travs dos xogos (motores, de imitacin, de representacin, expresivos,
simblicos) nenas e nenos aproxmanse ao coecemento do medio que os
rodea, ao pensamento e s emocins propias e dos demais.
O papel activo do alumnado. A actividade infantil un requisito

indispensable para o desenvolvemento e a aprendizaxe. Os nenos e nenas
destas idades deben aprender facendo, nun proceso que require observacin,
manipulacin, experimentacin e reflexin.
O contexto. hora de planificar as prcticas educativas hai que ter en

conta que non todos os contextos presentan as mesmas caractersticas e
potencialidade educativa. Os elementos fsicos (materiais, espazo, tempo),
culturais (hbitos, normas, valores) e afectivo-sociais (relacins entre nenos,
familias, outros adultos) poden permitir ou inhibir o desenvolvemento das
capacidades dos nenos e nenas.
Os espazos. Todos os espazos da escola deben considerarse

potencialmente educativos en tanto que son escenarios de accin-interaccincomunicacin. A sa organizacin debe orientarse cara satisfaccin das
necesidades e atender os intereses das persoas que nel conviven: de
movemento, afecto, xogo, exploracin, comunicacin, relacin, descanso,
aprendizaxe compartida, comunicacin etc.
Os materiais. A seleccin de materiais diversos debe favorecer o

descubrimento, permitir a observacin, a simbolizacin e a representacin.
Poden considerarse materiais educativos aqueles elementos e obxectos de
calquera orde cos que os nenos e as nenas interactan e xeran aprendizaxes.
O tempo. O tempo debe ser entendido, nesta etapa, como instrumento

ou ferramenta til para a organizacin da vida escolar pero tamn como

98
elemento que contribe ao proceso de construcin persoal dos nenos e das

nenas. Debe organizarse de maneira flexible e natural para que sexa posible
non s a actividade senn tamn o contacto persoal, a participacin, a
reflexin e o debate.
Orientacins metodolxicas da rea de Relixin Catlica
Os materiais da rea de Relixin Catlica acompaan aos nenos e nenas no seu
proceso de desenvolvemento, consolidando e ampliando os logros alcanzados;
incianos nas distintas formas de comunicacin e expresin e no
recoecemento dun contorno social e natural; axdanlles a elaborar unha
imaxe positiva e equilibrada de si mesmos; e, a adquirir uns hbitos bsicos de
convivencia e de comportamento autnomo.
As propostas pedagxicas e actividades educativas respectan as caractersticas
propias do crecemento e a aprendizaxe dos nenos e nenas. .A nosa
metodoloxa vai orientada a que os nenos de tres a seis anos partan da sa
propia experiencia para achegarse ao feito relixioso e mensaxe cristi e
logren as integralos no seu universo persoal e expresalos creativamente.
Empregaremos para elo:
Fichas para o traballo dos distintos contidos e demais elementos da
programacin
Elementos audiovisuais: cortos de video, cancins
Xogos cooperativos
Elementos narrativos. Contos, biblia
Materiais para desenvolver actividades plsticas e visuais
Organizacin de espazos e tempo

Trtase de explicitar, como na proposta, en que espazos se van desenvolver as
aprendizaxes e o tempo aproximado para as sesins e a diversidade de
propostas establecidas.
Primeiro trimestre
UD. 1-3
Segundo trimestre
UD. 4-6
Terceiro trimestre
UD. 7-9
Espazos
Tempo aproximado: 5-6 sesins

por UD
Clase: Actividades, expresin

oral
Motivacin e activacin de
coecementos previos: 1 sesin.
Patio, aula de psicomotricidade ou Desenvolvemento dos contidos e

de plstica: xogos, danzas, traballos

99
manuais
actividades: 3-4 sesins.
Varios (casa, biblioteca): Buscar Actividades de dimensin

fotos, contos ou obxectos
espiritual: 1 sesin.
Os contidos, especialmente os conceptos, dividiranse de xeito equitativo e
proporcional, en funcin do tempo o longo das 9 U.D. do curso.
5. Materiais e recursos didcticos

Para contribur construcin de aprendizaxes significativas e relevantes
importante a seleccin e organizacin de recursos didcticos e materiais. Para
a creacin e desenvolvemento dos materiais de soporte da rea de Relixin
Catlica para as idades de tres a seis anos tivronse en conta estes criterios:
Deben apoiar a actividade infantil promovendo a investigacin, a

indagacin, a exploracin etc.
Deben ser polivalentes, permitindo realizar diferentes accins, usos e

experiencias.
Teen que ser variados e orientados ao desenvolvemento de todos os

mbitos: motor, sensorial, cognitivo, lingstico, afectivo, social e espiritual.
Para levar a cabo a accin educativa na aula, a rea de Relixin Catlica ofrece
os seguintes materiais para os tres cursos do 2. ciclo de Educacin Infantil:
Materiais para o alumno:
FICHAS, MURAIS, CADROS SINPTICOS, PEGATINAS,

CONTOS, BIBLIA, LMINAS, QUEBRACABEZAS,
MONECOS COROA DE ADVENTO, FIGURAS DE
NACEMENTO
6. Atencin diversidade
Toda intervencin educativa debe contemplar como principio a diversidade do
alumnado adaptando a prctica educativa s caractersticas persoais,
necesidades, intereses e estilo cognitivo dos nenos e nenas, dada a
importancia que nestas idades adquiren o ritmo e o proceso de maduracin.
Co obxectivo de responder as necesidades educativas de cada neno e nena e
consecucin, por parte de todos eles, dos obxectivos da etapa, sen que
supoan, en ningn caso, unha discriminacin que lles impida alcanzar estas
metas, necesario que os centros educativos adopten medidas de atencin
diversidade.

100
Desde a rea de Relixin Catlica como medida para atender diversidade

propense unhas actividades complementarias que estn desenvolvidas
no Libro Gua e permitenlles aos mestres e mestras atender a demanda
daqueles grupos de alumnos que necesiten mis estimulo e desexen levar a
cabo mis cantidade de actividades, diversificando desta maneira o tipo de
actividades marxe das fichas de traballo.
7. Medidas para estimular o uso das TIC

A linguaxe audiovisual e as tecnoloxas da informacin e a comunicacin estn
cada vez mis presentes na vida dos nenos e nenas de Educacin Infantil, por
iso, importante telas en conta como recurso na accin didctica. O seu uso e
aplicacin debe estar adaptado idade dos nenos, ademais de requirir dun
tratamento educativo que os inicie na comprensin das mensaxes audiovisuais.
Na aula de Educacin Infantil o uso das TIC na accin educativa favorece:
A estimulacin da creatividade.
A experimentacin e manipulacin.
O respecto do ritmo de aprendizaxe dos alumnos.
O traballo en grupo favorecendo a socializacin.
A curiosidade e esprito de investigacin.
As diferentes medidas para estimular o uso das tecnoloxas da informacin e

da comunicacin que propoemos son:
A familiarizacin co ordenador ou con outras mquinas, perifricos e

programas.
O coecemento das posibilidades de acceso, lectura, observacin da

informacin.
O uso de opcins sinxelas de programas de debuxo.
A formacin de criterio para elixir o programa ou ferramenta axeitados a

unha finalidade.
O uso das TIC para intercambiar informacin e interactuar con persoas ou

grupos.
O uso das TIC como ferramenta para a aprendizaxe de contidos

curriculares (arquivos audio-vdeo, xogos de asociacin)
A coleccin, clasificacin e ordenacin de informacin.
A valoracin das diferentes necesidades dos nenos.
A adecuacin dun espazo na aula ou no centro para as actividades que

requiran o uso das TIC.

101
A iniciacin no uso de instrumentos tecnolxicos como ordenador,

cmaro ou reprodutores de son e imxeO progresivo achegamento a
diferentes produccin auidovisuais desde una perspectiva crtica coa sa
esttica e co seu contido Valoracin do axuste entre a
Programacin Didctica e os resultados
Adecuacin programacin
didctica/docente
Resultados
Proposta de
mellora
Preparacin Coherencia
clase
programacin/clase
Distribucin temporal
adecuada
Adecuacin
desenvolvemento clasegrupo
Metodoloxa Centros de interese
adecuada
Tratamento globalizado
Motivacin
Avaliacin
Validez instrumentos
Informacin
Avaliacin continua
Informacin
Medidas de
atencin
diversidade

102
RELIXIN E MORAL CATLICA.

EDUCACIN PRIMARIA
CURSOS LOMCE
1, 3 E 5
Introducin
A formacin relixiosa e moral catlica conta cunha longa tradicin no
sistema educativo espaol e, respondendo a razns profundas da
institucin escolar e a dereitos humanos recoecidos pola
Constitucin espaola, est garantida polo Acordo subscrito entre o
Estado espaol e a Santa S sobre Ensino e Asuntos Culturais, asinado
o 3 de xaneiro de 1979, no cal establcense os principios que fan
posible as garantas constitucionais.
A Lei Orgnica de Mellora da Calidade da Educacin, confire ao ensino
das relixins o tratamento acadmico, en Educacin Primaria,
Secundaria e Bachillerato, que lles corresponde pola sa importancia
para o logro da educacin integral do alumno, conforme ao previsto
na Constitucin Espaola (art. 27.2 e 3) e nos acordos subscritos polo
Estado espaol.
A Disposicin Adicional Segunda responde ao dereito dos pais
formacin relixiosa e moral dos seus fillos, segundo as sas
conviccins, establecendo que a relixin catlica incluirase como rea
ou materia nos niveis educativos que corresponda, que ser de oferta
obligatoria para os centros e de carcter voluntario para os alumnos.
O currculo do ensino da relixin catlica constite unha sntese
bsica e global da mensaxe cristi, adecuada idade do alumno, s
esixencias epistemolgicas da materia, s expresins culturais da
contorna e s demandas didcticas do sistema educativo. Enmrcase
nun contexto histrico e social, incle parte do gran acervo cultural e
artstico que emana da fe catlica e doutras confesins, e posibilita a
anlise comparada dos contidos en dilogo coa cultura do noso
tempo.
A sntese da mensaxe cristi, que se presenta no currculo,
fundamenta e motiva os valores e actitudes bsicos e favorece os
hbitos de comportamento. Con todo, pretndese que o alumno
adquira as competencias adecuadas sa idade e no tempo de cada
etapa.
Non podera existir unha formacin integral e, xa que logo, unha
educacin de calidade, si non se desenvolvesen todas as capacidades
inherentes ao ser humano, entre as cales atpase constitutivamente a
capacidade transcendente. Esta capacidade bsica do individuo,
adquire o seu autntico cumprimento na procura do sentido ltimo da
vida.
Enraizada no mis profundo do ser, o alumno vai descubrndoa -tendo
en conta os niveis de aprendizaxe propios de cada idade- nos smbolos
e signos da sa contorna, no progreso e humanizacin do propio ser
humano, na linguaxe narrativo da Biblia, nos modelos cristins de
identificacin e, particularmente, na persoa de Jesucristo e a sa
presenza na comunidade cristi.

103
Contribucin do rea de relixin catlica ao desenvolvemento das

competencias bsicas
O ensino relixioso catlica como materia integrada no currculo do
alumno contribe tamn, de xeito importante, maiora das
competencias bsicas do currculo. Con todo, esta contribucin non
obsta para que a rea de relixin e moral catlica concrete e
especifique as sas propias competencias.
A relixin e moral catlica aporta competencia cultural e artstica,
unha valoracin crtica da cultura luz do evangelio, motivando ao
mesmo tempo o aprecio da propia cultura e estmaa adecuada doutras
tradicins culturais e relixiosas.
A cultura e a historia europea occidental, e a propia historia e cultura
espaola, non poden ser comprendidas e asumidas si prescndese do
feito relixioso presente sempre na historia cultural dos pobos.
Con relacin competencia social e cvica, o ensino relixioso catlica
aporta a fundamentacin e jerarquizacin dos valores e virtudes que
contriben a educar a dimensin moral e social da personalidade do
alumno, en orde a facer posible a maduracin na corresponsabilidad,
o exercicio da solidariedade, da liberdade, da xustiza e da caridade.
Todo iso, como expresin coherente do coecemento de Deus revelado
en Jesucristo.
Iso conlleva mellorar as relacins interpersonales baseadas en
principios e valores que emanan da persoa de Cristo e axuda, en
consecuencia, a afrontar as situacins de conflito mediante o dilogo,
o perdn e a misericordia, valores genuinamente cristins. No mis
profundo do ser cristin xorde o gran valor da fraternidad universal.
Por iso polo que as mnimas esixencias ticas de convivencia,
participacin, respecto diversidad sexan consecuencias da fe cristi.
O ensino relixioso catlica aporta elementos bsicos en canto ao logro
da competencia en comunicacin lingstica pois se serve da linguaxe
acadmica, das linguaxes que conforman a cultura que se transmite
no rea de relixin, as como das linguaxes do propio ensino relixioso.
O dilogo da fe coa cultura contribe competencia en comunicacin
lingstica, na medida en que esixe ejercitarse en escitaa da palabra
de Deus,
nos diversos modos de comunicacin que a accin de Deus sobre o
home utilizou. A sa revelacin rica en distintas linguaxes. As, a
linguaxe bblica e a sa riqueza de expresin e simboloxa, a linguaxe
doctrinal e a sa precisin conceptual, analtica e argumental, a
linguaxe litrgico e a sa proximidade linguaxe dos smbolos do
pobo cristin, a linguaxe, en fin, testimonial que fai posible a
transmisin vital do coecido.
A competencia para a autonoma e iniciativa persoal non poder
realizarse no alumno si non comeza xa a adiestrarse no coecemento
de si mesmo, no seu ser mis profundo, nas sas potencialidades, na
sa dignidade e no seu sentido. A formacin relixiosa catlica aporta a
devandita competencia unha cosmovisin que d sentido vida e, xa

104
que logo, ao sentido da cultura e da identidade mesma da persoa

humana. Unha cosmovisin que fai posible a formacin integral do
alumno fronte a visins parciais e determinantes da liberdade propia.
En sntese, o ensino relixioso catlica non se reduce a un ensino de
valores; dirxese persoa concreta nas sas races, nas sas
posibilidades humanas e, sobre todo, dirxese ao ser humano na sa
finalidade trascendente. Todo iso conlleva o
ofrecimiento do Evangelio de salvacin de Jesucristo, para que, unha
vez coecido, xurda a humanidade nova feita de homes novos
conforme ao designio de Deus.
O ensino relixioso contribe positivamente ao desenvolvemento da
competencia de aprender a aprender no estudo e reflexin da
Mensaxe cristi facilitando o impulso do traballo en equipo polo seu
intrnseco sentido comunitario, propoendo non s unha proposta
consensuada de valores e actitudes, senn un marco de referencia
aceptado voluntariamente segundo as sas conviccins, que ha de ser
crisol na procura da verdade e do ben.
As competencias especficas no rea de relixin e moral catlica
O ensino relixioso catlica se estrutura a partir de catro dimensins
que fundamentan as competencias especficas do ensino relixioso
catlica: A dimensin cultural e histrica, a dimensin humanizadora,
a dimensin tico-moral e a dimensin epistemolgica. Estas
dimensins aportan, sa vez, elementos con referencia s
competencias bsicas, xa analizadas, e orientan e clarifican as
competencias e capacidades especficas do rea de relixin catlica.
A dimensin cultural e histrica est presente no ensino relixioso,
dado que o patrimonio cultural, histrico e antropolgico-axiolgico
que gran parte das sociedades reciben do pasado est vertebrado por
contidos relixiosos. Neste sentido, a Relixin catlica deu os seus
froitos na arte, nos sistemas de significacin moral, na creacin
popular e na accin social.
O alumno non s vai coecer, senn que poder comprender e asumir
os valores que conlleva o coecemento do feito relixioso na sa
expresin artstica, cultural e esttica, teolxica e vivencial.
A dimensin tico-moral explicita as esixencias morais que conlleva a
mensaxe cristi. Na relixin catlica ofrcese un determinado xeito de
ver a vida, en cuxa base atopar un concepto de home, un ncleo
referencial de ideas e crenzas, e a proposta dunha escala de
principios e valores. O ensino relixioso catlica expn, fundamenta e
jerarquiza os valores e virtudes capaces de educar a dimensin moral
e social da personalidade do alumno, en orde a facer posible a
maduracin na responsabilidade, o exercicio da solidariedade e da
caridade. Todo iso fundamentado na Palabra e nos feitos de Jesucristo.
Con iso estamos fundamentando un dos valores bsicos, a sa
dignidade como ser humano, como fillo de Deus. O sistema educativo
non pode ter como obxectivo reproducir sen mis o modelo de
sociedade existente. Haber de dispoer aos seus alumnos para que
poidan abordar crticamente esa sociedade e intervir nela para
cambiala ou modificala.
Para iso, a dimensin humanizadora faculta ao alumno para dar

105
resposta s sas interrogantes mis radicais, facendo sa vez

posible a formacin de homes e mulleres conscientes, crticos, libres e
creadores.
O alumno necesita, xa nestas idades, especialmente motivaciones
para amar, para construr a personalidade mis humana, para
ilusionarse en proxectos de vida altrusta e desinteresada. O
testemuo de homes e mulleres santos en toda a historia constite un
referente continuo para a autoasimilacin dos valores mis
genuinamente cristins.
importante no proceso da formacin integral a orientacin cara a un
significado ltimo e total da existencia humana facilitan o
desenvolvemento da sa identidade persoal, finalidade fundamental
do quefacer escolar.
A dimensin epistemolgica presntase no mbito escolar, na sa
estrutura disciplinar, co carcter cientfico co que se abordan as
ciencias da relixin e a teoloxa. Os seus contidos son saberes cunha
fundamentacin e unha metodoloxa cientfica propia, implantados
con rigor e tradicin na nosa contorna cultural. O seu estatuto
epistemolgico orixinal entra no mbito educativo en confrontacin e
dilogo con aqueles outros tipos de saberes e racionalidad que operan
na escola.
A sntese teolxica unha dimensin bsica e, sa vez, o obxectivo
xeral que ir desenvolvndose e aplicndose en cada unha das etapas
e cursos con referencia a cada un dos ncleos temticos que
conforman a sntese teolxica: O fenmeno relixioso, a cultura e a
historia da relixin, a Biblia, Divos Pai, Jesucristo, O Esprito Santo, a
Igrexa, os sacramentos, a liturgia, a vida cristi, a moral e os valores,
a Virxe Mara, a escatologa.
A partir destas dimensins concretamos e desenvolvemos as
competencias especficas da materia de relixin e moral catlica, a
competencia cultural e histrica, a competencia humanizadora, a
competencia tico-moral e a competencia epistemolgica e a
competencia de sentido trascendente, contribundo, sa vez, s
competencias bsicas comns a todas as materias do currculo dos
alumnos.
Conforme s competencias establecidas no citado Acordo
internacional e recoecidas na Disposicin Adicional Segunda da Lei
Orgnica de Mellora da Calidade da Educacin, corresponde
Conferencia Episcopal Espaola fixar o currculo do rea de Relixin e
Moral Catlica.
Obxectivos
1. Coecer, apreciar e respectar o patrimonio cultural-relixioso como
expresin da fe catlica.
(Competencia cultural e histrica, Competencia para
a comunicacin lingista)
2. Comprender e valorar o sentido sagrado, festivo, cultural e
celebrativo das festas e os seus ritos especialmente na liturgia da
Igrexa.
(Competencia cultural e histrica, Competencia para
a comunicacin lingista)

106
3. Coecer e manexar a Biblia recoecendo a sa estrutura de forma

bsica. Identificar o sentido dalgns textos bsicos como Palabra de
Deus.
(Competencia cultural e histrica, Competencia para a comunicacin
lingista, aprender a aprender)
4. Comprender a relacin intrnseca entre os valores bsicos do ser
humano e a accin creadora de Deus Pai.
(Competencia humanizadora, Competencia social e cvica, aprender a
aprender)
5. Valorar a novidade do amor de Deus que nos salva do pecado e da
morte, polo seu Fillo Jesucristo, apreciando a accin salvfica da
Igrexa, Corpo de Cristo.
(Competencia sobre o sentido trascendente, Competencia
humanizadora)
6. Identificar o significado dalgns textos bsicos da mensaxe cristi,
que faciliten a comprensin da accin do Esprito Santo na Igrexa e no
mundo.
(Competencia lingstica, humanizadora, aprender a aprender)
7. Descubrir en Jesucristo camio, verdade e vida o fundamento para
un estilo de vida cristin.
(Competencia humanizadora, social e cvica, Competencia de sentido
trascendente)
8. Identificar a Igrexa nas sas manifestacins, recoecer a presenza
de Deus e a sa graza nos sacramentos, e o servizo eclesial prestado
polos apstolos e os seus sucesores.
(Competencia social e cvica, sentido e transcendencia, humanizadora)
9. Recoecer os valores cristins xa presentes nas figuras bblicas
mis destacadas da historia da Salvacin.
(Competencia tico-social, humanizadora)
10. Valorar a relacin entre a fe e o comportamento cristin,
coecendo as races e o sentido da accin e do compromiso cristin.
(Competencia humanizadora, tico-social, sentido trascendente)
11. . Descubrir a relacin entre o destino eterno do home e a
realidade temporal na que est vivindo, apreciando a vitoria de Cristo
sobre a morte.
(Sentido trascendente, aprender a aprender)
12. Descubrir e apreciar a sntese dos elementos bsicos da fe cristi
presentes no Credo da Igrexa.
(Competencia epistemolgica, sentido trascendente, aprender a
aprender)
Os contidos sern distribuidos temporalizados xe xeito equitativo, e
da lista xeral por cursos, en funcin da marcha e desenvolvemento da
programacin. En principio,e se non hai mair vriacin ou inconeniente,
sern tratados por tercios. Un tercio do total en cada trimestre.

107
PRIMEIRO CURSO
1. Contidos
1.A creacin como obra admirable de Deus para o ser humano.
2. A Palabra de Deus e a comunicacin de Deus co home.
3. Deus manifstase como Divos Pai, creador e misericordioso.
4. O amor de Deus que nos fai fillos seus.
5. Os fillos de Deus podemos falar con El.
6. Jesucristo ensnanos
7. Divos manifesta o seu amor dando a vida por ns
8. Jesucristo resucitou, acompanos e qudase connosco.
9. A gran familia dos fillos de Deus, a Igrexa cre, reza e renese para
celebrar o amor de Deus.
10. As festas e celebracins do ano litrgico. O sentido da festa
cristi: Dios connosco.
11. Significado das festas marianas mis importantes.
12. Significado e sentido dalgns smbolos relixiosos nas celebracins:
a auga, o lume, a luz, o aceite, os xestos, a msica.
13. A gran festa do ceo como agasallo de Jess para os seus amigos
2.Criterios de avaliacin
1. Valorar a creacin, a bondade e a paternidad de Deus.
2. Descubrir que Deus Pai e cidanos
3. Apreciar o amor de Deus ao home e sa creacin.
4. Comprender que Divos Pai enviou ao seu Fillo Jess para que nos
mostre o camio para chegar a El.
5. Recoecer a mensaxe e o ensino dalgunhas parbolas de Jess.
6. Saber aplicar propia vida os valores e virtudes que xorden dos
ensinos de Jesucristo.
7. Comprender que Cristo mstranos o seu amor ensinando o camio
para chegar a Deus, morrendo por ns, perdondonos e envindonos
o seu Esprito.
8. Recoecer que a Igrexa a familia dos fillos de Deus.
9. Comprender e respecta o domingo, Da do Seor.
10. Saber e valorar a Virxe Mara, Nai de Deus e Nai nosa.
11. Valorar a Vida Eterna como un agasallo de Deus
3.Estndares de aprendizaxe
1. Relata coas sas palabras o amor do Pai Divos por todos ns.
2. Describe a natureza como a festa da creacin de Deus.
3. Manifesta agradecimiento a Deus Pai pola natureza a travs
de debuxos, oracins, xestos en clase?
4. Indica algns textos bblicos que sinalan que Divos Pai non
nos deixa sos.
5. Memoriza a oracin do Padrenuestro

108
6. Repite oracins sinxelas para expresar amor a Deus Pai.

7. Enumera accins que o Seor realiza para ser mellores fillos
de Deus.
8. Sabe que Jess resucito e est sempre connosco.
9. Conta aos demais compaeiros o que fan na sa familia, na
sa contorna prxima, como Jess ensnanos.
10. Coece pasajes do Novo Testamento en que se manifesta a fe
en Jess Resucitado.
11. Describe con algns trazos que unha familia e que unha
comunidade cristi.
12. Sabe que a Virxe Mara Nai de Deus e Nai nosa.
13. Recoece na Igrexa diversas manifestacins que expresan a
alabanza a Deus Pai.
14. Valora e sabe que o ceo a casa de Deus onde nos
atoparemos con Jess.
4. Minimos exisibles
Expresar oral, escrita e grficamente algunha caracterstica de Deus,
Xess, Mara e a Igrexa
TERCEIRO CURSO
1.Contidos
1. A accin de Deus creador do home e a muller, superiores a todo o
creado. Valores que xorden da creacin, a fraternidad.
2. O ser humano necesita a axuda de Deus. Jess puxo a sa confianza
no seu Pai Deus.
3. A ruptura do home con Deus polo pecado.
4. A resposta de Deus separacin do home mostrando o seu
misericordia.
5. A celebracin da vinda de Jess en Nadal. O seu amor e a sa
salvacin.
6. A salvacin de Deus chganos coa morte e resurreccin de
Jesucristo, Salvador, vencedor do pecado e da morte, vive para
sempre.
7. A accin do E.S. est sempre presente na Igrexa.
8. Os sacramentos da Igrexa. Penitencia.
9. A fe e o seguimiento dos apstolos a sa resposta ao amor que
Jesucristo mstralles.
10. O mandamiento do amor a Deus e ao prjimo e os mandamientos,
expresin da lei natural e do amor de Deus. Regra de conduta humana
e cristi.
11. O valor das festas no novo pobo de Deus. A accin de grazas a
Deus nas festas relixiosas.
12. O cristin realiza un camio que culmina na vida eterna

109
1. Saber en que consiste a accin creadora de Deus hoxe e como
contina creando e invita ao home a colaborar con El. Todos podemos
e debemos colaborar con Deus.
2. Tomar conciencia de que Divos axuda ao home sen quitarlle a sa
liberdade, dndolle forza para vencer o mal. Confiamos en Jess como
El confiou no seu Pai Divos.
3. Reflexionar ante a realidade de que as nosas accins poden ser
boas ou malas. s veces temos fallos, deficiencias, ofensas: pecamos.
4. Descubrir como Jess ensnanos que Deus Pai misericordioso que
sempre perdoa ao que se arrepinte.
5. Coecer que o home non como lle gustara ser. O home necesita
que se lle perdoen os seus fallos, as sas malas accins, os seus
pecados. Necesita sobre todo a salvacin de Deus. Deus ofrece a
salvacin aos homes anda que lle ofenderon. Jess veu para salvar ao
home do pecado.
6. Valorar que en Nadal Jess vn para salvarnos, mstranos o
camio, a verdade e a vida. Mstranos o seu amor.
7. Comprender o amor de Jess. A Jess seguronlle moitos, os que
viran nel o amor e a bondade de Deus. Outros buscaban como matarlle
pois o amor e a bondade de Jess denunciballes a sa egosmo e a
sa mentira. Jess pola sa morte na cruz quixo darnos a maior proba
do amor de Deus, amando ata o lmite, ata a morte. Cristo morreu na
cruz para cumprir a vontade do Pai que era salvarnos a todos. Ao
terceiro da resucitou.
8. Coecer que todo canto fixo Jess por ns porque nos ama mis
que ningun e por iso quere que lle sigamos e fagamos o que El fai.
Tomar conciencia de que Jess invtanos a seguirlle e a ser a sa
discpulo. Seguir a Jess imitarlle en todo o que el fixo, anunciar o
seu Evangelio, vivir todos como irmns amndonos e celebrar a
Eucarista dndolle grazas e ofrecndolle o que facemos.
9. Valorar que na comunidade dos discpulos de Jess, a Igrexa, vvese
como irmns. Saber que o Esprito Santo produce nos cristins os
froitos do amor, a alegra, a paz, a bondade e a fidelidade e a unidade.
10. Saber que a Igrexa perdoa os pecados no nome de Deus.
Comprender que igual que somos perdoados tamn ns debemos
perdoar e ser misericordiosos. Polo sacramento da Penitencia a Igrexa
perdanos no nome de Deus.
11. Coecer e valorar o mandamiento de amar a Deus e ao prjimo. O
prjimo calquera persoa que se achega a aquel que necesita axuda,
o prjimo calquera persoa necesitada. Jess aclranolo coa parbola
do Samaritano. O amor de Jess non excle nin sequera os inimigos. A
caridade e o amor o mis excelente dos dons de Deus. Polo amor
coecerase aos discpulos de Jess.
12. Orientar o sentido ltimo da vida como plenitude do encontro con
Deus. Porque a morte non o final de todo. Para o cristin a morte

110
significa o encontro definitivo con Jesucristo resucitado e vivo para

sempre.
1. Recoece o amor de Deus connosco ao crearnos sa imaxe.
2. Enumera aspectos valiosos das persoas (servizo, altruismo,
capacidade de inventiva)
3. Sabe que necesita confiar no Seor para vencer o mal.
4. Identifica algns feitos e palabras de Jess que mostran o amor de
Deus ao home.
5. Comprende e valora accins salvficas de Jess nas referencias
bblicas sobre os seus milagres, a sa morte e resurreccin.
6. Comprende e capaz de explicar que quen une aos membros da
Igrexa o Esprito Santo.
7. Identifica en relatos vocacionales (Mara, Zaqueo, Pedro, Pablo) o
cambio que lles produciu atoparse con Jess.
8. Recoece que a Igrexa a familia dos fillos de Deus.
9. Coece e relaciona os sacramentos da Reconciliacin.
10. Sabe que o Esprito Santo axdanos a coecer a Jess e dnos
forzas para seguirlle e ser testemuas sas
11. Sabe razoar que a fe e as obras son respostas ao amor de Deus,
manifestado en Jesucristo.
12. Fundamenta o sentido do mandamiento do amor como ensina
Jess.
13. Sabe aplicar na relacin cos amigos e a familia algns valores
xerados na persoa de Jesucristo, a humildad, o servizo, o amor.
14. Recoece o sentido relixioso nalgunhas obras artsticas e xestos
litrgicos.
15. Sabe explicar o significado dalgns textos evanglicos que fagan
referencia vida eterna.
4.Minimos exisibles
Expresar de xeito oral, escrita e grficamente os feitos principais da
vida de Xess e do significado de Deus trino as como o significado e
a misin da Igrexa.
QUINTO CURSO
1.Contidos
1. Estrutura do fenmeno relixioso.
2. As respostas s preguntas sobre o mal, a dor e a morte.
3. A Biblia como fonte de valores para o mundo actual. A
solidariedade, o compromiso cos pobres e o respecto s conviccins
relixiosas.
4. O gran misterio da salvacin e redencin de Jesucristo, Salvador e
Redentor do pecado e da morte. O cordeiro de Deus que quita o
pecado do mundo.

111
5. A presenza da Virxe Mara no Evangelio. Mara signo de fe e de

esperanza.
6. Jess chama e enva s sas discpulos por todo o mundo para
continuar a sa obra de salvacin. A expansin da Igrexa.
7. Os sacramentos para o crecemento e propagacin do Pobo de Deus:
Confirmacin, Orde sacerdotal.
8. A Igrexa, novo Pobo de Deus. A estrutura e composicin da Igrexa
un signo visible do amor do Pai. O Papa, os Bispos, os Sacerdotes, a
Igrexa Universal e a Igrexa diocesana.
9. A Biblia e a promesa do Seor que ha de vir con gloria a xulgar a
vivos e mortos. A Uncin dos enfermos.
1. Valora algns signos e smbolos representativos do fenmeno
relixioso na antigidade.
2. Sabe que Deus creador e faio por amor.
3. Comprende as principais respostas s preguntas sobre o mal, a dor
e a morte, fundamentadas na accin Salvadora de Jesucristo.
4. Sabe valorar as achegas no ser humano o feito de ser creado e
amado por Deus como fillo.
5. Sabe sintetizar os puntos esenciais sobre a salvacin do home
realizada por Jesucristo.
6. Razoa como Divos dllenos a travs dos sacramentos.
7. Sabe situar en textos evanglicos a orixe da Igrexa e a sa
finalidade de salvacin.
8. Valora a misin dos membros da Igrexa, a sa fe e a sa entrega
como continuidade da misin de Jesucristo.
9. Comprende o servizo eclesial que os apstolos e os seus sucesores
prestan ao pobo de Deus.
10. Sita e valora a presenza da Virxe Mara nos momentos
culminantes da vida de Cristo, recoecendo que ocupa un lugar
especial na salvacin.
11. Identifica e valora algunhas institucins da Igrexa dedicadas
axuda aos demais.
12. Sabe que a Igrexa srvenos no camiar cara ao ceo.
1. Recoecer que o desexo de Deus est inscrito no corazn do home,
porque o home foi creado por Deus e para Deus. De mltiples xeitos,
na sa historia, e ata o da de hoxe os homes expresaron a sa
procura de Deus por medio das sas crenzas e os seus
comportamentos relixiosos (oracins sacrificios, cultos). A unin
ntima e vital con Deus pode ser esquecede e ata rexeitada, pero
Divos non cesa de chamar a todo home.
2. Tomar conciencia de que o home interrogouse sempre ante as
marabillas do universo e a existencia humana. Comprender a creacin

112
como obra de Deus. Toda a creacin boa porque Deus fxoa. O relato
bblico proclama a creacin do universo enteiro por Deus, ?o ceo e a
terra?.
3. Saber responder a algns s preguntas sobre o home e a evolucin
da natureza. Saber que no ntimo do home vemos que se diferencia da
natureza: o home ten esprito, intelixencia vontade libre, conciencia;
por iso asemllase mis a Deus que ao mundo creado.
4. Recoecer que o Deus que se manifesta na Escritura un Deus
Creador. Chamando s cousas existencia fai triunfar o amor. Coloca o
amor na orixe mesmo do ser. Creando o mundo pola sa Palabra
triunfou sobre os poderes do caos (Gn. 1,2). O home pose unha
dignidade e responsabilidade para colaborar con Deus no coidado do
mundo. O amor si creador non un vago sentimento.
5. Recoecer e valorar a novidade que supn a forma de comunicacin
divina e a gratuidad da sa linguaxe baseada no amor que se expresa
na persoa de Cristo na Biblia.
6. Valorar o amor de Deus que se manifesta en aceptar o risco de
crear seres que lle esquezan e nguenlle; vencer o mal a forza do ben;
seguir creando e recreando; asumir no seu propio Fillo o sufrimento.
7. Apreciar a accin salvadora de Jesucristo. foi o que en verdade
cambiou o rumbo da escravitude do mal e do pecado. El o Salvador.
Toda a historia da salvacin, dirixida por Deus en favor dos homes,
prepara o camio para a sa vinda. El o Cordeiro de Deus que quita
o pecado do mundo.
8. Descubrir en Jesucristo Salvador un modelo radicalmente novo de
vida que conlleva unha conversin persoal.
9. Valorar a fe, o amor e a esperanza da Virxe Mara. Ela Nai de Deus
porque dela naceu Jesucristo, que verdadeiro Deus, nado do Pai
antes de todos os sculos e verdadeiro home nado de Mara,
traballou coas sas mans de home, intelixencia e corazn tamn de
home. Verdadeiro Deus e verdadeiro Home. A promesa de Deus de
enviar un salvador cmprese co nacemento de Jess en Beln.
10. Comprender as condicins bsicas para seguir a Jess:
responder sa chamada, fiarse da sa Palabra, camiar como El
camiou para poder recibir o Reino de Deus que nos trae. Jess di aos
que queren seguirlle: non sodes
vs os que me elixistes, son eu quen vos elixn e destineivos para que
vaiades e deades froito.
11. Coecer o contido dos sacramentos profundando neles como
celebracins festivas e comunitarias da comunidade cristi. Cristo
acta especialmente e perpeta na Igrexa os seus actos salvadores.
Na Confirmacin dllenos o Esprito de Jess para que sexamos as
sas testemuas. Coa Orde Sacerdotal consgranse novos sacerdotes
para o servizo da Igrexa.
12. Coecer o sentido que Cristo d autoridade da Igrexa, que se
exerce como servizo. Para implantar o seu reino Cristo enva aos seus
Apstolos e aos seus sucesores. Del reciben o poder de obrar no seu
nome. O Seor fixo a Pedro fundamento visible da sa Igrexa. O Papa
goza dunha potestade suprema, plena e universal para coidar as
almas. Os bispos, instituidos polo Esprito Santo suceden aos
Apstolos. Cada un dos bispos o principio e fundamento visible de

113
unidade nas sas Igrexas particulares. Os bispos, axudados polos

presbteros, os seus colaboradores, e os diconos, teen a misin de
ensinar a fe, celebrar o culto e dirixir a sa Igrexa.
13. Orientar o sentido ltimo da vida como plenitude do encontro con
Deus. O cristin espera a segunda Vinda de Jess, ao fin dos tempos
como Xuz e Seor de todos os homes.
4.Mnimos exisibles
Expresar de forma oral, escrita e grfica as nocins bsicas sobre Deus Pai, Fillo
e Espritu, a Igrexa e a sua organizacin e a vida eterna.
METODOLOXA DIDCTICA
No que se refire Educacin Primaria -etapa na que o neno comeza a
ter conciencia reflexa das sas propias accins percibndose cada vez
mis como individuo-, o alumno enfrntase por primeira vez urxente
necesidade de realizar o descubrimento da sa propia identidade.
Este proceso est moi condicionado polos modelos culturais que os
adultos encarnan, modelos que inflen na vida coti dos nenos, nos
seus xogos e nas sas accins creativas.
Precisamente unha das funcins do ensino escolar catlica nesta
etapa a presentacin dos modelos cristins de identificacin. Estes
atpanse nas figuras bblicas mis destacadas da historia da
salvacin, nas accins e vivencias da comunidade cristi e sobre todo
na persoa, vida e palabra de Jesucristo.
A sa inseguridade, propia dunha idade temprana, est demandando
modelos de vida autnticos no proceso de maduracin da sa
personalidade. O ensino relixioso catlica vai insistir na proposta
explcita da persoa de Jesucristo, os principios que del dimanan, os
valores que xera e as actitudes que brotan a fin de que os alumnos
reflexionen seriamente achega da conduta persoal e social.
Como en todas as reas e asignaturas, o currculo da relixin e moral
catlica o instrumento bsico e imprescindible para o
desenvolvemento da propia materia. Non un catlogo de enunciados
sobre o temario da asignatura, pois nel vertronse finalidades,
dimensins, competencias, obxectivos, contidos conceptuais,
procedementos, criterios de avaliacin e indicadores dunha primeira
metodoloxa no proceso de ensino-aprendizaxe.
importante que os profesores coezan, comprendan e valoren o
currculo da sa propia materia e as sas posibilidades de utilizacin
hora de elaborar os proxectos curriculares de etapa, as
programaciones anuais e no traballo de adecuacin das mesmas
unidades didcticas s peculiaridades dos seus alumnos,
independientemente dos libros de texto que utilicen.
O docente unha das partes responsables do acto didctico. A el
corresponde organizar a didctica, estimular a comunicacin, o
dilogo, valorar o proceso, motivar O profesor un educador. A sa
capacidade de planificar o proceso de ensino fundamental para que

114
devandito proceso sexa eficaz.

O gran reto do profesor seleccionar aquelas actividades e recursos
que fagan posible unha metodoloxa adecuada, para coecer,
comprender e aplicar o aspecto concreto do contido que facilite ao
alumno a adquisicin das competencias presentes no currculo.
Os medios demandan determinadas actividades. Non se poden aplicar
actividades indiscriminadamente; a pregunta para seleccionar as mis
adecuadas : que pretendemos con esta actividade que aporta
adquisicin da competencia correspondente que obxectivo queremos
lograr que coecemento procrase que adquira o alumno As
actividades que se propoan sen referencias nin encaixe cos
elementos do currculo desvan a orientacin e o sentido da formacin
relixiosa catlica.
A PEDAGOGA DE DEUS
A expresin pedagoga de Deus refrese de xeito especfico forma de
proceder de Deus para coas criaturas, o seu estilo educativo. Ten
unhas caractersticas propias e irrenunciables, que permanecen ao
longo da historia; non un mtodo, ou un conxunto de normas e
actividades, senn unha forma de relacin co home, de educacin no
sentido etimolgico do trmino, que acompaa ao ser humano no seu
proceso de crecemento persoal (educar) axudndolle a extraer o
mellor de si (ex-ducere).
No seu actuar, Deus toma a iniciativa, despois de que sempre se
achega como unha oferta de amor para o home. As nolo mostra
Jesucristo cando se dirixe s persoas elixindo aquelas imaxes e
parbolas que pode comprender o labrador, o pescador, o centurin
Non quere ensinar a cultura da contorna, senn que se serve dela
para presentarse a si mesmo e transmitir a sa mensaxe.
Afirmar que a forma de actuar de Deus coas sas criaturas
referencia, modelo e fonte significa que a pedagoga de Deus vai
iluminar todo o currculo hora de actuar no aula, o que ha de
reflectirse nos obxectivos, contidos e criterios de avaliacin, as como
nos mtodos e actividades que utilicemos.
Os discpulos tiveron a experiencia directa dos trazos fundamentais da
pedagoga de Jess, consignndoos despois nos evangelios: a acolleita
do outro, en especial do pobre, do pequeno, do pecador como acode
amada e buscada por Deus; o anuncio genuino do Reino de Deus como
boa noticia da verdade e a misericordia do Pai; un estilo de amor que
libera do mal e promueve a vida. Cristo ensnalles a pedagoga da fe
na medida en que comparten plenamente a sa misin e o seu
destino.
Os trazos fundamentais da pedagoga de Jess consignados nos
evangelios, marcan un estilo caracterstico de proceder para o
profesor cristin. O mis significativo a proposta dunha relacin
interpersonal entre Deus, que busca ao home, e o home, que busca o
sentido da sa vida.
Cada encontro de Jess pose unha peculiaridade especial e unha

115
novidade: Zaqueo, Nicodemo, a samaritana cada unha das persoas

recibe un trato persoal e un toque singular da presenza de Deus.
A anlise e a reflexin achega dos episodios de encontros narrados
nos Evangelios son un instrumento moi til para o profesor de Relixin
Catlica. Esta convocatoria ao encontro suxire, entre outras, os
seguintes valores para o educador cristin:
A acolleita do outro, en especial do pobre, do pequeno, do pecador
como acode amada e buscada por Deus, unha caracterstica singular
que non debe pasarnos desapercibida no acto docente. O respecto,
recoecendo que traballamos con persoas que son fillos de Deus, s
que debemos o mesmo trato que El ten coas sas criaturas. A actitude
de servizo que leva ao educador a poer os seus coecementos, as
sas calidades e a sa propia persoa ao servizo dos alumnos que lle
son confiados; un servizo persoa integral. A condescendencia,
realidade da que manan numerosas actitudes educativas: compaixn,
proximidade, comprensin, adaptacin realidade do alumno,
poerse ao seu nivel para elevarlle, valorarlle, apreciarlle,
acompaarlle, etc.
caracterstica da pedagoga de Jess o emprego de todos os
recursos propios da comunicacin interpersonal, como a palabra, o
silencio, a metfora, a imaxe, o exemplo, e outros tantos signos. Isto
supn tamn unha invitacin a buscar os recursos que na actualidade
sexan mis adecuados para a transmisin real da sa mensaxe.
A escola, na situacin actual, non pode renunciar sa condicin de
ser un lugar sinalado para a formacin integral do home, mediante a
asimilacin sistemtica e crtica do universo cultural: feitos, saberes,
valores, sentido da vida humana, posibilidades ticas, formas de
interpretacin creadora da realidade, esperanzas, capacidades de
autoidentificacin, de discernimiento, de distanciamiento crtico
respecto de o dado e establecido. O obxectivo irrenunciable da
institucin escolar ?formar o home desde dentro, liberalo de todo o
que lle impide e vivir plenamente como persoa?, leva consigo a sa
efectiva referencia a unha determinada visin do home e ao seu
sentido ltimo, para afirmalo, negalo ou prescindir del.
NOTA IPORTANTE:
AS CUESTINS SOBRE AVALIACIN, ATENCIN DIVERSIDADE,
SISTEMA DE CUALIFICACINACTIVIDADES EXTRAESCOLARES,
FOMENTO DA LECTURA, TICSE DEMAIS XERAIS ESTN OU BEN
DESENVOLVIDAS NO EPGRAFE: CURSOS LOE, OU NO CONXUNTO DA
PROGRAMACIN XERAL ANUAL DO CENTRO QUE SE ADHIERE STA
PROGRAMACIN DE RELIXIN CATLICA.

116
PROXECTO CURRICULAR
RELIXIN CATLICA
CURSOS LOE
1, 4 E 6
1. OBXECTIVOS
OBXECTIVOS XERAIS DA ETAPA
Os obxectivos da educacin primaria estarn encamiados ao logro da
adquisicin, por parte de todo o alumnado, das capacidades que permitan:
Coecer e apreciar os valores e as normas de convivencia, aprender a

obrar de acordo con elas, prepararse para o exercicio activo da cidadana e
respectar os dereitos humanos, as como o pluralismo propio dunha

117

responsabilidade no estudo, as como actitudes de confianza en si mesmo,
aprendizaxe.

conflitos que lle permitan desenvolverse con autonoma no mbito familiar
e domstico, as como nos grupos sociais con que se relaciona.
Coecer, comprender e respectar as diferentes culturas e as diferenzas

entre as persoas, a igualdade de dereitos e oportunidades de homes e de
mulleres e a non-discriminacin de persoas con discapacidade.
Coecer e utilizar de xeito apropiado a lingua galega, a lingua castel e



elementais de clculo, coecementos xeomtricos e estimacins, as como
ser capaz de aplicalos a situacins da sa vida coti.
Coecer e valorar o seu contorno natural, social e cultural, as como as

singularidade de Galicia. Coecer mulleres e homes que realizaron achegas

informacin e da comunicacin, desenvolvendo un esprito crtico ante as
mensaxes que recibe e elabora.

Valorar a hixiene e a sade, aceptar e aprender a coidar o propio corpo e

o dos outros, respectar as diferenzas e utilizar a educacin fsica e o
deporte como medios para favorecer o desenvolvemento persoal e social.
Coecer e valorar a flora e a fauna, en especial a presente na

Comunidade Autnoma de Galicia, e adoptar modos de comportamento que
favorezan o seu coidado.

corresponsabilidade no traballo domstico e no coidado das outras persoas,
as como unha actitude contraria violencia, aos prexuzos de calquera tipo
e aos estereotipos sexistas.

118


119
OBXECTIVOS DE ETAPA / RELIXIN E MORAL CATLICA

A ensinanza da Relixin e Moral Catlica na etapa de Educacin Primaria ten
Coecer os aspectos bsicos

relacionndoas co cristianismo.
Recoecer os fundadores e algns elementos distintivos das grandes

relixins vixentes, na sa resposta s preguntas bsicas sobre o sentido da
vida e o compromiso dos crentes.
Coecer a Biblia, a sa estrutura e sentido, identificando algns textos

bsicos como Palabra de Deus.
Descubrir a accin de Deus na natureza e na persoa, como fundamento e

fonte dos valores bsicos do ser humano.
Identificar algns personaxes fundamentais da Historia da salvacin e a

sa resposta de fe, descubrindo o valor central da persoa de Xesucristo e a
resposta de fe da Virxe Mara.
Valorar a novidade do amor de Deus que nos salva do pecado e da

morte, polo seu Fillo Xesucristo e a travs da vida e accin salvfica da
Identificar o significado dalgns acontecementos, formulacins,

expresins e textos bsicos da mensaxe cristi, que faciliten a comprensin
da vida do Esprito Santo no mundo e na Igrexa.
Identificar a Igrexa nas sas manifestacins, coecer a presenza de Deus

e a sa graza nos sacramentos, e o servizo eclesistico prestado polos
apstolos e os seus sucesores.
Comprender e distinguir o sentido sagrado, festivo, cultural e celebrativo

das festas e os seus ritos nas relixins monotestas, relacionndoas cos
aspectos culturais e celebrativos da liturxia.
Analizar a xerarqua de valores, actitudes e normas que conforman o ser

cristin, e aplicalos s distintas situacins da vida.
Valorar que a fe cristi implica asumir responsabilidades, coecer e

comprender a raz e o sentido da accin e do compromiso cristin, e manter
unha actitude de tolerancia e respecto ante os sistemas ticos das distintas
relixins.
Coecer, valorar e respectar o patrimonio relixioso, artstico e cultural,

que se manifesta a travs da linguaxe simblica e icnica da arquitectura,

das
relixins
xa
desaparecidas
120
pintura, literatura, msica e liturxia, como expresin da fe catlica e doutras

relixins.
Descubrir que o destino eterno do home empeza aqu como don que
xorde da vitoria de Cristo sobre a morte.
2. CONTIDOS
Secuencia de contidos: Segundo curso
PRIMEIRO TRIMESTRE
1. Deus fixo todo moI ben
Deus creou o mundo e regalunolo as persoas.
Deus como un pai e unha nai.
Tratar ben o regalo de Deus: coidar a natureza e respectar as persoas.
2. Amigos de Deus
A biblia flanos de Deus e dos amigos de Deus: Abrahn e Moiss.
Deus ofrece a sa amizade e a sa axuda.
Xess o enviado de Deus para salvarnos.
3. A familia de Xess
A familia de Xess estaba formada por Xess, Xos e Mara. .
Ser responsable facer ben as cosas..
Xess aprendeu a compartir e a facer las cosas ben.
4. Nadal: o cumpreanos de xess
Celebramos a festa do Nadal.
Xess o salvador enviado por Deus ao mundo..
Nadal: celebrar o nacemento de Xess.
Xess o Fillo de Deus que se fixo home para salvarnos.
SEGUNDO TRIMESTRE
5. Xess ensnanos a compartir
Xess ensnanos a compartir..
Compartir sinal de amor e de solidariedade.
O amor o mais importante.
Si todos compartimos, haber pan para todos.
6. Perdoar e ser perdoados

Xess ensnanos a facer as paces e a dicir a verdade. .
Deus un pai bo que perdoa sempre e a todos.
Reconcilimonos con Deus no sacramento da penitencia.
Xess ensnanos a perdoar e a pedir perdn
7. Xess ensnanos a amar

121
Xess nos ensnanos a amar a Deus e o prximo.

Parbola do bo samaritano.
Os mandamentos da lei de Deus.
Amars a Deus sobre todas as cosas e o prximo como a ti mesmo.
8. Xess vive para sempre
O maior amor: Xess slvanos dando a vida polos seus amigos.
Xess reglanos a salvacin de Deus por medio da sa morte e resurreccin.
Xess vive para sempre. Deus reglanos vivir para sempre no ceo.
Mara, nosa nai do ceo. A devocin a Mara.
TERCEIRO TRIMESTRE
9. Somos a Igrexa de Xess
A tarefa dos apstolos: facer discpulos de Xess.
O bautismo o sacramento que nos fai fillos de Deus e membros da Igrexa.
A Igrexa a gran familia dos fillos de Deus.
10. A gran festa con xess.
Os cristins celebran o domingo en torno a Xess..
A Igrexa fai na eucarista o que fixo Xess na ltima cena.
En la eucarista celebramos a morte e resurreccin de Xess.
Compartir pan, amor y paz.
11. fillos de Deus e irmns
Deus Creador, Pai e Salvador.
Deus fxonos parecidos a l para vivir na sa amizade, coidar a natureza,
compartir a vida mellorar o mundo.
Deus qurenos, cidanos e desexa que vivamos como fillos seus e irmns.
Xess o Mesas enviado por Deus o mundo, o Fillo de Deus, o Salvador.
Accins salvadoras de Xess. O gran acontecemento a sa morte e
resurreccin.
A Igrexa de Xess: presenza do Esprito e estilo de vida dos primeiros cristis.
A Igrexa segue facendo o que Xess mandou facer aos apstolos.
La Igrexa celebra a salvacin: bautismo, eucarista y festas ms importantes
del ciclo litrxico.
Mara, nai de Xess e nai nosa. O amor a Deus e o prximo. A atencin aos
necesitados.
O amor a Deus e o prximo. A atencin aos necesitados.
3. METODOLOXA
PRINCIPIOS METODOLXICOS XERAIS
Partimos de que o proceso de ensinanza-aprendizaxe debe cumprir os
seguintes requisitos:
Partir do nivel de desenvolvemento do alumnado e das sas aprendizaxes

previas.
Asegurar a construcin de aprendizaxes significativas a travs da
mobilizacin dos seus coecementos previos e da memorizacin
comprensiva.

122
Posibilitar que os alumnos realicen aprendizaxes significativas por eles

mesmos.
Favorecer situacins en que os alumnos deben actualizar os seus
coecementos.
Proporcionar situacins de aprendizaxe que teen sentido para os alumnos,
co fin de que resulten motivadoras.
En coherencia co exposto, os principios que orientan a nosa prctica educativa
son os seguintes:
Metodoloxa activa.
Supn atender a dous aspectos intimamente relacionados:
- Integracin activa dos alumnos na dinmica xeral da aula e na adquisicin
e configuracin das aprendizaxes.
- Participacin no deseo e desenvolvemento do proceso de ensinanza /
aprendizaxe.
Motivacin.
Consideramos fundamental partir dos intereses, demandas, necesidades e
expectativas dos alumnos. Tamn ser importante arbitrar dinmicas que
fomenten o traballo en grupo.
Autonoma na aprendizaxe.
Como consecuencia dos dous puntos anteriores, a metodoloxa favorece a
maior participacin dos alumnos. Concrtase nos seguintes aspectos:
- A utilizacin dunha linguaxe sinxela, clara e estruturada na
presentacin dos novos contidos.
- A gradacin das actividades, cuxa xerarquizacin vara segundo a
natureza de cada programa, aparecendo en ltimo lugar as que requiren
un maior grao de habilidade e autonoma.
- A nfase nos procedementos e tcnicas de aprendizaxe, que inclen
unha reflexin sobre os contidos obxecto de estudo e unha revisin final.
Programacin cclica, perfectamente integrada nos obxectivos xerais da

etapa; e unha rigorosa seleccin dos contidos, que reforzan o aprendido
nos cursos precedentes e abren o coecemento cara a novos temas.
Atencin diversidade do alumnado.

A nosa intervencin educativa cos alumnos asume como un dos seus
principios bsicos ter en conta os seus diferentes ritmos de aprendizaxe, as
como os seus distintos intereses e motivacins.
Sensibilidade pola educacin en valores.

O progresivo acceso a formas de conduta mis autnomas e a crecente
socializacin dos alumnos fai obrigada a educacin en valores. Esta
contmplase na presentacin explcita de actividades que conducen
adopcin de actitudes positivas sobre o coidado do propio corpo, a
conservacin da natureza , a convivencia

123
Avaliacin do proceso educativo.

A avaliacin concbese dunha forma holstica, dicir, analiza todos os
aspectos do proceso educativo e permite a retroalimentacin, a aportacin
de informacins precisas que permiten reestruturar a actividade no seu
conxunto.
RELIXIN
Cada unha das unidades desenrlase mediante un proceso didctico que
combina a observacin, a relacin, a informacin, a reflexin, a comprensin, a
expresin e a memorizacin de algn fragmento curto.
Os recursos utilizados son:
libro de texto. Ten un conxunto de materiais e exercicios que canalizan a

dinmica pedagxica e activan o traballo do alumno.
C.D de relatos bblicos e cancins.
Murais.
Dramatizacins.
Traballo en grupo.
Recortables.
Pegatinas.
Puzzles
Debuxos para colorear.
MATERIAIS CURRICULARES
Os materiais curriculares que sexan adoptados polos equipos docentes debern
seguir un conxunto de criterios homoxneos para proporcionar resposta
efectiva s propostas xerais de intervencin educativa e ao modelo didctico
anteriormente propostos.
Adecuacin ao contexto educativo do centro.

Correspondencia dos obxectivos promovidos cos enunciados no Proxecto
curricular.
Coherencia dos contidos propostos con os obxectivos.
A acertada progresin dos contidos e obxectivos, a sa correspondencia co
nivel e a fidelidade lxica interna de cada rea.
A adecuacin aos criterios de avaliacin do centro.
A variedade das actividades, diferente tipoloxa e a sa potencialidade para
a atencin s diferencias individuais.
A claridade e amenidade grfica e expositiva.
A existencia doutros recursos que facilitan a actividade educativa.
Tipos de materiais curriculares:

124
1. Materiais para a busca de informacin

Libros de texto
Fichas fotocopiables empregadas como material de reforzo ou ampliacin
Libros de utilizacin colectiva: a Biblioteca de aula e a Biblioteca de centro
1.1. O libro de texto til como lugar onde se atopan os coecementos
que se traballan ou se poden traballar na clase. Os contidos de carcter
actitudinal non se poden aprender mediante unha simple lectura, pero os
textos escritos poden servir como complementos inductores de
reflexins, debates e dilogos, e como portadores de determinados
valores.
Consideramos que a eleccin do libro de texto debe ser realista xa que
debe ter en conta as caractersticas do centro, do profesorado e, sobre
todo, dos alumnos
1.2 s veces necesario recurrir s fichas fotocopiables de materiais
existentes no centro ou elaboradas polo mestre para determinados
alumnos, nuns casos para reforzar determinados contidos a travs da
repeticin e noutros para amplialos.
1.3 A existencia dunha Biblioteca de centro ben dotada e xestionada as
como outra de aula en cada clase con material de consulta e lectura de
ficcin fundamental para traballar mis al do libro de texto os contidos
do ciclo.
Mis materiais curriculares existentes no centro:
1. Ordenadores
O soporte informtico permite a adaptacin aos ritmos e caractersticas
de cada alumno pero o excesivo uso deste soporte lvanos a unha
situacin de traballo estrictamente individualizada de interaccin do
alumno coa mquina pero non sa socializacin.
2. Pizarra dixital
Abre novas e interesantes posibilidades, deber ser considerada como un
material imprescindible.
3. Imaxe en movemento: vdeo
Sempre interesante e motivador para o alumno. Ideal entre outras cousas
para mostrar procesos, ampliar coecementos sobre animais e plantas...
4. Xogos lxico-matemticos de aula.
5. Xogos de linguaxe de aula.
6. Lminas.
7. Xornais.
8. Material da aula de Msica, aula de Msica.
9. Material de lingua estranxeira, CDs e vdeos
10.
Material de Plstica, aula de Plstica.
11.
Material deportivo, Ximnasio.
OUTROS RECURSOS DIDCTICOS

125
1. O propio entorno debe ser entendido, neste ciclo mis ca en ningn

outro, como un recurso didctico. O entorno ofrece materiais e obxectos
que se poden medir, ordenar e clasificar na clase, datos que se poden
recoller e rexistrar, aspectos que se poden representar...
2. O comedor escolar, lugar onde se adquiren e practican hbitos
alimenticios sadables, normas de convivencia na mesa, hbitos
relacionados coa hixiene... As concebido, un recurdo didctico xa que
colabora na consecucin de moitos contidos do ciclo e da etapa.
3. A piscina: unha boa parte dos alumnos poden asistir voluntariamente
unha hora semana piscina de Lugo a aprender a nadar.

126
4. AVALIACIN
AVALIACIN. PROCEDEMENTOS E INSTRUMENTOS.
AVALIACIN DO PROCESO DE APRENDIZAXE DOS ALUMNOS
A avaliacin concbese e practcase da seguinte maneira:
Continua e global
Individualizada
Integradora
Cualitativa e cuantitativa
Orientadora
Distinguimos tres fases:

1- Fase inicial: Avaliacin inicial
2- Fase procesual
3- Fase sumativa
1- Os procedementos e instrumentos para avaliar na avaliacin inicial son:
Revisin do expediente persoal do alumno
Probas de nivel
Probas orais
Autoavaliacin
Observacin sistemtica
Os instrumentos para rexistrar a observacin sistemtica son:
Fichas individuais de seguimento
Rexistro de datos
2- Os procedementos e instrumentos da segunda fase son:
Observacin sistemtica do alumno e dos seus traballos
Observacin sistemtica do grupo e do seu funcionamento

Anlise de probas orais e escritas
Sociogramas
Informacin directa do alumno: autoavaliacin,entrevista
Coavaliacin ou avaliacin en grupo
3- Os procedementos e instrumentos da terceira fase son:
Revisin do caderno individual do alumno
Revisin da carpeta dos traballos
Revisin do caderno de seguimento do profesor
Observacin e constatacin da adquisicin de hbitos, actitudes,
destrezas e procedementos
Probas especficas

127
Autoavaliacin
Coavaliacin
AVALIACIN DO PROCESO DE ENSINO E DA PRCTICA DOCENTE

Este aspecto aparece recollido no artigo 17 da Orde do 23 de novembro de
2007 (DOG 30 de novembro).
Realizarase nas sesins de avaliacin e incluir os seguintes aspectos:
Adecuacin dos obxectivos, contidos e criterios de avaliacin s
caractersticas e necesidades do alumnado.
As aprendizaxes acadadas polo alumnado.
As medidas de atencin diversidade aplicadas.
A programacin e o seu desenvolvemento, a organizacin da aula, o
aproveitamento dos recursos e os procedementos de avaliacin do
alumnado.
A coordinacin entre os mestres e mestras do ciclo e entre os distintos
ciclos.
Algns dos procedementos e instrumentos existentes para avaliar o proceso de
ensinanza son:
Avaliacin externa na que participa toda a comunidade educativa.
Cuestionarios:
- Aos alumnos.
- Aos pais.
Intercambios orais:
- Entrevista con alumnos.
- Entrevistas con pais.
- Reunins con pais.
Autoavaliacin.
Resultados do proceso de aprendizaxe dos alumnos.
AVALIACIN DO PROXECTO CURRICULAR

A fin de establecer unha avaliacin plena de todo o proceso avaliaranse os
seguintes indicadores:
Desenvolvemento en clase da programacin.

Relacin entre obxectivos e contidos.
Adecuacin de obxectivos e contidos s necesidades reais.
Adecuacin de medios e metodoloxa s necesidades reais.

128
SISTEMA DE CUALIFICACIN
Os resultados da avaliacin do alumnado expresaranse, segundo a Orde do 23
de novembro de 2007 (DOG 30 de novembro), nos termos seguintes:
insuficiente (IN), suficiente (SU), ben (BE), notable (NT) e sobresaliente (SB).
Considrase cualificacin negativa o insuficiente e positivas as restantes.
CRITERIOS DE AVALIACIN
RELIXIN E MORAL CATLICA DE 2 curso
1.
2.
Describir e respectar as distintas prcticas relixiosas e o seu sentido: a

oracin, o culto e o compromiso.
Saber localizar unha cita bblica.
3.
Recoecer nalgns textos bblicos sobre a creacin a bondade e

paternidade de Deus.
4.
Apreciar o amor de Deus ao home desde a natureza e a sa presenza

onda ns.
5.
Distinguir algns personaxes bblicos significativos e a sa resposta de

fe, con especial atencin figura da Virxe Mara e persoa de Xess como
digno de imitacin.
6.
Sacar conclusins
Xesucristo.
7.
8.
9.
10.
dalgunhas
parbolas
bsicas
na
ensinanza
de
Sinalar a relacin do crente con Deus nalgns textos bblicos.

Comprender que Cristo nos amosa o seu amor presentndose como
camio para chegar a Deus, morrendo por ns, perdondonos e envindonos
o seu Esprito.
Recoecer que a Igrexa a familia dos fillos de Deus.
Identificar o significado dos smbolos cristins e do templo, e recoecer a
raz celebrativa da festa cristi.

129
11.
Comprender e respectar que o domingo o Da do Seor.
12.
Saber situar algns smbolos relixiosos nas festas do seu entorno.
13.
Saber aplicar os mandamentos da lei de Deus vida coti.
14.
Relacionar final feliz das parbolas das vodas e a gran festa do ceo.
O sistema de cualificacin dos procedementos e instrumentos para a avaliacin
do alumnado sinalados anteriormente ser na seguinte porcentaxe:
Anlise
das
alumnos
producins
25%
dos 35%
Intercambios orais cos alumnos
25%
As probas especficas
15%
Mnimos exisibles RELIXIN

1.Diferenciar os bos e malos comportamentos sobre o coidado da natureza.
2.Descubrir a Deus como Pai e Creador.
3.Describir xestos de amor e confianza entre as persoas.
4.Ser capaces de ver a Xess como exemplo de amor aos demais.
5.Mostrar actitudes favorables a compartir as sas cousas e a colaborar cos
demais.
6.Enumerar comportamentos que recorden o Nadal e a Semana Santa.
7.Enumerar obxectos, imaxes e xestos dos cristins.
8.Saber que a Biblia0 un libro moi importante para os cristins.
9.Coecer algns relatos da Biblia.
10.
Coecer normas para mellorar a convivencia no seu entorno,
principalmente na familia e na escola.
11.
Valorar a importancia do Bautismo como signo de pertenza a unha
gran familia, a Igrexa.

130
12.
Coecer algunha cancin relixiosa.
PROGRAMA DE RECUPERACIN DUNHA MATERIA /APLICABLE A

TDOLOS CURSOS)
Cando un alumno chega ao 2 curso SEGUINTE cunha materia na que non
acadou unha avaliacin positiva ao final DE CURSO, os pasos a seguir son:
1- Realizar unha avaliacin inicial en profundidade, sobre todo se se
produce un cambio de profesor da materia.
Tratarase de determinar o que o alumno sabe, sabe facer e ; e o que
pode chegar a saber, saber facer ou ser e como pode aprendelo. O
coecemento do alumno mediante a avaliacin inicial proporciona pautas
e aporta criterios para establecer unha proposta hipottica de
intervencin e a organizacin dunha serie de actividades que facilitarn o
seu progreso.
Para obter a informacin recurrirase aos informes do alumno, entrevista
cos pais, a probas especficas para as materias instrumentais,
observacin, a probas orais e entrevista co alumno.
Unha vez obtidos todos os datos, o profesor elaborar unha estratexia
que lle permita adaptar o proceso s necesidades e caractersticas do
alumno en cuestin, tendo en conta factores tales como:
- O nmero de alumnos do grupo
- O nmero total de alumnos do grupo que precisan apoio educativo
- A dispoibilidade de profesorado especialista ( PT e AL )
- A dispoibilidade de profesorado do centro que poda apoiar aos
alumnos que o precisen
- A cooperacin e colaboracin da familia
2- Levar adiante unha avaliacin formativa.
Unha vez definida a estratexia deberase facer un seguimento das
aprendizaxes para comprobar o grao de cumprimento das previsins
preestablecidas e facer rectificacins se fose necesario. Esta segunda
fase da avaliacin ten unha funcin de regulacin e verifica a adecuacin
dos diversos elementos utilizados: recursos humanos e materiais,
metodoloxa, actividades, coordinacin do persoal implicado...
3- Ao finalizar o curso, comprobaranse os resultados conseguidos, poendo
nfase na avaliacin do proceso educativo. Toda a informacin do
proceso deber recollerse no informe do alumno para que o profesor
desa materia poda tela en conta hora de establecer novas estratexias
no futuro.
5.COMPETENCIAS BSICAS
RELIXIN E MORAL CATLICA

131
CONTRIBUCIN DA REA DE RELIXIN E MORAL

DESENVOLVEMENTO DAS COMPETENCIAS BSICAS
CATLICA
AO
Se ben a ensinanza relixiosa est presente e axuda conformacin das

competencias bsicas fixadas na lexislacin, tendo en conta que as
competencias bsicas son aquelas que sustentan a realizacin persoal, a
inclusin social e a cidadana activa, algunhas delas teen unha especial
relacin coa accin educativa da relixin catlica, e incluso, podera afirmarse
que outras, se se prescinde da realidade relixiosa, careceran de elementos
importantes para a sa adquisicin e desenvolvemento.
Entre outras, a Conferencia Episcopal de Ensinanza e Catequese propn as
seguintes:
Competencia en comunicacin lingstica.
O dilogo da fe coa cultura contribe ao desenvolvemento desta competencia,
na medida en que esixe exercitarse na escoita da palabra de Deus, a
exposicin dos seus contidos e aplicacin cultura e s distintas formas de
vida social, as como argumentacin adecuada a esta idade e sempre
presente na ensinanza relixiosa.
Por outra parte, propio da ensinanza relixiosa catlica a utilizacin dos
diversos modos de comunicacin que a accin de Deus sobre o home utilizou.
A sa revelacin rica en distintas linguaxes. As, a linguaxe bblica e a sa
riqueza de expresin e simboloxa; a linguaxe doutrinal e a sa precisin
conceptual, analtica e argumental; a linguaxe litrxica e a sa proximidade
linguaxe dos smbolos do pobo cristin; e a linguaxe testemual que fai posible
a transmisin vital do crido.
Todo isto imprescindible para a comprensin da linguaxe en todas as linguas
da cultura occidental. A ensinanza relixiosa fai posible unha verdadeira
comunicacin lingstica, ao utilizar as distintas linguaxes na sa expresin
verbal ou escrita, explcitos e implcitos en fontes diversas. Finalmente, a
anlise de feitos sociais que se presentan na clase de relixin, como elementos
motivadores da realidade evanxlica, posibilitan o enriquecemento do
vocabulario.
Competencia social e cvica.
Nesta competencia intgranse elementos esenciais para a humanizacin
(persoais, interpersoais e interculturais) e recllense todas as formas de
comportamento que preparan s persoas para participar dunha maneira eficaz
e construtiva na vida social e profesional. A ensinanza relixiosa catlica expn,
fundamenta e xerarquiza os valores e virtudes que contriben a educar a
dimensin moral e social da personalidade do alumno, en orde a facer posible
a maduracin na corresponsabilidade, o exercicio da solidariedade, da
cooperacin, da liberdade, da xustiza e da caridade. Todo isto, como expresin
coherente do coecemento de Deus revelado en Xesucristo.
O desenvolvemento do ser humano, das capacidades da sa mente e do seu
corazn, das potencialidades que o configuran e que desbordan as

132
expectativas puramente materiais e funcionais, fundamentan e danlle sentido

accin social e cvica do alumno. A ensinanza relixiosa neste cometido incide
substancialmente no descubrimento e desenvolvemento da verdadeira
humanizacin, capaz de facelo competente na accin social.
Con isto estamos fundamentando un dos valores bsicos, a sa dignidade
como ser humano, como fillo de Deus. O alumno necesita, xa nestas idades,
motivacins para amar, para construr a personalidade mis humana, para
ilusionarse en proxectos de vida altrusta e desinteresada. O testemuo de
homes e mulleres santos en toda a historia constite un referente continuo
para a autoasimilacin dos valores mis xenuinamente cristins.
En consecuencia, contribese directamente dimensin moral da persoa
favorecendo que os alumnos recoezan a raz do seu propio ser e os seus
mesmos comportamentos. Isto conleva mellorar as relacins interpersoais
baseadas en principios e valores que emanan da persoa de Cristo e axuda a
afrontar as situacins de conflito mediante o dilogo, o perdn e a misericordia.
No mis profundo do ser cristin xorde o gran valor da fraternidade universal.
De a que as mnimas esixencias ticas de convivencia, participacin,
coecemento da diversidade e das situacins de discriminacin e inxustiza,
estean fundamentadas e sexan consecuencias da fe cristi. Os valores do
respecto, cooperacin, solidariedade, xustiza, non violencia, compromiso e
participacin teen a sa fundamentacin e referencias cristis na filiacin polo
amor de Deus, o amor, a fraternidade, a xustiza, a misericordia, o perdn, a
doazn de si mesmo, a entrega total a favor dos pobres.
Competencia cultural e artstica.
A contribucin a esta competencia relacinase cos seus aspectos de
coecemento e valoracin de toda a expresin artstica, plstica, histrica,
simblica, lingstica, de costumes, ritos, festas, valores e modos de vida
impregnados de cristianismo desde a sa orixe e o seu desenvolvemento
actual, como manifestacin do feito relixioso. O alumno non s vai coecer,
senn que poder comprender e asumir os valores que conleva o coecemento
do feito relixioso na sa expresin artstica, cultural e esttica, teolxica e
vivencial.
A cultura e a historia europea occidental, e a propia historia e cultura
espaolas e galegas, non poden ser comprendidas e asumidas se se prescinde
do feito relixioso presente sempre na historia cultural dos pobos. coecido
por todos que a maduracin da personalidade humana se realiza dentro da
tradicin cultural onde medra e se sustenta. Esta maduracin realzase nun
mundo cada vez mis complexo e de maior contraste cultural e de presenza,
respecto e dilogo de culturas.
A rea de Relixin e Moral Catlica presenta o acontecemento cristin en
dilogo coa cultura, incorporando organicamente o saber da fe no conxunto
dos demais saberes. Con isto o alumno adquire unha valoracin crtica da
cultura luz do Evanxeo, motivando ao mesmo tempo o aprecio da propia
cultura e a estima adecuada doutras tradicins culturais e relixiosas.

133
A ensinanza relixiosa catlica non s aporta competencia cultural e artstica

uns coecementos da arte e cultura con referencia relixiosa e unhas destrezas,
senn tamn o sentido e profundidade da sa presenza que remite a unha
maneira concreta de ver a vida, de expresala e de vivir desde os
achegamentos cristins cultura, colaborando as tamn na conservacin e
valoracin do patrimonio cultural.
Competencia para aprender a aprender.
Esta rea contribe ao desenvolvemento desta competencia, fomentando as
capacidades a travs da educacin, o impulso do traballo en equipo, a sntese
da informacin e a opinin.
Ademais, a ensinanza relixiosa axdalles aos alumnos a ser protagonistas da
sa propia aprendizaxe como resposta vontade de Deus de que o ser humano
colabore activa e libremente co plan por El establecido. Por isto, aprender a
aprender conleva non s unha proposta acordada de sentimentos, valores e
actitudes, senn un marco de referencia aceptado voluntariamente segundo as
sas conviccins, que ha de ser crisol na busca da verdade e do ben.
Autonoma e iniciativa persoal.
finalidade fundamental do quefacer da escola que os alumnos descubran a
sa identidad persoal, pero isto non ser posible sen unha apertura ao
significado ltimo e global da sa existencia humana. A autonoma e iniciativa
persoal non poder realizarse no alumno se non se inicia no coecemento de si
mesmo, no seu ser mis profundo, nas sas potencialidades, na sa dignidade
e no seu sentido. A formacin relixiosa catlica aporta desta maneira unha
cosmovisin que fai posible a apertura cara ao fundamento e o sentido ltimo
da vida e, por tanto, ao sentido da ciencia, da cultura e da identidade mesma
da persoa humana.
A ensinanza relixiosa catlica non se reduce a unha ensinanza de valores;
dirxese persoa concreta nas sas races, nas sas posibilidades humanas de
accin e de servizo e, sobre todo, dirxese ao ser humano na sa finalidade
transcendente. Todo isto conleva o ofrecemento do Evanxeo de salvacin de
Xesucristo, para que, unha vez coecido, xurda a humanidade nova feita de
homes novos conforme ao designio de Deus. Por isto a ensinanza ha de propor
a Xesucristo como camio que nos conduce verdade e vida e ha de facerse
desde a conviccin profunda que procede da Igrexa que confesa, celebra e vive
a fe en Xesucristo, e, en consecuencia, mediante a forma propia e mis
coherente de transmitir esa fe da Igrexa: o testemuo.
Na contribucin ao desenvolvemento persoal do alumno, a relixin xeradora
de valores e de integracin social. A relixin colabora nesta competencia
entregndolle ao alumno as virtualidades necesarias para crear as disposicins
e actitudes que favorecen a insercin social. A autonoma do individuo cristin
vn precisamente favorecida pola apertura a unha visin totalizante do mundo
e da realidade, unha cosmovisin que fai posible a formacin integral do

134
Desde os procedementos da rea favorcese esta competencia bsica

desenvolvendo iniciativas e atende especialmente a que os alumnos constran
un xuzo moral baseado nos principios, valores e actitudes que xera o mesmo
Evanxeo.
Competencia no coecemento e a interaccin co mundo fsico.
Esta rea contribe adquisicin desta competencia a travs da doutrina
social da Igrexa, iluminando as respostas e as solucins aos problemas que
xorden na interaccin do ser humano co medio fsico e consigo mesmo. Tamn
contribe valoracin tica do uso da ciencia e da tecnoloxa.
sa vez, apoia e dlles sentido s habilidades e destrezas relacionadas coa
ecoloxa que se adquiren desde esta competencia. O cristin entende a
natureza como creacin de Deus, polo que a valora, a coida e a fomenta.
6.ATENCIN DIVERSIDADE
A atencin diversidade abrangue a todo o alumnado e dun xeito especial a
aqueles que presenten NEAE.
Aplicaranse de forma especfica unha serie de medidas concretas que permitan
a adecuacin s diferenzas individuais dos alumnos.
Programacin de contidos e actividades.
Unha medida aplicable pode ser a diferenciacin de niveis nos contidos e nas
actividades. Esta diferenciacin de niveis responder tanto s distintas
capacidades e estilos de aprendizaxe como aos diverxentes intereses e
motivacins dos alumnos.
- Contidos.
Dentro do conxunto de contidos que asignamos para a sa aprendizaxe
por parte dos alumnos a cada rea e curso, estableceremos unha
diferenciacin entre informacin bsica e informacin complementaria.
dicir, en primo lugar fixaremos un corpo de contidos esenciais que deben
ser aprendidos por todos para alcanzar os obxectivos previstos. A partir de
a, consideraremos outra serie de contidos que podern ser traballados o
non en funcin das peculiaridades e necesidades de cada alumno.
- Actividades.
As actividades organizaranse por categoras en funcin da sa distinta
finalidade. Por un lado, contemplaremos actividades de reforzo, de
consolidacin daquelas aprendizaxes que consideramos bsicas; para isto,
o nivel de dificultade das tarefas propostas estar en consonancia coa
asequibilidade media que caracteriza informacin esencial. Por outro
lado, desearemos outro tipo de actividades mis diversificadas que
impliquen ben unha complexidade maior, ben unha ampliacin da
perspectiva do tema traballado.

135
Metodoloxas diversas.
O mellor mtodo de ensinanza para alumnos cunhas determinadas
caractersticas pode non selo para alumnos con caractersticas diferentes e
inversa. dicir, os mtodos non son mellores ou peores en termos absolutos,
senn en funcin de que o tipo de axuda que ofrecen responda s
necesidades que en cada momento demandan os alumnos.
As adaptacins na metodoloxa didctica son un recurso que se pode
introducir na forma de enfocar ou presentar determinados contidos ou
actividades, como consecuencia de diversas circunstancias:
- Os distintos graos de coecementos previos detectados nos alumnos.
- A existencia de diferentes graos de autonoma e responsabilidade entre os
alumnos.
- A identificacin de dificultades en procesos anteriores con determinados
alumnos.
- etc.
Estas modificacins non deberan producirse s como resposta
identificacin de dificultades, senn como prevencin das mesmas.
Material didctico complementario.
A utilizacin de materiais didcticos complementarios permite axustar o

proceso de ensinanza-aprendizaxe s diferenzas individuais dos alumnos. De
forma xeral, este tipo de material persegue catro obxectivos:
- Consolidar contidos cuxa adquisicin por parte dos alumnos supn unha
maior dificultade.
- Ampliar e profundizar en temas de especial relevancia para o
desenvolvemento da rea.
- Practicar habilidades instrumentais ligadas aos contidos de cada rea.
- Enriquecer o coecemento daqueles temas ou aspectos sobre os que os
alumnos amosan curiosidade e interese.
Agrupamentos flexibles e ritmos diferentes.

A organizacin de grupos de traballo flexibles no seo do grupo bsico
permite o seguinte:
- Que os alumnos poidan situarse en distintas tarefas.
- Propor actividades de reforzo ou profundizacin segundo as necesidades
de cada grupo.
- Adaptar o ritmo de introducin de novos contidos.
Este tipo de adaptacins require unha reflexin sobre dous aspectos:
- As aprendizaxes bsicas e imprescindibles para seguir progresando.
- A incorporacin dunha avaliacin que detecte as necesidades de cada
grupo.

136
CONDICINS PARA UNHA ATENCIN EFECTIVA

A integracin dos alumnos con necesidades educativas especiais e a
concrecin das adaptacins curriculares sern posibles grazas s seguintes
medidas articuladas no centro:
a) A cualificacin do profesorado e a importancia da accin titorial.
O profesorado do centro pose a predisposicin, a sensibilidade e a
formacin necesarias para asumir a tarefa de colaborar co Departamento de
Orientacin e seguir as sas directrices.
b) A metodoloxa.
O centro parte da constatacin de que os alumnos con dificultades de
aprendizaxe aprenden, basicamente, da mesma forma que o resto. dicir, os
axustes metodolxicos van responder a uns principios e unhas
consideracins sobre a aprendizaxe que son comns a todos os alumnos.
Con todo, convn pr o nfase na planificacin mis rigorosa e minuciosa, na
flexibilidade, a metodoloxa activa e a globalizacin. Dentro deste contexto
metodolxico fxanse unha serie de medidas especialmente beneficiosas:
- O traballo en pequeno grupo.
- As visitas e sadas ao entorno.
- O uso do ordenador e de diversidade de materiais e recursos.
c) Espazos.
Para favorecer o proceso de integracin-normalizacin e para crear as
condicins ptimas para o fomento de interaccins ricas e fludas, prevense
as seguintes medidas:
- Salas para as actividades de apoio especfico.
- Posibilidade de modificar a aula e de crear mis dun espazo.
- Disposicin adecuada do mobiliario e coidado das condicins ambientais
(acstica, visibilidade).
- Supresin de barreiras arquitectnicas.
d) Tempos.
A xestin do tempo guiarase por dous criterios: a adaptacin s
peculiaridades especiais de cada alumno e a flexibilidade horaria. As,
algunhas actividades requirirn tempos mis prolongados (talleres, sadas,
etc.) e outras mis reducidos, debido fatiga, falta de concentracin ou
outros motivos.
A atencin diversidade abrangue a todos os membros da comunidade
educativa tanto profesionais coma paraprofesonais e por suposto aos
discentes, dun xeito especial ao alumnado con necesidade especfica de apoio
educativo (ANEAE).
A resposta a diversidade deber ser a nivel de centro e de aula. No plan de
atencin diversidade debern constar, cando menos, os seguintes tipos de
medidas:
1.CURRICULARES:
-Centro: PEC, PCC, PXA, POAT, PAPOE, PAD.

137
-Aula: PDA , PEA ,PRE, AC.

2.ORGANIZATIVAS : agrupamentos , desdobramentos e tratamentos
especficos individualizados realizados dentro e fra da aula ordinaria.
3.ORDINARIAS:
-O reforzo educativo (RE):
Medida especfica non significativa que afecta a elementos non prescriptivos do
curriculum, s estratexias didcticas: metodoloxa, recursos, agrupamentos,
secuenciacin de contidos, formas e instrumentos de avaliacin. Nun 1
momento ser o profesor titor o
responsable do mesmo,no caso de ser
preciso contar coa axuda e colaboracin do DO.
Para iso , no 1 mes do curso fanse reunins por ciclos,
coordinadas pola
xefatura de estudos, asesorados polo DO, coa finalidade de fixar os apoios do
PT e AL, segundo as necesidades detectadas, recursos cos que puidermos
contar, tendo sempre presente o carcter flexible destas atencins.
Tern coecemento das mesmas o equipo directivo e a familia.
4. EXTRAORDINARIAS:
- Flexibilizacin da escolarizacin ( Permanencia dun ano mis no centro)
-Adaptacins curriculares:
Modificacins significativas de un ou mis elementos prescriptivos do
curriculum (obxectivos, contidos ,criterios de avaliacin). Precisan autorizacin
da inspeccin educativa. Forman parte do expediente do discente e teen
carcter confidencial.
Todas estas medidas levaranse a cabo sempre ao abeiro da lexislacin
vixente.

138
8. ACTIVIDADES COMPLEMENTARIAS E EXTRAESCOLARES

As Actividades Complementarias e Extraescolares, anda que sexan
denomindadas as, constiten en realidade un complemento e unha
prolongacin do plan de estudios. Estas actividades sern programadas
principio de cada curso, igual que se fai coas estritamente escolares, sen
perxuizo de que o plan inicialmente previsto sexa eventualmente ampliado ou
modificado.
Anda que cada profesor/a ou cada departamento poda propoer
actividades extraescolares e complementarias relacionadas ou non coa
respectiva materia, un profesor/a ou un grupo destes, encargarase da
organizacin conxunta das mesmas.
As relacins que o centro mantea con outras entidades ou institucins,
poden servir para un enriquecemento de programa de actividades
extraescolares e complementarias.
O profesorado dacordo coas caractercas especficas de cada alumno/a e
respectando, en todo caso as sas necesidades ldicas, de convivecia familiar
e de descanso, poder propoer a realizacin de actividades tales como:
-
Afondamento no estudio e anlise do contorno fsico e social.

Preparacin de traballos para o xornal escolar.
Audicins musicais
Celebracin de conferencias, charlas-coloquio sobre temas de
interese para o alumnado a cargo de persoal especializado.
Realizacin de excursins e viaxes culturais: cada equipo de ciclo
ou curso programar como mnimo, unha excursin ou sada no curso.
Estas sadas requerirn autorizacin previa dos pas ou titores
legais do alumnado. Como foi aprobado polo Consello Escolar, a viaxe de
fin de escolaridade realizarase cada dous anos e asistir o 3 ciclo.
Realizacin de competicins deportivas e participacin nos
campionatos escolares.
Preparacin das festas colexiais.
Estudiar a implantacin de actividades como danza, msica,
informtica, idiomas...
Realizacin de intercambios con outros centros se as circunstancias
son favorables.
Participacin naqueles programas que ofrezan interese para o
centro: sade bucodental, campaas de fomento da lectura, educacin vial,
etc.
Participacin naqueles concursos ou certames que os equipos
docentes estimen oportunos, como medio de dinamizar mis a vida colexial,
a a inventiva e a capacidade intelectual dos alumno/as, logrando tamn
unha mellora da imaxe do colexio e unha maior publicidade para as sas
actividades.
Etc.

139
DATAS SINALADAS.
MAGOSTO E SAMAN (Novembro), coa realizacin nas aulas de unidades

didcticas sobre o mesmo, exposicin de traballos de aula sobre estas
festas tradicionais, a celebracin dun magosto aire libre e do saman con
contacontos., celebracin dos campionatos internos de ftbol e brilet e
sesin de xogos cooperativos.
NADAL (Decembro), con actividades relacionadas coas festas navideas:
actuacins dos alumnos/as de tdolos niveis nunha representacin teatral
e musical. Celebrarase a CONVIVENCIA de pais/nais de alumnos/as do
Colexio, para coordinar esforzos e conseguir un maior achegamento entre
os distintos membros da comunidade educativa.
DA DO ESTATUTO DE AUTONOMA E DA CONSTITUCIN: Traballo de
aula realizado polas profesoras/titoras, con diferentes apoios.
DA DA PAZ: Cun acto no que participan tdolos alumnos/as do centro con
diferentes actividades preparadas nas aulas de todos os cursos do centro.
ENTROIDO (Febreiro): Celbrase con actividades variadas organizadas
polo Equipo de Normalizacin Lingstica e o Equipo de Actividades
Complementarias e Extraescolares e un desfile de disfraces polas ras do
pobo.
DIA DAS LETRAS GALEGAS. Traballo de aula sobre esta celebracin. Na
semana das letras galega expoerase un traballo sobre a orixe e historia
da celebracin de esta data, ademis do traballo sobre o autor/a
homenaxeado/a.
FIN DE CURSO: con diferentes actividades.
Terase en conta as conmemoracins que sinala oDOG.

Realizaranse actividades educativas relacionadas coa conservacin do
medio ambiente, durante todo o curso coa totalidade dos alumnos/as de E.
Infantil e Primaria, completndose a primeira semana de xuo, aproveitando a
celebracin do da do medio ambiente.
Estas datas son lectivas a todos os efectos, organizndose actividades
diversas, tendentes a resalta-la importancia das devanditas conmemoracins.
Cando algunha coincida en sbado ou festivo, trasladarase da lectivo
inmediatamente anterior.
PROCURARASE
ALUMNOS.
QUE
NESTAS
ACTIVIDADES
PARTICIPEN
TDOLOS
Cando o profesor considreo conveniente, os alumnos/as acudirn ao

aula con dotacin de informtica para traballar aqueles contidos que ten
mis dominados. Desta forma os alumnos/as finalizarn o primeiro ciclo
cunha serie de coecementos e habilidades que lle permitirn facer un uso
mis intensivo das Tics nos seguintes cursos.

140
PROXECTO CURRICULAR
RELIXIN
4 primaria
CEIP SAN XON BECERRE

141
Os obxectivos da educacin primaria estarn encamiados ao logro da

Coecer e apreciar os valores e as normas de convivencia, aprender a

obrar de acordo con elas, prepararse para o exercicio activo da cidadana e

aprendizaxe.

conflitos que lle permitan desenvolverse con autonoma no mbito familiar
e domstico, as como nos grupos sociais con que se relaciona.
Coecer, comprender e respectar as diferentes culturas e as diferenzas

entre as persoas, a igualdade de dereitos e oportunidades de homes e de
mulleres e a non-discriminacin de persoas con discapacidade.



142

elementais de clculo, coecementos xeomtricos e estimacins, as como
ser capaz de aplicalos a situacins da sa vida coti.


informacin e da comunicacin, desenvolvendo un esprito crtico ante as
mensaxes que recibe e elabora.

Valorar a hixiene e a sade, aceptar e aprender a coidar o propio corpo e

o dos outros, respectar as diferenzas e utilizar a educacin fsica e o
Coecer e valorar a flora e a fauna, en especial a presente na

Comunidade Autnoma de Galicia, e adoptar modos de comportamento que
favorezan o seu coidado.


prevencin dos accidentes de trfico

143
OBXECTIVOS DE ETAPA / RELIXIN E MORAL CATLICA
A ensinanza da Relixin e Moral Catlica na etapa de Educacin Primaria ten

Coecer os aspectos bsicos


relixins vixentes, na sa resposta s preguntas bsicas sobre o sentido da
vida e o compromiso dos crentes.



sa resposta de fe, descubrindo o valor central da persoa de Xesucristo e a
resposta de fe da Virxe Mara.


expresins e textos bsicos da mensaxe cristi, que faciliten a comprensin
da vida do Esprito Santo no mundo e na Igrexa.

das
relixins
xa
desaparecidas
144

e a sa graza nos sacramentos, e o servizo eclesistico prestado polos
Comprender e distinguir o sentido sagrado, festivo, cultural e celebrativo


cristin, e aplicalos s distintas situacins da vida.

comprender a raz e o sentido da accin e do compromiso cristin, e manter
unha actitude de tolerancia e respecto ante os sistemas ticos das distintas
relixins.

que se manifesta a travs da linguaxe simblica e icnica da arquitectura,
pintura, literatura, msica e liturxia, como expresin da fe catlica e doutras
relixins.
Descubrir que o destino eterno do home empeza aqu como don que
xorde da vitoria de Cristo sobre a morte.
CONTIDOS 4 CURSO
-
Ensinanzas da Biblia.
Ou Novo Testamento.
Como ser amigo de Xess de Nazaret.
Xess de Nazaret, modelo de vida cristi.
Comportamentos e normas cristis.
Mensaxes cristis do Nadal.
Os sacramentos e ou sacramento do Bautismo. A salvacin de Deus a travs
dous sacramentos d Igrexa.
- O sacramento da Eucarista, orixe e meta da vida cristi.
- O sacramento da Confirmacin.
- Ou sacramento do Perdn.

145
- A Pascua cristi. A vitoria sobre ou pecado e a morte. Xesucristo, ou Mesas,

ou Salvador, resucitou e vive para sempre.
- O mal e o pecado.
- O perdn de Deus e a sa misericordia.
- A fe cristi na vida eterna.
- Os fundadores das relixins monotestas. Sentido salvfico e compromiso con
ser humano non xudasmo, cristianismo e islam.
- A arte das relixins monotestas.

146
3. COMPETENCIAS BSICAS
QUE SE ENTENDE POR COMPETENCIA BSICA

A LOE (Lei Orgnica de Educacin) presenta unha importante novidade: a
incorporacin das competencias bsicas ao currculo.
Entndese por competencia a capacidade de poer en prctica dunha forma
integrada, en contextos e situacins diferentes, os coecementos, as
habilidades e as actitudes persoais adquiridas.
O concepto de competencia incle tanto os coecementos tericos coma as
habilidades ou coecementos prcticos e as actitudes. Vai mis al do saber e
de saber facer ou aplicar, porque incle tamn o saber ser ou estar.
No marco da proposta realizada pola Unin Europea, identificronse oito
competencias bsicas:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.

Competencia matemtica.
Competencia no coecemento e na interaccin co medio fsico.
Tratamento da informacin e competencia dixital.
Competencia social e cidad.
As competencias bsicas teen as seguintes caractersticas:

Promoven o desenvolvemento de capacidades mis que a asimilacin
de contidos, anda que estes sempre estn presentes hora de se
concretaren as aprendizaxes.
Teen en conta o carcter aplicativo das aprendizaxes, xa que se
entende que unha persoa competente aquela que quen de resolver os
problemas propios do seu mbito de actuacin.
Basanse no seu carcter dinmico, xa que se desenvolven de maneira
progresiva e poden ser adquiridas en situacins e en institucins formativas
diferentes.
Teen un carcter interdisciplinar e transversal, xa que integran
aprendizaxes procedentes de diversas disciplinas acadmicas.

147
Son un punto de encontro entre a calidade e a equidade. Por unha

parte, con elas intntase garantir unha educacin que solucione as
necesidades reais da poca na que vivimos (calidade). Por outra parte,
pretndese que sexan asumidas por todo o alumnado, de maneira que lles
sirvan de base comn a todos os cidadns e cidads (equidade).
As competencias bsicas son, pois, aqueles coecementos, destrezas e
actitudes que todos os individuos necesitan para a sa realizacin e o seu
desenvolvemento persoal, para a sa inclusin na sociedade e para a sa
incorporacin ao mundo do emprego. As competencias deberan adquirirse ao
final da ensinanza obrigatoria, e teran que constitur a base dunha continua
aprendizaxe ao longo de toda a vida.

148
AS COMPETENCIAS BSICAS NA REA DE RELIXIN E MORAL CATLICA

CATLICA
AO
Se ben a ensinanza relixiosa est presente e axuda conformacin das

relacin coa accin educativa da relixin catlica, e incluso, podera afirmarse
que outras, se se prescinde da realidade relixiosa, careceran de elementos
Entre outras, a Conferencia Episcopal de Ensinanza e Catequese propn as
seguintes:
na medida en que esixe exercitarse na escoita da palabra de Deus, na
exposicin dos seus contidos e na aplicacin sobre a cultura e as distintas
formas de vida social, as como argumentacin adecuada a esta idade e
sempre presente na ensinanza relixiosa.
Por outra parte, propio da ensinanza relixiosa catlica a utilizacin dos
diversos modos de comunicacin que a accin de Deus sobre o home utilizaou.
A sa revelacin rica en distintas linguaxes. As, a linguaxe bblica e a sa
riqueza de expresin e simboloxa; a linguaxe doutrinal e a sa precisin
conceptual, analtica e argumental; a linguaxe litrxica e a sa proximidade
linguaxe dos smbolos do pobo cristin; e a linguaxe testemual que fai posible
a transmisin vital do crido.
Todo iso imprescindible para a comprensin da linguaxe en todas as linguas
da cultura occidental. A ensinanza relixiosa fai posible unha verdadeira
verbal ou escrita, explcitos e implcitos en fontes diversas. Finalmente, a
vocabulario.
comportamento que preparan as persoas para participar dunha maneira eficaz
e construtiva na vida social e profesional. A ensinanza relixiosa catlica expn,
fundamenta e xerarquiza os valores e as virtudes que contriben a educar a

149
dimensin moral e social da personalidade do alumno, para facer posible a

maduracin na corresponsabilidade, o exercicio da solidariedade, da
cooperacin, a liberdade, a xustiza e da caridade. Todo iso, como expresin
corazn, das potencialidades que o configuran e que desbordan as
expectativas puramente materiais e funcionais, fundamentan e danlle sentido
accin social e cvica do alumno. A ensinanza relixiosa neste cometido incide
substancialmente no descubrimento e no desenvolvemento da verdadeira
humanizacin, capaz de o facer competente na accin social.
Con iso estamos fundamentando un dos valores bsicos, a sa dignidade como
ser humano, como fillo de Deus. O alumno necesita, xa nestas idades,
mesmos comportamentos. Iso implica mellorar as relacins interpersoais
baseadas en principios e valores que xorden da persoa de Cristo e axuda a
De a que as mnimas esixencias ticas de convivencia, participacin,
respecto, a cooperacin, a solidariedade, a xustiza, a non-violencia, o
compromiso e a participacin teen a sa fundamentacin e as referencias
cristis na filiacin polo amor de Deus, o amor, a fraternidade, a xustiza, a
misericordia, o perdn, a doazn dun mesmo, a entrega total a favor dos
pobres.
senn que poder comprender e asumir os valores que implica o coecemento
do feito relixioso na sa expresin artstica, cultural e esttica, teolxica e
vivencial.
A cultura e a historia europea occidental, e a propia historia e cultura espaola,
non poden ser comprendidas e asumidas se se prescinde do feito relixioso
presente sempre na historia cultural dos pobos. Todo o mundo sabe que a
maduracin da personalidade humana se realiza dentro da tradicin cultural na
que se medra e se sustenta un. Esta maduracin realzase nun mundo cada vez
mis complexo e de maior contraste cultural e de presenza, respecto e dilogo

150
de culturas.
A rea de Relixin e Moral Catlica presenta o acontecemento cristin en
dos demais saberes. Con iso o alumno adquire unha valoracin crtica da
A ensinanza relixiosa catlica non s lle achega competencia cultural e
artstica uns coecementos da arte e da cultura con referencia relixiosa e
unhas destrezas, senn tamn o sentido e a profundidade da sa presenza que
remite a unha maneira concreta de ver a vida, de expresala e de vivir desde a
contribucin cristi cultura, colaborando as tamn na conservacin e na
valoracin do patrimonio cultural.
Ademais, a ensinanza relixiosa axdalles aos alumnos a ser protagonistas da
sa propia aprendizaxe como resposta vontade de Deus de que o ser humano
colabore activa e libremente co plan por El establecido. Por iso, aprender a
aprender implica non s unha proposta consensuada de sentimentos, valores e
sas conviccins, que deber ser crisol na busca da verdade e do ben.
unha finalidade fundamental do quefacer da escola que os alumnos
descubran a sa identidade persoal, pero isto non ser posible sen unha
apertura ao significado ltimo e global da sa existencia humana. A autonoma
e a iniciativa persoal non poder realizarse no alumno se non se inicia no
coecemento del mesmo, no seu ser mis profundo, nas sas potencialidades,
na sa dignidade e no seu sentido. A formacin relixiosa catlica achega desta
maneira unha cosmovisin que fai posible a apertura cara ao fundamento e o
sentido ltimo da vida e, polo tanto, ao sentido da ciencia, da cultura e da
identidade mesma da persoa humana.
A ensinanza relixiosa catlica non se reduce a unha ensinanza de valores;
dirxese persoa concreta nas sas races, nas sas posibilidades humanas de
accin e de servizo e, sobre todo, dirxese ao ser humano na sa finalidade
transcendente. Todo iso implica o ofrecemento do Evanxeo de salvacin de
Xesucristo, para que, ao que se coeza, xurda a humanidade nova feita de
homes novos conforme o designio de Deus. Por iso a ensinanza debe de
propoer a Xesucristo como camio que nos conduce verdade e vida e
debe de facerse desde a conviccin profunda que procede da Igrexa que
confesa, celebra e vive a fe en Xesucristo e, en consecuencia, mediante a
forma propia e mis coherente de transmitir esa fe da Igrexa: o testemuo.

151
entregndolle ao alumno as virtualidades necesarias para crear as disposicins

e actitudes que favorecen a insercin social. A autonoma do individuo cristin
un xuzo moral baseado nos principios, nos valores e nas actitudes que xera o
mesmo Evanxeo.
Competencia no coecemento e na interaccin co mundo fsico.
Esta rea contribe dquisicin desta competencia a travs da dourina social
da Igrexa, iluminando as respostas e as solucins aos problemas que xorden na
interaccin do ser humano co medio fsico e consigo mesmo. Tamn contribe
valoracin tica do uso da ciencia e da tecnoloxa.
vez, apoia e dlles sentido s habilidades e destrezas relacionadas coa
natureza como creacin de Deus, polo que a valora, ademais de coidala e
fomentala.
4. EDUCACIN EN VALORES
A educacin en valores presntase como un conxunto de contidos que
interactan en todas as reas do currculo escolar, e o seu desenvolvemento
afecta globalidade do mesmo; non se trata dun conxunto de ensinanzas
autnomas, senn mis ben dunha serie de elementos da aprendizaxe
sumamente globalizados, estudados dentro de Lingua, Coecemento do medio
etc. A aprendizaxe significativa, que se establece sempre desde a realidade
inmediata do alumno, propicia ademais esta forma de abordar os valores, dado
que a mesma situacin contextual que introduce os coecementos dunha rea
serve de base para estes contidos. Ademais, a metodoloxa adecuada debe
coidar especialmente a coherencia entre os contidos e a forma de actuar na
aula.
Entre os valores que teen unha presenza mis relevante neste ciclo
destacamos os seguintes:
Educacin moral e cvica.

Presntanse contextos nos que os alumnos e as alumnas se ven obrigados a
xulgar e a xerarquizar valores. En todas as actividades colectivas

152
manifstase unha valoracin positiva da participacin, o intercambio de

puntos de vista, o respecto polas opinins e as regras etc.
Educacin para a paz.

O obxectivo que o neno comprenda que a construcin da paz unha tarefa
de todos. Igual que sucede cos conflitos cotins, moitas veces o odio entre
os pobos froito do descoecemento e da falta de comunicacin, e a mellor
maneira de superar estes problemas o dilogo.
As diferenzas culturais entre os distintos pobos son un rico patrimonio que
hai que coecer para valorar a todas as persoas por igual. O neno debe
acercarse ao coecemento doutras realidades, coa finalidade de respectar os
costumes e as formas de vida que al se manifestan.
Educacin para a sade.

O coecemento do propio corpo a base para introducir algns conceptos
bsicos de sade e de hixiene que deben traducirse en hbitos e manterse
durante toda a vida da persoa.
Educacin sexual.
Presntase como esixencia natural da formacin integral da persoa. O
obxectivo coecer os cambios corporais que aparecen co crecemento e
que diferencian fisicamente os dous sexos.
Educacin ambiental.
As grandes cuestins da educacin ambiental cntranse no descubrimento
do contorno e no desenvolvemento dunha actitude favorable proteccin e
conservacin do medio inmediato.
Educacin viaria.
O obxectivo capacitar o neno na sa faceta de pen autnomo e posible
condutor de bicicletas. Para iso serven como eixes de globalizacin as
unidades referidas ao medio social: a ra, a cidade, as vilas... Establcense

153
coecementos acerca dos elementos e os signos viarios, e fomntanse

outros de tipo conductual que lle permiten a adquisicin de hbitos precisos
para desenvolverse en situacins concretas. Ademais atndese ao
coecemento das redes e das infraestruturas de transporte, facendo
partcipe ao neno das pautas de actuacin no uso de calquera dos medios de
transporte, privados ou colectivos.
Educacin do consumidor.
A educacin para o consumo responsable comeza con reflexins sobre as
actitudes dos nenos e das nenas, que deben empezar a distinguir entre
aquilo que realmente necesitan (a roupa, a comida, o transporte etc.) e
aquilo do que poden prescindir facilmente. O aproveitamento de elementos
que se consideran de refugallo proporciona experiencias que desenvolven
nos nenos e nas nenas os hbitos adecuados de utilizacin dos recursos que
teen ao seu alcance.
Educacin non-sexista.
Presntase a muller en situacins iguais s do home, tanto no mbito da
escola coma no do traballo e noutros contextos cotins. Por outra parte,
utilzase unha linguaxe coeducativa.

154
5. METODOLOXA DIDCTICA
PRINCIPIOS PEDAGXICOS XERAIS
O proceso de ensinanza e aprendizaxe debe cumprir os seguintes requisitos:
Partir do nivel de desenvolvemento do alumnado e das sas aprendizaxes

previas.

comprensiva.
Posibilitar que os alumnos realicen aprendizaxes significativas en por eles.
Favorecer situacins nas que os alumnos deben actualizar os seus
coecementos.
Proporcionar situacins de aprendizaxe que teen sentido para os alumnos,
coa fin de que resulten motivadoras.
En coherencia co expuesto, os principios que orientan a nosa prctica
educativa son os seguintes:
Metodoloxa activa.
Supn atender dous aspectos intimamente relacionados:
e na configuracin das aprendizaxes.
- Participacin no deseo e no desenvolvemento do proceso de ensinanza e
aprendizaxe.
Motivacin.

155

- A gradacin das actividades, a xerarquizacin vara segundo a natureza
de cada programa, e aparecen en ltimo lugar as que requiren un maior
grao de habilidade e autonoma.
- A nfase nos procedementos e tcnicas de aprendizaxe, que inclen
unha reflexin sobre os contidos que son obxecto de estudo e unha
revisin final.
Programacin cclica, perfectamente integrada nos obxectivos xerais da

etapa; e unha rigorosa seleccin dos contidos, que reforzan o aprendido
nos cursos precedentes e abren o coecemento cara a novos temas.


conservacin da natureza, a convivencia

aspectos do proceso educativo e permite a retroalimentacin, a achega de
informacins precisas que permiten reestruturar a actividade no seu
conxunto.

156
AGRUPAMENTO DOS ALUMNOS
Os diversos modelos de agrupamento que adopta o centro son unha dimensin

esencial. Cremos que utilizar un nico modelo de agrupamento, con
independencia da diversidade de caractersticas do conxunto de alumnos e das
actividades de ensinanza e aprendizaxe, limita o potencial enriquecedor do
proceso educativo.
A diversidade de agrupamentos ao longo deste proceso cumpre dous
obxectivos:
Proporciona unha mellor explotacin das actividades escolares.

Constite un instrumento de adecuacin metodolxica s necesidades dos
nosos alumnos.
A seleccin dos diversos tipos de agrupamento que se van articular atende aos
seguintes principios:
Parte do modelo educativo do centro.

Responde s posibilidades e aos recursos materiais e humanos do centro.
suficientemente flexible para realizar adecuacins puntuais en certas
actividades.
Basase na observacin real dos nosos alumnos e na predicin das sas
necesidades.
Mantn unha estreita relacin coa natureza disciplinar da actividade ou
rea.
Os criterios de distribucin do alumnado por aulas obedecen a unha anlise
sistemtica, que recolle aspectos de debate tan importantes como o punto de
partida dos alumnos ao chegar ao inicio do ciclo e de cada curso, as
peculiaridades educativas do centro e a natureza da rea ou actividade.
CRITERIOS DE AGRUPAMENTO:
Procedencia dun mesmo centro.

Idade cronolxica.

157
Nivel de instrucin.
Ritmo de aprendizaxe.
Intereses.
Motivacin.
Natureza da rea ou da actividade.
TIPOS DE AGRUPAMENTO:
Aula.
Gran grupo.
Pequeno grupo.
Talleres.
Comisins de traballo.
Grupos de actividade.
ORGANIZACIN DOS ESPAZOS
A distribucin de espazos formlase a partir dos seguintes obxectivos:
Incrementar as posibilidades de interaccin grupal.

Potenciar na actividade escolar un grao de autonoma suficiente.
Permitir o aproveitamento de espazos allleos propia aula.
O ESPAZO DA AULA
O primeiro bloque de decisins contempla a adscricin do espazo de aula ben
ao grupo, ben rea impartida. Esta decisin tamn implica a eleccin dos
materiais integrantes do espazo fundamental de traballo e a sa relacin cos
agrupamentos flexibles, e a aplicacin de dinmicas de grupo adecuadas a
cada contexto e situacin de aprendizaxe (recunchos de aprendizaxe,
comisins de traballo, grupos de actividade, quendas de roda...).
Ademais, considrase o problema da disposicin das mesas, o lugar ocupado
polo profesor na aula e a relacin kinsica da aula. As decisins atenden
existencia de diferentes espazos con ritmos distintos de participacin, cunha
zona de accin e unha zona marxinal (zona anterior, zona posterior e zonas
laterais, respectivamente) e a necesidade de activalas.
En sntese, algns dos aspectos que hai que ter en conta no modelo de aula
son os seguintes:

158
Aula-grupo / aula-rea.
Materiais integrantes da aula.
Relacin con agrupamentos.
Disposicin do aula.
Recursos para a mobilizacin.
Relacin espacial profesor-alumnado.
Condicins xerais (iluminacin, estado etc.)
OS ESPAZOS DE USO ESPECFICO

O segundo mbito de decisins referentes distribucin de espazos refrese a
aqueles que teen un uso especfico no centro, e que en definitiva son de uso
comn por parte de todos os alumnos.
Algns destes espazos son os seguintes:
Biblioteca.
Aula de plstica.
Aula de msica.
Sala de informtica.
Sala de usos mltiples.
ORGANIZACIN DO TEMPO
A organizacin do tempo contmplase desde das perspectivas claramente

diferenciadas: a confeccin dun horario xeral, co correspondente
desenvolvemento das reas, acorde coa sa ptima temporizacin, e a
elaboracin dun horario de actividade docente, no que se presentan as
restantes actividades organizativas do centro. En consecuencia, teremos en
conta as seguintes variables:
Relixin e Moral Catlica / alternativa.
ACTIVIDADE DOCENTE:

159
Coordinacin de equipos.
Coordinacin de niveis.
Coordinacin de grupos.
Atencin a pais.
Accin titorial.
Clases de reforzo.

160
SELECCIN DE MATERIAIS E RECURSOS
Os criterios de seleccin dos materiais curriculares que sexan adoptados polos

equipos docentes seguen un conxunto de criterios homoxneos que lles
proporcionan resposta efectiva s propostas xerais de intervencin educativa e
ao modelo didctico anteriormente propostos. Dese xeito, establcense oito
criterios ou directrices xerais que perfilan a anlise:

Educativo de Centro.
Coherencia dos contidos propostos cos obxectivos.
A acertada progresin dos contidos e obxectivos, a sa correspondencia co
nivel e a fidelidade lxica interna de cada rea.
A variedade das actividades, a diferente tipoloxa e a sa potencialidade
para a atencin s diferenzas individuais.
A claridade e a amenidade grfica e expositiva.
Atendendo a todos eles, establecemos unha serie de pautas concretas que

dirixirn a nosa seleccin e que estn plasmadas na seguinte gua de
valoracin de materiais curriculares.
INDICADORES:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
Encdrase con coherencia no Proxecto Educativo de Centro.

Cubre os obxectivos do currculo.
O nmero de unidades organiza adecuadamente o curso.
Os obxectivos estn claramente explicitados.
Os contidos seleccionronse en funcin dos obxectivos.
A seleccin de contidos est adecuada ao nivel de desenvolvemento
psicoevolutivo dos alumnos.
A progresin adecuada.
Contribe ao desenvolvemento das competencias bsicas.
Parte dos coecementos previos dos alumnos.
Asegura a realizacin de aprendizaxes significativas.
Esperta a motivacin cara ao estudo e aprendizaxe.
Potencia o uso das tcnicas de traballo intelectual.
Presenta actividades de reforzo e de ampliacin.
A cantidade de actividades suficiente.
Permiten a atencin diversidade.

161
16.
17.
18.
19.
20.
21.
22.
23.
24.
25.
As actividades estn ben diferenciadas dos contidos.

As informacins son exactas, actuais e cientificamente rigorosas.
A informacin e as explicacins dos conceptos exprsanse con claridade.
Facilita a memorizacin comprensiva mediante unha adecuada organizacin
das ideas, destacando as principais sobre as secundarias.
A linguaxe est adaptada ao nivel.
As imaxes achegan aclaracins ou ampliacins ao texto.
Recrrese suficientemente informacin grfica mediante esquemas,
tboas, grficos, mapas etc.
A disposicin dos elementos nas pxinas aparece clara e ben diferenciada.
O aspecto xeral do libro resulta agradable e atractivo para o alumno.
Presenta materiais complementarios que facilitan o desenvolvemento do
proceso docente.
MATERIAIS E RECURSOS DIDCTICOS

Santillana
-Libros de consulta da propia aula e da biblioteca do centro.
-Libros de lectura:Nas aulas de cada un dos grupos do segundo ciclo existe
unha biblioteca de aula con libros de lectura e de consulta.
-Apuntes, esquemas.
-Materiais para reforzo
-Materiais para ampliacin.
-Materiais manipulativos BOLA DO MUNDO.mapas)
RECURSOS DIDCTICOS
-Pizarra electrnica.
-Materiais informticos.
-Pxinas web
-Vdeo proxector
-Ordenador
-Radio-CD-MP3
-Pizarra convencional,tablero de corcho.
6. AVALIACIN
A AVALIACIN: UN PROCESO INTEGRAL

162
Entendemos a avaliacin como un proceso integral, no que se contemplan

diversas dimensins ou vertentes: anlise do proceso de aprendizaxe dos
alumnos; anlise do proceso de ensinanza e da prctica docente; e anlise das
programacins de aula.
A avaliacin concbese e practcase da seguinte maneira:
Continua e global, xa que atende aprendizaxe como proceso,

contrastando os diversos momentos ou fases, e ademais, tendo en conta o
progreso do alumno no conxunto das reas do currculo. Contmplanse tres
modalidades:
- Avaliacin inicial. Proporciona datos acerca do punto de partida de cada

alumno, proporcionando unha primeira fonte de informacin sobre os
coecementos previos e caractersticas persoais, que permiten unha
atencin s diferenzas e unha metodoloxa adecuada.
- Avaliacin formativa. Concdelle importancia evolucin ao longo do

proceso, conferindo unha visin das dificultades e dos progresos de cada
caso.
- Avaliacin sumativa. Establece os resultados ao remate do proceso total de

aprendizaxe en cada perodo formativo e a consecucin dos obxectivos.
Individualizada, centrndose na evolucin de cada alumno e na sa

situacin inicial e particularidades.
Integradora, para o cal contempla a existencia de diferentes grupos e

situacins e a flexibilidade na aplicacin dos criterios de avaliacin que se
seleccionan.
Cualitativa, na medida en que se aprecian todos os aspectos que inciden

en cada situacin particular e se avalan de forma equilibrada os diversos
niveis de desenvolvemento do alumno, non s os de carcter cognitivo.

163
Orientadora, dado que lle porporciona ao alumno ou alumna a

informacin precisa para mellorar a sa aprendizaxe e adquirir estratexias
apropiadas.
Revisemos algns dos procedementos e instrumentos existentes para avaliar o

proceso de aprendizaxe:
Observacin sistemtica:
- Escala de observacin.
- Rexistro anecdtico persoal.
Anlise das producins dos alumnos:

-Traballo diario na aula(realizacin de exercicios relativos os diferentes
temas que se traballen,en diferentes medios cadernos,follas de
traballo,fotocopias,pizarra electrnica,pizarra convencional..)
- Resumos.
- Esquemas.
- Traballos de aplicacin e sntese.
- Caderno de clase.
- Textos escritos.
- Producins orais.
- Traballos individuais
- Traballos en grupos
Intercambios orais cos alumnos:

- Dilogo.
- Entrevista.
- Postas en comn.
- Asembleas.
Probas especficas:
- Obxectivas.
- Abertas.

164
- Exposicin dun tema.

- Resolucin de exercicios.
Autoavaliacin.
Coavaliacin.
do alumnado sinalados anteriormente ser na seguinte porcentaxe:
Anlise
das
alumnos
producins
25%
dos 35%
25%
15%
AVALIACIN DO PROCESO DE ENSINANZA E DA PRCTICA DOCENTE

Algns dos aspectos aos que atender son os seguintes:
a) Organizacin e coordinacin do equipo. Grao de definicin. Distincin de
responsabilidades.
b) Planificacin das tarefas. Dotacin de medios e tempos. Distribucin de
medios e tempos. Seleccin do modo de elaboracin.
c) Participacin. Ambiente de traballo e participacin. Clima de consenso e
aprobacin de acordos. Implicacin dos membros. Proceso de integracin no
traballo. Relacin e implicacin dos pais. Relacin entre os alumnos, e entre
os alumnos e os profesores.
Revisemos algns dos procedementos e dos instrumentos existentes para
avaliar o proceso de ensinanza:
Cuestionarios:
- Aos alumnos.

165
- Aos pais.
Intercambios orais:
- Debates.
- Reunins con pais.
Observador externo.
O comezo do curso o profesor/a titor/a dar a coecer aos alumnos e aos
pais ou titores legais,os criterios que se aplicarn para a promocin de ciclo .
Ao remate de cada un dos trimetres do curso escolar entregrase a cada
alumno un boletn informativo cos resultados obtidos en cada unha das reas
nese trimestre.
AVALIACIN DAS PROGRAMACINS DE AULA

Co fin de establecer unha avaliacin plena de todo o proceso, avaliaranse os
Desenvolvemento na clase da programacin.

Adecuacin de obxectivos e contidos coas necesidades reais.
Adecuacin de medios e metodoloxa coas necesidades reais.

166
CRITERIOS DE AVALIACIN / RELIXIN E MORAL CATLICA DE 4 curso
1.
Distinguir os fundadores das relixins monotestas, comparndoos entre

eles nos aspectos concernientes sa relacin con Deus, o seu compromiso
co home e a sa accin salvfica.
2.
Verificar a accin salvadora de Deus a travs dos personaxes bblicos, e a

sa plenitude en Xesucristo.
3.
Recoecer o amor de Deus ao crearnos sa imaxe e adoptarnos como

fillos.
4.
Identificar algns feitos e palabras de Xess que mostran o amor de Deus

polo home.
5.
Situar as accins salvficas de Xess nas referencias bblicas sobre os

seus milagros, a sa morte e resurreccin.
6.
Comprender que o pecado rompe a relacin con Deus, que Xesucristo a

restablece coa sa morte e resurreccin, e que o amor de Deus dura para
sempre.
7.
Explicar que a fe e as obras son respostas ao amor de Deus, manifestado

en Xesucristo.
8.
Distinguir e relacionar os sacramentos da Iniciacin, a Reconciliacin e a

Eucarista.

167
9.
Explicar a nova vida que xorde polo Bautismo e se alimenta na

Eucarista.
10.
Saber describir a Igrexa como Corpo de Cristo.
11.
Razoar que quen une os membros da Igrexa o Esprito Santo.
12.
Recoecer nas distintas advocacins de Mara Nai de Deus e Nai nosa.
13.
Aplicar algunhas obras artsticas e xestos litrxicos os contidos bsicos

da fe cristi e doutras relixins.
14.
Explicar o significado dalgns textos evanxlicos que fagan referencia

vida eterna.
MNIMOS ESIXIBLES PARA UNHA EVALUACIN POSITIVA.
Minimos exisibles en 4 curso RELIXIN

Expresar de xeito oral, escrita e grfica as caracteristicas xerais e
definitorias de Deus Pai, Deus Fillo, a Igrexa

168
7. A ATENCIN DIVERSIDADE E AS MEDIDAS PARA AFRONTAR OS

PROBLEMAS DE APRENDIZAXE
VALORACIN INICIAL E VAS DE ACTUACIN
Co obxecto de nos axustar o mximo posible realidade dos nosos alumnos,

acordamos realizar unha valoracin das sas caractersticas segundo os
seguintes parmetros:
Que valorar:
- Rendemento do alumno no ciclo anterior.
- Personalidade.
- Afeccins e intereses.
- Situacin econmica e cultural da familia.
- etc.
Como obter a informacin:

- Informes de titores anteriores.
- Cuestionario previo aos alumnos.
- Entrevista individual.
- Cuestionario aos pais.
- Entrevista cos pais.
- etc.
Deste xeito, o centro prev distintas vas de resposta ante o amplo abano de
capacidades, estilos de aprendizaxe, motivacins e intereses dos alumnos.
Consideramos adaptacins curriculares cantos cambios se produzan no
currculo co fin de atender as diferenzas individuais dos nosos alumnos. O
equipo ou o profesor, ao establecer cada adaptacin, deber determinar con
antelacin tanto a estratexia que hai que seguir coma as caractersticas do
alumno ou da alumna que podan axudar ou entorpecer a estratexia: en que
agrupamentos traballa mellor, que tempo permanece concentrado, a que
reforzos receptivo, que autoconcepto ten etc.
Dentro das adaptacins curriculares imos diferenciar dous modelos de resposta
en funcin das situacins de distinta natureza que imos encontrar:

169
Adaptacins curriculares non-significativas.
Adaptacins curriculares significativas.

170
ADAPTACINS CURRICULARES NON-SIGNIFICATIVAS
Aconsllase o seu uso cando as dificultades de aprendizaxe non son moi

importantes. As caractersticas fundamentais deste tipo de medidas son as
seguintes:
-
Non precisan dunha organizacin moi diferente da habitual.

Non lles afectan aos compoentes prescritivos do currculo.
Anda que en cada unha das reas se aplicarn de forma especfica unha serie
de medidas concretas que permitan a adecuacin s diferenzas individuais dos
alumnos, quixemos establecer unha serie de pautas ou directrices xerais que
acten como marco de referencia para o conxunto do profesorado e que sirvan
para unificar as actuacins de cada profesor.

capacidades e estilos de aprendizaxe coma aos diverxentes intereses e
- Contidos.
Dentro do conxunto de contidos que lle asignaramos para a sa
aprendizaxe por parte dos alumnos a cada rea e curso, estableceremos
unha
diferenciacin
entre
informacin
bsica
e
informacin
complementaria. dicir, en primeiro lugar fixaremos un corpo de contidos
esenciais que deben ser aprendidos por todos para alcanzar os obxectivos
previstos. A partir de a, consideraremos outra serie de contidos que
podern ser traballados ou non en funcin das peculiaridades e das
necesidades de cada alumno.
- Actividades.
finalidade. Por un lado, contemplaremos actividades de reforzo, de
consolidacin daquelas aprendizaxes que consideramos bsicas; para iso,
asequibilidade media que caracteriza a informacin esencial. Por outro

171
lado, desearemos outro tipo de actividades mis diversificadas que

O mellor mtodo de ensinanza para alumnos cunhas determinadas


alumnos.
alumnos.
- etc.


proceso de ensinanza e aprendizaxe s diferenzas individuais dos alumnos.
De forma xeral, este tipo de material persegue catro obxectivos:
- Consolidar contidos nos que a sa adquisicin por parte dos alumnos

supn unha maior dificultade.
- Ampliar e afondar en temas de especial relevancia para o

172

alumnos mostran curiosidade e interese.

permite o seguinte:
- Propoer actividades de reforzo ou ampliacin segundo as necesidades de
cada grupo.
grupo.

173
ADAPTACINS CURRICULARES SIGNIFICATIVAS
Consisten basicamente na adecuacin dos obxectivos educativos, na

eliminacin ou na inclusin de determinados contidos esenciais e na
conseguinte modificacin dos criterios de avaliacin.
Destinatarios.
Estas adaptacins lvanse a cabo para lles ofrecer un currculo equilibrado e
relevante aos alumnos con necesidades educativas especiais.
Dentro deste colectivo de alumnos, contmplanse tanto aqueles que
presentan limitacins de natureza fsica, psquica ou sensorial, como os que
posen un historial escolar e social que produciu lagoas que impiden a
adquisicin de novos contidos e, vez, desmotivacin, desinterese e
rexeitamento.
Finalidade.
Tendern a que os alumnos alcancen as capacidades xerais da etapa de
acordo coas sas posibilidades. O obxectivo ltimo deber ser
proporcionarlle a cada alumno a resposta que necesita en funcin das sas
necesidades e tamn dos seus lmites, tratando que esa resposta se aparte o
menos posible das que son comns para todos os alumnos.
Avaliacin e diagnstico previo.

O maior ou menor afastamento do currculo bsico depender da avaliacin
e do diagnstico previo de cada alumno, que debe realizar o Departamento
de Orientacin.

174

concrecin das adaptacins curriculares sern posibles merc s seguintes
e) A cualificacin do profesorado e a importancia da accin titorial.

f) A metodoloxa.
aprendizaxe aprenden, basicamente, da mesma forma ca o resto. dicir, os
Non obstante, convn poer a nfase na planificacin mis rigorosa e
minuciosa, na flexibilidade, na metodoloxa activa e na globalizacin. Dentro
deste contexto metodolxico fxanse unha serie de medidas especialmente
beneficiosas:
- O traballo nun pequeno grupo.
- As visitas e as sadas ao contorno.
- O uso do ordenador e de diversidade de materiais e recursos.
g) Espazos.
Para favorecer o proceso de integracin-normalizacin e para crear as
condicins ptimas para o fomento de interaccins ricas e fludas, prevense
as seguintes medidas:
h) Tempos.

175
algunhas actividades requirirn tempos mis prolongados (talleres, sadas

outros motivos.

176
Proxecto curricular
RELIXIN
6 curso
1. PRESENTACIN
Elaborar o Proxecto educativo do centro unha das tarefas mis decisivas do
equipo de profesores. O xito do proceso de ensinanza e aprendizaxe depende
en gran medida do consenso previo dos diversos aspectos do plan de accin
educativa: que ensinar (obxectivos e contidos); cando ensinar (secuencia de
obxectivos e contidos); como ensinar (metodoloxa); e que, como e cando
avaliar (criterios de avaliacin). Todo iso, xunto co desenvolvemento das
competencias bsicas, a educacin en valores, a formulacin da atencin
diversidade do alumnado e as lias mestras da orientacin, configuran o
Proxecto educativo do centro. A estes elementos curriculares, o equipo
directivo sumar outros documentos que rexen a vida escolar: o Regulamento
de rxime interior, o Plan de convivencia e o Carcter propio (no caso dos
centros de titularidade privada).
O Proxecto educativo do centro convrtese as nunha carta de navegacin, un

instrumento prctico e pblico que permite a cada profesor encadrar as sas
programacins de aula no marco conxunto de actuacin, e a todos os axentes
educativos (direccin, profesores, familias e alumnos) coecer a proposta
pedagxica do centro, as como as correccins xerais que poden exporse ou os
mecanismos de reforzo e ampliacin que se deben poer en marcha.

177
2. CARACTERSTICAS EVOLUTIVAS DOS NENOS E NENAS ENTRE 10 E 12

ANOS
DESENVOLVEMENTO SOCIOAFECTIVO E INTELECTUAL
O perodo de idade comprendido entre os dez e os doce anos, que se
corresponde co terceiro ciclo de Educacin Primaria, caracterzase por unha
serie de trazos evolutivos que afectan o desenvolvemento socioafectivo e
intelectual dos nenos e nenas.
Desenvolvemento socioafectivo.
Os nenos e nenas revelan unha autonoma e unha autodeterminacin que ata
agora non mostraran e que constite un dos trazos esenciais desta etapa de
desenvolvemento; pero, ao mesmo tempo, continan sendo moi sensibles s
influencias do seu grupo. Pdese dicir que os nenos necesitan o grupo para
comprender o seu mundo e requiren de estmulos suficientes para exteriorizar
de forma controlada a sa afectividade.
Desenvolvemento intelectual.
Os nenos e nenas desta idade teen unha visin mis obxectiva da realidade e
alcanzan maior capacidade de operar cos sistemas de smbolos da linguaxe, as
matemticas e a vida social. Adquiriron mecanismos mentais que os distancian
do mundo dos obxectos directamente percibidos e das accins concretas sobre
eses obxectos. No seu lugar, agora poden operar con smbolos, anda que, sen
dbida, necesitan axuda para realizar estas operacins; ademais, empezan a
comprender que nunha situacin dada interveen e funcionan moitos factores,
e tratan de separalos. En xeral, aos doce anos desenvlvese o dominio das
operacins formais e dos razoamentos, que levan a identificar as
consecuencias dos feitos ou a deducir novas ideas doutras xa coecidas.
3. OBXECTIVOS
Os obxectivos da Educacin Primaria estarn encamiados ao logro da
Coecer e apreciar os valores e as normas de convivencia, aprender a obrar
de acordo con elas, prepararse para o exercicio activo da cidadana e

178

aprendizaxe.
conflitos que lle permitan desenvolverse con autonoma no mbito familiar e
domstico, as como nos grupos sociais con que se relaciona.
Coecer, comprender e respectar as diferentes culturas e as diferenzas entre
as persoas, a igualdade de dereitos e oportunidades de homes e de mulleres
e a non discriminacin de persoas con discapacidade.
Adquirir polo menos nunha lingua estranxeira a competencia comunicativa
bsica que lle permita expresar e comprender mensaxes sinxelas e
desenvolverse en situacins cotis.
Desenvolver as competencias matemticas bsicas e iniciarse na resolucin
de problemas que requiran a realizacin de operacins elementais de
clculo, coecementos xeomtricos e estimacins, as como ser quen de
aplicalos a situacins da sa vida coti.
Iniciarse na utilizacin, para a aprendizaxe, das tecnoloxas da informacin e
da comunicacin, desenvolvendo un esprito crtico ante as mensaxes que
recibe e elabora.
Valorar a hixiene e a sade, aceptar e aprender a coidar o propio corpo e o
da outra xente, respectar as diferenzas e utilizar a educacin fsica e o
Coecer e valorar a flora e a fauna, en especial a presente na Comunidade
Autnoma de Galicia, e adoptar modos de comportamento que favorezan o
seu coidado.

179
OBXECTIVOS DE ETAPA: RELIXIN E MORAL CATLICA

O ensino da Relixin e moral catlica na etapa de Educacin Primaria ten como
Coecer os aspectos bsicos das relixins xa desaparecidas

relixins vixentes, na sa resposta s preguntas bsicas sobre o sentido
da vida e o compromiso dos crentes.
sa resposta de fe, descubrindo o valor central da persoa de Xesucristo e
a resposta de fe da Virxe Mara.
expresins e textos bsicos da mensaxe cristi, que faciliten a
comprensin da vida do Esprito Santo no mundo e na Igrexa.
e a sa graza nos sacramentos, e o servizo eclesial prestado polos
Comprender e distinguir o sentido sacro, festivo, cultural e celebrativo
cristin e aplicalos s distintas situacins da vida.
comprender a raz e o sentido da accin e do compromiso cristin, e
manter unha actitude de tolerancia e respecto ante os sistemas ticos
das distintas relixins.
que se manifesta a travs da linguaxe simblica e icnica da
arquitectura, pintura, literatura, msica e liturxia, como expresin da fe
catlica e doutras relixins.
Descubrir que o destino eterno do ser humano empeza aqu como don
que xorde da vitoria de Cristo sobre a morte.

180

181
OBXECTIVOS DE 6 Curso: RELIXIN E MORAL CATLICA
Recoecer a Biblia como coleccin de libros sacros do Cristianismo,

agrupados en das coleccins: Antigo e Novo Testamento.
Ler a Biblia con respecto e descubrir nela os ensinos que Deus quixo
transmitir a travs de acontecementos, relatos, poemas, preceptos,
mximas e outros xneros literarios.
Diferenciar, no relato da creacin, a roupaxe literaria e o ensino
fundamental que Deus nos transmite.
Relacionar as figuras de Abrahn e Moiss, respectivamente, coa
Promesa divina de salvacin e coa Alianza do Sina tras a liberacin de
Israel da escravitude de Exipto.
Recoecer a Abrahn como referencia comn das tres grandes relixins
monotestas.
Recoecer que, en Xess de Nazaret, Fillo de Deus, se realiza plena e
definitivamente a salvacin prometida por Deus a Abrahn.
Facer referencia a pasaxes evanxlicas nas que se pon de manifesto a
natureza humana de Xess e a pasaxes nas que se manifesta a sa
natureza divina.
Comprender o concepto Reino de Deus e o seu programa:
Benaventuranzas, Sermn da montaa e identificar a Igrexa como reino
de Deus na terra.
Coecer como celebra a Igrexa a memoria do Seor: Domingo, Nadal,
Semana Santa e Pascua de Resurreccin.
Recoecer que Cristo o fundador e a cabeza da Igrexa e que, nela,
dentro da igualdade esencial de todos, cada cristin ten unha funcin ao
servizo da comunidade.
Identificarse como membro da Igrexa diocesana e coecer os niveis de
organizacin eclesial: Igrexa universal, diocese, parroquia.
Valorar o acontecemento de Pentecosts como o impulso do Esprito
Santo para o nacemento da Igrexa e coecer o modo de vida das
primeiras comunidades.
Recoecer que a Igrexa conduce salvacin mediante a oracin, o
cultivo das virtudes, o perdn dos pecados e a celebracin dos
sacramentos.
Valorar os sacramentos do Matrimonio e da Orde sacerdotal como
carismas ao servizo da comunidade. E coecer a funcin da familia e do
sacerdocio cristin.
Identificar os signos de pertenza comunidade eclesial, comunidade de
fe, amor e testemuo, e desenvolver sentimentos de integracin nela.
Coecer os episodios mis notables da vida de Mara e o contido das
festas principais na sa honra: Nai de Deus, Inmaculada Concepcin e
Asuncin.
Identificar as preguntas transcendentes da humanidade e diferencialas
dos interrogantes da ciencia ou a cultura.
Descubrir no contorno signos de presenza da fe cristi: na linguaxe, na
arte, nos costumes, nas festividades, na historia, nos cemiterios, etc.

182
Recoecer o politesmo como caracterstica das relixins da Antigidade

e coecer algunhas das sas manifestacins en Mesopotamia, Exipto,
Grecia e Roma.
Coecer os elementos fundamentais do xudasmo: monotesmo, Lei e
templo.
Coecer algns trazos importantes do hindusmo e do budismo: valor da
interioridade, respecto aos demais e natureza.
Desenvolver actitudes de respecto e dilogo fronte a outras crenzas.
Descubrir o valor da conciencia rectamente formada, como gua e xuz
dos nosos actos.
Desenvolver actitudes de respecto dignidade da persoa e de denuncia
de todo atentado aos dereitos humanos fundamentais.
Identificar e coecer o funcionamento dalgunhas organizacins
promovidas pola Igrexa ao servizo dos Dereitos Humanos.
Valorar as achegas positivas da Igrexa ao ecumenismo, ao dialogo
interrelixioso, paz e ao desenvolvemento dos pobos.
4. CONTIDOS
CONTIDOS 6 CURSO RELIXIN
Mapa das grandes relixins no mundo de hoxe. Relacin entre as grandes

relixins vixentes, descubrindo as sas principais semellanzas e
diferenzas.
O ser humano, o sentido da sa vida e a sa salvacin no hindusmo e no
budismo.
Respecto s conviccins relixiosas como condicin mnima para a
convivencia.
A Igrexa, novo pobo de Deus. Manifestacins da estrutura xerrquica da
Igrexa. O papa, os bispos, os sacerdotes, a vida consagrada.
A Igrexa universal e a Igrexa diocesana.
Xess chama e enva os seus discpulos por todo o mundo para continuar
a sa obra de salvacin. A vida e a presenza do Esprito Santo. A
expansin da Igrexa.
Xesucristo, Salvador e Redentor do pecado e da morte.
Xesucristo, plenitude do home.
A presenza da Virxe Mara no Evanxeo e nos Feitos dos Apstolos.
A uncin dos enfermos.
Deus prepara unha terra nova onde habitar a xustiza. Os derradeiros
momentos do ser humano.

183
O home novo e a lei do esprito. O amor a Deus e o amor aos demais. O

mandamento do amor s situacins cotis.
O ser humano responsable dos seus actos. O valor da conciencia, a
verdade, a liberdade e a vontade. O valor da liberdade e a responsabilidade dos propios actos luz do Evanxeo.
Manifestacins da presenza de Deus na cultura cristi.
5. COMPETENCIAS BSICAS
QUE SE ENTENDE POR COMPETENCIA BSICA
A LOE (Lei Orgnica de Educacin) presenta unha importante novidade: a

incorporacin das competencias bsicas ao currculo.
Entndese por competencia a capacidade de pr en prctica dunha forma

integrada, en contextos e situacins diferentes, os coecementos, as
habilidades e as actitudes persoais adquiridas.
O concepto de competencia incle tanto os coecementos tericos como as

habilidades ou coecementos prcticos e as actitudes. Vai mis al do saber e
do saber facer ou aplicar, porque incle tamn o saber ser ou estar.
No marco da proposta realizada pola Unin Europea, identificronse oito

competencias bsicas:

184
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.

Competencia matemtica.
Competencia no coecemento e a interaccin co medio fsico.
Tratamento da informacin e competencia dixital.
Competencia social e cidad.
As competencias bsicas teen as seguintes caractersticas:
Promoven o desenvolvemento de capacidades mis ca a

asimilacin de contidos, anda que estes sempre estn presentes
hora de concretarse as aprendizaxes.
Teen en conta o carcter aplicativo das aprendizaxes, xa que se

entende que unha persoa competente aquela capaz de resolver os
problemas propios do seu mbito de actuacin.
Fundamntanse no seu carcter dinmico, xa que se desenvolven

de xeito progresivo e poden ser adquiridas en situacins e institucins
formativas diferentes.
Teen un carcter interdisciplinar e transversal, xa que integran

aprendizaxes procedentes de diversas disciplinas acadmicas.
Son un punto de encontro entre a calidade e a equidade. Por unha

banda, con elas intntase garantir unha educacin que dea resposta s
necesidades reais da poca na que vivimos (calidade). Por outra banda,
pretndese que sexan asumidas por todo o alumnado, de maneira que
sirvan de base comn a todos os cidadns e cidads (equidade).
As competencias bsicas son, pois, aqueles coecementos, destrezas e

actitudes que todos os individuos necesitan para a sa realizacin e
desenvolvemento persoal, para a sa inclusin na sociedade e para a sa

185
incorporacin ao mundo do emprego. As competencias deberan adquirirse ao

final do ensino obrigatorio, e teran que constitur a base dunha continua
aprendizaxe ao longo de toda a vida.

186
AS COMPETENCIAS BSICAS NA REA DE RELIXIN E MORAL CATLICA

CATLICA
AO
Anda que o ensino relixioso est presente e axuda conformacin das

relacin coa accin educativa da relixin catlica, e ata podera afirmarse que
outras, se se prescinde da realidade relixiosa, careceran de elementos
Entre outras, a Conferencia Episcopal de Ensino e Catequese propn as
seguintes:
na medida en que esixe exercitarse na escoita da palabra de Deus, a
exposicin dos seus contidos e aplicacin cultura e s distintas formas de
vida social, as como argumentacin adecuada a esta idade e sempre
presente no ensino relixioso.
Por outra banda, propio do ensino relixioso catlica a utilizacin dos diversos
modos de comunicacin que a accin de Deus sobre o home utilizou. A sa
revelacin rica en distintas linguaxes. As, a linguaxe bblica e a sa riqueza
de expresin e simboloxa; a linguaxe doutrinal e a sa precisin conceptual,
analtica e argumental; a linguaxe litrxica e a sa proximidade linguaxe dos
smbolos do pobo cristin; e a linguaxe testemual que fai posible a
transmisin vital do crido.
Todo iso imprescindible para a comprensin da linguaxe en todas as linguas
da cultura occidental. O ensino relixioso fai posible unha verdadeira
verbal ou escrita, explcitas e implcitas en fontes diversas. Finalmente, a
vocabulario.
comportamento que preparan s persoas para participar dun xeito eficaz e
construtivo na vida social e profesional. O ensino relixioso catlico expn,
fundamenta e xerarquiza os valores e virtudes que contriben a educar a
dimensin moral e social da personalidade do alumno, en orde a facer posible

187
a maduracin na corresponsabilidade, o exercicio da solidariedade, da

cooperacin, a liberdade, a xustiza e da caridade. Todo iso, como expresin
corazn, das potencialidades que lle configuran e que desbordan as
expectativas puramente materiais e funcionais, fundamentan e dan sentido
accin social e cvica do alumno. O ensino relixioso neste labor incide
substancialmente no descubrimento e desenvolvemento da verdadeira
humanizacin, capaz de facelo competente na accin social.
Con iso estamos fundamentando un dos valores bsicos, a sa dignidade como
ser humano, como fillo de Deus. O alumno necesita, xa nestas idades,
mesmos comportamentos. Iso implica mellorar as relacins interpersoais
baseadas en principios e valores que emanan da persoa de Cristo e axuda a
Por iso polo que as mnimas esixencias ticas de convivencia, participacin,
respecto, cooperacin, solidariedade, xustiza, non violencia, compromiso e
participacin teen a sa fundamentacin e referencias cristis na filiacin polo
amor de Deus, o amor, a fraternidade, a xustiza, a misericordia, o perdn, a
doazn de si mesmo, a entrega total a favor dos pobres.
senn que poder comprender e asumir os valores que leva o coecemento do
feito relixioso na sa expresin artstica, cultural e esttica, teolxica e
vivencial.
A cultura e a historia europea occidental, e a propia historia e cultura espaola,
non poden ser comprendidas e asumidas se se prescinde do feito relixioso
presente sempre na historia cultural dos pobos. coecido por todos que a
maduracin da personalidade humana se realiza dentro da tradicin cultural
onde crece e se sustenta. Esta maduracin realzase nun mundo cada vez mis
complexo e de maior contraste cultural e de presenza, respecto e dilogo de
culturas.

188
A rea de Relixin e moral catlica presenta o acontecemento cristin en

dos demais saberes. Con iso o alumno adquire unha valoracin crtica da
O ensino relixioso catlico non s achega competencia cultural e artstica uns
coecementos da arte e cultura con referencia relixiosa e unhas destrezas,
senn tamn o sentido e profundidade da sa presenza que remite a un xeito
concreto de ver a vida, de expresala e de vivir desde a achega cristi cultura,
colaborando as tamn na conservacin e valoracin do patrimonio cultural.
Ademais, o ensino relixioso axuda aos alumnos a ser protagonistas da sa
propia aprendizaxe como resposta vontade de Deus de que o ser humano
colabore activa e libremente co plan por El establecido. Por iso, aprender a
aprender leva non s unha proposta consensuada de sentimentos, valores e
sas conviccins, que ha de ser crisol na procura da verdade e do
ben.
finalidade fundamental do quefacer da escola que os alumnos descubran a
sa identidade persoal, pero isto non ser posible sen unha apertura ao
significado ltimo e global da sa existencia humana. A autonoma e iniciativa
persoal non poder realizarse no alumno se non se inicia no coecemento de si
mesmo, no seu ser mis profundo, nas sas potencialidades, na sa dignidade
e no seu sentido. A formacin relixiosa catlica achega deste xeito unha
cosmovisin que fai posible a apertura cara ao fundamento e o sentido ltimo
da vida e, xa que logo, ao sentido da ciencia, da cultura e da identidade
mesma da persoa humana.
O ensino relixioso catlico non se reduce a un ensino de valores; dirxese
persoa concreta nas sas races, nas sas posibilidades humanas de accin e
de servizo e, sobre todo, dirxese ao ser humano na sa finalidade
transcendente. Todo iso leva o ofrecemento do Evanxeo de salvacin de
Xesucristo, para que, unha vez coecido, xurda a humanidade nova feita de
homes novos conforme ao designio de Deus. Por iso o ensino ha de propor a
Xesucristo como camio que nos conduce verdade e vida e ha de facerse
desde a conviccin profunda que procede da Igrexa que confesa, celebra e vive
a fe en Xesucristo, e, en consecuencia, mediante a forma propia e mis
coherente de transmitir esa fe da Igrexa: o testemuo.
entregando ao alumno as virtualidades necesarias para crear as disposicins e

189
actitudes que favorecen a insercin social. A autonoma do individuo cristin

un xuzo moral baseado nos principios, valores e actitudes que xera o mesmo
Evanxeo.
Competencia no coecemento e a interaccin co mundo fsico.
Esta rea contribe adquisicin desta competencia a travs da doutrina
social da Igrexa, iluminando as respostas e as solucins aos problemas que
xorden na interaccin do ser humano co medio fsico e con si mesmo. Tamn
contribe valoracin tica do uso da ciencia e da tecnoloxa.
sa vez, apoia e d sentido s habilidades e destrezas relacionadas coa
natureza como creacin de Deus, polo que a valora, a coida e a fomenta.
Todas as achegas s distintas competencias poden ser agrupadas e definidas
en canto achega relixiosa como un desenvolvemento da capacidade
transcendente da persoa, dicir a sa achega espiritual e relixiosa. Iso
capactao para dar sentido sa vida. Con este obxecto, conforman a
capacidade transcendente:
A apertura da razn procura da verdade na superacin de todo itinerario

racional redutivo, a capacidade de deixarnos confrontar e interpelar pola
chamada liberdade e felicidade verdadeira, o empeo no dilogo da fe e a
razn, da fe e a cultura, a atencin capacidade innata para dinamizar a
intelixencia e chamar razn humana procura de algo mis, da identidade
propia do ser humano, a capacidade de ser e estar xunto aos outros desde a
fraternidade, o amor e a misericordia, a ansia de infinito, o anhelo de Deus e a
planificacin do ser na vida eterna... son, entre outros, obxectivos e elementos
fundamentais no desenvolvemento das competencias antes descritas.

190
6. EDUCACIN EN VALORES
A educacin en valores presntase como un conxunto de contidos que
interactan en todas as reas do currculo escolar, e o seu desenvolvemento
afecta globalidade do mesmo; non se trata dun conxunto de ensinos
autnomos, senn mis ben dunha serie de elementos
da aprendizaxe
sumamente globalizados, estudados dentro de
Lingua, Matemticas,
Coecemento do medio, etc. A aprendizaxe significativa, que se establece
sempre desde a realidade inmediata do alumno, propicia ademais esta forma
de abordar os valores, dado que a mesma situacin contextual que introduce
os coecementos dunha rea serve de base a estes contidos. Ademais, a
metodoloxa adecuada debe coidar especialmente a coherencia entre os
contidos e a forma de actuar na aula.
Entre os valores que teen unha presenza mis relevante neste ciclo
destacamos os seguintes:
Educacin moral e cvica.
Presntanse contextos nos que os alumnos e alumnas se ven obrigados a

xulgar e xerarquizar valores. En todas as actividades colectivas manifstase
unha valoracin positiva da participacin, o intercambio de puntos de vista,
o respecto s opinins e regras, etc.
Educacin para a paz.
O obxectivo que o neno comprenda que a construcin da paz tarefa de

todos. Igual que sucede cos conflitos cotins, moitas veces o odio entre os

191
pobos froito do descoecemento e a falta de comunicacin, e o mellor

xeito de superar estes problemas o dilogo.
As diferenzas culturais entre os distintos pobos son un rico patrimonio que
hai que coecer para valorar a todas as persoas por igual. O neno debe
achegarse ao coecemento doutras realidades, coa finalidade de respectar
os costumes e formas de vida que al se manifestan.
Educacin para a sade.
O coecemento do propio corpo a base para introducir algns conceptos

bsicos de sade e hixiene que deben traducirse en hbitos e manterse
durante toda a vida da persoa.
Educacin sexual.
Exponse como esixencia natural da formacin integral da persoa. O

obxectivo coecer os cambios corporais que aparecen co crecemento e
que diferencian fisicamente os dous sexos.
Educacin ambiental.
As grandes cuestins da educacin ambiental cntranse no descubrimento

do contorno e no desenvolvemento dunha actitude favorable proteccin e
conservacin do medio inmediato.
Educacin viaria.
O obxectivo capacitar o neno na sa faceta de pen autnomo e posible

condutor de bicicletas. Para iso serven como eixos de globalizacin as
unidades referidas ao medio social: a ra, a cidade, os pobos... Establcense
coecementos sobre os elementos e signos viarios, e fomntanse outros de
tipo condutal que lle permiten a adquisicin de hbitos precisos para
desenvolverse en situacins concretas. Ademais atndese ao coecemento
das redes e infraestruturas de transporte, facendo partcipe ao neno das
pautas de actuacin no uso de calquera dos medios de transporte, privados
ou colectivos.
Educacin do consumidor.
A educacin para o consumo responsable comeza con reflexins sobre as

actitudes dos nenos e nenas, que deben empezar a distinguir entre aquilo
que realmente necesitan (a roupa, a comida, o transporte, etc.) e aquilo do
que poden prescindir facilmente. O aproveitamento de elementos que se
consideran de refugallo proporciona experiencias que desenvolven nos
nenos e nenas os hbitos adecuados de utilizacin dos recursos que teen
ao seu alcance.
Educacin non sexista.

192
Presntase muller en situacins iguais s do home, tanto no mbito da

escola como no do traballo e noutros contextos cotins. Por outra banda,
utilzase unha linguaxe coeducativa.

193
7. METODOLOXA DIDCTICA
PRINCIPIOS PEDAGXICOS XERAIS
O proceso de ensinanza e aprendizaxe debe cumprir os seguintes requisitos:
Partir do nivel de desenvolvemento do alumnado e das sas

aprendizaxes previas.
comprensiva.
Posibilitar que os alumnos realicen aprendizaxes significativas por si sos.
Favorecer situacins nas que os alumnos deben actualizar os seus
coecementos.
Proporcionar situacins de aprendizaxe que teen sentido para os
alumnos, co fin de que resulten motivadoras.
En coherencia co exposto, os principios que orientan a nosa prctica educativa

son os seguintes:
Metodoloxa activa.
Supn atender dous aspectos intimamente relacionados:

e configuracin das aprendizaxes.
- Participacin no deseo e desenvolvemento do proceso de ensinanza e
aprendizaxe.
Motivacin.


- A gradacin das actividades, cuxa xerarquizacin vara segundo a
natureza de cada programa, aparecendo en ltimo lugar as que
requiren un maior grao de habilidade e autonoma.

194
- A nfase nos procedementos e tcnicas de aprendizaxe, que

inclen unha reflexin sobre os contidos obxecto de estudo e unha
revisin final.
Programacin cclica, perfectamente integrada nos obxectivos xerais

da etapa, e unha rigorosa seleccin dos contidos, que reforzan o
aprendido nos cursos precedentes e abren o coecemento cara a novos
temas.


conservacin da natureza, a convivencia

aspectos do proceso educativo e permite a retroalimentacin, a achega de
informacins precisas que permiten reestruturar a actividade no seu
conxunto.
AGRUPAMENTO DOS ALUMNOS/AS
Os diversos modelos de agrupamento que adopta o centro son unha dimensin

esencial. Cremos que utilizar un nico modelo de agrupamento, con
independencia da diversidade de caractersticas do conxunto de alumnos e das
actividades de ensinanza e aprendizaxe, limita o potencial enriquecedor do
proceso educativo.
A diversidade de agrupamentos ao longo deste proceso cumpre dous
obxectivos:
Proporciona unha mellor explotacin das actividades escolares.

Constite un instrumento de adecuacin metodolxica s necesidades
dos nosos alumnos.
A seleccin dos diversos tipos de agrupamento que se van a articular atende

os seguintes principios:

195
Parte do modelo educativo do centro.

Responde s posibilidades e recursos materiais e humanos do centro.
suficientemente flexible para realizar adecuacins puntuais en certas
actividades.
Basase na observacin real dos nosos alumnos e na predicin das sas
necesidades.
Mantn unha estreita relacin coa natureza disciplinar da actividade ou
rea.
Os criterios de distribucin do alumnado por aulas obedecen a unha anlise

sistemtica, que recolle aspectos de debate tan importantes como o punto de
partida dos alumnos ao chegar ao comezo do ciclo e de cada curso, as
peculiaridades educativas do centro e a natureza da rea ou actividade.
CRITERIOS DE AGRUPAMENTO:
Procedencia dun mesmo centro.

Idade cronolxica.
Nivel de instrucin.
Ritmo de aprendizaxe.
Intereses.
Motivacin.
Natureza da rea ou da actividade.
TIPOS DE AGRUPAMENTO:
Aula.
Gran grupo.
Pequeno grupo.
Talleres.
Comisins de traballo.
Grupos de actividade.

196
ORGANIZACIN DOS ESPAZOS

A distribucin de espazos formlase a partir destes obxectivos:
Incrementar as posibilidades de interaccin grupal.

Potenciar na actividade escolar un grao de autonoma suficiente.
Permitir o aproveitamento de espazos alleos propia aula.
O ESPAZO DO AULA
O primeiro bloque de decisins contempla a adscricin do espazo de aula ben
ao grupo, ben rea impartida. Esta decisin tamn implica a eleccin dos
materiais integrantes do espazo fundamental de traballo e a sa relacin cos
agrupamentos flexibles, e a aplicacin de dinmicas de grupo adecuadas a
cada contexto e situacin de aprendizaxe (recunchos de aprendizaxe,
comisins de traballo, grupos de actividade, quendas de roda...).
Ademais, considrase o problema da disposicin das mesas, o lugar ocupado
polo profesor na aula e a relacin kinsica da aula. As decisins atenden
existencia de diferentes espazos con ritmos distintos de participacin, cunha
zona de accin e unha zona marxinal (zona anterior e zonas posterior e
laterais, respectivamente) e a necesidade de activalas.
En sntese, algns dos aspectos a ter en conta no modelo de aula son os
seguintes:
Aula-grupo / aula-rea.
Materiais integrantes da aula.
Relacin con agrupamentos.
Disposicin da aula.
Recursos para a mobilizacin.
Relacin espacial profesor-alumnado.
Condicins xerais (iluminacin, estado, etc.)
OS ESPAZOS DE USO ESPECFICO

O segundo mbito de decisins referentes distribucin de espazos refrese a
aqueles que teen un uso especfico no centro, e que en definitiva son de uso
comn por parte de todos os alumnos.
Algns destes espazos son os seguintes:
Biblioteca.
Talleres.
Sala de informtica.

197
Sala de usos mltiples.
ORGANIZACIN DO TEMPO
A organizacin do tempo contmplase desde das perspectivas claramente
diferenciadas: a confeccin dun horario xeral, co correspondente
desenvolvemento das reas, acorde coa sa ptima temporizacin, e a
elaboracin dun horario de actividade docente, no que se expn as restantes
actividades organizativas do centro. En consecuencia, teremos en conta as
seguintes variables:
REAS:
Coecemento do medio.
Educacin artstica.
Educacin fsica.
Educacin para a cidadana
Lingua galega e literatura
Lingua castel e literatura.
Lingua estranxeira.
Matemticas.
Relixin e moral catlica.
ACTIVIDADE DOCENTE:
Coordinacin de equipos.
Coordinacin de niveis.
Coordinacin de grupos.
Atencin a pais.
Accin titorial.
Clases de reforzo.
SELECCIN DE MATERIAIS E RECURSOS

Os criterios de seleccin dos materiais curriculares que sexan adoptados polos
equipos docentes seguen un conxunto de criterios homoxneos que
proporcionan resposta efectiva s formulacins xerais de intervencin
educativa e ao modelo didctico anteriormente propostos. De tal modo,
establcense oito criterios ou directrices xerais que perfilan a anlise:

198

educativo do centro.
Coherencia dos contidos propostos cos obxectivos.
A acertada progresin dos contidos e obxectivos, a sa correspondencia
co nivel e a fidelidade lxica interna de cada rea.
A variedade das actividades, diferente tipoloxa e a sa potencialidade
para a atencin s diferenzas individuais.
A claridade e amenidade grfica e expositiva.
Atendendo a todos eles, establecemos unha serie de pautas concretas que

dirixirn a nosa seleccin e que estn plasmadas na seguinte gua de
valoracin de materiais curriculares.
INDICADORES:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
22.
23.
24.
25.
Encdrase con coherencia no Proxecto educativo do centro.

Cobre os obxectivos do currculo.
O nmero de unidades organiza adecuadamente o curso.
Os obxectivos estn claramente explicitados.
Os contidos seleccionronse en funcin dos obxectivos.
A seleccin de contidos est adecuada ao nivel de desenvolvemento
psicoevolutivo dos alumnos.
A progresin adecuada.
Contribe ao desenvolvemento das competencias bsicas.
Parte dos coecementos previos dos alumnos.
Asegura a realizacin de aprendizaxes significativas.
Esperta a motivacin cara ao estudo e a aprendizaxe.
Potencia o uso das tcnicas de traballo intelectual.
Presenta actividades de reforzo e de ampliacin.
A cantidade de actividades suficiente.
Permiten a atencin diversidade.
As actividades estn ben diferenciadas dos contidos.
As informacins son exactas, actuais e cientificamente rigorosas.
A informacin e as explicacins dos conceptos exprsanse con claridade.
Facilita a memorizacin comprensiva mediante unha adecuada organizacin
das ideas, destacando as principais sobre as secundarias.
A linguaxe est adaptada ao nivel.
As imaxes achegan aclaracins ou ampliacins ao texto.
Recrrese suficientemente informacin grfica mediante esquemas,
tboas, grficos, mapas, etc.
A disposicin dos elementos nas pxinas aparece clara e ben diferenciada.
O aspecto xeral do libro resulta agradable e atractivo para o alumno.
Presenta materiais complementarios que facilitan o desenvolvemento do
proceso docente.

199
8. AVALIACIN
A AVALIACIN: UN PROCESO INTEGRAL
Entendemos a avaliacin como un proceso integral, no que se contemplan
diversas dimensins ou vertentes: anlise do proceso de aprendizaxe dos
alumnos; anlise do proceso de ensino e da prctica docente; e anlise das
programacins de aula.
Os resultados da avaliacin do alumnado expresaranse, segundo a Orde do 23
de novembro de 2007 (DOG 30 de novembro), nos termos seguintes:
insuficiente (IN), suficiente (SU), ben (BE), notable (NT) e sobresaliente (SB).
Considrase cualificacin negativa o insuficiente e positivas as restantes.
A avaliacin concbese e practcase do seguinte xeito:
Continua e global, xa que atende a aprendizaxe como proceso,

contrastando os diversos momentos ou fases, e ademais, tendo en conta
o progreso do alumno no conxunto das reas do currculo. Contmplanse
tres modalidades:
- Avaliacin inicial. Achega datos sobre o punto de partida de cada
alumno, proporcionando unha primeira fonte de informacin sobre os
coecementos previos e caractersticas persoais, que permiten unha
atencin s diferenzas e unha metodoloxa adecuada.
- Avaliacin formativa. Concede importancia evolucin ao longo do
proceso, conferindo unha visin das dificultades e progresos de cada
caso.
- Avaliacin sumativa. Establece os resultados ao termo do proceso total
de aprendizaxe en cada perodo formativo e a consecucin dos
obxectivos.
Individualizada, centrndose na evolucin de cada alumno e na sa

situacin inicial e particularidades.
Integradora, para o que contempla a existencia de diferentes grupos e
situacins e a flexibilidade na aplicacin dos criterios de avaliacin que
se seleccionan.
Cualitativa, na medida en que se aprecian todos os aspectos que
inciden en cada situacin particular e se avalan de forma equilibrada os

200
diversos niveis de desenvolvemento do alumno, non s os de carcter

cognitivo.
Orientadora, dado que achega ao alumno ou alumna a informacin
precisa para mellorar a sa aprendizaxe e adquirir estratexias
apropiadas.
Algns dos procedementos e instrumentos existentes para avaliar o proceso de

aprendizaxe son os seguintes:
Observacin sistemtica:
- Escala de observacin.
- Rexistro anecdtico persoal.
Anlise das producins dos alumnos:

- Monografas.
-
Resumos.
Traballos de aplicacin e sntese.
Caderno da clase.
Textos escritos.
Producins orais.
Intercambios orais cos alumnos:
- Dilogo.
- Entrevista.
- Postas en comn.
- Asembleas.
Probas especficas:
- Obxectivas.
- Abertas.
- Exposicin dun tema.
- Resolucin de exercicios.

201
Autoavaliacin.
Coavaliacin.
AVALIACIN DO PROCESO DE ENSINO E DA PRCTICA DOCENTE
Atender estes aspectos:

a) Organizacin e coordinacin do equipo. Grao de definicin. Distincin de
responsabilidades.
b) Planificacin das tarefas. Dotacin de medios e tempos. Distribucin de
medios e tempos. Seleccin do modo de elaboracin.
c) Participacin. Ambiente de traballo e participacin. Clima de consenso e
aprobacin de acordos. Implicacin dos membros. Proceso de integracin no
traballo. Relacin e implicacin dos pais. Relacin entre os alumnos, e entre
os alumnos e os profesores.
Algns dos procedementos e instrumentos
devanditos aspectos son os seguintes:
existentes
para
avaliar
Cuestionarios:
- Aos alumnos.
- Aos pais.
Intercambios orais:

- Debates.
- Reunins con pais.
Observador externo.
AVALIACIN DAS PROGRAMACINS DE AULA

202
os


Adecuacin de obxectivos e contidos coas necesidades reais.
Adecuacin de medios e metodoloxa coas necesidades reais.
AVALIACIN DO PROXECTO CURRICULAR


Adecuacin de obxectivos e contidos s necesidades reais.
Adecuacin de medios e metodoloxa s necesidades reais.
CRITERIOS DE AVALIACIN DE 6 CURSO: RELIXIN E MORAL CATLICA
Saber identificar algns signos e smbolos representativos do fenmeno

relixioso na antigidade.
Relacionar as grandes relixins vixentes, descubrindo as sas principais

semellanzas e diferenzas.
Distinguir o sentido ltimo da vida segundo as relixins monotestas.
Saber diferenciar as concepcins sobre a salvacin do home no Hindusmo e

o Budismo.

203
Comentar algns textos do Novo Testamento onde se manifesta a

humanidade e a divindade de Xesucristo.
Describir qu consecuencias ten no ser humano o feito de ser creado e

amado por Deus como fillo.
Sintetizar os puntos esenciais sobre a salvacin do home realizada por

Xesucristo, e razoar como Deus se nos d a travs dos sacramentos.
Sinalar en textos evanxlicos a orixe da Igrexa e a sa finalidade de

salvacin.
Describir a misin dos membros da Igrexa como continuidade da misin de

Xesucristo.
Especificar o servizo eclesial que os apstolos e os seus sucesores prestan ao

pobo de Deus, e distinguir o significado das palabras apstolo, xerarqua e
Colexio Episcopal.
Situar e valorar a presenza da Virxe Mara nos momentos culminantes da vida

de Cristo, recoecendo que ocupa un lugar especial na salvacin.
Razoar o valor da liberdade e a responsabilidade dos propios actos luz do

Evanxeo, e saber aplicar o mandamento do amor s situacins cotis.
Identificar algunhas institucins da Igrexa dedicadas axuda aos necesitados.
Sinalar e respectar os valores das distintas relixins e a sa contribucin

cultura.

204
Interpretar o significado transcendente da arte relixiosa, e distinguir as festas

civs das festas cristis.
Resumir a fe da Igrexa acerca da vida eterna

MNIMOS ESIXIBLES PARA UNHA AVALIACIN POSITIVA
6 CURSO
Tomar conciencia do importante que respectar as relixins do mundo

actual.
Coecer as principais relixins do mundo actual.
Ler e comprender o relato bblico A historia de Ruth.
Saber en que consiste a salvacin eterna no hindusmo, o budismo e o
cristianismo.
Coecer os camios que ofrece o hindusmo, o budismo e o cristianismo
para atopar a salvacin.
Ler e comprender a historia bblica Os amigos de Xess de Nazaret.
Descubrir o importante que respectar as relixins para acadar unha boa
convivencia.
Saber en que consiste o dereito de liberdade relixiosa.
Coecer os compromisos dos cristins para defender o dereito de
liberdade relixiosa.
Ler e comprender a historia bblica A vida de San Paulo.
Saber que a Igrexa o novo Pobo de Deus.
Descubrir a Igrexa universal e a Igrexa diocesana.
Ler e comprender a historia bblica San Pedro, o primeiro Papa.
Saber en que consiste a misin da Igrexa.
Coecer as orixes da Igrexa e a sa expansin.
Ler e comprender a historia bblica As primeiras misins da Igrexa.
Saber as principais verdades da fe cristi sobre Xess Cristo.
Coecer a Xess Cristo, Salvador, Redentor e plenitude da persoa.
Ler e comprender a historia bblica Os nomes de Xess Cristo.
Saber a importancia da Virxe Mara para a Igrexa catlica e na Historia da
Salvacin.
Descubrir a Mara no Novo Testamento.
Ler e comprender a historia bblica A Anunciacin a Mara.
Saber a orixe e as caractersticas do sacramento da Uncin.
Identificar as partes da liturxia do sacramento da Uncin.

205
Ler e comprender a historia bblica As curacins de Xess.

Saber a importancia para a Igrexa da fe na vida eterna.
Coecer as principais verdades da fe da Igrexa sobre a vida eterna.
Ler e comprender a historia bblica Os encontros con Cristo resucitado.
Saber que Deus ten un plan de felicidade para as persoas e para a
Creacin.
Coecer a Providencia de Deus.
Ler e comprender a historia bblica A historia de Xos, o fillo de Xacob.
Saber que son a moral civil e a moral cristi.
Coecer que significa a expresin persoa nova para a Igrexa.
Ler e comprender a historia bblica Esa e Xacob.
Saber que o compromiso social dos cristins.
Coecer en que consiste a doutrina social da Igrexa catlica.
Ler e comprender a historia bblica O mozo rico.
Saber que a liberdade e como practicar a verdadeira liberdade.
Coecer a importancia da liberdade para os cristins.
Ler e comprender a historia bblica A parbola do trigo e o xoio.
Saber a valoracin que fai a Igrexa catlica da democracia.
Identificar os compromisos democrticos que realizan os cristins na
sociedade e na Igrexa.
Ler e comprender a historia bblica O verdadeiro servizo sociedade.
Saber a importancia que ten a cultura para os cristins.
Coecer diversas manifestacins da cultura cristi na sociedade.
Ler e comprender a historia bblica Deus na cultura de Israel
do alumnado ser na seguinte porcentaxe:
Anlise
das
alumnos
producins
25%
dos 35%
25%
15%

206
9. A ATENCIN DIVERSIDADE E AS MEDIDAS PARA AFRONTAR OS

PROBLEMAS DE APRENDIZAXE
VALORACIN INICIAL E VAS DE ACTUACIN
Con obxecto de axustarnos o mximo posible realidade dos nosos alumnos,
acordamos realizar unha valoracin das sas caractersticas segundo os
seguintes parmetros:
Que valorar:
Rendemento do alumno no curso anterior.
Personalidade.
Afeccins e intereses.
Situacin econmica e cultural da familia.
Etctera.
Como obter a informacin:

Informes de titores anteriores.
Cuestionario previo aos alumnos.
Entrevista individual.
Cuestionario aos pais.
Entrevista con pais.
Etctera.
Deste xeito, o centro prev distintas vas de resposta ante o amplo abano de
capacidades, estilos de aprendizaxe, motivacins e intereses dos alumnos.
Consideramos adaptacins curriculares cantos cambios se produzan no
currculo co fin de atender s diferenzas individuais dos nosos alumnos. O
equipo ou o profesor, ao establecer cada adaptacin, deber determinar con
antelacin tanto a estratexia a seguir como as caractersticas do alumno ou
alumna que poidan axudar ou entorpecer a estratexia: en que agrupamentos
traballa mellor, que tempo permanece concentrado, a que reforzos receptivo,
que autoconcepto ten, etc.
Dentro das adaptacins curriculares imos diferenciar dous modelos de resposta
en funcin das situacins de distinta natureza que imos atopar:

207
Adaptacins curriculares non significativas.
Adaptacins curriculares significativas.
ADAPTACINS CURRICULARES NON SIGNIFICATIVAS

Aconsllase o seu uso cando as dificultades de aprendizaxe non son moi
importantes. As caractersticas fundamentais deste tipo de medidas son as
seguintes:
- Non precisan dunha organizacin moi diferente habitual.
- Non afectan aos compoentes prescritivos do currculo.
Anda que en cada unha das reas aplicaranse de forma especfica unha serie
de medidas concretas que permitan a adecuacin s diferenzas individuais dos
alumnos, quixemos establecer unha serie de pautas ou directrices xerais que
acten como marco de referencia para o conxunto do profesorado e que sirvan
para unificar as actuacins de cada profesor.

capacidades e estilos de aprendizaxe como aos diverxentes intereses e
- Contidos.
Dentro do conxunto de contidos que asignemos para a sa aprendizaxe
por parte dos alumnos a cada rea e curso, estableceremos unha
diferenciacin entre informacin bsica e informacin complementaria.
dicir, en primeiro lugar fixaremos un corpo de contidos esenciais que
deben ser aprendidos por todos para alcanzar os obxectivos previstos. A
partir de a, consideraremos outra serie de contidos que podern ser
traballados ou non en funcin das peculiaridades e necesidades de cada
alumno.
- Actividades.
finalidade. Por unha banda, contemplaremos actividades de reforzo, de

208
consolidacin daquelas aprendizaxes que consideramos bsicas; para iso,

asequibilidade media que caracteriza informacin esencial. Doutra
banda, desearemos outro tipo de actividades mis diversificadas que
O mellor mtodo de ensino para alumnos cunhas determinadas


alumnos.
alumnos.
- Etctera.


proceso de ensinanza e aprendizaxe s diferenzas individuais dos alumnos.
De forma xeral, este tipo de material persegue catro obxectivos:
- Consolidar contidos cuxa adquisicin por parte dos alumnos supn unha
maior dificultade.

209
- Ampliar e profundar en temas de especial relevancia para o

alumnos mostran curiosidade e interese.

permite o seguinte:
- Propor actividades de reforzo ou profundizacin segundo as necesidades
de cada grupo.
grupo.
ADAPTACINS CURRICULARES SIGNIFICATIVAS

Consisten basicamente na adecuacin dos obxectivos educativos, a eliminacin
ou inclusin de determinados contidos esenciais e a consecuente modificacin
dos criterios de avaliacin.
Destinatarios.
Estas adaptacins lvanse a cabo para ofrecer un currculo equilibrado e
relevante aos alumnos con necesidades educativas especiais.
Dentro deste colectivo de alumnos, contmplase tanto a aqueles que
presentan limitacins de natureza fsica, psquica ou sensorial, como aos que
posen un historial escolar e social que produciu lagoas que impiden a

210
adquisicin de novos contidos e, sa vez, falta de motivacin, desinterese

e rexeitamento.
Finalidade.
Tendern a que os alumnos alcancen as capacidades xerais da etapa de

acordo coas sas posibilidades. O obxectivo ltimo ha de ser proporcionar a
cada alumno a resposta que necesita en funcin das sas necesidades e
tamn dos seus lmites, tratando que esa resposta se afaste o menos posible
das que son comns para todos os alumnos.
Avaliacin e diagnstico previo.
O maior ou menor afastamento do currculo bsico depender da avaliacin

e diagnstico previo de cada alumno, que debe realizar o Departamento de
Orientacin

concrecin das adaptacins curriculares sern posibles merc s seguintes
a) A cualificacin do profesorado e a importancia da accin titorial.
b) A metodoloxa.
aprendizaxe aprenden, basicamente, da mesma forma que o resto. dicir, os
No entanto, convn pr a nfase na planificacin mis rigorosa e minuciosa,
na flexibilidade, a metodoloxa activa e a globalizacin. Dentro deste
contexto metodolxico fxanse unha serie de medidas especialmente
beneficiosas:
- O traballo en pequeno grupo.
- As visitas e sadas ao contorno.
- O uso do computador e de diversidade de materiais e recursos.

211
c) Espazos.
Co obxectivo de favorecer o proceso de integracin e crear as condicins
ptimas para o fomento de interaccins ricas e fludas, prevense as
seguintes medidas:
d) Tempos.
algunhas actividades requirirn tempos mis prolongados (talleres, sadas,
outros motivos.

212
1.10. PLANS DO CENTRO

Ver en pxinas seguintes.

213
PLAN ANUAL DE BIBLIOTECA

Curso 2014-2015
PUNTO DE PARTIDA
Incluense a continuacin as propostas de mellora expresadas no proxecto da
biblioteca presentado en abril do 2014.
Non obstante, este plan non pretende ser un proxecto pechado, polo que si ao
longo do curso surxen ideas para realizar actividades que non se atoparon
recollidas nel, poderian levarse a cabo grazas a coordinacin entre os Mestres
e o Equipo de Biblioteca.
OBXETIVOS:
Difundir entre a comunidade escolar os distintos soportes documentais.
Integrar as tecnoloxas de comunicacin e da informacin en
coordinacin co equipo TIC.
Fomentar o hbito da lectura dando a coecer os fondos e programando

campaas de fomento da lectura, atendendo s suxerencias e en
colaboracin co EAEC, EDL e TIC, as como no desenvolvemento dos
proxectos educativos nos que o centro participa .
Facilitar o acceso igualitario aos recursos culturais.

Apoiar ao alumnado con necesidades educativas especficas.
Ordenar, rexistrar, etiquetar, todos os libros e materiais existentes no
centro co Programa MEIGA.
Idear un sistema de sinalizacin universal para facilitar a localizacin dos

fondos.
Promover actividades propias da biblioteca.

Integrar a biblioteca escolar no proceso de ensino-aprendizaxe e nas
actividades educativas do centro, utilizndoa como recurso educativo
para traballar as diferentes reas curriculares.
Como resumo, o obxectivo que pretendemos lograr que a biblioteca
escolar se converta nun centro de recursos organizado que utilice
calquera tipo de soporte, apoie as aprendizaxes activas de todas as
reas do currculo e que permita a igualdade educativa de todos os
estudantes , con independencia da sa condicin social.
ACTIVIDADES

214
Seguir catalogando no Programa MEIGA os fondos bibliogrficos segundo

a CDU adaptada.
Establecer criterios de seleccin a seguir hora de adquirir os materiais

necesarios.
Establecer uns criterios de prstamo individual, colectivo e de aula.
Establecer prioridades na adquisicin de fondos, unha vez ordenados e
clasificados os documentos e comprobadas as lagoas existentes tendo en
conta as necesidades dos diversos ciclos e dos programas educativos do
Centro.
Dar a coecer a biblioteca: a sa funcin, servizos, organizacin,

recursos, CDU, ...
Organizar xogos de busca en diferentes soportes: impresos, dixitais,

informticos, para saber localizar a informacin precisa.
Realizar actividades na utilizacins das TIC: busca de ttulos ou autores

na pxina web da nosa biblioteca ou outras para familiarizarse co
entorno grfico das pxinas e poder utilizar todas as ferramentas
dispoibles.
Adxudicar unha hora semanal lectura na biblioteca.
Dixitalizar todos os materiais elaborados desde a biblioteca na rede,

utilizando documentos colaborativos, blogues ou pxinas de xestin de
arquivos, asegurando a sa accesibilidade s familias e outros centros do
contorno.
Elaborar guas de lectura.
Xestionar un blogue de Biblioteca que recolla as accins levadas a cabo e

no que colgar os documentos elaborados para o seu aproveitamento
didctico.
Colaborar cos diferentes proxectos educativos no que o Centro participa.
RECURSOS
No presente curso, a Direccin ha asignado horario de biblioteca aos seguintes
mestres que formaran parte do Equipo da Biblioteca:
- M ngeles Muries Fernndez: 3 horas. Coordinadora e membro da Comisin
da Biblioteca.
- M Jos Lpez Lpez: 1 hora.
- Mar Lpez Dafonte: 1 hora.
- Susana Vzquez Regueiro: 2 horas.
- Teresa Lpez Farelo: Xefe de Estudos.

215
O resto do profesorado do centro colaborar co equipo da biblioteca.
HORARIO
A biblioteca non ter restricin horaria.
Asignarase unha hora semanal a cada curso para o fomento da lectura que
quedar reflectido nos horarios de inicio de curso e no Plan Lector do centro,
exceptuado as horas de traballo dos membros do equipo da biblioteca. As
horas sen asignar quedarn a disposicin de todo o profesorado.
AVALIACIN
Ao trmino do curso realizarase unha avaliacin por parte do Equipo da
Biblioteca e do resto do claustro.
Avaliaremos: o proxecto, a intervencin dos alumnos e profesorado, a
consecucin dos obxectivos propostos,
Para avaliar axeitadamente a consecucin dos obxectivos do proxecto
poderemos responder a unha enquisa, por exemplo:
O espazo da biblioteca agora mis axeitado s necesidades dos

diferentes usuarios?
Estn familiarizados os usuarios coa CDU e saben desenvolverse por si
mesmos para a busca de informacin?
Saben diferenciar e utilizar os diferentes documentos, obras documentais
e obras de referencia?
Poden realizar unha busca documental utilizando as novas tecnoloxas?
Foron detectadas as novas necesidades nas diferentes materias?
Realizronse as compras pertinentes para a actualizacin dos fondos
documentais?
Estn centralizados e catalogados os documentos existentes no centro?
Cal foi o grado de implicacin do conxunto dos docentes no proxecto da
biblioteca? Foi en aumento o uso dos recursos da mesma?
Cal foi o resultado das actividades de formacin de usuarios e o
aproveitamento das mesmas por parte do alumnado?

216
Cal foi o grao de utilizacin da biblioteca como mbito de lectura e lecer?

(nmero de prstamos, presenza de lectores na biblioteca, participacin
no fomento de actividades de lectura,)
Documento 3: ORGANIZACIN E FUNCIONAMENTO
3.1 RGANOS DE GOBERNO

A.CONSELLO ESCOLAR
Presidente
X. Estudios
MManuela Rodrguez Losada

MTeresa Lpez Farelo
2011
2011
Representante Concello
M Jess Roldn Prez
2012
Repres Admn. Serv.
Pilar Souto Roda
2012
Representante ANPA
Adela Soler Quiroga
2012
Repres. Pais/Nais
Francisco O. Fdez. Carrete
2011
Mnica Fernndez Alonso
2011
M Isabel Pereira Daz
2012
Vicente Rodrguez Doval
2012
Francisca lvarez Telo
2010
Ins Deiros Deiros
2010
Repres. Profesorado

217
Rosana Quintero Vzquez
2010
Teresa Susana Vzquez Regueiro
2012
Gema Lomb Lombrana
2011
Secretaria
B. CLAUSTRO DE PROFESORES
CLAUSTRO DE PROFESORES
CURSO/ESP.
NOME
ESPECIALIDADE
4 Ed.Infantil
M Elena Rodrguez Nnez
Ed. Infantil
5 Ed.Infantil
Rosa Ana Quintero Vzquez
Ed. Infantil
6 Ed. Infantil
Marta Susana Vilar Aldariz
Ed. Infantil
Apoio Ed.Inf.
Mara ngeles Muries Fernndez
Ed. Infantil
1 Ed. Primaria
Yolanda Lpez Besteiro
Fil. Francesa
2 Ed. Primaria
M Jos Lpez Lpez
Ed. Primaria
3 Ed. Primaria
Mara del Mar Lpez Dafonte
Ed. Primaria
4 Ed. Primaria
Ed. Primaria
5 Ed. Primaria
Diego Gonzlez Arias
Ed. Fsica
6 Ed. Primaria
Teresa Lpez Farelo
Ed. Primaria
Ed. Musical
Gema Lomb Lombrana
Ed. Musical
Ingls
M Ins Deiros Deiros
Ingls
Ed. Fsica
Diego Gonzlez Arias
Ed. Fsica
Relixin
Enrique Luis Snchez Arias
Relixin
PT
AL
PT
Dep. Orientac.

218
Directora
Manuela Rodrguez Losada
Ed. Primaria
MANUELA RODRGUEZ LOSADA

LPEZ FARELO, TERESA
LOMB LOMBRAA, GEMA
1.7.2011 a 30.6.2015
1.9.2012 a 30.6.2015
1.7.2011 a 30.6.2015
RGANOS UNIPERSOAIS
DIRECTORA
X. ESTUDIOS
SECRETARIA

219
2.2.- ORGANOS DE COORDINACIN DOCENTE
EDUCACIN INFANTIL
Coordinadora
M ngeles Muries Fernndez
Apoio EI
EI
Marta Susana Vilar Aldariz
5 EI
EI
M Elena Rodrguez Nnez
6 EI
EI
4 EI
B) DEPARTAMENTO DE ORIENTACIN:
DEPARTAMENTO DE ORIENTACIN
EQUIPO DE DINAMIZACIN DAS LINGUAS

Coordinadora
EI
EP
EP
Mar Lpez Dafonte
EP
Gema Lomb Lombrana
EP
Ins Deiros Deiros
EQUIPO DE ACTIV. COMPLEMENTARIAS E EXTR.

220
EQUIPO DE ACTIVIDADES COMPLEMENTARIAS E EXTRAESCOLARES

Coordinadora

Mar Lpez Dafonte
Gema Lomb Lombrana
E) COMISIN DE COORDINACIN PEDAGXICA

COMISIN DE COORDINACIN PEDAGXICA
Presidenta
XE
M Teresa Lpez Farelo
Coord. EI

Mar Lpez Dafonte
Gema Lomb Lombrana
Coor. EDL
Secretaria
Gema Lomb Lombrana
F)TITORAS:
PLAN DE POTENCIACIN DA RELACIN COAS FAMILIAS.
Reunins colectivas
ETAPA
CICLO/CURSO
DATA DAS REUNINS
INFANTIL
22 DE SETEMBRO
PRIMARIA
13 de outubro
PRIMARIA
13 de outubro
PRIMARIA
20 de outubro
PRIMARIA
20 de outubro
PRIMARIA
13 de outubro
PRIMARIA
13 de outubro
Entrevistas individuais coas familias:

221
ETAPA
Infantil
DIA DA TITORIA
Luns
HORAS
16:30/17:30
Primaria
Luns
16:30/17:30
Informacin por escrito sobre o resultado da avaliacin:

1 AVALIACIN
2 AVALIACIN
3 AVALIACIN/FINAL
8 ao 12 de decembro. Entrega de notas: 18 de decembro

16 ao 19 de marzo. Entrega de notas: 26 de marzo
8 ao 12 de xuno. Entrega de notas: 12 de xuno
Plan de adaptacin para os novos alumnos de Ed. Infantil:

PLAN DE ADAPTACIN
CONCRTASE EN ...
Participacin de colaboracin cos pais
Entrevista e reunins
Flexibilizacin dos agrupamentos

Actividades de adaptacin
De acordo coa idade

Xogos - tempos de lecer
Outras actividades previstas
Visitas dentro do colexio e no entorno
2.3.- PROFESORADO
A) ADSCRICIN DO PROFESORADO
CLAUSTRO DE PROFESORES
CURSO/ESP.
NOME
ESPECIALIDADE
4 Ed.Infantil
Mara Elena Rodrguez Nnes
Ed. Infantil
5 Ed.Infantil
Ed. Infantil
6 Ed. Infantil
Marta Susana VIlar Aldariz
Ed. Infantil
Apoio Ed.Inf.
Mara ngeles Muries Fernndez
Ed. Infantil
1 Ed. Primaria
Fil. Francesa
2 Ed. Primaria
Mara Jos Lpez Lpez
Ed. Primaria
3 Ed. Primaria
Mara del Mar Lpez Dafonte
Ed. Primaria
4 Ed. Primaria
Ed. Primaria
5 Ed. Primaria
Diego Gonzlez Arias
Ed. Fsica
6 Ed. Primaria
Teresa Lpez Farelo
Ed. Primaria
Ed. Musical
Gema Lomb Lombrana
Ed. Musical
Ingls
M Ins Deiros Deiros
Ingls

222
Ed. Fsica
Diego Gonzlez Arias
Ed. Fsica
Relixin
Enrique Luis Snchez Arias
Relixin
PT
Dep. Orientac.
PT
DO
Directora
Ed. Primaria
2.5.- HORARIOS
A. HORARIO XERAL DO CENTRO:
De luns a xoves
10:00 A 16:30
Venres
10:00 A 14:15
(Comedor incluido)
B. HORARIO DOS PERODOS DE LECER

PERIODOS DE RECREO
Horarios de recreo
Zonas de atencin preferente
Infantil
Primaria
Patios Recreo
12:00-12:30
12:00-12:30
H) HORARIO DO PERSOAL NON DOCENTE

FUNCIN
CONSERXE
APELIDOS E NOME
JOS ANTONIO GUTIRREZ
HORARIO
De 9 a 17,20 H.
LIMPADORA
LIMPERGAL (EMPRESA)
16,30 A 18,30H
COCIEIRA
Antonia
9 H 16,30 H.
AX. COCIA
Pilar Souto Roda
9 H 16,30 H.

223
SERVICIOS COMPLEMENTARIOS
3.1.- TRANSPORTE ESCOLAR
Ruta n
Alumnos
KMS.
Tempo
Empresa
14
25.5
35
AUBESA
15
24
35
AUBESA
10
32
58
GLEZ. DE LA RIVA
17
25
GLEZ. DE LA RIVA
10
12
RAMON A. GUTIERR
24
30
FERREIRN
11
28
40
GLEZ. DE LA RIVA
22
45
HNOS. LOUREIRO
3.2.- COMEDOR ESCOLAR

TIPO DE COMEDOR...................B.
ALUMNADO:
ALUMNOS
CON AXUDA
SIN AXUDA
TOTAL

N ALUM
110
12
122
224
INSTALACIN EQUIPAMENTO
4.1.- INSTALACINS.
tratarse dun edificio de nova construccin, as instalacins non presentan deficiencias.
Mantemento e conservacin (Responsabilidade do Concello)
NECESIDADES URXENTES
OUTRAS NECESIDADES
OBRAS R.A.M. (Reparacins, ampliacins e modificacins)

NECESIDADES URXENTES
OUTRAS NECESIDADES
Cubrir patio de Educacin Infantil
PLANO DE USO DAS INSTALACINS

CONDICINS DE USO
PARA PERSOAS ALLEAS
ASOCIACINS,SINDICATOS...ETC
-Actividades extraescolares
-Reunins de traballo
-ANPA.; Concello
-Correos, Cruz Vermella....
PLANO DE AUTOPROTECCIN DO CENTRO

ELEMENTOS DE SEGURIDADE
N
LOCALIZACIN
Sadas de emerxencia
Entrada principal e lateral,

planta baixa
Sada lateral, planta alta
Sada semisoto, patio
Caixas de urxencia
Conserxera
Xinmasio
Elementos contra incendios
2 mangueiras planta baixa

mangueiras , planta alta
1 mangueira, semisoto
OUTROS

225
Extintores
18
5 extintores planta baixa

5 extintores, planta alta
extintores, cocina
extintores, comedor
3 extintores, escaleiras
Bocas de rego
1 no patio de recreo
PROTECCIN DO ALUMNADO
CONTROL DAS PERSOAS QUE ACCEDEN AO CENTRO
RESPONSABLE
Profesorado por turnos.
4.2.- EQUIPAMENTO: MOBILIARIO E MATERIAL
DIDCTICO
Equipamento non existente no centro

IMPRESCINDIBLE
OUTRO
Equipamento para reponer o existente

IMPRESCINDIBLE
Estanteras aulas.
OUTRO
FORMACIN DO PROFESORADO

226
MODALIDADES DE FORMACIN
N DE PARTICIPANTES
Cursos
Grupos de traballo
Seminarios
Programas e prox. investigacin
Proxectos europeos
Licencias de estudios
Cursos de especializacin
Proxecto Formacin en Centros
Ver apartado Plans do Centro
VARIOS
6.1.- MODIFICACINS DO CALENDARIO ESCOLAR
DIAS NON LECTIVOS
DE ELECCIN PROPIA
OUTRAS PROPOSTAS
DE MODIFICACIN
3 novembro 2014
4 de maio 2015
6.2.- REVISIN, MODIFICACIN E AVALIACIN DA P.X.A.

*Unha revisin e avaliacin continua que levar a cabo:
- Mensualmente a Comisin Pedagxica
- Trimestralmente o Claustro de Profesores.
*Unha avaliacin final mediante a elaboracin dunha memoria que deber ser informada
polo Claustro e Consello Escolar.

227
ANEXOS
I .- VIXENCIA OU MODIFICACIN DOS DOCUMENTOS
PLAN AUTOPROTECCIN
VIXENTE
En proceso de
adaptacin
LOMCE
En proceso de
adaptacin
LOMCE
En proceso de
adaptacin
LOMCE
SI
PLAN CALIDADE COMEDORES
Si
PE
PROGRAMC. DTCAS.
REGULAMENTO INTERNO
MODIFICACIN
II .- ADSCRICIN FUNCIONAL DO PROFESORADO

Centro: CEIP SAN XON de Becerre
Cdigo: 27000629
POSTOS DE TRABALLO
EI EP FI FF EM EF PT AL/DO
Total
En catlogo aprobado por O. 4

de 6 de xullo de 2007
Funcionando
3
0/0
14
0/1
14
Cubertas por persoal

definitivo
Cubertas por persoal
provisional
0/0
0/0
III .- HORARIOS DO PROFESORADO

(Ver en pxinas seguintes)
IV .- HORARIOS PARA SUBSTITUCINS
(Ver en pxinas seguintes)

228
D Gema Lomb Lombrana. Secretaria do CEIP "San Xon" de Becerre.

CERTIFICO:
Que a presente Programacin Anual do Centro para o curso 2014/15, foi aprobada na
sesin do Consello Escolar con data 29 de setembro de 2014.
E, co fin de que tome conecemento e para os efectos que correspondan, asino esta
certificacin.
Becerre, a 29 de setembro de 2014
A SECRETARIA
Asdo. Gema Lomb Lombrana

229

Pxa 14 15

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Pxa 14 15

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

NDICE

Introduccin: Datos xerais do Centro

Obxectivos da educacin primaria

Programacin Educacin infantil

Documento 2: ORGANIZACIN E FUNCIONAMENTO

Horario das complementarias fixas

DATOS XERAIS DO CENTRO

j) Utilizar diferentes representacins e expresins artsticas e iniciarse na

disciplinas, que se clasifican en materias, ambitos, areas e modulos en funcion

2. Fomentarase a calidade, a equidade e a inclusion educativa das persoas con

5. No ambito da educacion e da seguridade viaria incorporanse elementos

6. Prestaraselle especial atencion durante a etapa a atencion personalizada

Na actualidade a necesidade de programar evidente. Para elaborar a nosa

alimentacin, os cales contriben a facer os nenos/as cada vez mis

Tomar conciencia do seu esquema corporal adquirindo unha autoimaxe

Reconecemento progresivo das posibilidades e caractersticas do seu

Reconecemento e vivencia das referencias espazo-temporais en

3.1.2.- XOGO E MOVEMENTO

Participar, conecer e gozar co xogo aceptando os acordos que deriven

Participacin activa nos xogos e nas actividades motrices, amosando

Progresar na adquisicin de hbitos de orde, constancia e planificacin

Interese por participar en actividades da vida coti regulando o propio

3.1.4.-O COIDADO PERSOAL E A SADE

Fomentar a autonoma no coidado de si mesmo sendo quen de

Reconecemento das necesidades bsicas do corpo: hixiene,

Reconecer, identificar e representar o corpo na sa globalidade e as sas

Controla o seu corpo nos xogos, rutinas e tarefas da vida coti.

Reconecer os sentidos e identificar percepcins e sensacins.

Conece e evita situacins de risco.

Identificar propiedades e caractersticas de obxectos e coleccins en

Interese pola exploracin dos obxectos e materiais presentes no

Orientacin espazo-temporal en situacins cotis empregando diferentes

Amosar curiosidade, respecto e coidado cara s elementos do medio

Respecto e coidado cara s animais, as plantas e a natureza en xeral

3.2.3.- CULTURA E VIDA EN SOCIEDADE

Identificar a familia e a escola como primeiros grupos sociais de

Reconecemento e valoracin positiva da familia e da escola como

Respecto dos diferentes tipos de familias e personas doutras culturas.

Comprender e usar axeitadamente distintas nocins temporais e

3.3.-LINGUAXES: COMUNICACIN E REPRESENTACIN

A comunicacin constite o proceso mediante o cal nenos e nenas, dende

Utilizar as diversas linguaxes como instrumentos de comunicacin, de

Utilizacin da lingua oral para relatar feitos, adquirir conecementos,

GRUPO 2: APROXIMACIN LINGUA ESCRITA

Achegamento lingua escrita como medio de comunicacin e

Escoita e comprensin da lectura en voz alta de textos tradicionais e

GRUPO 3: ACHEGAMENTO LITERATURA

Escoita e comprensin da lectura en voz alta de contos, relatos,

Potenciar a capacidade creativa a travs das linguaxes artsticas:

Exploracin sensorial dos elementos presentes no contorno

Audicin de obras musicais populares, clsicas e contemporneas,

Achegarse ao conecemento, emprego e valoracin das TICs como

Identificacin da utilidade de diversas tecnoloxas como fontes de

Participar nas actividades de escoita e lectura de textos literarios tanto

4.- Mnimos esixibles para unha avaliacin positiva

Identifica a sa propia imaxe e o seu sexo.

Conece algunha caracterstica dos animais salvaxes e

Linguaxe audiovisual e TIC

Expresa os seus sentimentos.

persoas como un feito positivo e enriquecedor.

(identifica os das da semana).

Linguaxe audiovisual e TIC

ideas con coherencia.