SISTEMI ZA DOJAVU POARA

Visoka tehnika kola strukovnih studija u Niu

Februar, 2013. godina
Tema: Stabilni sistemi za dojavu poara

SIGURNOST DOO ul. V. Jocia 19 18000 Ni

kontakt: 063/470-488; 018/585-515

PRAVNI OSNOV
Zakon

zatite od poara (sl.glasnik RS 111/09 )

- lan 44.
Za izvedene stabilne instalacije namenjene gaenju ili dojavi poara, detekciji zapaljivih gasova i para, kao
i za druge zatitne ureaje, opremu i instalacije koje slue za spreavanje izbijanja, irenja i gaenje
poara, izvoa radova je duan da pribavi sertifikat od ovlaenog pravnog lica o ispravnosti tih ureaja,
opreme i instalacija i da zapisnik o obavljenom ispitivanju ispravnog funkcionisanja tih ureaja, opreme i
instalacija stavi na uvid komisiji nadlenoj za tehniki prijem objekata.
Ispravnost instalacija iz stava 1. ovog lana mora se proveravati najmanje dva puta godinje od strane
ovlaenog pravnog lica, u skladu s tehnikim propisima i uputstvima proizvoaa. O obavljenim
proverama vodi se evidencija u koju se unose podaci o izvrenoj proveri i struni nalaz.
Zaposleni u ovlaenom pravnom licu koji obavljaju ispitivanja moraju imati poloen struni ispit.
Ministar propisuje posebne tehnike i druge uslove koje mora ispunjavati ovlaeno pravno lice iz stava 1.
ovog lana, kao i program i nain polaganja ispita iz stava 4. ovog lana.
Ministarstvo daje ovlaenje pravnom licu za obavljanje poslova iz st. 1. i 2. ovog lana i vodi evidenciju o
izdatim ovlaenjima za obavljanje poslova ispitivanja ureaja instalacija i opreme iz stava 1. ovog lana.

SIGURNOST DOO

- lan 42.
Pri projektovanju i izgradnji visokih stambenih objekata i objekata javne namene (hoteli, robne kue,
bioskopi, pozorita, biblioteke, deje ustanove, kole i visokokolske ustanove, zdravstvene ustanove,
sportske dvorane, koncertne dvorane, stadioni i sl.), kao i u objektima u kojima se uvaju umetnika dela,
obavezna je ugradnja ureaja koji omoguavaju blagovremeno otkrivanje i javljanje poara.
U objektima u kojima se odvijaju tehnoloki procesi u kojima se proizvode, prerauju, koriste i skladite
zapaljive, eksplozivne i druge opasne materije, u visokim objektima (osim stambenih zgrada), u zgradama
arhiva i dokumentacije od posebne vrednosti, u objektima u kojima se obavlja trgovina povrine preko
3500 m2, u objektima koji slue za izlobe povrine preko 1000 m2, muzejima, bioskopima, pozoritima,
aerodromskim zgradama povrine preko 1000 m2, pored ureaja iz stava 1. ovog lana, obavezna je i
ugradnja ureaja koji omoguavaju blagovremeno gaenje poara (stabilni sistemi za gaenje poara).

PRAVNI OSNOV

Ovim pravilnikom propisuju se:

zahtevi koji moraju biti ispunjeni pri projektovanju i odravanju
stabilnih instalacija za dojavu poara,
postupak i nain oznaavanja i obeleavanja ureaja i delova
sistema za dojavu poara,
tehnike mere nadzora stabilnih instalacija za dojavu poara,
nain rukovanja i odravanja sistema i ureaja,
zahtevi za broj i razmetaj javljaa poara,
zahtevi za povezivanje stabilne instalacije za dojavu sa
tehnolokom i elektrotehnikom opremom,
zahtevi za kontrolne knjige pregleda i ispitivanja stabilne instalacije
za dojavu poara.

SIGURNOST DOO

- Pravilnik o tehnikim normativima za stabilne instalacije za

dojavu poara ("Sl. list SRJ", br. 87/93)

FAZE RAZVOJA POARA SA ASPEKTA

DETEKCIJE

Dinamika sagorevanja zavisi od strana poarnog

trougla: goriva materija - izvor toplote - kiseonik
SIGURNOST DOO

Detekcija: energija -> (toplotna, EM zraenje) ili estice (dim)

Pojave koje se detektuju -> DIM, TOPLOTA, PLAMEN

JAVLJAI POARA
VRSTE I PODELE JAVLJAA POARA

SIGURNOST DOO

JAVLJAI POARA
RUNI JAVLJAI POARA
Od aktiviranja do signalizacije ~ 3 s;
Postavljaju se na putevima za evakuaciju, u hodnicima, prolazima, na
izlazima, na stepenitima, u blizini aparata za gaenje poara;
Na visini od 1,5 m, unutar objekta na rastojanju od 40 m, spolja do 120 m.

I zatita od
predmeta (praine)
P zatita od vode
I (0 .. 6)
P (0 .. 8)

Ako sistem za dojavu poara sadri i rune i automatske javljae

poara, runi javljai treba da se grupiu u posebne, odvojene zone ili
u posebne linije dojave.
Kod klasinih (kolektivnih) sistema za dojavu poara nije dozvoljeno
kombinovanje runih i automatskih javljaa u okviru jedne zone
dojave.

SIGURNOST DOO

Tipovi zatite:
IP24, IP55, IP67

JAVLJAI POARA - JAVLJAI TOPLOTE

PRINCIPI KONSTRUKCIJE JAVLJAA TOPLOTE
Osnovna podela

SIGURNOST DOO

- Javljai fiksne temperature

(termostatiki, termomaksimalni, eng. fixed heat
detector),
- Javljai gradijenta temperature
(termodiferencijalni, eng. rate-of-rise detector).

JAVLJAI POARA - JAVLJAI TOPLOTE

TERMODIFERENCIJALNI JAVLJAI
Najstariji tip (oko 1860.)

Granina vrednost po EN 54 57 C

Alarm
Temperatura

(u praksi 10 C do 35 C iznad ambijentalne temperature).

Vreme

Termomaksimalni javlja sa bimetalom

(Invar - kombinacija 36% nikla i 64%
gvoa. FeNi36)

Termomaksimalni javlja sa sondom

Termomaksimalni javlja sa topivim elementom

(Wood-ov element (metal) - legura od 50% bizmuta,
26.7% olova, 13.3% kalaja i 10% kadmijuma. Topi se
na temperaturi od 69 do 72C.)

SIGURNOST DOO

Normalno sta nje

JAVLJAI POARA - JAVLJAI TOPLOTE

TERMODIFERENCIJALNI JAVLJAI
Detektuju brzinu porasta temperature u vremenu: Termodiferencijalni pneumatski javlja

Alarm

Normalno stanje
Vreme

Termodiferencijalni javljai sa termistorom

Termodiferencijalni javlja sa dijafragmom

Tri stepena
osetljivosti:
1. klasa: 1 oC/min
2. klasa: 3 oC/min
3. klasa: 5 oC/min
NFPA granina vrednost:
12-15 oF/min (7-8 oC/min)

SIGURNOST DOO

Temperatura

JAVLJAI POARA - JAVLJAI

TOPLOTE
Primeri realizacije javljaa (detektora) toplote
SIGURNOST DOO

JAVLJAI POARA - JAVLJAI DIMA

estice dima neposredno posle generisanja - 0.01 m do 0.4 m.

Vidljivi dim - 0.4 m i vee.
Opseg osetljivosti: za jonizacione javljae od 0.01 - 1 m i
za optike javljae dima od 0.5 - 10 m

visoka osetljivost
mala inertnost

SIGURNOST DOO

Dva principa otkrivanja dima:

radioaktivni jonizacioni javljai dima (eng. ionization smoke detector)

optiki optiki javljai dima (eng. photoelectric smoke detector)

JAVLJAI POARA - JAVLJAI DIMA

JONIZACIONI JAVLJAI DIMA
Pogodni za iste vatre, manje osetljivi na guste dimove

Dve komore (merna i referentna);

Posebno osetljiv za brze, otvorene poare
neosetljiv na velike estice dima;
Lane dojave kod prodora estica praine
ili turbulencije vazduha;
Skladiti se po pravilima za radioaktivni
otpad;

SIGURNOST DOO

Dve elektrode (na 1 cm),

izvor zraenja (0.2 mg Am-241, Pt-239)
Proces rekombinacije jona
Intenzitet zraenja: 33.3 kBq/0.9 Cu

JAVLJAI POARA - JAVLJAI DIMA

OPTIKI JAVLJAI DIMA
Dva

principa otkrivanja dima:

slabljenje protoka svetlosti princip apsorpcije (eng. light obscuration principle)

Intenzitet prelamanja svetlosti princip refleksije (eng. light scattering principle)

Tyndall effect (difuzna refleksija svetlosti u

prisustvu estica dima);
Dva-tri bljeska na 2-3 s (potrebna
koncentracija dima u trajanju od 5-10 s);

Javljai dima na principu apsorpcije

SIGURNOST DOO

Javljai dima na principu refleksije

JAVLJAI POARA - JAVLJAI DIMA

OPTIKI JAVLJAI DIMA

SIGURNOST DOO

Signal javljaa dima u funkciji veliina

estica
A optiki ref., B optiki aps., C jonizacioni

Javlja dima za prljave sredine

JAVLJAI POARA - JAVLJAI DIMA

LINIJSKI OPTIKI JAVLJAI DIMA
Linijski javljai dima (linearni, bim javljai) - (eng. linear smoke
detector)

SIGURNOST DOO

Mogunost podeavanja
alarmnog praga od 25%, 50% i
70% zamraenja IC snopa, ili
25%, 35% i 50%;
Kompenzira spore promene
signala (1% u odnosu na
referentni signal u toku 1h);
Udaljenost do 100 m, rastojanje
do 7.5 m, na visini do 25 m,
minimalno 2.4 m;
Pogodan za visoke prostorije;

JAVLJAI POARA - JAVLJAI

PLAMENA

Najvanije osobine

Spektar zraenja plamena

kontinualno zraenje (posledica zagrevanja pri nepotpunom sagorevanju)

linearni spektar (rezultat hemijskih reakcija u plamenu)
pojedinane linije (rezultat elektronskih prelaza)

Principijelna podela javljaa na osnovu talasne duine

ultraljubiasti do 300 nm
vidljivi od 300 do 700 nm
priblino infracrveni od 700 nm do 1.3 m
infracrveni od 1.3 do 10 m
kombinovani

Osnovna namena:
Otkrivanje poara koji odmah
obrazuju otvoreni plamen

SIGURNOST DOO

visoka osetljivost na zraenje plamena

velika brzina odziva za otkrivanje poara sa brzim razvojem
neosetljivost na zraenja koja ne potiu od poara
blokiranje apsorpcije zraenja

JAVLJAI GASA
JAVLJAI UGLJEN MONOKSIDA (CO)

SIGURNOST DOO

Produkt nepotpunog sagorevanja, bez boje i mirisa. Pod odgovarujuim

okolnostima nastaje kao posledica nepotpunog sagorevanja vrstih, tenih i
gasovitih gorivih materijala i mogu da se nagomilaju u stanovima, kuama,
hotelskim sobama, ....
Uticaj CO na organizam zavisi od mnogo faktora: pol, starost, fizika
kondicija, postojanje akutnih i hroninih bolesti, itd.
Do fatalnog ishoda dovodi velika doza CO u kratkom vremenskom periodu,
ali i mala doza u kombinaciji sa dugim vremenom ekspozicije.
Uslovi nastanka CO:
- blokirani ili loe projektovani dimovodni kanali i loa ventilacija,
- izduvni gasovi automobila, generatora, upotreba rotilja,
- u hotelskim sobama: kvar pei, bojlera i sl.

VIESENZORSKI (VIEKRITERIJUMSKI)
JAVLJAI POARA

SIGURNOST DOO

Primer viesenzorskog javljaa poara -> (toplota + dim + IC zraenje +

CO)

ORGANIZACIJA SISTEMA ZA DOJAVU POARA

PODELA SISTEMA ZA DOJAVU POARA
Osnovna klasifikacija sistema za otkrivanje i dojavu poara se zasniva
na upotrebljenoj tehnologiji, odn. nainu realizacije u skladu sa
primenjenom tehnologijom.
Dva tipa sistema za dojavu poara u skladu sa primenjenom tehnologijom:

klasini (kolektivni, konvencionalni) sistemi

adresibilni sistemi

SIGURNOST DOO

Osnovni kriterijum za podelu -> adresibilnost ureaja.

ORGANIZACIJA SISTEMA ZA DOJAVU POARA

PODELA SISTEMA ZA DOJAVU POARA
- klasini (kolektivni, konvencionalni, zonski) sistemi

SIGURNOST DOO

- adresibilni sistemi

ORGANIZACIJA SISTEMA ZA DOJAVU POARA

ORGANIZACIJA ALARMIRANJA

Stanja zone dojave poara ili adresibilnog javljaa u petlji:

normalno
alarm
kvar zone
prekid zone ili
kratak spoj zone

Javljai u jednoj zoni mogu da budu ili automatski ili

runi. Automatske zone dojave mogu da sadre razliite
tipove automatskih javljaa poara.

SIGURNOST DOO

Zona dojave poara ili poarna zona je prostor koji pokriva

jedan ili vie javljaa poara i predstavlja najbliu odrednicu
za lokalizaciju poara. Kod adresibilnih sistema za dojavu
poara lokalizacija mesta izbijanja poara je na nivou adrese
javljaa.

ORGANIZACIJA SISTEMA ZA DOJAVU POARA

ORGANIZACIJA ALARMIRANJA
Pouzdanost alarmiranja:
ZAVISI OD VREMENSKIH
KANJENJA

Vreme potvrde alarma

(potvrda prisustva);
Vreme provere alarma
(vreme izvianja).
Pouzdanost alarmiranja:
DVOZONSKA ZAVISNOST
(udvojene zone )

SIGURNOST DOO

CENTRALA ZA DOJAVU POARA

ULOGA CENTRALE, OSNOVNE FUNKCIJE CENTRALE
Uloga centrale za dojavu poara

Osnovne funkcije centrale za dojavu poara

samodijagnostika svih kljunih funkcija same centrale
vizuelna i zvuna signalizacija
rukovanje podsistemima koje centrala pokriva (zadavanje parametara,
uklj./isklj. zona, potvrda i resetovanje alarma itd.)
odluivanje o alarmnim kriterijumima i preduzimanje izvrnih funkcija
arhiviranje dogaaja u sistemu:
nastanak alarma,
reset alarmnog stanja,
kvar na liniji i ponovno ukljuenje zone,
podeavanje realnog vremena,
promena zavisnosti izlaza od ulaza, itd.

SIGURNOST DOO

neprekidna kontrola rada svih podsistema u okviru sistema za dojavu poara,

prihvatanje podataka od javljaa i svih ostalih periferijskih ureaja
ukljuivanje zvune i svetlosne signalizacije u sluaju alarma
prenosi informacija viem hijerarhijskom nivou i realizacija izvrnih funkcija

ORGANIZACIJA SISTEMA ZA DOJAVU POARA

IZBOR I POSTAVLJANJE JAVLJAA POARA - FAKTORI
Kriterijum

Mogui sluajevi

Tip mogueg poara

- otvoreni poar bez razvoja dima;

Visina prostorije

- ogranienja za javljae dima i toplote

- otvoreni poar sa esticama.

- toplota;

Ambijentalni uslovi

- vlaga;
- strujanje vazduha ...
- dim;

- praina;
faktori
Ometajui
zatita ljudi
ili imovine,
- elektromagnetna zraenja ...
materijali koji mogu da se nau
u objektu i njihove karakteristike u odnosu na
vatru,
procesi i delatnosti koje se odvijaju u objektu,
namena objekta.

SIGURNOST DOO

- tinjajui poar sa razvojem dima;