1

Li gii thieu
Nam 1997, George Soros a khien cuoc khung

hoang tien te bung phat tai ong Nam A, thu vao

cho mnh nhng khoan tien khong lo. George Soros
tr thanh Thng e cua chnh mnh, nhng lai la
ke thu cua cac quoc gia ong Nam A. Ong la mot
ngi My goc Do Thai.

Co the noi, Do Thai la mot trong nhng dan toc

thong minh nhat tren the gii. Ho a cong hien cho
nhan loai nhng bo oc v ai nhat trong cac lnh vc
t khoa hoc xa hoi cho en khoa hoc t nhien nh
Karl Marx, Einstein... Do Thai con la dan toc giau
co nhat tren the gii, trong o cac gng mat tieu
bieu nh la George Soros, Warren Buffett... T nhng
ngi nam gi banh lai con thuyen kinh te My nh
Ellen, Greenspan, Morgan, Rockefeller, Michael
Hammer cho en nhng ngi hoat ong trong lnh
vc giai tr nh Reuters, Pilates, anh em nha Warner...
eu tai ba mu lc hn ngi. Chang la khi co ngi
a noi mot cach cham biem: Ba thng nhan Do
Thai hat hi trong nha, he thong ngan hang tren toan
the gii eu se b cam day chuyen; nam thng nhan
Do Thai ket hp vi nhau, co the khong che toan bo
5

th trng vang bac the gii. Co the thay, thanh cong

cua ngi Do Thai co sc anh hng vo cung ln
khong ch vi nen kinh te ma vi ca nen chnh tr the
gii trong thi ai ngay nay.
Dan toc Do Thai von co nhng truyen thong u
viet nh trong ch tn, quy trong thi gian, co cai
nhn thoang ve tien bac... Ben canh o, con phai ke
en nhng anh hng t lch s au thng cua mot
dan toc than thanh a giup ngi Do Thai biet nhieu
ve th trng the gii, cung chnh t o ma ho a bat
au theo uoi hoat ong au c va cho vay. Tat ca
nhng yeu to tren a giup thng nhan Do Thai tr
thanh thng nhan hang au the gii.
Nhng ieu quan trong hn ca la dan toc Do Thai
luon khong ngng hoc tap, khong ngng sang tao.
Dung tr tue tao nen cua cai chnh la ac trng ln
nhat cua thng nhan Do Thai. Ho chnh la tam
gng sang ang e chung ta noi theo.

Chng I
Tun thu giao c
lai bit lach lut
Trong ch tn, gi giao c tao nen
thng nhan hang au the gii

Tap quan trong ch tn, gi giao c cua thng nhan

Do Thai trong giao dch quoc te a c moi ngi biet

en. Cac thng nhan tren the gii khi lam an vi ngi
Do Thai eu rat co long tin oi vi van e tuan thu giao
c cua ho, v ngi Do Thai luon co mot yeu cau het sc
nghiem khac oi vi ban than ve van e nay. Ho khong
cho phep co mot tnh huong khong gi ung giao c
nao xuat hien, du co phai e cho nhng tnh huong xau
khac xay ra. To chat nay cua ngi Do Thai a co anh
hng rat sau rong oi vi gii thng nhan tren toan
the gii.
Tai thanh pho Tokyo cua Nhat Ban co mot thng nhan
ten la Den Fujita, trong cuon sach nhan e Kinh nghiem
lam an vi ngi Do Thai ong a nhieu lan nhac nh gii
thng nhan Nhat Ban khong nen that tn hoac huy bo
giao c vi ngi Do Thai, neu khong, se vnh vien mat
i c hoi lam an vi ho.
7

Mot ong chu ngi Do Thai a ky ket mot giao keo vi

ngi lam thue, quy nh moi tuan se phat lng mot lan,
nhng ngi lam thue se khong nhan tien mat ma c
tuy y mua cac vat dung tng ng vi so tien lng c
tra tai mot ca hang gan cong ty, sau o ngi chu ca
hang se en thanh toan so sach vi ong chu ngi Do Thai
nay e nhan tien mat.
Mot tuan sau, mot ngi lam thue hoi ha chay en gap
ong chu va noi: Chu ca hang noi, khong a tien mat
th khong c lay o. V vay, tot hn la ong hay tra tien
mat cho toi vay nhe!.
Chang ng, ngi chu ca hang tm en thanh toan so
sach cung noi: Ngi lam cong cua ong a en lay nhng
vat dung can thiet, xin ong thanh toan cho toi!.
Ong chu ngi Do Thai nghe xong cau chuyen boi roi
khong hieu, lap tc tien hanh ieu tra. Nhng hai ben eu
khang khang rang mnh noi that, khien ong khong the
chng minh c ai a gian doi trong viec nay. Ket qua,
ong chu ngi Do Thai anh phai tra tien cho ca ngi
lam cong va ong chu ca hang bi ong a co li ha vi
ca hai ben.
ieu au tien ma ngi Do Thai y thc en chnh la
ngha vu tuan thu giao c cua ban than. Hau het nhng
ngi Do Thai eu rat xem trong ch tn, tuan thu giao
c, khi lam an buon ban vi nhau, thng khong can en
van ban hp ong, ch can mot li ha la a u sc rang
buoc, bi ho tin rang: Co Chua nghe thay.
Viec xem trong ch tn, tuan thu giao c cua ngi Do
Thai a mang en cho ho mot hieu qua kinh te tch cc.
8

Gii kinh doanh hien ai het sc xem trong uy tn. Uy

tn chnh la nguon von vo hnh, la c s ton tai cho mot
cong ty. V vay, dung uy tn e mi goi hay gi chan khach
hang la chieu bai c rat nhieu nha doanh nghiep hien
nay s dung. Trong lnh vc kinh doanh, tap oan au
tien a a uy tn kinh doanh len v tr cao nhat - khong
hai long co the oi hang, chnh la Cong ty bach hoa Sears
Roebuck, do mot thng nhan ngi My goc Do Thai la
Julius Rosenberg thanh lap.
Quy tac khong hai long co the oi hang ma cong ty
ong a a ra vao au the ky 20 co the goi la chuyen la
bon phng vao thi ay. Qua thc, ieu nay a hoan toan
vt ra ngoai pham vi ngha vu co the quy nh cua mot
hp ong thong thng, tham ch a at kha nang huy
c cua oi tac thanh ngha vu vo ieu kien cua mnh.
Li the cua uy tn kinh doanh cao a giup cho cac thng
nhan Do Thai phat trien s nghiep cua mnh.
Ngay t thi xa, cac thng nhan Do Thai a bat au
kinh doanh cac san pham xa x, va en nay, ngi Do Thai
van gi vng vai tro cua mnh. a quy la mot trong nhng
mat hang xa x nhat, ma trong lnh vc nay, t viec khai
thac, giao dch, gia cong cho en khau ban le, hau nh eu
nam trong tay ngi Do Thai. Trang phuc phu n, ac
biet la cac mat hang thi trang, la mot mat hang tieu
dung cao cap rat de loi thi. My, viec san xuat va tieu
thu mot thi a b ngi Do Thai khong che en hn 95%
th phan. Mot so nganh nghe khac nh tui xach, vali (li
nhuan rat cao), cung nam trong tay cua cac thng nhan
Do Thai. Cong viec kinh doanh cac loai san pham xa x
o eu co yeu cau rat cao oi vi van e ch tn lau dai.
9

Mot thng nhan chuyen kinh doanh a quy ngi Do

Thai la Hyman Matsuba tng noi: Muon kinh doanh a
quy, ch t phai xay dng c ke hoach tram nam, mot
i ngi th khong the hoan thanh c. Hn na, ngi
kinh doanh a quy con phai nhan c s ton trong cua
moi ngi. C s cua viec buon ban a quy c quyet
nh bi kha nang thu phuc niem tin cua khach hang.
Cung chnh nh vao truyen thong trong ch tn gi
giao c, cac thng nhan Do Thai mi co the gi vng
tay cheo, tung hoanh ngang doc trong ai dng kinh
doanh, bc len nac thang cao nhat trong trat t kinh te
the gii.
Trong cach nhn cua ngi Do Thai, giao c la th
tuyet oi khong the huy bo, bi v giao c bat nguon t
s c nh gia con ngi va than linh. Kinh Cu c,
ngon nguon cua tn ngng Do Thai, chnh la giao c co
xa c ky ket gia Thng e va con ngi.
Giao c xet ve y ngha hien ai, trong hoat ong kinh
doanh c goi la hp ong. Hp ong la mot loai van
ban c thc hien trong qua trnh giao dch gia oi ben,
c ky ket nham bao ve li ch cua oi ben, quy nh
trach nhiem ma oi ben can phai thc hien trong mot
thi han nhat nh. Mot hp ong hp phap, phai chu s
bao ho cua phap luat.
Trong gii kinh doanh toan cau, van e gi ung hp
ong cua cac thng nhan Do Thai co the noi la chac nh
inh ong cot. Di ngoi but cua Shakespeare, thng
nhan Shylock cua thanh Venice dng nh a tr thanh
mot con quy bun xn, tnh toan chi li, xem tien nh mang
10

song. Tren thc te, co the o la do thai o thanh kien

hoac long o k thai qua cua Shakespeare oi vi ngi
Do Thai ma thoi. Hanh ong cua Shylock la ieu luon
c e xng trong tinh than hp ong hien ai, va cung
la mot bieu hien cua truyen thong tuan thu hp ong cua
ngi Do Thai. Nhng ieu kien ma ong ta a e xuat cho
ngi ang phai oi mat vi nguy c pha san Antonio la
hoan toan ung theo giao c ban au.
Lch s kinh doanh cua ngi Do Thai co the xem
la co lien quan en viec ky ket va tuan thu hp ong.
Mot trong nhng nguyen nhan tao nen thanh cong cua
cac thng nhan Do Thai la mot khi ho a ky ket vao
hp ong th nhat nh se chap hanh en cung. Du co
gap phai nhng kho khan va nguy c ln hn, cung
chap nhan t mnh ganh vac lay. Ho tin rang, oi tac
trong cuoc giao dch cung se nghiem chnh chap hanh
nhng quy nh a c ky ket trong hp ong. Bi v,
s ton tai cua ho c bat nguon t viec ky ket mot
giao c gia ho vi Thien Chua. Neu khong tuan thu
giao c, la ong ngha vi viec pha bo giao c gia
ngi va Thien Chua, tat se mang en tai hoa cho nhan
loai, con ngi se phai ganh chu s trng phat cua
Thien Chua.
Chnh tren nen tang nhan thc o, ngi Do Thai rat
ghet nhng ngi vi pham hp ong, nhat nh se truy
cu trach nhiem en cung, yeu cau boi thng ton hai
mot cach khong khoan nhng. oi vi nhng ngi Do
Thai khong tuan thu hp ong, moi ngi eu se nguyen
rua, oan tuyet quan he vi ngi o, cuoi cung se truc
xuat ngi o ra khoi gii thng nhan Do Thai.
11

Tuan thu hp ong, quyet khong huy c

Trong quan he lam an, ngi Do Thai rat xem trong
hp ong. Mot nha xuat khau A ky ket vi mot thng
nhan Do Thai B mot hp ong chuyen giao mi ngan thung
nam ong lon. Trong hp ong quy nh: Moi thung cha
20 lon, moi lon nang 100g. Nhng en khi xuat hang, nha
xuat khau A lai xep len mi ngan lon nam co trong lng
150g. Trong lng hang hoa tuy nhieu hn en 50%, nhng
thng nhan Do Thai B lai c tuyet khong chu ky nhan.
Nha xuat khau A tham ch a ong y khong tnh them
tien, nhng thng nhan Do Thai B van khong ong y,
ong thi con yeu cau boi thng. Khong con cach nao khac,
nha xuat khau A anh phai boi thng cho thng nhan
Do Thai B, con phai x ly lai so hang theo ung hp ong.
Qua cau chuyen nay, nhat nh se co nhieu ngi cho rang
thng nhan Do Thai B qua co chap, c nhan so hang
nhieu hn gap ri ma lai khong muon. Cau chuyen nay co
the cac dan toc khac kho long hieu c, nhng trong tam
thc cua ngi Do Thai, lai co cai ly rieng cua no.
Trc tien, ngi Do Thai rat xem trong hp ong, ieu
nay co lien quan vi niem tin ma ho luon luon gn gi trong
hang ngan nam qua. Kinh Cu c c xem la giao c
c xac lap gia Thien Chua vi dan Israel: Con ngi
s d ton tai, la do a ky ket vi than linh mot giao c ton
tai. Ngi Do Thai tin vao ieu nay, v vay, ho tuyet oi
khong bao gi huy bo giao c. Tat ca cong viec buon ban,
eu tuyet oi da vao hp ong. Ai khong thi hanh hp
ong, se b xem la a vi pham y ch cua Thien Chua, khong
12

bao gi c tha th, phai nghiem khac truy cu trach nhiem,

e xuat yeu cau boi thng mot cach khong v ne.
Th hai, ngi Do Thai rat gioi kinh doanh, hieu ro
quy tac kinh doanh va thong le quoc te. Ho hieu rang, noi
dung cua hp ong la mot ieu kien quan trong va mang
tnh bat buoc. Quy cach san pham c quy nh trong
hp ong la 100g moi lon, nhng nha xuat khau A lai giao
en 150g moi lon. Tuy trong lng nhieu hn en 50g,
nhng ben ban giao hang khong ung theo quy nh trong
hp ong, ong ngha vi viec vi pham hp ong. Theo
thong le quoc te, thng nhan Do Thai B co quyen t choi
nhan hang va buoc oi tac phai boi thng.
Th ba, trong cau chuyen tren ay, con co ca van e
hieu qua kinh doanh. Thng nhan Do Thai khi mua ban
nhng san pham co quy cach khac nhau, la eu co muc
ch kinh doanh rieng cua mnh, bao gom thch ng vi
th hieu va thoi quen cua ngi tieu dung, tnh hnh cung
ng tren th trng, sach lt oi pho vi cac oi thu canh
tranh... Neu nh so lon nam nang 150g ma nha xuat khau
A chuyen en lai khong thch ng vi thoi quen cua ngi
tieu dung, du moi lon co tang them 50g va khong tang
gia, thng nhan Do Thai B cung khong tiep nhan, v eu
nay se lam hong ke hoach kinh doanh cua ong ta, co the
dan en nhng ton hai cho phng hng va muc tieu
kinh doanh, hau qua vo cung nghiem trong.
Th t, viec phat sinh tnh huong tren ay, con co the
mang en nhng phien phc ngoai y muon cho thng
nhan Do Thai B. Gia s at nc s tai cua thng nhan
Do Thai B co che o quan ly xuat nhap khau tng oi
nghiem khac, giay phep nhap khau cua ong la moi lon
13

100g, nhng tren thc te lai la 150g. Nh the, trong lng

hang nhap vao a vt qua 50% trong lng c ghi trong
giay phep nhap khau, rat co the phai oi mat vi s chat
van t cac c quan hu quan cua quoc gia o, tham ch b
nghi ng co y tranh ne thue nhap khau, nhap nhieu bao
t, phai chu truy cu trach nhiem va x phat.
Tom lai, hp ong la mot ieu kien vo cung quan trong
trong mua ban. Vi pham nhng quy nh tren hp ong se
gay ra nhng hau qua nghiem trong cho ca oi ben. Thng
nhan Do Thai hieu ro ieu o, nen luon nhan manh en
viec tuan thu hp ong.
Tren thc te, trong gii kinh doanh ngay nay, hp ong
a tr thanh mot yeu cau pho bien va tat yeu trong hoat
ong kinh doanh cua cac quoc gia tren the gii. Thong
qua qua trnh am phan trong giao dch, sau khi e ngh
cua ben nay c ben kia chap nhan, hp ong xem nh
a c thanh lap. Hp ong c ca oi ben ky ket, se
tr thanh mot van kien mang tnh phap luat co kha nang
rang buoc oi ben, cac ieu khoang quy nh co lien quan
trong hp ong, oi ben eu phai tuan thu va chap hanh.
Bat ky ben nao vi pham nhng quy nh trong hp ong,
eu phai chu trach nhiem trc phap luat.

Tuan thu ieu c

mot dang cong chnh tren hnh thc
Tr tue pha sau viec tuan thu phap luat
Cac thng nhan Do Thai a ke tha c truyen thong
cua dan toc, o la y thc sau sac ve phap luat. Ho khong
14

ch nghiem chnh tuan thu phap luat, ma con rat gioi lach
luat. Thc tien kinh doanh hn hai ngan nam a chng
minh ho khong ch het sc tuan thu giao ieu cua dan
giao c, ma con van dung tr tue cua mnh, tch luy c
nhng kinh nghiem ve phap luat, thong qua giao c, at
c muc ch cua ban than.

Cong chnh tren hnh thc, khong co ngha la cong

chnh trong moi s
Dan toc Do Thai xa nay xem trong giao c, ong
thi lay viec tuan thu giao c lam can ban cho viec lap
than. en ca quan he vi Thien Chua cung c xem la
mot dang quan he giao c, ch khong nh cac dan toc
khac, luon xem moi quan he vi than thanh la mot ngha
vu tuyet oi, mot moi quan he vo ieu kien gia ngi
thong tr vi ngi b thong tr. Co ieu, giao c mot khi
c thanh lap, nhng han nh cu the lap tc co tnh
tuyet oi va vo ieu kien, khong bao gi co the thay
oi. Ro rang, tnh nghiem tuc nay trong giao c luon the
hien c s cong bang. Trong tnh huong oi ben ky ket
giao c eu xuat phat tren nen tang t nguyen, ac iem
nay lai cang c the hien ro hn.
Tuy nhien, s cong bang nay ch ton tai tren hnh thc,
hoan toan khong ong ngha vi s cong bang trong noi
dung giao c. Trong bat ky giao c nao, oi ben tham
gia lap c cung eu mang ong c mu cau li ch ln
nhat cho ban than mnh, tm u cach e tang them nhng
quy nh co li cho mnh. Trong trng hp va neu tren,
mot ben se nam the yeu ro ret, nen khong the c tuyet
yeu cau do ben kia ap at.
15

Mi hai chi toc cua ngi Do Thai bat nguon t mi

hai anh em co quan he huyet thong vi nhau. Cha cua ho
chnh la Jacob.
Khi con tre, Jacob tng qua phng ong lam cong
cho ngi cau cua mnh, sau o ket hon vi hai ngi con
gai von la hai ch em. Trai qua nhieu nam, theo li ha
cua ang toi cao, ong a a v con ve at Canaan.
Tren ng i, vao mot em no, mot ngi la mat xuat
hien va oi au vat vi Jacob. Hai ngi giao au vi
nhau en tan m sang. Ngi la mat thay khong the thang
c Jacob, ben anh mot cu vao ui Jacob, khien ong b
sai gan ui.
Ngi la mat noi: Tri sang roi, hay e ta i!
Nhng Jacob khong chu: Ngai khong chuc phuc cho
toi, toi se khong e ngai i.
Ngi kia ben hoi ong: Ngi ten la g?
Jacob ben noi ten ho cua mnh cho ngi la mat biet.
Ngi la mat noi: Ten cua ngi se khong con la Jacob,
ma se oi la Israel. V ngi a au thang c ca than linh.
Israel la danh xng sau khi lap quoc cua ngi Do Thai.
No co y ngha la ngi au vat vi than linh.
Thien Chua thi au vi con ngi, lai s dung mot ong
tac khong hp le. Nhng v sao ngi Do Thai lai ghi chep
tng tan cau chuyen ay vao Kinh Cu c - bo sach
thieng lieng nhat cua dan toc mnh? Phai chang ho co
thai o khong may ton knh oi vi Thien Chua?
Co the la trong cach thc au vat cua ngi Do Thai
co, khong co quy nh thanh van ro rang ve viec dung
16

tay anh vao ui cua oi thu. Trong trng hp o, Thien

Chua ch n thuan la a lach c ke h cua mot quy
nh khong may chat che. Con chuyen con cai Thien Chua,
tc dan Do Thai ghi chep lai cau chuyen Thien Chua li
dung khe h, ly do xac ang nhat co the a ra la do nhu
cau than thanh hoa hanh ong luon lach khe h, tc
kha nang hanh ong phi phap trong s hp phap.

Luon lach khe h phap luat

Theo logic, ton trong phap luat th phai ton trong
moi quy nh cua phap luat, t noi dung, phng thc,
cho en trnh t va ng nhien la ca khe h. Mot la v
ban than khe h phap luat cung chnh la mot bo phan
khong the chia cat trong mot ieu khoan nao o; hai la
mot con ngi c dung het tam tr e luon lach khe h
phap luat, ban than van la mot ngi ton trong phap
luat, hanh ong cua anh ta van la chuyen phap luat khong
the ngan cam.
Co ieu, theo yeu cau phap che phat luat ng au,
ngi ngi bnh ang, ng trc mot khe h cua phap
luat, cung phai tuan thu quan iem ngi ngi bnh ang.
Ben canh o, luon lach khe h luon oi hoi mot tr tue
va au oc nhay ben (tc phai co mot hng t duy ngc
vi nha lap phap, hoac nam bat c cha khoa cua van
e). V vay, luon lach khe h phap luat la cach noi danh
cho nhng ngi thong minh, trong khi phan ln nhng
ngi con lai ch co the hanh ong theo kieu bt tai nham
mat trc mot ieu khoan phap luat nao o. oi vi
nhng ngi Do Thai xem viec nghien cu phap luat la
17

mot ngha vu trong i hoac mot nghe cha truyen con

noi, bat ky phap luat nao cung co khe h. Hn na, co
nhieu ieu khoan ma khe h cua no cung to khong kem
g ca chnh cua toa an, ch can nam c phng phap
ung an, hanh ong gon gang la co the t do ra vao;
ac biet la oi vi nhng he thong phap luat c xay
dng di cai nhn ky th oi vi ngi Do Thai, ho nhat
nh se cang xem xet ky, tm kiem cho ra nhng khe h
cua no.
Co ieu, so vi hanh ong pha li leo rao cua nhng
ngi khong chu tuan thu phap luat, thoi quen luon lach
khe h phap luat mot cach em ai nhe nhang cua ngi Do
Thai va khong khien ngi khac chu y, lai khong gay
cam giac bat an, co the gi cho khe h c trng ton,
giup ngi sau van co the luon lach de dang.
Trong thi gian no ra ai chien the gii th 2, at nc
Ba Lan a ri vao tay cua phat xt c, quoc gia nho be
lan can la Lithuania cung lam vao tnh the sap b thon
tnh. Rat nhieu ngi Do Thai tranh nhau ri khoi
Lithuania, qua canh vao Nhat Ban e en cac nc khac
lanh nan.
Mot hom, nhan vien kiem tra ien tn cua chnh phu
Nhat Ban en gap v ai dien cua Hoi ong Do Thai la
ong Sayow Anan, yeu cau ong phien dch va giai thch
mot bc ien tn chuyen en thu o Vilnius cua Lithuania.
Trong bc ien co mot cau nh sau: shish Omiskadshimb, talisehad.
Ong Anan luc o a giai thch rang, ay la mot bc
ien bao do giao s Kalisz gi cho mot ngi ong s
18

Lithuania, ban ve mot so van e lien quan en nghi le cua

Do Thai giao, y ngha la: Sau ngi co the khoac mot
tam khan e tien hanh nghi thc cau nguyen.
Nhan vien kiem tra thay li giai thch co ly, nen a
ong y phat bc ien tn ay i.
Ky thc, ban than Anan cung khong hieu, cau noi trong
bc ien tn la co y ngha g, sao t nhien lai nhac en cau
sau ngi co the oi chung mot chiec khan e tien hanh
nghi thc cau nguyen.
Sau nay, ong a c gap giao s Kalisz va a ra thac
mac cua mnh ve van e ke tren.
Giao s Kalisz nhn ong bang mot anh mat buon ba
tham tram, ta nh ang noi: Mot ngi Do Thai lam sao
co the khong hieu cau cach ngon Talmud noi tieng nay
c ch?.
Ong thc s khong hieu sao? Ngu y cua no la sau
ngi co the dung chung mot giay chng nhan e i lai.
Bay gi, Anan mi hieu ra van e. Giao s Kalisz va
mi ri khoi chau Au chuyen en Nhat Ban, ieu ma ong
quan tam nhat trong luc nay chnh la nhng ong bao Do
Thai con ang ket lai Lithuania. Ong biet, visa qua canh
ma chnh phu Nhat cap tai thu o Vilnius cua Lithuania
c tnh theo n v gia nh. The la, ong a b mat kien
ngh nhng ngi Do Thai ay, du sau ngi khong co
quan he than thuoc vi nhau, cung hay c tap hp thanh
mot n v gia nh e cung nhau en xin visa qua canh.
Bang cach o, se co nhieu ngi Do Thai co c c hoi
ri khoi at nc Lithuania ang ngap chm trong khoi
la chien tranh.
19

Thc ra, bnh tam suy xet, ngi Nhat cha tng nghien
cu ngu ngon Talmud, khong biet rang rat nhieu quy
nh xem ra het sc ro rang chnh xac khi at rieng re
vi nhau, nhng khi at vao trong mot hoan canh cu the,
hoan toan co the xuat hien rat nhieu goc o khong ro
rang chnh xac. V vay, khi tng gia nh sau ngi Do
Thai t Lithuania c lan lt at chan len cac hon ao
cua nc Nhat, chnh quyen s tai ch con biet ngac nhien
trc s thong nhat cao o trong to chc gia nh cua
ngi Do Thai.
Gia nh t phu dau mo Rockefeller cung co rat nhieu
cau chuyen luon lach khe h phap luat.

Dung sach lc oc lap gia, giup cong ty dau mo

Standard thoat khoi khi to
Sau khi phap lenh chong oc quyen c thong qua,
rat nhieu cong ty ln cua My a b giai tan. Cong ty dau
mo Standard la mot trong nhng cong ty co mc kim
ngach ln nhat nh trong nc, ng nhien rat c moi
ngi chu y. Di ap lc cua d luan, mot so ngh vien
trong quoc hoi cung a len tieng yeu cau tien hanh khi
to oi vi Cong ty dau mo Standard. Lan nay, Rockefeller
cung ri vao tnh the vo cung nguy khon, tinh than sa sut
tram trong.
Rat may, mot luat s tre trong oan luat s co van cua
cong ty a ngh ra mot y tng tuyet dieu. Ong e ngh
cho cac cong ty dau mo Standard cac bang tuyen bo oc
lap, nh cong ty dau mo Standard New York, New
Jersey, Carlifornia, Indiana... moi cong ty eu co mot
20

ong chu gia danh, nhng tren thc te moi cong viec van
do Rockefeller quan ly.
e thc hien ke hoach nay, v luat s o a lam viec
lien tuc trong suot mot tuan, giup cac cong ty con thiet lap
so sach, cung cap cho Tham ngh vien e kiem tra. Cuoi
cung, Tham ngh vien a to y hai long, khong tiep tuc
nhac ti viec khi to cong ty dau mo Standard cua
Rockefeller na.
Cach thc tuan thu phap luat cua ngi Do Thai
qua la het sc tuyet dieu. V vay, trong so cac luat s
ang hanh nghe hien nay, ngi Do Thai ng v tr
hang au. Lay nc My lam v du, hn 30% luat s ang
hoat ong My la ngi goc Do Thai. Co the thay, chnh
tr tue cua mot dan toc biet van dung phap luat, kheo
tuan thu phap luat a tao nen thanh cong cho dan toc
Do Thai.

Li dung phap luat, t duy ngc chieu

Biet dung phap luat, kheo gi phap luat la s trng
cua ngi Do Thai, trong o b quyet dung ngc phap
luat la ao dieu nhat. Di tien e la khong thay oi hnh
thc phap luat, ma van dung phap luat, bien no thanh
mot cong cu hay mot la chan cho mnh s dung, ieu nay
rat ang cho moi ngi chung ta hoc hoi.
Co mot cau chuyen ci an cha loi t duy li dung
phap luat nh sau:
Mot ngi Do Thai bc vao mot ngan hang ln thanh
pho New York.
21

Tha ong, xin hoi ong can g a?, giam oc bo phan cho
vay va hoi, va a mat quan sat ngi khach hang mi en:
bo ao vet sang trong, giay da cao cap, ong ho eo tay at gia.
Toi muon vay tien!.
Khong thanh van e! Ngai muon vay bao nhieu?.
1 o la.
Ch can 1 o la?.
Khong sai, ch 1 o la, co c khong?.
ng nhien la c. Ch can co tai san the chap,
muon vay nhieu hn mot chut cung khong tr ngai g.
O! Chng nay am bao co c khong?.
Ngi Do Thai lay ra mot tap co phieu t trong mot
cai bop da sang trong, at len ban cua v giam oc.
Tong cong la 500 ngan o la, u roi ch?.
ng nhien, ng nhien! Co ieu, co that la ong
ch can vay 1 o la?.
Vang.
Va noi, ngi Do Thai va a tay nhan t 1 o la.
Li tc mot nam la 6%, ch can ong tra u li tc 6%,
mot nam sau quay lai, chung toi nhat nh se tra lai so co
phieu nay cho ong.
Cam n.
Ngi Do Thai noi xong th ng len, chuan b bc ra
khoi ngan hang. Tong giam oc ngan hang nay gi ng
ben ngoai quan sat cung khong sao hieu noi, mot ngi co
en 500 ngan o la trong tay, tai sao lai en ngan hang
vay 1 o la. Ong hieu ky tien lai hoi:
22

Chao ong, xin hay dng bc.

Co viec g chang?.
Toi thc s khong hieu, ong co en 500 ngan o la,
tai sao ch en ay vay 1 o la? Neu nh ong vay 300
hay 400 ngan o la chang han, chung toi cung se het sc
vui long....
Xin ng lo lang cho toi! Ch co ieu, trc khi tm
en ngan hang cua quy ngai, toi a hoi qua mot so kho
bac, tien thue tu bao hiem cua ho eu qua cao. Bi vay, toi
a quyet nh gi so co phieu nay cho ngan hang cua
quy ngai, tien thue qua that la qua re, mot nam ch ton co
6 cent ma thoi!.
Tuy ay ch la mot cau chuyen ci, rat kho xay ra
trong thc te cuoc song, nhng mot cau chuyen ci tham
thuy en the ch co the c dng nen bi tr oc tham
thuy cua nhng ngi Do Thai ma thoi. No khong ch the
hien s tham thuy trong tnh toan, ma con trong ng
loi t duy. Ky gi nhng vat dung co gia tr cao, theo le
thng, phai gi vao tu bao hiem cua kho bac. oi vi
nhieu ngi, o la la chon duy nhat. Nhng thng nhan
Do Thai trong cau chuyen a khong b bo hep bi nhng
cai c xem la chuyen thng tnh, ma luon biet cach m
ra mot con ng khac, tm cach a so co phieu cua mnh
vao trong tu bao hiem cua ngan hang. Xet tren goc o an
toan va o tin cay, s chenh lech gia kho bac va ngan
hang la khong ang ke, ch co van e thu ph la hoan
toan khac nhau.
ay chnh la loi t duy ngc chieu ma thng nhan
Do Thai a van dung het sc kheo leo.
23

Trong tnh huong thong thng, mot ngi vay tien

ng nhien luon mong muon co the dung lng the chap
thap nhat e vay c mot so tien cao nhat. Trong khi
ngan hang, v muon bao am an toan va co li trong viec
cho vay, se khong bao gi cho phep so tien c vay gan
vi gia tr thc cua vat the chap. V vay, cac ngan hang hau
het eu ch quy nh gii han cao nhat oi vi so tien c
vay, ch khong bao gi quy nh gii han thap nhat. Chnh
ieu nay a kch thch cho loi t duy ngc chieu cua
thng nhan Do Thai: trong trng hp nay khi vay tien,
tien lai chnh la mc ph bao hiem ma ong ta phai chi ra.
Va v khong co quy nh gii han thap nhat oi vi so tien
c vay, ong ta ng nhien co quyen ch vay 1 o la, qua
o ha mc ph bao hiem xuong ch con 6 cent ma thoi.
Vi quyet nh ch vay 1 o la, li tc ma pha ngan
hang thu c trong mot nam gan nh la con so khong, n
gian ch la phuc vu khong cong cho thng nhan Do Thai,
trong khi lai phai ganh vac mot trach nhiem kha nang ne.
ng nhien ay ch la mot cau chuyen ci, nhng
phng phap tnh toan chi ly, oc ao ve mc ph bao
hiem cua thng nhan Do Thai trong viec ky gi 500 ngan
o la chac chan khong ch n gian nh vay. Loi t duy
ngc chieu va kheo leo van dung phap luat a phan
anh tr tue thong minh tuyet nh cua ngi Do Thai.

Kheo dung quoc tch, tranh thue hp phap

Che tri vt bien
Johnny la mot thng nhan ngi My goc Do Thai, a
24

lan lon trong thng trng hn 30 nam. V vay, ong a

nghien cu rat nhieu nhng thu oan tron thue, tranh
thue trong hoat ong kinh doanh thng nghiep. oi vi
cac ieu khoan quy nh cua hai quan My, ong cang nam
ro trong long ban tay.
Tng co mot thi gian, e nhap khau gang tay da n
t Phap vao My, phai nop thue nhap khau kha cao. V
vay, gia ban cua loai gang tay nay tren th trng My
cung het sc cao. e kiem c nhieu li nhuan, Johnny
a bay en Phap, mua 10 ngan oi gang tay long cu cao
cap n. e khong phai ong qua nhieu thue nhap khau,
ong chia 10 ngan oi gang tay thanh tng chiec rieng le,
10 ngan chiec gang tay ben trai c ong vao mot thung,
chuyen phat ve My, 10 ngan chiec gang tay ben phai tam
thi gi lai Phap. Sau o, tai sanh chuyen hang cua hai
quan My, hang hoa c chat thanh ong, mot chiec thung
go ln ang nam goc tng, van cha co ai en lay. o
la mot thung hang c gi en t Phap, ben ngoai cung
bnh thng nh bao thung hang khac. ieu ky la la, a
qua thi han lay hang, ma van cha thay chu nhan cua
thung hang en nhan. Can c quy nh cua hai quan My,
nhng lo hang vt qua thi han lay hang ma van khong
co ngi en nhan, bo phan hai quan co quyen xem o la
lo hang vo chu, em ra ban au gia.
Mot hom, nhan vien hai quan m thung hang ra xem,
phat hien ben trong la mot lo gang tay n c san xuat
t Phap. Cac nhan vien hai quan het sc ngac nhien, v
loai gang tay nay khong ch c san xuat bang nguyen
lieu cao cap, gia cong tinh xao ma kieu dang va mau sac
cung het sc oc ao. Tong cong la 10 ngan chiec. Bay
25

gi, loai gang tay long cu cao cap nay co gia ban rat cao
My, tai sao lai khong co ngi en lay? ieu khien cho
cac nhan vien hai quan au au hn na la, 10 ngan chiec
gang tay o ch toan la gang tay ben trai. Chieu theo thong
le, cac nhan vien hai quan a a so gang tay ke tren en
phong ban au gia. Tai o, Johnny nhanh chong mua lai
toan bo lo hang vi cai gia re beo.
Sau khi lo hang th nhat c phat i, Johnny a biet
lc lng hai quan My se chu y en lo hang ky la cua
mnh. V vay, ong co y tr hoan khong chuyen phat tiep lo
hang th hai, e hai lo hang cach nhau en hn mot thang,
muc ch la khien cho cac nhan vien hai quan met moi,
mat canh giac.
e lo hang th hai co the thuan li qua c hai quan,
ong a thay oi hnh thc ong goi. Ong can than phan
loai 10 ngan chiec gang tay theo kch c, mau sac, kieu
dang... c hai chiec lai ong vao trong mot cai hop hnh
ch nhat, c goi can than trong mot lp giay nilon. Mat
ngoai cua nhng chiec hop cung c trang tr het sc
xinh ep. Ben tren con ghi ro nha san xuat, ang ky thng
hieu, so hieu, ngay xuat xng va hng dan s dung. Tnh
tong cong, ong a dung en 5000 cai hop e ong goi
toan bo so gang tay con lai, sau o lap tc chuyen ve My.
Ong a tnh toan, khi so hang nay c chuyen en
My, cung la luc th trng tieu thu gang tay soi noi nhat.
e nhanh chong luan chuyen nguon von, ong a lan lt
tien hanh thng lng vi mot so ai ly ban s va ca
hang ban le, e cho 10 ngan oi gang tay co the cung luc
xuat hien tren th trng. V vay, ch can lo hang th hai
en c, moi viec xem nh a thanh cong tron ven.
26

Moi viec a tien trien ung nh d tnh cua ong, sau

khi lo hang th hai c chuyen en, cac nhan vien hai
quan nhn thay moi hop ch goi hai chiec gang tay, lien
khang nh o la mot oi, them vao o moi goi hang eu
c ong goi can than, xinh ep, moi thu tuc eu hoan
thanh, nen a bat en xanh cho qua. Johnny hn h en
nhan so hang, ng nhien cung phai nop thue quan cho
5000 oi gang tay ay, cong vi mot so tien nho a bo ra
e mua lai lo hang th nhat trong cuoc ban au gia, vay
la ong a chuyen c 10 ngan oi gang tay vao at My
mot cach trot lot.
Trung tuan thang 10, mot lo gang tay long cu cao cap
cua Phap a xuat hien tren th trng thi trang cua My.
Mac du gia ca khong re chut nao, nhng do chat lieu cao
cap, kieu dang oc ao, gia cong tinh xao, them vao o
tri a lap ong nen 10 ngan oi gang tay long cu cao
cap a c ban sach ch trong mot thi gian ngan.

Kheo dung quoc tch

Cong quoc Liechtenstein la mot quoc gia nho nam gia
Ao va Thuy S, dien tch ch co 160 km2, dan so khoang
35.000 ngi (trong o co hn 10.000 ngi thuoc cac quoc
tch khac). Trc chien tranh the gii th II, ay la mot
quoc gia nong nghiep ngheo oi lac hau. Hien nay, quoc
gia nho be nay a tr thanh mot trong nhng quoc gia co
nen kinh te phat trien manh tren the gii. Co nhieu nguyen
nhan dan en s phat trien cua Liechtenstein, nhng chu
yeu nhat van la chnh sach thu hut nguon von t ben ngoai.
Liechtenstein co ba ngan hang. e thu hut ngoai te,
cac ngan hang eu chu s bao ho cua c quan lap phap,
27

bao mat nghiem ngat cho ngi gi tien. Ben canh o,

chnh phu con thc hien chnh sach trng thu thue suat
rat thap oi vi cac cong ty nc ngoai, ch co 0,1%. V
vay, hien nay a co hn 50 ngan cong ty va ai ly nc
ngoai at c s ay. Muc ch chnh cua ho la chuyen so
tien kiem c t cac vung khac tren the gii ve tai at
nc nho be va yen bnh nay.
Liechtenstein con co mot biet phap thu hut ngoai te
khac - ban quoc tch. Ngi nc ngoai ch can ton mot
t tien la a co the mua c tam the quoc tch cua cong
quoc Liechtenstein, khong phan biet ngi giau hay ngi
ngheo. Bat ke thu nhap cua ban la bao nhieu, moi nam
ch can bo ra 350 o la la c, khong can phai nop them
mot loai tien thue nao khac. Bang cach o, cac cong ty
nc ngoai a ua nhau keo en thanh lap c s tai at
nc nho be t dan nay.
Thng nhan Do Thai rat kheo nam bat tnh hnh
th trng cac khu vc tren the gii. Mot quoc gia co
nhieu chnh sach u ai nh Liechtenstein, ng nhien
se tr thanh muc tieu cua ho. Ho li dung quoc tch cua
quoc gia nay e tien hanh hoat ong kinh doanh xuyen
quoc gia.
Ban lnh kheo dung quoc tch cua ngi Do Thai co
quan he mat thiet vi cuoc song phieu dat va lien tuc b
bc hai trong hn 2000 nam qua cua dan toc nay. Sau
khi mat i quoc gia, ngi Do Thai phai song phan tan
khap ni tren the gii, tm kiem mot vung at co the
sinh ton va phat trien. Tai mot so quoc gia, ngi Do
Thai a co the nh c yen on va phat huy tai nang tr
tue cua mnh. Nhng mot so quoc gia khac, ho phai
28

oi mat vi s ky th, bc hai, tham ch b tch thu tai

san, tham sat. Mot so quoc gia tr thanh thien ng
kinh doanh cua ngi Do Thai. Nhng mot so quoc gia
khac, ho lai gap phai nhng van e rac roi ve phap luat,
thue khoa. Trong cuoc song sinh nhai phieu dat, ngi
Do Thai a dan dan co c kinh nghiem trong viec la
chon cho mnh mot ni dng chan thch hp. ac biet la
cac thng nhan Do Thai, dan dan biet cach li dung
quoc tch, tm ra con ng thuan li cho hoat ong
thng nghiep cua mnh. en nay, li dung quoc tch a
tr thanh mot kinh nghiem hoat ong thng mai cua
ngi Do Thai.

Tuan thu phap luat cuc bo,

kheo leo trong viec tuan thu phap luat thuan tuy
Tuan thu phap luat cuc bo la kheo leo li dung mot
bo phan co li, tranh ne bo phan khong co li cho mnh
trong toan bo he thong phap luat ma van am bao khong
pham luat ve mat hnh thc. Ngoai ra, con co them mot
manh khoe khac - dung ngc phap luat.
Khoang nam 1968, kinh te Nhat Ban bc vao giai oan
phat trien tang toc, can can mau dch quoc te xuat hien
tnh trang xuat sieu. ong yen Nhat ngay cang gi c
v the vng chac tren cac th trng tien te chau Au, trong
khi ong o la My ngay cang tr nen yeu the. T gia gia
ong yen Nhat va ong o la My co s bien oi to ln,
ac biet la d tr ngoai hoi cua Nhat, tc d tr ong o
la My cua Nhat ngay cang nhieu.
Trc tnh hnh o, ngi Do Thai a tap trung tat ca
29

tien von, ban het o la My cho ngi Nhat. Bi ho biet

chac rang, s tang gia cua ong yen Nhat ch con la chuyen
sm muon. Cac thng nhan Do Thai anh gia: s chenh
lech qua ln trong t gia hoi oai gia ong yen Nhat va
ong o la My se la mot c hoi giup ho phat tai. V vay,
tham ch ho con vay mn ngan hang, ban ong o la
vao Nhat.
Sau o, ngi Do Thai a li dung hai ieu khoan thanh
toan trc bang ngoai hoi va giai tr hp ong, ng
ng chnh chnh ban ra va mua vao ong o la My trong
th trng ngoai hoi Nhat Ban tng chng a b khoa
chat. Phng phap ma ho s dung la: trc tien se ky ket
hp ong vi cac doanh nghiep xuat nhap khau cua Nhat
Ban, li dung toi a phng thc thanh toan trc bang
ngoai hoi, ban ong o la cho Nhat. Bay gi, ho van cha
the kiem li c g. Phai i en khi ong yen Nhat
tang gia, ho lai dung en phng thc giai tr hp ong,
tm cach mua ong o la tr lai. Va ban va mua, nhng
ngi Do Thai li dung s chenh lech ve t gia do ong
yen Nhat tang cao e thu ve cho mnh nhng khoan tien
khong lo.
en khi d tr ngoai hoi cua Nhat a len en mc
12,9 t o la, chnh phu Nhat mi nh cht tnh giac mong,
y thc c tnh nguy hiem cua van e. Khi nguon ngoai
hoi a len en con so 13 t o la, chnh phu Nhat khong
the khong tuyen bo ong yen tang gia, t 360 yen oi 1
o la thanh 308 yen oi 1 o la.
eu nay co ngha la, mot ngi Do Thai ban ra va mua
vao mot o la, se kiem c 52 yen Nhat, li c hn
10%. Chang trach trc khi s viec xay ra, mot so ngi
30

Do Thai a manh dan tuyen bo: du co phai vay tien ngan

hang vi lai suat 10%, cung van co the kiem c mot
mon hi!
Theo nhng thong ke s lc sau o, ton that ma chnh
phu Nhat Ban phai ganh chu len en 453 t yen, bnh
quan moi ngi dan phai chu tren di 5000 yen, tong
gia tr ton that tng ng vi hang ngach tieu thu trong
mot nam cua cong ty thuoc la Nhat Ban.
Theo anh gia cua nha doanh nghiep Den Fujita, so
tien ay a vao tui cua nhng ngi Do Thai. Rot cuoc ngi
Do Thai a kiem c bao nhieu tien th rat kho thong
ke. Nhng ung nh cac thng nhan Nhat Ban a noi,
ch co ngi Do Thai mi co kha nang ieu ong nguon
tien mat ln en nh vay.
Ngi Do Thai a nhan ra rang, trong tnh trang bien
ong ln, mot quy nh khong co khe h lai co the tao
nen khe h rat ln.
Muon li dung khe h o, bien phap tot nhat chnh la
dung ngc luat phap cua Nhat Ban.
Chnh phu Nhat Ban thc hien che o thanh toan trc
bang ngoai hoi va cho phep giai tr hp ong la muon
giup cho cac thng nhan Nhat Ban lam an. Nhng
khi en tay cua ngi Do Thai, no a ao thanh lam an
e co the thanh toan trc bang ngoai hoi va c giai
tr hp ong. Ngi Do Thai khi ky ket hp ong va
thanh toan trc bang ngoai hoi, a co san chu y cua mnh,
o la khong can hang hoa, ma ch can o la. Noi mot cach
khac, e thu c cang nhieu o la, ho a thc hien chien
lc ban ra va mua vao.
31

Trong cuoc giao dch thua lo nay cua ngi Nhat Ban,
chung ta co the nhn thay hnh anh khac biet cua hai nen
van hoa.
Ngi Nhat ben ngoai luon to ra iem tnh, tram lang,
nhng noi tam lai luon soi suc, ung chuyen la co the mo
bung t sat, ta nh khong co phng thc hu hieu nao
khac e giai toa cang thang ben trong con ngi mnh.
Mot dan toc nh the, ve phng dien tam ly, ta nh mot
con tho va thoat khoi long, ch biet cam au chay ve
pha trc ma khong dam quay au nhn lai.
Ngi Do Thai th ngc lai: tren mot goc o tng
oi ma xet, o la mot dan toc co noi tam rat bnh lang,
on nh. Cang trai qua nhieu au thng th thach, ho lai
cang biet t an ui mnh. Giang ngc lch s la mot
phng phap thng dung cua ho.
Ngi Do Thai van luon noi Thien Chua a ban cho
dan toc mnh vung at Canaan lam c nghiep, giup ho
anh uoi tat ca bo toc lan can o. Nhng lch s a chng
thc: nhng bo toc o van ton tai, ban than ngi Do Thai
lai tr thanh nhng tu nhan Babylon.
The la ngi Do Thai quay ngc lai noi: nhng dan
toc ay, ac biet la nhng dan toc thng xuyen mang lai
tai ng cho ngi Do Thai, la do Thien Chua co y gi lai,
e tranh cho ngi Do Thai v c hng hoa bnh qua
lau, ma quen i chien s, khong con luyen tap binh lc.
oi vi lch s dan toc con co the s dung phng phap
giai thch oi qua lam nhan, th oi vi ieu le cua quoc
gia khac, viec s dung phng phap ao lon muc ch thu oan lai cang de dang hn, tam ly cung nhe nhang,
thanh than hn nhieu.
32

Kheo dung phap luat, at c muc ch

Khong the ha mot cach tuy tien!. Mot li ha cua
Thien Chua cach ay hn 3000 nam, a dan en cuoc xung
ot khong the cham dt gia khoi A Rap va Israel. Nh
the, khi tuan thu giao c tr thanh mot van e nan giai,
th phai giai quyet bang cach nao? Ngi Do Thai co mot
phng phap het sc hieu qua.
Ngay xa, co mot ong vua ch sinh c mot ngi con
gai, nen rat mc yeu thng nang.
Mot lan no, cong chua lam trong benh, bao nhieu thuoc
thang quy hiem cung eu vo hieu, hi th a bat au yeu
dan. Quan ai phu buon ba bam tau cung nha vua, tr phi
lap tc tm c than dc, neu khong, cong chua se khong
con hy vong g na.
Nha vua vo cung lo lang, lap tc dan cao th trong
khap kinh thanh:
Bat ke la ai, ch can tr khoi benh cho cong chua, se
c c vua ga cong chua lam v, ong thi con cho ke
tha ngai vang.
mot vung rat xa, co ba anh em cung song vi nhau,
ngi anh ca co mot ong knh nhn xa van dam. Thong
cao cua nha vua a c anh ta nhn thay. Ngi anh ca
ben ban vi hai em, tm cach tr benh cho cong chua.
Hai ngi em cung co bao boi cua rieng mnh. Ngi
anh th co mot tam tham biet bay, co the dung lam phng
tien i lai cap toc. Ngi em ut co mot trai tao than, bat ke
la benh g, ch can an c no la se lap tc khoi benh.
33

Sau khi ban bac xong, ba anh em ben ngoi len tham
bay, mang theo qua tao, roi bay thang en hoang cung.
Sau khi cong chua an xong qua tao, sc khoe lien hoi
phuc. Nha vua het sc vui mng, lap tc cho ngi m hoi,
chuan b tuyen bo vi toan the than dan trong nc rang
mnh a tm c v pho ma xng ang cho cong chua.
Tuy nhien, nha vua ch co mot ngi con gai, nhng
cong lao tr benh cho cong chua lai thuoc ve ca ba anh em.
Phai ga cong chua cho ai bay gi?
Ngi anh ca noi: Neu khong phai toi a dung knh
van dam nhn thay cao th, chung ta se chang bao gi biet
chuyen cong chua mac benh ma en ay cu cha.
Ngi anh th noi: Neu khong co tam tham than cua
toi, lam sao chung ta co the vt qua mot quang ng xa
xoi e kp thi tm en kinh thanh cha benh cho cong chua.
Ngi em ut noi: Neu khong co qua tao than, du co en
c ni ay, cung khong the tr khoi benh cho cong chua.
Nha vua tuyen bo: Pho ma la ngi em ut a mang
qua tao en cu cong chua.
Ly do la: Ngi anh ca van con nguyen ven ong knh
van dam; ngi anh th van con nguyen ven tam tham
bay; ch co ngi em ut v a a qua tao cho cong chua
an, nen khong con s hu c g na.
Talmud co noi: Mot ngi muon phuc vu cho ngi
khac, ieu quy trong nhat la co the dang hien moi th
trong con ngi mnh cho tha nhan.
Cau cach ngon trch dan trong Talmud tren ay that
la hu ly. Tuy nhien, ng t goc o tuan thu giao c e
34

mo xe cau chuyen, chung ta co the phat hien, Talmud

lai mot lan na s dung en thu thuat.
Tren thc te, thong cao cua nha vua la mot li ha,
trong cach nhn cua ngi Do Thai, no a co ay u y
ngha phap luat, tat yeu phai thc hien. Trong thong
cao a noi ro, ai tr khoi benh cho cong chua, nha vua se
ga cong chua cho ngi ay. Bay gi, ca ba anh em eu a
co cong trong viec cha tr cho cong chua. Hn na, ung
nh ho a noi, ong gop cua ho la khong the choi cai
c. V vay, ch t moi ngi trong ba anh em eu co mot
phan quyen li, co the yeu cau tr thanh pho ma.
Neu ch ga rieng cho mot trong ba ngi th ong ngha
that tn vi hai ngi con lai, cung co ngha la boi c,
ieu ma phap luat Do Thai khong the chap nhan.
V vay, bat luan nha vua co lam nh the nao, cung eu
co the oi mat vi kha nang vi pham phap luat. e tranh
mot ket cuc khong hay, Talmud a la chon mot tieu
chuan khac - khong xem ai a co cong hien ln nhat trong
viec tr khoi benh cho cong chua, ma xem ai a dang
hien nhieu hn.
Cong hien va dang hien tuy ch khac nhau co mot
ch, nhng lai cach biet nhau rat xa. Cong hien la noi len
moi tng quan gia ket qua cua hanh vi va ngi nhan
n hue, cung chnh la s anh gia cua nha vua ng tren
goc o co li cho mnh; dang hien la noi len moi quan he
tng oi gia qua trnh hanh ong va ngi ban n, cung
chnh la s anh gia cua nha vua ng tren goc o ganh
chu ton hai cua oi phng. V vay, oi cong hien thanh
dang hien, tren thc chat la a thay oi hoan toan tieu
35

chuan anh gia, t o thay oi luon ca noi dung li ha

cua nha vua.
Noi ro them mot bc, trong he thong gia tr cua ngi
Do Thai, cung lam tieu chuan anh gia, v tr cua dang
hien se cao hn cong hien, at dang hien vao v tr u
tien hn so vi cong hien, ng nhien hp ly va hp
phap. Neu a nh vay, thay oi ieu kien thc hien li
ha, cung la co can c phap luat, da vao ao ly.

Giao huan cho ke vi pham giao c

Ngi Do Thai rat gioi au tr vi cac oi tac trong
viec am phan, ky ket hp ong, ieu nay co lien quan
vi thoi quen tuan thu giao c cua chnh ho.
Khi ky ket va tuan thu mot giao c, ngi Do Thai
eu het sc than trong, va yeu cau oi phng cung phai
co thai o nh vay. Nhng yeu cau ay lam sao co the at
vao c trong thc te? ac biet la nhng con ngi khong
co niem tin vao thng e va khong xem trong viec tuan
thu giao c?
Ngi Do Thai co suy ngh het sc ro rang, s d mot
con ngi dam vi pham tham ch huy bo giao c, phan
ln la do ho co the tm c cai li thong qua hanh ong
boi c o. C theo suy ngh o, ch can lam tan bien suy
ngh c li cua ngi o, la a co the khong che c
hanh vi boi c cua oi phng. Tien them mot bc na,
neu phng thc ay c the che hoa, con co the ngan
chan c s xuat hien cua y niem hoac s tnh toan ve
boi c. V vay, phng thc trng phat oi vi ke boi
c, tat yeu phai at tren c s quyen li thc te.
36

Ngay xa, co mot co gai xinh ep cung vi gia nh i

chi xa. Tren ng i, co gai tach ra khoi gia nh e tan
bo mot mnh, bat giac i en mot mieng gieng.
ang luc khat nc, co gai ben leo theo day gau xuong
gieng uong nc. Nhng uong xong lai khong the leo tr
len mieng gieng c. Co gai hoang s va khoc va keu
la cau cu.
Bay gi, co mot thanh nien i ngang qua o. Nghe tieng
khoc la phat ra t mieng gieng, anh ta ben tm cach cu co
gai len. Nh cuoc gap g bat ng ay, hai ngi a e long
yeu men nhau, nguyen mot long ben nhau mai mai.
Mot hom no, ngi thanh nien co viec phai i xa. Trc
khi len ng, anh ta a en nha co gai e noi li t biet,
va ha rang se mai mai gi li the nam xa. Hai ben eu
bay to cho du bao lau, nhat nh cung se ch ngay nen
ngha v chong.
Sau khi a nh c vi nhau, hai ngi muon tm mot
ai o en lam nhan chng cho li the nguyen cua mnh.
ung luc ay, co mot con chon long vang bang ngang qua
trc mat ho roi chay thang vao khu rng. Co gai ben noi:
Con chon long vang ay va mieng gieng ngay trc se la
nhan chng cho chung ta.
Sau o, hai ngi chia tay nhau.
Rat nhieu nam sau, co gai van mot long gi ven trinh
tiet, ch i v hon phu cua mnh quay ve. The nhng,
ngi thanh nien ay a ket hon vi mot co gai khac tai
mot vung at xa xoi, sinh con cai, cung nhau trai qua nhng
thang ngay vui ve, hoan toan khong con nh g en li
hon c nam xa.
37

Mot hom, do ua gin qua met, a con trai cua ngi

thanh nien nam xa ben nga lng nam ngu tren bai co.
ung luc co mot con chon long vang i ngang qua, can
phap vao co a be, khien no chet ngay lap tc. Cha me
no eu het sc au kho, thng tiec cho a con th dai
cua mnh.
Sau o mot thi gian, hai v chong lai sinh c a
con trai khac. Cau be c nuoi dng khon ln va thch
i xa vui chi. Mot hom, no i en ben mot mieng gieng, v
nhn thay bong cua mnh in tren mat nc, trong mot phut
khong can than a lot nhao xuong gieng chet.
en luc ay, ngi thanh nien nam xa mi nh lai hon
c ngay nao cua mnh vi co gai, chng nhan ngay ay
chnh la con chon long vang va cai gieng.
The la, anh ta ke lai toan bo s viec cho ngi v cua
mnh, roi e ngh ly hon vi ngi v ay.
Sau o, anh ta tr ve thon lang cua ngi con gai nam
xa. Co gai van ang ch i anh. Hai ngi cuoi cung a
ket hon vi nhau, song nhng thang ngay hanh phuc cho
en cuoi i.
Rat ro rang, ay la mot cau chuyen ve s tuan thu
giao c (hon c) di s pho tr cua than linh.
Tuy nhien, trong cau chuyen, phng thc trng phat lai
khong trc tiep giang xuong au cua ke vi pham giao c,
nh ngi thanh nien trong cau chuyen uong ru say roi t
mnh nga xuong gieng chet, hoac e con chon long vang can
anh ta, khien anh ta b benh dai ma chet. Cau chuyen a e
cho hai ngi con trai phai ganh lay toi loi cua cha mnh,
khien ngi oc kho long tranh c cam giac bat nhan.
38

Ky thc, o la mot cau chuyen khuyen ngi lam thien,

tuan thu giao c. Y ngha can ban cua cau chuyen la,
trong bat ky hoan canh nao cung eu phai tuan thu giao
c. Neu e ngi vi pham giao c chet i, th se khong
con phu hp vi tn ieu ghet toi, nhng khong ghet ngi
co toi cua ngi Do Thai, c hoi thc thi lai giao c cung
khong con na, co gai tuan thu giao c anh phai mot
mnh chu ng au kho, song canh phong khong chiec
bong trong suot quang i con lai.
V vay, cau chuyen a khong he tiec thng khi e
s trng phat giang xuong hai a con vo toi. iem
nay, nhng a tre ch la hnh anh tng trng cho hau
qua toi te nhat cua hanh vi boi c (ngi Do Thai xem
trong con trai noi dong, co the sanh ngang vi quan niem
tha t ma ngi Trung Quoc van luon e xng bat
hieu co ba ieu ln, khong con noi doi la ieu bat hieu
nhat. o cung la nguyen nhan v sao cau chuyen khong
xem ngi v ci c la thanh qua ang gia nhat trong
hanh ong boi c cua ngi thanh nien). o chnh la y
ngha noi tai c rut ra t hanh vi boi c trong cau
chuyen, bien boi c thanh mot hanh vi thuan tuy vo v,
tham ch la mot hanh vi t chuoc kho cho mnh. Ngi
boi c trong cau chuyen a hai lan co c hanh phuc,
nhng cuoi cung lai phai chu oa ay au kho ben trong
hanh phuc o.
Qua y ngha then chot cua cau chuyen, chung ta co the
noi ay mi chnh la lieu phap cha tr hu hieu nhat cho
can benh boi c.
Trong hien thc cuoc song, bien phap ma ngi Do
Thai ap dung cho nhng ke vi pham giao c la truc xuat
39

ngi o ra khoi cong oan. Tren thng trng, mot ngi

Do Thai b ca cong ong bai xch se rat kho e tiep tuc
sinh ton (sinh ton bang con ng lam an buon ban).
Neu oi phng khong phai la mot ngi Do Thai, ho
se khong ngan ngai to cao anh ta ra trc toa an, yeu cau
cng che chap hanh hp ong, hoac bat buoc oi phng
phai en bu ton that. Ben canh o, cong ong Do Thai
con bao cho nhau, tuyet oi khong bao gi lam an buon
ban vi ngi that tn kia na. Nen hieu rang, mau dnh
quoc te la lnh vc nam trong tay cua ngi Do Thai. Nh
the, mot khi b ngi Do Thai bai xch, th ngay ban b
ay vang ra khoi th trng giao dch the gii cung se
khong con xa na.
Thc te a chng minh, tr tue kinh doanh cua ngi
Do Thai khong ch tng hp vi quy luat noi tai cua gii
thng nghiep, ma con co u kha nang thay oi mo thc
kinh doanh cua nhng ngi khac, khien ho chap nhan
mo thc kinh doanh cua ngi Do Thai. Xet tren phng
dien nay, khong the khong xem no la mot cong hien tch
cc oi vi quy tac cuoc chi trong kinh doanh.

40

Chng II
Thanh tn, gi cho quan h lam n
c mai trng tn
Thu tn vi ngi

Co mot cau noi rat hay: au kho ln nhat cua con

ngi khong phai la b ngi khac la doi, ma la khong

c ngi khac tin tng. Ngh ky hn mot chut, cau noi
ay muon nhac nh chung ta: gi ch tn vi ngi khac la
mot chuan tac hanh ong quan trong nhat trong cuoc i
cua mot con ngi.
Lam cach nao e co the gi ch tn vi ngi? Trc
tien chung ta se ban en van e thanh tn, ay la yeu
cau toi thieu trong viec gi ch tn vi ngi.
Trong cuoc song bon ba lam an cua ngi Do Thai, ho
a phai ganh chu rat nhieu hanh ong bai xch va cai
nhn ky th cua cac dan toc khac, cung a gap phai rat
nhieu li noi cung thu oan la gat. Nhng trc sau, ho
van het long tin tng vao giao huan cua Thien Chua:
Tuan thu giao c, song thanh thc, quan tam en tha
nhan, sau khi chet mi co the c len thien ang. Trong
lnh vc thng nghiep, ho cang cam nghiem mot cach
sau sac viec gi c s tn nhiem cua oi tac la c s e
41

giao dch co the i en thanh cong. Ngi Do Thai tuan

thu giao c, nhng khong phai luc nao cung ky ket hp
ong tren giay. Bat ke la mot giao c c thc hien
tren van ban, hay la mot li ha mieng, ch can ho a
tha nhan la mot giao c, th se tuyet oi tuan thu. c
tnh ton trong ch tn, tuan thu phap luat cao ep cua
ngi Do Thai a mang lai cho ho mot uy tn va danh d
rat ln.
Theo ly ma noi, ngi Do Thai la mot dan toc khong
co quoc gia, b the gii don ti uoi lui, rat de tao nen
trong ho khuynh hng hanh ong theo sach lc ngan
han hoac chien thuat cp boc trong hoat ong kinh
doanh, tham ch la trong moi quan he giao tiep xa hoi.
Nhng tren thc te, ngi Do Thai rat hiem khi hanh ong
nh vay, trai lai luon at uy tn cung danh d len v tr
hang au. Cac san pham kinh doanh va phong cach phuc
vu cua ho eu vt chuan, khong bao gi lay gia lam that.
V sao? Ngoai yeu to boi canh van hoa cua thng nhan
Do Thai nh: niem tin vao mot dan toc do Thien Chua
tuyen chon, co truyen thong ton trong ch tn, tuan thu
giao c, con co mot yeu to quan trong hn, o la ao ly
kinh doanh chan chnh ma ho a uc ket c trong cuoc
song bon ba lu lac va quy luat hoat ong thng nghiep
cua ho.
He thong ca hang tong hp noi tieng nhat Anh la
Cong ty bach hoa Marks and Spencer, do Simon Marks
va ngi anh ho ong sang lap.
Cha cua Simon la Michael a di c t Nga sang Anh
vao nam 1882. Ban au, ong ch la mot thng buon nho,
sau o m c mot ca hang ch Leeds. Mot thi gian
42

sau, ca tiem nho cua ong a phat trien thanh mot he

thong ca hang gia re. Michael qua i e lai c nghiep
cho con trai mnh quan ly. Sau o, anh em Simon a phat
trien he thong ca hang them mot bc na, vi nguon
von ngay cang hung hau, hang hoa ngay cang phong phu,
thc s tr thanh mot he thong ca hang gia re co chc
nang khong kem g cac sieu th cao cap.
Cong ty bach hoa Marks and Spencer tuy lay phng
thc ban hang gia re lam yeu to chu lc, nhng rat chu
trong en mat chat lng, thc s at ti phng cham
hang tot gia re. Dan theo cach noi cua mot so t bao,
cong ty bach hoa Marks and Spencer a thc s tao nen
mot cuoc cach mang xa hoi. V trc ay, thong qua hnh
thc an mac, chung ta co the anh gia c mot ngi
thuoc tang lp nao, nhng ke t khi cong ty bach hoa
Marks and Spencer a ra th trng nhng bo trang phuc
sang trong vi gia ca phai chang, no a giup cho mot ngi
bnh thng cung co the s hu c mot bo trang phuc
cua cac quy ba hay quy ong, thoi quen anh gia con ngi
thong qua gam voc cung theo o ma lung lay. Anh hien
nay, thng hieu St. Michael cua cong ty bach hoa Marks
and Spencer a tr thanh tieu ch cua san pham chat lng
cao. Mot chiec ao s mi hieu St. Michael la san pham co
chat lng tot nhat co the c mua vi gia thap nhat.
Cong ty bach hoa Marks and Spencer khong ch cung
cap cho khach hang nhng san pham ng y nhat, ma con
cung cap mot phng thc phuc vu tot nhat. Thai o lch
s, an can va chu ao cua oi ngu nhan vien trong cong
ty a tr thanh mot mo pham ien hnh tai mot at nc
trc nay von noi tieng vi phong cach phuc vu le o,
43

lch s. Khi la chon cac nhan vien phuc vu, anh em Simon
cung tien hanh mot cach het sc can trong nh khi la
chon nhng san pham cho cong ty mnh. oi ngu nhan
vien co to chat nghiep vu cao va phong cach phuc vu an
can a giup cong ty tr thanh thien ng cua ngi
mua sam.
Vi cach lam viec khoa hoc, quan tam chu ao en
nhu cau va nguyen vong cua ong ao khach hang bnh
dan cung oi ngu nhan vien cua anh em Simon Marks,
cong ty bach hoa Marks and Spencer a tr thanh doanh
nghiep co hieu suat cao nhat trong cac doanh nghiep cung
nganh, thu hut c ong ao cac nha au t.
Cac thng nhan Do Thai luon co mot niem tin vng
vang: ngi Do Thai song ni au th se cam re tai vung
at ay. Ho khong ch thanh tn trong viec kinh doanh, ma
con chung song hoa hp vi cac dan toc khac, tham ch co
the lay tai san va s nghiep cua mnh e giup , bao ve
cho ong bao Do Thai hoac khong phai ngi Do Thai.
Ho tin rang, ch bang cach oi ai thanh khan vi nhau,
gi c ch tn vi moi ngi, ngi Do Thai mi co c
nhng ngi ban tot. Va cung ch co cach o, ngay phuc
hng trong vinh quang cua ngi Do Thai mi co the tr
thanh hien thc.

Moi lan buon ban eu la cuoc giao

dch au tien
ieu cam k nhat tren thng trng chnh la ca tin
vao ngi khac. Ngi Trung Quoc co cau: Khong s ieu
g thng xay ra, ch s ieu xay ra bat thng. Cau noi
44

ay nhac nh chung ta, khi lam bat c viec g cung can

phai het sc can trong. Trong hoat ong thng nghiep,
cac thng nhan ch gan bo vi nhau tren quan he li ch,
mot khi khong chu y la co the b oi phng la gat. Quan
he tien bac co tha sc manh e uon cong lng tri va
ao c cua con ngi. V vay, that khon ngoan khi noi
thng trng cung la chien trng, mot ben nh la
doi ma tr thanh c phu, mot ben v b la ma tan gia bai
san, muon to cao cung khong co g lam bang chng.
Trong ao ly kinh doanh cua ngi Do Thai, co mot
nguyen tac goi la moi lan eu la s giao, y muon noi:
phai xem moi lan lam an eu la lan au tien giao dch vi
oi tac, khong v trc ay oi tac a tng co quan he qua
lai vi ban ma tr nen de dai, khinh suat, cang khong b
me hoac bi ve chan thanh ben ngoai cua oi tac.
Mot lan no, mot thng nhan Nhat Ban mi mot hoa
s ngi Do Thai en nha hang dung cm. Chu khach cung
ngoi vao ban. Trong khi i nha hang don mon, ngi
hoa s lay giay but ra, ve ngay mot bc ky hoa cho co chu
quan xinh ep tre trung.
Chang may choc, bc tranh a c hoan thanh. Ngi
hoa s a cho thng nhan Nhat Ban xem. Thng nhan
Nhat Ban khong ngt li khen: Qua tuyet! Qua tuyet!.
c khen, hoa s Do Thai ben xoay ngi lai, nhn
thang vao thng nhan Nhat, roi bat au cam but len ve,
lai con thng xuyen gi ngon tay cai len.
Thong thng, khi tnh toan t le cac bo phan c the
cua ngi c ve, cac hoa s eu s dung en phng
phap n gian ma hieu qua nay.
45

Thng nhan Nhat Ban trong thay ieu bo cua hoa s

Do Thai, tng rang ong ta ang ve ky hoa cho mnh. Tuy
ang phai ngoi oi dien vi nhau, khong the thay c
hoa s ve nh the nao, nhng ong van co gang gi t the
cho that ep.
Thng nhan Nhat Ban c ngoi bat ong nh the, mat
nhn ngi hoa s ang cham chu a but tren ban ve, lau
lau lai a ngon tay cai ve pha mnh. t nhat cung a 10
phut troi qua.
c roi! Ve xong roi. Ngi hoa s dng but va
noi.
Va nghe ngi hoa s noi vay, thng nhan Nhat Ban
ben th phao mot tieng, lap tc ng bat day, chay ve
pha ngi hoa s, nhng khi trong thay bc tranh mi
sng s kinh ngac. Th ra, nay gi ngi hoa s khong he
ve chan dung cua mnh, ma ch cham chu ve ngon tay cua
ong ta ma thoi.
Thng nhan Nhat Ban va xau ho va tc gian, ben
can nhan hoa s Do Thai:
Toi a co y tao dang cho ong ve, ma ong... ong lai
muon treu toi.
Hoa s Do Thai bat ci tra li: Toi nghe noi ong rat
sang suot trong chuyen lam an, nen mi co y kiem tra ong
th. Ong khong hoi ngi khac ang ve g, a voi cho rang
ang ve chnh mnh, lai con co gang chnh the, tao dang.
Ch xet tren iem nay thoi, a thay ong con trnh o
kem xa so vi cac thng nhan Do Thai.
Bay gi, thng nhan Nhat Ban mi nh cht tnh giac
mong, nhan ra au la sai lam cua mnh.
46

Cho du lam an vi mot ngi quen, thng nhan Do

Thai cung tuyet oi khong v a tng hp tac thanh cong
ma buong long viec tham tra nhng ieu kien, yeu cau
cua oi tac trong mot cuoc lam an mi. Lam nh vay, ch
t cung co c hai ieu li:
Th nhat, se khong ri vao tnh canh mat mat giong
nh thng nhan Nhat Ban trong cau chuyen ke tren, v
luon ngh en trc lam chu ma ri vao the ca tin trc
hanh ong cua ngi khac. Ngc lai, chung ta se co u
kha nang e canh giac, ngan nga moi hanh ong la gat
t pha oi phng.
Th hai, co the bao am cho nguon doanh li ma mnh
a phai gian kho tao dng trong lan lam an au tien,
khong b mat ca ch lan chai ch v ly do tnh cam trong
lan lam an th hai. Buon ban rot cuoc van la buon ban,
khong the an xen yeu to tnh cam, neu khong a chang
can en chuyen chi li tnh toan.
Thng nhan Do Thai hieu ro, y thc cua con ngi
oi vi an tng au tien co the khien ho khong the
ngh en chuyen sa oi lai no. en khi ket qua s
viec c phi bay, ri vao tnh canh that vong, tham
ch la tuyet vong hoan toan, mi nhan ra s khinh suat
cua mnh.
Xa hoi ngay nay phat sinh ay ray nhng vu an kinh
te la bp, rat nhieu ngi lng thien v qua tin tng
vao mot ngi quen, tham ch ch la ngi dam ba lan gap
g, hoac a tng ket hp thanh cong trong mot chuyen
nho nho, ma a mac vao trong cua ngi khac.
V vay, moi lan eu la s giao that s la mot ao ly
47

kinh doanh ung an ma ngi Do Thai a uc ket c

trong lch s kinh doanh lau i cua dan toc mnh.
ieu thu v la, trong quan he vi ngi khac, ngi Do
Thai luon yeu cau ban than phai ghi nh nguyen tac moi
lan eu la s giao, khong e ngi khac xui giuc, la gat,
nhng lai luon tm cach li dung cai nhn lan th hai
cua oi phng. Ngoai ngi hoa s Do Thai trong cau
chuyen ke tren, con co the ke them tuyet chieu cua mot
nhan vien ban du trong mot cau chuyen ci Do Thai di
ay. Anh ta chang can m mieng, ch li dung li noi cua
khach hang, la a co the dng nen cam bay lan th hai.
Chao ong! Ong mua cay du xinh ep nay nhe! Toi
am bao cay du nay c lam t vai lua chnh cong ay.
Co ieu la mac qua!
The th, ong mua cai nay vay! Cay du nay cung rat
ep, hn na lai khong mac, ch co 5 o la.
Cay du nay cung c bao am ay ch?
ng nhien roi.
Bao am ay la vai lua chnh cong?
Ong yen tam, chung toi tuyet oi bao am vi ong
Nhng ro rang no khong phai la lua!
Cai nay... toi bao am no la mot cay du.
That la hiem, suyt chut na ngi khach hang a ri
vao cai bay ngon ng do chnh mnh tao ra. May man la
ong a khong xem lan bao am th hai thanh lan bao
am th nhat. Cac thng nhan Do Thai co the de dang
vt qua ca ai ca tin vao ngi khac. Neu cac thng
48

nhan tren toan the gii eu co the lam c nh ho, chac

han a co rat t bi kch xuat hien tren thng trng.

Ch tin chnh mnh,

can than e phong tro bp trong kinh doanh
Ngi Do Thai t khi sinh ra a phai song trong nghch
canh, ieu kien sinh ton rat kho khan, song dat troi khong
xac nh, vo ben vo b. Muon thch ng vi hoan canh ay,
can phai biet cach oi ai nh the nao cho phu hp vi
moi ngi xung quanh va vi ca chnh mnh. Thong thng,
ngi Do Thai luon giao duc con cai tin vao chnh mnh,
ngoai ban than ra, bat ky ngi nao cung khong ang tin.
Thai o khong tin tng vao ngi khac cua ngi Do Thai
co luc gan nh tr thanh co chap. ao Do Thai giao duc
cac tn o cua mnh, phai luon nam long mau loang con
hn nc la. Cung co ngha la, ngoai dan toc mnh, khong
c tin tng vao mot dan toc nao khac.
Trong Talmud co viet: Neu oi phng la ngi Do
Thai, bat luan co hay khong co giao c, ch can nhan li
roi, la co the at niem tin. Ngc lai, neu oi phng khong
phai la ngi Do Thai, du a ky ket giao c, cung khong
c nhe da ca tin.
Tai sao lai noi nh vay? Chung ta biet rang, ngi Do
Thai la mot dan toc vo cung xem trong ch tn. Neu mot
ngi Do Thai vi pham giao c, xem nh anh ta a nhan
mc an t hnh trong xa hoi Do Thai - vnh vien khong c
bc chan vao the gii kinh doanh cua ngi Do Thai. V vay,
ngi Do Thai tuyet oi khong dam vi pham giao c, cang
khong dam la gat ngi khac. Ngay trong trng hp ky
49

ket hp ong vi ngi nc ngoai, ieu kien cung het sc ha

khac, hp ong cung c quy nh het sc chi tiet, chat che,
tranh khong e ngi khac tm ra khe h e luon lach, vi
pham hp ong. o la y thc a c hnh thanh qua bao the
ky song bon ba lu lac, chu nhieu bc hai, doi tra, ngi Do
Thai lam vay e bao ve chnh mnh va dan toc mnh.
Dan toc Do Thai tuy luon tin rang mau loang con hn
nc la, nhng khi gap phai van e tien bac, th luon het
sc can than va a nghi, tham ch ca v cua mnh cung
khong dam tin tng. Con ngi la sinh vat co tnh cam,
nhng tien bac lai khong co tnh cam.
en ay, co le chung ta se hoi: neu ngi Do Thai a
khong tin tng vao ngi khac, luon cam thay khong yen
tam oi vi ngi khac en nh vay, phai chang ho se t
khep kn mnh? Ro rang la khong. Neu khong, lam sao ho
co the tr thanh thng nhan hang au the gii?.
Mang li quan he lam an cua ngi Do Thai la vo
cung rong ln, ho cung tch cc tien hanh hp tac ngoai
thng vi cac oi tac, thanh lap cac cong ty lien doanh.
ng nhien, ho cung khong the tin tng vao ngi nc
ngoai, cang ac biet khong tin tng vao thanh y tuan
thu hp ong cua ho. Nh the, ngi Do Thai phai x ly
van e o bang cach nao?
Ngi Do Thai lam viec het sc can trong, khong bao
gi cho phep mnh c cau tha. Ho khong bao gi de
dang tin tng vao nhng li ha ma oi tac a a ra
trong nhng cuoc giao dch lam an. Ngay ca khi a ky ket
hp ong vi oi tac, ho van luon gi mot thai o ng
vc. e co the khien oi tac tuan thu va thi hanh cac
50

ieu khoan trong hp ong, ho se khong tiec tien cua,

mi cho c ngi tai giup mnh giam sat oi phng, e
bao am li ch cua ho khong b xam pham.
Den Fujita a ke lai mot kinh nghiem cua chnh mnh:
Mot lan no, Den Fujita ang ban x ly mot so th tn
trong van phong lam viec cua mnh. ot nhien, co mot
luat s goi ien en cho ong: Chao ngai Den Fujita, toi
co viec muon thnh giao ngai, khong biet bay gi ngai co
ranh khong?.
Thc s th ong ang rat ban, cac th tn thng mai
va mi nhan c eu rat quan trong va can x ly ngay,
v vay ong a thang than t choi. Nhng luat s kia van
c nai n: Bat luan the nao, xin ngai cung hay danh ra
mot chut thi gian gap toi.
Xin loi! Thc s la toi khong ranh!
Nh the nay vay, moi gi noi chuyen, ngai se c
200 o la thu lao. ng nhien, viec ma toi muon thnh
giao ngai la rat quan trong.
Den Fujita anh gac lai moi chuyen en gap ong ta.
Ngi luat s trong cau chuyen ke tren la Co van luat
cho mot cong ty ln cua My, ong chu cua cong ty nay la
mot ngi My goc Do Thai, ang muon hp tac lam an
vi mot cong ty Nhat co tru s tai Tokyo, nhng lai s
cong ty nay vi pham hp ong. V vay, co van luat cua
cong ty a ac biet tm en Den Fujita, nh ong gii thieu
cho cong ty mnh mot ngi co the giam sat viec thc thi
hp ong cua pha cong ty Nhat, tien lng d nh la
1000 o la moi thang. Cong viec ay rat nhe nhang, ai
51

ngo lai rat trong hau, co the thay c mc o xem trong

van e tuan thu hp ong cua ho la rat cao.
Sau khi noi ro y nh cua mnh, v luat s ben a hp
ong va mi ky ket vi pha cong ty Nhat cho Den Fujita
xem qua. Sau khi oc xong ban hp ong, Den Fujita phat
hien thay ban hp ong c viet bang tieng Nhat ay con
ton tai rat nhieu van e ma mot ngi nc ngoai rat kho
nhan ra.
Neu nh ong chu cong ty ngi My goc Do Thai cha
tng ngh en chuyen mi mot ngi giam sat cua nc
oi tac, ong ta se khong the phat hien c nhng lo hong
tiem an trong hp ong. Co mot ngi Nhat giam sat,
pha cong ty Nhat muon luon lach nhng khe h ay se
khong con la chuyen de dang. V vay, viec xep at mot
ngi giam sat la vo cung quan trong.
Hanh ong can trong cua ong chu ngi Do Thai a
giup ong tranh c s qua mat cua pha cong ty Nhat. S
d Den Fujita ong y ra tay giup , v eu nay se co li
rat ln cho ong. Nhan c s tn nhiem cua ngi Do
Thai khong phai la chuyen de dang. Neu ngi Do Thai
a tn nhiem ong, ong ng nhien phai san long giup
cho ho, o la chuyen thng tnh cua con ngi.
Phng phap bo tien tm ngi thay mnh giam sat
cua ngi Do Thai rat ang cho chung ta hoc hoi:
Th nhat, cach lam o se giam bt ganh nang phai t
mnh giam sat, viec nay co the hao ton rat nhieu cong
sc, ma cha chac a co hieu qua.
Th hai, co the tranh c nhng va cham khong hay
do s bat tn nhiem cua ta vi pha oi tac.
52

Giao dch chan thanh,

nh hoa kh tao ra cua cai
Van hoa Do Thai nam trong dong chay cua van hoa
phng ong, o la thai o xem trong tac dung cua luan
ly, no lc xay dng moi quan he than thien, lanh manh
gia ngi vi ngi. Cung nh vay, trong hoat ong quan
ly kinh doanh, ngi Do Thai cung co khuynh hng dung
luan ly ao c e lam tieu chuan anh gia gia cac ong
nghiep, gia cap tren va cap di, tham ch moi quan he
gia cac oi thu vi nhau. Theo cach noi cua Khong T th
o la nhan, con ngi Do Thai goi la luan ly nhat than
giao, tc nhan danh Thien Chua e thi hanh nhan ngha
va ao c.

Ky s bat duc, vat thi nhan (Pham nhng g ta

khong muon, ch nen lam cho ngi khac)
Khi giang ve ch nhan, Khong T tng noi: Cai mnh
muon gay dng, th cung hay gay dng cho ngi khac, cai
mnh muon at ti, th cung hay giup ngi khac at ti;
ieu mnh khong muon ngi khac gay ra cho mnh, th
mnh cung ng gay ra cho ngi khac. Mot v Giao s
noi tieng ngi Do Thai la Sirer cung tng rut ra cot loi
cua van hoa Do Thai giong nh vay.
Sirer xuat than ban han, da vao tai nang thien phu
va s can man ma co c tri thc uyen bac. Sau khi tr
thanh Giao s cao cap nhat cua ngi Do Thai, mot lan
no, mot ngi khong phai la dan Do Thai en gap ong va
53

yeu cau ong noi het nhng kien thc ve ngi Do Thai,
trong thi gian ong ta co the ng vng bang mot chan.
Tuy nhien, khi chan cua ngi o con cha kp nhac len,
Sirer a thot len mot cau:
Khong nen yeu cau ngi khac lam viec ma mnh cung
khong muon lam.
Cau noi ay ro rang la tng ong vi cau ky s bat
duc, vat thi nhan ma c Khong T a day cho dan toc
Trung Hoa cach ay hn 2500 nam.
Hai dan toc co xa va u tu dng nh a uc ket ra
c mot gia tr cot loi, tinh tuy ve van hoa cua dan toc
mnh. T khi sinh ra cho en khi qua i, con ngi luon
phai song trong cong ong xa hoi. ieu nay co ngha la,
quan he ban au cua con ngi nhat nh phai la moi
quan he tng than tng ai, giup va tha th cho nhau,
hn na con c at tren nen tang cam thong, chia se
lan nhau.
Ky s bat duc, vat thi nhan t nhien tr thanh mot
nguyen tac can phai nam bat, ng dung trong moi quan
he x the cam thong vi nhau.
ng nhien, o ch la mot nguyen tac thuan phac
thong thng, trong nhng hoan canh cu the, can phai
van dung linh hoat da tren tnh hnh thc te.
Mot v du trong Talmud se giup chung ta thay ro
iem nay:
Mot lan no, mot v Giao s mi sau ngi en thng
lng mot viec quan trong. The nhng, ngay hom sau lai
co bay ngi cung en. Trong so o ng nhien co mot
54

v khach khong mi ma en. Nhng v Giao s cung khong

co cach nao nhan ra ngi o la ai. The la, v Giao s
anh phai noi vi moi ngi: Neu co ngi nao khong
c mi ma t en, xin hay nhanh chong ri khoi ay!
Ket qua, ngi danh tieng nhat trong so bay ngi co
mat, ngi ma moi ngi eu biet chac a c mi, lai
tc khac ng len, bc ra khoi ni hop.
Trong so bay ngi co mat nhat nh phai co mot ngi
khong c mi, nhng khi a at chan en phong hop,
lai phai tha nhan mnh la ngi khong u t cach en
d la chuyen khong phai de dang, ac biet la trc mat
nhieu ngi c cao vong trong. V vay, hanh ong nhng
bo cua ngi an ong danh tieng nhat trong nhom co the
noi la mot quyet nh het sc kho khan. Xet theo kha
canh o, chung ta co the noi, eu ma cau chuyen tren ay
muon e xng chnh la tinh than ao c ky s bat duc,
vat thi nhan.
Co ieu, ngi an ong c nhac en trong cau chuyen
la mot ngi co c cao vong trong. Neu la mot ngi
bnh thng, ong ta co the lam c ieu nay khong? V
vay, ngi t trong khong ch can phai kien tr nguyen
tac ao c nay, ma con phai biet cach ap dung no mot
cach chnh xac trong mot ieu kien khong gian va thi
gian thch hp.

Nhan s bat duc, vat thi ky

Vi cau chuyen tren ay, chung ta lai mot lan na phat
hien tr tue oc ao, tinh te cua dan toc Do Thai. Ngoai
ra, chung ta cung thay ky s bat duc, vat thi nhan
55

phai la mot nguyen tac danh cho ca oi ben: mot he thong

ao c ly luan kien toan khong the ch yeu cau ky s
bat duc, vat thi nhan, ma con phai gi vng yeu cau
nhan s bat duc, vat thi ky (ieu ma ngi khac khong
muon lam, th cung ng lam cho mnh).
Khong kho nhan ra, ky s bat duc, vat thi nhan,
ham cha y ngha tha nhan v tr u tien cua ngi khac,
tham ch khac che yeu cau cua chnh mnh e hoa nhp
vao trong cac moi quan he xa hoi.
Mot con ngi khong co quyen ep buoc ngi khac phai
nhan lay th ma mnh khong muon nhan, va cung khong
c ep mnh phai nhan lay cai ma hau het moi ngi
eu khong muon nhan. Neu phai oi mat vi mot tnh
huong ma ca hai eu khong muon ganh vac, th phai giai
quyet nh the nao? Bay gi, ngi nhan ngha se xuat
hien e ganh chu. Cach lam nay co the khien cho ngi
khac cam ong, knh phuc, nhng ban than no a la mot
hanh vi vi pham ao c.
Y ngha ch thc cua ao c la ca oi ben eu nhan
c li ch, ch khong phai la mot ben b ton hai, con
mot ben th c hng li.
Tom lai, trong viec oi ai vi ngi va vi chnh ban
than, can phai cung luc tuan thu hai nguyen tac: ky s
bat duc, vat thi nhan va nhan s bat duc, vat thi ky.
Neu chung ta a khong muon b ngi khac la doi, th
cung khong nen la doi ngi khac, n gian v ngi khac
cung khong muon b la. Cung nh vay, trong mot so tnh
huong nao o, viec noi thc co the xuc pham hay lam ton
thng en ngi khac th cung khong nhat thiet c phai
noi that, ma nen chuyen thanh li noi doi thien y.
56

Trong Talmud co ghi lai hai tnh huong ma nhan vat

co the noi doi, hay chnh xac hn la can phai noi doi.
Th nhat, neu mot ngi nao o a mua mot mon o,
roi em ti nh ban anh gia. Bay gi, du cho vat ay khong
tot, ban cung nen noi that tuyet!.
Th hai, sau khi ngi ban ket hon, ban can phai noi
doi: Co dau that la ep, hai ban se song vi nhau en
ngay rang long au bac!. Cho du co dau chang ep t nao,
tham ch vo cung xau x.
Ngha la co quyen c noi doi khi biet ro ngi khac
a vao tnh canh khong the thay oi c na, nham
muc ch la an ui ho, khong e ho phai sau nao v sai lam
cua mnh.
Hai quy nh nho nho ay, a the hien rat ro kha nang
quan sat va nam bat het sc tinh te cua ngi Do Thai
trong hoat ong giao tiep. Qua o co the nhan ra, ngi
Do Thai tren thc te a a ngoai dien cua khai niem
tha nhan ra mot pham vi rat rong, ch can mot vat, mot
viec nao o a c con ngi rot vao mot lng tnh cam
nhat nh, th eu co the xem o la phan noi dai cua tha
nhan. Ton trong mot ngi nao o, ong ngha vi viec
phai ton trong tat ca moi th thuoc ve ngi o.
Dan toc Do Thai noi danh tren khap the gii vi ten
goi dan toc cua giao c. oi vi ban than, ngi Do
Thai tuan thu nghiem ngat 613 ieu ran ma to tien a
lap nen, nhng khong co y at no len vai nhng ngi
khong phai la dan Do Thai. Cac v Giao s khong truyen
giao cho ngi khong phai la dan Do Thai. Nhng can c
theo quy nh cua Talmud, e bao am oi ben co the
57

chung song hoa bnh, ngi khong phai la dan Do Thai

cung phai chu 7 ieu rang buoc:
1. Khong an tht song cua nhng ong vat va mi giet.
2. Khong c ln tieng trach mang ngi khac.
3. Khong c trom cap.
4. Phai tuan thu phap luat.
5. Khong c giet ngi.
6. Khong c thong dam vi ngi than thch trong
gia nh.
7. Khong c loan luan.
Rat ro rang, nhng ieu rang buoc tren ay khong co
bao nhieu mui v Do Thai, tren c ban ch la nhng van
e thuoc pham vi ao c, phong tuc hoac nhng quy nh
phap luat ma cac nc tren the gii eu tuan thu.
oi vi ngi Do Thai th co en 613 ieu ran, con oi
vi ngi khac th ch co 7 ieu. Ky thc, oi vi moi ngi,
moi dan toc, ch co mot ieu thc s quan trong khi chung
song vi nhau: ton trong lan nhau, tha th cho nhau.
Dau chan kinh doanh cua ngi Do Thai a i qua tng
ngoc ngach cua th trng the gii, tao nen nhng thanh
qua khien ca the gii phai kinh ngac. Mac du co luc, ngi
Do Thai c goi la con trung hut mau, ke cho vay an
li cat co, b cac dan toc khac ky th va tan sat. Nhng
dan toc ay ban lnh va tr tue trong kinh doanh ay van
u sc e tiep tuc sinh ton da vao niem tin va nhng
thanh cong xuat sac cua mnh. Ban than ieu o cung a
la mot ky tch. Tren mot y ngha nao o, quan niem ao
c ton trong tha nhan va gi hoa kh tao nen tien cua
58

ma cac thng nhan Do Thai van kien tr tuan thu, chnh

la b quyet giup ho tiep tuc sinh ton va phat trien trong
mot xa hoi ay ray canh tranh, ap lc va s kiem ham,
khong che cua cac the lc cng quyen.

Mua ban thanh thc,

khong quang cao gia tao
Ngi Do Thai co mot lch s kinh doanh lau i.
Tuy nhien, trong thi ai Kinh Thanh, ngi Do Thai
van song trong mot xa hoi nong nghiep, rat t tien hanh
hoat ong giao dch, thng nhan van con la mot danh
t xa la. Thi bay gi, ngi Do Thai hau nh khong tien
hanh mua ban, ch co nhng ao c thng nghiep n
gian nh can o ung lng, khong la doi nhng a the
hien ro chuan tac giao dch xem trong cong bnh va chu
trong ao ly cua ngi Do Thai.
Cung vi s phat trien ngay cang manh cua thng
nghiep, hoat ong giao dch ngay cang tr nen pho bien
trong xa hoi, Talmud cung kp thi xuat hien, a ra rat
nhieu quy nh oi vi hoat ong giao dch thng mai
cua ngi Do Thai, va danh ra rat nhieu chng oan ban
luan ve cac van e ao c can phai tuan thu trong hoat
ong kinh doanh thng mai.
Trong Talmud, hoat ong giao dch thng mai co
mot nguyen tac ac thu, vt len nhng chuan mc hanh
vi trong lnh vc sinh hoat thng ngay. ieu nay co ngha
la, ngay en mot ngi thanh thc nhat, cung van co the
da theo nguyen tac trong kinh doanh noi chuyen kinh
doanh e tien hanh hoat ong giao dch.
59

Tuy nhien, ieu ma cac Giao s nghien cu nhieu nhat

la lam sao co the tr thanh mot thng nhan ao c, ch
khong phai tr thanh nhng gian thng ch biet chay
theo li nhuan. Do o, ngi Do Thai a hnh thanh nen
mot truyen thong thng nhan can co ay u ao c
thng nghiep.
Trong luc tien hanh hoat ong giao dch, ngi Do Thai
cho rang, du cha tng nhan c bat ky s bao am nao
trc o, ho van co quyen yeu cau san pham c mua
phai co chat lng that tot. i mua mot mon hang, ong
ngha vi viec mon hang c mua phai khong co t vet,
h hong. Ngay ca khi ben ban a tuyen bo hang ra khoi
ca, mien tra lai, nhng mot khi san pham thc s co
van e, ben mua van co quyen yeu cau oi hang. Hn na,
ben ban bat buoc phai ong y cho oi.
Ngoai le duy nhat la, ben ban a thong bao trc khiem
khuyet cua san pham. V du khi ban mot con la, ngi
ban a thong bao ro cho ben mua biet la con la ang
mac benh. Neu viec giao dch c hoan thanh trong tnh
huong nh vay, ben mua se khong c quyen yeu cau
oi hang.
V vay, Talmud quy nh, khi ben ban ban ra mot san
pham co khiem khuyet, trc tien can phai noi ro tnh
trang khiem khuyet cua mon hang cho ngi mua. Ch co
nh vay, quyen li cua ngi mua mi c bao am, tranh
mua phai mot mon hang gia tao, kem chat lng do s s
suat hay co y gian tra cua ngi ban.
Trong qua trnh hoat ong kinh doanh, ngi Do Thai
rat chu trong nguyen tac giao dch phai noi en ao ly.
Co the noi, thng nhan Do Thai la nhng nha kinh doanh
60

chu trong en chuan mc ao c nhat tren the gii.

ay, ao ly c hieu la s cong bnh, khong doi tra.
Xem trong quang cao va kheo thc hien quang cao chnh
la ao ly kinh doanh cua thng nhan Do Thai trong thi
hien ai. Tuy nhien, trong Talmud lai nghiem cam viec
s dung cac loai hnh nh quang cao e thuc ay viec tieu
thu san pham cua mnh. Bi ngi Do Thai cho rang, tren
mot y ngha nao o, nhng hanh vi quang cao ch la mot
chieu thc che mat, la doi ngi khac mua hang hoac
tien hanh giao dch.
Cac v Giao s cho phep ngi Do Thai trum ao ti, e
tang them sc hap dan cho mnh; cho phep ngi Do Thai
ui ao quan lang bong, cung cho phep ap, giam y phuc
bang vai bo, e chung tr nen mong hn, mem mai hn;
cho phep ngi Do Thai to mau sac len than mui ten, ve
mau len tren nhng cai gio - tc cho phep ngi Do Thai
trang iem e mnh hoac nhng vat dung cua mnh tr
nen xinh xan, hap dan hn, nhng lai nghiem cam moi
hanh vi to iem nguy tao trong hoat ong giao dch. V
du, nghiem cam viec boi nhng mau sac khac nhau len
mnh con bo khi em no ra ban, va cung phan oi viec
lam cng long, bm cua ong vat khac. V khi c boi
mau len, con bo trong se ep hn luc au; long cua cac
loai ong vat khi c lam cng, se khien con vat trong
co ve to hn bnh thng. Ngoai ra, cung khong c bm
hi vao co con vat hay bm nc vao ben trong tht e
trong no co ve ep hn.
Ngoai ra, Talmud cung ngan cam ngi ban khong
c kem mot li quang cao hu danh vo thc nao len
thng pham cua mnh. V du, trong cac mau quang cao
61

cua My thng co nhng cau ai loai nh kch thc ln

nhat, dien tch ln nhat. Cai goi la dien tch ln nhat
tren thc te ch la mot dien tch nhat nh nao o ma
thoi. Cach s dung ngon ng quang cao nh tren, a b
ngan cam t lau trong Talmud.
Phap luat Do Thai ngan cam quang cao, nhng tren thc
te, o ch la ngan cam quang cao doi tra, hoan toan khong
phan oi viec quang cao chnh ang e tuyen truyen san
pham. Cau chuyen di ay se noi ro hn ve van e nay:
Mot phu n ngheo song bang nghe ban tao. Sap hang
cua ba nam ben canh nha cua mot v Giao s thuoc giao
phai Hasid. Mot hom, ba than th vi v Giao s:
Tha thay, toi khong co tien mua nhng mon o can
thiet cho ngay Sabbath(1).
Cong viec ban tao cua ba the nao?.
Moi ngi noi tao cua toi khong ngon, nen khong ai
chu mua ca.
V Giao s lap tc chay ra gia ng ho to: Ai muon
mua tao ngon?.
Nhng ngi i lai tren ng lap tc vay quanh ong.
Roi dng nh chang can la cung chang can em, tat ca
eu tranh nhau moc tien ra mua. Mot thoang sau, so tao
a c ban het sach vi gia cao hn thc te en ba lan.
Bay gi ba xem, tren ng quay tr lai nha, v Giao
s noi vi ngi phu n ban tao, Tao cua ba la ngon nhat
ay! Tat ca ch v moi ngi khong biet o la tao ngon.
(1)

62

Ngay chu nhat cua ngi Do Thai

Qua cau chuyen co the thay, ngi Do Thai khong

he phan oi viec quang cao. Ch la, trong cach nhn cua
ho, tat ca eu phai c han nh trong pham vi cua s
thanh thc.
o chnh la tr tue quang cao cua ngi Do Thai trong
hoat ong kinh doanh thng mai.

Giao c vi Thien Chua,

lay Thanh Kinh lam am bao
Co hai ngi an ong en gap mot v Giao s, mot
ngi noi:
Anh ban nay cua toi la mot ngi vong an boi ngha.
Luc trc anh ta co viec can gap, toi a khong ngan ngai
cho anh ta mn mot so tien ln. Khong ng en ky han
phai tra nh a thoa thuan, anh ta lai noi ch mn co 200
ngan ong, nhng trc ay ro rang toi a cho anh ta
mn en 500 ngan ong.
Ngi kia lap tc phan minh:
Toi mn anh ta co 200 ngan ong, anh ta lai c mot
mc noi la 500 ngan ong. Ca ngi cho vay an li cat co
cung khong hanh ong giong nh vay.
oi ben c cng quyet la mnh ung, khong ben nao
chu thua ben nao.
V Giao s bat au noi chuyen lan lt vi tng ngi,
sau o ba ngi lai oi mat vi nhau. V Giao s cham
rai noi:
Sang sm ngay mai, hai ngi cac anh hay en ay
e nghe toi phan quyet.
63

Sau khi hai ngi ri i, v Giao s tr vao phong va

suy ngh: neu ngi an ong noi ch mn 200 ngan ong
la co y tron n, anh ta hoan toan co the noi mnh chang
mn oi phng mot ong nao ca. Con ngi an ong
kia, neu a khong bo ra cho oi phng mn 500 ngan
ong, th tai sao lai c mot mc khang nh ngi kia ch
mn 500 ngan ong ma khong phai la 700 hay 800 ngan?
Talmud co day: Mot ngi noi doi se noi doi en
cung. Mot ngi chap nhan noi doi mot vai ieu bat li
cho mnh, li noi cua anh ta se de c ngi khac tin
hn. Hn na, ben trong nhat nh se co oi phan thanh
thc. Khi hai ng s oi mat tranh luan vi nhau, mc
o noi doi se giam nhe i.
V Giao s lai suy ngh: neu ngi mn tien ban au
a mn 500 ngan ong, nhng en ky han phai tra, trong
tay ch co 200 ngan ong, nen c mot mc noi rang ch
mn 200 ngan ong, kha nang ay la co the xay ra. Mot
kha nang khac la: chu n nhat thi ho o, nh lam 200
ngan thanh 500 ngan.
V Giao s lai mot lan na hoi rieng ngi mn tien:
Co that la anh ch mn 200 ngan ong hay khong?.
Ngi mn tien gat au mot cach cng quyet.
V Giao s ngoi tram t khong noi, mot lat sau lai hoi
tiep anh ta:
Ngi cho anh mn 500 ngan ong la mot c phu,
ong ta chang can en so tai san khong thuoc ve mnh, va
cung chang lu tam en so tien 300 ngan ong nho nhat ay.
Co ieu, neu bay gi lai co mot ngi khac v mot ly do nao
o can mn tien ong ta, v du nh phai tr ve Israel, th
64

ch v s boi tn cua anh ma ong ta se khong cho ngi o

mn tien na. Anh ngh, trong trng hp o, anh co con
cng quyet la mnh ch mn 200 ngan ong hay khong?.
Ngi mn tien van cng quyet lap trng cua mnh.
V giao s lai hoi don them mot bc:
Anh co dam en Thanh ng, at tay tren cuon Kinh
Thanh ma the ch mn 200 ngan ong hay khong?.
Ngi mn tien ot nhien cui au tha nhan, rang
mnh ch thc a mn en 500 ngan.
oi vi ngi ngoai toc ma noi, ay la mot ieu khong
de ly giai, nhng oi vi ngi Do Thai, en Thanh ng,
at tay tren Kinh Thanh ma the la viec nghiem tuc,
trong ai khong g sanh bang. Trc mat Kinh Cu c
va Thien Chua, noi doi ma mat khong bien sac, tim khong
ap don, co le ch bon toi pham chuyen nghiep mi co
the lam c.
Trong tnh huong thong thng, khi at tay tren cuon
kinh thanh, co en hn 99,7% ngi Do Thai khong dam
noi doi.

Khong tron tranh,

trach nhiem cua mnh phai t mnh ganh vac
Giao ly Do Thai phan oi ngi Do Thai t bo trach
nhiem va ngha vu cua mnh.
Mot v Giao s a noi: Viec tot co the chia nhau hng
thu. Nhng trach nhiem cua mnh nhat nh phai t mnh
ganh vac.
65

Bat luan la don ay cho ngi, hay o loi cho hoan

canh, trach nhiem cua mnh van con ch khong the bien
mat. V vay, ngi Do Thai thng khong o trach nhiem
cho ngi khac, ma luon t mnh tm hng giai quyet.
Con ngi la trung tam cua the gii, khong the hoan
toan gat bo chnh mnh, ng nhien cung khong the gat
bo toan bo trach nhiem cua mnh. Ch can con mot ngay
ton tai, con ngi van phai co trach nhiem vi ngay ay.
Cho du co the ay mot na trach nhiem cho hoan canh,
ban than van phai ganh vac na phan trach nhiem con lai.
Thien Chua noi vi s than Gabriel: Hay i, dung
mc en anh dau len tran nhng con ngi chnh trc
kia. Nh the, thien than huy diet se khong sat hai ho. Hay
dung mau anh dau len tran nhng con ngi gian ac kia,
thien than huy diet se en tieu diet chung.
Bay gi, Chnh Ngha cat tieng hoi: Knh tha vua
vu tru! Hang ngi th nhat va hang ngi th hai co g
khac nhau?.
Hang ngi th nhat la nhng con ngi tot hoan toan.
Thien Chua tra li, Hang ngi th hai la nhng ke xau
hoan toan.
Knh tha vua vu tru!, Chnh Ngha lai len tieng,
Ngi chnh trc co sc manh phan khang lai hanh vi
cua ngi khac. Nhng ho lai khong lam nh vay.
Ngi biet rang, Thien Chua noi tiep, Du cho ho co
phan khang, nhng ke gian ac cung se khong nghe li ho.
Knh tha vua vu tru!, Chnh Ngha lai tha, Ngai
a biet nhng ke gian ac se khong thay oi, nhng nhng
ngi chnh trc kia co biet c eu o hay khong?.
66

Do ngi chnh trc khong co y phan khang, Thien

Chua ben thay oi y nh, khong tach ho ra khoi nhng ke
gian ac na.
o la cach x tr cua Thng e oi vi mot ke vt bo
trach nhiem cua mnh.
T bo trach nhiem cua mnh, Thng e se khong tha
th. V vay, trong cuoc song hien thc, ngi Do Thai khong
bao gi tron tranh trach nhiem cua mnh. e ganh vac
trach nhiem, ho tham ch co the chap nhan khuynh gia
bai san, hy sinh tnh mang.
Chnh t loi song o ma ngi Do Thai a tr nen het
sc chu trong en van e thanh tn oi vi ngi khac va
xem trong hp ong trong kinh doanh.
Trong mat cua ngi Do Thai, con ngi khong the
vnh vien tron tranh trach nhiem. T man, t la doi mnh
th de, nhng khong the nao thoat c anh mat xoi moi
cua ngi i. V vay, trach nhiem cua mnh, nhat nh
phai t mnh ganh vac.
Mot thng nhan Do Thai nhan c n at hang
cua mot cong ty co tru s tai Chicago, at mua 30 ngan bo
dao na. Hai ben thoa thuan thi gian giao hang se la ngay
1 thang 9. e co the giao hang ung hen, ong phai chuyen
hang i vao ngay 1 thang 8 bang ng bien. Tuy nhien,
do mot vai s co ngoai y muon, ong a khong the san
xuat u 30 ngan bo dao na trc ngay 1 thang 8. Ong ri
vao mot tnh the kho x, nhng van khong co y nh gi
th cho cong ty oi tac e xin keo dai thi gian giao hang
va bay to li xin loi, v ay la hanh ong vi pham hp
ong, khong phu hp vi luat phap thng mai cua ngi
67

Do Thai, hn na con la cach lam tron tranh trach nhiem.

Ket qua la v en gan cuoi thang 8 mi san xuat u hang,
ong a phai bo ra mot so tien rat ln thue mot chiec may
bay ch 30 ngan bo dao na e giao hang ung thi han,
chu ton that 10 ngan o la.
Khong tron tranh, trach nhiem cua mnh nhat nh
phai do chnh mnh ganh vac, o la mot nguyen tac oi
nhan x the cua ngi Do Thai. Va cung nh vao nguyen
tac nay, ngi Do Thai mi co c uy tn vang doi tren
toan the gii.

68

Chng III
Tr tu trong kinh doanh
con ang gia hn vang
Tr tue la chiec cha khoa vang
m ra canh ca giau co

Co mot cau noi thng c moi ngi nhac en khi

noi ve thanh cong cua thng nhan Do Thai trong thi

hien ai: Tai san cua ngi My nam trong tui cua ngi
Do Thai, tai san cua ngi Do Thai nam trong nao cua
ho. Chung ta co the nghi ng ve mc o chnh xac cua ve
au, nhng dung ve sau e giai thch va so sanh tr tue
cung s thong minh cua ngi Do Thai trong hoat ong
kinh doanh la hoan toan xac ang.
Neu ban hoi ngi Do Thai ieu g la quan trong nhat,
cau tra li chac chan se la tr tue. Tri thc ng nhien
quan trong, nhng no ch la th c dung e ren luyen
tr tue. Tr tue la tai san theo ban suot i, no se luon
luon tr giup, bao ve ban. Con tri thc lai khong nh
vay, no co the mang en cho ban van may, mang en s
giau co, nhng no khong the lam c ieu nay mai mai,
v no se tr nen can coi, lac hau cung vi s bien oi cua
thi gian. V vay, can phai khong ngng tm kiem nhng
69

nguon tri thc mi. Tr tue la cua cai ang gia hn ca

tien bac.
Trong xa hoi Do Thai, phan ln moi ngi eu cho
rang mot v hoc gia luon v ai hn mot v quoc vng,
hoc gia mi la trung tam ton knh cua moi ngi.
Bang tr tue kinh doanh ang kinh ngac, cac thng
nhan Do Thai a tr thanh nhng con tau tien phong trong
bien rong kinh doanh ay phong ba bao tap. Ho ton trong
tri thc, khao khat hoc tap, xem trong giao duc, ton sung
tr tue. Tat ca nhng yeu to o a giup ho co c mot
nen tang tinh than va mot to chat van hoa trac viet. o
chnh la ly do giup cho thng nhan Do Thai tr thanh
nhng ong chu ln trong gii kinh doanh hien ai. Co
ieu, muon chuyen hoa tri thc thanh cua cai, con can
phai co mot ban lnh hn ngi. Ban lnh hn ngi o
chnh la ngo tnh, la tr tue cua con ngi. Ngi Do Thai
xem tri thc la cua cai, nhng cang xem trong tr tue hn
na, v no chnh la chiec cha khoa vang m ra canh ca
hanh phuc va cua cai.
Ngi Do Thai xem trong cua cai la ieu ai ai cung
biet. Ho luon co mot ong lc manh me trong viec tm
kiem cua cai va tien bac. Tuy nhien, ho cha bao gi sa
vao vung lay khong the cu vt cua vat chat, ma luon biet
oi ai vi cua cai, vi cuoc song bang mot thai o on
hoa. o mi thc s la tr tue trong viec tm kiem cua cai,
hng thu cuoc song.
Vay, tr tue cua ngi Do Thai en t au? Ho cho
rang, tr tue bat nguon t kinh nghiem song, o la qua
trnh nhan thc va cam ngo oi vi cac van e trong cuoc
song, ong thi con co moi quan he mat thiet vi von tri
70

thc. Khong co tri thc, con ngi kho long co c tr

tue. Muon thu c tri thc, trc tien phai ton trong tri
thc, tm kiem tri thc, sau o no lc hoc tap, khong ngng
kham pha. Hoc tap khong nhng co the thu c tri thc,
ma con co the giup con ngi luon trong mot trang thai
luon luon oi mi, ong thi con co the ren luyen tam tr
e duy tr mot sc song doi dao. V vay, tr tue cua ngi
Do Thai la mot ngoi nha tinh than c xay dng tren
nen tang tri thc, lay viec hoan thien tri thc, nang cao
tam tnh va nang lc lam muc ch.
Ngi Do Thai t xa a co truyen thong ton trong tri
thc, ton vinh giao duc va knh trong bac tr gia. Talmud
chnh la hoa than cho tr tue va tri thc cua ngi Do
Thai. Cac v Giao s la nhng ngi c knh trong nhat
trong xa hoi Do Thai, giao duc c xem la mot hoat ong
nghiem tuc va than thanh khong kem g viec ton knh va
phung th Thien Chua.
Trong Talmud co viet: Tha chap nhan ban i tat ca
nhng g mnh co, cung phai ga c con gai mnh cho
mot v hoc gia. Neu cha cung ngoi tu vi mot v Giao s,
ke lam con trc tien phai cu lay v Giao s.
S d ngi Do Thai co the dung tr tue tuyet vi cua
mnh e tung hoanh ngang doc tren vu ai the gii, o la
nh truyen thong hang say tm kiem tri thc. Dan toc Do
Thai xem tri thc la tai san ma ho thc s co the nam
trong tay. Ho co mot tinh than nhiet thanh tm kiem tri
thc nh chnh long nhiet thanh oi vi ton giao duy nhat
cua dan toc. Tinh than ay a giup dan toc Do Thai tr nen
vt troi trong moi lnh vc cua the gii hien ai: khoa
hoc ky thuat, t tng, van hoa, chnh tr hay thng nghiep.
71

Cung giong nh quan iem hien ai, ngi Do Thai

rat xem trong viec au t cho nguon nhan lc, trong o
au t giao duc la nhan to hang au. Ngi Do Thai cam
nghiem mot cach sau sac: au t cho giao duc chnh la
au t cho kinh te, v tri thc chnh la mot nguon von ac
thu, no co tac dung phong ai nguon von cua nhng lnh
vc khac (at ai, hang hoa, tien te). Tri thc bao gom
tri thc cua tr nao - tc hoc tap, va tri thc lao ong tc ky nang, la loai hnh au t ac thu cua ngi Do
Thai. Trong qua trnh nh c hoac di c en nhng vung
at mi, nguon von tri thc a co mot tac dung to ln
trong viec giup cho ngi Do Thai nhanh chong tm c
mot v tr thuan li, nh o co the ng vng tren oi
chan cua mnh, khoi phuc nguyen kh va phat trien ngay
mot ln manh.
bat ky ni nao tren the gii, da vao nguon tri thc
co the mang theo ben mnh, ngi Do Thai co the de
dang chen chan vao nhng lnh vc oi hoi tri thc va
tnh nang ong cao, ac biet la trong cac lnh vc tien te,
thng nghiep, giao duc, khoa hoc ky thuat, luat phap,
giai tr, truyen thong. My, gan mot na trong so cac
nhan vat noi com cua pho Wall mang huyet thong Do
Thai, 30% luat s hanh nghe My la ngi Do Thai. Hn
mot na nhan vien ky thuat la ngi Do Thai. ac biet
trong nganh nghe IT - cong nghe thong tin, ngi Do Thai
luon the hien c tai nang xuat sac cua mnh. Ngi Do
Thai nam trong tay cac t bao ln nh Thi bao New
York, Bu ien Washington, Nhat bao pho Wall va
ba mang li truyen hnh ln nhat the gii la ABC, CBS
va NBC. Chung ta khong the khong than phuc sc manh
72

tri thc than b cua ngi Do Thai - chnh tri thc a tao
ra mot nguon sc manh khong lo, cu vt va phuc hng
mot dan toc va co xa lai vo cung mi me nh dan toc
Do Thai.
Chung ta nhat nh se thac mac: v sao cac dan toc
khac, tri thc lai khong phat huy c tac dung to ln va
sau sac nh no a phat huy trong dan toc Do Thai? Chung
ta tham ch con muon biet: dan toc Do Thai a lam cach
nao e duy tr lau dai c sc hap dan cua tri thc, ong
thi con co the gi lay cai cu, tiep thu cai mi, khong
ngng phat trien?
ap an chnh la co hay khong co tinh than cau tm
tri thc!
Trong Do Thai giao, can man hieu hoc khong ch la
mot pham chat tot ep ng sau viec ton knh Thien Chua,
ma con la mot bo phan hp thanh trong ngha vu ton
knh Thien Chua. Tinh than ham hoc hoi nh mot nhu
cau ton giao a an sau vao trong van hoa thng mai,
chuyen hoa thanh tinh than thc s cau th va y thc sang
tao khong biet met moi cua ngi Do Thai. Vi tinh than
can man, ho a tch luy c mot nguon tri thc phong
phu trong bien hoc bao la, ong thi con phat huy c
tac dung to ln cua viec boi dng tr tue va mu lc ac
biet cua mnh.
S d hoc tap la mot ieu thien, v ban than no la
ngon nguon cua moi ao c cao ep nhat.
Maimonides, nha triet hoc Do Thai the ky th 12,
Aristoste cua dan toc Do Thai, con ngi tinh thong y
hoc, toan hoc a nhan nh ro hoc tap la mot ngha vu:
73

Moi ngi Israel eu phai nghien cu Torah. Tham

ch en mot ke an xin song lang thang au ng xo ch,
mot ngi a gia ca lam cam, cung phai danh ra mot thi
gian e nghien cu no.
Truyen thong hoc tap o a tham sau vao tr tue oc
ao cua ngi Do Thai, ong thi con kch thch cho nguon
tr tue ay ngay cang vn cao, ngay cang lan toa.
Ngi Do Thai a the hien mot tinh than cau tm
tri thc triet e. Hieu biet hi ht la ieu ma ho ghet
nhat. Bat ke chuyen ln hay nho, ngi Do Thai khong
bao gi co thai o v nh a hieu hay khong can
hieu ro, ma luon luon se la khong biet phai hoi, hn
na con khong then khi hoi ngi di; khong bao
gi xem hoi la nhuc ma xem hoi la vinh. Tinh than
ham hoc hoi ay a giup ho tch luy c mot nguon tri
thc ngay cang phong phu, tr thanh mot dan toc u
tu, co hoc thc uyen bac, co u nang lc e tung hoanh
tren the gii.

Tai san duy nhat khong the cp c la tr tue

Mot ba me ngi Do Thai tng hoi con trai mnh:
Neu mot ngay nao o, can phong cua con b thieu rui,
tai san b cp sach, con se mang theo cai g e chay?.
Cau hoi ay a bao ham ca lch s ay mau va nc
mat cua dan toc Do Thai.
ap an cua hau het cac a tre se la tien, vang
hoac kim cng.
Ngi me lai hoi them:
74

Co mot th khong co hnh dang, mau sac, mui v, con

co biet o la vat g khong?
a tre tra li:
La khong kh.
Ngi me noi:
Khong kh ng nhien quan trong, nhng no khong
he thieu. Con trai, vat ma con phai mang theo khong phai
la tien, khong phai la kim cng, ma chnh la tri thc. V
tri thc la vat khong ai co the cp c. Ch can con con
song, tri thc se vnh vien theo con, bat luan i en ni
au, con cung se khong anh mat no.
Tri thc chnh la tr tue, la s cam thu oi vi the
gii, s nhan thc oi vi i song. Long ton sung tri thc
cua ngi Do Thai co the noi a at en mot trnh o
khong the cao hn na.
Mot ngi ang i tren ng, neu phat hien thay
mot cuon sach cha tng xem qua, anh ta nhat nh se
mua no, mang ve nha va cho moi ngi cung thng thc.
Cuoc song ay c cc khon kho, khong the khong cam
co vat dung e song qua ngay. Vat au tien ma ban nen
ban la vang, kim cng, can nha va at ai. Cho en thi
khac cuoi cung, cung khong c ban i bat ky mot cuon
sach nao.
Du o la ke thu, nhng khi anh ta en mn ban sach,
ban cung phai cho anh ta mn. Neu khong, ban se tr
thanh ke thu cua tri thc.
Bien sach v thanh ban cua ban, bien gia sach thanh
toa an cua ban. Ban phai vui mng trc ve ep cua sach
75

v. Hai lay nhng qua chn cua no, ngat lay nhng oa
hoa cua no.
Phap ien Do Thai quy nh: Co ngi en mn sach,
ngi nao khong cho anh ta mn sach se b phat tien.
Ngoai ra, gia nh Do Thai con co mot truyen thong: tu
sach phai c at au ging ch khong c at
cuoi ging. Khong ton trong sach v la mot thai o tuyet
oi khong c chap nhan.
Trong xa hoi Do Thai, hau het moi ngi eu cho rang
mot v hoc gia v ai hn mot quoc vng, hoc gia mi la
trung tam ton knh cua moi ngi. Qua o co the nhan
thay ngi Do Thai xem trong tri thc en mc nao. Co
ieu, ngi Do Thai xem trong tri thc, nhng khong ch
dng lai tri thc, ma luon muon vn en gii han cua
tr tue. Nhng ngi tri thc ay bung, nhng lai khong
biet van dung tri thc la thieu tr tue. Nhng con ngi
o thng c v von vi hnh anh cua mot con la cong
tren lng qua nhieu sach v. Tri thc phai c dung
mat ung cua no, tri thc ton tai la e ren luyen tr tue.
Nhng ngi ch biet oc sach chet hay oc chet sach
la hanh ong an hoai khong tieu, chang hn g at sach
tren ke ma chang bao gi buon lat ra xem, ch lang ph
thi gian vo ch ma thoi.
Mot lan no, tren mot chiec thuyen, tat ca hanh khach
eu la nhng ngi giau co, ngoai tr mot v Giao s.
Nhng ngi giau co tu tap lai mot ni, ngi nay ke
no thi nhau khoe khoang tai san cua mnh. Sau mot hoi
lang nghe, v Giao s ben len tieng:
Theo cach nhn cua toi, toi mi chnh la ngi giau co
76

nhat. Co ieu, bay gi tam thi khong can pho bay s giau
co cua toi cho cac v xem.
Gia cuoc hanh trnh, chiec thuyen b bon hai tac tan
cong, tat ca tai san cua nhng ngi giau co eu b cp
sach. Sau khi bon cp bo i, phai kho khan lam chiec
thuyen mi cap c vao mot vung at xa la.
V Giao s hoc van uyen tham lap tc nhan c s
hoan nghenh cua nhan dan trong vung. Ong bat au m
lp, nhan hoc tro.
Khong lau sau, v Giao s gap lai nhng ngi giau co
trc ay a i cung thuyen vi mnh, tat ca eu ri vao
tnh canh the tham, oi rach. Bay gi, trong thay v Giao
s c moi ngi ton knh, ho mi hieu ra cua cai ma
ong a noi ngay trc. Tat ca eu cam khai thot len:
Ngai a hoan toan ung, ngi co hoc thc se co c
mot tai san khong bao gi tan.
Qua cau chuyen ay, ngi Do Thai a ra ket luan:
V tri thc khong b cp oat va co the mang theo
ben mnh, nen, giao duc la tai san quan trong nhat cua
nhan loai.
Ket luan tren cua ngi Do Thai la het sc trc quan,
het sc thc te. Trong xa hoi ngay nay, tri thc chnh la
cua cai, trnh o tiep thu giao duc (hoc van) t le thuan
vi mc thu nhap gan nh a tr thanh mot quy luat hien
nhien (ngoai tr mot so ni ca biet).
Trong mot thi gian tng oi dai, ngi Do Thai luon
at mnh trong em trc cua cuoc vt bien, mnh buoc
hanh trang, san sang len ng moi luc. Hn na, trc
77

khi len ng, con thng gap phai nhng tran cp boc.
Ho khong the mang theo bat ong san, co the mang theo
tien bac, nhng thng eu b cp het. Vat duy nhat khong
b ngi khac cp oat, co the mang theo ben mnh trong
cuoc hanh trnh o chnh la tn ngng, tri thc va tr tue
cua ho.
Sau nhieu the ky phan tan, s d ngi Do Thai co the
nhanh chong tm c mot v tr canh tranh u the, khoi
phuc nguyen kh, ng vng tren oi chan cua mnh, tham
ch phat trien hng thnh, la do tac dung to ln cua nguon
von au t tri thc nay. at nc Israel cua ho s d co
the phat trien manh me trong mot thi gian het sc ngan
ngui, tren mot y ngha nao o, cung la do tac dung cua
nguon von au t nay.
Tai nguyen cua Israel het sc ngheo nan, a thieu nc
lai khong co dau mo. Tuy nhien, nguon tai nguyen con
ngi cua Israel lai vo cung hung hau. Ch trong vong 10
nam tr lai ay, thong qua con ng di dan, mot oi ngu
rat ln nhan tai Do Thai t cac quoc gia Au My va Nga a
o ve quoc gia nho be nay. Ho tr ve mang theo nguon tri
thc, ky thuat cung nh s trng ac biet, giup cho Israel
ngay t ngay lap quoc, a nhanh chong tr thanh quoc gia
co trnh o giao duc cao nhat the gii. en nay, Israel a
tr thanh mot quoc gia co d oi ngu giao vien va bac s.
Vi a the tiep giap sa mac, ch 5% dan so la nong dan,
ma Israel a co u nguon lng thc cho ca nc, tham
ch con d tha cho xuat khau.
Tri thc quy gia hn cua cai. o la mot trong nhng
nguyen nhan khien ngi Do Thai xem trong giao duc
hn cac dan toc khac, giup ho tr thanh dan toc u tu
78

nhat tren the gii, ong thi con la bieu hien cho tr tue
kiet xuat cua dan toc nay.

C tr la nguon von oc ao cua

ngi Do Thai
Co mot cau chuyen ve s c tr cua ngi Do Thai:
Mot phu ong ngi Do Thai lam trong benh, gi chet
a gan ke, ben cho ngi en ghi lai li di chuc cua ong:
Toi se e lai toan bo tai san cua toi cho ngi no boc
trung thc se a t di chuc nay en cho cua Giao s.
Rieng a con trai cua toi se c la chon mot vat trong
so tat ca tai san ma toi e lai.
Khong lau sau, phu ong ngi Do Thai qua i, ngi
no boc c tha hng toan bo tai san. Anh ta hn h
mang t di chuc en gap v Giao s, sau o cung v Giao s
en gap con trai cua phu ong.
V Giao s noi vi ngi con trai:
Cha anh a e lai toan bo tai san cho ngi no boc
nay, anh ch c quyen la chon mot mon o duy nhat
ma cha e lai. Anh hay t mnh chon lay i nao!
Ngi con trai tra li mot cach khong do d:
Toi chon ngi no boc nay.
Vay la, ngi con trai va co c ngi no boc, lai
c quyen tha ke toan bo tai san cua ngi cha e lai.
Phu ong trong cau chuyen het sc thong minh. Do ngi
con trai khong the co mat khi mnh sap chet, ong mi
ngh ra ke sach nay, e tranh kha nang ten no le co the
79

oat lay tai san cua mnh ma khong bao cho a con trai
biet. ung la ho phu sinh ho t, con trai ong cung la
mot ngi rat thong minh. V Giao s trong cau chuyen
cung het sc c tr, ong khong trc tiep noi ra y ngha an
trong t di chuc, nh o gi c b mat cho phu ong.
Mot thng nhan Do Thai en mot thanh pho no e
buon ban. Ong c biet, tat ca san pham ay se c
a ra ban au gia trong vai ngay ti, nen a quyet nh
nan lai ch i. Co ieu, ong ang mang theo ben mnh
rat nhieu tien bac, ay lai khong co ngan hang, e trong
khach san cung khong an toan.
Sau nhieu lan suy ngh, ong tm en mot cho vang ve
roi ao mot cai ho chon tien xuong di. Tuy nhien, khi
tr lai o vao ngay hom sau, ong phat hien toan bo so
tien cua mnh a bien mat. Ngi thng nhan c ng
sng s o, khong ngng ngh lai tnh canh luc chon
tien. Luc o chung quanh khong co mot bong ngi. Ong
ngh mai van khong biet so tien cua mnh a bien mat
ang nao.
Trong luc ang buon ba, ngang au trong len, ong vo
tnh phat hien thay mot ngoi nha cach o kha xa. Rat co
the chu nhan cua ngoi nha o a nhn thay toan bo qua
trnh chon tien cua ong, sau o noi long tham ma en ao
trom. Lam sao mi co the lay lai c tien ay?
Sau khi suy ngh can than, ong ben en gap chu nhan
cua ngoi nha kia, lch s trnh bay:
Ong song thanh pho, au oc chac la rat thong minh.
Nay toi co mot viec muon thnh giao ong, khong biet co
c hay khong?
80

Ngi kia nhiet tnh ap:

ng nhien la c.
Thng nhan Do Thai noi tiep, Toi la ngi vung
khac en ay lam an, co mang theo hai tui tien, mot tui
ng 800 ong, mot tui ng 530 ong. Toi a len dau tui
tien t hn mot ni khong ngi trong thay, con tui tien
ln, khong biet nen trao cho mot ngi ang tin bao quan,
hay la em chon th se an toan hn?
Ngi kia lien ap, Ong mi en ay lam an, bat ke
ngi nao cung eu khong ang tin, tot nhat la hay chon
tui tien ln cho a chon tui tien nho i vay!
i thng nhan Do Thai i roi, ngi an ong tham
lam kia lap tc lay ra tui tien va trom c, hoi ha chay
i chon lai cho cu. Ngi Do Thai nup mot ni gan ay
a trong thay toan bo s viec, hn h mng tham. i
ngi an ong tham lam bo i roi, ong lap tc ao so tien
len va mang i mat.
Cach ma thng nhan Do Thai dung e lay lai so tien
von a ri vao trong tay ke khac that la cao minh. Ong
biet ro long tham cua con ngi la vo han. Neu muon ten
trom tra lai so tien, cach duy nhat la kch thch long tham
cua han tang len them na. C tr cua thng nhan Do
Thai chnh la iem o.
Mn tien la mot chuyen het sc bnh thng trong
hoat ong kinh doanh. Nhng sau khi quan he vay mn
c thiet lap, chu n se cam thay lo lang, hay ngi mn
se lo lang? Ngi Do Thai a xac nh rang: nhat nh la
ben chu. ieu nay hoan toan phu hp vi tnh hnh thc
te trong xa hoi hien ai. Cac thng nhan Do Thai ro
81

rang rat hieu ao ly nay. Hn na, ho con co nhng tuyet

chieu trong viec oi n.
Ca hang thi trang Meisai, a mua t ca hang vai
Kala so vai tr gia 1400 o la, nhng mai van cha thanh
toan so sach. Kala may lan cho ngi en oi tien, pha
ben Meisai eu tm cach tranh ne khong gap. Nhieu lan
gi th en, Meisai van khong tra li. Kala cung anh
bo tay.
Bay gi, mot ngi ban Do Thai cua Kala a ch cho
ong mot ke:
Anh c viet mot la th oi n gi cho Meisai, yeu cau
ong ta nhanh chong hoan tra so n 2000 o la, xem ong ta
phan ng the nao.
That hu hieu, bc th cua Kala va gi i c ba
ngay a nhan c th tra li cua Meisai. Trong th viet:
Cai au ba au cua anh a xuat hien van e roi phai
khong? Ro rang toi ch n anh so hang tr gia 1400 o la,
sao anh lai co the ngang ngc oi toi 2000 o la kia ch.
Nay toi gi kem theo bc th nay 1400 o la. T nay ve
sau se khong bao gi lam an vi ben anh na! Muon kien
ra toa ha? Dam chac la anh se thua thoi!.
ay la mot on tam ly chien lay cong lam thu. Kala
von d ang b ong, ch can oi phng c tranh ne, ong
ta se khong co bien phap nao lay lai c tien. Kien ra
toa th lai khong ang. S d Meisai c tm cach tranh ne
khong gap, muc ch chnh la tr hoan viec tra n, ch
khong co y an qut oi phng. Nay so tien n 1400 o la
ot nhien tr thanh 2000 o la, s co ay khien ong ta
82

khong the khong viet th giai thch. Neu khong, mot khi
thc s keo nhau ra toa, ong ta phai ganh chu hau qua
con au hn na. Nh vay, t cho b ong, nh vao mu ke
lay oc tr oc cua ngi ban Do Thai, trong phut choc
Kala a tr thanh ngi chiem u the. e tranh nhng
phien phc ln hn, Meisai ch con cach la nhanh chong
hoan lai ay u so tien a thieu.
Thng trng la chien trng, la bien ca ay song
gio. oi mat vi tnh the kho khan, lam sao co the thung
dung ng pho? oi mat vi hiem nguy th thach, lam sao
co the dung c tr e hoa giai? o la nhng to chat, la
ban lnh ma mot thng nhan thanh cong tat yeu phai
trang b cho mnh.

Nho thng Do Thai Nhng con ngi hoc thc uyen bac
Thng nhan phai co hoc thc uyen bac
Song cung vi ngi Do Thai, ban se nhanh chong phat
hien, ngi Do Thai qua thc co mot tr tue tuyet vi.
Ngi Do Thai rat thch noi chuyen, ban luan ve moi mat
i song xa hoi. T nhng van e trong ai nh tnh hnh
chnh tr the gii, s sinh ton cua con ngi; nhng van
e nho nhat nh vui chi, le tet; the duc the thao; bat
luan la kinh te, chnh tr, phap luat, lch s, hay nhng
van e trong cuoc song thng nhat, ho eu co the thao
thao bat tuyet, ban luan thau ao. Vi mot nguon tri thc
phong phu, ngi Do Thai that s khien cho cac dan toc
khac tren the gii phai knh phuc.
83

Chnh nh vao nguon tri thc phong phu, hoat ong

kinh doanh thng mai cua ngi Do Thai mi co the vng
vang ng v the tien phong tren thng trng. Trong
mat ho, tri thc va tien bac t le thuan vi nhau. Ch co
nam bat tri thc, ac biet la tri thc nghe nghiep, mi co
the tien thang ti ch, nhanh chong kiem c nhieu tien
hn na.
Thng nhan Do Thai cho rang: co c tri thc phong
phu ve moi mat, o la to chat can ban can thiet am
bao cho thng nhan co the kiem c li nhuan tren
thng trng.
Ch co hoc thc uyen bac mi em en cho ban mot
cai nhn xa rong. Ma oi vi mot thng nhan, ieu
nay se giup a ra mot phan oan chnh xac, hanh ong
at c hieu qua. Trong cach nhn cua ngi Do Thai,
mot ngi ch co the quan sat s vat t mot goc o han
hep, khong nhng khong u t cach lam mot thng
nhan, ma con khong ang c xem la mot con ngi
ung ngha.
Mot thng nhan kinh doanh kim cng ngi Do Thai
a hoi mot ngi ban cung lam an vi ong rang: Anh co
biet loai ca ac trng di ay ai Tay Dng la g hay
khong?. Tai sao thng nhan Do Thai lai hoi nh vay?
Thng nhan Do Thai o ng nhien khong hoi tha.
Trong cach nhn cua ong, ieu ma mot thng nhan kinh
doanh kim cng can phai co la kien thc uyen bac. Neu
anh ta co the nam ro trong long ban tay mot van e hoc
bua nh loai ca ac trng di ay bien ai Tay Dng
la g, th nhat nh, tri thc nghiep vu ve kim cng cua
84

anh ta cung het sc tinh tng. Hp tac vi mot thng

nhan nh vay, nhat nh se lam an phat at.
Thng nhan can co hoc thc uyen bac. o la khau
hieu c ngi Do Thai e ra, va cung la nguyen tac
kinh doanh cua ho. Hoc thc uyen bac, khong ch co the
nang cao nang lc phan oan, ma con co the giup cho
phong o cua ho ngay mot tang them. Mot ngi van phong
ao mao va mot ke tho tuc pham phu cung theo uoi mot
vu lam an, can can thanh cong tat nhien se nghieng ve
ngi th nhat.
Kim cng la mot thng pham at gia, khach hang
thng eu la tang lp giau sang trong xa hoi. Mot thng
nhan co hoc thc uyen bac, ngoai viec hieu ro thng
pham cua mnh, con phai hieu c tam ly cua nhng
khach hang ma thng pham mnh nham en, no lc
thoa man nhu cau cua ho, la chon mot v tr hp ly. Khi
can thiet, co the tiep on khach hang bang mot thai o
xa giao nhng khong mat i phong o, tranh thu lay long
va s tn nhiem cua khach hang. Nh vay, cong viec lam
an a thanh cong c mot na. Tuy nhien, neu la mot
thng nhan kien thc hep hoi, hoc thc tho lau, va
khong biet cach trang tr ca hieu, tao bau khong kh,
lai khong biet cach chao mi khach hang, cang khong
biet cach tao lap uy tn cho mnh, an mac xoc xech, li
noi tho tuc ma lai co the kiem c tien th that la ieu
khong tng.
Tuy vay, van co nhieu ngi khong hieu, rot cuoc th
kim cng va hoc thc uyen bac co moi quan he ra sao?
Mot ca hieu buon ban kim cng thanh cong can phai co
nhng ieu kien nao?
85

Co mot thng nhan Nhat Ban nam bat rat tot phng
phap kinh doanh cua cac thng nhan Do Thai, nh o
a rat thanh cong trong lnh vc buon ban tui xach tay
danh cho n gii, tao c cho ng trong nganh kinh
doanh phuc sc. e m rong pham vi kinh doanh ong con
nh au t vao lnh vc buon ban kim cng. e tranh
that bai nh nhng ngi trc, ong a tm en thnh giao
ong vua kim cng the gii.
Muon thanh cong trong lnh vc buon ban kim cng,
rot cuoc phai co nhng ieu kien nao?.
Vua kim cng tra li:
Muon tr thanh thng nhan kim cng, trc tien
phai vach ra c ke hoach tram nam. Cung co ngha la,
ch da vao thi gian mot i cua ong la cha u, ch t
phai co them i con cua ong. Bo ra thi gian hai i
ngi th mi on thoa. Hn na, trong lnh vc buon ban
kim cng, ieu can nhat la co c s tn nhiem cua
ngi khac. o la nen tang khong the thieu trong nghe
kinh doanh a quy. V vay, hoc thc cua mot thng nhan
buon ban kim cng phai het sc uyen bac, bat ke viec g
cung phai biet.
Vua kim cng muon th trnh o hoc thc cua thng
nhan Nhat Ban, ben quay sang hoi:
Ong co biet vung bien nc Uc co nhng loai ca nhiet
i nao khong?.
Thng nhan Nhat Ban khong biet tra li the nao.
Noi buon ban a quy phai ton mat thi gian hai
i ngi th qua bao thu. Tren thc te, muon at ti
86

trnh o hoc thc uyen bac, qua trnh tch luy cua hai
i ngi cung khong the goi la u. Ban than ngi
Do Thai nh c ke tha kinh nghiem may ngan nam
cua to tien e lai, mi co c kien thc uyen bac
nh vay. e thu c long knh trong va tn nhiem
cua moi ngi, ac biet la cac khach hang, ch co mot
cach duy nhat la no lc vn ti trnh o hoc thc
uyen bac.

Hoc tap, nhiem vu cua mot i ngi

Ngi Do Thai khong ch yeu cau ban than khong
ngng hoc, ma con yeu cau ngi khac cung phai nh
vay. Ho khong bao gi ket giao vi nhng ngi kien
thc hep hoi, hoc thc tho lau, pham hanh kem coi.
Ket giao vi nhng ngi nh vay, co the mang en
cho mnh mot vai li ch trc mat, nhng se lam anh
hng rat ln en uy tn cua mnh trong gii thng
nhan Do Thai. Ngc lai, thng xuyen giao du vi
nhng ngi co hoc thc uyen bac, khong nhng co the
giup cho oi ben cung co li, ma con co the nang cao
uy tn cua mnh, tao thuan li cho con ng phat trien
s nghiep.
Co the noi, thng nhan co c hoc thc la co them
mot canh tay vo hnh thuc ay viec kinh doanh phat trien.
Thng nhan Do Thai co au oc kinh doanh khien cho
moi ngi phai than phuc, o la ket qua tat yeu cua mot
dan toc ton trong tri thc, say me hoc tap, xem trong
giao duc. Vi trang b luon co ben mnh la tri thc, cac
thng nhan Do Thai a tung hoanh ngang doc tren chien
trng kinh te, bach chien bach thang.
87

Tien la do kiem c
ch khong phai do tch gop c
Tieu ch kiem tien ch khong phai la tch gop chnh
la tr tue kinh doanh oc ao cua thng nhan Do Thai.
Cau chuyen vui di ay se chng minh ieu nay:
Kahn ng trc mot cong ty bach hoa, ao mat nhn
quanh cac loai san pham. Ben canh ong la mot ngi an
ong an mac het sc lch lam, va ng va hut x ga. Kahn
lch s bat chuyen cung ngi an ong kia:
X ga cua ong rat thm, co le khong phai la loai re
tien au nh?
Mot ieu 2 o la.
Ong ban... ong hut mot ngay bao nhieu ieu?
10 ieu.
Tri a! Ong hut bao lau roi?
Toi a hut thuoc 40 nam nay.
Cai g... ong tnh ky xem, neu ong khong hut thuoc, so
tien ma ong e danh c a u e mua cong ty bach hoa
nay roi ay.
Noi nh vay, ong cung hut thuoc a?
Toi cha bao gi hut!
The ong a mua c cong ty bach hoa nay roi ch?
Lam g co!
Vay toi xin noi vi ong, cong ty bach hoa nay chnh la
cua toi ay!
88

Khong ai co the noi Kahn la ngi kem thong minh.

Mot la v ong tnh toan rat nhanh, ch trong mot choc a
tnh c moi ieu 2 o la, moi ngay 10 ieu, so tien hut
x ga trong 40 nam co the mua c mot cong ty bach
hoa. Hai la v anh ta hieu c ao ly can kiem, tch tieu
thanh ai, cha bao gi phung ph tien vao nhng ieu
thuoc vo bo.
Tuy nhien, khong ai co the noi anh ta co mot tr tue
song, v du khong hut x ga, anh ta van khong the tch
gop u tien e mua c mot cong ty bach hoa.
Tr tue cua Kahn la tr tue chet, tr tue cua ngi
an ong kia mi ch thc la tr tue song.
Thng nhan Do Thai co truyen thong khi nghiep t
hai ban tay trang, ch khong co thoi quen da vao nhng
so tien nho e tch luy thanh mot so von ln.
Mot mat la do boi canh van hoa cua ngi Do Thai,
von khong chu s bo thuc cua chu ngha cam duc. Nhn
chung, Do Thai giao xa nay khong he at ra yeu cau
ve phng dien nay. Cuoc song cua ngi Do Thai cung
cha tng phan hoa thanh hai bo phan ton giao va the
tuc. Ngi Do Thai co nhng bai tap kho tu trong nhng
ngay le ton giao, nhng sau khi ket thuc la co ngay
nhng buoi yen tiec linh nh. V vay, ngi Do Thai
khong bao gi phai at mnh vao trong mot cuoc song
kho hanh, tat nhien cung khong cam thay ay nay khi
hut x ga.
Mat khac, oi vi nhng nganh nghe tap trung kha
nhieu thng nhan Do Thai nh tien te hay nhng nganh
co toc o au t va thu hoi von nhanh, ieu ma ho can
89

quan tam la tien e ra tien ch khong phai la con ngi

tiet kiem tien.
Nhng ngi ch biet tan tien tch gop tng ong, khong
the nao co c cai kh chat mao hiem cua thng nhan
Do Thai.
S ket hp cua hai nhan to tren ay, a phan anh ro
phng thc kinh doanh va phng thc song cua ngi
Do Thai. Trong phng dien nghiep vu, thng nhan Do
Thai tnh toan t m en mc khong the ky hn, so von bo
ra co the giam bt mot ong th phai giam bt mot ong,
gia ca co the cao hn mot chut th phai lap tc nang cao
len mot chut, li nhuan phai la li nhuan sau khi a b
anh thue, e tranh tnh trang lam cong khong cho thue
vu. Nhng ve phng dien cuoc song, chuyen hut 10 ieu
x ga 2 o la moi ngay, hoan toan khong phai la mot hien
tng g o hiem hoi. Co the lay nam tc Moritz Hirsch,
mot nha quan ly ngan hang ngi Anh goc Do Thai lam v
du. C cach hai tuan, ong lai m mot buoi tiec chieu ai
cac nhan vat thng lu tai gia trang cua mnh. Cha ke
nhng th khac, ch rieng so thu b chu va khach ban chet
trong nhng cuoc san a vt mc 11 ngan con. Va en ca
mot ngi tiet kiem nh Hardoon (thng nhan ngi
Thng Hai goc Do Thai), mua ong khong dam ot lo
si ma cung dam bo ra 700 ngan ong bac e tu sa Ai
Le Vien - hoa vien t nhan ln nhat ben Thng Hai,
ong thi con thng xuyen to chc nhng buoi hao mon
yen tai hoa vien nay.
Phng thc song cua cac thng nhan Do Thai khien
cho cac thng nhan Nhat Ban ngay nay cung phai than
phuc. Khong noi en nhng van e khac, ch rieng chuyen
90

thng nhan Do Thai du ban ron en mc nao, van luon

danh ra thi gian cho ba ba an thnh soan moi ngay, hn
na con kieng k nhac en cong viec trong luc ngoi vao
ban an cung u khien cho cac thng nhan Nhat Ban cam
thay tui than.
Thc ra, thng nhan Do Thai con trai qua mot ngay
chu nhat vi 24 tieng hoan toan khong nhac en cong
viec, tham ch la khong can phai ngh en no. Bi v,
Do Thai la dan toc hieu ro nhat ao ly tam bnh thng
chnh la tam tr tue. Bang cach ton trong nhng nhu
cau sinh ly va tam ly t nhien, Do Thai giao a duy tr
c long trung thanh cua cac tn o. Thng nhan Do
Thai cung da vao viec ton trong nhng nhu cau t
nhien cua ban than ma duy tr c mot tam ly can
bang trong hoat ong kinh doanh. Ngi xa thng
noi: Li lam m ly tr. oi dien vi van e li nhuan
(cong viec), mot thng nhan biet chu ong khi nao can
nam, khi nao can buong, mi co the gi cho tam tr
sang suot.

Tr tue co the kiem tien chnh la Chan tr tue

Do Thai la mot dan toc say me tr tue, thng nhan
Do Thai cung la nhng thng nhan rat gioi dung tr tue
gianh lay chien thang trong hoat ong kinh doanh. Co
ieu, t tr tue cung ch la mot khai niem m ho, pham
vi rat ln, nh ngha lai khong ro rang. Rot cuoc th cai
g la tr tue, co the moi ngi se co mot cach noi khac
nhau. Vay th, trong cach nhn cua thng nhan Do Thai,
cai g la tr tue?
91

Ngi Do Thai co mot cau chuyen ci, noi len moi

quan he gia tr tue va cua cai.
Hai v Giao s ngoi noi chuyen vi nhau:
Tr tue va cua cai, cai nao quan trong hn?
ng nhien la tr tue quan trong hn!
Neu a nh vay, ngi co tr tue tai sao lai phai lam
viec cho ngi giau co, ma ngi giau co khong lam viec
cho ngi co tr tue? Moi ngi eu thay la cac bac hoc
gia, triet hoc gia eu tranh nhau lay long ngi giau co,
ma nhng ngi giau co lai thng to thai o ngong cuong
oi vi nhng ngi co tr tue
Rat n gian, v ngi co tr tue th biet c gia tr
cua ong tien, con ngi co tien th lai khong hieu c
gia tr cua tr tue!
Cach noi cua v Giao s khong the noi la khong co
ly: ngi tr hieu c gia tr cua tien bac, nen mi i
lam viec cho ngi giau. Ngi giau neu khong biet gia
tr cua tr tue, tat nhien se co thai o ngong cuong trc
mat ngi tr. Nhng au mi la iem y v nhat trong
cau chuyen ci tren ay? Xin tha, no c the hien
trong chnh cai sai lam noi tai cua van e, tc s vo ly
trong cai c xem la hu ly nh a phan tch tren:
Ngi tr tue neu a biet c gia tr cua tien bac, tai
sao khong the van dung tr tue cua chnh mnh e tao
ra cua cai? Biet c gia tr cua tien bac, nhng lai ch
co the ban sc cho ngi giau e kiem vai ong bac le.
Tr tue nh the con dung c vao au, con ang goi la
tr tue?
92

V vay, tr tue cua cac bac hoc gia, triet hoc gia co the
cung c goi la tr tue, nhng khong phai la mot tr tue
chan chnh, bi ho a cam tam bien mnh va tr tue cua
mnh thanh no boc cho tien bac. Mot tr tue ch biet cui
au trc thai o ngong cuong cua tien bac, lam sao co
the noi no quan trong hn tien bac?
Ngc lai, ngi giau khong co c tr tue nh bac
hoc gia, nhng lai co the ieu khien tr tue cua nhng hoc
gia thong qua tien. o mi chnh la tr tue chan chnh.
Co c tr tue o, khong co tien, co the bien thanh co
tien; khong co tr tue, co the bien thanh co tr tue. Tr
tue o chang phai so vi tien bac, so vi tr tue lai cang
quan trong hn sao?
Co ieu, neu ch xet tren kha canh o, th tien bac lai
tr thanh thc o cua tr tue, ta nh a tr thanh mot
nhan to con quan trong hn tr tue. Thc ra, ieu nay
khong he mau thuan: ong tien song (tc ong tien co
the sinh li khong ngng) th quan trong hn tr tue chet
(tc tr tue khong the tao ra tien); nhng tr tue song
(tc tr tue co the sinh ra tien) nhat nh phai quan trong
hn ong tien chet (tc cua cai n thuan, hay nhng
ong tien khong the sinh them li nhuan).
Nh the, so sanh gia tr tue song va ong tien song,
cai nao quan trong hn? Bat luan dien dch theo noi dung
cua cau chuyen ke tren, hay uc ket t trong hoat ong
kinh doanh thc tien cua thng nhan Do Thai, chung ta
cung ch co the a ra mot ap an duy nhat: ch khi hoa
nhap vao tien bac, tr tue mi c xem la tr tue song,
ch sau khi hoa nhap vao trong tr tue, ong tien mi c
xem la ong tien song. Tr tue song va ong tien song
93

rat kho phan biet ngoi th, v ca hai von ch la mot: ca

hai la s ket hp hoan hao cua tr tue va tien bac.
S ong tai va ong nhat gia tr tue va tien bac, a
bien thng nhan Do Thai thanh nhng thng nhan co
tr tue nhat. ao ly kinh doanh cua ngi Do Thai tr
thanh ao ly kinh doanh cua tr tue.
Ngi Do Thai cho rang, kiem tien la mot chuyen ng
nhien, hp vi ao ngha at tri. Tien co the kiem c
ma khong chu kiem, dt khoat la a pham toi vi tien,
phai chu s trng phat cua Thien Chua.
Ngi Do Thai co mot oan oi thoai nh sau:
Ngi con trai hoi cha mnh, mot nha quan ly ngan
hang: Cai g goi la Kapitalverbrechen?
Ngi cha tra li: Neu so von cua con khong the mang
lai cho con t nhat 10% li tc, xem nh con a pham toi
vi so von cua con, o goi la Kapitalverbrechen.
Kapitalverbrechan c cau thanh bi Kapital (von)
va Verbrechen (pham toi), y ngha hp lai la trong toi.
Tien kiem c ma khong kiem, hanh vi o c xem la
pham trong toi vi Thien Chua. Co le tren the gii nay,
ch duy nhat dan toc Do Thai mi co cach nhn oc ao
nh vay.
Thng nhan Do Thai trong luc kiem tien, luon nhan
manh chien thang nh tr tue.
Co mot cau chuyen nh sau:
Ghali la mot giao khu Do Thai ngheo kho, ngi quan
ly trong giao khu ben viet th cho mot nha kinh doanh
94

than a giau co thanh pho Wallenberg, xin ong gi en

vai xe than v muc ch t thien.
Thng nhan viet th tra li: Chung toi khong the
tang khong cho pha cac ong. Nhng chung toi co the ban
cho cac ong 50 xe than vi gia khuyen mai 50%.
Giao khu ngheo kho ay to y bang long, nhng ch xin
giao trc 25 xe than. Ba thang sau khi giao hang, ho
khong chu giao tien, ma cung khong tiep tuc gi th mua
hang na.
Nha doanh nghiep ban than ben gi en mot bc th
thuc ep tra tien. May ngay sau, ong nhan c th tra li
t Ghali:
...bc th oi tien cua ong, chung toi that tnh khong
sao hieu noi. Ong a ong y ban cho chung toi 50 xe than,
giam gia 50%, 25 xe than la va ung vi gia tien ma ngai
a u ai giam cho chung toi. Chung toi cam n a nhan
c 25 xe than nay, con 25 xe than kia, chung toi khong
can na!.
Thng nhan ban than hao phong kia at han a
rat tc gian, nhng cung chang the lam g hn. Ong co
the nguyen rua tro ma manh cua nhng ke a cp
trang 25 xe than cua mnh, nhng cung khong the khong
phuc tr thong minh cua nhng ngi Do Thai giao
khu Ghali.
Trong cau chuyen nay, hanh ong cua ngi Do Thai
giao khu Ghali khong the xem la mot tro la doi ma manh,
ch n thuan la ho a biet li dung s m ho trong li
giao keo cua oi ben, an nhan ngoi nha ch ngi ta
gi en cho mnh 25 xe than.
95

o la mot tuyet chieu kiem tien cua ngi Do Thai.

Ngi Do Thai thch tien, nhng cha bao gi che giau
thien tnh thch tien bam sinh cua mnh. V vay, song song
vi thai o ch trch thoi ham tien nh mang song, tham
lam bam sinh cua ngi Do Thai, ngi ta cung rat kham
phuc thai o het sc thang than vo t khi oi mat vi van
e tien bac cua ngi Do Thai. Ch can nhan nh o la
mot cach kiem tien kha thi, ngi Do Thai nhat nh se
tm cach thc hien no. Kiem tien la ieu hp vi ao ly
t nhien, kiem c tien mi c xem la thong minh
thc s. o chnh la cho oc ao va vt troi trong tr tue
cua ngi Do Thai.

Boc lo tr tue qua thai o oi vi li ch

Vao thi co ai, mot ngi Do Thai song thanh pho
Jerusalem chuyen en mot vung khac. Tren ng i, ong
ta mac benh va phai nam lai trong mot quan tro. Khi biet
benh tnh cua mnh a vo phng cu cha, ong ta ben ky
thac hau s cho ngi chu quan:
Toi sap chet roi! Neu co ngi nao t Jerusalem biet
tin ve cai chet cua toi ma en ay tham vieng, xin hay
giao lai nhng vat dung nay cua toi cho ngi o. Co ieu,
ngi o phai thc hien c ba viec the hien c tr
thong minh cua mnh, neu khong, ong tuyet oi khong c
giao nhng vat nay cho ngi o. Trc khi i, toi a co
dan do a con trai cua mnh, neu toi chang may qua i
doc ng, muon ke tha di san cua toi, no phai thc hien
c ba viec the hien tr thong minh cua no.
Noi xong, ngi an ong tat th. Ngi chu quan ben
96

an tang ong ta theo nghi le cua ngi Do Thai, ong thi

bao cho ngi tren th tran biet tin ve cai chet cua ong, lai
con phai ngi chuyen tin en Jerusalem.
Con trai cua ngi an ong va mi qua i la mot
thng nhan tai Jerusalem, sau khi hay tin ve cai chet cua
cha lap tc tm en th tran no, nhng lai khong biet ch
xac cha mnh a chet quan tro nao. Bi v trc khi chet,
ngi cha a dan do chu quan khong can tiet lo ten cua
quan tro cho con trai cua mnh. Khong con cach nao khac,
anh ta anh phai phat huy tr tue cua mnh e x ly van
e nan giai au tien nay.
Bay gi, va luc co mot tieu phu ganh mot bo cui i
ngang qua. Ngi con trai lap tc goi anh ta lai, mua bo
cui va dan anh ta phai gi bo cui en ngoi nha tro va co
mot ngi an ong t Jerusalem en va chet o. Cong
viec n gian sau o la theo uoi ngi tieu phu cho ti
khi en c ngoi nha tro can tm.
Chu tro thay ngi tieu phu ganh cui i ti th thac
mac hoi:
Toi au co dan mua cui cua anh?
Ngi tieu phu tra li:
La ngi thanh nien sau lng toi a mua ganh cui
nay va yeu cau toi ganh en ni ay.
o la viec lam thong minh th nhat cua ngi con trai.
Ngi chu quan vui mng on tiep anh ta, sau o chuan
b cho anh ta mot ba an. Tren ban an co 5 con bo cau va
mot con ga. Ngoai anh ta ra con co v chong chu quan, hai
ngi con trai va hai ngi con gai cua ho. Tong cong co 7
ngi cung ngoi vao ban an.
97

Chu quan e ngh anh ta chia bo cau va ga cho moi

ngi cung an.
Anh ta ben t choi:
Khong! Ong la chu nha, e ong chia phan la tot
hn ca!
Chu quan van cng quyet:
Anh la khach, tot hn c e anh chia phan.
Ngi thanh nien ben thoi khong khach sao na, bat
au chia phan an tren ban. Trc tien, anh ta chia mot
con bo cau cho hai cau con trai, mot con bo cau khac cho
hai co con gai, con chim bo cau th ba c chia cho hai
v chong chu quan. Con lai hai con bo cau, anh ta than
nhien cam lay va bo vao da cua mnh.
o la viec lam thong minh th hai cua ngi con trai.
Tiep theo, anh ta bat au chia ga. au tien, anh ta cat
phan au ga cho v chong chu quan, sau o chia cho
moi cau con trai mot cai chan ga, moi ngi con gai mot
cai canh ga. Phan con lai cua con ga, anh ta keo ve v tr
cua mnh.
o la viec lam thong minh th ba cua ngi con trai.
Ngoi nhn cach chia phan an cua anh ta, ong chu quan
khong the kiem c cn tc gian:
Cho cac anh van co thoi quen hanh x nh the nay
sao? Khi anh chia phan bo cau, toi ay con co the nhn
c. Nhng en khi nhn thay cach phan chia tht ga cua
anh, toi thc s khong the chu ng c na. Anh chia
nh vay, rot cuoc la co y ngha g?.
Ngi thanh nien bnh than ap:
98

Toi von d khong muon nhan cong viec phan chia khau
phan an nay, nhng chnh ong a cng quyet muon toi
thc hien. V vay, toi a thc hien theo cach thc ma toi
ngh la tot nhat. Ong, v ong va mot con chim bo cau, hp
lai la c ba, hai cau con trai them mot con bo cau cung
thanh ba, hai co con gai cung the, con toi va hai con chim
bo cau, hp lai cung ch la ba, o la ieu het sc cong
bnh ay thoi! Con na, v ong va v ong la gia trng,
nen c chia phan au ga; con trai ong la cot tru trong
gia nh, nen c chia phan chan ga; chia canh ga cho
hai ngi con gai cua ong, v sm muon g ho cung tung
canh, bay en nha ngi khac. Rieng toi en ay trong
choc lat, roi lai phai ra i, v vay nhan lay phan mnh ga
la hp ly nhat xin hay nhanh chong giao lai phan gia san
cua cha toi cho toi!.
Ba viec lam cua ngi thanh nien trong cau chuyen
eu c coi la hanh vi thong minh, nhng qua that co
chut kho hieu.
Hanh vi au tien co the xem la thong minh, v van e
ma ngi thanh nien ang phai oi mat la mot cau hoi
khong co ap an hay co the noi la khong c phep hoi.
Thong qua viec mua mot bo cui, anh ta a at tra li cau
hoi thanh ieu kien mua ban, khien ngi ban cui v li
ch cua mnh ma san long giup anh ta giai quyet van e
nan giai ke tren.
Xet tren tang y ngha nay, bang cach phan chia li
ch, ngi thanh nien a tao nen mot moi quan he li ch
gia mnh va ngi ban cui. T o mn sc cua ngi
khac, thc hien thanh cong muc tieu cua chnh mnh. Cach
99

lam o u chng minh anh ta co mot au oc linh hoat,

nhay ben.
Tuy nhien, hanh ong chia bo cau, chia tht ga th khong
de g giai thch. Hanh ong xem ra het sc khiem nha,
tham lam cua anh ta co the c xem la thong minh hay
khong? Neu noi la co, vay hanh vi ke ln la bp ke nho
e cp lay mieng an, mon li eu c xem la hanh vi
thong minh, tai gioi hay sao? ng nhien, ke la bp phai
co phan thong minh, xao tra hn nhng ke ch biet dung
sc manh cp oat.
Thc ra, ay co mot mau chot nho nho. Cau chuyen
ac biet nhac en tnh huong noi gian cua ong chu quan.
V sao noi gian? Nhn be ngoai, o la do hanh vi tham
lam cua v khach tre tuoi, chiem lay mot phan ln chim
bo cau va tht ga rieng mnh. Tuy nhien, tiep tuc theo
doi cau chuyen chung ta lai phat hien, ro rang ngi
thanh nien ang co y lam cho ong chu quan noi gian.
i khi chu quan bung phat cn gian, anh ta mi thang
than yeu cau chu quan tra lai phan di san cua cha mnh
e lai. en ay chung ta a co the tm thay mau chot
cua van e.
Ngi thanh nien von d muon lay lai phan di san
cua cha mnh, nhng ieu kien e at ti muc ch nay
lai vo cung ha khac: thc hien ba hanh vi thong minh.
ieu nay noi ra th de, thc hien lai rat kho, v khong
co mot tieu chuan chnh xac nao cho hai ch thong
minh. Anh ta co the no lc het mnh, the hien het tr
thong minh cua mnh, nhng tha nhan hanh vi cua anh
ta thc s la thong minh hay khong, lai tuy thuoc vao
ngi chu quan.
100

V vay, e ngi chu quan nhanh chong tha nhan s

thong minh cua mnh, ngi thanh nien lai mot lan na
mn moi quan he li ch gia ngi vi ngi e thc
hien ke hoach cua mnh.
Khi mn lc cua ngi ban cui, anh ta a li dung
sach lc li ch cung tang. Khi ep ngi chu quan hp
tac vi mnh, sach lc ma anh ta s dung lai la li ch
cung giam: neu anh khong tha nhan hanh vi cua toi la
thong minh, ong ngha cha chu giao phan di san cua
cha toi lai cho toi, toi se c dung en phng thc hy sinh
li ch cua ong, bc ong cho en khi khong con chu ng
c na. Neu ong a co quyen quyet nh hanh vi cua toi
la thong minh hay khong, th ong cung phai co ngha vu
on nhan nhng hau qua do hanh vi cua toi mang lai. V
vay, khi ngi chu quan ung ung noi gian, cung chnh la
luc ong cam nhan c li ch cua mnh ang b e doa.
Quan he gia con ngi vi con ngi, tren can ban la
moi quan he ve li ch, ac biet la gia nhng ngi khong
quen biet nh chang thanh nien vi ngi ban cui va ong
chu quan trong cau chuyen ke tren. Tat nhien, trong mot
moi quan he nhat nh, con phai xet en kha canh ao
c, nhng yeu to chi phoi nhieu nhat van ch la li ch.
Ch khi nao li ch cua ngi khac c cot chat vi li
ch cua ban, ho mi chap nhan at li ch cua ban thanh
li ch cua ho, tc san sang suy ngh, tm ra ng hng
co li cho ban. Bi v, nhng hanh ong o cung ong
thi mang en nhng bien ong tng ng trong li ch
cua chnh ban than ho.
V vay, khi cung lam viec hay ieu ong oi phng,
bien phap tot nhat se la e ngi khac suy ngh en li
101

ch cua mnh. Cai khau hieu co phuc cung hng, co hoa

cung chia thng c cac anh em trong bang hoi e
xng, chang qua ch la cach ng dung trc tiep oi vi
sach lc nay ma thoi.
Hien nay, s thanh cong cua cac tap oan ngi My
goc Do Thai la mot minh chng cho thanh cong cua sach
lc nay. Khi ngi Do Thai co c nhng so tien khong
lo va nam gi nhng la phieu vo cung quan trong, ong
thi lai biet oan ket vi nhau nh mot, van dung chnh
xac nguyen tac cung li cung hai, th bat luan la ngh
vien quoc hoi, nhng nhan vat ang nham vao Nha trang,
cho en ngi muon tiep tuc tr thanh ong chu Nha trang
trong nhiem ky ti, co ai lai khong no lc ap ng yeu
cau cua ho?

Song cho thc te, luon hanh ong v tien

Van hao v ai ngi Anh William Shakespeare a tng
sang tac mot v hai kch rat noi tieng co nhan e Ngi
lai buon thanh Venice. Nhan vat chnh cua cau chuyen la
mot thng nhan Do Thai co ten la Shylock, mot con ngi
cc oan, bun xn va ay long bao thu.
Con ngi ay chuyen cho vay an li cat co, chang bao
gi chu bo ra mot ong e giup khong cho ai. Do b mot
tn o C oc giao la Antonio nhieu lan ch trch, ong ta
a em long thu oan.
Mot lan, nhan luc Antonio can gap mot so tien e kinh
doanh, Shylock a bat anh ky ket mot giao c, noi ro en
ky han ma khong tra c tien, Antonio phai chu cat mot
102

mieng tht ni au li cua mnh e boi thng cho so tien

3000 bang ma anh a mn.
Ket qua, do tau ch hang lien tiep gap phai s co,
Antonio khong the tra n theo ung han ky. Trc phap
nh, bat chap moi ngi can gian the nao, Shylock van
cng quyet oi lay mieng tht tren au li cua Antonio
ma khong mang ti so tien boi thng nhieu gap may lan
so tien ong ta a cho mn.
Rat may, ngi yeu cua Antonio a nay ra mot y tng
oc ao, yeu cau Shylock ch c cat mot mieng tht tren
au li cua Antonio nhng khong c e chay ra mot
giot mau nao, neu khong se b x cc hnh. Yeu cau oc
ao va hp phap nay a khien Shylock khong dam xuong
tay, ch co the chap nhan boi thng t pha Antonio.
Cuoi cung, cac tn o C oc giao khong ch bat toi vi
pham giao c - noi cat tht ma lai khong cat tht - trng
tr Shylock, phat ong ta mot so tien rat ln, ma con buoc
ong ta phai ong y ga con gai cua mnh cho mot tn o
C oc giao, ben canh o con phai danh cho co con gai
mot so cua hoi mon rat ln va quyen c ke tha tai
san cua mnh.
Trong tac pham cua mnh, thong qua ngon ng cua cac
nhan vat, Shakespeare thanh minh rat nhieu cho ngi
Do Thai, nhng mot cach vo thc lai phan anh thai o ky
th, bat lc va o k cua dong van hoa chu lu ng thi
oi vi ngi Do Thai - bc ngi Do Thai ch co the lam
ban vi nhng ong tien va nganh nghe d ban; khong
the khong mn tien cua ngi Do Thai ma cung khong
the ngan can van may c lien tuc o vao tui cua ho, tm
103

u tram phng ngan ke e oat lay tai san va con cai

cua ngi Do Thai.
ieu bat cong nhat la at long bao thu gan nh co
chap, khong tiec t bo tien bac cua nhng tn o C oc
giao len mnh Shylock. Hn na, Shylock cung vi long
bao thu lay 3000 bang oi mot mieng tht dng nh a
c Shakespeare xay dng thanh mot hnh tng ien
hnh cho ngi Do Thai.
Thc ra, bien Shylock thanh mot hnh tng ien hnh
ch khong phai mot hnh tng ca biet la mot cai nhn
het sc sai lam va thieu hieu biet ve ngi Do Thai. Bi
v, lien quan en van e tien bac, neu ngi Do Thai co
gi long bao thu, th no cung ch co the tap trung bieu
hien viec oi lai tien bac, ch tuyet oi khong can en
mot mieng tht ngi vo gia tr e lam vat thay the.
Nhat, co mot cong ty do ngi Do Thai thanh lap.
Lan no, mot nhan vien a lay cap mot so tien ln cua
cong ty roi tron i mat. Sau khi nhan c tin, tong giam
oc vo cung tc gian, lap tc yeu cau cap di bao tin cho
pha canh sat x ly. Mot ngi cua cong ty lap tc chay
en gap v Giao s ai dien cho cong ong Do Thai ay
e thng lng.
Sau khi nghe xong s viec, v Giao s thang than noi
vi ong ta:
Trc tien nen ieu tra ro xem anh ta co phai la ngi
lay tien bo tron hay khong. Neu ung la nh vay, hay en
bao vi pha canh sat. Anh ta se phai chu khi to, tong
vao nha nguc. Nhng o khong phai la cach lam cua ngi
Do Thai.
104

Chieu theo phap luat Do Thai, neu co ngi trom tien,

nhat nh phai bat ngi nay em tien giao nop tr lai.
Mot khi a ngoi tu, tien se khong the quay tr lai.
V Giao s e ngh, thay v bat ke trom tien tong giam
vao nguc, chi bang ngh cach t mnh en gap anh ta, yeu
cau giao nop tien lai, sau o phat tien anh ta.
Ket qua, cong ty a tm ra c ngi nhan vien a bo
tron o, ong thi chng minh anh ta ch th la ngi a
trom tien cua cong ty.
Sau o, pha cong ty cho ngi a anh ta en gap v
Giao s.
Chieu theo phap luat Do Thai, v Giao s yeu cau anh ta
phai boi thng so tien a lay cap. Anh ta thanh khan trnh
bay mnh a l xai het so tien lay t cong ty, va xin c tiep
tuc quay ve lam viec cho cong ty e boi hoan so tien a lay,
khan cau cong ty ng em viec nay ra trc phap luat. Cuoi
cung, v Giao s phan quyet, cho phep anh ta tiep tuc lam
viec trong cong ty (ng nhien la anh ta se khong co c hoi
om tien cong ty tron i mot lan na), lay tien lng tr vao
so tien a lay cap, ong thi con phai ong tien phat vi t le
nhat nh. Tien boi thng do cong ty thu, tien phat c
giao cho v Giao s e cho vao quy t thien cua cong ong.
Ro rang, vi au oc het sc thc te, ngi Do Thai
tuyet oi khong e cho so tien co the quay ve tui mnh lai
tan thanh bot nc ch v cn tc gian, v long bao thu
cua mnh gay ra.
Co the noi, trong viec x ly nhng van e nh chiem
oat tai san bat hp phap, ngi Do Thai dng nh a i
trc lch s. The gii hien nay khong phai ang ngay
105

cang tr thanh mot xa hoi lay tien phat thay the hnh
phat o sao?

Warren Buffett: Nguon goc cua thien tai

la khong ngng hoc tap
au thap nien 30 cua the ky 20, cuoc khung hoang
kinh te the gii bung phat, th trng tien te pho Wall
cung ri vao canh tieu ieu x xac. Nhng trong cai rui lai
co cai may, ngay 30 thang 8 nam 1930, tai Nebraska mien
Trung nc My, mot thien tai au t v ai cua the ky 20
a chao i, mot tam gng ien hnh cho thanh cong cua
cac thng nhan Do Thai, o chnh la Warren Buffett.
oi vi nhng ngi a gianh c thanh tu huy
hoang v ai, tai nang cua ho thng c boc lo ngay t
tuoi con th. Ngay Warren Buffett ket duyen vi co
phieu, co le phai c tnh t khi ong mi bat au bap
be hoc noi.
Noi en lnh vc au t co phieu, Warren Buffett ro
rang a c ke tha nhng ieu kien u viet t ngi
cha. Howard la mot ngi moi gii co phieu, ong thi
con la mot ngh vien quoc hoi, nhng sach v lien quan
en co phieu c chat thanh ong trong nha. ieu nay
khien cho Warren Buffett ngay t nho a cam nhan c
khong kh cua hoat ong au t co phieu. Ong co mot
niem hng thu ac biet vi cac con so. Nam 8 tuoi, Buffett
bat au say me oc nhng loai sach nay. Ca ong noi va
cha cua Warren Buffett eu m tiem kinh doanh tap hoa
khi con tre. T nam 8 tuoi, Warren Buffett cung bat au
hoc buon ban. Ong mua Coca Cola t ca hang cua gia
106

nh, roi ban lai cho ban be vi gia cao hn 5 cent. Trong
vong hn mot nam, ong a tr thanh ong chu nho noi
tieng nhat trong khu pho. Nam 11 tuoi, ong tr thanh
ngi ghi chep bang gia co phieu cho cong ty Cities Service
Preferred (ni lam viec cua cha ong). Cong viec nay cang
giup ong hieu ro hn ve moi quan he mua vao thap, ban
ra cao, hng thu cua ong cung chuyen hng t buon ban
nho sang kinh doanh co phieu.
Nam 13 tuoi, Warren Buffett cung vi cha mnh (mi
ac c ngh vien quoc hoi) chuyen en sinh song tai thu
o Washington. Tuy cuoc song gia nh het sc kha gia,
nhng do a t lap ngay t nho, ong xin lam cong viec
phat bao cho t Bu ien Washington va t Tien phong
thi ai. ieu thu v la, sau nay ong a tr thanh ai co
ong cua t Bu ien Washington, co ngi con cho rang,
phai chang ngay t khi con la mot cau be phat bao, a co
mot so tien ln c chuyen vao e chuan b cho viec lam
chu bao Bu ien Washington cua ong sau nay.
Cung trong thi gian nay, ong a bat au dung so
tien tch luy trc ay, tien hanh hoat ong au t au
tien cua mnh. Ong bo ra 50 o la e mua ve hai may
ban an cu, mn mot khoang trong trong mot tiem ht
toc lam ni bay ban; sau o ong lai tiep tuc mua them 5
may, roi 7 may. Moi thang ong co the thu vao khoang
200 o la. Sau o, ong lai hp von lam an vi mot ngi
ban trung hoc, bo ra 350 o la mua ve mot chiec xe hi
Rolls-Royce cu, roi cho thue lai vi gia 35 o la mot
ngay. Tnh en thi iem va tot nghiep trung hoc (nam
16 tuoi), cong viec au t nay a giup ong kiem c
6000 o la.
107

Cung vi s trng thanh ve tuoi tac va kinh nghiem,

hoat ong au t cua Warren Buffett cung tien them mot
bc. Mac du van con non nt, nhng nang lc tiem an
cua mot thien tai au t a bat au to hien.
Nam 17 tuoi, Warren Buffett theo hoc bo mon quan ly
x nghiep tai trng ai hoc Nebraska.
Trong mot lan ngau nhien, ong oc c cuon au t
thong minh cua Benjamin Graham. Theo y kien cua nhieu
nha nghien cu, cuon sach ay a co anh hng rat sau sac
en t tng cua ong.
Ke t o, c gap Benjamin Graham tr thanh khat
vong ln nhat cua cau thanh nien Warren Buffett. V vay,
ngay sau khi nhan c bang tot nghiep ai hoc Nebraska,
ong a mot mnh tm en New York, nop n vao Trng
ai hoc Colombia, trc tiep nghe nhng bai giang cua thay
Benjamin Graham. Trong suot cuoc i mnh, Warren
Buffett luon cam thay t hao vi quyet nh nay cua mnh.
Nam 68 tuoi, tc thang 5 nam 1998, nhan li mi cua ai
hoc Colombia, ong cung vi Bill Gates a co mot buoi noi
chuyen trc ong ao sinh vien cua trng. Va ay la
mot oan trong cuoc noi chuyen cua ong: Thanh cong la
at c ieu ma ban muon co, hanh phuc la theo uoi
ieu ban muon at ti. Tuy toi khong biet hanh phuc cu
the ch ve ieu g, nhng toi tuyet oi khong bao gi lam
bat ky chuyen g khong vui. Khi cac ban ri khoi trng
hoc, toi e ngh cac ban hay en lam viec cho ngi ma
cac ban knh ngng. Nh the, tng lai cac ban cung se
tr nen giong nh ho vay. Nhng li tam s, khuyen nhu
tren ay la s tong ket kinh nghiem t chnh ban than
ong. V ngay sau khi tot nghiep ai hoc, la chon au tien
108

cua ong la en vi giao s Benjamin Graham, hoc tap

nhng kinh nghiem quy bau e chuan b bc chan vao th
trng co phieu.
Roi bang cach au t vao co phieu cua cong ty bao
hiem cua thay Graham, ong a co c mot nguon thu
nhap ang ke, hoc c rat nhieu kinh nghiem au t
trong nganh bao hiem.
Sau nay, khi a lay c hoc v thac s kinh te hoc cua
ai hoc Colombia, ong lai nghien ngam nhng cuon sach
lien quan en th trng tien te. Sau o, ong ch than
kiem nghiem ly luan cua Benjamin Graham bang cach lien
minh vi cong ty Graham - Newman. iem noi bat trong
phong cach au t cua Benjamin Graham chnh la khong
de dang thot ra tieng khong. o la mot phng phap
au t ly tnh cha ay tr tue. Phong cach ay a thu hut
va anh hng rat ln en chang thanh nien Warren Buffett.
Warren Buffett tng phat bieu, ong co hai ngi cha
tinh than - ngoai Benjamin Graham, ngi kia chnh la
Philip Fisher. Warren Buffett noi, trong hoat ong au t
cua ong, co 85% giong Benjamin Graham, 15% giong Philip
Fisher. Lan au tien oc c cuon Co phieu bnh thng
va li nhuan bat thng cua Philip Fisher, ong nh ung
phai mot cuc nam cham, b hut chat vao no. Cung t luc
o, ong bat au tm hieu ve Philip, mong c c bai s
hoc ao.
Philip Fisher rat vui mng on tiep ngi hoc tro nay,
truyen thu tat ca ao ly kinh doanh, ac biet la phng
phap au t vao th trng co phieu mi nhat va hieu qua
nhat ma ong va mi kho cong nghien cu c. Mac du
co luc quan iem ly luan cua Philip Fisher va Benjamin
109

Graham gan nh oi lap nhau, nhng tat ca tinh hoa cua

hai ngi eu c Warren Buffett hap thu mot cach tron
ven, ong thi con c dung hoa vao trong thc tien au
t, sang tao nen ky tch trong qua trnh au t cua mnh.
Sinh ra va trng thanh trong mot gia nh giau co,
cuoc song d dat, hanh phuc, nhng Warren Buffett lai co
mot hoai bao va ch hng ln, co khat vong manh liet
oi vi tri thc, chu ong tm kiem cho mnh nhng ngi
thay loi lac va ang knh. Vi tinh than say me hoc tap,
phan au cho mot muc tieu cao xa, lai co c mot nang
lc lanh hoi vt troi oi vi tri thc, say me thc tien,
khong ngng hoan thien chnh mnh, Warren Buffett a
hoi u cac yeu to cua mot bac thay v ai trong lnh vc
au t kinh te the gii.

110

Chng IV
Tr tu kinh doanh siu vit cua
thng nhn Do Thai
Tien la thng e, tien la vat bnh thng

Trong xa hoi hien ai, me tien co le a khong con

c xem la mot ieu g ky la, oc ao. Hn 2000 nam

trc, Talmud a ghi lai nhng cau ngan ng nh sau:
Tien khong phai la toi ac, cung khong phai la li
nguyen, tien la ngi chuc phuc.
Tien se cho chung ta c hoi mua ban le vat vi than
linh.
Tat ca bo phan tren c the eu song nh vao tim, ma
tim th song nh vao tui tien.
Cuoc song lu tan dai dang khien ngi Do Thai khong
the xem nhe tien bac. Bi v, moi khi tnh hnh bien ong
cang thang buoc phai chuyen i ni khac, tien la th de
mang theo nhat, va cung la phng tien quan trong nhat
bao am cho mang song cua ho tren ng di chuyen.
Viec b ky th cua ngi Do Thai cung khien ho khong
the xem nhe tien bac, bi tien khong co mui v, khong
co mau sac, la vat duy nhat khong mang sac thai d
111

oan khi ngi Do Thai can giao thiep vi cac tn o

ton giao khac.
Than phan song nh cua ngi Do Thai cung khien ho
khong the xem nhe tien bac, bi ho phai dung tien e
mua lay quyen li trong quoc gia ma mnh sinh song. Khoan
thue au ngi va nhng khoan thue ac biet khac ma
ngi Do Thai giao nop cho at nc s tai cua mnh la
rat ln.
Mot ly do na khien ngi Do Thai khong the xem
nhe tien bac, o la v cuoc song phan tan khap ni, tien la
phng thc tien li nhat e tng tr nhau khi cong ong
nay hay cong ong kia gap phai nhng canh khong may.
Truyen thong hoat ong kinh doanh cua ngi Do Thai
cung khien ho khong the xem nhe tien bac, v trong tay
nhng ngi bnh thng, tien ch la vat moi gii va phng
tien, nhng oi vi mot thng nhan, tien la muc tieu
cuoi cung trong moi cuoc giao dch lam an, va cung la bieu
hien cuoi cung cho that bai hay thanh cong cua ho.
V vay, oi vi ngi Do Thai, tien khong ch dng lai
y ngha cua cai. Tien nam gia song va chet, tien c
at trung tam cuoc song, la tieu ch anh gia thanh cong
trong s nghiep cua ho. Nh vay tat yeu tien a tr thanh
mot vat mang tnh chat than thanh - tien von la vat e
oi pho vi nhng tnh huong phat sinh ngoai y muon, co
tien ong ngha co the tranh c nhng chuyen khong
hay o; tien cang nhieu, ong ngha kha nang phat sinh
nhng chuyen ay se cang nho. V vay, kiem tien, tch luy
tien khong phai la e thoa man nhu cau thuan tuy, ma la
e thoa man nhu cau cua ban than ve s an toan. en
nay, trong cac gia nh Do Thai van co mot thoi quen - e
112

lai tai san cho con, ch t cung khong the t hn so tai san
ma mnh a c tha ke.
Tat ca nhng ieu tren a chng minh c mot van
e, trong khi cac dan toc khac van con mang mot thai o
oan ghet khong ro rang, tham ch la s hai oi vi tien
bac, th ngi Do Thai a bc qua ngng mang y ngha
kinh te hoc n thuan oi vi tien bac, e tien len mot
tang cao hn, mang y ngha van hoa hoc va xa hoi hoc.
Tien a tr thanh mot thc o oc lap. Mot thc o
khong lay cac thc o khac lam tieu chuan, ma ngc lai
co the xam nhap vao nhng thc o khac.
V vay, oi vi dan toc Do Thai, tien a mang mot
tnh chat than thanh, ieu o mang mot y ngha het sc
quan trong oi vi qua trnh phat sinh, hnh thanh, tch
luy va tang trng cua nguon von.
Ngi Do Thai say me tien bac, o la ac trng dan
toc c quyet nh bi hoan canh song ac thu cua ho.
Tuy nhien, ngi Do Thai van luon gi c mot tam thai
bnh thng oi vi tien bac. Ho khong ton knh no nh
than, ma cung khong oan ghet nh quy, cang khong co
tam ly va muon kiem tien lai va cam thay xau ho khi
ung phai nhng rac roi do tien bac gay nen. Tien hoan
toan trong sach, het sc bnh thng, kiem tien la mot
viec lam het sc t nhien va co the thc hien mot cach
ng ng chnh chnh.
Xem tien la cuoc song, o la phng thc song het sc
thuan phac va t nhien cua ngi Do Thai.
Mot nha vo than luan en gap mot v Giao s.
Chao ngai!, nha vo than luan cat giong cung knh.
113

Chao ngai!, v Giao s ap le.

Nha vo than luan lay ra mot ong tien vang, trao cho
v Giao s. V Giao s khong noi mot li, a tay nhan lay
ong tien va bo vao tui.
Chac han la ong ang co viec can en s giup cua
toi, v Giao s len tieng. Chac la v ong khong co thai, va
ong muon toi cau nguyen cho ba ay?.
Khong phai, tha Giao s! Toi van cha ket hon, nha
vo than luan ap li.
Noi xong, ong lai a cho v Giao s mot ong tien
vang. V Giao s van khong noi li nao, than nhien cam
lay ong tien vang roi bo vao tui.
Tuy vay, nhat nh la ong ang co viec can en s
giup cua toi, v Giao s tiep tuc len tieng: Cung co the
ong a pham mot toi loi nao o va muon thng e tha
th cho mnh?.
Khong phai, tha Giao s! Toi cha tng pham phai
mot toi loi nao, nha vo than luan ap li.
Ong ta lai tiep tuc a cho v Giao s mot ong tien
vang. V Giao s cung khong noi li nao, tiep tuc than nhien
cam lay ong tien va bo vao tui cua mnh.
Co the cong viec lam an cua ong khong c thuan li,
nen muon toi cau phuc cho ong?, v Giao s cat tieng hoi.
Khong phai, tha Giao s! ay la mot nam lam an rat
thanh cong cua toi, nha vo than luan tra li.
Ong ta lai tiep tuc a cho v Giao s mot ong tien vang.
The rot cuoc th ong muon toi lam g?, v Giao s cam
thay het sc boi roi.
114

Khong g ca, thc s la khong g ca, nha vo than luan

tra li. Toi ch muon th xem mot ngi khong lam g ca,
ch lay tien khong cua ngi khac, co the chong c
bao lau!.
Tien chnh la tien, khong phai la mot cai g khac, v
Giao s ap li. Toi cam tien cung giong nh cam mot t
giay, mot hon a vay thoi.
Bi luon gi c thai o bnh than oi vi tien bac,
tham ch co the xem no la mot hon a, mot t giay,
ngi Do Thai mi khong en noi xem no nh quy than,
va cung khong phan biet no la trong sach hay d ban.
Trong tham tam cua ho, tien chnh la tien, mot vat bnh
thng nh bao vat bnh thng khac. V vay, ngi Do
Thai luon can man thu gom tien cua (v ho biet ro gia
tr cua no), nhng khi a mat no, ho cung khong cam
thay au kho, hoi tiec. Chnh nh thai o o, ma thng
nhan Do Thai van luon bnh than, t tai trong nhng
hoan canh khoc liet cua thng trng, at c nhng
thanh tu v ai, khien ca the gii phai nghieng mnh
knh phuc.
Xem tien la vat bnh thng, o chnh la mot trong
nhng bieu hien ac trng cho tr tue kinh doanh cua ngi
Do Thai.

78:22 - Tien nam trong tay

nhng ngi co tien
Ngi co chut t kien thc ve kinh te eu tng nghe
qua ng cong Lorenz noi tieng. ng cong ay the
115

hien c cau gia thu nhap vi phan phoi - cua cai khong
phai c chia eu trong tay moi ngi, ma hoan toan
ngc lai, tong so ngi co thu nhap cao ch chiem mot t
le rat nho tong dan so tren toan the gii. Noi mot cach
khac, tien nam trong tay cua ngi co tien.
Chung ta thng noi: Tai san cua ngi My nam
trong tui cua ngi Do Thai. Chiem mot t le rat nho
trong tong dan so nc My, nhng ngi Do Thai lai s
hu c so lng tai san rat ln. Khong ch My,
ngi Do Thai con gan nh oc chiem th trng tien
te va thng nghiep Nhat cung mot so nc chau Au,
so t phu ngi Do Thai nhieu khong ke xiet. Neu co
ngi hoi ho lam cach nao e kiem tien c nhieu
nh vay, ho se khong ngan ngai tra li: Tien von d
nam trong tay cua ngi co tien. Chung ta can phai
kiem tien t nhng ngi co tien mi mau chong lam
giau c.
ao ly kinh doanh o bat nguon t quy tac 78 : 22.
Trong t nhien, t le gia Nit va Oxy la 78 : 22; ma
trong c the cua chung ta, t le gia nc vi cac thanh
phan vat chat khac cung la 78 : 22. Co the thay, 78 : 22 la
mot chuan tac khach quan trong t nhien. Ngoai tr mot
chut sai biet nho, v du no co the bien thanh 79 : 21 hoac
77 : 23... nhn chung, no quy nh mot so thanh phan co
nh, vnh hang trong vu tru nay.
Neu noi 78 : 22 la mot chuan tac ch thc, la mot
chan ly tuyet oi vt tren tat ca chan ly, ng nhien
se c nhng ngi Do Thai bien thanh c s cho hoat
ong kinh doanh cua dan toc mnh. Bang cach duy tr
chuan tac bat bien nay, ngi Do Thai a thu ve cho
116

mnh nhng nguon li khong lo, khien ca the gii phai

ngng mo.
Co the a ra ay mot v du: gia nh co ngi hoi,
tren the gii ngi cho mn tien nhieu hay ngi mn
tien nhieu? a so moi ngi se tra li: ng nhien la
ngi mn tien nhieu. Tuy nhien, cau tra li cua nhng
ngi Do Thai giau kinh nghiem lai hoan toan trai ngc.
Ho se mot mc khang nh: Ngi cho mn tien chiem
so lng tuyet oi. Tnh hnh thc te cung ung nh
vay. Nhn chung, ngan hang la mot c cau cho vay tien,
ho em so tien vay c t rat nhieu ngi, quay lai
cho mot so t ngi khac vay mn, qua o thu lay li
nhuan. Theo cach tnh cua ngi Do Thai, t le ngi
cho mn tien va ngi mn tien la 78 : 22. Ngan hang
li dung t le nay e kiem tien, khong bao gi thua lo.
Neu khong, nguy c pha san cua ngan hang la kho long
tranh khoi.
Mot thng nhan Nhat Ban goc Do Thai khi nhan ra
sc hap dan cua chuan tac 78 : 22 nay a van dung no
vao hoat ong kinh doanh kim cng cua ong. Ket qua a
thu c nhng thanh cong ngoai sc tng tng.
Kim cng la mot san pham cao cap, no chu yeu la vat
s hu cua nhng ngi co thu nhap cao trong xa hoi, nhng
ngi co thu nhap trung bnh khong the mua noi. V vay,
hau het moi ngi eu co quan iem: Ngi tieu dung t,
li nhuan nhat nh khong cao. Nhng ho lai khong ngh
rang, so t nhng ngi thu nhap cao ay lai nam gi rat
nhieu tien bac. T le gia ngi co thu nhap pho thong va
ngi co thu nhap cao la 78 : 22, nhng t le s hu tai san
cua ho lai la 22 : 78.
117

Ngi Do Thai nhac nh chung ta: kiem tien 78, tuyet

oi se khong b lo. Thng nhan Nhat Ban goc Do Thai
a nhn thau iem nay va nham en nhng oi tng nam
trong con so 22 nay, thu ve cho mnh mot nguon li nhuan
khong lo.
Cuoi thap nien 60 cua the ky 20, thng nhan Nhat Ban
goc Do Thai nay lai bat au tm kiem th trng kim cng.
Ong tm en cong ty bach hoa S Tokyo, e ngh thue mot
mieng at nho cua cong ty e trng bay cac san pham cua
mnh. Nhng cong ty S lai che nhao va khong chap nhan.
Thng nhan Nhat Ban van het sc bnh tnh, kien tr
thuyet phuc cong ty S ve chuan tac 78 : 22 ma ong het
sc tin tng, cuoi cung a thue c mot goc cua cong ty
- mot ca hang vung ngoai o, ieu kien buon ban khong
thuan li, nhng thng nhan o van khong he to ra lo
lang. Ong khang nh: Toi co the ban c 200 trieu yen!.
Trong cach nhn cua mot thng nhan, o dng nh la
li noi cua mot ke ngong cuong. Nhng s d ong co the
manh mieng thot ra nh vay, la v ong rat tin tng vao
chuan tac 78 : 22.
S thc th, chuan tac 78 : 22 a cho thay tac dung
cua no mot cach het sc nhanh chong. Ban au, ong thu
c li nhuan 60 trieu yen, vt hn 5 trieu yen so vi
con so ma nhieu ngi a d tnh. Bay gi lai ung vao
thi iem ong ca mua ban hang gia re trong nam. Thng
nhan o lap tc nam lay c hoi, lien lac vi cac ca hang
vang bac a quy ben New York. Bao nhieu a quy va
c chuyen en hau nh eu c khach hang tranh nhau
mua sach. Tiep o, ong lai thiet lap them mot so iem
tieu thu tai cac vung phu can Tokyo, cong viec buon ban
118

het sc thuan li. Moi iem tieu thu eu thu c li nhuan

khong di 60 trieu yen moi ngay. Ngc lai, do khong
biet nam bat thi c ngay t luc au, i khi th trng
tieu thu trong ca nc a soi noi, cong ty bach hoa S mi
tung san pham ra ngoai th trng. Ket qua con tham hai
hn ca tnh canh von a tieu ieu trc ay cua cong ty.
Con thng nhan Nhat Ban goc Do Thai, en thang 2
nam sau, hang ngach tieu thu a quy cua ca hang a
vt mc 300 trieu yen. Ong a thc hien c cau noi
ngong cuong ma mnh tng thot ra.
Cong viec kinh doanh a quy cua ong at c thanh
cong, b quyet nam au? Chnh la chuan tac 78 : 22.
Ong xem a quy la mot mat hang xa x ma nhng ngi
co nhieu tien va hi nhieu tien eu co the mua c. So
ngi nay tuy ch chiem mot t le nho dan so trong nc,
nhng lai s hu mot so tien rat ln. Kiem tien t so
ngi nay, li nhuan chac chan se rat cao.
o la s van dung tuyet vi nhat chuan tac 78 : 22
vao trong hoat ong kinh doanh cua ngi Do Thai. ay
co le cung la li giai thch thai o cng quyet phan oi
cua ngi Do Thai oi vi phng thc kinh doanh li t
ban nhieu. So ngi mua tuy t, nhng neu co the a ra
gia ban cao, gia tr chenh lech cua n v thng pham
cung se rat cao. Nh the, tat nhien se kiem c nhieu
tien hn phng phap li t ban nhieu.

M loi i rieng, ban nhieu li to

Khong t thng nhan xem li t ban nhieu la
nguyen tac toi cao trong kinh doanh. Gia ca thap mot
119

chut, li nhuan cua moi thng pham giam i mot chut,

la co the thu hut nhieu khach hang vao mua sam, kiem
c nhieu tien. Mot so thng nhan tham ch con ton
sung li t ban nhieu nh kim ch nam vang tren
thng trng.
Tuy nhien, ngi Do Thai lai rat xem thng phng
thc kinh doanh nay. Ho thng hoi ngc lai mot cach
d dom:
Tai sao ch muon li t ban nhieu, ma khong phai la
li to ban nhieu?
Mot ngi Do Thai am hieu kinh te luon cho rang, neu
ca xa hoi eu ton th nguyen tac li t ban nhieu, cac
doanh nghiep se tranh nhau giam gia, thc hien nhng
chien dch ban hang gia re, nh the se chang khac g t
a co vao trong, cang siet cang chat, ket qua tham bai
ng nhien khong the tranh khoi. V li t ban nhieu
co the lam cho nha doanh nghiep lo von, ban o ban thao,
cuoc canh tranh se dan ti con ng chet.
V vay, cac thng nhan Do Thai t tin luon gi vng
nguyen tac li to ban nhieu. Thng pham cua ho khong
bao gi co chuyen giam gia. V hang tot nen khong giam
gia, v khong giam gia mi co c li nhuan cao. Thng
nhan Do Thai xem ay la mot trong nhng b quyet kinh
doanh cua ho.
Trc khi a ra tieu thu mot loai san pham g, cac
thng nhan Do Thai luon noi ro ly do v sao no phai
c ban vi gia cao. V du nh, e a ra tieu thu mot
loai may cham cu tr lieu mi, trc tien ho phai a ra
rat nhieu t lieu thong ke, chng minh loai may tr lieu
120

nay co cong hieu nh than, tr c bach benh; sau o

in phat nhng cuon sach nho e tuyen truyen, ang cac la
th cam n cua nhng ngi benh a c cha lanh nh
dung loai may nay. Cuoi cung, ho se ghi chu them mot
dong nho: Trong vong mot thang au, ch ban vi gia 666
o la, muon mua xin hay nhanh chan!.
Ngi Do Thai ton th nguyen tac li to ban nhieu
con do mot nguyen nhan khac - ho hieu rat ro tam ly
khach hang.
Ngi Do Thai thch trng bay nhng san pham ngoai
nhap trong ca hang cua mnh, ac biet la cac san pham
ngoai nhap cao cap. Tren thc te, mot san pham ngoai
nhap co chat lng khong hn mot san pham trong nc,
nhng van co the ban c vi gia gap oi san pham san
xuat trong nc. Ngi co tien luon thch mua nhng san
pham ngoai nhap at o, e the hien than phan, a v
cua mnh cao hn ngi khac. Nam bat c tam ly nay,
cac thng nhan Do Thai a khong ngai nang gia cac san
pham ngoai nhap.
V du, thng nhan Do Thai co the bo ra 80 o la
mua vao mot bo n trang, trng bay ni noi bat nhat
trong ca hang n trang cao cap, sau o ban vi gia 800
o la. oi vi mot so phu n, th thu hut ho khong phai
la chat lng, ma la cai gia 800 o la cua bo san pham
o. ng nhien ho se cho rang, cai gia 800 o la u
chng minh chat lng cua mon hang o khong phai la
te. Neu khong, lam sao co the ban vi gia 800 o la?
Ngoai ra, ban than cai gia 800 o la cung u lam ro gia
tr cua ngi mang, thoa man c tam ly thch h vinh
cua phu n.
121

Nguyen tac kinh doanh cua thng nhan Do Thai

thng i ngc lai nguyen tac cua cac thng nhan khac.
Ho luon nham en muc tieu li to ban nhieu. o la s
the hien tr tue kinh doanh oc ao cua ngi Do Thai.
Tuy nhien, khong phai luc nao ho cung co gang nang
cao vat gia. Tren thng trng, ho luon hieu rang, canh
tranh la ieu khong the tranh khoi. V vay, ho cung phai
biet linh hoat ieu chnh gia ca san pham cho phu hp, va
luon phan oi nhng hanh vi canh tranh khong lanh manh
trong gii kinh doanh.
Noi chung, van dung linh hoat cac phng phap ieu
chnh gia ca, tranh thu nguon li nhuan cao nhat co the,
thuc ay toc o tieu thu san pham la b quyet kinh doanh
vo cung hieu qua cua ngi Do Thai.

Kinh doanh xuyen quoc gia,

co y thc toan cau
V tien chay bon phng, kinh doanh xuyen quoc gia
Montesquieu tng noi: Ni nao co tien, ni o co ngi
Do Thai.
Suot gan 2000 nam, ngi Do Thai khong co quoc
gia. V vay, ngay t khi sinh ra, ho a tr thanh nhng
cong dan quoc te; thng nhan Do Thai khong co th
trng co nh, ieu nay khien ho tr thanh thng nhan
the gii.
Khi bat au quan tu tren vung at Canaan, da vao u
the at ai, ngi Do Thai bat au tien hanh cac hoat
ong buon ban trong vung hoac thc hien nhng chuyen
122

buon xa. en thi ky vng trieu Solomon, ngi Do Thai

a to chc c nhng oi tau buon nho va ham oi quoc
gia, tien hanh nhng cuoc vien chinh en An o, mua ve
nhng tho san quy gia nh vang, nga voi, go an hng,
a quy, kh va chim cong.
Sau khi at nc sup o, ngi Do Thai b bc hai phai
lu tan en cac nc tren the gii, hoat ong buon ban
cung di chuyen theo bc chan cua ho. Di s ky th cua
nhieu che o thong tr va dan toc tren the gii, ho c
phai bon ba khap ni, hoc cach oi pho vi nhng bien co
phat sinh trong cuoc song va thng trng. Nh o, ho
am hieu tnh hnh th trng the gii, ket giao c vi
nhng ban hang khap cac quoc gia.
Dan toc Do Thai xem trong giao c, ngay t rat sm
a nh ra nhng quy tac giao dch het sc nghiem ngat
va mot he thong luat kinh te het sc ro rang. ieu nay
giup ho co the vt qua bien gii quoc gia, dan toc, de
dang chen chan vao th trng cac nc. Hn na, nhng
ngi Do Thai thong minh con khong quen hoc thuoc
nhng quy tac va phap lenh thng nghiep cua nc s
tai, tm ra nhng khe h hoac nhng ieu khoan co li
cho hoat ong giao dch cua mnh, e co the de dang tm
ra oi sach, gianh c u the. Co the noi, thng nhan
Do Thai la nhng ngi luon lach khe h phap luat mot
cach t nhien nhat, kiem tien mot cach ng ng chnh
chnh nhat.
Sau khi ao Hoi hng thnh, do s khac biet ve tn
ngng, the gii Hoi giao va the gii C oc giao bc
vao thi ky thu ch, oi choi vi nhau, lam t oan moi
quan he mau dch gia ba chau luc A - Au - Phi. S khac
123

biet ve ton giao, van hoa khien cho cac thng nhan ong
- Tay kho tham nhap vao th trng cua nhau. Nhng o
lai la mot c hoi tuyet vi ma thng e a ban cho
nhng ngi Do Thai tha hng khong to quoc.
Thng nhan Do Thai ging ong kch tay, chuyen
nam len bac, m rong giao dch, thc hien het cuoc giao
dch nay en cuoc giao dch khac, thu ve tui mnh khong
biet bao nhieu li nhuan. The gii Hoi giao va C oc
giao thu ch lan nhau. Hnh thai y thc khong trung lap,
nhng tien th trung lap. Ch can at quan he lam an vi
ngi Do Thai, ai cung eu la ban be. o la mot trong
nhng chuan tac kinh doanh v tien chay bon phng
cua ngi Do Thai. Ho khong ch t mnh bon ba khap
chon, mua vao ban ra, ma con khch le ong bao mnh
cung nhau hang hai thc hien.
Co ngi noi, cong hien v ai nhat cua thng nhan
Do Thai oi vi s hnh thanh th trng the gii la s
phat hien ra luc a chau My - viec phat hien ra Tan ai
luc la ket qua rong ruoi v tien cua ngi Do Thai.
Khong lau sau khi Tan ai luc c phat hien, a co
nhng cuoc di c cua ngi Do Thai, ho tr thanh mot
trong nhng thc dan au tien vung at nay. Mot the
ky sau, ngi Do Thai a khong che c hoat ong mau
dch tren cac vung at thc dan Tan ai luc, hoat ong
xuat nhap khau hau nh a hoan toan nam trong tay cua
cac thng nhan Do Thai. Ho van chuyen nguyen vat lieu
cua Tan ai luc en chau Au, roi lai em cong nghe, thanh
pham t chau Au en at thc dan, qua o thu c nhng
nguon li khong lo. Ve sau, ho tham ch con lao mnh vao
nhng hoat ong buon ban no le ay toi loi.
124

Noi chung, ngi Do Thai a co nhng cong hien to

ln cho viec hnh thanh th trng kinh te the gii. Tat ca
nhng viec lam o eu bat nguon t thoi quen v tien chay
khap bon phng cua ngi Do Thai.
Ngi Do Thai qua thc la nhng thng nhan co ang
cap the gii.

Nham vao hai nguon tai nguyen ln:

phu n va cai mieng
Xa hoi hien ai, bat ky th g cung co the tr thanh
thng pham, co the noi c hoi thng mai la vo han.
Nhng buon ban luon co s phan chia gia li nhuan nhieu
va t, va cung co ca van e lam an ngan dai. Co thng
pham c tieu thu manh nhng li nhuan lai rat thap;
co thng pham th trng tieu thu khong rong, nhng li
nhuan lai rat cao; co nhng mon hang ch trong mot hoan
canh va thi gian nhat nh mi co the mang lai li nhuan.
Khi a so cac thng nhan con trong tnh trang mo
mam, ngi Do Thai a tien hanh phan loai thng pham.
Ho cho rang, bat ke qua kh, hien tai hay tng lai, phu
n va cai mieng luon la hai nhan to co the khai thac e
kiem c nhieu tien nhat. Kinh nghiem cua ngi Do
Thai la: an ong lam viec e kiem tien, an ba s dung
so tien an ong kiem c.
Trong cuoc song khong co g quan trong hn an uong.
Ch bang cach a thc an vao bung, e c the tieu hoa,
hap thu dinh dng, con ngi mi co the song c, xa
hoi cung nh o ma phon vinh, phat trien. o la mot ao
ly het sc n gian. Ngi Do Thai a nam bat ao ly nay
125

va m ra mot c hoi kiem tien. Trai qua hang ngan nam

kinh nghiem thc tien, ho a tong ket c mot chan
ly: cai mieng cung la mot trong nhng oi tng co the
khai khac e kiem tien rat hieu qua.

Nham thang tui tien phu n

Khi au lch s nhan loai, nam n cung lam cung an.
Sau khi trai qua giai oan xa hoi nguyen thuy, nhan loai
dan dan tien hoa, cong viec tr thanh nhiem vu chu yeu
cua nam gii, phu n dan thoat ly vi cong viec ma tr
thanh ngi trong coi bep nuc gia nh, s dung so tien
ma ngi an ong kiem c. Va nh vay, tien bac tren
the gii hau nh eu c tap trung vao tay phu n. Ngi
Do Thai a sm nhn thau iem nay va khong ngan ngai
e xng khau hieu nham vao phu n. Noi theo cach
cua ho la, nham vao phu n, oat lay tien bac phu n
ang nam gi. ieu nay cung ong ngha vi viec trut so
tien ma ngi an ong phai vat va kiem c vao hau bao
cua mnh. Phu n khong ch la oi tng e kiem tien,
ma con la oi tng au tien e kiem tien.
Nham trung oi tng phu n, tien cua nhat nh se
ao ao o ti. Ngc lai, neu ch nham vao an ong, cong
viec buon ban nhat nh se that bai. V nhiem vu cua nam
gii la kiem tien, ma kiem tien, hoan toan khong co ngha
la gi tien trong tay. Quyen gi tien, xai tien phan ln
van nam trong tay cua ngi phu n.
V vay, ngi Do Thai nhac nh chung ta, kinh doanh
nham en phu n la het sc tuyet vi, bat ke la kim
cng lap lanh, trang phuc long lay, nhan vang, tram cai,
126

cho en day chuyen, bong tai hay cac loai tui xach tay
cao cap, tat ca eu mang lai mot nguon li nhuan khong
lo, ch can thng nhan van dung tr nao mot chut, nam
bat thi c, lay phu n lam oi tng kiem tien.
Cong ty bach hoa cao cap Macy danh tieng tren khap
the gii c thanh lap bi mot thng nhan Do Thai ten
la Strauss. Strauss khi au la mot cong nhan, sau o tr
thanh nhan vien trong mot ca hieu nho. Trong giai oan
lam thue kiem song nay, ong nhan thay cac khach hang
en mua a so eu la phu n; cho du co nam gii i theo
cung ch e tra tien, con quyen quyet nh mua hay khong
van nam trong tay phu n.
Qua s quan sat va phan tch cua mnh, ong cho rang
trong cong viec buon ban, nham vao n gii nhat nh
se co mot vien canh kha quan. en khi tch luy c
mot so von, ong lien t m mot ca hang nho lay ten la
Macy, bat au kinh doanh trang phuc phu n, tui xach,
my pham
Sau vai nam hoat ong, cong viec buon ban qua nhien
phat at, li nhuan thu c rat nhieu. Tiep tuc phat trien
theo ng hng o, ong quyet nh tang them nguon
lc, m rong quy mo, giup cho hang ngach doanh nghiep
cua cong ty tang trng vi toc o nhanh chong. Co c
kinh nghiem va nguon von ln, ong quyet nh a dang
hoa san pham, trien khai kinh doanh cac loai san pham
cao cap nh kim cng, trang sc bang vang, bac. Cong ty
bach hoa Macy tai New York cua ong gom co 6 tang, trong
o co 2 tang danh e trng bay trang phuc thi trang
(tuyet ai a so la trang phuc danh cho n gii); mot tang
danh e trng bay kim cng va cac o trang sc vang,
127

bac; mot tang danh e trng bay hoa my pham; hai tang
con lai c dung e trng bay cac loai thng pham tong
hp. Co the thay, cac san pham danh cho phu n a chiem
gi v tr tuyet oi trong cong ty bach hoa Macy. Trai qua
30 nam kinh doanh, ong a bien mot ca hieu nho be thanh
mot cong ty hang au the gii. Thanh cong ay ro rang co
moi quan he rat ln vi viec la chon phu n lam muc
tieu kiem tien cua ong.

Kinh doanh nham vao cai mieng

Mot nguon tai nguyen khac c thng nhan Do Thai
phat hien va khai thac hieu qua chnh la cai mieng cua
con ngi. Co the noi, mieng la mot cai ong tieu hoa
khong ay. Tren the gii hien nay a co hn 6 t cai
ong khong ay, tiem nang th trng cua no la vo cung
ln. V vay, tat ca nhng g ma thng nhan Do Thai kinh
doanh co lien quan en cai mieng nh ca hang thc pham,
ca hang ng, ca hang ca, ca hang trai cay, ca hang
rau qua, nha hang, quan ca phe, quan bar, cau lac bo... eu
rat phat at. Co the noi mot cach khong khoa trng rang,
ch can la th co the cho vao mieng c, thng nhan Do
Thai eu co the kinh doanh, bi n gian nhng mon hang
o eu co the giup ho kiem tien.
Thc pham i vao mieng eu phai trai qua qua trnh
tieu hoa va bai tiet ra ngoai, nhu cau hap thu nguon dinh
dng mi cung khong ngng phat sinh, thng nhan cung
nh o ma khong ngng kiem c bon tien. ng nhien,
kinh doanh thc pham khong the nhanh chong kiem li
nh kinh doanh cac san pham danh cho n gii. V vay,
oi vi ngi Do Thai, san pham danh cho n gii c
128

at len v tr thng pham so mot, con thc pham phai

xep v tr thng pham so hai. So thng nhan Do Thai
theo uoi cong viec kinh doanh thng pham so mot nhieu
hn han so thng nhan kinh doanh thng pham so hai.
ng nhien, bat ky lnh vc kinh doanh nao, neu
ch cng nhac da vao nhng quy tac kinh doanh thong
thng th rat kho mang lai hieu qua. No oi hoi ngi
kinh doanh phai co mot au oc thong minh va mot nang
lc quan sat sau rong. Kinh doanh cai mieng cung khong
ngoai le. Cau chuyen ve mot thng nhan Nhat Ban kinh
doanh thanh cong mon banh m nhan tht di ay se
chng minh cho lap luan tren.
o la mot t phu rat noi tieng ngi Osaka, va cung la
ngi sang lap ca hang banh m nhan tht Nhat Ban.
au thap nien 70 cua the ky 20, ong hp tac vi cong ty
McDonald cua My, cung cap cho th trng Nhat Ban mot
loai banh m nhan tht gia re chat lng cao.
Khi bat au hoat ong kinh doanh, cac thng nhan
Nhat Ban eu ci nhao ong, cho rang quyet nh a
banh m nhan tht vao mot th trng quen dung cm nh
Nhat Ban chang khac g mot hanh ong t a mnh vao
cho chet. Nhng ong lai khong cho la nh vay. Ong nhan
thay ngi Nhat co the chat yeu uoi, than hnh thap be,
ieu nay at han co lien quan en thoi quen an cm. Ong
lai nhan thay, hieu ng cua cac ca hang hamberger cua
My ang lan rong ra toan the gii. T hai quan iem ay,
ong nhan nh, cung la thc pham cua cai mieng, tai My
co the tieu thu manh me, th khong ly g khong tieu thu
c tai Nhat Ban. Hn na, theo quan niem cua ngi
Do Thai, kinh doanh cai mieng nhat nh se kiem c
129

tien. Ch can e ra bien phap kinh doanh hu hieu, sao

lai khong the thu c li nhuan?
Vi niem tin ay, ca hang banh m nhan tht cua ong
a c khai trng. Khong ngoai d oan, ngay ngay au
tien khai trng, khach hang a tranh nhau keo en, li
nhuan vt hn tng tng ban au cua ong. Nhng ngay
sau o, li nhuan ngay mot tang cao, en noi may gian
may ban banh m tien tien nhat the gii a phai s dung
het cong suat ma van khong the ap ng kp nhu cau cua
khach hang.

Trc tiep kiem tien t phu n

Ngi Do Thai rat biet kiem tien t tay phu n va
tien tieu ph cho cai mieng cua moi ngi. Mot so ngi
con trc tiep bien phu n thanh cong cu kiem tien. ieu
nay co the tao nen mot s tranh cai ve mat ao c. Nhng
ngi Do Thai khong bao gi cau thuc ve phng thc kiem
tien. Ho cho rang, tat ca nhng bien phap co the kiem
c tien eu la bieu hien cua tr tue thc s. Hn na,
trong nen kinh te th trng hien ai, co cau at co cung.
Thng e phan chia con ngi thanh nam va n, phu n
co mot sc hap dan ac biet oi vi nam gii. ieu nay
an ham mot c hoi kinh doanh rat ln.
Ngi sang lap tap ch Playboy la Hefner cung a da
vao thng pham phu n e tien hanh hoat ong kinh
doanh cua mnh.
Hefner sinh ra trong mot gia nh Do Thai thanh
pho Chicago. Ngay t nho a the hien mot tr oc thong
minh, nhng lai het sc bng bnh, li hoc.
130

Trong thi gian hoc ai hoc, ong oc c mot quyen

sach ang gay chan ong nc My ban ve cac hanh vi cua
n gii. Cuon sach ay a khien ong nay sinh mot hng
thu manh liet oi vi lnh vc nay. No tr thanh mot trong
nhng ong lc thoi thuc ong sang lap t tap ch Playboy
sau nay.
Sau khi tot nghiep ai hoc, ong vao lam viec cho mot
t tap ch biem hoa roi sau o la t tap ch tieu dung
Chicago. Nhng ong van luon cam thay neu ch lam mot
ky gia vo danh th khong xng ang vi tai nang cua mnh,
lng lai qua thap. The la mot ngay no, ong tm en phong
lam viec cua tong bien tap, e xuat yeu cau cua mnh:
Xin tong bien tap tang them 40 o vao tien lng
moi thang cho toi!
H! Vi trnh o nh the nay, ma anh lai muon oi
hoi mc lng cao en vay sao?
Tong bien tap chang them liec mat nhn en anh chang
ky gia t cao t ai ang ng trc mat.
Cam thay mnh b xuc pham, Hefner ung ung noi
gian, tuyen bo t chc.
Khong ng lan t chc ay lai giup ong boc lo c tai
nang cua mnh. Da vao kinh nghiem trong thi gian lam
viec hai t tap ch, cong vi cai nhn nhay ben, thay
c tiem nang kinh doanh to ln oi vi thng pham
phu n, ong a mn vay t bo, em trai va ngan hang,
gom gop lai cung c 10 ngan o la, lap ra tap ch Playboy.
Hefner hieu ro, thanh bai trong ky au tien cua t
tap ch co mot y ngha quyet nh. Phat sung au tien
thanh cong, nhat nh se tao c cn sot, bang ngc
131

lai, se chang ai them ngo ngang en cong viec cua mnh

na, ma kha nang tai chnh e xuat ban ky hai cua t tap
ch cung khong con. Hieu ro nh vay, ong tap trung tat
ca tinh lc len ke hoach cho noi dung cua ky th nhat,
chon mot bc chan dung cua n minh tinh Holywood la
Marilyn Monroe lam hnh ba cho t tap ch, ong thi
con in mot vai hnh anh ban khoa than cua Monroe ben
trong tap ch. Thang 11 nam 1953, ky au tien cua tap
ch Playboy xuat hien tren th trng, rat nhieu oc gia
ch v muon s hu nhng tam anh me hon cua nang
Monroe a tranh nhau mua sach. Hefner bay gi a co
the th phao nhe nhom, bat tay vao ke hoach xuat ban
cho ky tiep theo.
Mot thang sau, ong a tieu thu c hn 50 ngan ban,
nhieu hn 10 ngan ban so vi so au tien. Ong khong ch
thu hoi lai toan bo von au t, ma con kiem c li nhuan
rat cao, trong phut choc tr thanh mot nhan vat tieng
tam lng lay.
Trong nhng ky xuat ban au tien, Playboy chu yeu
lay chan dung cua Marilyn Monroe cung nh mot so ngoi
sao ien anh gi cam khac lam trang ba va anh nh kem
trong tap ch. Cung vi s gia tang chong mat cua so lng
tieu thu (lng tieu thu nam 1954 a at con so 175 ngan
ban), t bao a co c mot so von ang ke. The la, Hefner
bat au mi cac ngi mau en chup hnh, a nhng hnh
anh het sc gi cam, tan ky ay vao tap ch, tao them sc
hap dan mi cho Playboy. Ngoai ra, e m rong tuyen
truyen, ong a cho thanh lap cau lac bo Playboy
Chicago va nhieu thanh pho khac tren at My. Tuyen chon
nhng co gai xinh ep gi cam, hoa trang thanh nhng
132

nang tho, dao quanh cac thanh pho. Lng tieu thu tap
ch lai cang tang cao.
Viec tung len Playboy nhng hnh anh nong cua
cac ngoi sao ien anh, ngi mau hang au the gii,
ong thi con tuyen bo tnh duc khong phai la toi, a
b d luan xa hoi len tieng phan oi gay gat. Nhng khi
t tap ch e xuat mot so quan iem mi nh phan oi
y thc bao thu, ung ho hp phap hoa viec pha thai... lai
c moi ngi tan thng, tr thanh hnh tng cua
ci m.
Hien nay, Playboy khong ch tr thanh mot t tap ch
danh tieng toan cau, ma thng hieu Playboy cung tr thanh
mot trong nhng thng hieu danh tieng nhat tren the
gii.

Tnh toan tinh tng, can lng phan minh

Tren thng trng, thng nhan Do Thai tuyet oi
khong chap nhan thai o nc oi ba phai hay hap tap
voi vang. ac biet la khi ban bac en cac van e co lien
quan en tien bac, ho luon het sc can than, tnh toan cc
ky chnh xac tng ong trong li nhuan thu c.
Co mot cau chuyen nh sau:
Mot khach du lch b h xe tai mot ngoi lang heo lanh.
Ong ta khong the sa chiec xe cua mnh. Mot nong dan e
ngh ong en gap ngi th go trong lang xem th. Th go
trong lang von la mot ngi Do Thai. Ong ta m nap ay
cua ong c, tho au vao ben trong quan sat, cam lay bua
go mot cai nhe vao ong c - xe no may!
133

Tong cong 20 o la, ngi th go len tieng mot cach

than nhien.
at the!, chu xe kinh ngac.
Go mot cai, gia mot o la, biet go cho nao, gia 19 o
la, tong cong 20 o la.
Ngi Do Thai luon ro rang nh vay. Ch can ngh co
the kiem tien, ho se khong he o mat, rung tim e thu
ve cho bang c. Trong mot thi gian dai va cham gia
thng trng, ho a ren luyen c mot nang lc tnh
toan cc nhanh.
Nh vao kha nang tnh toan nhanh, ngi Do Thai
thng a ra nhng phan oan het sc than toc, giup ho
luon nam c the chu ong trong cac cuoc am phan
mau dch, tng bc don ep oi phng cho en khi gianh
c chien thang hoan toan.
oi vi ngi Do Thai, tnh toan chnh xac la e so
sanh can lng phan minh. Ngc lai, a so ngi phng
ong lai cam thay ho then vi viec tnh toan chi li. Trong
mat cua ngi Do Thai, li nhuan can thu vao, ho tuyet
oi khong buong khoi tam tay. Ho khong ch tnh toan
het sc chuan xac, ma con co the a ra ket qua vo cung
nhanh chong. o chnh la bieu hien cho tr thong minh
cua ngi Do Thai, va cung la mot trong nhng b quyet
giup ngi Do Thai tr thanh nhng thng nhan hang
au the gii.
Ngi Do Thai knh trong, suy ton s thong minh sang
suot mot cach ng ng chnh chnh, giong nh thai o
cua ho oi vi tien bac vay. Cau chuyen ci di ay se
the hien mot cach sinh ong thai o nay cua ngi Do Thai.
134

Sau khi My va Lien Xo phong thanh cong tau vu tru

co ngi lai, c, Phap va Israel cung lien ket vi nhau
e ban ke hoach a ngi len mat trang. Ten la ay va
tau vu tru eu c che tao xong, bc tiep theo se la
tuyen chon phi hanh oan.
Chuyen gia tuyen chon hoi mot ng vien ngi c,
trong ieu kien ai ngo nh the nao th mi chu tham gia
vao phi hanh oan.
Cho toi 3 ngan o la, toi se lam, anh chang ngi
c len tieng. 1 ngan o la gi lai cho mnh, 1 ngan o la
cho v, 1 ngan o la con lai e danh lam von mua nha.
Chuyen gia tuyen chon lai hoi tiep ng vien ngi Phap.
Anh ta tra li:
Cho toi 4 ngan o la, 1 ngan thuoc ve toi, 1 ngan e
cho v, 1 ngan e tra so tien a mn e mua nha, 1 ngan
con lai e cho ngi tnh cua toi.
Rieng ng vien Israel lai e ngh:
Phai tra 5 ngan o la toi mi i, 1 ngan o la e cho
ong, 1 ngan o la e cho toi, 3 ngan o la con lai dung e
mn phi hanh gia ngi c.
Tr tue sang suot cua ngi Do Thai trong cau chuyen
ci tren ay co le khong can phai ban bac phan tch them
na. Ngi Do Thai khong nhat thiet phai theo uoi mot
cong viec cu the (lai tau khong gian) va ch can tnh toan en
nhng con so, la a co the hng c s ai ngo cao hn
ngi ong nghiep phai ganh chu biet bao nguy hiem trong
chuyen bay au tien ay. o chnh la mot trong nhng iem
ac sac trong phong cach kinh doanh cua ngi Do Thai.
135

ieu thu v can nhan manh la, ay khong phai mot

cau chuyen ci c cac dan toc khac at ra e cham
biem tnh tham lam, tnh toan cua ngi Do Thai, ma no
la mot san pham do chnh ngi Do Thai tao nen. Qua o
cung co the thay c quan niem cua ngi Do Thai ve
van e nay.
Bnh tam suy xet, trong cau chuyen ci ke tren, phi
hanh gia ngi Do Thai khong he boc lot ong s ngi
c. Phi hanh gia ngi c van nhan c 3 ngan o la
theo ung nguyen vong cho cong viec lai tau vu tru cua
mnh. Con chuyen nhan c t tay ai cung chang co g
quan trong hay khac biet.
Neu ch xet tren ket qua thc te ma noi, at vao a v
c bo tui 1 ngan o la nh trong cau chuyen tren ay,
phi hanh gia cua bat ky mot quoc gia nao cung se cam
thay hai long. Nhng bat luan la trong chuyen ci hay
trong thc te cuoc song, ho cung se khong the e xuat
mot yeu cau nh vay, tham ch co ngh cung khong ngh
ti, v s thong minh sang suot qua lo lieu ay chac chan
se b phu nh ngay trong tiem thc: ho se cam thay xau
ho v s thong minh sang suot cua mnh!
Tuy nhien, thong qua cau chuyen, chung ta hau nh
khong cam giac c s thong minh sang suot qua ang
va y thc xau ho cua ngi Do Thai. Ngc lai, chung ta
ch nhan thay mot thai o ac y, mot tam trang dng
dng t ac v mnh a a ra c mot y tng thong
minh sang suot en the. en chuyen co hay khong co qua
lo lieu, eu khong nam trong suy ngh cua ho. Ho hoan
toan xem thong minh sang suot la mot chuyen ng
nhien, tham ch la th rat ang pho bay ra trc moi ngi.
136

Co the noi, oi vi s thong minh sang suot, khong co g

la quan trong hn, cap thiet hn thai o thang than vo t.
Hardoon la mot trong nhng phu thng danh tieng
bac nhat tai Thng Hai. Ong c xem la ngi Do Thai
duy nhat en lap nghiep vung at nay vi hai ban tay
trang. Tai Thng Hai ngay trc, khong ai la khong biet
en s thong minh sang suot cua ong. Nhng cau chuyen
ve cuoc i ong dng nh a tr thanh huyen thoai. Ong
tham ch con c anh gia la mot tam gng ien hnh
cua thng nhan Do Thai.
Hardoon co mot cong ty nha at rieng. Thi gian ong
cho thue nhng can phong thong thng va nhng manh
at co dien tch nho eu rat ngan, thong thng ch khoang
3 en 5 nam. Thi gian cho thue ngan, va kp thi thu
hoi khi co viec can thiet, lai co the de dang tang gia thue
moi khi tiep tuc hp ong. Tren at ai cua Hardoon, cho
du ch at mot sap hang nho, cung phai nop thue.
Mot anh th thuoc da at mot cai sap ben trong con
hem thuoc s hu cua Hardoon cung phai nop thue moi
thang 5 ong. Moi khi en thu thue, Hardoon luon hoa
nha chuc anh ta: Phat tai! Phat tai!. Nhng tien th khong
bao gi bt mot ong nao.
Cach tnh toan thi gian thu thue cua Hardoon cung
khac vi moi ngi. Bay gi, cac ong chu kinh doanh nha
at Thng Hai eu da theo Dng lch e thu thue,
rieng ong lai dung Am lch e ky ket hp ong va tnh
toan thi gian cho thue. Chung ta eu biet, mot thang
dng lch thng co 30 hoac 31 ngay, trong khi mot thang
am lch thng ch la 29 hoac 30 ngay. V vay, c 3 nam
am lch lai co mot thang nhuan, 5 nam lai nhuan tiep mot
137

thang, 19 nam se co 7 thang nhuan. Cho nen thu thue

theo am lch, c 3 nam lai co the thu them mot thang tien
thue, 5 nam se thu them 2 thang tien thue va 19 nam se
thu them 7 thang tien thue.
S thong minh sang suot cua Hardoon co the noi a
at en mc cc cao. Khi cac ong nghiep thi ay s dung
phng phap thu thue nho cua Hardoon nhng lai khong
the ap dung rong rai phng phap tnh thue theo am lch
cua ong, th ro rang a the hien s chenh lech trong kha
nang tnh toan cua oi ben, va cang cho thay cac thng
nhan ng thi cha the co c thai o thang than vo
t oi vi s thong minh sang suot nh Hardoon: khi
thng nhan cac dan toc khac hay con do d khong biet
co nen pho bay no hay khong, th khoang cach gia ho
vi cac thng nhan Do Thai lai ngay mot cach xa, va
ieu nay cung tr thanh nhan to quyet nh v tr th
yeu cua ho trong cac cuoc giao dch vi cac thng nhan
Do Thai.

Cach lam linh hoat: th trng T do

T xa en nay, dan toc Do Thai noi tieng the gii
mot phan cung nh vao he thong thanh quy gii luat a
dang cua mnh. Ho luon cam thay t hao va ton knh oi
vi 613 ieu luat cua dan toc mnh. Co the cac dan toc
khac se cam thay thac mac: Lay day t buoc mnh, co g
ma t hao kia ch?
Thac mac o chu yeu xuat phat t s thieu hieu biet
ve dan toc Do Thai. Trong hien thc cuoc song, dan toc
Do Thai la dan toc t muon chu s bo buoc nhat. Bi v,
138

quy nh cang nhieu, cang tng tan, tren mot y ngha

nao o, iem khong b han che cung cang nhieu. Ngc
lai, mot han che mi xem qua dng nh khong co g ro
rang, nhng the nay cung khong c, the kia cung khong
xong, khien con ngi khong biet phai c x nh the nao
cho thch ang. V vay, khi em ra so sanh, ngi Do
Thai lai danh cho mnh rat nhieu t do. S t do o c
bieu hien trong thng nghiep chnh la - thng nhan Do
Thai dng nh khong co khu vc cam trong hoat ong
lam an.
Ngi Do Thai khong an tht heo, v o la mot ieu
cam k c ghi chep ro rang trong luat nh cua ngi
Do Thai. Co ieu, ch can co the kiem c tien, ngi Do
Thai van rat hang hai trong viec... buon ban tht heo. Tai
thanh pho Chicago, co mot ngi Do Thai chuyen nghe
nuoi heo. So heo trong trang trai cua ong len en hn 70
trieu con, 10% th phan tht heo cua nc My b khong
che bi ngi Do Thai nay. Qua o co the thay, luat nh
lien quan en tht heo khong he co sc rang buoc oi vi
hoat ong buon ban tht heo cua ngi Do Thai. Bi v
luat phap ch ngan cam s tiep xuc gia mieng va he thong
tieu hoa cua ngi Do Thai vi tht heo, ch khong he
ngan cam mot bo phan nao khac tren than the tiep xuc
vi heo.
Talmud khong anh gia cao vai tro cua ru khi noi
rang: Khi ma quy muon en lam quen mot ngi nao o
ma khong co c hoi, no se phai ru i thay cho mnh,
cach noi ay cung rat phu hp vi danh t ma ru ma
chung ta van hay s dung - ngi say ru chang khac g
ma quy.
139

V vay, Talmud dan do ngi Do Thai rang: Tien

nen c dung vao cong viec mua ban, ch khong nen
dung vao viec ru che.
Vay tien e dung vao viec mua ban... ru th the
nao? Tat nhien o se la mot cong viec kinh doanh hoan
toan hp phap va kiem c nhieu tien. Mot mat phai
ngh cach khong e tien cua mnh chui vao thung ru
cua ngi khac, mat khac phai tm cach e tien cua ngi
khac chui vao thung ru cua mnh.
Cong ty san xuat ru Scotland la cong ty san xuat
ru ln nhat the gii c thanh lap bi ngi Do Thai.
Nam 1971, cong ty co 57 xng san xuat ru, phan bo
My va khap ni tren the gii, san xuat 114 loai ru
khac nhau.
Ngi Do Thai khong ch coi trong viec thiet lap va
tuan gi giao c, ma con than thanh hoa no en mc cao
o. Nhng ieu o khong co ngha la ho se a t hp
ong len tren ban th e cung bai moi ngay. Ngc lai,
ch can co ben ban, ben mua, ban than hp ong cung tr
thanh mot thng pham co the em ra mua ban. ng
nhien, hp ong o can phai hp phap, ang tin va co
the em lai nguon li.
Trong cac thng nhan Do Thai, co mot nhom ngi
c goi la factor, ngha la ai ly thng nghiep. Thc
ra, cach dch ay khong thc s chnh xac. Cong viec chuyen
mon cua cac factor la mua hp ong. Ho mua lai hp ong
a c ky ket cua mot cong ty, x nghiep nao o, thay
the ben ban thc hien hp ong, qua o tm kiem li nhuan
cho mnh.
140

V du, ban a ky ket mot hp ong cung cap hang tr

gia 2 trieu o la cho mot cong ty nao o. Sau o co mot
factor nhan thay co the tm c nguon li ben trong hp
ong nay, anh ta se tm cach thng thao gia ca, mua lai
hp ong. Sau o, ch than anh ta se cung cap hang cho
ben can mua, phan li nhuan kiem c tat nhien phai
cao hn rat nhieu so vi so tien anh ta a bo ra e mua
lai hp ong t cong ty cua ban.
Hp ong la thng pham, cong ty cung la thng pham.
Ngi Do Thai rat thch thanh lap cong ty, ac biet la
cac cong ty co the kiem c li nhuan. Co ieu, phng
thc c ho a chuong nhat co le la thanh lap cac cong
ty co li nhuan cao, sau o lai ban cong ty e kiem c
li nhuan cao hn na.
Co the thay rang, buon ban khong co khu vc cam
khong ch la khong co khu vc cam trong noi dung giao
dch, ma con la khong co khu vc cam oi vi oi tng
giao dch.
Ngi Do Thai la cong dan the gii. Nhng bat luan
the gii ngay nay a phan chia thanh bao nhieu hnh thai
y thc, ngi Do Thai van ch co mot hnh thai y thc Thien Chua Jehovah va phap luat cua Ngi.
V vay, ngay ca thi iem cuoc chien tranh lanh ang
phu trum va bop nghet bau khong kh hoa bnh tren toan
the gii, cac thng nhan Do Thai My va Lien Xo van
tien hanh buon ban vi nhau. Chnh phu cac quoc gia sao
co the can d vao cong viec noi bo cua mot gia nh?
oi vi cau noi buon ban khong co khu vc cam,
cach ly giai tot nhat se la: No the hien c ban lnh
141

cua ngi Do Thai trong hoat ong buon ban, tc kha

nang vt qua nhng anh hng va can tr t cai nhn
thien kien hoac mot hnh thai y thc thuan tuy nao o.
Thong qua o, tao ra cho mnh mot mc o t do hoat
ong ln nhat.

Lay nhu khac cng, d hoa vi quy

Giao thiep vi ngi Do Thai, ban se thay ho luon gi
mot gng mat ti ci. Bat ke viec buon ban co thanh
cong hay khong, tham ch v chuyen hp ong ma phat
sinh nhng y kien bat ong, ho van luon hng ve oi tac
vi mot nu ci tren moi.
Thai o hoa nha cua ngi Do Thai mot phan c
hnh thanh trong qua trnh song lu lac ni at khach que
ngi, chu s ky th, bc hai cua cac dan toc khac. Trong
giao tiep xa hoi, hoa kh la mot lieu thuoc dung hp hieu
qua, rat de tao nen sc hut, loi cuon oi phng. Ngi
Do Thai a sm lanh hoi c ao ly ay. Kheo leo x ly
moi quan he gia ngi vi ngi a tr thanh mot ky
nang can thiet tren con ng kinh doanh cua ho.
Ngi Do Thai cho rang, trong suot cuoc i, moi ngay
chung ta eu ang thc hien cong viec tiep th. Tiep
th y tng, ke hoach, sc lc, phuc vu, tr tue va thi
gian cua mnh. Neu biet kheo leo tiep th chnh mnh,
chung ta nhat nh se thc hien c muc tieu phan au
cua mnh.
Biet tiep th chnh mnh, tat nhien se co the chung
song hai hoa vi moi ngi chung quanh. Theo nghien
cu cua cac nha tam ly hoc, tat ca moi ngi eu muon co
142

s knh trong, quan tam va on nhan cua ngi khac.

Nhan thc c quy luat chung nay, nen trong moi lnh
vc hoat ong cua i song, bao gom ca hoat ong buon
ban, ngi Do Thai luon chu y quan tam en moi ngi
chung quanh, lam cho ho nhan biet c ieu o va san
sang tiep nhan mnh. Bat au t nac thang ay ho vn
en muc tieu thanh cong.
e gi c hoa kh, ngi Do Thai van dung ba nguyen
tac sau ay:
Phng phap th nhat: bien sang kien hay kien ngh
cua mnh thanh cua oi phng. ay con c goi la
phng phap cau ca, tc lay sang kien hay kien ngh
cua ban lam moi cau, khien oi phng mac moi mot cach
t nhien khong ng en. V du nh, ban muon oi phng
tiep thu y kien cua ban, neu noi Anh a tng ngh qua
nh vay cha?, Toi ngh nh the nay, hay Hay th
phng phap nay xem sao se co hieu lc hn la noi Chung
ta khong lam theo cach nay la khong c. o la phng
phap khien oi phng cam thay y kien cua ban la y
kien cua chnh ho, long t ton cua ho a c vo ve. Nh
the, y tng hoac sang kien cua ban se de dang c ho
on nhan.
Phng phap th hai: e oi phng noi ra y kien cua
ban. The dien khong n thuan ch la van e cua ngi
phng ong, ma ca ngi phng Tay cung rat xem trong.
V vay, can phai chu y en van e nay khi e xuat mot y
kien. Neu y kien do ban e xuat lai ung cham en van
e the dien, ban nang t nhien cua oi phng se la t
choi tiep thu. Ngc lai, neu biet ap dung phng thc e
143

xuat y kien mot cach hoa nha, uyen chuyen, oi phng

se khong thay mnh co nguy c b mat mat. Hay gi thai
o bnh than va hoa nha khi e xuat y kien cua ban, sau
o hay noi: Tuy suy ngh nh vay, nhng co the van con
nhieu iem khong thoa ang... khong biet anh co suy ngh
g oi vi van e nay, y kien anh the nao?. Cach noi ay
co the khien cho oi phng hoan toan tiep thu y kien
cua ban, vui ve noi: Toi cung suy ngh nh vay, mong anh
khong phai ban tam suy ngh them na!.
Phng phap th ba: lay ket qua trng cau y kien
thay the cho chu trng cua mnh. Theo ket qua ieu tra
cua cac nha tam ly hoc, khi bieu at cung mot y kien vi
oi phng, neu dung phng thc noi thang, se rat de
gi len thai o phan oi cua oi phng. Nhng neu s
dung phng thc at cau hoi e e xuat mot chu trng,
oi phng se cho o la y kien cua mnh ma vui ve tiep
nhan. Co the thay, cung mot y kien, nhng cach dien
at khac nhau co the dan en nhng ket qua hoan toan
khac nhau.
Hoa kh tao ra cua cai la b quyet kinh doanh cua ngi
Do Thai. Dung thien y giao tiep vi moi ngi, moi ngi
t khac se oi ai lai bang mot thai o on hoa, nha nhan.
Nh the, kha nang thanh cong cua cuoc giao dch se tang
len gap boi.

Khi au t buon ban nho,

bc vao xa hoi thng lu
Cuoi the ky 19, au the ky 20, khi nhng ngi Do
Thai va mi at chan len ai luc Bac My, a so eu
144

trong tnh trang ngheo oi, khong ong dnh tui. Bien
phap duy nhat danh cho nhng ngi Do Thai nay la, dung
9 o la lam tien von e tr thanh nhng ngi ban dao
tren ng pho. Ho phai bo ra 4 o la xin giay phep, 1 o
la mua gio, 4 o la con lai dung e mua hang. Nhng ai
gia toc Do Thai giau co nh Goldman, Lehman, Leob va
Kuhn... eu khi nghiep t cong viec ban dao tren ng
pho. Con ng va phng thc lam giau ay, oi vi ngi
Do Thai la mot chuyen het sc bnh thng va quen thuoc.
Trai qua thi gian dai, v tr cua ngi Do Thai a co
s thay oi to ln. La mot quan the oan ket, nhng ngi
My goc Do Thai a vn ti mot mc song va thu nhap
ngay mot cao hn. Trong xa hoi phon vinh o, ngi Do
Thai c xem la ngi giau cua nhng ngi giau. Xet ve
mat chc nghiep, ngoai hai lnh vc thng mai va tien
te, phan ln ngi My goc Do Thai eu theo uoi nghe
luat s va bac s. Ho a tng bc tien vao the gii thng
lu va luon la ngi ng v tr hang au.
Sc manh kinh te cua ngi Do Thai that ang kinh
ngac. Trong lch s cua mnh, bat ke hoan canh co ac
nghiet en bao nhieu, ng i co gian nan trac tr the
nao, ho van co u sc manh va long tin bc chan vao giai
tang cao cua nen kinh te. Phng phap cua ho la - phat
trien t au t nho roi nhay vot vao giai tang cao. o
chnh la b quyet van dung kinh te e at c cho ng
trong xa hoi.
Ke t nam 1840, khi gia toc Ginzburg sang lap ngan
hang au tien tren at Nga, trai qua may mi nam kinh
doanh, gia toc nay a thanh lap c mot he thong ngan
hang tren khap nc Nga, ong thi con thiet lap moi
145

quan he nghiep vu rong rai vi gii tien te tai cac quoc

gia Tay Au, phat trien thanh tap oan ngan hang ln
nhat nc Nga, la mot gia toc giau co danh tieng lay lng
the gii.
Cung giong nh rat nhieu ai gia ngi Do Thai khac,
trong qua trnh phat trien s nghiep cua mnh, hoat ong
t thien cua gia toc Ginzburg rat manh me. c s ong
y cua Sa hoang, gia toc nay a xay dng hai hoi ng Do
Thai St. Petersburg. Nam 1863, lai cho xay dng Hiep
hoi giao duc pho cap ngi Do Thai tren at Nga; dung
thu nhap t trang vien cua gia nh mien nam nc Nga,
xay dng iem nh c nong thon Do Thai.
Thng nhan ngi My goc Do Thai Strauss cung bat
au khi nghiep bang cong viec ghi chep hoa n cho mot
ca hieu, cuoi cung tr thanh tong giam oc cua mot trong
nhng ca hang bach hoa ln nhat nc My. Vao nhng
nam 30 cua the ky 20, Strauss a tr thanh mot trong
nhng t phu giau nhat the gii. Trong qua trnh i en
thanh cong cua mnh, ong cung a co nhng hoat ong t
thien het sc ln lao. Ngoai viec quan tam en phuc li
cho cac vien chc trong cong ty, ong tng nhieu lan en
cac khu o chuot thanh pho New York e quyen gop tien,
xay dng tram kh trung sa bo, ong thi con to chc
hoat ong phan phat sa bo a c kh trung cho tre
em 36 thanh pho khac nhau tren at My. Tnh en nam
1920, ong a quyen tien xay dng c 297 tram cap sa
tai My va cac nc khac. Ong con la ngi het sc tan
thanh va ung ho viec thanh lap he thong y te cong ong.
Nam 1909, ong a xay dng c mot c s phong tr benh
dch hach tai bang New Jersey; nam 1911, ong en tham
146

Palestine va quyet nh dung 1/3 tai san cua mnh vao

viec xay dng tram cung cap sa, benh vien, trng hoc,
cong xng tai ay, cung cap cac loai hnh phuc vu cho
ngi Do Thai di dan vung at nay.
Thng nhan Do Thai thch lam t thien, tren thc te
cung la mot phng phap kinh doanh. Ho no lc quyen
gop tien e xay dng cac cong trnh phuc li, ng nhien
se nhan c nhng tnh cam tot ep cua chnh quyen a
phng. No tr thanh mot ieu kien het sc thuan li cho
ho trien khai cac hoat ong kinh doanh vi cac n v s
tai. Mot so ngi a c quoc vng phong tc nh vao
nhng hoat ong cong ch to ln ni quoc gia s tai. Nh
quoc vng Anh tng phong tc v Huan tc cho mot
thanh vien trong gia toc Rothschild. Mot so thng nhan
Do Thai con c chnh quyen s tai danh cho nhng ieu
kien het sc u ai trong phat trien nganh a oc, khai
thac khoang san, tu sa he thong ng sat Con ng
kiem tien cung nh o ma ngay cang m rong.
Thng nhan Do Thai nhiet tnh quyen tien thc hien
cac cong trnh phuc li xa hoi vi muc ch thuc ay kinh
doanh, co tac dung rat ln trong viec nang cao danh tieng
cua x nghiep, m rong anh hng, tranh thu tnh cam tot
cua ong ao quan chung nhan dan, tao ieu kien cung
co va phat trien th trng trong giai oan hien tai va
tng lai.
Ngoai ra, lay thien lam goc cung la mot noi dung
quan trong trong sach lc kinh doanh cua ngi Do Thai.
No thuc ay tieu thu mot cach hieu qua. S thanh bai cua
nha chnh tr tuy thuoc vao s ung ho cua nhan dan; nha
doanh nghiep nhan c s ung ho cua khach hang oi
147

vi san pham va tac phong phuc vu cua cong ty mnh ma

kiem c li nhuan. Co the thay, tat ca eu khong nam
ngoai moi quan he gia con ngi vi con ngi. Thng
nhan Do Thai hieu ro ao ly ay, nen luon nhan manh en
yeu to lam viec thien trong moi hoat ong kinh doanh.
Tranh thu tnh cam cua moi ngi tr thanh b quyet dan
en thanh cong va giau co cua ngi Do Thai.

Hp tac kinh doanh, oi ben cung co li

Ngi xa noi: Mot cay lam chang nen non, ba cay
chum lai nen hon nui cao. Sc manh tap the la mot yeu
to vo cung quan trong e vn en thanh cong. n
thng oc ma anh thien ha, thc khong phai la chuyen
de dang.
Trong cuoc chien thng trng, ngi Do Thai het
sc coi trong hp tac. Ho cho rang tm c mot ngi
ban hp tac ung tam, la a thanh cong mot na. Hp
tac khong ch giup ta phat huy c s trng, tranh c
s oan, cung nhau ngan chan rui ro, hn na con co the
tang cng sc manh cua oi ben.
Nhng au la mau ngi co the hp tac tot? Cau tra
li cua ngi Do Thai het sc ro rang: ho ch thch hp
tac vi nhng ngi co kien thc uyen bac, thong minh
tai can va co thc lc hung hau. Noi chung, tm ngi
hp tac cung quan trong nh tm ngi yeu, moi ngi co
mot tieu chuan va nhu cau khac nhau khong the co mot
ket luan chung cho tat ca moi ngi. Nhng co mot ieu
can phai lu y: nhng ngi khong co hoc van, khong co
nghe nghiep chuyen mon, khong co s trng th khong
148

the hp tac; nhng ngi a nghi va khong biet oi ai

vi nhau bang long chan thanh th khong the hp tac;
nhng ngi ch gioi noi mieng, en khi gap nguy hiem
th ch biet lo cho rieng mnh th khong the hp tac;
nhng ngi co t tng cng nhac, bao thu th khong
the hp tac. ng nhien, hp tac vi mot ngi co thc
lc, xem nh co the da bong cay to hong mat. Co ieu,
du la hp tac song phng, moi ben eu co nhng nhu
cau va li ch rieng. Ben co thc lc yeu cung khong
nhat thiet phai nhan nhng ben co the lc manh hn,
e tranh tnh trang tha th sinh h, oi phng nam
bat c s oan cua ban, cuoi cung ay ban ra khoi
cuoc chi.
Ngi Do Thai luon s dung ly tr trong viec la chon
ban hp tac, nh o ma phan ln nhng cuoc hp tac cua
ho eu mang lai ket qua thanh cong tot ep.
Ngoai y thc ve mot dan toc trng ton bat diet, quan
niem tap the oan ket tng tr ong vai tro het sc quan
trong trong nguyen tac sinh ton cua ngi Do Thai.
Phap luat Do Thai chu trng, cho i s giup la
trach nhiem cua ngi giau, nhan c s giup la
quyen li cua ngi ngheo. Trong nhng nam thang
gian nan vat va, moi khi tch gop tien thue giao nop cho
quoc vng, nhng ngi giau co luon t giac moc hau
bao cho nhng ngi ngheo kho. Tiep nhan, giup ngi
ngheo kho la mot thoi quen het sc bnh thng cua ngi
Do Thai. Ngay ca mot ngi Do Thai ngheo kho, ngay
khong co c ba ba an cung gi mot ong tien tiet kiem
nho, chuan b bo th cho nhng gia nh con ngheo kho
hn mnh.
149

Tuyet ai a so ngi Do Thai eu lay li ch tap the

lam trong, cho rang ca nhan ch co the ton tai khi con la
mot thanh phan trong mot tap the oan ket, ho tr lan
nhau. Hn na, quan niem o con c the hien rat ro
trong i song hien thc.
Trong nhng cuoc di dan mi vung a Trung Hai,
tuy khong co mot to chc chat che, nhng rat nhieu khu
vc, ho a t giac a ra hai quy nh bat thanh van: moi
tuan se tap trung mot lan, hoac c hanh le cau nguyen
tap the, hoac to chc thao luan, xem ti vi, thng thc
nhac; trong viec la chon nha , ngi Do Thai cung the
hien c tnh tap the cua mnh, o la song tap trung tai
mot khu vc nhat nh, e co the kp thi giup lan
nhau trong nhng luc nay sinh bat trac.
Ro rang, ngi Do Thai a da vao sc manh oan
ket ay e bao ve vung at nh c cua mnh, gianh lay cho
dan toc mnh mot c hoi sinh ton, va ngay mot tr nen
cng thnh du phai trai qua bao cuoc bc hai, thai o
miet th, o k cua cac dan toc khac.

Chu trong hieu suat, tang gia tr thi gian

Trong Cach ngon kinh doanh cua ngi Do Thai co
cau - Ch anh cap thi gian.
Cau cach ngon va lien quan en van e kiem tien, lai
gan lien vi van e le o cua ngi Do Thai trong hoat
ong kinh doanh. Ch anh cap thi gian la mot cau
noi nhac nh ngi Do Thai, khong c gay tr ngai cho
ngi khac du la mot phut. Trong cach nhn cua ho thi
gian chnh la cuoc song, sinh menh, la tien.
150

Dien giai theo cach noi cua ngi Do Thai, mot ngay
lam viec 8 tieng, ho luon tnh toan theo kim giay. en ca
mot nhan vien anh ch, chuong tan ca va vang len, cho
du ch con anh them 10 ch na la hoan thanh mot t
van ban, anh ta cung se dt khoat dng lai, ung dung ra ve.
oi vi nhng ngi Do Thai quy trong thi gian nh
sinh menh, anh cap thi gian cung giong nh hanh ong
an cap tai san cua ho vay.
Thng nhan Do Thai thng khong hoan nghenh nhng
v khach le me, xem ho nh la ke trom cua thi gian.
Co mot thanh nien rat nang no trong bo phan marketing
cua mot cong ty bach hoa. e tien hanh ieu tra th trng,
anh ta phai en thanh pho New York. V khong muon lang
ph gian, anh ta quyet nh en gap trng phong marketing
cua mot cong ty bach hoa cua ngi Do Thai.
Sau khi en ni, anh ta noi ro y nh cua mnh vi n
tiep tan va c hoi:
Xin hoi ong, ong a co hen trc cha a?
Chang thanh nien bat ng khong biet tra li sao. Sau
mot hoi nh than, anh ta lai thao thao bat tuyet: Toi la
vien chc u tu cua cong ty X, lan nay en New York khao
sat th trng, v cam thay co hng thu vi cong viec kinh
doanh cho cac v, nen co nha y muon thnh giao trng
phong marketing cua quy cong ty.
Xin loi tha ong! Ong khong co hen trc, nen toi khong
the giup g cho ong c!.
Vay la, chang thanh nien ay a b c tuyet ngay t
ngoai ca.
151

oi vi ngi Do Thai, nhng v khach cham tre, hay

khong mi ma en chang khac nao tang a vng chan,
lam can tr cong viec kinh doanh. Trc khi tien hanh
am phan thng mai, thng nhan Do Thai nhat nh se
hen trc: Bat au vao gi nao, ngay nao, hoi am trong
bao nhieu phut. Ho khong bao gi chap nhan hanh ong
en tre. Mot khi a vao van phong, sau mot vai cau chao
hoi ngan gon, oi ben se lap tc tien hanh am phan o la tac phong ien hnh cua ngi Do Thai.
Ngi Do Thai xem trong thi gian, theo mot ngha
nao o la e nam c quyen chu ong khi canh tranh,
nam bat c hoi trong kinh doanh.
Ngi Do Thai xem thi gian la tien bac, tnh toan
tng giay, tng phut. Cac ong chu khi tra lng se tnh
theo tng gi; khi gap g khach hang, luon luon en ung
hen; khi khach hang en tham, nhat nh phai co cuoc
hen trc, neu khong se dt khoat t choi.
Trong khi lam viec, ngi Do Thai xem khau hieu giai
quyet lap tc nh mot chuan tac. Lam viec tr tre ong
ngha vi lang ph thi gian. Tren ban lam viec cua nhng
thng nhan Do Thai danh tieng, ban se khong bao gi nhn
thay mot van kien cha x ly nao. Chat ong tai lieu ong
ngha ban cha nam bat c nhng thong tin ma cac tai
lieu ay muon gi en. Nhng tin tc ay co the lien quan en
viec giao dch cua cong ty ban, bao gom ca nhng chnh sach
quan trong, hieu suat lam viec. V vay, ngi Do Thai thng
co thoi quen s dung khoang mot tieng au tien trong ngay
lam viec e x ly cac tai lieu va tuyet oi khong cho phep
ngi khac quay nhieu, e tranh phan tan tinh than, anh
hng en chat lng va hieu suat x ly cac van kien.
152

Gia tr cua thi gian c bieu hien phng dien

uoi kp thi vu, danh u the ve gia ca trc oi thu va
chiem lnh th trng. Trong xu the canh tranh khoc liet
cua th trng hien nay, ai co the i trc mot bc, gii
thieu c nhng san pham chat lng tot, gia ca hp ly
la co the thu c li nhuan rat cao.
Mot nha kinh doanh kim cng a tan dung ngay th
bay e thu li nhuan. V cac ngan hang eu ngng hoat
ong kha sm vao ngay o, ong co the tan dung toi a
thi gian dung chi phieu mua kim cng, roi ngay lap
tc ban lai so kim cng trc khi cac ngan hang m ca
hoat ong lai vao ngay th hai, lay so tien li e tra
tien hang.
Ong tan dung khoang thi gian ngng hoat ong hn
mot ngay cua ngan hang, tam hoan tra tien, so chi phieu
khong co gia tr cua ong con cha b thu hoi lai, ch can
ong co the chuyen vao tai khoan cua mnh mot so tien
mat tng ng vi so chi phieu ma ong a dung trong
ngay th bay, th co the xem nh ong khong he khai chi
phieu khong. Cach tr hoan thi han tra tien nay n gian
ch la li dung thi gian bieu cua hoat ong th trng,
khong he xam pham en quyen li hp phap cua bat ky
mot ngi nao.

Tien gi ngan hang la tien chet

Co mot cau chuyen lien quan en ngi Do Thai nh sau:
Mot ngi Do Thai trc luc lam chung, a goi tat ca
ban be than hu en e tran troi. Ong noi:
153

Xin oi tat ca tai san cua toi thanh tien mat, dung so
tien ay i mua mot cai men va mot cai ging cao cap
nhat, sau o at so tien con d ben canh goi cua toi. en
khi toi chet, hay chon so tien ay xuong mo phan cua toi,
toi muon em no sang ben kia the gii.
Theo li pho thac, toan bo so tien con lai a c at
vao quan tai cua ong. Bay gi, co mot ngi ban t xa hay
tin a voi en vieng tham ong lan cuoi cung. Khi biet toan
bo chuyen nay, ong lap tc moc trong tui ra mot cuon chi
phieu, ghi vao con so tng ng vi so tien mat, sau o
lai lay het so tien mat t trong quan tai ra, roi vo vo vao
vai cua ngi ban mi chet:
So tien trong t chi phieu va bang vi so tien mat
cua anh, chac han la anh se hai long.
Tren thng trng, ngi Do Thai luon quan triet chu
ngha hien kim.
Ho cho rang, ch co tien mi bao am cho cuoc song
va sinh menh cua ho, giup ho co the oi pho vi nhng
bat trac ngoai y muon.
Tien gi vao ngan hang ang ly se cang c bao am
hn, v sao ngi Do Thai c khang khang nham en tien
mat?
Trong lch s, dan toc Do Thai thng xuyen phai oi
mat vi canh b xua uoi, cp oat. Ho co the b giet, b
tch thu tai san bat c luc nao. Trong hoan canh o, ngan
hang oi vi ho, can ban khong co g goi la bao am.
Bien phap an toan nhat oi vi ho la gi chat tien mat
ben mnh. Ban than co the b uoi i, nhng tat ca tien
bac phai c mang theo.
154

S d ngi Do Thai khong tin tng viec gi tien vao

ngan hang, con do mot so nguyen nhan sau ay:
Gi tien ngan hang, chac chan co the thu c li tc,
nhng neu trong thi gian ay, vat gia lai khong ngng tang
cao, theo o, gia tr tien te se giam xuong, gia tr cua nhng
ong tien gi trong ngan hang cung b giam tham hai.
Mot yeu to quan trong hn na la, ngi Do Thai cho
rang, tien gi vao ngan hang la tien chet, bat ke tai san
co ln en mc nao, sau khi truyen c vai i, eu se
bien thanh con so khong.
Ngoai ra, ngi Do Thai cung a tnh toan, neu em
mot so tien ln gi vao ngan hang, khi ngi gi tien chet,
tat yeu phai nop cho quoc gia s tai thue tha ke, ma loai
thue nay luon cao hn mc li tc gi tien. V vay, li tc
thu c t viec gi tien xem nh a khong con.
Do o thng nhan Do Thai thng noi:
Rot cuoc th hom nay anh ta mang theo bao nhieu tien?
So von lu ong cua cong ty o trong ngay hom nay
tr gia bao nhieu?
Trong thi buoi hien nay, a so thng nhan quoc te
eu dung chi phieu, tai khoan ch khong dung tien mat
e tien hanh trao oi mau dch. Ngi Do Thai cung a
vt ra khoi truyen thong cua dan toc, nhng ho van cho
rang: Gi tien kiem li la vo ch.
Co ieu, cau noi ay a co them mot ham ngha mi,
o la co gang khong gi tien, at tien vao trang thai lu
ong khong ngng, tien sinh tien, giong nh qua cau tuyet
cang lan lai cang ln - nh vay mi la cach s dung tien
hieu qua nhat.
155

Dung von cua ngi khac e kiem tien

Bat ky qua trnh phat trien kinh te nao cung eu co
mot giai oan goi la tch luy nguon von nguyen thuy.
Nhng danh gia vong toc, con chau ng nhien se c
ke tha mot nguon von rat ln lam tien e tien len pha
trc. Con vi nhng ngi ngheo kho, nguon von luon
tr thanh mot van e nan giai cho bc au khi nghiep
cua ho. Va thong thng, cach giai quyet n gian nhat
chnh la i vay. Nhng mot ngi ngheo oi, khong at
cam dui th ai dam bo tien ra cho anh ta mn?
Cac ngan hang hien ai eu co nhng quy nh het
sc chat che. oi vi mot ngi cung kho, quy the chap
cua ho kho long ap ng c yeu cau t pha ngan hang.
V vay, muon mn c tien t ngan hang con kho hn
ca len tri. Ngi Do Thai song ni at khach que ngi,
chu s ky th, bai xch cua cac dan toc khac, khong quyen
khong the, muon vn len, that khong phai la chuyen n
gian. Tuy nhien, rat nhieu ngi Do Thai a da vao tr
tue sieu pham cua mnh, them vao o la s can man, tnh
nhan nai ma hoan thanh c giai oan tch luy nguon
von nguyen thuy, tng bc tr thanh nhng thng gia
bac nhat.

Kheo li dung tien cua ngi khac e lam giau

So vi vua tau thuyen the gii Onassis, Ludwig con
vt troi hn. Thi ay Ludwig co trong tay mnh 6 oi tau
ch dau ln nhat the gii. Ngoai ra, ong con kinh doanh
156

trong cac lnh vc du lch, a oc, khai thac khoang san

thien nhien.
Luc mi vao nganh van tai bien, ong a phai ton rat
nhieu cong sc e truc vt mot chiec tau chay dau diesel
dai khoang 9m a b chm di ay bien t lau. Sau o,
ong lai phai bo ra 4 thang e tu sa con tau, roi em ra
nhan thau, thu c 50 o la. Sau o ong mua them mot
chiec tau ch hang cu, nh tu sa no thanh mot chiec tau
ch dau, nhng lai khong vay c tien e trang trai. Roi
ong ngh ra cach. Ong cho mot cong ty dau mo thue chiec
tau ch dau cu van con hoat ong tot. Sau o ong i tm
giam oc ngan hang, noi rang ong co mot chiec tau ch
dau ang cho mot cong ty dau mo thue, tien thue se c
pha cong ty dau mo chuyen trc tiep vao ngan hang theo
nh ky moi thang e thanh toan tien lai. Cuoi cung Ngan
hang New York cung a cho ong vay tien.
Mac du khong co vat the chap, nhng cong ty dau mo
c ong cho thue chiec tau ch dau cu lai co tiem lc rat
manh. Ngoai tr tai hoa do thien nhien va giac gia gay
ra, bang ngc lai tien thue cua cong ty dau hoa nhat nh
se c chuyen en ung thi han. Hn na, ong a tnh
toan rat ky, tien thue tau cua cong ty dau hoa va u e
ap vao tien lai ngan hang. Cach lam nay tuy mao hiem,
nhng no chnh la khi au cho nhng thanh cong sau
nay cua ong.
Co c tien, ong mua ngay chiec tau ch dau roi bat
tay vao viec sa cha, bien no thanh mot chiec tau ch
dau co cong suat ln. Cung nh lan trc, ong cho thue
lai no, sau o lai lay tien cho thue lam the chap, tiep
tuc mn them mot so von na, roi lai mua tiep mot
157

chiec tau khac, va c the tiep tuc, so tau cua ong ngay
mot nhieu them.
Cha khoa cho thanh cong cua Ludwig la ong a tm
ra c dieu sach kheo mn the cua ngi khac e lam
cho mnh tr nen manh hn. Bang cach o, ong a gay
dng c moi quan he lam an vi cong ty dau mo. Co
c cong ty dau mo lam iem ta, ngan hang ng nhien
se vui ve cho ong vay tien. Mat khac, ong dung so tien
vay c t ngan hang e mua mot chiec tau ch dau tot
hn, roi cho cong ty dau mo thue, sau o lai mn tien,
kheo leo tan dung so tien vay c e cung co thc lc
cua mnh. Vi vong xoay i mn va cho thue eu an
nh vay, oi tau cua ong ngay cang nhieu hn, the cua
ong cung ngay cang manh hn.
Qua cau chuyen ien hnh tren ay, chung ta co the
nhan thay mot ieu, ngi Do Thai khong ch kheo leo
trong viec mn tien ngi khac, ma con cc ky uyen
chuyen trong viec vay mn sc manh cua ho e phat trien
hay phuc vu cho chnh mnh.

Nng theo sc gio, a mnh len cao

Bat ke trong lnh vc kinh te, chnh tr hay khoa hoc
ky thuat, ngi Do Thai eu rat kheo leo trong viec mn
the, mn tr cua ngi khac.
Michael Fribourg, mot thng nhan Do Thai loi lac,
ngi a bien mot ca hang thc pham nho thanh mot
tap oan cung cap lng thc thc pham xuyen quoc gia.
Noi en nguyen nhan thanh cong cua Fribourg, chung ta
co the nhan manh en hai nhan to la nguon lc thong tin
158

khoa hoc ky thuat tien tien va kha nang mn lc t

oi ngu nhan tai cao cap cua cong ty. Ong a khong tiec
von, khong ngng ap dung nhng thiet b ky thuat tien
tien nhat the gii, ong thi san sang tra mc lng cc
cao, mi cac nhan tai quan ly kinh doanh ve lam viec cho
cong ty. Bang cach o, kha nang nam bat thong tin cua
cong ty ngay cang linh hoat, chu ong, oi ngu lao ong
ngay cang lanh nghe, nang lc canh tranh luon vt tren
cac oi thu khac. Tuy ong phai bo ra rat nhieu tien, nhng
cung thu ve nhieu gap may lan, co the goi la chu lo t,
gianh li cao.
Cong ty cua Rockefeller lam an ngay cang phat at.
Nhng ong van la mot ke tay trang khi nghiep, nguon
von co han. Khi phai canh tranh vi mot so oi thu, ong
luon vao the yeu, v vay ma ke hoach lung oan th
trng tieu thu dau tho cua ong anh tam gac sang ben.
Qua ieu tra va than trong phan tch, ong nhan thay
tuyen ng sat noi lien t vung khai thac en cac cong
ty dau mo ch c s dung trong nhng luc can thiet,
tnh bat thng o khien nganh ng sat gap phai rat
nhieu kho khan. Rockeleler suy tnh, mot khi ong ky ket
vi pha ng sat mot hp ong bao am lng dau chuyen
ch hang ngay, chac chan se la chiec phao cu sinh cho
nganh ng sat trong tnh trang hien tai. Va ng nhien,
nganh ng sat se phai vui ve chap nhan mot mc chiet
khau ac biet cho pha ong. Va ieu nay ch co pha ong
va cong ty ng sat biet thoi. Vi mc gia van chuyen u
ai, kha nang canh tranh cua cong ty tat nhien se cao hn
cac cong ty con lai, giac mong lung oan th trng dau
mo ch con la van e thi gian.
159

Sau o, Rockefeller a nhanh chong tien hanh am

phan vi Goult, mot trong hai ga khong lo cua nganh ng
sat Hoa Ky luc bay gi. Hai ben cuoi cung a at c
mot thoa thuan: Rockefeller bao am moi ngay se van
chuyen 60 xe dau, pha ng sat se chap nhan mc chiet
khau 20%.
Nh vay, ong khong ch anh bai c quyen lung oan
cua nganh ng sat, ma con giam c ang ke gia thanh
van chuyen dau mo. Tiep theo o, vi gia dau thap hn
cac oi thu, ong a nhanh chong chiem lnh th trng,
tang cng thc lc canh tranh, tien gan en muc tieu
khong che th trng dau mo the gii hn.
T khi bc len con ng van minh, nhan loai luon
can en bien phap mn the, mn lc. Nguyen ly on
bay chnh la mot phat minh v ai cua viec mn lc.
Tiep sau o la nguyen ly rong roc n. Cung vi s phat
trien cua thi ai, con ngi biet cach to hp cac rong roc
n co kch c khac nhau e nang nhng vat the nang
hn na. en nay, ch can mot ngi ngoi tren ghe cua xe
can cau, la a co the de dang nang c nhng container,
khoi a nang hang chuc tan. Da vao tr tue, con ngi co
the phat huy sc manh en mc cao nhat.
Trong tat ca hoat ong cua con ngi, bat ky thanh
cong nao cung la ket qua cua qua trnh ap dung nguyen ly
rong roc, mn sc manh cua ngi khac e phat huy sc
manh cua mnh en mc cao nhat.
Ong vua thep Carnegie a viet mot cau tren phan mo
cua mnh nh sau: Ni ay yen ngh mot ngi co kha
nang tm kiem nhng ngi tai nang hn mnh. ung
160

vay, Carnegie co the tr thanh mot ong vua thep t mot

cong nhan bnh thng, chnh la nh vao kha nang chieu
mo c rat nhieu nhan tai phuc vu cho x nghiep cua
mnh, giup cho nang lc kinh doanh cua ong tang len gap
van lan.
Noi chung, ngi Do Thai hieu rang, khong the co
chuyen mot bc len tri, nhng co rat nhieu bien phap
len tri khac nhau. Tm c bien phap ung an, tat
se tiet kiem c sc lc ma lai nhanh chong hoan tat
qua trnh. Kheo tiet kiem sc lc, gioi mn lc cua
ngi, la mot b quyet oc ao cho thanh cong cua ngi
Do Thai.

161

Chng V
u c va cho vay:
Cuc chi cua ngi Do Thai
Morgan: bac thay au c,
dung lien minh thoat khoi hiem nguy

Ngay t thi con tre, chang thanh nien Morgan a

i khap mien Bac nc My va chau Au, sau o dng chan

hoc tap tai Trng ai hoc Georgia-Augusta cua c.
Sau khi tot nghiep ai hoc, ong vao lam viec cong ty
thng mai Duncan. Vi mot to chat ac biet va kinh
nghiem song phong phu, ong a am ng cong viec cua
mnh mot cach tng oi xuat sac. Tinh than gan da, mu
tr, mao hiem hn ngi cua ong thng khien cho ban
lanh ao cong ty Duncan kinh ngac.
Mot lan, ong ang tren ng cong tac t Paris en
New York, mot ngi la mat go ca bc vao va hoi rang:
Nghe noi ngai la ngi chuyen phu trach cong viec
buon ban thng pham, ung khong?.
Co lien quan g en ngai khong?.
Morgan cam nhan c tam trang lo lang cua ngi
mi bc vao.
162

O! Tha ong, toi co viec muon nh ong. Toi co mot

chuyen tau ca phe can x ly ngay lap tc. So ca phe o von
thuoc s hu cua cong ty X, hien nay a b pha san. Do
khong co cach g boi thng ph van chuyen, nen ho a
quyet nh lay chuyen tau ca phe nay lam vat the chap cho
pha chung toi. Nhng toi lai khong co nghiep vu ve lnh
vc nay. Ngai co the mua lai so ca phe nay giup chung toi
khong? Gia rat re, ch bang mot na gia ban tren th trng.
Rat gap sao?, Morgan nhn thang ngi an ong xa la.
ung la rat gap. Neu khong so ca phe nay se khong
ban re en mc nh vay.
Va noi, ngi an ong a mot bch ca phe mau cho
Morgan xem.
Toi ong y mua. Morgan liec qua bch ca phe roi lap
tc tra li.
Tha ngai Morgan, ngai khinh suat qua, ai co the am
bao toan bo chuyen tau ca phe eu co chat lng giong
nh bch hang mau nay kia ch?
Mot ngi ban ngoi ben canh len tieng canh giac ong.
Li nhac nh ay ro rang la rat hu ly. Vao thi bay
gi, kinh te th trng ang trong tnh trang hon loan,
chuyen la loc, gai bay lan nhau nhan nhan. Ch noi rieng
chuyen mua ban ca phe, cong ty Duncan a phai chu may
on khon on.
Toi se khong b la au! Khong mau quyet nh, so ca
phe nay se lot vao tay ngi khac.
Nhng v khong c cong ty tan thanh, nen ong viet
th xin cha mnh ho tr tai chnh e tra tien cho lo hang
163

ca phe c mua di danh ngha cong ty Duncan. ong

thi, di s gii thieu cua ngi a en thnh cau ong
mua lai chuyen tau ca phe hom no, ong lai tiep tuc mua
them rat nhieu chuyen tau ca phe gia re khac na.
Ket qua khong nam ngoai d oan cua ong, khong lau
sau khi mua c so hang ca phe gia re ay, ca phe Brazil
qua nhien gap phai mot tran sng gia, san lng giam
manh, gia ca phe nhanh chong tang len gap hai, ba lan.
Nam 1862, cuoc chien tranh Nam Bac My bung phat d
doi. Tong thong Lincoln ban bo menh lenh th nhat, tien
hanh tong ong vien, ong thi ra lenh cho lc lng Hai
quan va Luc quan thc hien chien lc tien cong toan dien.
Morgan cung vi con trai cua mot nha moi gii au t
pho Wall la Shacham a thng lng vi nhau mot ke
hoach au c.
Trc tien, ho mua vao mot so vang tr gia gan 5
trieu o la. Sau o, ho chuyen mot na sang Luan on,
mot na gi lai, roi co y tiet lo viec chuyen vang sang
Luan on cho cac gii hu quan biet. Theo tnh toan
cua ho, ch can dan chung biet c tin tc that bai mi
nhat cua quan oi phng Bac, gia vang se lap tc tang
vot. Khi o, ho se ban mot na so vang con lai ra ngoai
th trng.
Qua nhien, khi tin tc b mat cua Morgan va Shacham
b tiet lo ra ngoai, th trng pho Wall ri vao tnh trang
khung hoang, gia vang lap tc tang cao, gia vang Luan
on cung theo o ma nhch len khong ngng. ng nhien,
luc o Morgan va Shacham ch ngoi yen ma kiem c
mon tien kech xu.
164

Tham vong kiem tien a khien ho dam lieu lnh xem

thng moi th, ke ca quoc gia, phap luat, li ch dan toc.
Chnh phu My ha lenh tien hanh ieu tra nguyen nhan
cuoc khung hoang kinh te lan o. Ban ket qua ieu tra a
viet nh sau:
Nguyen nhan gay ra cuoc khung hoang kinh te lan
nay la do tac ong cua mot cuoc au c. Ngi ng sau
lng thao tung toan bo chuyen nay la mot thanh nien co
ten la Morgan.
Bay gi, Morgan lai ang tnh en cuoc au c th hai.
Nam 1871, chien tranh Phap Pho ket thuc vi that bai
thuoc ve nc Phap. Chnh phu Phap ri vao tnh canh
hon loan. Mot mat phai boi thng cho c 3 t franc chien
ph, mot mat phai lo khoi phuc nen kinh te a b tan pha
nang ne bi chien tranh. Tat ca nhng cong viec nay eu
can mot so tien rat ln. Chnh phu Phap phai phat hanh
mot t trai phieu tr gia 250 trieu franc.
Sau khi tien hanh am phan vi mat s Phap, Morgan
quyet nh am nhan trong trach thuc ay tieu thu so
trai phieu khong lo ay. Nhng lam cach nao e ong co
the hoan thanh c nhiem vu ay gian nan nay?
Co mot bien phap la lien minh cac ngan hang pho
Wall thanh mot to chc nhan mua trai phieu quoc gia co
quy mo ln, nguon von hung hau. Bang cach o, ong co
the phan tan moi nguy hiem len nhieu to chc tien te
khac nhau, ma trc ay, trach nhiem ay thng ch o
don len mot c cau tien te duy nhat. Va nh vay, bat chap
nhng nguy hiem co the gap phai, so trai phieu khong lo
ke tren van co the c tieu thu het.
165

Morgan trnh bay suy ngh cua mnh vi Shacham.

Shacham kinh ngac thot len:
Lay Chua toi! Khong phai la anh ang muon khieu
chien vi truyen thong va quy tac chi cua th trng pho
Wall ay ch?
Shacham khong he noi sai, suy ngh cua Morgan a
thc s ung cham en truyen thong cua th trng pho
Wall, va cung i ngc lai truyen thong cua cac s giao
dch, ngan hang au t trung tam tien te Luan on va
cac trung tam tien te ln khac tren the gii.
Morgan nhan thc c rang: nguy c bung phat lan
song phan oi la khong the tranh khoi, nhng s viec
khong en noi te hai nh Shacham a tng tng, va c
hoi nhat nh se en.
ung nh d lieu cua Morgan, tin tc va c truyen
i, ta nh mot qua an phao khong lo c tha xuong
mat ho phang lang, gay nen mot cn song ln lan toa
khap ca mat ho.
Cung vi s tranh luan ngay them soi noi, th trng
au t pho Wall cung bat au chu anh hng. Tat ca eu
cam thay m ho ve tng lai cua th trng pho Wall, khong
ai dam khinh suat manh ong.
Gia luc o th cac nha au t bat au tm cach thoai thac:
Hien nay, ieu ma th trng pho Wall can co la s
bnh on, bat luan phai dung cach g.
Bay gi, ho lai ky thac hy vong tran an d luan cho Morgan.
T duy chien lc, nang lc quan sat va oc quyet oan
cua Morgan eu vt troi hn ngi. Trong mot tnh the
166

vo cung nguy cap nh the, ong van gi thai o iem nhien,

cuoi cung gianh c chien thang. Tat ca nhng ieu ay
a chng minh, chien thang cua ong la chien thang cua
mot ke manh, ch khong ch la chien thang cua mot ngi
kheo li dung d luan.
Morgan c xem la nhan vat v ai cua th trng
tien te the gii, ngi a sang lap nen mot ky nguyen
mi cho th trng pho Wall. Suot cuoc i ong la mot
qua trnh theo uoi ong tien. So tien ma ong kiem c
khong di con so 10 t o la. Nhng sau khi ong chet, di
san ch con lai 17 trieu o la.
Ong da vao au c e khi nghiep, nhng lai chan
ghet nhng tro la gat trong au c, v vay ma ong a
quyet tam thay oi nhng ieu te hai cua th trng pho
Wall, sang tao nen mot the che quan ly kinh doanh phu
hp vi tinh than thi ai. e kiem tien, ong co the s
dung thu oan, nhng lai ac biet coi trong va thch e
bat nhng con ngi co long trung thanh.
Morgan qua i khi ong chuan b on mng sinh nhat
lan th 76, nhng chien lc kinh doanh thanh cong cua
ong van con anh hng en th trng pho Wall cho en
tan hom nay.

Rothschild va Baruch:
bac thay nam bat thi gian
Nathan Rothschild la con trai th ba trong gia toc
Rothschild - mot gia toc Do Thai lng lay trong gii tien
te, tng tham gia rat nhieu hoat ong kinh doanh a oc
va th trng au t co phieu. S bien oi tren sac mat
167

cua ong, co the v nh mot chiec may d bao thi tiet

trong lang giao dch co phieu.
Ngay 20 thang 6 nam 1815 la mot ngay het sc ac biet,
moi ngi eu tap trung vao sac mat va ong thai cua Nathan.
Trc o mot hom a xay ra mot s kien khien ca the
gii quan tam - quan oi Anh - Phap bat au giao chien
tai Waterloo. Tran chien ay se quyet nh van menh cua
ca hai nc, va se anh hng en s tang giam cua gia ca
co phieu hai nc.
Chien trng Waterloo nam cach thu o nc Anh rat
xa. Ma vao thi bay gi, ca vo tuyen ien, may bay hay
tau hoa eu khong co, ch co tau hi nc. Tat ca tin tc
ch co the chuyen i bang nga hoac tau hi nc. Moi
ngi ch co the ch i tin tc t pha quan oi phat i.
Gia luc o Nathan bat au tuon cong trai Anh ra ngoai.
Tin tc nhanh chong truyen khap th trng co phieu.
Ngi Anh phai nem mui that bai, mau ban co phieu
Anh quoc.
Moi ngi tranh nhau ban co phieu ra ngoai, tao thanh
mot cuoc khung hoang ln, keo gia co phieu Anh rt xuong
tham hai.
en khi cong trai Anh rt xuong tan ay, Nathan lai
ot nhien mua vao o at.
Moi ngi trc ay theo ong ban ra co phieu, bay gi
khong hieu lai phat sinh chuyen g.
en luc ay, tin thang tran cua quan oi Anh cung va
truyen en Luan on, gia cong trai Anh tang len theo
mot ng thang.
168

Ch trong may tieng ong ho, Nathan a thu vao cho

mnh may trieu bang Anh, n gian nh mot nha ao thuat
co kha nang bien giay thanh tien.
Thc ra, Nathan khong he chi tro mao hiem, ma tat
ca eu nam trong vong kiem soat cua ong. Nathan khong
ch da vao thong tin t pha quan oi, ma ong con co cach
nam bat thong tin thang bai trc ca lc lng quan oi.
T lau, ngi con th nam trong gia toc Rothschild a
thiet lap c Chau Au mot mang li tnh bao rong
khap, chuyen thu thap cac thong tin tnh bao ve kinh te,
chnh tr va quan s. Thong tin noi bo c trao oi het
sc thng xuyen va nhanh chong. Chnh v le o, gia toc
Rothschild luon nam c rat nhieu thong tin tnh bao
quan trong trc khi no c cong bo rong rai. Tam quan
trong cua chien trng Waterloo ng nhien lai cang c
chu y nhieu hn.
Thng trng cung la chien trng, va thong tin la
mot nhan to vo cung quan trong cho ca hai mat tran o.
Ban lnh cua Nathan the hien nhng hanh ong a ra
sau khi nam c thong tin. Mot ngi bnh thng neu
nghe c tin thang tran cua quan oi Anh, nhat nh se
tung het von lieng tranh mua co phieu Anh. Va ng
nhien la khong ai chu ban cho ai. Chnh v the Nathan lai
dung en cao chieu muon gi phai buong, anh lac hng
d luan, li dung s chenh lech thi gian nam bat thong
tin, nh o co the bien a thanh vang.
Bernard Baruch la nha doanh nghiep, nha chnh tr,
triet hoc lng danh cua My. Ong la mot trong so t nhng
nha doanh nghiep co the tr thanh t phu trc tuoi 30.
169

Nam 1916, ong c tong thong Wilson uy nhiem lam co

van cho bo quoc phong, chu tch hoi ong quan ly nguyen
lieu, khoang san va tien te, sau o lai am nhiem chc
vu chu tch hoi ong cong nghiep van tai ng sat. Nam
1946, ong tr thanh ai dien cua My trong Uy ban nang
lng nguyen t cua Lien Hiep Quoc. Trong thi gian lam
viec tai ay, ong a e xuat mot ke hoach het sc noi
tieng - ke hoach Baruch, keu goi thanh lap mot to chc
quoc te, nham muc ch khong che viec s dung nang lng
nguyen t va kiem soat cac thiet b nang lng nguyen t.
Trong suot cuoc i hoat ong cua mnh, ong luon nhan
c s ton trong cua hau het moi ngi, moi gii.
Luc mi khi nghiep, Baruch a da vao nang lc nhay
ben bam sinh oi vi thong tin cua thng nhan Do Thai,
ch trong mot em ma tr thanh trieu phu.
em ngay 3 thang 7 nam 1898 (Baruch ch mi 28 tuoi),
ong ang tro chuyen cung cha me, ot nhien, mot tin tc
c phat ra t ai phat thanh:
Ham oi Tay Ban Nha b hai quan My tieu diet tai
San Diego. ieu nay ong ngha chien tranh gia My va
Tay Ban Nha sap sa en hoi ket thuc.
Hom ay lai ung vao ngay chu nhat. Theo thong le, s
giao dch chng khoan cua My se ong ca vao ngay th
hai. Trong khi s giao dch chng khoan Luan on van
hoat ong bnh thng. Baruch lap tc y thc c rang,
neu ong co the en c van phong lam viec cua mnh vao
trc buoi sang, ong co the kiem c mon tien rat ln.
Chung ta can phai biet rang, en nam 1898, xe hi
van cha ra i, xe la lai ngng hoat ong vao ban em.
170

Trong tnh canh o, Baruch lai nay ra mot y: ong chay

en tram xe la, thue mot chiec xe la chuyen dung. Va
di anh sang map m cua nhng ngoi sao, chuyen xe
la lao i nh mot mui ten lt gio. Cuoi cung, ong a
en c phong lam viec cua mnh trc khi tri sang,
tranh thu khoang thi gian ma cac nha au t khac van
con cha kp tnh lai, thc hien mot so cuoc giao dch
quan trong.
Baruch khong hanh ong giong nh Rothschild. Ong
khong chiem c u the thi gian khi nhan c thong
tin, nhng ong lai co the nam bat c nhng thong tin
hu dung cho mnh, t o nhanh chong a ra quyet sach
ung an. Khi hoi tng lai nhng thanh cong cua mnh,
ong luon quy cong sang tao phng phap nam bat thong
tin va chu ong thi gian nay cho gia toc Rothschild. Co
the thay, trong tnh toan ly tnh oi vi van e thong
tin, ong xng ang c goi la hau sinh kha uy.
Thng nhan Do Thai xem trong viec thu thap va
li dung thong tin, ng nhien cung se het sc can trong
trong viec bao mat thong tin cua mnh, khong e oi
thu nam bat c. ay cung chnh la mot u the rat ln
cho cac thng nhan Do Thai trong thi ai canh tranh
kinh te gan lien vi canh tranh thong tin het sc khoc
liet nay.

Hammer va Rockefeller:
tin tng phan oan cua mnh
Hammer va Rockefeller la nhng ai bieu kiet xuat
cho tinh than kinh doanh mao hiem cua ngi Do Thai.
171

Lan mao hiem ln nhat cua Hammer la tai Liby. Vao

thi ky Liby con b quan oi Italy chiem lnh, vi hy vong
co the tm c mo dau, Mussolini a chi ra khong di
10 trieu o la cho cong viec tham do dau mo Liby, nhng
ket qua ch la con so khong. Cong ty dau mo Esso sau khi
bo ra may trieu o la ma van cha thu c ket qua g
kha quan, ang chuan b ke hoach rut lui, nhng may man
lai phat hien c dau mieng gieng cuoi cung. Cong ty
dau mo Shell cung tieu ton khoang 5 trieu o la, nhng
cac mieng gieng c khai thac lai khong co gia tr thng
mai. Trc khi en vi Liby, cong ty dau mo Occidental
ang chuan b tien hanh vong am phan th hai vi chnh
phu nc nay ve viec chuyen nhng at khai thac, phan
ln khu vc c cho thue la nhng vung at ma mot so
cong ty trc ay a bo qua.
Hammer tuy rat co long tin, va du ong a co moi quan
he rat tot vi quoc vng Liby nhng tng lai van la ieu
khong the nam chac. Bi v, ong khong ch khong u kinh
nghiem ve phng dien nay, hn na, khi phai canh tranh
vi nhng oi thu nang ky trong gii dau mo the gii,
thc lc chech lech qua ln, ung nh moi ngi van thng
anh gia la chau chau a xe. Nhng ieu o khong hoan
toan mang tnh quyet nh.
Hammer a tien hanh au thau vung at pha tay.
Phng thc au thau cua ong rat ac biet. Ho s au
thau c dung theo hnh thc giay chng nhan da de.
Sau khi cuon tron, lai dung ba dai lua o, xanh, en tng trng cho quoc ky Liby e cot lai. Trong giay au
thau, ong a viet them mot ieu: Chung toi tnh nguyen
trch ra 5% li tc cha tr thue, phuc vu cho s nghiep
172

phat trien nong nghiep cua Liby. Ngoai ra, ong con ha
se tm kiem nguon nc cho quoc gia t nc nhieu dau
nay. Ket qua sau cung, Hammer thang thau c hai khu
vc, khien cac oi thu nang ky khac phai kinh ngac. Ca
hai khu vc o ieu la nhng ni a b cac cong ty trc
ay bo lai sau khi ton khong biet bao nhieu tien bac ma
chang thu hoach c g. Sau khi cho khai thac tren hai
mieng at o ma khong co c giot dau nao, cac co ong
trong cong ty bat au mat long tin vao Hammer.
Nhng Hammer van tin tng vao trc giac cua mnh.
Sau may tuan nay sinh nhng mau thuan gia nha sang
lap vi cac co ong, mieng gieng co dau au tien a c
tm thay. Tiep theo o, lai co them 8 mieng gieng c
phat hien co dau, hn na con la nguon dau cao cap hn
han cac gieng dau thong thng khac. ieu quan trong
na la, v tr cua cac gieng dau lai nam pha tay cua
kenh ao Suez, rat thuan tien cho viec van chuyen. Cung
thi gian nay, mieng at con lai, oi ngu tham do cung
a tm c mot mieng gieng phun dau t ong vi san
lng 7 trieu 30 ngan thung moi ngay. o la gieng dau
ln nhat cua Liby. Tiep o, Hammer lai au t 150 trieu
o la, tu sa va xay dng mot ng ong dan dau co kha
nang van chuyen 1,3 trieu thung moi ngay.
Bang cach o, Cong ty dau mo Occidental a vn len
v tr th 8 trong so cac cong ty dau mo the gii.
Thanh cong trong mot loat hanh ong mao hiem cua
Hammer, chnh la nh vao tr tue va long dung cam cua
ong. Hammer la mot nhan vat tieu bieu cho tnh mao hiem
cua ngi Do Thai. Ben canh ong, con co mot doanh nhan
Do Thai lng lay khac, ma kh phach, long dung cam va
173

tr tue cung khien cho ca the gii phai kinh ngac than
phuc, o chnh la Rockefeller.
Vao thap nien 80 cua the ky 19, lien quan en van e
co nen mua lai cac mo dau cua Lima hay khong,
Rockefeller va cac ong s cua mnh a co nhng mau
thuan het sc nghiem trong. Mo dau Lima mi c phat
hien vao thi iem o, nam ranh gii gia tay bac Ohio
vi pha ong cua Indiana. Nguon dau ay cha ham
lng lu huynh rat ln, khi tien hanh phan ng hoa hoc
th phat ra mot mui la giong nh mui trng thoi, moi
ngi goi no la dau chua. Khong mot cong ty dau mo
kh ot nao muon mua loai dau co chat lng thap nh
vay, ngoai tr Rockefeller.
Khi Rockefeller e xuat y kien mua lai mo dau Lima,
cac thanh vien trong ban ieu hanh cong ty hau nh eu
len tieng phan oi, ke ca mot so tr thu ac lc c
ong tn nhiem nhat. V chat lng cua mo dau nay qua
thap, gia ca cung thap en cc iem; tuy san lng dau
rat ln, nhng cha co ai e xuat c mot phng phap
chiet xuat hu hieu. Tuy nhien, Rockefeller van tin tng
se tm c bien phap toi u e chiet xuat lu huynh ra
khoi dau. Thay tnh the co phan be tac, Rockefeller bat
au tung on uy hiep, tuyen bo t mnh mao hiem au
t loai dau nay, hn na se khong tiec hy sinh bat c
th g.
Trc thai o cng quyet cua Rockefeller, ban ieu
hanh cua cong ty a phai nhng bo, cho phep cong ty bo
ra 8 trieu o la mua lai mo dau Lima. o la mo dau au
tien c cong ty mua ve. Sau o, Rockefeller a mi mot
nha hoa hoc ngi Do Thai en nghien cu van e kh
174

lu huynh mo dau nay. Sau hai nam tien hanh thc

nghiem, van cha the tm c mot bien phap kha thi.
Trong thi gian o, rat nhieu uy vien bat au to ra hoai
nghi vi ke hoach mua lai mo dau cua Rockefeller, nhng
cuoi cung viec nghien cu cung a thanh cong.
Ky tch v ai o a chng minh Rockefeller thc s
co mot cai nhn cc ky sang suot, ong thi con the hien
c tinh than mao hiem hn ngi cua ong.

Aaron Lincoln:
ngi cho vng that Anh Quoc vay n
Trong b quyet kinh doanh cua ngi Do Thai, co mot
tuyet chieu la - kheo cho vay, qua o thu c li tc cao,
kiem c li nhuan ln. So ngi Do Thai nh cho vay
ma tr nen giau co th nhieu vo so, Aaron Lincoln ch la
mot gng mat ien hnh trong so o.
Khi mi di c ti Anh, Aaron Lincoln khong co bao
nhieu von lieng. Nh cong viec lam thue, ong a tch luy
c t tien, sau o t ng ra buon ban nho. T thc tien
kinh nghiem cua mnh, ong phat hien ra rang, cai gia cua
viec vay tien ngi khac la qua cao, tham ch gap may lan
li nhuan thu c t hoat ong kinh doanh. Aaron Lincoln
bat au suy ngh, neu mnh co van phong cho vay, khong
phai se de dang thu c li nhuan ma tnh nguy hiem
cung giam i sao? Ke t o, ong bat au vach ra ke hoach
theo uoi s nghiep cho vay.
Muon cho vay th ban than phai co mot so von that
ln. Ma so von hien co cua Aaron Lincoln lai qua t oi,
lam sao co the thc hien giac m nay?
175

Thong qua hoat ong kinh doanh, Aaron Lincoln a

dan tch luy c mot so von nhat nh, ap ng nhu cau
vay nong cua mot so nha kinh doanh va nha san xuat ang
can tien gap, thu c li nhuan rat cao. Khong t ngi
v nhu cau cap bach, san sang chap nhan vay tien vi li
tc len en 20% moi thang. Nguon von cua ong ngay mot
tang len. Khong ay may nam, ong a tr thanh mot ngi
cho vay co tieng Luan on.
Aaron Lincoln khi nghiep bang hoat ong cho vay,
ve sau en vng that Anh cung tr thanh oi tng cho
vay chu yeu cua ong. Gii quy toc va giao hoi Anh cung la
nhng khach hang quan trong cua ong. Rat nhieu giao
ng Anh a c xay dng bang so tien vay c t
Aaron Lincoln. Cung thong qua hnh thc vay tien t Aaron
Lincoln, rat nhieu can ho a c moc len tai thu o Luan
on, ban than Aaron Lincoln cung thu c nhng khoan
li tc khong lo.
Sau khi Aaron qua i, tnh s qua so tai san cua ong,
vang bac va chau bau co the chat ay ca mot chiec thuyen,
ben canh o con co mot loat cac giao ng va cong trnh
kien truc khac, cung vi 15 ngan bang Anh tien cho vay
cha c thu hoi. Vao thi iem 800 nam trc, 15.000
bang Anh a la mot so tien khong lo. Vao thi o, thu
nhap trong mot nam cua vng that Anh cung ch tren
di 10 ngan bang Anh. ieu o cung co ngha la, tai san
cua Aaron Lincoln con nhieu hn ca vng that Anh.
e thu hoi so tien cho vay khong lo nay cua Aaron
Lincoln, vng that Anh a cho thanh lap mot uy ban ac
biet, chuyen trach cong viec thu n cua nhng ngi a
vay t Aaron Lincoln. Nam 1187, vua Anh ra lenh chat
176

ay vang bac chau bau cua Aaron Lincoln len mot chiec
tau, chuan b chuyen i s dung trong cuoc chien tranh
vi nc Phap. Nhng thi tiet bat trac a nhan chm con
tau tai eo bien Anh, toan bo tai san cung b chon vui di
ay bien.
Mac du tai san cua Aaron Lincoln khong c truyen
lai cho ngi sau, nhng bang hoat ong cho vay hieu
qua cua mnh, cuoc i cua Aaron Lincoln a tr thanh
huyen thoai ve mot thng nhan giau co nhat nc Anh
trong the ky 12. Va cho en hom nay, cau chuyen ay
van con c lu truyen tai Anh va trong gii kinh doanh
Do Thai.

Lloyd:
ke anh cc gia mao hiem va an toan
Nam 1680, Lloyd a m mot quan ca phe ben b song
Thames. Vao thi bay gi, Thames la mat xch quan trong
trong van chuyen ng song cua nc Anh, quan ca phe
cua Lloyd do o tr thanh mot trung tam tin tc cua khu
vc, khach kha ra vao tap nap.
Mot hom, ong ao chu thuyen, nhan vien hang hai
va thng nhan te tu ong ao trong quan, tan chuyen
vi nhau. Khi nghe ban en van e ngi Lombardy thc
hien bao hiem oi vi van chuyen hang hai trc tnh
trang bao phat cac vu cp bien, tim cua Lloyd bat cht
rung len.
Von d, nganh hang hai vao thi ay van con vo cung
lac hau, hieu biet cua con ngi ve a cau va ai dng
van con rat t. Do thuyen i bien kha nho, rat kho cam
177

c trong phong ba bao tap, cp bien lai hoat ong rat

manh, v vay, nhng chuyen i bien luon an cha rat nhieu
rui ro.
Tai sao lai khong thc hien bao hiem hang hai c ch?
Y tng bat ng cua Lloyd lap tc nhan c s ung ho
cua moi ngi.
ng nhien, ch da vao von lieng tch gop cua Lloyd
th cha u e lam bao hiem. Di s giup hao phong
cua ban be, Lloyd a co u von e thc hien y tng cua
mnh. Cong viec au tien la tm kiem mot oi ngu nhan
vien phuc vu cho cong viec mi me nay. ong thi vi
viec thanh lap cong ty bao hiem, ong con co y nh thanh
lap mot t bao co dang nh so tay, tong hp cac thong tin
co lien quan en hang hoa, van chuyen ng bien
Khong lau sau, cong ty bao hiem Lloyd a c thanh
lap. Cong ty c xay dng tai trung tam thanh pho Luan
on, quy mo kien truc tuy khong ln, nhng lai co phong
cach co knh, co hnh dang nh mot tram xe hao hoa,
trang le.
Trong thi gian hoat ong, cong ty Lloyd luon duy tr
c phong cach cua mnh: trc ca chnh la mot ve s
mac ao o, trong phong c bo tr bi nhng chiec ghe
dai the ky 19, mot bo ban ln va mot tu sach cao. Phong
ngh c goi la phong thuyen trng, nhng ngi bao
ve cung c goi la th gia. Tat ca eu the hien phong
cach cua thi ai Dickens. Nhng s ton tai cua no khong
ch n thuan la mot kieu trang tr, ma la mot kieu tng
trng tieu bieu cho cong ty bao hiem Lloyd, ta nh nhan
hieu cua mot thng pham noi tieng vay.
178

Truyen thong nghiep vu bao hiem mat oi mat cua

Lloyd a tao nen mot moi quan he nng ta va tn nhiem
lan nhau gia cong ty bao hiem vi cac nha au t bao
hiem. Nh o, hoat ong giao dch cua cong ty luon dien
ra het sc tap nap va thuan li.
Tuy nhien, bao hiem la mot nganh nghe co tnh mao
hiem rat ln. Sau khi c thanh lap, cong ty bao hiem
Lloyd a oi mat vi biet bao thach thc.
Nam 1906, tran ong at ln San Francisco a gay
nen mot tran hoa hoan ln, khien cong ty Lloyd phai chu
ton that 100 trieu o la ph bao hiem.
Nam 1912, con tau Titanic cua Anh va phai mot khoi
bang ln bac ai Tay Dng khien gan 2000 ngi thiet
mang, cong ty Lloyd lai phai bo ra 3,5 trieu o la tien
boi thng.
Nam 1937, tau vu tru LZ 129 Hindenburg boc chay,
cong ty bao hiem Lloyd lai phai bo ra gan 10 trieu o la
tien boi thng.
Trong nghiep vu bao hiem cua Lloyd, khong co g la
khong the au t bao hiem. Ngoi sao ien anh Marlene
Dietrich a bo ra 1 trieu bang Anh e bao hiem cho gng
mat va cap ui ngoc nga cua mnh. Mot ao dien ngi
My cung mua bao hiem cua Lloyd cho sc khoe cua mnh.
Chien tranh Iraq - Iran bung no, khien cho ph bao
hiem van chuyen dau qua vnh Ba T ngay mot tang cao.
Ai co the am bao an phao cua Iraq hoac Iran lai khong
ri thang vao tau cua ho? Vao thi o, bao hiem mot tuan
cho mot con tau ch hang tr gia 400 trieu o la, co the
nhan c mc tien bao hiem la 40 trieu o la. Con so ay
179

u chng minh, bao hiem va mao hiem cach nhau ch

trong gang tac.
Ba tram nam oi thay la ba tram nam mao hiem. Khi
au ch la mot quan ca phe ben b song Thames th mong,
cuoi cung, Lloyd a tr thanh cong ty bao hiem ln nhat
the gii, tr thanh bieu tng cho sc manh va uy tn cua
cac cong ty bao hiem.

George Soros: ke khuay len cn bao tien te

Chau A Thai Bnh Dng
George Soros, mot ngi My goc Do Thai, c gii
doanh nghiep va tien te the gii xng tung la thien tai
tien te. T khi thanh lap Ngan quy song ng vao nam
1969 cho en nay, ong a xay dng c mot c nghiep
ang kinh ngac. Vi mc tang trng bnh quan 35% moi
nam, cac ong nghiep cua ong th trng pho Wall eu
phai cui au than phuc. Dng nh trong ong co mot nguon
sieu nang lc, phu trum len ca th trng tien te the gii.
Mot cau noi cua ong co the khien tnh hnh giao dch cua
mot thng pham hay mot loai tien te phai chu bien ong
ln, gia ca th trng cung len xuong theo nhng li bnh
luan cua ong.
au thap nien 90 cua the ky 20, cac quoc gia phat trien
chau Au ang trai qua mot thi ky suy thoai kinh te,
trong khi o, nen kinh te cua cac quoc gia ong Nam A
lai tang trng nh mot ky tch. Trc khi bung phat cuoc
khung hoang kinh te, mo thc phat trien kinh te cua ong
Nam A la mot tam gng cho cac quoc gia ang phat trien
hoc tap. Cac quoc gia ong Nam A eu het sc lac quan
180

oi vi tnh hnh kinh te nc mnh, e ay manh bc

tang trng kinh te, tat ca eu ua nhau m rong che o
quan ly va thuc ay t do hoa th trng tien te, vi hy
vong co the tr thanh mot trung tam tien te mi cua the
gii. Nhng co le v qua ngat ngay trong anh sang rc r
cua tang trng kinh te, nen ho a s suat bo qua mot vai
nhan to het sc quan trong. Chu yeu ch da vao s tang
trng au t vong ngoai chang khac g viec xay lau ai
tren cat, khien th trng tien te quoc gia phi mnh ra
gia cuoc chi au t quoc te ma khong co lay mot vat g
lam bao am, rat de nem on cong kch cua cac oi thu
tren the gii. Them vao o, vi toc o phat trien kinh te
qua nhanh, hau het cac quoc gia ong Nam A eu au t
qua o vao a oc, anh gia cao quy mo x nghiep va nhu
cau th trng, nguy c phat sinh mot cuoc khung hoang
ngay cang gia tang.
Kinh te ong Nam A xuat hien mot lo hong ln en
nh vay, tat nhien khong the thoat khoi cap mat cua Soros.
Soros quyet nh tap kch vao ong bath Thai, sau
o se quet sach toan bo th trng tien te ong Nam A.
Thang 3 nam 1997, ngan hang trung ng Thai Lan tuyen
bo 9 cong ty tai vu va mot cong ty cho vay nha co gia
tr tai san khong cao, nguon von lu ong khong u.
Nhan nh c hoi ngan nam co mot a en, Soros lap
tc ban o ban thao ong bath Thai, khien no lien tuc
rt gia. Vao thi iem thap nhat, 1 o la My co the oi
c 26,7 bath. Trong tnh the cap bach, Ngan hang trung
ng Thai Lan a s dung rat nhieu bien phap ng cu,
nh huy ong 12 t o la ngoai hoi e mua vao ong
bath Thai.
181

Nhng hanh ong manh tay cua chnh phu Thai khien
cho gia thanh giao dch ang tang cua Soros bong choc
phai chu ton that 300 trieu o la, nhng ong van tin tng
vao nhan nh ngay t ban au cua mnh, du chnh phu
Thai co doc toan lc phong ve, ho cung khong the chong
c s cong kch cua ong.
Ha tuan thang 6, Soros a tap trung u nguon von
can thiet, tiep tuc m mot t tan cong ln khac vao
ong bath Thai. Cac cuoc giao dch ln ri vao tnh trang
hon loan, ong bath Thai rt gia tham hai, moi ngi
tranh nhau ban. Chnh phu Thai ieu ong 30 t o la
d tr ngoai hoi va 15 t o la von nc ngoai, co gang
cu van tnh hnh, nhng con so 45 t o la o chang
tham vao au so vi nguon tien ang o at o ra th
trng Thai.
en ngay 2 thang 7, chnh phu Thai khong con u sc
chong c vi Soros, anh phai thay oi che o t gia hoi
oai a duy tr trong 13 nam qua, thc hien che o t gia
hoi oai troi noi. ong bath Thai cang rt gia tham te.
Trong phut choc, chnh phu Thai a b cac nha au c
quoc te am i 4 t o la, tui tien cua rat nhieu ngi Thai
cung b moc sach. Chien dch bc au a thanh cong,
Soros quyet nh tan cong toan bo ong Nam A, anh
mot me li that ln. Cn bao Soros nhanh chong ap
vao Indonexia, Philippines, Myanmar, Malaysia. ong tien
cua cac quoc gia nay cung lap tc giam gia manh, tao nen
mot canh tng kinh te vo cung am am, cong xng ong
ca, ngan hang pha san, vat gia leo thang Cn bao Soros
a cuon i hn 10 t o la cua khu vc kinh te con ang
khon on nay. Nhng cn bao ay van tiep tuc ap en mot
182

trong nhng th trng manh nhat cua khu vc ong A la

Hong Kong nhng that bai.
That bai trong cuoc tap kch vao th trng tien te
Hong Kong a giup Soros rut ra c mot kinh nghiem:
khong nen anh gia qua cao nang lc cua mnh trong
th trng tien te the gii. Neu khong, en mot luc
nao o, th trng tien te se khien ban phai nem mui
au kho.
Soros xng ang c xem la nha au t so mot tren
the gii. T luc bc chan vao th trng tien te quoc te
en nay, nhng thanh tch ma ong at c khong ai co
the sanh bang. Tuy cung tng phai nem trai v ang cua
that bai, nhng ong luon biet cach vt qua, manh vn
len me t chnh ni mnh a nga xuong. Ong ta nh mot
than cay trng xuan tren th trng tien te the gii,
thu hut c rat nhieu nha ai vang luon ap u mot khat
vong vn en thanh cong.
Co ngi goi Soros la sat thu tien te, la ma quy.
Nguon von au c do ong s hu va chi phoi a gay nen
nhng tran song gio cho th trng tien te the gii, cuon
i biet bao tai san cua cac quoc gia, vet sach tui tien cua
hang van ngi, khien ho bong choc tr thanh nhng ke
trang tay. Ong tng bien giai cho chnh mnh rang, ong
au c tien te, ch v muc ch kiem tien. Trong giao dch,
mot so ngi c li, mot so khac lai chu ton that, o la
chuyen het sc bnh thng, ong hoan toan khong co y
lam hai ai. Ong khong bao gi cam thay mnh phai ganh
vac toi loi oi vi bat ky ngi nao a chu ton that trong
th trng au c, v chnh ban than ong cung a tng
ganh chu nhng ton that nang ne. Quan niem kinh doanh
183

ay cang cho chung ta thay ro huyet thong Do Thai trong

con ngi ong.
Bat ke thai o yeu ghet nh the nao, tai nang trong
lnh vc tien te cua Soros luon c moi ngi cong nhan.
Theo tnh toan, tai san cua ong tham ch con cao hn tong
gia tr tai san quoc noi cua 42 quoc gia thanh vien trong
Lien Hiep Quoc. Giau hn 42 quoc gia, o la mot con so
qua u e khang nh tai nang sieu pham trong lnh vc
tien te cua Soros.

184

Chng VI
Vn dung tr tu,
quyt thng trn ban am phan
Canh tranh theo ly,
quyet khong khoan nhng

Trong lch s Do Thai, chau i th 10 cua Noah la

Abraham a tng co mot cuoc am phan vi Thien Chua.

Abraham va Thien Chua co mot giao c, moi nam,
dan toc Do Thai phai te le cho Thien Chua. Khi thc hien
le te, ngi Do Thai phai chuan b cac le vat gom mot con
bo c 3 tuoi, de c va ga rng. Chung phai c giet
chet, cat thanh hai manh bang nhau, vi y ngha: neu dan
cua Thien Chua dam vi pham giao c, so phan cua ho
cung se giong nh nhng le vat kia.
Mot hom, c tin dan cua ngai hai thanh pho ln
a vi pham giao c, Thien Chua ben quyet nh huy diet
hai thanh pho toi loi ay. Abraham hay tin, khong n nhn
nhan dan cua mnh b giet hai, thanh pho b pha huy, nen
a thay mat nhan dan en am phan cung Thien Chua.
Trong cuoc am phan ay, ong a the hien c tr tue va
long dung cam cua mot to phu.
185

Ong cat tieng hoi Thien Chua: Neu trong thanh co

50 ngi chnh trc, le nao ho cung b huy diet chung
vi nhng ngi kia hay sao? Le nao Ngai khong the v
nhng ngi chnh trc kia ma tha th cho nhng ngi
con lai?
Thien Chua thay li ong co ly, ben nhng bo noi: Neu
trong thanh co 50 ngi chnh trc, ta se v ho ma tha th
cho ca thanh.
Thay co hy vong, Abraham lai manh dan len tieng:
Neu ch thieu 5 ngi na la u so 50 ngi chnh trc,
phai chang Ngai van quyet nh huy diet toa thanh ay?
Thien Chua lai nhng bo. Ngai ong y: Neu co 45
ngi chnh trc trong thanh, ta cung se tha th cho toa
thanh ay.
Abraham lai khan thiet nai van: Neu ch co 40 ngi
th sao?
Thien Chua lai tiep tuc nhng bo. Abraham lai tiep
tuc van nai. Cuoi cung, v to phu a ra mot cau hoi ay
hoc bua: Huy diet toan bo kinh thanh co ca ngi toi loi
va ngi chnh trc, phai chang la ieu hp vi chnh ngha?
Thien Chua ng nhien khong muon mang tieng lam
viec khong hp chnh ngha. Cuoi cung Ngai ng thuan:
Neu trong thanh co 10 ngi chnh trc, ta se khong huy
diet thanh ay.
Abraham nhan thay no lc cua mnh a ti gii han
cuoi cung. Tuy van e ch c giai quyet tren mat so
lng ch cha the giai quyet tren mat chat lng, nhng
ong cung ch co the lam c en o ma thoi.
ieu khien moi ngi cam thay ang tiec la, cuoi cung
186

Abraham van khong the tm c 10 ngi chnh trc trong

hai thanh pho ln ay. V to phu chan dat dan toc Do Thai
anh phai au kho nhn no lc va hy vong cua mnh hoa
thanh bot bien.
Thien Chua a kien quyet thi hanh nguyen tac a ky
ket trong giao c, giang la va diem sinh t tri xuong
tieu diet hai thanh pho ngap tran toi loi.
Trong nhng cuoc am phan, bat ke oi phng co uy
quyen, hung manh en mc nao, tac phong canh tranh
theo ly van c ngi Do Thai gi vng. Ho luon lam
theo ly e bao ve li ch cua mnh.
Theo ly hanh ong, quyet khong khoan nhng, o la
mot trong nhng bieu hien cho tr tue cua ngi Do Thai
trong hoat ong am phan.

Chu trong chi tiet va hnh thc

Giao ly Do Thai giao ran day cac tn o cua mnh nh
sau: s ai ngo ma mot ngi nhan c ni que hng
mnh la do phong o quyet nh, tai mot thanh pho khac
th do trang phuc quyet nh.
Theo cach noi o, tai que hng, trang phuc hoan toan
khong co anh hng g en s anh gia oi vi mot con
ngi. Bi v nhng ngi ong hng a hieu ro ve ao
c, ngon ng, hanh vi cua ngi o. Mot khi anh ta i
en vung khac, ngi ta muon anh gia, tat nhien phai
da vao ngoai hnh, trang phuc va c ch, li noi cua anh
ta. V vay, thng nhan Do Thai rat chu trong hnh thc
ben ngoai cua mnh va nhng chi tiet nho nhat trong moi
cuoc am phan.
187

Khi am phan, thng nhan Do Thai rat chu y en

phong cach an mac cua oi tac e phan oan nguon lc
tai chnh cua ho. Neu ban an mac qua ngheo nan, gian d,
thng nhan Do Thai se mat niem tin oi vi ban, tham
ch khong con hng thu am phan giao dch vi ban na.
Ngoai chuyen an mac, thng nhan Do Thai cung rat
xem trong en nhng yeu to nh thi gian, a iem,
nhan vien phuc vu trong buoi am phan V mot ni chat
hep, oi khi cung lam anh hng en ket qua cua cuoc
am phan.
Nhng cuoc am phan co tnh chat quan trong ng
nhien phai c tien hanh trong van phong, nha khach
hoac phong hoi ngh. Nhng cuoc am phan co tnh chat
thong thng co the c tien hanh tren ban an, khong
kh se cang them phan than mat. Khi am phan, co hay
khong s xuat hien cua tong giam oc hoac chu tch hoi
ong quan tr, se tao ra hieu qua am phan hoan toan
khac nhau.
Trong qua trnh am phan, li noi, c ch nhat nh
phai the hien s van minh, lch s. Li noi phai the hien
c s thong minh, c tr, d dom. Tuyet oi khong c
buong ra nhng li tho tuc, thieu van hoa.

Kien thc uyen bac la li the

trong am phan
Cang tiep xuc vi ngi Do Thai, ban cang cam nhan
c hoc thc uyen bac cua ho. Chu e cua ho co the lien
quan en moi lnh vc, t chnh tr, kinh te, lch s, the
duc, am nhac, quan s, thi s, co kim ong tay... dng
188

nh khong co chuyen g la ho khong biet, khong co ao ly

g la ho khong thong.
Thng nhan Do Thai mot mat tnh toan het sc can
trong, mot mat lai phan au phi thng, luon luon ghi
chep. Bat c ieu g lien quan en mnh, ho eu ghi chep
lai tat ca. Thong thng, ho se lay t giay bac trong bao
thuoc la, ghi chep len mat sau cua no, khien ngi khac
co cam giac ho rat hi ht vi moi chuyen. Sau o, ho mi
tien hanh chnh ly lai mot cach than trong.
Trong am phan, thng nhan Do Thai thng ghi lai
nhng hang muc quan trong nh ngay thang, kim ngach,
thi han giao hang va a iem tat ca eu phai ro rang
minh bach, khong c co s sai sot.
Mot lan no, do thi han giao hang qua gap, pha doanh
nghiep Nhat Ban co y lang tranh. Ho noi vi doanh nhan
Do Thai:
Hnh nh trong luc giao dch, thi han giao hang c
nh la vao ngay o thang o Tha ong, ong co nh lam
hay khong?.
Thng nhan Do Thai lay ra t giay bac c ghi chep
can than. Ong tra li mot cach thang than:
Khong! Chnh ong a nh lam! Chnh xac phai la ngay
hom nay. Toi a ghi chep het sc ro rang va chnh xac!.
oi vi nhng hanh ong cau tha, doi tra, thng nhan
Do Thai san sang huy bo giao c, hoac to cao ban vi pham
giao c, buoc ban phai ra toa va en bu thoa ang cho
nhng ton that cua ho.
Thng nhan Do Thai tham gia hoat ong kinh doanh,
tuyet oi khong co chuyen ham ho cau tha, tr nh lai
189

chnh xac sieu pham. Tat ca nhng yeu to o ng nhien

tr thanh mot ieu kien het sc thuan li cho ho gianh
c u the, at c thanh cong.

Nghe thuat mac ca

Trong quan he mau dch quoc te, thng nhan Do Thai
khong ch noi tieng v tai nang kinh doanh cua mnh, ma
con rat noi tieng v thoi quen thch mac ca. Ngay en
ngi Do Thai cung t che gieu ve tnh cach thch mac ca
cua mnh trong nhng cau chuyen ci.
Abrams bc vao ca hieu va bat au tra gia. Mon
hang co gan bang gia 15 o la a c tra xuong con 10
o la, roi tiep tuc ha xuong 9,97 o la. Anh ta van cha
hai long, hy vong co the tiep tuc tra gia xuong mc 9,96
o la.
Nhan vien ban hang len tieng: o a la gia thap nhat
roi, khong the re hn c na.
Abrams van kien nhan oi nhan vien ban hang phai
giam xuong mc 9,96 o la.
Nhan vien ban hang to y khong bang long: Tuyet
oi khong the, du ch mot ong cung khong the ha xuong
c na.
Abrams van cha to y au hang.
Nhan vien ban hang lai len tieng: Tha ong, ch v 1
cent ma c ky keo vi nhau th that la chuyen khong ang.
S that la chung toi khong the ha gia thap hn c na.
Lau nay ong eu mua n cho chung toi, nay them 1 cent
th cung co quan he g au?
190

Abrams ap li: S d toi ky keo bt gia, la v toi rat

yeu chuong hang hoa cho cac anh. Giam c mot cent,
nh co b toi qut n, chang phai ca hang cua cac anh a
bt ton that c 1 cent o sao?.
Thch mac ca la mot chuyen, mac ca nh the nao lai la
mot chuyen khac. Cac thng nhan Do Thai a cho chung
ta nhng nguyen tac c ban:
Th nhat, tren thc te mac ca la van e ai co the thuyet
phuc ai trong hoat ong mua ban song phng. Cung mot
thng pham, ben ban luon tm moi cach e noi la tot,
ben mua cung co gang e noi cha at.
Th hai, tra gia can phai neu c ly do. Bi long tm
vet la ieu can thiet phai lam, nhng o phai la nhng
khuyet iem khong mang tnh thc chat hoac co the khac
phuc c.
Co mot nong dan Do Thai ten la Billy len ch mua c
mot con nga. Va ve en nha, ong a hn h khoe vi v:
Hom nay au ng, toi a mua c mot con nga
t mot ngi Gypsy. Con nga gia 100 ong, ma toi mua
ch mat co 50 ong.
Tot qua roi! 50 ong a mua c mot con nga tot.
Co ieu, cung chang tot g lam, bi v no ch la mot
con nga nho.
The khong ang gia 50 ong sao?
Co ieu, nga rat khoe manh.
Oi! Nho nhng khoe manh. ng nhien rat tot.
Tot g ma tot, o la mot con nga b que chan.
191

Cai g? Nga que chan? Mua mot con nga nh the e

lam g?
Toi a cha tr cho con nga ay roi. Toi a rut ra mot
cay inh mong sau cua no, sau o lai dung thuoc ap
len. Bay gi no a khong con que na.
Ong that la ngi may man! Ch dung 50 ong a
mua c mot con nga tot.
Cau chuyen ch la mot oan oi thoai gia hai v chong,
nhng a bieu hien c toan bo b quyet am phan tra
gia cua ngi Do Thai.
ng t goc o ngi ban, cau chuyen cung cung cap
rat nhieu kinh nghiem cho viec am phan gia ca.
Trc tien, phai co s chuan b tot trc s mac ca cua
ben mua. V vay, trc tien can phai ay gia ban len cao,
tham ch co the len 200%~300% gia that. Ngi mua khong
tra xuong qua cai mc ay, ben ban t nhien se kiem c tien.
Tra xuong bang hoac thap hn gia ay th nhat quyet khong
bao gi ban. Quyen chu ong eu nam ca trong tay mnh.
Th hai, oi vi nhng li che bai cua ben mua, nhat
thiet phai a ra c nhng cau tra li tch cc, bien
khuyet iem thanh u iem.
Cuoi cung, oi vi nhng sai lam ro rang cua ben mua,
ben ban cung khong c khinh suat, cang khong c to
y ac thang. Khong t ngi v thieu canh giac ma mat ca
von lan li.
Nam bat c nhng nguyen tac mac ca tren ay, van
dung linh hoat vao trong kinh doanh, chac chan se mang
lai nhng hieu qua nhat nh.
192

ng tren goc o cua oi phng

e suy xet van e
Choc gian oi phng la mot manh khoe trong am
phan cua ngi Do Thai.
Khi am phan, ngi Do Thai luon en ung hen, thai
o khi gap mat cung het sc hoa nha. Tuy nhien, mot khi
tien hanh am phan, ho lai to ra het sc xem trong van
e tien bac, mot ong mot cac cung phai tnh toan so o,
ch v mot chi tiet nho nhat cha c lam ro trong ban
hp ong, ho cung co the tranh cai vi oi tac en o mat
ta tai.
Trong luc am phan, an tng ma ngi Do Thai e
lai cho cac oi tac la: bat c chuyen g ho cung muon lam
cho that ro rang. Thong thng, am phan vi ngi Do
Thai, ket qua cua ngay au tien ch la mot cuoc cai va.
Chieu thc ay van c ngi Do Thai ap dung trong
cuoc am phan ngay hom sau. Neu oi thu khong gi c
bnh tnh, anh ta se cang tr nen non nong hap tap.
Luc nay, ngi Do Thai se lap tc chop lay c hoi, tm
cach choc gian oi phng them lan na buoc ho phai
am phan vi mnh trong luc khong c bnh tnh.
Mac du ben ngoai trong ho cung ang vo cung tc gian,
nhng thc te th ho lai vo cung bnh tnh. Chnh xac hn
la ho ang dung ke khch tng e anh on tam ly vi
oi phng.
Di s khieu khch co chu y cua ngi Do Thai, oi
ben i en ky ket hp ong trong tnh trang con ang
193

tranh cai, nong nay va phan thua thiet ng nhien thuoc

ve oi phng.
Mat khac, ngi Do Thai cho rang, bat luan oi ben
tranh cai en mc o nao, eu can phai gi lai oi chut
the dien cho oi phng.
Bi v, trong cach nhn cua ho, neu e oi phng cam
thay mat mat trong cuoc am phan, dan en ton thng
tnh cam, th du la mot cuoc giao dch tot, kha nang e lai
nhng hau hoa la kho long tranh khoi, anh hng xau
en lan giao dch sau.
Quan iem va cach van dung cua ngi Do Thai oi
vi van e tam ly trong am phan, mot lan na a the
hien c tr tue cua ngi Do Thai.
Co mot cau chuyen ngu ngon Do Thai het sc thu v
nh sau:
Co mot anh mu xach en long, bc i trong em toi en
nh mc. Mot ngi t pha trc i lai, thay anh ta mu th
ngac nhien hoi: Anh la ngi mu, tai sao lai con ot en?
Anh mu bnh than tra li: Toi thap en, e ngi khong
mu co the nhn thay c toi.
o la tr tue a c ngi Do Thai hun uc trong
may ngan nam lu tan cua dan toc mnh. Do Thai la mot
dan toc nho yeu, e t bao ve c mnh, ho ch co the
da vao phng phap ngi mu thap en long, e ngi
thong tr nhn thay c gia tr cua mnh, t o mi co
c hy vong tiep tuc sinh ton.
Ngi Do Thai cho rang, am phan la e hp tac. anh
o bat ky ben nao, eu khong phai la muc ch cua viec
194

am phan. V vay, trong luc am phan, ho se luon ng

tren goc o cua oi phng e suy xet van e, ong thi
chu ong quan tam en oi phng, thap len mot ngon
en long cho oi phng. Cung chnh nh vao ieu nay,
ngi Do Thai thng rat de gi c tnh hu ngh vi
oi tac trong nhng cuoc am phan, thuc ay am phan
nhanh chong i en thanh cong.

Nen am phan vi ngi co quyen a quyet nh

Trong am phan ngi Do Thai luon chu trng, ch
nen bat tay vi ngi co quyen a ra quyet nh.
Trong mat cua ngi Do Thai, cap bac cua ngi am
phan cang cao, cang co nhieu kha nang ap ng yeu cau
cua mnh.
V sao? V ngi cap bac cao se co cai nhn bao quat
van e hn va x ly tot nhng tranh chap co the xay ra.
Va lai, do co quyen quyet nh ln hn, ho se manh dan
a ra nhng quyet nh mao hiem hn.
V vay, khi muon gap g mot ngi nao o, ngi Do
Thai trc tien se tm hieu ro: Ngi nay la ai? Gi chc
v g? Co the a ra nhng quyet nh g?
Mot khi a nam ro nhng van e tren ay, ngi
Do Thai se rat le o nhng cung khong kem phan thang
than at cau hoi vi oi tac cua mnh: Anh co the cai
thien tnh hnh nay c khong, Anh co the giup toi
giai quyet van e nay c khong? hoac la Anh co
u tham quyen e thc thi nhng viec ma toi e xuat
hay khong?...
195

Neu ap an la phu nh, ho se lap tc tm cach ngng

cuoc am phan, i tm mot oi tac khac co u kha nang
ap ng yeu cau cua ho.
Khi am phan, chac chan se khong co mot ngi nao
co c quyen quyet nh tuyet oi. V vay, chung ta ch
co the hy vong c bat tay vi mot ngi co c quyen
lc tng oi.
Mot khi a ky ket giao c, ngi Do Thai se nghiem
tuc chap hanh, no lc thc hien li ha vi thai o
chan thanh.

Vu an kinh ien:
Jofeyr ai chien cong ty Sanyo
Cau chuyen cua Jofeyr
1. Thu thap thong tin tnh bao
Cong ty tieu thu thiet b ien t Jofeyr Ha Lan d
nh nhap khau mot lo ong ho t cong ty Sanyo cua Nhat
Ban. Hai tuan trc khi tien hanh am phan, Jofeyr a
mi mot luat s Nhat Ban lam co van cua mnh, ong thi
yeu cau v luat s nay nhanh chong thu thap cac thong tin
tnh bao co lien quan en cong ty Sanyo.
Thong qua cac cuoc tham do, ong a phat hien c
rat nhieu thong tin thu v: tnh hnh tai chnh may nam
gan ay cua cong ty Sanyo khong c tot, ang no lc
tm hng cai thien; so ong ho dung trong du lch va e
ging ma pha cong ty Sanyo d nh cung cap cho Jofeyr
trong lan giao dch nay a c khoan cho mot cong ty
ai Loan va mot xng san xuat khac Nhat Ban che
196

tao; cong ty Sanyo thuoc loai hnh cong ty gia nh, hien
ang c ieu hanh bi the he th hai, tac phong cua
tong giam oc la rat vng vang, thc te...
Sau khi en Nhat Ban, Jofeyr lap tc bat tay nghien
cu cac hang muc co lien quan en viec am phan. Cuoi
cung, ong va v luat s i en thong nhat oi vi n
gia san pham, ieu khoan chi tra, cung vi nhng chi
tiet lien quan khac se c quyet nh trong cuoc gap
g sap en.
2. Bo tr cam bay am phan
Cuoc am phan gia Jofeyr va cong ty Sanyo sap c
bat au. Cong ty Sanyo a soan thao san mot ban hp
ong. Sau khi tien hanh thng thao vi hai v luat s cua
mnh, Jofeyr a tm ra mot sach lc am phan xoay quanh
ban hp ong nay.
Trong phng an ban au do pha cong ty Sanyo e
xuat, co mot ieu khoan lien quan en van e trong tai
khi xay ra tranh chap gia oi ben. Theo e ngh cua cong
ty Sanyo, viec giai quyet van e tranh chap se c tien
hanh tai thanh pho Osaka cua Nhat.
Bay gi, van e quan trong ma Jofeyr ang phai can
nhac la: Ban hp ong co kha nang xay ra tranh chap
hay khong? Nguyen nhan xay ra tranh chap se la g?
Rot cuoc th tien hanh trong tai hay to tung se co li
cho mnh hn?
oi vi Jofeyr, van e de phat sinh nhat la hang hoa
nhan c co chat lng khong phu hp vi yeu cau at
hang cua mnh. Theo quy nh ben trong ban hp ong
phac thao, hang hoa phai c giao en trc, sau o mi
197

tien hanh thanh toan tien hang. V vay, mot khi chat lng
hang hoa xuat hien van e, ong hoan toan co quyen t
choi viec thanh toan. Ngc lai, cong ty Sanyo nhat nh
se lay c hang hoa phu hp yeu cau chat lng e a ra
to tung. Trong tnh huong o, tien hanh trong tai tai Nhat
Ban la het sc bat li cho ong. Nhng neu chuyen a
iem tien hanh trong tai en Ha Lan, cong ty Sanyo nhat
nh se phan oi. e giai quyet mau thuan, ong a ra
chu trng cua mnh nh sau:
Chung ta eu hieu s phien phc cua to chc trong
tai, chang ai muon dnh lu en nhng chuyen tranh chap
ay. Nhng e tranh c nhng chuyen bat trac co the
xay ra, tot hn chung ta nen nh en phan quyet cua Toa
an Nhat Ban.
o chnh la sach lc ma Jofeyr a s dung: oi ben
mot khi xuat hien tranh chap, phan quyet cua toa an Nhat
Ban se vo hieu lc Ha Lan. Du pha Sanyo co thang
kien Nhat Ban, ho cung khong the buoc ong thi hanh
nhng ieu khoan o. Nh vay, neu thc s nay sinh tranh
chap, ong hoan toan co quyen khong phai xuat hien trc
toa, en ca ph to tung cung khong phai bo ra ong nao.
Neu e ngh nay c thong qua, ong ng nhien tr
thanh ngi chiem the thng phong.
3. Kheo leo khong che tien o am phan
Bat au am phan. Trc tien, Jofeyr a ra mot vai
li phat bieu n gian, ngan gon:
Tuy toi a c en nhieu quoc gia, nhng at nc
Nhat Ban xinh ep lai lam tam hon toi tr nen han hoan
vui sng hn nhieu. Chat lng san pham cua quy cong
198

ty la rat ang tin cay, rat co tiem lc phat trien. Neu co

the xam nhap vao th trng chau Au, o se la mot ieu
rat co li cho ca hai pha chung ta. V vay, chung toi rat
hy vong oi ben co the xay dng mot quan he hp tac tot
ep vi nhau.
Li phat bieu tuy ngan gon, nhng a nhan c s
hoan nghenh nhiet liet cua pha oi tac Nhat Ban.
Khong kh cuoc am phan sau o a dien ra het sc
thuan li. Cac hang muc nh chung loai ong ho, ai ly khu
vc, ky han hp ong hau nh eu co c tieng noi chung.
Tren thc te, o chnh la bau khong kh ma Jofeyr hy
vong co c. Ong co y neu ra nhng van e nho nay e
tien hanh thao luan. Bat au t nhng van e de dang
giai quyet, o la mot trong nhng bc can ban trong quan
he am phan. V khi bat au am phan, oi ben hay con
xa la, van con oi chut canh giac. Voi va i vao trong tam
cua van e, neu cach nhn qua khac biet, cuoc am phan
rat kho tien trien. Trc de sau kho, co the tang them s
hieu biet va tnh cam gia oi ben. Mot khi phan ln cac
ieu khoan a at c s nhat tr, ch con ton tai mot
hai van e mau thuan, oi ben tat nhien se no lc giai
quyet khuc mac, tranh e xay ra mot ket cuc ang tiec.
4. Nhat kiem vo hnh
Cuoc am phan bat au i en khuc quanh au tien.
Theo y kien cua cong ty Sanyo, mot khi san pham ong
ho do ho san xuat gap phai nhng tranh chap ve kieu
dang thiet ke, thng hieu va ban quyen thiet ke t mot
n v th ba, ho se khong phai ganh vac bat ky trach
nhiem nao.
199

Jofeyr hoan toan khong the chap nhan ieu kien tren,
v kha nang xuat hien tnh huong tren ay la rat cao. Mot
khi thc s xay ra tnh huong tren, Jofeyr phai mot mnh
ganh vac chi ph to tung va ton that do khong ban c
san pham, thiet hai ro rang la rat ln.
Ve iem nay, cong ty Sanyo cng quyet khong chu
nhng bo. Thc ra, s d Jofeyr e xuat mot y kien khac,
la e che giau dung y mac ca oi vi lo hang sap ti. V
neu oi phng a cng quyet khong chu nhng bo
iem nay, ng nhien ho se khong the tiep tuc khong
nhng bo nhng iem khac.
Qua khong ngoai d lieu, pha ai bieu Nhat Ban chap
nhan co the bao am chat lng san pham cua ho. Nhng muon
am bao san pham cua ho khong giong vi san pham cua cac
nha san xuat khac th ho cng quyet khong chu ap ng.
oi ben c gi lap trng cua mnh. Mai mot luc sau,
Jofeyr mi e xuat phng an cua mnh:
Mot khi xuat hien tnh huong tren ma viec to tung
lai that bai, pha chung toi phai ganh chu hai ton that
ln, th nhat la chi ph cho viec to tung, th hai la chi ph
boi thng. Pha chung toi co the ganh vac chi ph to tung,
rieng khoang chi ph boi thng se do ben quy cong ty
ganh vac, cac v ngh the nao?
Khong!.
Nh the, moi ben se ganh chu mot na ton that?
Khong!, pha Sanyo tra li dt khoat. Bay gi, khong
kh cua cuoc am phan a bat au cang thang.
Neu a nh vay, phan ganh vac trach nhiem cua cong
ty se c han che con so 50 trieu yen.
200

ai bieu cua cong ty Sanyo van nhat quyet c tuyet.

Jofeyr lai nhng them mot bc:
Pha chung toi se bao am lng tieu thu moi nam
thap nhat la 100 trieu yen, phan ganh vac trach nhiem
cua pha cac ngai se giam xuong con 40 trieu yen.
Thai o cua ai dien Sanyo bat au co s dao ong
nhng ap an cuoi cung van la: Khong!
oi vi viec nay, Jofeyr biet oi phng se khong chu
nhng bo, nhng van cng quyet theo uoi khong thoi.
Thc ra, ong hoan toan co dung y khi thc hien chuyen nay:
Th nhat la co y tao ra chng ngai cho cuoc am phan,
v neu e cuoc am phan dien ra qua thuan li, oi phng
se nay sinh nghi ng.
Th hai la co y e cho oi phng danh c u the
trong van e nho nay, t o buoc oi phng phai co nhng
bc nhng bo nhat nh trong nhng van e quan trong
ke tiep.
Bay gi, Jofeyr ot nhien noi:
Ban than toi xa nay khong he co thien cam vi phng
thc nh en trong tai. Theo hieu biet cua toi, toa an
Nhat Ban het sc cong minh. V vay, toi e ngh, t nay
ve sau neu co tranh chap, moi phan quyet se do toa an
Nhat Ban thc hien.
oi vi e ngh nay, ai dien Sanyo rat vui ve chap
nhan. S d ho vui mng, mot la v ho ngh viec kien tung
tren chnh at nc cua mnh se la mot li the; th hai la
cuoi cung ho a co the gat au ap ng mot ieu kien cua
oi phng ma khong cam thay b thiet hai.
201

Trong cuoc am phan nay, ben ngoai th co ve nh

Jofeyr phai lien tuc nhng bo, ri vao the b ong, ong
thi cung the hien c thanh y cua mnh trong cuoc am
phan. Nhng tren thc te, o ch la nhng on gia e che
dau mot nhat kiem vo cung li hai. Cuoi cung th pha
Sanyo cung a trung ke cua ong.
5. Dung tnh cam va li ch thuyet phuc oi phng
Cuoc am phan tien en giai oan cuoi cung ve van
e gia ca. Khi au, pha Sanyo a ra n gia la la 2000
yen, Jofeyr tra xuong 1600 yen. Sau o, pha Sanyo giam
xuong con 1930 yen, Jofeyr tang len 1650 yen. am phan
lai tiep tuc ri vao be tac.
Khi vong am phan th hai va c bat au, Jofeyr
ng len phat bieu:
ay la ban hp ong gom 24 ieu khoan ma oi ben
a bo ra hn na nam e soan thao, lai phai trai qua may
ngay thng thao mi co the i en mot ket qua hau nh
a thong nhat vi nhau. Hien nay ch con khuc mac mot
vai tram yen trong van e n gia ma van khong the giai
quyet on thoa c, chung toi cam thay thc s ang tiec.
Chung ta eu hieu rang, gia ca cao, lng tieu thu tat yeu
se giam. Gia ca thap, lng tieu thu t nhien se tang cao.
Ma li ch cua chung ta gan lien vi nhau, tai sao lai khong
the no lc tm ra mot gia thch hp ma oi ben eu co the
chap nhan kia ch?
Tiep o, vi mot thai o het sc on hoa, ong cho biet
mnh a sm tm c mot thng hieu khac t ai Loan:
oi vi pha chung toi, tnh nguy hiem khi bc chan
vao mot th trng mi la rat ln, san pham cua quy cong ty
202

lai rat xa la vi th trng chau Au, chung toi khong co g

e bao am mnh se u sc anh bai cac oi thu canh tranh
khac. Thong qua may ngay am phan, cac v a co the thay
c thanh y cua chung toi. Tuy vay, n gia ma quy cong ty
a ra thc s la qua cao. Chung toi tin rang, vi n gia ma
chung toi a a ra, nhat nh se mua c nhng san pham
co chat lng tng ng t pha ai Loan hoac Hong Kong.
ng nhien, toi hoan toan cha co y nh tm en mot a
ch khac, nhng ch t, gia nhap hang t pha quy cong ty
cung khong the qua cao so vi nhng nha san xuat khac.
Vi nhng ngon t het sc uyen chuyen, s dung sach
lc tnh cam ket hp vi phan tch quan he li hai a
to ra co sc thuyet phuc rat ln. Nhng li tam s het sc
tnh cam ay ro rang a ham cha mot li canh bao, neu
pha cac ngai tiep tuc khong ng thuan, chung toi se tien
hanh thng thao vi nhng oi tac khac. ai dien cua
Sanyo hieu ro o khong phai la mot li e doa suong, can
phai can trong suy xet.
6. Thong iep cuoi cung cua Jofeyr
Bay gi, pha chung toi se tiep tuc co mot bc nhng
bo quan trong, o la a n gia len mc 1700 yen. Tren
mat gia ca, pha chung toi xem nh a hoan thanh ban
hp ong nay, phan con lai la phai xem thai o cua pha
cac ngai. Bay gi, toi phai tr ve khach san e chuan b
hanh ly va thu tuc ve nc, xin quy cong ty than trong suy
xet thiet hn. Hai gi sau, toi hy vong co the en nghe tin
tc tot t pha quy v.
Thc ra, o chnh la thong iep sau cung cua Jofeyr
e thoat khoi tnh the be tac. ng nhien, ong y hay
203

khong, quyen quyet nh hoan toan nam cong ty Sanyo.

Nhng li phat bieu cng ran cua ong a the hien mot
thai o cng quyet khong nhng bo, gay ra mot ap lc
ang ke len oi phng.
Ket qua, pha Sanyo a b trung ke. Thng vu hoi
ong quan tr cua cong ty a len tieng:
Ve c ban, chung toi a ong y chap nhan gia ca do
pha ngai a ra, nhng co the nao tang them mot chut
c khong?
Jofeyr im lang hoi lau, lay may tnh ra bam bam mot
hoi, cuoi cung lai cam lay hp ong, sa con so 1700 yen
trc ay thanh 1720 yen, sau o mm ci noi:
20 yen nay xem nh la s u ai ma ca nhan toi gi
tang cho quy cong ty vay!
7. ai ke thanh cong
Ba nam sau khi ky ket hp ong, cong viec giao dch
cua oi ben to ra het sc thuan li, nhng roi ot nhien
lai xay ra mot cuoc tranh chap ngoai y muon. Mot cong ty
S cua My len tieng san pham cua cong ty Sanyo co kieu
dang tng t vi san pham cua cong ty ho. Jofeyr lap tc
cho luat s tien hanh ieu tra.
Thai o cua cong ty Sanyo oi vi viec nay la vo cung
tieu cc, ho a tr hoan trong suot 4 thang ma khong the
a ra c mot li phuc ap ro rang. Jofeyr anh phai
ngng tieu thu loai ong ho ke tren, ong thi viet th
cho cong ty S, e ngh ho trc tiep thng ngh van e boi
thng vi cong ty Sanyo.
Cung do thai o cua cong ty Sanyo, Jofeyr a t choi
204

thanh toan 200 trieu yen tien hang con thieu. The la, cong
ty Sanyo lai hung ho phai ngi en gap Jofeyr. Ngi
ai dien cua Sanyo len tieng, nhai theo kieu dang ong
ho la mot chuyen, tien thieu cua Jofeyr lai la mot chuyen
khac. Jofeyr bnh than ap, Cach hanh x cua cong ty
Sanyo a khien chung toi phai chu nhng ton that qua
ln ca ve mat kinh te va uy tn lam an, ung ly th cong ty
Sanyo phai ng ra boi thng cho pha chung toi. Lap
luan cua Jofeyr ng nhien hp ly, v pha cong ty Sanyo
a ban hai dong san pham gan nh giong nhau hoan toan
cho hai cong ty tieu thu khac nhau. o la mot hanh ong
la doi, gay ton hai nghiem trong en li ch cua Jofeyr.
Sau mot hoi am phan, oi ben van khong the tm ra
c mot iem chung nao. Cuoi cung, cong ty Sanyo quyet
nh a s viec len toa an Osaka.
Bay gi, cong ty Sanyo van cha nam het nhng quy
tac kien tung quoc te. Khong lau sau, tong giam oc cua
cong ty Sanyo mang theo mot luat s en gap luat s ngi
Nhat cua Jofeyr, tuyen bo se en Ha Lan khi kien.
V luat s cua Jofeyr cham rai noi:
Tren hp ong a quy nh, oi ben ong y ch chon
toa an Osaka giai quyet moi tranh chap. V vay, cho du
ngai co bo cong bay en Ha Lan, toa an Ha Lan cung se
khong chu thu ly.
ieu nay chang phai la qua hoang ng hay sao?,
Tong giam oc cong ty Sanyo bc doc nhn v luat s
cua mnh.
Kha nang xay ra chuyen o la rat cao, V luat s cua
Sanyo thang than tha nhan.
205

Sau may thang giang co khong co ket qua, luat s cua

Jofeyr quyet nh a ra con chu bai cuoi cung:
Tha ngai tong giam oc, c xem nh toi a co s lam
lan trong viec ly giai cac ieu khoan phap luat. Nhng
gia nh phan quyet cua toa an Nhat Ban co hieu lc tng
t tai Ha Lan, quy cong ty van khong the lay c mot
ong nao t tay cua Jofeyr. Ngai cung biet rang, khoan
thue thu cua hau het cac quoc gia chau Au eu rat nang
ne, v vay, co rat nhieu ngi a en Ha Lan, la ni co
mc thu thue tng oi thap, e thanh lap cac cong ty
tui da. Moi th cua cong ty eu nam trong tui da cua
ong chu, khong he co mot tai san thc te nao. Cong ty cua
Jofeyr cung nh vay. Tien cua cong ty nam au, ch co
mot mnh ong ta biet c. Co the la nam ngan hang
Thuy S....
Chieu bai cuoi cung nay a thc s anh bai tong
giam oc cong ty Sanyo. Khong con bien phap nao, ong
ta anh phai bai to Jofeyr. Cuoi cung, oi ben i en
thoa thuan, Jofeyr tra lai cho cong ty Sanyo 40 trieu yen,
160 trieu yen con lai c dung e boi thng cho cong
ty S cua My.

206

Chng VII
Lun vng nim tin,
trong nghch canh vn ngh ti
chuyn lam giau
Gi vng niem tin,
kho nan cung la mot nguon cua cai

Trong lch s lu lac ay gian nan, au kho cua dan

toc, ngi Do Thai a phai nhieu lan oi mat vi nguy c

vong quoc diet chung. Nhng cung chnh hoan canh song
o a ren luyen cho ho mot y ch ngoan cng va mot
niem tin kien vng. Cuoc song cang nhieu hiem nguy, th
thach, ho cang co y ch ben b va tinh than tien thu.
Y ch ngoan cng ben b cung vi tinh than tien
thu, khong ngng vn len trong nghch canh cua ngi
Do Thai, tr thanh mot nen tang rat tot cho cac thng
nhan Do Thai khi bc vao kinh te th trng, giup ho
luon chiem c the thng phong tren vu ai kinh te
the gii.
Ngi Do Thai tham ch con bien nghch canh thanh
mot c hoi lam an. Cau chuyen di ay se chng minh
ieu nay:
207

Theo gii luat cua ngi Do Thai, Sabbath la ngay ngh

ngi tuyet oi, moi ngi khong c lam nhng cong viec
nang nhoc thng ngay. Nhng v muon kiem them chut
tien, co nhng ca hang a khong mang en gii luat, tiep
tuc kinh doanh trong ngay o. ay la mot hanh ong xuc
pham en li day cua Thien Chua va to tien, ng nhien
phai chu s trach mang cua Giao s.
Co mot ong chu khi b Giao s trach mang lai to ra het
sc vui ve, con moc tui tang cho v Giao s o mot so tien
ln. V Giao s dng nh cung hieu ra, nen vui ve nhan
lay tui tien.
en ngay Sabbath tuan sau, li ch trch cua v Giao s
oi vi ong chu ca tiem kinh doanh a khong con gay gat
nh trc. Co le v ong muon c chu ca hang tang
nhieu tien hn mot chut.
Nhng ket qua a khong nh d tnh, ong khong he
nhan c xu nao t tay ong chu ca hang.
Sau mot hoi do d, v Giao s a thu het dung kh, tm
en nha cua ong chu ca hang kia, hoi ong ta tai sao lai
hanh x nh vay.
Rat n gian! Khi ngai nghiem khac khien trach toi,
cac oi thu canh tranh khac cung cam thay s hai. V vay,
vao ngay Sabbath ch co mnh toi dam m ca hang, buon
ban rat at. Nhng lan nay ngai lai qua khach kh vi toi,
e rang tuan ti moi ngi eu se m ca ban hang vao
ngay Sabbath, toi lam g con c hoi ban c nhieu hang
na ch?
Loai bo c tat ca oi thu canh tranh, lung oan th
trng, t xa en nay van la giac m cua cac thng nhan.
208

Noi thang ra, canh tranh gia cac thng nhan chnh la
s canh tranh ve kha nang lung oan th trng.
Trong cach nhn cua ngi Do Thai, thi iem lung
oan co li nhat la khi moi ngi eu vao the khong
muon hoac khong dam hanh ong v b han che bi nhng
thanh kien phi ly hoac e s mao hiem. Vao thi iem o,
hieu suat thu hoi von se mc rat cao, trong khi lai khong
can phai bo ra nguon von qua ln e duy tr s oc quyen.
Cai ma ong chu ca hang trong cau chuyen ke tren mong
muon chnh la ieu kien thuan li nay. Ong ta tang cho v
Giao s mot so tien ln, chang qua ch la mot phan rat
nho trong so li nhuan ma ong ta kiem c vao ngay
Sabbath ma thoi. So vi viec phai tung ra nhieu chieu
thc e thu hut khach hang nh quang cao, tang qua, giam
gia (ma hieu qua khong han a c nh y) th so tien ay
chang ang la g, hn na ong ta con co the tiet kiem
c rat nhieu thi gian va cong sc.
Thng nhan Do Thai luon co kha nang vt qua s
rang buoc cua thanh kien va quy cu, nhanh chong nam
c nhng lnh vc va nganh nghe mi. V du, khi nganh
giai tr (am nhac, ien anh, thi trang...) con b rat nhieu
to chc xa hoi va ton giao xem la loi ao, thng nhan
Do Thai a manh dan tien cong vao lnh vc nay. Khi gii
my thuat hay con miet mai vi y ngh bao ton niem hng
thu va gia tr cua my hoc, th cac ca hang my thuat Do
Thai a lam chu c th trng my thuat the gii nam
tren ai lo 57 cua thanh pho New York. Tng t, trong
khi cac luat s khac, ac biet la nhng luat s lam viec tai
cac van phong cua pho Wall van con tre moi khinh b oi
vi nhng vu to tung co lien quan en thng hai than
209

the, goi nhng luat s tiep nhan cac ho s kieu nay la

ngi theo uoi xe cu thng, th cac luat s Do Thai
a xem o la lanh a e kiem tien.

Cuoc chien cua gia toc Rothschild

chong lai Hitler
Nam 1933, Hitler thanh lap e che th III, ong thi
boc lo da tam thon tnh nc Ao. Trc tnh hnh o,
nhng ngi Do Thai sinh song tren at Ao lu lt keo
nhau ra i. Cac thanh vien trong gia toc Rothschild ang
sinh song tai thu o Vienna cua Ao cung hoi ha keo nhau
chay sang Paris hoac Thuy S lanh nan. V muon bao ve
tai san cua gia toc, Nam tc Louis Rothschild a cng
quyet lai Vienna.
Nam tc Louis co ca tnh rat tram lang, bnh tnh,
tam long khoat at. Khi Hitler phat i thong iep cuoi
cung cua mnh cho chnh quyen Ao, ong van con than nhien
en vung nui Alps trt tuyet.
Chnh quyen c quoc xa cho ngi en, buoc nam tc
Louis phai theo ho cho bang c.
Vi mot thai o het sc bnh than, ong cham rai giai
thch mnh phai dung xong ba sang mi co the bc ra
khoi ca. Khiep phuc trc s uy nghiem cua ong, ho anh
phai chap nhan ng ch ong dung xong ba sang.
Di s vay boc cua nhng ten lnh c quoc xa, nam
tc bc vao mot can phong an het sc sang trong. Roi
vi mot thai o than nhien, ong bat au thng thc ba
an sang cua mnh. Sau ba an la mot vai mon trai cay
trang mieng, mot ieu x ga, roi mi hai long ng len.
210

Chuyen i nay khong biet se lanh d ra sao, nhng

ong van khong he hoang mang cang thang. Van vi phong
thai cua mot nha quy toc, nam tc Louis cham rai bc
len mot chiec xe a ch san ben ngoai.
Mot so nhan vat cao cap khac cua chnh quyen c
quoc xa ang ngh cach li dung con at chu bai nay. Cuoi
cung, mot phng an a c e xuat, ieu kien phong
thch nam tc Louis se la: giao nop cho chnh quyen c
quoc xa toan bo tai san tren at Ao va toan bo co phan
trong Cong ty S. M. von Rothschild ma gia toc nay ang
s hu.
o la mot ieu kien het sc ha khac, v mot khi ong
y nhng ieu kien tren, gia toc Rothschild xem nh a t
mnh tuyen bo pha san. Co phan ma gia toc Rothschild
ang s hu trong cong ty S. M. von Rothschild rat ln,
ch t cung phai en 5 trieu bang Anh. Co the xem ay la
mc tien chuoc ln nhat trong lch s loai ngi.
Nhng gia toc Rothschild hoan toan khong he voi va
vi viec chuoc ngi, v ho a sm co s chuan b.
Cach ay hai nam, gia toc Rothschild a d tnh en
kha nang c quoc xa se thon tnh nc Ao, v vay ma ho
a sm chuyen toan bo co phan cua cong ty S. M von
Rothschild sang ten mot cong ty cua Anh. Cong viec ay
a c tien hanh het sc b mat, en ca lc lng tnh
bao cua Hitler cung khong biet c.
Cong ty S. M. von Rothschild a tr thanh mot cong
ty Anh quoc, nam di s bao ho cua nc Anh, can c
theo luat phap quoc te, cho du c a thon tnh c Ao,
ho van khong co quyen c ung en tai san cua Anh.
211

Chnh quyen c quoc xa c ngh rang, mot khi a

thon tnh c Ao, ho se nam c toan bo x nghiep tren
at nc nay. Hn na, trong tay ho con ang nam gi
c mot nhan vat het sc quan trong cua gia toc
Rothschild, u the ro rang a nam gon trong tay. Nhng
ho khong ng gia toc Rothschild lai dam ngang nhien e
xuat yeu cau am phan.
Khong lo phai chu ton that qua nhieu tai san, gia toc
Rothschild a thang than a ra nhng yeu cau cng ran
trong ieu kien trao oi gia oi ben: sau khi nam tc
c phong thch mot cach an toan, ho co the chuyen
nhng quyen quan ly cong ty S. M. von Rothschild cho
chnh quyen c quoc xa vi gia 2 trieu bang Anh.
Qua be mat, Hitler quyet nh lay tnh mang nam tc
Louis ra uy hiep gia toc Rothschild, nhng khong the khien
cho nhng thanh vien con lai trong gia nh run s nao
nung. am phan gia oi ben van tiep tuc tien hanh. en
khi c quoc xa a thon tnh c ca Tiep Khac, va chiem
luon ca S. M. von Rothschild, Hitler mi biet cong ty S.
M. von Rothschild a tr thanh mot cong ty thuoc chu
quyen cua nc Anh, c s bao ho cua chnh phu Anh.
Di s rang buoc cua luat phap quoc te, Hitler khong
biet phai hanh ong the nao. Cuoi cung, ong ta anh chap
nhan ky ket mot thoa thuan da tren cac ieu kien c
ban do gia toc Rothschild e xuat. Co ieu, thoa thuan ay
a khong c thc hien do s bung no cua chien tranh
the gii th II.
oi mat vi mot the lc hung bao nh c quoc xa
va Hitler, oi mat vi nguy c mat ca tai san lan tnh
mang, nhng gia toc Rothschild van het sc ung dung,
212

bnh tnh, kheo leo van dung c tr e oi pho, cuoi cung

gianh c thang li. Mot gia toc phai song trong thi
ky binh la kinh hoang ma van co the ung dung t tai,
bien nguy thanh an, that s la mot ien hnh cho tinh
than khong khuat phuc trc nghch canh cua dan toc
Do Thai.

Joseph Hesyrah: t ban cung tr thanh ga khong lo

trong th trng co phieu
Thang 5 nam 1908, mot tran hoa hoan khung khiep a
bien Joseph Hesyrah thanh mot cau be an may.
Cau cung me tm en New York. Canh tng cua mot
thanh pho rong ln, cua nhng toa nha choc tri khien
cho cau be nha que tron mat kinh ngac. Van cha kp
ngam thoa thch the gii hoa le ay th cau be Joseph a
b me keo en mot the gii khac, o la mot khu o chuot
d ban, phc tap nam trong khu Brooklyn cua thanh pho
New York.
Cai danh xng Thang quy ngheo oi a lam ton thng
long t ton cua Joseph; khong co tien, mai mai se b ngi
khac khinh b. Nen cau muon co that nhieu tien.
Nam 1911, thi tiet am ap cua mua xuan nh ang
si am lai th trng giao dch chng khoan New York
khu pho Manhattan. Cau hoc sinh lp 5 Joseph cung ang
chay ti chay lui nh mot con thoi khu vc o. Cau nhn
ngam, nghe ngong, va suy ngh. Khong mot xu dnh tui,
chp mat co the tr thanh trieu phu... mach mau trong
ngi cau be bat au nong len: ay chnh la thien ng
cua mnh, mnh nhat nh phai la mot phan ay!.
213

Ba nam sau, ch mi bc sang tuoi 14, Joseph a quyet

tam tien cong vao th trng chng khoan New York. Tuoi
tre lai thieu kien thc chuyen mon, Joseph khong hieu
tai sao chien tranh the gii th nhat va bung no, th trng
chng khoan New York lai ri vao canh tieu ieu vang
lang, khong con canh tng tng bng, nao nhiet nh nhng
ngay trc.
Joseph anh phai tm mot cong viec mi co lien quan
en co phieu. Cuoi cung, sau hn 6 thang lam viec tai
cong ty a hat Emerson, Joseph lay het can am, tien
en go ca van phong lam viec cua tong giam oc, bnh
tnh nhn thang vao mat tong giam oc va noi:
Toi muon lam ngi moi gii co phieu cho ngai!
Can am la ieu kien au tien can co trong hoat ong
kinh doanh co phieu. Long can am cua Joseph a chinh
phuc c v tong giam oc. Hai tuan sau, Joseph bat au
ve bieu o ve tnh hnh co phieu cho cong ty.
Ngay cang thuan thuc, Joseph a lam viec cho cong ty
c 3 nam. e kiem them t tien phu giup gia nh, ong
lai xin c cong viec tng t tai Cong ty Lawrence. Qua
mot thi gian dai tiep xuc va chuyen tam nghien cu, ong
hoc hoi c rat nhieu kinh nghiem. V khan gia cua th
trng co phieu cuoi cung a bc chan vao vu ai cua th
trng co phieu.
Nam 1917, Joseph c 17 tuoi va khong con phai chu
s sai khien cua mot ong chu nao na. Tuy ch co trong
tay 255 o la, nhng Joseph van quyet nh tao dng s
nghiep cho mnh.
Khong en mot nam, hoat ong kinh doanh co phieu
214

cua Joseph a dien ra het sc thuan li, so von bay gi a

tang len 168 ngan o la. Khong may sau o do au t sai
lam a khien ong b ton that nang ne, ch con gi lai trong
tui 4 ngan o la.
Nam 1924, ong phat hien mot so co phieu cha c
a vao mua ban s giao dch chng khoan, tren thc te
lai la mot oi tng rat ang chu y. Li nhuan cua nhng
co phieu nay tuy khong cao, nhng tnh nguy hiem lai thap.
V vay, ong a quyet nh tap trung au t vao nhng co
phieu nay. Ban au, do khong co nhieu von, ong quyet
nh hp tac lam an vi mot so ngi khac. Khong ay
mot nam sau, ong a co the thanh lap cong ty chng khoan
cua rieng mnh. en nam 1928, ong a tr thanh mot ngi
moi gii co phieu co tieng, thu nhap moi thang at ti
con so 280 ngan o la. Nam o, ong ch mi 28 tuoi. Trong
lnh vc tien te ng thi, mot cau nhoc xuat than ban
han lai co c mot v the vng chac nh Joseph qua la
hiem thay.
T nam 1933 en nam 1953, trong khoang thi gian 30
nam ay, Joseph a lan lt thon tnh cac nganh khai thac
khoang san t vang, thep, ong cho en dau mo. Ngoai
ra, cong viec kinh doanh bat ong san cua ong cung het
sc phat at. C nghiep cua ong ngay cang vng vang, thu
c nhng thanh tu huy hoang, rc r.
Da vao t chat thien phu va no lc khong ngng, Joseph
a thoat ra c canh ban cung, tr thanh mot t phu
c moi ngi biet en.
T than phan cua mot ke an xin oi rach, tr thanh
mot t phu lam bac nhieu tien, Joseph khong bao gi quen
215

c nhng ngi ban a cung chung hoan nan, cang khong

the quen c ngi me a phai ganh chu qua nhieu ang
cay kho cc.
Ong khong bao gi quen nhng thang ngay c cc ngheo
oi cua mnh. Ong gop tien cho trng hoc, giup tre em
trong nhng gia nh ngheo tung co c c hoi hoc tap;
ong quyen tien xay dng benh vien cho ngi mu, xay
dng cac co nhi vien, giup nhng ngi tan tat va tre em
khong ni nng ta co c mot cuoc song hanh phuc
hn, am ap tnh ngi hn.
S nghiep cua ong khong ch la kiem tien, khong ch
la au c co phieu. Ong khang khai, rong rai nhng lai
het sc lang le trong viec t thien; ong yeu thch nghe
thuat va ac biet quan tam en nhng tai nang nghe thuat.
Chi co phieu, kiem tien, ch la c s cho ong thc hien
nhng gia tr nhan sinh cua mnh.
T ban cung tr nen giau co, t an xin tr thanh t
phu, qua cau chuyen truyen ky ay xuc ong cua Joseph,
chung ta khong kho nhan ra, con ng i en thanh
cong luon nam di chan moi ngi. Ch can ban kien
tr theo uoi, biet nam bat c hoi, van dung ung tri
thc va co long dung cam, thanh cong chac chan se en
vi ban.

Henry Petersen:
lch s lap nghiep ay cay ang
Trong th trng kim cng the gii, ngi Do Thai
chiem v tr thong tr tuyet oi, ma Henry Petersen chnh
la ngi ng au trong nhng nha thong tr o.
216

Nam 1908, Henry Petersen sinh ra trong mot gia nh

Do Thai chnh thong thu o Luan on cua Anh. Ong
mat cha t nho, ganh nang gia nh v the o don len oi
vai cua ngi me. e mu sinh, me cua Henry quyet nh
di c en New York. Nam ong 14 tuoi, me ong a nga
benh do lao lc qua o, Henry anh phai bo d viec hoc,
danh het thi gian cho viec kiem tien.
16 tuoi, Henry xin vao hoc viec mot ca hieu vang
bac a quy. Ong chu ca hieu la mot ngi Do Thai ten la
Casshern, mot trong nhng th gia cong vang bac a quy
ieu luyen nhat thanh pho New York. Nhng Casshern la
mot ngi chang coi ai ra g, oi vi hoc tro lai cang cc
ky nghiem khac, co luc con oi x het sc hung bao.
Vao hoc ngay au tien, Casshern bat ong tap uc a.
Mot khoi a ln bang nam tay, phai dung uc va bua, uc
thanh 10 vien a nho co kch thc va hnh dang giong
nhau. Neu khong lam xong, se khong c an cm.
5 thang troi qua, so vi khi mi en ca hieu, Henry
dng nh a tr thanh mot con ngi mi hoan toan.
Ong a co the hoan thanh rat tot nhng cong viec ma
Casshern giao cho, ngh lc ngoan cng cua ong a c
ap lai bang nhng li khen tang cua ong chu tai nang
ma kho tnh. Trong luc moi viec ang dien ra het sc thuan
li, so phan lai muon th thach ong.
Mot s hieu lam ang tiec a xay ra gia Casshern va
Henry, khien cho tnh ngha thay tro tr nen nguoi lanh.
Cuoi cung, Henry anh phai ri khoi ca hieu vang bac
a quy cua Casshern. Nhng thang ngay hoc viec cung
ket thuc t ay.
217

Roi ong ngh ra cach tiep th tay nghe cua mnh. Ong
ghi lai ten cua nhng ngi co kha nang mua sam trang
sc vao mot cuon so nho, sau o lan lt viet th gii
thieu tay nghe cua mnh cho nhng ngi nay, ong thi
noi ro thi gian nao se en tan nha phuc vu. Th c gi
i, roi ong c theo lch trnh a ghi lai trong so ma tm
en tng nha.
Hom sau, ong a co mot vu lam an au tien. Mot quy
phu nhan co mot chiec nhan gan kim cng nang 2 cara
a hi b long ra, yeu cau siet chat lai. Trc khi trao
chiec nhan cho Henry, ba con trnh trong hoi ong a hoc
nghe vi ai. Khi c biet ong la hoc tro cua Casshern, ba
lien yen tam giao chiec nhan cho Henry. oi vi Henry,
ay la mot phat hien quan trong: khong ng danh tieng
cua thay Casshern lai co trong lng oi vi nhng quy
ba lam bac nhieu tien en nh vay. Ong lap tc ngh en
chuyen mn danh tieng cua thay e lam an.
Nhng van may khong en c lau, do b ganh t nen
Henry khong c tiep tuc mn can phong hien ang
na, nguy c that nghiep lai treo l lng tren au.
Khong con cach nao khac, Henry phai i tm mot can
phong mi. Ong oc c mot mau quang cao tren bao:
mot ngi ban ong ho eo tay v thue phong qua mac,
muon tm mot ngi ban cung thue chung. Henry chay
vay khap ni, may sao mn c u tien e tra tien phong.
Ong bat au m ca tiem, tiep tuc cong viec cua mnh.
Nhng van menh en ui van cha muon ri bo ong,
cuoc khung hoang kinh te van tiep dien, hang loat x
nghiep phai ong ca, anh chang ban ong ho eo tay kia
218

cung khong cam c noi nen a bo i. Tien phong tang len

gap oi khien ong phai lam viec t 6 gi 30 sang cho en
2 gi sang hom sau. Tinh than va y ch lao ong can cu
cua ong a c en ap, tay nghe cua ong ngay cang
nang cao ang ke.
Mua thu nam 1935, mot bc ngoat trong ai trong
qua trnh lap nghiep cua Henry a en. Mot buoi tra no,
mot ngi la mat en go ca hieu cua ong. Ngi o khong
ai khac hn la Messinger - mot nha kinh doanh n trang
danh tieng lng lay vao thi bay gi. Messinger muon at
hang gia cong dai han cho mang li tieu thu cua ong
th trng New York. o thc s la mot c hoi cho ong
phat huy tr tue va ky thuat cua mnh.
Henry tr thanh ni at hang oc quyen cho cac ca
hang kinh doanh vang bac a quy cua Messinger. T o,
Henry a co mot nguon thu nhap on nh, t nhat moi
tuan cung thu vao c 30 o la. Vao thi o, mot ngi
theo nghe gia cong n trang ma co mc thu nhap 30 o la
mot tuan la rat t. Cung nh cong viec on nh ay, danh
tieng va tay nghe cua Henry cung nhan c s anh gia
cao cua tang lp thng lu, so ngi tm en at hang
ngay mot nhieu hn.
Roi Cong ty nhan ci ac Sac c thanh lap.
Nhng viec san xuat nhan ci a co t lau i, muon
tm c mot cho ng, thu hut c khach hang, nhat
nh phai tm ra mot phng thc kinh doanh oc ao
cua rieng mnh.
Nam 1948, ong phat minh ra mot phng phap nam
nhan ci mi. Phng phap nam nhan ci truyen thong
219

la dung vang boc a quy lai. Bang cach o, mot na be

mat cua vien a quy se b che kn. Noi cach khac, sau khi
c nh len cac vat trang sc khac, mot vien a quy t
nhat cung b mat i 1/3 the tch. o la bien phap duy
nhat e bao am cho vien a quy khong b ri mat trong
qua trnh s dung. Henry a a ra phng phap gan ket
mi - phng phap khoa ben trong. Bang cach nay, vien
a quy co the noi len tren be mat en 90% ma van am
bao c o gan ket ben chat. Phat minh nay nhanh chong
c cap ban quyen sang che, cac doanh nghiep kinh
doanh vang bac a quy tranh nhau mua lai ban quyen.
Henry khong ton mot ong von ma van kiem c rat
nhieu tien.
Bang nhng thiet ke oc ao cung nhng cong hien
gia tr cho nganh gia cong vang bac a quy, s nghiep va
danh tieng cua Henry cung ngay mot rc r, quy mo san
xuat khong ngng m rong, so lng nhan vien ngay mot
nhieu hn. Sau nhng nam thang au tranh vi gian nan
kho cc, Henry Petersen cuoi cung cung a co the hien
ngang ng tren th trng vang bac the gii, tr thanh
ong vua kim cng mot thi.

Hai hc la lieu thuoc khong the thieu

cua thng nhan Do Thai
Trong mat cua thng nhan Do Thai, hai hc la ac
quyen ch co trong tay cua nhng ke manh. V vay, ho rat
xem trong hai hc.
Thng nhan Do Thai thng noi: Ci la lieu thuoc
tot nhat trong tram th thuoc.
220

Mac du phai nem u mui v ang cay trong suot lch

s lu tan cua dan toc, nhng ngi Do Thai van luon gi
c niem tin kien nh oi vi cuoc song. Neu khong,
dan toc ay a khong the khoi phuc tr lai sau bao the ky
chu s bc hai va ky th tan bao. Tren thc te, chnh cuoc
song gian nan, kho cc a tao nen tinh than lac quan,
kien nh cua ngi Do Thai.
Lac quan va tieng ci la lieu thuoc bo khong the thieu
trong i song cua ngi Do Thai, giup ho luon luon duy
tr c mot tam hon an nhien, t tai. oi vi ngi Do
Thai, ap lc cuoc song qua ln, khong the dung nc mat
va nhng tieng than van e hoa giai no. Tieng ci cua
ngi Do Thai khong ch bat len trong nhng luc vui sng,
ma no con la bieu hien cho tinh than ngoan cng va sc
manh phan khang oi vi cuoc song ay hiem nguy va
chua xot cua dan toc mnh. Co the noi, trong s hai hc
cua ngi Do Thai, an cha mot tr tue oc nhat vo nh.
No khong ch la mot li ch trch chua cay oi vi cuoc
song, ma con la mot bien phap hu hieu giup ho giam
nhe kho au, loai bo cang thang, giup tam hon th thai.
Rat nhieu truyen thuyet va chuyen dan gian Do Thai
la nhng tieng ci hai hc an trong nhng bi kch sau
sac. Dan ca Do Thai cung cha ay nhng giai ieu bi
thng, nhng s bi thng ay cung khong phai tuyet vong
hay t than t oan. Dan toc Do Thai luon gi cho mnh s
t tai, bien au kho thanh mot gia tr cao quy trong niem
tin kien nh.
Trong tnh cach cua ngi Do Thai, hai hc va dung
kh oi mat vi nghch canh co moi quan he vo cung
mat thiet.
221

Ngi Do Thai cho rang, ch co nhng ngi manh me,

khong biet khuat phuc, mi co the thoat khoi hoan canh
nguy khon ang troi buoc mnh, ng tren lap trng khach
quan e nhn lai chnh mnh, thong qua hai hc e ieu
tiet nhng kho khan ma mnh ang phai oi mat. Trong
cach nhn cua ngi Do Thai, hai hc va tng trng
cho tnh ben b, va tng trng cho long can am cua
nhng con ngi manh me.
Ngi Do Thai xem hai hc la mot mon an tinh than
quan trong. Trong ngon ng Hebrew, tr tue c goi la
hefuma, ma hai hc cung c goi la hefuma. Hai hc
chnh la tr tue sinh ton cua ngi Do Thai, la phng
thc bien kho au thanh vui ve trong nhng nam trng
oi dien cung nghch canh cua dan toc.

222

Muc luc
Li gii thieu ........................................................................... 5
Chng I:

Tuan thu giao c lai biet lach luat ........................ 7

Chng II: Thanh tn, gi cho quan he lam an c mai

trng ton .......................................................... 41

Chng III: Tr tue trong kinh doanh con ang gia

hn vang ............................................................ 69
Chng IV: Tr tue kinh doanh sieu viet cua thng nhan

Do Thai ............................................................ 111

Chng V: au c va cho vay: Cuoc chi cua ngi

Do Thai ............................................................ 162

Chng VI: Van dung tr tue, quyet thang tren ban

am phan ........................................................ 185

Chng VII: Luon vng niem tin, trong nghch canh

van ngh ti chuyen lam giau ............................ 207

223