Professional Documents
Culture Documents
V Quc B Cn
Bi vit s 1. K thut thm - tch - bt trong bt ng thc
Cauchy-Schwarz
Hm th hai, ngy 25/10/2009, ang hc th thy Nam Dng gi cho ti, thy
bo ti son mt bi v bt ng thc ch nht ln ging cu lc b ton
hc. Son mt bi ging th khng kh nhng son lm sao hc sinh nm
bt c iu mnh mun ni th qu tht khng d cht no, ti phi mt
my ngy ngh v vn ny. Ti ngh, cu lc b, cc bn hc sinh
c cc thy dy cho rt nhiu phng php ri, chng l gi mnh li ln ging
v cc phng php na, SOS, hay dn bin, hay EV, . . . chnh l vn
khin ti au u. Sau my ngy suy ngh, ti quyt nh son mt bi v
bt ng thc kinh in. L do l g th ti ngh cc bn cng hiu, cc phng
php SOS, dn bin, . . . c tnh thit thc cao trong gii ton nhng nu ta c
dng chng gii trong thi hc sinh gii th tht khng hay. Thi hc sinh gii
l chn nhng ngi c sng to ch khng phi chn nhng ngi gii
dao ba. Vn ny xin khng bn nhiu y.
V bt ng thc kinh in, chng ta bit rt nhiu bt ng thc loi
ny nh: AM-GM, Cauchy-Schwarz, Chebyshev, . . . Mi loi trong chng u
c nhng k thut s dng ring, i hi phi c s t duy tt. Nu c th, ti
s c gng gii thiu ht cc k thut ny vo nhng dp khc. Cn trong bi
ny, ti xin c gii thiu mt k thut m ti vn hay dng - K thut thm
- tch - bt trong bt ng thc Cauchy-Schwarz.
Trc ht xin c nhc li v bt ng thc Cauchy-Schwarz, n c pht
biu nh sau: Vi hai b s thc bt k a1 , a2 , . . . , an v b1 , b2 , . . . , bn , ta c
(a21 + a22 + + a2n )(b21 + b22 + + b2n ) (a1 b1 + a2 b2 + + an bn )2 .
ng thc xy ra khi v ch khi ai bj = aj bi vi mi i 6= j.
Ta c mt dng khc ca bt ng thc ny rt hay c s dng, n c
pht biu nh sau: Vi hai b s thc bt k a1 , a2 , . . . , an v b1 , b2 , . . . , bn
tha mn bi dng, ta c
a21
a2
a2
(a1 + a2 + + an )2
+ 2 + + n
.
b1
b2
bn
b 1 + b2 + + bn
ng thc cng xy ra khi v ch khi ai bj = aj bi vi mi i 6= j. (Lu l s
dng tt dng ny, cc bn cn c ci nhn hai chiu)
Chng ta bt u bng v d n gin sau
1
.
b + c + 2a c + a + 2b a + b + 2c
4
Li gii. Li gii ca bi ton tht n gin nh sau: S dng bt ng thc
Cauchy-Schwarz, ta c
12
(1 + 1)2
12
+
,
a+b a+c
(a + b) + (a + c)
suy ra
1
1
2a + b + c
4
1
1
+
a+b a+c
.
Theo nh gi ny, ta c
X
1X
bc
2a + b + c
4
bc
bc
+
a+b a+c
=
a+b+c
.
4
+
+
.
4a2 + b2 + c2
2a2
a2 + b2
a2 + c2
Theo nh gi ny, ta c
9
X a2
X
1
+
2
2
2
2
4a + b + c
2a
b2
c2
+ 2
2
2
a +b
a + c2
=
9
.
2
X
a2
1 X
a2
a
+
2
(2a + b)(2a + c)
9
2a2 + bc
a+b+c
X
2
1
a
=
+2 .
9
2a2 + bc
2a2
chnh l Kt qu 1a.
Mt v d khc cho k thut tch ny l bi kim tra cu lc b ton hc nm
ngoi
V d 4. Cho a, b, c l ba s thc khng m ty . Chng minh rng
1
a2
b2
c2
1
2
+
+
.
2
2
2
2
2
3
3a + (b + c)
3b + (c + a)
3c + (a + b)
2
Li gii. Bt ng thc bn tri kh n gin, n c suy ra trc tip t bt
ng thc
(x + y)2 3x2 + 3y 2
vi mi x, y 0. By gi, ta s xt n bt ng thc bn phi, hy
phn tch sau
3a2 + (b + c)2 = (a2 + b2 + c2 ) + (2a2 + 2bc).
Theo , bt ng thc Cauchy-Schwarz cho ta
(1 + 1)2
1
1
1
1
2
+ 2
2
+ 2
.
+ (b + c)2
a + b2 + c2
2a + 2bc
a + b2 + c2
2a + bc
3a2
+
3a2 + (b + c)2
4
a2 + b2 + c2
2a2 + bc
2
X
1
a
=
1+
.
4
2a2 + bc
Bi ton c a v chng minh
b2
c2
a2
+
+
1.
2a2 + bc 2b2 + ca 2c2 + ab
chnh l Kt qu 1a.
K thut tch nhm thng cho ta nhng li gii rt p v gn gng. Nhng
nu trong trng hp ta khng tm c c hng ng thc ln bt ng thc
thch hp tch v nh gi th sao? Lc ny, ta c th s dng mt k thut
khc l thm - bt.
4
b2 + c2
,
2
ca
c2 + a2
,
2
ab
a2 + b2
.
2
5x + z
36(x + y + z)2
X
.
x + 2y + 3z
(5x + z)(x + 2y + 3z)
+
+
,
3a b + c 4
3b c + a 4
3c a + b 4
4
a+bc
b+ca
c+ab
+
+
1.
3a b + c 3b c + a 3c a + b
n y, s dng bt ng thc Cauchy-Schwarz, ta c th a bi ton v
chng minh
X
(a + b + c)2
(a + b c)(3a b + c).
Nhng bt ng thc ny thc cht chnh l mt hng ng thc!
Cc k thut thm - tch - bt l nhng k thut c bn ca bt ng thc
Cauchy-Schwarz hay c s dng trong thi olympic ton. Tuy nhin, c th
s dng bt ng thc Cauchy-Schwarz hiu qu hn, cc bn khng nn dng
ring l tng k thut m nn kt hp chng li. Sau y l hai v d minh
ha cho t tng m vic bnh lun xin c dnh cho cc bn
V d 7. Cho a, b, c l cc s thc khng m. Chng minh rng
a
b
c
1
+
+
.
4a + 4b + c 4b + 4c + a 4c + 4a + b
3
Li gii. Nhn c hai v ca bt ng thc cho 4(a + b + c) v rng
3ca
a(4a + 4b + 4c)
=
+ a,
4a + 4b + c
4a + 4b + c
ta c th vit li n dng tng ng l
X
ca
a+b+c
.
4a + 4b + c
9
+
+
.
4a + 4b + c
2a + b 2a + b 2b + c
Do
X
1X
2ca
ca
ca
+
4a + 4b + c
9
2a + b 2b + c
X
1
2ca
bc
a+b+c
=
+
=
.
9
2a + b 2a + b
9
+
.
4a2 + 4b2 + c2
2a2 + 4b2
c2 + 2a2
Theo , ta c
X
X 2b2
(2b + c)2
c2
+
4a2 + 4b2 + c2
a2 + 2b2
c2 + 2a2
X
2b2
a2
=
+
= 3.
a2 + 2b2
a2 + 2b2
.
a + 3b + 2c b + 3c + 2a c + 3a + 2b
6
2. Chng minh rng vi mi s thc khng m a, b, c, bt ng thc sau y
lun ng
5a2
b2
c2
1
a2
+ 2
+ 2
.
2
2
+ (b + c)
5b + (c + a)
5c + (a + b)2
3
a2
n2
Ti liu
[1]
[2]
[3]
Vasile Cirtoaje, Algebraic Inequalities: Old and New Methods, GIL publishing house, 2006.
[4]
Vasile Cirtoaje, V Quc B Cn, Trn Quc Anh, Inequalities with Beautiful Solutions, to be published.
[5]
[6]