SADRAJ

1.

UVOD............................................................................................................................2

2.

POVRATNA LOGISTIKA..........................................................................................3

3.

PLASTIKA I RECIKLAA PLASTINIH MATERIJALA...................................6

3.1.
3.2.
3.3.
3.4.
3.5.
3.6.

PRIKUPLJANJE PLASTINOG OTPADA...................................................................8

RAZVRSTAVANJE PLASTINOG OTPADA................................................................9
POSTUPCI PRERADE AMBALANOG OTPADA......................................................12
NEKI PROBLEMI...................................................................................................14
ALTERNATIVNI PROCESI RECIKLIRANJA POLIMERA.........................................15
PRIMJERI RECIKLIRANJA....................................................................................15

4.

LOKALNI POGON ZA SAKUPLJANJE I RECIKLAU PLASTIKE..............16

5.

ZAKLJUAK.............................................................................................................19

LITERATURA...................................................................................................................20

www.maturski.org

Seminarski rad

Povratna logistika

1. UVOD
Povratna logistika kao glavni aspekt svog djelovanja ima vraanje iskoritenih
materijala i sredstava u ponovni proces proizvodnje ili neke druge upotrebe. Dakle,
povratna logistika se bavi upravljanjem i organizacijom povratnih robnih tokova. U radu e
biti opisane jo neke aktivnosti povratne logistike i oblast djelovanja u razliitim sektorima
proizvodnje, potronje i prerade materijala.
Kako je tema rada reciklaa plastike i plastinih materijala tako e vie vremena biti
posveeno vrastama i oznakama plastinih materijala, nainu njihovog sakupljanja,
transporta u sistemu povratne logistike i naina recikliranja.
Na kraju rada je dat primjer jedne firme privatnog karaktera, koja se nalazi na
podruju optine Doboj, a jedna od njihovih djelatnosti je i reciklaa starih plastinih
materijala i proizvodnja plastine galanterije od sopstvenog recikliranog materijala, tj.
plastinog granulata.

Seminarski rad

Povratna logistika

2. POVRATNA LOGISTIKA
Zbog sve veeg interesovanja za zatitu ivotne sredine, za ouvanje resursa, porast
ekoloke svjesti, javila se potreba za upravljanjem povratnim tokovima proizvoda tj.
tokovima od trita do kompanije. Naglasak se postavlja na ponovnom korienju,
pakovanju ili odlaganju korienih proizvoda. Poveana konkurencija i elje kompanija da
to vie udovolje zahtevima kupaca su poveali znaaj povratnog toka proizvoda.
injenica je da svaka kompanija koja zanemaruje povratnu logistiku u sutini smanjuje
profit.
Zabrinutost javnog mnjenja za ekologiju, rezultirala je zakonodavstvom koje zahteva
recikliranje proizvoda do odreenog procenta, poto ih odbace krajnji korisnici, bilo
direktno ili inirektno.
Krajem 90-tih godina prolog veka, Rogers i Tibben-Lembke su opisali povratnu
logistiku kao proces planiranja, implementiranja i kontrolisanja efikasnog i efektivnog
toka sirovina, zaliha poluproizvoda, gotovih proizvoda i povezanih informacija, od mjesta
potronje do mjesta porijekla u cilju ponovnog dobijanja vrijednosti ili adekvatnog
odlaganja.
Definicija povratne logistike se mijenjala vremenom, poevi od termina pogrean
smjer, preko prenaglaavanja ekolokih aspekata i povratak na originalne postulate njenog
koncepta pa sve do ozbiljnog proirenja njenog podruija djelovanja.
Povratna logistika se razlikuje od upravljanja otpadom, poto se upravljanje otpadom
uglavnom odnosi na efektivno i efikasno prikupljanje i preradu otpada (proizvoda koji se
ne mogu vie koristiti). Sr problema je definicija otpada, poto se problematika u vezi sa
otpadom esto regulie zakonima (na primjer, zakon nekada zabranjuje uvoz otpada).
Povratna logistika se usredsreuje na povraaj proizvoda koji posjeduju izvjesnu vrijednost
i na procesuiranje tih proizvoda gdje rezultat procesuiranja ulazi u novi lanac snabdijevanja
(tj. ne zavrava uvijek kao otpad). Takoe, povratna logistika se razlikuje od zelene
logistike poto ona tretira ekoloke aspekte u svim logistikim aktivnostima i posebno se
fokusira na tok dobara od prizvoaa do potroaa.
U literaturi o povratnoj logistici esto je ukazivano na kljune razloge zbog kojih se
kompanije
angauju u
procesu
povratne
logistike
slika 2.1.

Seminarski rad

Povratna logistika

Slika 2.1. Tri osnovna razloga za ukljuivanje kompanija u procese povratne logistike (tj. zbog
kojih prihvataju vraene proizvode)

Trokovi povratne logistike iznose oko 4% od ukupnih trokova logistike. U tabeli 1.1
su prikazani procentualni udjeli povraaja proizvoda u odnosu na ukupnu prodaju u
razliitim industrijama.

Tabela 1.1. Relativni udio povraaja proizvoda u odnosu na ukupnu prodaju

INDUSTRIJA

Povraaj (%)

Izdavaka industrija knjige

10 - 30

Izdavaka industrija asopisi

50

Kompjuterska industrija za firme

10 - 20

Kompjuterska industrija personalni raunari

2-5

Industrija odjee

35

Industrija proizvoda masovne potronje

4 - 15

Automobilska industrija

4-6

Maloprodaja preko interneta

20 - 80

Program povratne logistike moe donijeti direktne dobitke kompanijama kroz:

smanjenje upotrebe sirovina, poveanje vrijednosti vraenih proizvoda (na bazi njihovog
procesuiranja) i smanjenje trokova odlaganja otpada.

Seminarski rad

Povratna logistika

Industrijska ekologija je podruje koje se odnosi na povratnu logistiku. Ona je

posveena izuavanju izmeu industrijskih sistema i okruenja. Osnovni cilj je da se
linearni industrijski sistemi (od sirovina do otpada) dopune ciklinim sistemom
(procesuiranjem vraenih proizvoda ili materijala). Kod ciklinih sistema povratna
logistika igra glavnu ulogu.
Od posebnog znaaja u ovom radu je povratna logistika u pravcu atite ivotne
sredine. Reciklaa proizvoda i materijala velikom broju kompanija omoguava sticanje
dodatnih prihoda i poveavanje konkurentnosti.

3. PLASTIKA I RECIKLAA PLASTINIH MATERIJALA

Seminarski rad

Povratna logistika

Plastika je polimer. Polimeri su dugi lanci molekula koji se ponavljaju, a sastavljeni su

od ugljenika i vodonika. Plastiku je izumio Alexander Parkes, 1860. godine, ali je svoju
popularnost stekla tek nekoliko poslednjih decenija. Moemo je modelirati i gnjeiti u
razliite oblike, ili izvlaiti u duge niti koje se koriste u tekstilnoj industriji. vrsta je,
sigurna, lagana, a moe se reciklirati i ponovo iskoristiti.
Plastine mase se mogu podijeliti u dvije glavne grupe: termoplastini materijali i
termoreaktivni materijali ili duroplasti. Termoplastine mase - grijanjem omekaju, a
hlaenjem se vraaju u prvobitno stanje (npr. polivinilklorid, polietilen, polistiren). Sastoje
se od vrlo dugih molekula s ravnim lancima (linearni polimeri). Termoreaktivne plastine
mase ili duroplasti-grijanjem ireverzibilno otvrdnu i kasnije se vie ne mogu oblikovati
(bakelit, aminoplasti).
Plastine mase prerauju se valjanjem u folije, istiskivanjem pod pritiskom,
ubrizgavanjem itd. Zbog svojih mehanikih svojstava i mogunosti oblikovanja plastine
mase potisnule su mnoge druge materijale i njihova je industrija u stalnom porastu.
Plastini materijali se ve godinama sve vie upotrebljavaju za izradu ambalae, iako
predstavljaju problem sa aspekta zatite ivotne sredine. Razlozi za sve veu primjenu su
mnogobrojni. To su, izmeu ostalih, niska cijena sirovina, mala masa i razliite mogunosti
prerade. Osim toga, specifini utroak energije (utroak energije po jedinici upakovanog
proizvoda) pri proizvodnji plastinih materijala, koji se koriste za izradu ambalae, mnogo
je manji nego to je pri proizvodnji na pr. stakla ili aluminijuma.
Rjeavanje problema plastinog otpada se najee zavrava njegovim odlaganjem na
deponije, ali naalost, zbog ljudske nebrige i van deponija. Deponije velikog broja gradova
i u razvijenim zemljama praktino su popunjene, a nove se zbog visokih cijena ne grade
odgovarajuom brzinom. Ovakav nain uklanjanja otpada je naroito nepovoljan za
plastini ambalani otpad iz vie razloga (zauzimanje velikog prostora zbog
voluminoznosti, nerazgradivost tih materijala pod uticajem atmosferilija i odlaganje
koritenja sirovina i energije vezane u polimerima na neodreeno vrijeme).
Smanjenje otpada kroz redukciju ili reciklau ima veoma vaan doprinos za ouvanje i
zatitu ivotne sredine. Ponovna upotreba proizvoda npr. od plastike omoguava produen
ivotni ciklus, to je ekoloki i ekonomski vrlo isplativo. Poto odslui svoj ivot u
raznim aplikacijama, plastika se moe iskoristiti i tako ponovo doprineti potrebama
odrivog razvoja i istovremeno omoguiti visok nivo zatite ivotne sredine. Recikliranje
plastike je u poetnoj fazi razvoja poto je i cijela industrija relativno mlada.
Recikliranjem plastike zauzima se manje mjesta na deponiji, a vrijeme razgradnje
plastinih materijala je od 100-1000 godina. Od reciklirane plastike moe se dobiti
sintetiki materijal koji upotrebljavamo za pravljenje pernatih jakni i drugih odjevnih
predmeta, a moemo dobiti i nove boce, kante i jo mnogo raznih plastinih predmeta.

Seminarski rad

Povratna logistika

Smanjenje otpada kroz redukciju ili reciklau ima veoma vaan doprinos u ouvanju i
zatiti ivotne sredine. Ponovna upotreba proizvoda npr. od plastike omoguava produen
ivotni ciklus, to je ekoloki i ekonomski vrlo isplativo. Poto odslui svoj ivot u
raznim aplikacijama, plastika se moe iskoristiti i tako ponovo doprineti potrebama
odrivog razvoja i istovremeno omoguiti visok nivo zatite ivotne sredine. Recikliranje
plastike je u poetnoj fazi razvoja poto je i cela industrija relativno mlada. Opcije
upravljanja ambalanim otpadom prikazani su na slici 3.1.

Slika 3.1. Upravljanje ambalanim otpadom

ivotni ciklus ambalae prikazan je na slici.3.2. Zbog svog dugog ivotnog vijeka od
oko 30 godina i vie, znaajno poveanje koliine otpada od plastike se oekuje posle
2010. godine. Za neke vrste plastike, ambalaa je glavno trite. Ostatak se upotrebljava u
drugim sektorima industrije. Evropska industrija plastike opredijelila se za maksimizaciju
upotrebe resursa i minimizaciju otpada za deponovanje. Ovo podrazumijeva vei broj
mogunosti za iskorienje, mehaniku ili hemijsku reciklau i energetsko iskorienje,
kao deo prilaza integralnom upravljanje otpadom. Ovakva politika je u skladu sa
Direktivom Evropske unije za ambalau i ambalani otpad koja je postavila za cilj da

Seminarski rad

Povratna logistika

ukupno iskorienje otpada od ambalae bude minimum 45% od kojih je 15% materijala
mora biti reciklovan.

Slika 3.2. ivotni ciklus ambalae

3.1.Prikupljanje plastinog otpada

Plastini otpad koji se nae u vrstom komunalnom otpadu (koji je po sastavu vrlo
heterogen) je zaprljan i pomijean sa ostalim vrstama materijala. Da bi se takav otpad

Seminarski rad

Povratna logistika

mogao iskoris
titi, neophodno ga je prvo prikupiti i pripremiti.
U okviru pripreme za recikliranje, plastini otpad je neophodno odvojiti od drugih vrsta
otpada, zatim ga identifikovati i razdvojiti po vrstama, usitniti, oprati, osuiti i regranulirati
odnosno preraditi ponovo u ambalau ili neke druge proizvode. Za izvoenje ovih
operacija potrebna je specifina oprema pa je i cijena dobijanja reciklata visoka.
Ustanovljeno je, da bi odvojenim sakupljanjem po kontejnerima, itav proces prerade bio
jeftiniji i jednostavniji.

Izdvajanje korisnih materijala iz otpada se moe organizovati na dva naina:

1. od strane samih graana (u domainstvima,
neproizvodnim preduzeima, ulicama i dr.) i

kolama,

trgovinama,

2. centralizovanim sistemom u posebnim postrojenjima - fabrikama sa

kompletnim tehnolokim linijama.

3.2.Razvrstavanje plastinog otpada

Istovrsnost materijala ima u postupku recikliranja centralni znaaj. Ta istovrsnost se po
pravilu moe postii prethodnim relativno skupim razvrstavanjem. Da bi se dobile visoko
kvalitetne plastine mase, trebalo bi preraivati samo istovrsne plastine mase. Separacija
plastinih materijala se moe ralaniti na prepoznavanje i razdvajanje.
Prepoznavanje - Karakterizacija i potpuna identifikacija plastinih materijala je
obiman posao, koji zahtijeva sloene analitike procedure i najsavremeniju opremu.

Seminarski rad

Povratna logistika

Meutim, u nekim sluajevima je dovoljna samo procjena ili orijentaciono utvrivanje

vrste ispitivanog plastinog materijala. Za takve svrhe su razvijene i usvojene jednostavne i
brze metode identifikacije. Prepoznavanje iskoriene polimerne ambalae je
najjednostavnije ako se na njoj nalazi oznaka za reciklau sa navedenom vrstom
polimernog materijala od koga je izraena.
Razdvajanje - Kod razdvajanja plastinih masa, usitnjeni plastini materijal se sortira
prema njegovim fizikalnim osobinama kao to su gustina, umreenost i
elektroprovodljivost.
Za industriju su od posebnog znaaja postupci razdvajanja na osnovu razlike u gustini.
Pomou ovih postupka mogu se iz mjeavine plastinih masa izdvojiti frakcije i do 98 %
istoe. Tekoe nastaju kod razdvajanja mekih PVC vrsta. Princip hidrociklonske tehnike
zasniva se na razdvajanju frakcija razliite specifine mase (gustine) u polju dejstva
centrifugalne sile. Pored ovih naina razdvajanja, poznati su i postupci razdvajanja
flotacijom, razdvajanje na bazi razliite elektroprovodljivosti (elektrostatiki ureaji za
sortiranje) itd.
Prije recikliranja plastika se grupira prema smolinom identifikacijskom kodu koji je
razvijen 1988. (NA Society of the Plastics Industry). Simbol koji se koristi za
identifikacijski kod sastoji se od tri strelice koje su usmjerene u smjeru okretanja sata
inei trokut u kojem se nalazi broj, esto sa akronimom koji oznaava plastiku ispod
trokuta. Kada nema broja simbol predstavlja univerzalni znak recikliranja i predstavlja
materijal koji je uopteno mogue reciklirati. Drugi tekst i oznake koriste se da bi se opisao
materijal. Standard kodiranja znakova Unicode ukljuuje identifikacijski kod, izmeu
kodnih taaka U+2673 i U+2679 ukljuivo. Univerzalni simbol recikliranja je kodiran
kodnom takom U+267A.
Tabela 2.1. Oznake plastinih materijala

SIMBOL

SKRAENIC
A

PETE ili PET

HDPE

NAZIV
POLIMERA

KORITENJE

Polietilen
terephthalate

Reciklira se da
bi se proizvela
poliesterna vlakna,
flastera, mekih boca
za pia, termoizolacionih ploa.

Gusti polietilen

Reciklira se da
bi se proizvele boce,

10

Seminarski rad

Povratna logistika
kutije za namirnice,
kante za recikliranje,
poljoprivredne
cijevi, alice,
opremu za igranje,
plastino drvo.

PVC ili V

LDPE

PP

Polivinil klorid

Reciklira se da
bi se proizvele
cijevi, ograde i boce
koje se ne koriste u
prehrani.

Ne gusti
polietilen

Reciklira se da
bi se proizvele
plastine vreice,
razni kontejneri,
razne boce, cijevi i
razna laboratorijska
oprema.

Polipropilen

Reciklira se u
razne dijelove za
vozila i industrijska
vlakna.

11

Seminarski rad

Povratna logistika

PS

Ostalo

Polistiren

Reciklira se u
raznu kancelarijsku
opremu, igrake,
videokasete i kutije,
izolacijske ploe,
kafiterijska
pomagala i proirene
polistirenske
proizvode.

Ostala plastika:
akrilik,
polikarbonat,
najlon, fiberglas,
poliaktid.

3.3.Postupci prerade ambalanog otpada

Iskoritene plastine proizvode mogue je ponovo upotrebiti ili preraditi pomou
razliitih postupaka, zavisno od postavljenog cilja, a sve zbog smanjenja mase za
deponovanje. Plastini otpad se moe preraditi na vie naina:

topljenjem, pri emu se ne mijenja ili vrlo malo mijenja makromolekulska

struktura.
hemijski, hidrolizom ili alkoholizom mogue je dobiti monomere, ili se
hidrogenovanjem iz poetnog materijala mogu dobiti organske sirovine kao to
su gasovi i ulja,
kontrolisanim spaljivanjem, pri emu se dobija energija i kao produkti
sagorevanja ugljendioksid i voda .

12

Seminarski rad

Povratna logistika

Slika 3.1. Mogunosti prerade plastinog otpada

Prerada topljenjem - Regranuliranje termoplasta je jedan od najstarijih i najeih

postupaka recikliranja. Osnova ovakvog naina recikliranja je sposobnost ponovnog
topljenja to je mogue kod termoplasta. Na slici 3.2. prikazana je ema postrojenja za
regranuliranje plastinog otpada. Nakon usitnjavanja i presovanja plastinog otpada
pomou posebnih ureaja i zakljunim razdvajanjem i pranjem, izlazni materijal se
regranulira, skladiti i dalje koristi u razne svrhe.

Slika 3.2. ema postupka regranuliranja

Hemijska prerada - Postupci hemijske prerade mogu se podijeliti u dvije grupe:

13

Seminarski rad

Povratna logistika

postupci prerade kod kojih se makromolekulske (polimeri) prevode u

niskomolekulske supstance. Tako se polimeri dobijeni reakcijama polikondenzacije ili
poliadicije mogu razgraditi do polaznih monomera u prisustvu odreenih reagenasa. Na
ovaj nain se mogu preraditi mnoge vrste plastinih materijala kao to su poliestri,
poliamidi, poliuretani, polikarbonati itd., jer posjeduju hemijske aktivne i lako djeljive
veze. Ovi postupci se mogu obuhvatiti optim pojmom solvoliza. U zavisnosti od toga u
prisustvu kog rastvaraa se reakcija odvija (alkohol, voda,...) govori se o hidrolizi,
alkoholizi, glikolizi, aminolizi ili metanolizi. Primjena reciklata dobijenih ovim
postupcima za sada je jo ograniena. Poznata je primjena postupka metanolize ili glikolize
kod prerade boca za pie od PET. Ovim postupkom se dobiju sirovine za proizvodnju
higijenski istog PET ili PUR, koji se moe upotrebiti i za ambalau za ivotne namirnice.
postupci prerade kod kojih se od makromolekula koje sadri plastini otpad mogu
dobiti ugljovodonici u obliku gasa ili ulja, koji se dalje mogu preraivati petrohemijskim
postupcima u rafinerijama. Ova grupa postupaka moe se izvoditi reduktivnim (na pr.
hidrogenovanje ili piroliza) ili oksidativnim (na pr. dobijanje sinteznog gasa) nainom. Ovi
postupci poznati su pod nazivima: degradativna ekstruzije, hidrogenovanje, piroliza i
gasifikacija.
Spaljivanje plastinog otpada - Cilj ovog naina iskoritavanja plastinog otpada je
dobijanje energije. Direktna upotreba nafte za proizvodnju energije, gledano sa aspekta
"odrivog razvoja" u duem vremenskom periodu, ne bi imala smisla. S obzirom da je u
plastinim proizvodima sauvana praktino ukupna energija nafte, od velike koristi je da se
energija nafte akumulirana u plastinim proizvodima, koristi u energetske svrhe, ali tek na
kraju njihovog upotrebnog ciklusa. Ovakav nain iskorienja plastinog otpada bi se
trebao primjenjivati samo u sluaju kad otpad vie nije mogue reciklirati na druge naine.
Deponovanje - S obzirom da su plastini materijali relativno novi materijali jo uvijek
ima mnogo otvorenih pitanja u vezi njihovog deponovanja na dui period. Ispitivanja su
pokazala da na proces raspadanja ima uticaj debljina plastinog materijala. Dok su kod
folija i tanjih dijelova nastupili procesi raspadanja, deblji dijelovi nisu pokazivali vidljive
pojave razgradnje. Takoe se ispitivanjima ustanovilo da mikroorganizmi nemaju nikakav
uticaj na razgradnju pojedinih vrsta plastinih materijala kao to su PP i PE, dok su kod
drugih vrsta na pr. kod polistirena ili poliuretana oni ubrzavali proces razgradnje. Za sada
se plastini materijali zajedno sa drugim otpadom deponuju na deponije za vrsti
komunalni otpad. Moe se pretpostaviti da e zbog sve manjeg prostora u budunosti naglo
rasti trokovi deponovanja i da se dananja rjeenja za zbrinjavanje otpada nee moi
zadrati. Treba naglasiti, da su plastini materijali u ureenim deponijama najmanji
zagaivai vodotokova (ne rastvaraju se u vodi) i ne zagauju vazduh.

3.4.Neki problemi

14

Seminarski rad

Povratna logistika

Kada se uporedi sa staklom ili metalom, plastika postavlja neke jedinstvene izazove za
recikliranje. Glavni od njih je niska entropija mijeanja, uzrok koje je velika molekularna
teina dugakih polimerskih lanaca. To znai da samo toplinska pobuda (izlaganje toplini)
esto nee biti dovoljna da kreira smjesu od tako velikih molekula. Zbog ovog nepovoljnog
uticaja na entalpiju mijeanja, polimeri moraju biti gotovo istog sastava da bi se mogli
mijeati. Na primjer, razliite slitine bazirane na aluminiju se sve rastale u istu tekuinu u
jednoj fazi, dok se razne mjeavine kopolimera PET ambalae od razliitih proizvoaa ne
rastapaju u jednu fazu kada se zagriju, ve tee razdvajanju kao voda i ulje. Te fazne
razlike oslabljuju stvari napravljene od takvih mjeavina, to znai da je veina
polimerskih smjesa iskoristiva samo u uskom kontekstu.
Drugo ogranienje recikliranju je velika koliina bojila, punila i drugih dodataka u
plastici. Polimeri su previe viskozni da bi se punila ekonomino maknula, a otetili bi se
mnogim procesima za jeftino odstranjivanje dodane boje. Aditivi se manje koriste u
ambalai za pia i plastinim vreicama, to im doputa da budu ee reciklirani.
Upotreba biorazgradive plastike se poveava, ali ako se ona mijea sa drugom plastikom
prilikom recikliranja, novo dobivena plastika postaje manje vrijedna.

3.5.Alternativni procesi recikliranja polimera

Mnogi gore navedeni problemi mogu se rijeiti koritenjem sloenijeg procesa
recikliranja, monomer, u kojem kondenzacijski polimer ulazi u proces invertan je procesu
polimerizacije koritene za njegovo kreiranje. Ovo proizvodi istu mjeavinu hemikalija
koja je inila originalni polimer, koja moe biti proiena i koritena za sintetiziranje
novog polimerskog lanca istog tipa. Ovaj proces je vrlo skup i neekonomian. Drugi nain
je pretvaranja mijeanih polimera u petrolej sa manje preciznim procesom toplinske depolimerizacije. Ovaj proces moe koristiti gotovo sve polimere ili mjeavine polimera, kao
to je vulkanizirana guma ili bio-polimeri u perima ili drugom poljoprivrednom otpadu.
Kao i prirodni petrolej, i iz umjetno proizvedenog se moe praviti gorivo ili drugi
polimeri. Pilot projekt postoji u Cathage-u, Missouri , SAD, a koristi se otpad od purica.
Jedan od procesa koji postaje zanimljiv je i Heat Compression (toplinska kompresija).Ovaj
proces uzima svu ne sortiranu, oienu plastiku svih oblika i mijea je u velikom
rotirajuem bubnju slinom suilu za rublje (eng. tumbler). Proces proizvodi toplinu od
meusobnog trenja dijelova plastike unutar bubnja, koja tali sav materijal ili gotovo sav
materijal. Materijal se kasnije ispumpa iz bubnjeva kroz grijane cijevi u module za
lijevanje. Najvea prednost ovog procesa je taj to se sva plastika reciklira, a ne samo
dijelovi koji su jednaki. Problem je veliki utroak energije na bubnjeve i grijane cijevi.

15

Seminarski rad

Povratna logistika

3.6.Primjeri recikliranja
Najee reciklirani tip plastike je HDPE ili broj 2. Ona se reciklira u plastino drvo,
plastine stolove, klupe, kutije za kamionske terete, spremnike smea, kancelariski pribor i
druge tipove vrste plastike. Bijela plastika koja se koristila za pakiranje se esto prihvaa
u trgovinama radi ponovne upotrebe. U Izraelu je pokazano da se plastina folija dobivena
recikliranjem gradskog otpada moe pretvoriti u kvalitetan proizvod. Poljoprivredna
plastika, kao to je folija za sadnju, trake za navodnjavanje i vree za silau, mogu se
reciklirati u masu smolastih proizvoda. Primjer ja mjesto Labelle na Floridi (SAD).

4. LOKALNI POGON ZA SAKUPLJANJE I RECIKLAU

PLASTIKE

OMORIKA RECIKLAA d.o.o. postrojenje za reciklau je osnovana 2007. godine

sa ciljem da pokrene proces reciklae PET ambalae. Danas raspolae sa najsavremenijom
opremom za reciklau PET ambalae. Kao prva fabrika za reciklau PET ambalae sa
postojeom tehnologijom postali su lider u brani reciklae PET ambalae na podruju
Bosne i Hercegovine.
Usmjereni na potrebe dananjice i budunost naih pokoljenja, istiju i zdraviju
ivotnu sredinu, potujui prirodu i ovjeka, ostvaruju efikasnu ekonomsku aktivnost
reciklau plastike.
Otpadnoj PET ambalai daju novu priliku, funkcionalnost i vrijednost u raznim
granama industrije: tekstilnoj, proizvodnji tepiha, geotekstilu, izolacijama u graevini,
autoindustriji.
Zahvaljujui karakteristikama pogona za reciklau ostvaruje se ouvanje prirodnih
resursa i okoline, umanjuje zagaenost okoline plastinim otpadom, razvija svijest kod
ovjeka da sav otpad nije smee, smanjuje nezaposlenost i razvija profitabilan biznis
reciklaom plastike - PET ambalae.

16

Seminarski rad

Povratna logistika

Pogon koristi otpadnu PET ambalau kao sirovinu i reciklira je u sopstvenom

savremenom pogonu za reciklau u mjestu Johovac kod Doboja sa instaliranim
kapacitetom 400 tona mjeseno.
Raspolau sa savremenom opremom iz Njemake kompanije "B+B" za reciklau PET
ambalae koja iz koritene ambalae proizvodi PET mljevenac (PET flakes) visokog
stepena istoe iz koga se proizvodi PET regranulat i to sledeim postupcima: debaliranje,
rastresanje sa odvajanjem krupnih neistoa, automatskim razdvajanjem PET-a od druge
plastike (S+S separator), automatski razvrstavanjem PET boca po boji (S+S separator),
kontrolna traka, detektor metala, mljevenje, suho (frikciono) predpranje sa odvajanjem
papira i drugih neistoa, predpranje vodom, toplo pranje 85-95 C (sa moguim
doziranjem NaOH), toplo ispiranje, suenje, hladno ispiranje, flotacija, centrifugalno
suenje, dvostruka kontrola na metal, pakovanje istog mljevenca kao poluproizvoda.
Oprema je potpuno automatizovana sa mogunou promjene i kontrole parametara, a
u cilju postizanja odgovarajueg kvaliteta.
Za proizvodnju regranulata (RPET) koristi se oprema Austrijske firme "Starlinger"
koja zadovoljava najvie standarde u procesu reciklae PET ambalae. U samom procesu
reciklae vri se suenje mljevenca (140C), ekstruzija u vakuumu, granulacija i
kristalizacija granula a zatim se SSP IV+ (solid-state-polycondensation) tehnologijom
uveava IV (intrinsic viscosity) i vri dekontaminacija.

FOTOGRAFIJA

OPIS
R-PET boja
Natur-Transparent
Viskozitet IV=0,80

R-PET boja PLAVA

Viskozitet IV=0,80

R-PET boja ZELENA

Viskozitet IV=0,80
R-PET boja BRAON
Viskozitet IV=0,80

17

Seminarski rad

Povratna logistika

PET
MLjEVENAC
TRANSPARENT

5. ZAKLJUAK

Krajnji cilj pvratne logistike je optimizacija ili unapreenje efikasnosti posleprodajnih

aktivnosti. Znaenja termina riversna logistika su odreena satisfakcijom potroaa i
zahtevima ekoloke regulative. Ta injenica moe biti od koristi menaderima naih
kompanija kada analiziraju ili reorganizuju svoje procese povraaja dobara. Proces
povraaja proizvoda kompanije moraju planirati. Takoe, kompanije moraju obraditi
vraene proizvode na nain da maksimiziraju njihovu vrednost.
Prednosti recikliranja plastike su u tome to proizvodi treinu sumpornog dioksida,
oko 90% manje otpada i oko 250% manje ugljinog dioksida. Nedostatak je taj to je
transport plastike jednako skup ili skuplji od dobitaka recikliranja. To znai da oko 250%

18

Seminarski rad

Povratna logistika

manje proizvedenog ugljinog dioksida ne uzima u obzir ugljini dioksid nastao prilikom
transporta i prilikom rada strojeva za recikliranje.

19

Seminarski rad

Povratna logistika

LITERATURA
[1] www.ekologija.ba
[2] www.reciklaza.com
[3] www.omorikareciklaza.com
[4] dr Slavica Cvetkovi, Ekoloki problemi u okviru riverzne logistike, 3. Konferencija o
kvalitetu ivota, Kragujeva, 2008
[5] Goran Milovanivi, Nada Barac, Riversna logistika kao deo lanca snabdevanja,
Ekonomski fakultet, Ni, 2007

www.maturski.org

20