SEKSTANTLA LLEN YKSEKLE YAPILACAK DZELTMELER

NELERDR?
inShare
Sekstantla llen ykseklie yaplacak dzeltmeler aadaki gibidir:
1. SEXTANTIN UZADE HATASININ BULUNUU ( INDEX ERROR )
a) Ufuktan rasat ile hata tespiti: Uzade kolu 0 (sfr) dereceye getirildii
zaman byk ayna ile kk ayna birbirine paralel olmaldr. Byk ayna ile kk
aynann birbirine paralel olmamas demek ufuk izgisine kk aynann srsz
ksmndan baktmz zaman srl ksmndan ufuk izgisinin devamn grmeliyiz
yani srsz ksmndaki ufuk izgisiyle srl ksmndaki ufuk izgisi aksk olmaldr.
Bu olay gk cisimleri iinde geerlidir. ste uzade kolunun 0 derecede byk
ayna ile kk aynann paralel olmamas nedeniyle kk aynadaki srl ve srsz
ksmdaki grntlerin aksk olmamasndan dolay olusan hataya (IE) denir. IE
deerini bulmak iin kk aynann srsz ksmndan ufuk izgisine baklr, kk
aynadaki srl ksmndaki ufuk izgisinin devam salanr. Sextantla okuduumuz
bu deer bize (IE) deerini verir. Sextantla okuduumuz deer art yay ksmnda
ise sextant cismi gereinden daha yksekte lyor demektir, dolaysyla isareti
(-) dir. Sextantla okuduumuz deer asli yay ksmnda ise sextant cismi
gereinden daha alakta lyor demektir dolaysyla iareti (+) dr.
b) Gnes apnn rasad ile hata tespiti: Sextantla herhangi bir gk cisminin
uzunluuna ya dabykln ltmz zaman sextant daima o gk cisminin
gerek byklnn iki kat bir sonu ler.Bu prensibe dayanarak sextant ile
gnee bakarak gnein hakiki grntsne bir defa hayali grnts
altkenardan teet durumuna getirilerek deer okunur.Bir defa da hayali
grnts hakiki gnesin stkenarndan teet alnarak deer okunur. Bu iki
deerin toplam bize gnesin sextantla llen apn verir.Sextant daima gerek
deerinin iki kat bir sonu lt iin bu deeri ikiye bldmz zaman
gnesin gerek apn bulmus oluruz.
Almanaklarn gnlk sayfalarnda gnesin yar ap verilmitir. Rasadn
doruyaplp yaplmadn anlamak iin almanaktan o gne ait gnein yar ap
bulunur. Gnein bu yar apn bizim sextantla bulduumuz sonula karlatrlr.
Eer sonular farkl iserasad yanl yaplmtr, dolaysyla tekrar rasad yaplr.
Eer sonular ayn ise art yay ksmnda okuduumuzdeer ile asli yay ksmnda
okuduumuz deerin farknn yars bize (IE) deerini verir.areti ise art
yayksmnda okunan deer, asli yay ksmnda okunan deerden byk ise (IE)
deeri (+) iaretli olur.Asli yayksmnda okunan deer, art yay ksmnda okunan
deerden byk ise (IE) deeri (-) iaretlidir.
2. SEXTANTIN ALET HATASININ BULUNUSU ( IC )
Sextantn alet hatas , uzade hatas ile fabrikasyon hatasnn toplamna esittir.
3. SEXTANT YKSEKLNE ( IC ) DZELTMESNN UYGULANMASI

Sextant ile ltmz gk cisminin ufuktan itibaren yksekliine (IC) deeri ile
toplarz.Bulduumuz bu deer llen ykseklik yani (hs) deeridir.
4. GZ YKSEKL HATASININ ( DP ) BULUNMASI
Gz ykseklii deeri ( m veya ft ) ile almanan Asal ykseklik dzeltme
izelgeleri bal altndaki evren alalm blmnden (DIP) dzeltmesi
deerini buluruz.
5. ( hs ) DEERNE ( DP ) DZELTMESNN UYGULANMASI
Almanaktan bulunan (DIP) dzeltmesi (hs) deeri ile toplanr. Bulduumuz bu
deer grnen alet ykseklii yani (ha) deeridir.
6. ( Main correction ) DEERNN BULUNMASI
Grnen alet ykseklii (ha) deeri ile almanan Asal ykseklik dzeltme
izelgeleri bal altndaki gnes, yldzlar ve gezegenler blmlerinden hangi
gk cisminden rasat yapmsak o blme girip ( main corr. ) deerini buluruz.
Eer aydan rasat yapmsak krlma yarap beraber, paralaks dzeltmesi iin
farkl zellik gstermesi nedeniyle ayr uygulanr. (Ay main correction tablosu
iin tklayn)
7. (ha) DEERNE ( Main corr. ) DZELTMESNN UYGULANMASI
Almanaktan bulunan (Main corr.) dzeltmesi (ha) deeri ile toplanr. Bulduumuz
bu deer bize (ho) deerini verir.
8. EK KIRILMA DZELTMESNN BULUNMASI
Almanan Asal ykseklik dzeltme izelgeleri-ek dzeltmeler bal
altndaki sayfann st yarsna, scaklk miktar ile stten basn miktar ile yandan
girip kesistirdiimiz zaman sayfann alt yarsna stten gireceimiz harfi buluruz.
Sayfann alt yarsna bu bulduumuz harf deeri ile stten,(ho) deeri ile yandan
girdiimiz zaman ek krlma dzeltmesini (A.Ref) buluruz.
9. EK KIRILMA ( A.Ref ) DZELTMESNN ( ho ) DEERNE UYGULANMASI
Almanaktan bulduumuz ( A.Ref ) deeri ( ho ) deeri ile toplanr. Bulduumuz bu
deer bize gerekrasadi ykseklik yani (HO) deerini verir.
a) KIRILMA ( REFRACTION ) DZELTMES :
Rasat yaptmz gndeki barometre ve termometre deerleri alnr. Almanaklarda
Asal ykseklik dzeltme izelgeleri - Ek dzeltmelerbal altnda A4
sayfasnda verilmistir. Bu cetvele st bloktan s ve basn ile girilerek kesiim
noktasnda bulunan kolon ve harfi ile ikinci blme inilerek (ho) ile yandan
girilerek krlma deeri bulunur. Bu dzeltme cetvellerde verilmi iaretine gre
uygulanmaldr. ( 25 dereceden az asal ykselimler olan gk cisimlerinden rasat
yapmaynz)

b) YARI AP ( SEMI DIAMETER ) DZELTMES :

ap gsteren gk cisimlerinin (Gne , Ay) rasat yaplan gne ait yarap
deerleri almanaklarn gnlk sayfalarnn alt ksmnda verilmistir. (Ay ve
Gne'ten yaplan rasadn alt veya st kenarndan yaplmas zorunludur.)
c) PARALAX (PARALLAX) DZELTMES :
Ayn paralax dzeltmesi rasat yaplan gnn GMT gre almanakta verilmis olan
YP (Yatay paralax) deeri ile ay iin Asal ykseklik dzeltme
izelgelerinin alt blounun sandan ve grnen irtifa (AH) ile de st stundan
girilerek, rasat alt kenardan yaplm ise (A) stnundan st kenardan yaplms ise
() stunundaki paralax dzeltme deeri alnarak (Alt) dzeltmelerine toplanr.
Ayn st kenarndan yaplan rasatlarnda ykseklik deerinden daima (30 dk)
karlmaldr.
Aadaki resimde Ay-Gne (alt kenar-st kenar), gezegen ve yldzlardan llen
sextant yksekliine yaplacak dzeltmeleri grebilirsiniz: