1.

Skup zakona i praksi

koje je EU usvojila radi
postizanja zajednike,
unificirane politike u
sektoru poljoprivrede.
ZPP je najobuhvatnija
od svih ekonomskih
politika EU. Cilj joj je
osigurati
dugorono
odravanje
poljoprivrede
kao
jezgre
ivueg
seoskog prostora; ZPP
se sastoji od skupa
pravila i mehanizama
koji
reguliuju
proizvodnju, prodaju i
plasiranje
poljoprivrednih
proizvoda u Evropskoj
uniji,
uz
poseban
naglasak na razvoj
seoskih
podruja;
Zajednika
poljoprivredna politika
je jedno od najvanijih
podruja djelovanja i
koncentracije
sredstava
kojima
raspolae
Evropska
unija;
Ima
dva
znaenja: primjenu (na
poljoprivredne
prozvode) pravila o
slobodnom
prometu
robe izmeu drava
lanica;
odreivanje
zajednikih cijena i
pomoi, bez obzira na
sjedite ekonomskog
subjekta.
Korektna
primjena tog naela
zahtijeva
zajedniko
regulisanje
cijena,
isplaivanja pomoi i
pravila
konkurencije,
harmonizaciju propisa
o
zdravstvenom
osiguranju
i
administrativnim
postupcima
kao
i
zajedniku
spoljnotrgovinsku
politiku.Tim
naelom
osiguravaju
se
aktivnosti
na
dva
stepena:

izazvanih
nekontrolisanim
uvozom
poljoprivrednih
proizvoda
s
niskim cijenama,
kao
i
od
poremeaja
na
svjetskom tritu;

Zajednika
poljoprivedna
politika
Evropske unije

davanje prioriteta
poljoprivrednim
proizvodima
iz
Unije
pred
uvoznim
proizvodima;
zatitom
unutranjeg
trita
poremeaja

od

2.

Trokovi
koji
proizlaze
iz
primjene
Zajednike
poljoprivredne
politike moraju biti
podijeljeni meu
svim
zemljama
lanicama,
bez
obzira na njihov
nacionalni interes;

godinama
ZPP
mora nastaviti da
se mijenja, sa
ciljem
promovisanja
ponude sigurne
odrive
poljoprivredne
proizvodnje
i
kvalitetnih
proizvoda, kao i
pruanja podrke
viestrukoj ulozi
poljoprivrednika
da
budu
dobavljai javnih
dobara
za
drutvo;

Ciljevi
i
principi
poljoprivredne
politike EU

Poveanje produktivnosti na
osnovu primjene tehnikog
progresa
i
razvoj
poljoprivredne proizvodnje
na
osnovu
optimalnog
koritenja
svih
faktora
proizvodnje;
Osiguranje fer ivotnog
standarda za farmere,
posebno
podizanje
primanja lica koja se
lino
bave
poljoprivredom;
Obezbjeenje
stabilizacije trita;

3.

Obezbjeenje
cijena
poljoprivrednoprehrambenih
proizvoda
koje
su
prihvatljive
za
potroae;
Tri
su
naela
(definisana jo 1962.),
na kojima se temelji
Zajednika
poljoprivredna politika:
Jedinstveno
trite

Prioritetnost Unije

Finansijska
solidarnost

Kako
bi
zadovoljila
potrebe i zahtjeve
evropskog
drutva,
u
narednim

Evropski
poljoprivredni
fond za ruralni
razvoj (EAFRD)
finansira
programe
ruralnog razvoja
zemalja lanica;

Finansijska
solidarnost

Ima dva znaenja:

primjenu
(na
poljoprivredne
prozvode) pravila
o
slobodnom
prometu
robe
izmeu
drava
lanica;

Odreivanj
e
zajednikih
cijena
i
pomoi,
bez obzira
na sjedite
ekonomsko
g
subjekta.

Finansiranje
poljoprivredne
politike EU

Evropski
fond
za
garancije
u
poljoprivredi (EAGGF),
osnovan 1962. godine,
sastoji se iz dva djela:

Obezbjeenje
sigurnosti
u
snabdijevanju hranom;

ZPP
treba da
promovie rast i
kreira nova radna
mjesta u ruralnim
sredinama, to bi
dovelo do jaanja
konkurentskog
poljoprivrednog
sektora, kako bi
bio spreman da
odgovori
na
izazove svjetskog
trita;

nova sredstva za
rad i tehnologiju);

garantnog odjela Finansira

trokove
zajednikih
organizacija
trita, tj. mjere
za
regulisanje
poljoprivrednog
trita
Unije,
(kupovina
i
skladitenje
poljoprivrednih
vikova
i
podsticanje
izvoza
poljoprivrednih
proizvoda);
Odjela
za
smjernice
Omoguuje
kontinuisano
finansiranje
zajednikih
i
nacionalnih mjera
za razvoj sela na
temelju
Zajednike
inicijative
za
ruralni razvoj (npr.
investiranje
u

4.

Korektna
primjena
tog
naela
zahtijeva
zajedniko
regulisanje
cijena,
isplaivanja
pomoi i pravila
konkurencije,
harmonizaciju
propisa
o
zdravstvenom
osiguranju
i
administrativni
m postupcima
kao i zajedniku
spoljnotrgovins
ku politiku;
Reforme
poljoprivredne
politike EU

1972. godine u ZPP

su uvedene strukturne
mjere moderniziranja
poljoprivrede;
EK
1983.
godine
zapoela
radikalnu
reformu, koja je dvije
godine
poslije
predstavljena
kao
Zelena knjiga na temu
"Perspektive
zajednike

poljoprivredne
politike;

Godine 1991. EK je
iznijela dva prijedloga
za raspravu o razvoju i
reformi
ZPP,
a
usvojena
je
1992.
(sniavanje
cijena
poljoprivrednih
i
prehrambenih
proizvoda radi njihove
konkurentnosti
na
unutranjem
i
svjetskom tritu);
REFORMA
PREDVIDJELA

JE

Pojaavanje
konkurentnosti
poljoprivrednih
proizvoda
na
unutranjem
(evropskom)
i
svjetskom tritu;

Omoguavanje
dostojnog
ivotnog
standarda licima
koje
ive
od
poljoprivrede;

Stvaranje
zamjenskih
poslova i drugih
izvora prihoda za
poljoprivrednike;
Osmiljavanje
nove
politike
razvoja sela, koja
postaje
drugi
potporanj ZPP;

Implementacija
ekolokog naina
razmiljanja
i
strukturisanja
ZPP;

Poboljanje
kvaliteta
i
sigurnosti hrane;

Interes je EU:

Veu
panju
obratiti
netrgovinskim
aspektima
poljoprivrede, jer
poljoprivreda ima
multifunkcionalnu
ulogu,
osim
proizvodnje
hrane, ona utiee
i na ouvanje
okoline, kvalitet i
sigurnost hrane,
zatitu
ivotinja
itd;

Potreba
za
posebnim
i
odvojenim
tretmanom drava
u
razvoju,
posebno imajui
na umu veliku
vanost hrane i
poljoprivrede
u
tim zemljama;
U
najveoj
moguoj
mjeri
olakati
pristup
tritima,
tj.
ukinuti ili sniziti
carine s obzirom
na to da je EU
veliki
izvoznik
hrane (u tom
smislu
EU
oekuje vei udio
u razvoju svjetske
trgovine
poljoprivrednim
proizvodima);

Program se temelji na
planu Agenda 2000 i
osmiljen je kako bi:

pomogao
dravama
kandidatkinjama u
razvoju
poljoprivrede;
uspostavio
primjeren okvir za
podrku odrivog
razvoja
poljoprivrede
i
sela za vrijeme
kandidature;

rijeio probleme
koji
ometaju
dugorono
usklaivanje
poljoprivrede
i
seoskih sektora;

pomogao
provoenju
pravne
tekovine
u
poljoprivredi.
Rat bananama
trgovinski spor
izmeu EU i
Latinske
Amerike
(pod
okriljem WTO)

5.

esnaestogodinji
spor
u
vezi
s
bananama
izmeu
junoamerikih
zemalja i Evropske
unije prema tvrdnjama
Latinoamerikanaca je
rijeen, dok portparol
Unije kae da je
ostvaren
znatan

napredak, ali ne
konaan dogovor.

Bilo kako bilo, pregovori o

izvozu banana iz June
Amerika u EU na enevskim
pregovorima
u
okviru
Svjetske
trgovinske
organizacije (WTO), koji se
nastavljaju, pokrenuti su sa
mrtve take. Eventualni
dogovor e morati da odobri
i grupa afrikih, karipskih i
pacifikih zemalja (ACP),
koju ine bive kolonije
lanica EU, ije banane
uivaju bescarinski plasman
na tritu Unije.Priklanjajui
se kompromisnom receptu
generalnog direktora WTO
Paskala Lamija, EU se
saglasila da uvoznu carinu
za junoamerike banane
do 2016. godine svede na
114 evra po toni, s tim to bi
ve naredne godine dolo
do njenog smanjenja na
148 evra sa sadanjih 176
evra po toni. Predstavnik
ACP
zemalja,
ministar
trgovine
Kameruna
Lik
Magloar Atangana Mbarga,
kae da je takav dogovor
neprihvatljiv. ACP zemlje,
naime, strahuju da bi
njihove banane bile istisnute
sa trita Unije ukoliko bi za
junoamerike
bilo
odobreno takvo snienje
carine. Ministar Mbarga eli
da se ACP zemljama
obezbijedi
finansijska
podrka kao kompenzacija
za izgubljeni izvozni prihod i
grejs period od dvije do tri
godine prije nego to EU
pone da sniava carinu za
banane iz June Amerike.
Tako bi ACP zemlje imale
vremena da restrukturiraju
ovaj
sektor
svoje
poljoprivrede, koji je znatno
nekonkurentniji
od
junoamerikog.Protiv
prevelikog poputanja EU u
ovoj oblasti su i njene
lanice Francuska i panija,
iji poljoprivrednici gaje
banane
na
preostalim
karipskim teritorijama i na
Kanarskim ostrvima

6.

Pravo trinog
takmienja

politika
konkurencije
Evropske unije

Politika konkurencije je
prisutna od nastanka
Evropske unije, mada
sa
ogranienim
domenom s obzirom
na mali broj tadanjih
zajednikih politika.

Osnovni
cilj
politike
konkurencije
je
predupreivanje
poremeaja
na
tritu.

Jedna
grupa
kontroverzi
se
odnosi na pitanje
da li su bolje
centralne,
harmonizovane
PK ili je bolje da
ih
sprovode
nacionalne
jurizdikcije.

Druga
grupa
kontoverzi se tie
dva
osnovna
modela
politika
konkurencije, a to
je
regulacija
zasnovana
na
objektivnim
mjerilima
i
regulacija
zasnovana
na
ekonomskoj
analizi.

Postoji i tree
miljenje da je
najbolja
antimonopolska
politika
osiguravanje
konkurentskog
pritiska umjesto
bilo
kakve
regulacije.

Dozvola pristupa
tritu
stranim
firmama
pod
jednakim
uslovima, odmah
je
iziskivala
predupreivanje
sitacije u kojoj bi
se firme iz raznih
zemalja
meusobno
povezale i ponovo
monopolisale
neko trite.

Ogranienje
trita, dogovori
proizvoaa
o
cijeni i podjeli
trita,
uslovljavanje
snabdjevanja, itd,
tradiconalno
su
smatrani
pojavama
koje
nisu dobre za
potroae
i
stanovnitvo, pa
se
otud
od
antikih vremena i
srednjeg
vijeka
postojali
razni

zakoni koji su
osiguravali pristup
tritu i spreavali
tetne
prakse
ograniavanja
konkurencije.
7.

Zabranjene
ili
znaajno
ograniene
aktivnosti/praks
e u poslovanju
Zakonski okvir u
EU za politiku
konkurencije
predstavljaju etiri
faktora.
Prvo,
to
su
ugovori o EU,
posebno lanovi
3,
24,
77-82,
83,85 (ranije 3,
10, 31, 81-86 i
87-89).
U
budunosti bi to,
eventualno,
mogao biti ustav.
Drugo,
to
su
regulative
i
direktive Savjeta i
Komisije EU.
Tree, izvjestan
broj
pravila
i
preporuka
koje
nisu obavezujue,
ali koje govore o
tome kako EK
shvata i sprovodi
politiku
konkurencije.
etvrto, presude
ESP vezane za
sporove izmeu
firmi,
vlada,
Evropske komisije
ili drugih aktera.
Sva
navedena
regulacija
praktino
se
odnosi na etiri
tipa aktivnosti ili
praksi
u
poslovanju,
koji
su ili zabranjeni ili
znaajno
ogranieni, to su:
1) Ograniavanje
ili
zabrana
poslovnih
sporazuma meu
nezavisnim
firmama koji se
naruava
konkurencija
i
funkcionisanje
jedinsvenog
trita;
2)
Zloupotreba
dominantnog
poloaja
na
tritu;
3) Odreeni oblici
spajanja firmi i
uzajamne
kupovine firmi;

4) Odreeni oblici
dravne pomoi;
U
najee
prakse
koje
dolaze pod udar
ove odredbe su:
1. Dogovaranje o
cijenama ili bilo
kojim
drugim
trgovinskim
uslovima;
2. Ograniavanje
proizvodnje,
trita, tehnikog
razvoja, ulaganja;
3. Dogovori o
podjeli trita;
4.
Primjena
razliitih
uslova
na razliite kupce,
koji
neke
od
uesnika stavljaju
u neravnopravan
poloaj;
5. Uslovljavanje
potpisivanja
ugovora ueem
drugih
firmi
i
traenjem uslova
koji su neobini u
trgovini.
Svaki ugovor ili
dogovor
koji
naruava
neto
od
navedenog
automatski
je
nitavan.
Komisija se ne
bavi dogovorima
firmi s manje od
5% uea na
tritu EU kod tvz.
horizontalnih
dogovora, kao i
sluajevima ispod
10% uea kod
vertikalnih
dogovora
i
firmama
sa
manjim godinjim
prometom od 300
milione eura.
Izuzea
su
mogua
u
sluajevima kada:
1.
Sporazum
doprinosi
poboljanju
proizvodnje
ili
raspodjele dobara
ili
unapreuje
tehniki
i
ekonomski
progres;
2.
Sporazum
doputa
potroaima udio
u
koristi
koja
njime nastaje;
3. Sporazum nije
usmjeren
na
znaajnije
suzbijanje
konkurencije
u
Uniji.

8.
9.

Prema lanu 31
(ranije
37)
Ugovora, zemljelanice treba da
uklone
sve
monopole
komercijalnog
karaktera, tako da
na itavoj teritoriji
Unije
nema
diskriminacije
u
pogledu
proizvodnje
i
prometa robe.
Postoji vie vrsta
pomoi
ije
davanje
nije
dozvoljeno:
- zabranjene su
subvencije, bilo u
vidu
davanja
sredstava
ili
poreskih
povlastica,
povoljnih
kredita, kreditnih
garancija, izuzea
od carine, akciza i
parafiskalnih
izdataka;
opratanje
dugova ili poreza;
- kupovine akcija
firme
u
tekoama,
labavljenje
ekolokih
ili
drugih standarda;
davanje
na
koritenje
zemljita
ili
usluga.
Nominalno
su
zabranjene
sve
subvencije
koje
remete ili prijete
da poremete
konkurenciju na
tritu EU, time
to
e
favorizovati
odreene firme
na
raun
drugih.
Karteli kao vid
povrede trine
konkurencije
Zloupotreba
dominantnog
poloaja

Zloupotreba
dominantnog poloaja
je jedna od etiri tipa
aktivnosti ili praksi u
poslovanju, koji su ili
zabranjeni ili znaajno
ogranieni.
Zloupotreba
dominantnog poloaja
od strane firmi
monopola i oligopola
regulisana je lanom
82. Ugovora.

Ta
zabrana
je
raslanjena
na
nekoliko
posebnih
pitanja, tanije postoje
etiri
grupe
zloupotreba.
Prva
grupa
zloupotreba
se
odnosi
na
nametanje
neodgovarajue
kupovine,
prodajne cijene ili
drugih
uslova
razmjene.
Druga grupa se
odnosi
na
ograniavanje
proizvodnje,
plasmana
i
tehnikog razvoja,
a
na
tetu
potroaa.
Trea grupa se
odnosi
na
primjenu
nejednakih uslova
na iste poslove sa
razliitim
partnerima, ime
se stavljaju u loiji
konkurentski
poloaj.
etvrta grupa se
odnosi
na
zakljuivanje
ugovora
s
dodatnim
obavezama koje
prema trgovakim
obiajima ili po
prirodi
ugovora
nemaju veze s
predmetom
ugovora.
Vano je uoiti da
nije
zabranjeno
da firma postane
dominantna
na
tritu, to se
moe
postii
zahvaljujui
inovacijama,
niskim
trokovima,
organizacionim,
marketinkim
i
drugim
pogodnostima.
Da
bi
se
primjenila
klauzula
o
zloupotrebi
dominantnog
poloaja moraju
biti zadovoljena tri
uslova.
Mora
postojati
dominantan
poloaj, ako se on
zloupotrebi
ta
zloupotreba mora
negativno uticati
na trgovinu meu

zemljama

lanicama Unije.
Specifine zloupotrebe
se koncentriu oko
nekoliko faktora, kao
to su cijene, iskljuivo
snabdjevanje, vezane
isporuke
i
sl.Kod
zloupotrebe
dominantnog poloaja
preko visokih cijena,
Komisija reaguje u
sluajevima u kojima
monopolski proizvoa
trai,
po
njenom
miljenju,
nerealno
visoku
cijenu.
Nerealnost se utvruje
na
osnovu
razlike
izmeu
trokova
proizvodnje i prodajne
cijene. Ponekad firma
ima iste nerealno
visoke cijene u svim
zemljama EU, a nekad
samo
u
nekim.
Svojevremeno
je
Tetra-Pak imao znatno
vie
cijene
svojih
usluga u Italiji nego u
drugim
evropskim
zemljama, zato to u
Italiji
nije
imao
konkurencije. Postoje i
druge
trgovinske
prakse koje su dolazile
pod udar Komisije i
ESP, kao to je
kupovina
opreme
rivalskih firmi (da bi se
povukla s trita), vei
zakup
propagandnih
sredstava da bi se
uklonili
rivali
i
slino.Poslednji uslov
za mjeanje birokratije
u biznis je kada
zloupotreba
dominantnog poloaja
utie na trgovinu meu
razliitim
zemljama.
Intervencije
su
nastupale kada sporni
aranmani dovode do
podjele trita. ak i
ako neka firma ima
iskljuivi monopol na
neke
usluge
u
odreenoj zemlji , to se
smatra naruavanjem
trgovine
meu
zemljama lanicama,
jer i druge firme mogu
eljeti da rade na tom
tritu.
10. Liberalizacija
trita/slubi od
opteg (javnog)
interesa

11. Regulisanje
dravne
pomoi/ukidanje
nacionalnih
monopola

Prema lanu 31
(ranije
37)
Ugovora, zemljelanice treba da
uklone
sve
monopole
komercijalnog
karaktera, tako da
na itavoj teritoriji
Unije
nema
diskriminacije
u
pogledu
proizvodnje
i
prometa robe.
Postoji vie vrsta
pomoi
ije
davanje
nije
dozvoljeno:

zabranjene
su
subvencije, bilo u vidu
davanja sredstava ili
poreskih povlastica,
- povoljnih kredita,
kreditnih
garancija,
izuzea od carine,
akciza i parafiskalnih

razloga
ostali
posebno
nerazvijeni
Izuzetaka od zabrane
je pet, regulisani su
lanom 84:

- kupovine akcija firme

u
tekoama,
labavljenje ekolokih ili
drugih standarda;
- davanje na koritenje
zemljita ili usluga.

2. Pomo za izvoenje
projekata
od
zajednikog
evropskog interesa ili
za olakanje tekoa
koje
predstavljaju
ozbiljan poremeaj u
privredi zemlje-lanice

Pored nedoputenih,
postoje i jo uvijek
doputeni
oblici
dravne pomoi:

Doputeni oblici
subvencija su: 1)
socijalna pomo ,
2) pomo radi
ublaavanja
prirodnih
katastrofa,
3)
pomo krajevima
koji su iz nekih

Ako
vrijednost
(akcija) firmi koje
se spajaju biljei
rast pred spajanje
i ako poslije toga
vrijenost
konkurentskih
firmi opada, to
znai
da
je
spajanje
bilo
dobar
posao
motivisan
poveanjem
efikasnosti.

Ako,
pak,
vrijednost
firmi
koje se spajaju
pred
proces
spajanja opada, a
vrijednost
konkurentskih
firmi raste, onda
spajanje
nije
dobar posao i
najvjerovatnije je
u
pitanju
pogrena
procjena ili elja
da se mehaniki
povea udio na
tritu.

Ni u jednom, ni u
drugom sluaju,
nema potrebe da
se
u
trine
operacije mijea
birokratija. Ako je
spajanje efikasno,
znai da je ono
potrebno, a ako je
u pitanju drugi
sluaj,
samo
trite e kazniti
firme
zbog
neefikasnog
spajanja i nema
potrebe da ga
birokratija
sprijeava.

3.
Pomo
za
olakanje
razvoja
izvjesnih ekonomskih
aktivnosti ili izvjesnih
ekonomskih oblasti;
4.
Pomo
za
unapreenje kulture i
ouvanje naslea, uz
uslove iste kao u taki
3.
5. Druge kategorije
pomoi koje Evropski
savjet
usvoji
kvalifikovanom
veinom, a na prijedlog
Komisije.
12. Mergers
(spajanja firmi)

O spajanju firmi
se govori kada od
dvije ili vie do
tada nezavisnih
firmi
postaje
jedna ili kada se
nad tim firmama
uspostavlja
jedinstvena
vlasnika
kontrola.

Ovde komisija ne
uzima u obzir
spajanje firmi koje
na
svjetskom
tritu
imaju
ukupni
prihod
manji
od
5
milijardi eura, a
na tritu Unije
manji od 250
milona eura i
ukoliko
firma
nastala spajanjem
nema vie od
dvije
treine

Nominalno
su
zabranjene
sve
subvencije
koje
remete ili prijete
da poremete

konkurenciju na tritu
EU, time to e
favorizovati odreene
firme na raun drugih.

1.
Pomo
za
unapreenje
ekonomskog razvoja
tamo gdje je ivotni
standard
neneormalno nizak i
gdje postoji ozbiljna
podzaposlenost.

izdataka;
- opratanje dugova ili
poreza;

prihoda u jednoj
od
zemaljalanica.

13. Izuzeci od lana

81 Ugovora o EU
Pod udar lana 81 ne
potpadaju sve firme,
ve samo one koje su
dovoljno velike.
Komisija se ne bavi
dogovorima
firmi s
manje od 5% uea
na tritu EU kod tvz.
horizontalnih
dogovora,
kao
i
sluajevima ispod 10%

uea kod vertikalnih

dogovora i firmama sa
manjim
godinjim
prometom
od
300
milione eura.

Jedna od veih
nedostataka
politike
konkurencije EU
je i to to je u
prolosti bila vrlo
centralizovana.

Bez obzira na
oigledne
nedostatke,
antimonopolska
politika spada u
najbolje zajdnike
politike EU. Veliki
je njen doprinos
inegraciji trita i
suzbijanja
monopola,
a
idirektno
i
deregulaciji
i
privatizaciji.

Antimonoplske
politike
su
centralno orue
za
otklanjanje
smetnji uzajamnoj
dobrovoljnoj
razmjeni, a ona
treba da bude
okosnica
ekonoski slobode
i
prosperitetne
Unije.

Izuzea su mogua u
sluajevima kada:
1.Sporazum
doprinosi
poboljanju
proizvodnje
ili raspodjele
dobara
ili
unapreuje
tehniki
i
ekonomski
progres;
2.Sporazum
doputa
potroaima
udio u koristi
koja
njime
nastaje;
3.Sporazum
nije
usmjeren na znaajnije
suzbijanje
konkurencije u Uniji.
14. Uloga i znaaj
politike
konkurencije EU

Regulative
vezane za politiku
konkurencije, kao
i
ostali
oblici
regulative Unije,
uivaju primat u
odnosu
na
regulativu dravalanica.

Politika
konkurencije EU,
iako
dijelom
kontroverzna,
znaajno
je
doprinjela
integraciji
evropskih trita,
poveanju
stepena
efikasnosti
poslovanja,
potroakoj
slobodi izbora i
kvalitetnijim
i
jeftinijim
proizvodima.

Osnovni
prigovor
mjerama, koje je EU
koristila
za
unaprijeenje politike
konkurencije, odnose
se na kvantitativoteritorijalna mjerila i
efkte
i
na
administrativne okvire,
a ne na analizu
ekonomskih efekata.