ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗ

Τι είναι η ανακύκλωση και ποιοι οι κύριοι στόχοι της;

Ανακύκλωση καλείται η διαδικασία μετατροπής των σκουπιδιών σε πηγές
ενέργειας ή πρώτες ύλες με τη χρήση επιστημονικών μεθόδων και η
επαναχρησιμοποίηση κατόπιν επεξεργασίας ορισμένων άχρηστων υλικών
(κυρίως υλικών συσκευασίας). Τα απορρίμματα που μπορούν να
ανακυκλωθούν είναι το χαρτί, το γυαλί, ορισμένα μέταλλα, τα πλαστικά, οι
μπαταρίες, τα ορυκτέλαια και τα ελαστικά αυτοκινήτων. Βασικοί στόχοι της
ανακύκλωσης είναι:
- η επαναχρησιμοποίηση ορισμένων αντικειμένων (λ.χ. γυάλινα δοχεία,
πλαστικά μπουκάλια μιας χρήσης) από τις βιομηχανίες, αφού προηγηθούν οι
διαδικασίες διαλογής και αποστείρωσής τους.
- η επεξεργασία ορισμένων απορριμμάτων (τήξη, συμπίεση) και η αξιοποίησή
τους ως πρώτες ύλες από τις βιομηχανίες (λ.χ. τα γυάλινα δοχεία γίνονται
υαλότριμμα, τα παλιά χαρτιά χαρτοπολτός κ.λπ.).
- ο περιορισμός της παραγωγής των υλικών συσκευασίας από τις
βιομηχανίες.
Γιατί πρέπει να ανακυκλώνουμε τα σκουπίδια;
Το βασικό όφελος που προκύπτει από την ανακύκλωση είναι η προστασία
του περιβάλλοντος. όσο πιο πολλά είδη απορριμμάτων αξιοποιούνται τόσο
μικρότερος γίνεται ο όγκος των σκουπιδιών που καταλήγουν στις χωματερές,
τις θάλασσες και τα ποτάμια, με αποτέλεσμα αφενός να περιορίζεται σε
σημαντικό βαθμό η ρύπανση του περιβάλλοντος και αφετέρου να
επιμηκύνεται η διάρκεια ζωής των χωματερών (βλ. Πίνακα1):
Πίνακας 1
ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΑ ΟΦΕΛΗ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗ
ΑΛΟΥΜΙΝΙΟΥ, ΧΑΛΥΒΑ, ΧΑΡΤΙΟΥ ΚΑΙ ΓΥΑΛΙΟΥ

Αλουμ.
Χάλ.
Χαρτί
Γυαλί

Μείωση
ρύπανσης αέρα
95%
85%
75%
20%

Μείωση
ρύπανσης νερού
97%
76%
35%
-
Παράλληλα με την εξαγωγή μέσω της ανακύκλωσης καθαρής πρώτης ύλης,
έτοιμης προς χρήση, έχουμε σημαντική εξοικονόμηση πρώτων υλών και
ενέργειας. Ενδεικτικά, σε επίπεδο παραγωγής προϊόντων το ενεργειακό
όφελος είναι 23-77% για το χαρτί, 31% για το γυαλί, 95% για το αλουμίνιο και
85-90% για τα πλαστικά.
Η ανακύκλωση, επίσης, συμβάλλει τόσο στον περιορισμό των δαπανών όσο
και στην αύξηση των εσόδων των δήμων και των κοινοτήτων. με τον
περιορισμό των οικιακών απορριμμάτων που επιτυγχάνεται με την
ανακύκλωση, έχουμε μείωση της ενέργειας και του κόστους της συλλογής
από τους δήμους ή τις κοινότητες και της μεταφοράς των σκουπιδιών στους
χώρους υγειονομικής ταφής (χωματερές). Παράλληλα, η διάθεση των
ανακυκλώσιμων υλικών στις βιομηχανίες αποδίδει στην τοπική αυτοδιοίκηση
αρκετά χρήματα, τα οποία μπορούν να επενδυθούν στη βελτίωση της ζωής
των πολιτών, την κατασκευή δημόσιων έργων κ.ά.
Ποιο είναι το όφελος από την ανακύκλωση του χαρτιού;
Στη χώρα μας καταλήγουν κάθε χρόνο στα σκουπίδια 300.000 τόνοι χαρτιού,
για την παραγωγή των οποίων χρειάστηκαν:
- 12 εκατομμύρια στρέμματα δάσους
- 100 εκατομμύρια κυβικά μέτρα νερό
- 1,5-2 δισεκατομμύρια κιλοβατώρες.
Με την πολτοποίηση παλιού χαρτιού και την αξιοποίησή του στην παραγωγή
εξοικονομείται κατανάλωση νερού κατά 60%, κατανάλωση ενέργειας κατά
40%, ενώ η ρύπανση της ατμόσφαιρας περιορίζεται κατά 74% και η μόλυνση
του νερού κατά 35%.
Το 50% του χαρτιού που καταναλώνεται ετησίως στη χώρα μας χρησιμεύει ως
υλικό συσκευασίας, ενώ το 80% είναι εισαγόμενο από τις ΗΠΑ, τον Καναδά,
τη Βουλγαρία κ.ά. Το 1990 δαπανήθηκαν 320.700.000 δολάρια για την
εισαγωγή ειδών χαρτοποιίας.
Το ίδιο έτος καταναλώθηκαν στη συσκευασία 400.000 τόνοι περίπου, από
τους οποίους οι 116.000, αξίας 20,2 δισεκατομ. δρχ., εισάχθηκαν.
Υπολογίζεται ότι για κάθε 100.000 τόνους χαρτί που ανακυκλώνεται γίνεται
εξοικονόμηση 50 εκατομ. δολαρίων.
Το 1994 η ετήσια κατανάλωση χαρτιού στην Ελλάδα υπολογίστηκε στους
650.000 τόνους, απ' τους οποίους το 30% περίπου ανακυκλώθηκε.
Παράλληλα, υπολογίζεται ότι ένας τόνος χαρτί που ανακυκλώνεται σώζει τη
ζωή 17 δέντρων.
Από όλα τα παραπάνω οικονομικά και στατιστικά στοιχεία φαίνεται ότι η
ανακύκλωση χαρτιού εξυπηρετεί τόσο την εθνική μας οικονομία όσο και το
περιβάλλον.
Ποια είδη χαρτιού ανακυκλώνονται; Ποιοι περιορισμοί ισχύουν στη διαλογή
του χαρτιού προς ανακύκλωση;
Σχεδόν κάθε χαρτί ή χαρτόνι μπορεί να ανακυκλωθεί. Εξαιρούνται οι χάρτινες
συσκευασίες που έχουν επίστρωση αλουμινίου ή είναι πλαστικοποιημένες
(συσκευασίες χυμών, σάλτσας, γάλακτος κ.λπ.), τα λερωμένα χαρτιά, το
καρμπόν, οι φωτογραφίες, τα ριζόχαρτα. Το καλύτερο χαρτί για ανακύκλωση
προέρχεται από σχολικά βιβλία και τετράδια, από φωτοτυπίες, από χαρτί
ηλεκτρονικού υπολογιστή και από καφέ χαρτοκιβώτια. Πρόσφατα, στο
ανακυκλώσιμο χαρτί εντάχθηκαν και τα αποκόμματα διαφόρων τύπων
χαρτιού (λευκά, ημίλευκα, αρχείου, δημοσιογραφικό, κραφτ) και οι
μελανοταινίες (εκτυπωτών, ταμειακών μηχανών, γραφομηχανών). Το χαρτί
μετατρέπεται σε χαρτοπολτό, από τον οποίο παρασκευάζονται ανακυκλωμένο
χαρτί και ίνες, οι οποίες χρησιμοποιούνται για την παρασκευή πλήθους
προϊόντων, όπως λ.χ. το χαρτί εκτύπωσης εφημερίδων.
Το χαρτί μπορεί να ανακυκλώνεται συνεχώς. Το ανακυκλωμένο χαρτί είναι
ασφαλές και απόλυτα καθαρό, γιατί δεν συλλέγεται από τα σκουπίδια.
Επίσης, κατά τη μετατροπή του σε χαρτοπολτό, αναπτύσσεται
θερμοκρασία150oC περίπου, κατά την οποία καταστρέφονται κάθε είδους
βλαβεροί μικροοργανισμοί.
Πώς μπορούμε να οργανώσουμε σωστά τη συλλογή και διαλογή χαρτιού για
ανακύκλωση;
- Οργάνωση ανακύκλωσης χαρτιού στο γραφείο: ο καθένας μαζεύει τα
άχρηστα χαρτιά στο γραφείο του και τα χωρίζει σε κατηγορίες (άσπρο,
φωτοτυπικό, μελανοταινία, έγχρωμο κ.λπ.). Σε τακτά διαστήματα γίνεται
συγκέντρωση του υλικού σε μεγάλα χαρτοκιβώτια κατά είδος και κατόπιν
ειδοποιείται ο αρμόδιος φορέας για να συλλέξει το χαρτί και να το μεταφέρει
στους χώρους ανακύκλωσης.
- Οργάνωση ανακύκλωσης χαρτιού στο σπίτι: μαζεύουμε χωριστά το χαρτί
και, αν έχουμε χώρο, το διαχωρίζουμε σε κατηγορίες (εφημερίδες, άσπρα
χαρτιά, χαρτόνια κ.λπ.). Φροντίζουμε να "καθαρίζουμε" όσο γίνεται το
άχρηστο υλικό (λ.χ. βγάζουμε τα πλαστικοποιημένα εξώφυλλα, τις μεταλλικές
καρφίτσες που συγκρατούν τις σελίδες των περιοδικών, πετάμε τα λερωμένα
χαρτιά κ.λπ.).
Εκτός, όμως, από την ανακύκλωση, μπορούμε να μειώσουμε την ποσότητα
του χαρτιού που καταναλώνουμε ως εξής:
- όταν βγάζουμε φωτοτυπίες, να χρησιμοποιούμε και τις δύο όψεις της
σελίδας.
- να μεταχειριζόμαστε τα άχρηστα χαρτιά μιας όψης (ψηφοδέλτια,
λογαριασμοί, παλιές φωτοτυπίες, διαφημιστικά) για πρόχειρα, σημειώσεις,
λογαριασμούς κ.λπ.
- όταν γράφουμε, να μην ξοδεύουμε μία σελίδα χαρτιού για μια-δυο λέξεις,
αλλά φροντίζουμε να εκμεταλλευόμαστε ολόκληρη την επιφάνεια της σελίδας.
- στην καθαριότητα του σπιτιού, να χρησιμοποιούμε καθαρά πανιά, και όχι
χαρτί κουζίνας.
Μπορούμε να ανακυκλώσουμε μόνοι μας χαρτί στο σπίτι;
Υλικά που θα χρειαστείτε:
1. Ένα ξύλινο πλαίσιο, το οποίο μπορεί να είναι πολύ απλό -δεν χρειάζονται
περίπλοκοι αρμοί. Αν φτιάξετε βιδωτούς αρμούς, ίσως είναι καλύτερα να
χρησιμοποιήσετε ορειχάλκινες βίδες που δεν σκουριάζουν. Οι εσωτερικές
διαστάσεις του πλαισίου πρέπει να έχουν το μέγεθος που θέλετε για το χαρτί.
2. Άλλο ένα ξύλινο πλαίσιο σαν το πρώτο, καλυμμένο όμως από τη μία
πλευρά με νάιλον σίτα. Κολλήστε την ή στερεώστε την πολύ γερά πάνω στο
πλαίσιο για να έχετε επιτυχία. Πολύ κατάλληλη και φτηνή είναι η σίτα από
αλουμίνιο. Αν κάνετε το πλαίσιο πολύ μεγάλο, ίσως η σίτα παρουσιάσει
βαθουλώματα, πράγμα που θα χαλάσει το χαρτί σας. Γι αυτό, το μέγεθος "Α5"
(21x14,8 εκ.) είναι κατάλληλο για το πλαίσιο (το "Α5" είναι ένα από τα στάνταρ
μεγέθη χαρτιού στην αγορά).
3. Ένα μεταλλικό κόσκινο οικιακής χρήσης.
4. Ένα γουδοχέρι -μπορεί να χρησιμοποιηθεί ένα ξύλινο χερούλι από
σπάτουλα, που είναι και φτηνό- αλλά και οποιοδήποτε παρόμοιο αντικείμενο
κάνει γι' αυτή τη δουλειά, φτάνει να είναι γερό και αρκετά λείο.
5. Λωρίδες χαρτιού που είναι για πέταμα -όχι πολύ παχύ κατά προτίμηση,
γιατί πολτοποιείται δύσκολα. Το χρώμα του χαρτιού που θα φτιάξετε θα
εξαρτηθεί από το χρώμα του χαρτιού που θα χρησιμοποιήσετε. Οι παλιές
εφημερίδες, για παράδειγμα, δίνουν γκρι ανοιχτό χρώμα. Θα ήταν καλό να
κόβατε το χαρτί σε μικρά κομμάτια, γιατί έτσι συντομεύεται η πολτοποίηση.
Θα βοηθούσε, επίσης, το μούλιασμα του χαρτιού σε χλιαρό νερό αποβραδίς.
6. Μια λεκάνη ζεστό (όχι καυτό) νερό.
7. Μια απλή πρέσα. Οι πλάκες της πρέσας πρέπει να είναι λίγο πιο πλατιές
από το χαρτί που κατασκευάζετε. Μπορείτε να χρησιμοποιήσετε μία παλιά
πρέσα για παντελόνια ή και μια στοίβα βιβλία.
8. Χρειάζονται ακόμα μερικά πανιά. Θα χρειαστείτε ένα πανί για κάθε φύλλο
χαρτιού που θα φτιάξετε.
9. Ένας νεροχύτης (ή μια μεγάλη λεκάνη) με νερό. Φροντίστε να χωράει μέσα
το ξύλινο πλαίσιο!
Πώς φτιάχνεται ο πολτός:
Τοποθετήστε το κόσκινο μέσα στη λεκάνη, χωρίς να καλύπτεται εντελώς από
το νερό. Βάλτε τις λωρίδες του χαρτιού στο κόσκινο και πολτοποιήστε το χαρτί
με το γουδοχέρι. Η πυκνότητα του μείγματος πρέπει να είναι κάπου ανάμεσα
στο χυλό και το γιαούρτι! Ο πολτός θα συγκεντρωθεί μέσα στο κόσκινο, αν και
μπορεί να χυθεί και λίγος στο νερό της λεκάνης. Δεν πειράζει!
Αυτή η διαδικασία δεν πρέπει να πάρει πάνω από 5 με 10 λεπτά.
Πώς φτιάχνεται το χαρτί:
1. Ρίξτε τον πολτό στο νεροχύτη με το νερό και ανακατέψτε (αφού κλείσετε τη
διαρροή).
2. Πάρτε τα δύο ξύλινα πλαίσια, βάλτε το (1) πάνω από το (2) με τη σίτα στη
μέση και κρατήστε τα μαζί. Βυθίστε τα μέσα στο νερό λοξά μέχρι τον πάτο του
νεροχύτη. Κρατώντας τα οριζόντια, τραβήξτε τα τώρα σιγά σιγά έξω από το
νερό.
Προσοχή! Ίσως προκληθεί αναρρόφηση! (δηλαδή θα φαίνεται σαν να
κόλλησε).
3. Τώρα πρέπει να έχετε μια λεπτή στρώση πολτού πάνω στη σίτα. Γύρτε το
πλαίσιο ελαφρά από τη μία μεριά για να στραγγίξετε το περιττό νερό.
4. Βγάλτε το πλαίσιο (1) και βάλτε το στην άκρη. Θα το ξαναχρειαστείτε, όταν
αρχίσετε να φτιάχνετε το επόμενο φύλλο χαρτιού.
5. Γυρίστε τώρα το πλαίσιο (2) ανάποδα -δεν πέφτει ο πολτός- και
ακουμπήστε το στην πρέσα πάνω σ' ένα πανί.
6. Τραβήξτε προσεκτικά το πλαίσιο. Η στρώση του πολτού θα πρέπει να
"ξεφλουδίσει" χωρίς να σπάσει καθόλου και να μείνει πάνω στο πανί. Αν
διαπιστώσετε ότι το χαρτί δεν ξεκολλάει ομοιόμορφα, δοκιμάστε να τρίψετε το
πίσω μέρος της σίτας με την πλάτη μιας κουτάλας πριν να σηκώσετε το
πλαίσιο. Δεν θα ήταν κακή ιδέα να πατούσατε λίγο το πλαίσιο με την πρέσα
πριν το σηκώσετε, για να φύγει το περιττό νερό που ίσως έχει μείνει στον
πολτό.
7. Όταν βγάλετε το πλαίσιο, βάλτε άλλο ένα πανί πάνω στο χαρτί. Ύστερα,
επαναλάβετε όλη τη διαδικασία από την αρχή για κάθε φύλλο χαρτιού
βάζοντας πάντα ένα πανί μετά από κάθε φύλλο.
8. Αν η στρώση του πολτού πάνω στη σίτα αρχίσει να λεπταίνει, τότε ίσως
χρειάζεται περισσότερος πολτός στο νερό. Θα σας συμβουλεύαμε ακόμα να
ανακατεύετε το νερό ανάμεσα σε κάθε επανάληψη της διαδικασίας, για να μη
μείνει ο πολτός στον πάτο του νεροχύτη.
9 Όταν έχετε φτιάξει όσο χαρτί θέλετε, κλείστε την πρέσα και σφίξτε την καλά
για να στίψετε έτσι όλο το νερό. Μετά αφήστε έτσι το χαρτί να στεγνώσει.
Μάλλον θα χρειαστεί να το αφήσετε όλη τη νύχτα.
10. Όταν στεγνώσει, το χαρτί θα πρέπει να ξεχωρίζει εύκολα από τα πανιά και
θα είναι έτοιμο. Μπορείτε τότε να απλώσετε τα φύλλα να στεγνώσουν
εντελώς. Θα τα απλώσετε με μανταλάκια σ' ένα σχοινί μέσα στο σπίτι.
ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΣΜΟΙ
1. Δοκιμάστε να προσθέσετε στο νερό χρώματα.
2. Δοκιμάστε να προσθέσετε πέταλα λουλουδιών ή φτερά ή μικρά φύλλα, που
θα ενσωματωθούν στο φύλλο του χαρτιού. Πάρτε, όμως, μόνο ό,τι έχει ήδη
πέσει στο έδαφος! Συμπιέστε τα πρώτα σ' ένα βιβλίο, ανάμεσα σε χαρτί
τουαλέτας ή χαρτοπετσέτες για να απορροφηθεί η υγρασία.
3. Δοκιμάστε να γράψετε στο χαρτί καλλιγραφικά γράμματα με πένα. Θα
μπορούσαστε να γράψετε ένα αρχαίο κείμενο ή να σχεδιάσετε ένα χάρτη
θησαυρού και να το τυλίξετε με κορδέλα.
Πώς γίνεται η ανακύκλωση του γυαλιού και σε τι ωφελεί;
Κάθε τόνος ανακυκλωμένου γυαλιού εξοικονομεί 1,2 τόνους πρώτων υλών
και 180-200 κιλά καυσίμου. Μπορεί να ανακυκλωθεί άπειρες φορές. Η
ποσότητα του γυαλιού που καταλήγει στις χωματερές της χώρας μας κάθε
χρόνο υπολογίζεται στους 100.000 τόνους (2,8% του συνόλου των
απορριμμάτων), απ' την οποία μόνο το 22% ανακυκλώνεται, ποσοστό από τα
μικρότερα της Ευρώπης (βλ. Πίνακα 2).
Πίνακας 2

ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗ ΓΥΑΛΙΟΥ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ

Ποσότητα γυαλιού που συγκεντρώθηκε (σε τόνους)

ανακύκλ.
ποσοστό %

ΧΩΡΑ
1989
1990
1991
1991

Αυστρία
115.000
135.000
156.000
60

Βέλγιο
208.000
204.000
223.000
55
Δανία
58.000
61.000
60.000
35

Φιλανδία
18.000
24.000
15.000
31

Γαλλία
760.000
960.000
987.000
41

Γερμανία
1.538.000
1.791.000
2.295.000
63

Ελλάδα
14.000
18.000
26.000
22

Ιρλανδία
11.000
13.000
16.000
23

Ιταλία
670.000
732.000
763.000
53

Ολλανδία
279.000
310.000
360.000
70

Νορβηγία
11.000
13.000
10.000
22

Πορτογαλία
34.000
46.000
50.000
30

Ισπανία
287.000
304.000
310.000
27

Σουηδία
42.000
50.000
57.000
44

Ελβετία
164.000
189.000
199.000
71

Τουρκία
47.000
58.000
54.000
28

Βρετανία
310.000
372.000
385.000
21
ΣΥΝΟΛΟ
4.566.000
5.226.000
5.966.000
46,3

Πηγή: FEVE (Federation du Verre d' Empallage, Brussel)

Το κοινό γυαλί παράγεται από τη σύντηξη άμμου, σόδας και ασβεστόλιθου.
Για την ανακύκλωσή του, τα γυάλινα αντικείμενα πρέπει να συλλέγονται χωρίς
καπάκια, αλουμίνιο, ετικέτες, καλαμάκια κ.λπ. και να ξεπλένονται με νερό,
ώστε να μη μαζεύουν έντομα. Καλό είναι να διαχωρίζονται ανάλογα με το
χρώμα τους (λευκό, πράσινο, καφέ). Δεν ανακυκλώνονται οι καθρέπτες, οι
κεραμικές γλάστρες, τα κρύσταλλα, οι κεραμικές κούπες, οι λαμπτήρες, τα
γυάλινα σκεύη τύπου pyrex, οι οθόνες τηλεόρασης, οι χρωματιστές κούπες
του καφέ κ.λπ.
Η ανακύκλωση γυαλιού στη χώρα μας γίνεται σε μάντρες κοντά στις
χωματερές ή σε ειδικά κέντρα εμπορίας γυαλιού σε διάφορα σημεία των
μεγάλων πόλεων. Στα κέντρα αυτά γίνεται η διαλογή των φιαλών ανάλογα με
τη φίρμα της βιομηχανίας που τις χρησιμοποιεί ως υλικό συσκευασίας. Όσες
βρίσκονται σε άριστη κατάσταση στέλλονται στις αντίστοιχες βιομηχανίες,
όπου καθαρίζονται, αποστειρώνονται και επαναχρησιμοποιούνται. Οι
υπόλοιπες φιάλες διοχετεύονται στις βιομηχανίες υαλουργίας ως υαλότριμμα.
Στη χώρα μας λειτουργούν μόνο δύο μεγάλα κέντρα ανακύκλωσης γυαλιού,
στην Αθήνα και τη Λάρισα, και ελάχιστες μικρές μονάδες.
Ποια μέταλλα ανακυκλώνονται και πώς αξιοποιούνται;
Ανακυκλώσιμα μέταλλα είναι το αλουμίνιο, ο σίδηρος, ο χάλυβας, ο μόλυβδος,
ο χαλκός, ο κασσίτερος, ο ψευδάργυρος κ.ά. Τα υπολείμματα από την
κατεργασία μετάλλων στη βιομηχανία, τα άχρηστα αυτοκίνητα, τα παλιά
μεταλλικά δοχεία μετατρέπονται σε χρήσιμες πρώτες ύλες μέσω μεθόδων
ανακύκλωσης. Τα σιδηρούχα απορρίμματα τήκονται με διάφορες μεθόδους
και δίνουν ως πρώτη ύλη σίδηρο ή χάλυβα. Για την ανακύκλωση των μη
σιδηρούχων μετάλλων εφαρμόζονται διάφορες μέθοδοι με στόχο την
απομάκρυνση των προσμείξεων. Τα ανακυκλωμένα μέταλλα καλύπτουν
πάνω από το 30% των αναγκών των βιομηχανιών σε πρώτες ύλες. Το
αλουμίνιο και ο λευκοσίδηρος είναι τα μέταλλα που χρησιμοποιούνται κυρίως
στη συσκευασία και για το λόγο αυτό αποτελούν τα κύρια ανακυκλώσιμα
μέταλλα.
Τι πρέπει να γνωρίζουμε για το αλουμίνιο και την ανακύκλωσή του;
Το αλουμίνιο παράγεται από το ορυκτό βωξίτης. Για να γίνει ένα κιλό
αλουμίνιο, χρειάζονται 4 κιλά βωξίτη. Για την κατασκευή ενός αλουμινένιου
κουτιού καταναλώνεται τόση ηλεκτρική ενέργεια όση για να:
- ακούσουμε ραδιόφωνο για 4 ώρες.
- δούμε τηλεόραση για 3 ώρες.
- ανάψουμε μία λάμπα 60W για 5 ώρες.
- λειτουργήσει ένα ψυγείο για 3 ώρες.
Όλα τα κουτιά αναψυκτικών και μπίρας είναι αλουμινένια, όπως επίσης και
αρκετές κονσέρβες.
Με την ανακύκλωση εξοικονομείται το 95% της ενέργειας που καταναλώνεται
για την παραγωγή του αλουμινίου απευθείας από βωξίτη.
Στην Ελλάδα το 1994 παράχθηκαν 500 εκατομμύρια αλουμινένια κουτιά. Η
αξία αυτής της ποσότητας που καταλήγει στα σκουπίδια είναι 7,2 εκατομμύρια
δολάρια. Το ποσοστό ανακύκλωσης αλουμινίου στη χώρα μας αγγίζει το 25%
(1990). Η ανακύκλωση αλουμινίου γίνεται σε ειδικά κέντρα εμπορίας, όπου
τήκεται και κατόπιν σε φύλλα μεταφέρεται σε εργοστάσια για την παραγωγή
νέων προϊόντων. Τα μέταλλα συσκευασίας (αλουμίνιο, λευκοσίδηρος)
διαχωρίζονται μεταξύ τους με μαγνήτες (το αλουμίνιο δεν μαγνητίζεται). Η
ανακύκλωση κουτιών από λευκοσίδηρο είναι δύσκολη, γιατί έχουν επίστρωση
κασσίτερου.
Τη συλλογή των αλουμινένιων κουτιών διεξάγουν οι δήμοι, οι κοινότητες, μη
κερδοσκοπικές ομάδες και εταιρείες (Οικολογική Εταιρεία Ανακύκλωσης,
ομάδα Ανακύκλωσης της Οικολογικής Κίνησης Θεσσαλονίκης κ.λπ.), έμποροι
και κέντρα ανακύκλωσης αλουμινίου.
Πώς πρέπει να συγκεντρώνουμε το αλουμίνιο για ανακύκλωση;
- Μόνο τα κουτιά αναψυκτικών και μπίρας και όλα όσα φέρουν την ένδειξη alu
είναι κατάλληλα για ανακύκλωση.
- Τα αλουμινένια κουτιά πρέπει να είναι εντελώς άδεια από το περιεχόμενό
τους και ξεπλυμένα με νερό για να μη μαζεύουν έντομα.
- Τα τοποθετούμε σε μεγάλες νάιλον πλαστικές σακούλες.
- Φροντίζουμε να τα συμπιέζουμε είτε στις ειδικές πρέσες, είτε πατώντας τα με
τα πόδια για να καταλαμβάνουν μικρότερο χώρο.
- Δεν ανακυκλώνονται: κονσέρβες τροφίμων, φιάλες από αεροζόλ, σπρέι, λακ,
αποσμητικά, κουτιά από χρώματα και καφέ κ.λπ.
Τα πλαστικά είναι ανακυκλώσιμα;
Τα πλαστικά αποτελούν το μεγαλύτερο μέρος των απορριμμάτων. Στην
Ελλάδα καταναλώνονται ετησίως 300.000 τόνοι πλαστικών. Αποτελούν υλικό
υψηλής τεχνολογίας και μεγάλης αντοχής και χρησιμεύουν κυρίως ως υλικό
συσκευασίας. Ο λόγος που τα καθιστά εχθρικά προς το περιβάλλον είναι ότι
αποικοδομούνται, δηλ. αποσυντίθενται, με πολύ αργό ρυθμό: ένα πλαστικό
μπουκάλι αποσυντίθεται σε 450 χρόνια, ενώ ένα σχοινί σε 3-14 μήνες, ένα
χαρτί σε 4-6 εβδομάδες.
Το πλαστικό είναι ανακυκλώσιμο, ωστόσο οι προσμείξεις που περιέχει και η
μεγάλη ποικιλία πλαστικών (50 περίπου είδη) που χρησιμοποιούνται από τις
βιομηχανίες καθιστούν τη διαδικασία αυτή πολύ δύσκολη. Με μια νέα μέθοδο
που άρχισε να χρησιμοποιείται από το 1987, τα πλαστικά απορρίμματα
συμπιέζονται χωρίς προηγούμενη διαλογή και καθαρισμό τους, για να μειωθεί
ο όγκος τους. Έπειτα ακολουθεί θέρμανσή τους και συνεχής ζύμωση σε
θερμοκρασία γύρω στους 200οC. Αποτέλεσμα αυτής της διαδικασίας είναι η
παραγωγή ενός ρευστού ομοιόμορφου υλικού που μπορεί να μορφοποιηθεί
κατάλληλα με χύτευση υπό πίεση. Το υλικό που προκύπτει είναι δεύτερης
ποιότητας, που ωστόσο, μπορεί να βελτιωθεί, αν διοχετευτεί σε αυτό
ποσότητα καθαρού πλαστικού.
Μια λύση στο πρόβλημα ανακύκλωσης των πλαστικών προσφέρει το
βιοπλαστικό, ένα είδος πλαστικού που παρασκευάζεται με τη βοήθεια
βακτηριδίων και ανακαλύφτηκε το 1988 από μια βρετανική εταιρία. Σε
αντίθεση με τα κοινά πλαστικά, που είναι απρόσβλητα σε μικροοργανισμούς
και δεν αποσυντίθενται, το βιοπλαστικό μπορεί να αποσυντεθεί μέσα στο
έδαφος μέσω μυκήτων και βακτηριδίων σε διάστημα λίγων μηνών. Από
βιοπλαστικό κατασκευάζονται ήδη μπουκάλια, δοχεία, μεμβράνες
συσκευασίας κ.λπ., ενώ υπάρχουν πολλές προοπτικές για επέκταση της
χρήσης του.
Στην Ευρώπη ο Σύνδεσμος Βιομηχανιών Πλαστικών πρωτοστατεί στην
προσπάθεια ανακύκλωσης πλαστικών φιαλών οικιακής χρήσης, οι οποίες
κατασκευάζονται από τους δύο βασικότερους τύπους πλαστικών, τον PET
(πολυεστέρας τερεφθαλικού πολυαιθυλενίου) και το PVC
(πολυβινυλοχλωρίδιο), για το οποίο γίνονται προσπάθειες για τον περιορισμό
της χρήσης του επειδή ανακυκλώνεται πιο δύσκολα. Το πλαστικό τύπου PET
χρησιμοποιείται στην κατασκευή φιαλών για αναψυκτικά, νερό και κάθε είδους
υγρά, τρόφιμα και ποτά και στην κατασκευή δίσκων για τα έτοιμα φαγητά.
Είναι το φιλικότερο στο περιβάλλον πλαστικό, γιατί το υλικό είναι καθαρό, δηλ.
χωρίς προσμείξεις και ανακυκλώνεται ευκολότερα από όλα τα άλλα είδη
πλαστικών. Το πλαστικό τύπου PVC είναι αυτό που ρυπαίνει περισσότερο το
περιβάλλον, γιατί περιέχει ιχνοστοιχεία βαρέων μετάλλων και γι' αυτό
ανακυκλώνεται δυσκολότερα. Επίσης, κατά την καύση PVC εκπέμπονται
αέρια ιδιαίτερα επικίνδυνα για την υγεία του ανθρώπου.
Το 1992 σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες καθιερώθηκε ο θεσμός των
επιστρεφόμενων φιαλών PET στη συσκευασία ανθρακούχων αναψυκτικών,
προκειμένου να αποφευχθεί η γυάλινη συσκευασία και να ικανοποιηθεί η
περιβαλλοντική ευαισθησία των πελατών τους. Στην Ελλάδα ο θεσμός αυτός
δεν εφαρμόστηκε ακόμα και, γενικότερα, η ανακύκλωση των πλαστικών
βρίσκεται σε πειραματικό στάδιο. Περιορίζεται σε μεμονωμένες προσπάθειες
του ιδιωτικού τομέα και σε ερευνητικά προγράμματα. για παράδειγμα, στην
Κρήτη, κοντά στην Ιεράπετρα, λειτουργεί εργοστάσιο ανακύκλωσης του
πολυαιθυλένιου, που χρησιμοποιείται ως κάλυμμα θερμοκηπίων.
Γενικά, το πλαστικό είναι ένα εύχρηστο υλικό που πρέπει, όμως, να
χρησιμοποιείται με μέτρο. καλό θα ήταν να αντικαθίσταται, όπου είναι
δυνατόν, από χαρτί που ανακυκλώνεται και αποικοδομείται ευκολότερα.
Ποιες μπαταρίες ανακυκλώνονται και κατά πόσο η διαδικασία αυτή είναι
ασφαλής;
Υπάρχουν πολλοί τύποι μπαταριών. οι πιο συνηθισμένοι είναι οι μπαταρίες
άνθρακα - ψευδαργύρου, που πωλούνται σε διάφορα μεγέθη για οικιακή
χρήση και περιέχουν συνήθως μικρή ποσότητα υδραργύρου ή/και καδμίου,
και οι μπαταρίες μολύβδου, που χρησιμοποιούνται κυρίως στα αυτοκίνητα και
τις μηχανές. Άλλοι τύποι μπαταριών είναι οι εξής: αλκαλικές μπαταρίες
μαγγανίου, μπαταρίες υδραργύρου, αλκαλικές μπαταρίες νικελίου - καδμίου,
μπαταρίες λιθίου κ.λπ. Για την παραγωγή των μπαταριών καταναλώνεται
πολύ περισσότερη ενέργεια από αυτή που ελευθερώνεται από τη χρήση τους.
Οι παλιές μπαταρίες κάθε τύπου αποτελούν μεγάλο κίνδυνο για το
περιβάλλον λόγω των τοξικών μετάλλων που περιέχουν σε διάφορες
αναλογίες (μόλυβδος, υδράργυρος, κάδμιο), τα οποία, καταλήγοντας στις
χωματερές, τις θάλασσες, τα ποτάμια και τα χωράφια, διοχετεύονται στο
περιβάλλον.
Οι μπαταρίες μολύβδου είναι οι μόνες ανακυκλώσιμες στην Ελλάδα. Η
ποσότητα μολύβδου που ανακυκλώνεται στη χώρα μας υπολογίζεται στους
6.400 τόνους ετησίως, ενώ άλλες μετρήσεις ανεβάζουν τον αριθμό στους
10.000 τόνους. Η ποσότητα αυτή προέρχεται αποκλειστικά από παλιές
μπαταρίες οχημάτων. Ο μόλυβδος αυτός χρησιμοποιείται ξανά από
βιομηχανίες που παράγουν μπαταρίες ή σκάγια και από βιοτεχνίες που
κατασκευάζουν εξαρτήματα υδραυλικών εγκαταστάσεων.
Η ανακύκλωση του μολύβδου είναι μια διαδικασία που πρέπει να γίνεται με
μεγάλη προσοχή, γιατί παράγει τοξικά υγρά, αέρια και στερεά απόβλητα. Τα
χυτήρια και τα εργοστάσια παραγωγής μπαταριών πρέπει να τηρούν αυστηρά
μέτρα προστασίας του περιβάλλοντος και να φροντίζουν να επεξεργάζονται τα
λύματά τους. Στη χώρα μας, ως το 1994 λειτουργούσαν στην Αττική και τη
Βοιωτία 13 εργοστάσια ανακύκλωσης μολύβδου από παλιές μπαταρίες.
Σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες (Σουηδία, Γερμανία, Ελβετία, Ολλανδία κ.ά.)
συζητείται ή ήδη εφαρμόζεται η ανακύκλωση και άλλων ειδών μπαταρίας σε
περιορισμένο, ωστόσο, επίπεδο. Γενικά, η ανακύκλωση των μπαταριών έχει
αυξημένο κόστος, προϋποθέτει χρονοβόρα διαδικασία διαλογής των
μπαταριών κατ' είδος και μπορεί εύκολα να μετατραπεί από οικολογική
δραστηριότητα σε ρυπαντική διαδικασία, αν η Πολιτεία δεν θεσπίσει ισχυρό
πλέγμα νόμων και περιορισμών, βάσει των οποίων θα διεξάγεται η
ανακύκλωση.
Πώς γίνεται η ανακύκλωση χρησιμοποιημένων ορυκτέλαιων και σε ποιους
περιορισμούς υπόκειται;
Τα ορυκτέλαια είναι προϊόντα πετρελαίου που χρησιμοποιούνται ως λιπαντικά
για κινητήρες αυτοκινήτων και μηχανές βιομηχανικών εγκαταστάσεων. Τα
χρησιμοποιημένα καμένα ορυκτέλαια αυτοκινήτων περιέχουν 15-20%
πρόσθετες ουσίες που θεωρούνται επικίνδυνες (αρωματικοί
υδρογονάνθρακες όπως το βενζόλιο και το τολουόλιο, βενζοπυρένιο, θείο,
άζωτο κ.λπ.) και 5% μόλυβδο. Αυτά που περιέχουν ρυπαντές και προσμείξεις
σε μεγάλο ποσοστό είναι ακατάλληλα για ανακύκλωση και αντιμετωπίζονται
ως τοξικά απόβλητα.
Τα χρησιμοποιημένα ορυκτέλαια με χαμηλή περιεκτικότητα σε ρυπαντές
χρησιμοποιούνται ως καύσιμη ύλη σε εγκαταστάσεις που διαθέτουν
συστήματα ελέγχου ατμοσφαιρικής πίεσης. Η οδηγία 87/101 της Ε.Ο.Κ.
απαγορεύει την καύση χρησιμοποιημένων ορυκτέλαιων από καυστήρες
μικρής ισχύος και από εγκαταστάσεις που δεν τηρούν προδιαγραφές και
ελέγχους για την αποφυγή ατμοσφαιρικής ρύπανσης, ενώ θα πρέπει να
εξασφαλίζεται ότι τα κατάλοιπα της καύσης (στάχτες κ.λπ.) θα
αντιμετωπίζονται ως τοξικά απόβλητα.
Η ανακύκλωση των ορυκτέλαιων στοχεύει στην αποκομιδή καθαρών
ορυκτέλαιων, αφού προηγηθεί το στάδιο απομάκρυνσης των ρυπαντών, των
προσμείξεων και των προϊόντων οξείδωσης. Πηγές χρησιμοποιημένων
ορυκτέλαιων είναι τα συνεργεία αυτοκινήτων, οι στρατιωτικές εγκαταστάσεις,
το υλικό που προκύπτει από τον καθαρισμό των δεξαμενών των
πετρελαιοφόρων, τα λιμάνια, τα μηχανουργεία κ.λπ. Η ανακύκλωση αυτή
μπορεί να έχει καταστρεπτικές συνέπειες για το περιβάλλον, αν δεν
περιορίζεται η συγκέντρωση τοξικών ουσιών και κυρίως διοξινών στα νέα
ορυκτέλαια και δεν αποφεύγεται η ρύπανση του περιβάλλοντος.
Η Ελλάδα καταναλώνει ετησίως 130.000 τόνους ορυκτέλαιων, από τους
οποίους το 35% ανακυκλώνεται.
Γίνεται μεγάλη συζήτηση για την ανακύκλωση ελαστικών αυτοκινήτου. Πώς
γίνεται και ποιο το κέρδος μας από αυτή;
Ένα άλλο είδος απορριμμάτων, η ανακύκλωση του οποίου παρουσίασε
εξέλιξη τα τελευταία χρόνια, είναι τα ελαστικά αυτοκινήτων. Η συνηθισμένη
μέθοδος ανακύκλωσής τους είναι η πυρόλυση, η διάσπαση δηλ. στα
συστατικά τους μέσω υψηλών θερμοκρασιών και χημικών ουσιών. Είναι
μέθοδος φιλική προς το περιβάλλον και τα προϊόντα που παράγονται
χρησιμοποιούνται για επίστρωση δρόμων.
Μια νέα μέθοδος που κερδίζει συνεχώς έδαφος, είναι η κρυογονική
ανακύκλωση, κατά την οποία τα ελαστικά τεμαχίζονται, ψύχονται σε
θερμοκρασία 60οC και κατόπιν θραύονται σε πολύ μικρά κομματάκια. Με τον
τρόπο αυτό μπορεί να γίνει εύκολα ο διαχωρισμός τους σε καουτσούκ,
χάλυβα, πλαστικό και υφασμάτινες ίνες, στα υλικά δηλ. που τα αποτελούν. Η
μέθοδος αυτή δίνει λύση στο πρόβλημα των παλιών ελαστικών που σαπίζουν
πεταγμένα κατά μήκος των δρόμων, και απαλείφει τους κινδύνους που
αφορούν το περιβάλλον και τον άνθρωπο, οι οποίοι προκύπτουν από την
καύση των ελαστικών και την ταφή τους στο έδαφος.
Ποιο άλλο είδος απορριμμάτων μπορεί να ανακυκλωθεί;
Ανακυκλώσιμα απορρίμματα είναι και τα λεγόμενα οργανικά υλικά, δηλ.
κυρίως τα υπολείμματα τροφίμων και γεωργικών καλλιεργειών, τα οποία
υποβάλλονται σε ένα σύνολο διεργασιών και μετατρέπονται σε
εδαφοβελτιωτικό λίπασμα (κομποστοποίηση - κομπόστ). Για την ανακύκλωση
των οργανικών απορριμμάτων απαιτούνται ειδικές εγκαταστάσεις, όπου με
την επίδραση οξυγόνου και μικροοργανισμών αυτά αποσυντίθενται σε
θερμοκρασία 80οC περίπου. Η διαδικασία της αποσύνθεσης ολοκληρώνεται
μετά από μερικές εβδομάδες και το υλικό που προκύπτει χρησιμοποιείται ως
λίπασμα στις καλλιέργειες. Κατά την αποσύνθεση παράγεται και βιοαέριο, το
οποίο συλλέγεται και χρησιμοποιείται.
Πότε ξεκίνησαν οργανωμένες προσπάθειες ανακύκλωσης στη χώρα μας;
Ποιοι φορείς αναλαμβάνουν τέτοιες πρωτοβουλίες;
Η ανακύκλωση στη χώρα μας άρχισε να εφαρμόζεται το 1986 σε τοπικό
επίπεδο, με πρωτοβουλία των δημοτικών αρχών. Στην περιοχή της
Θεσσαλονίκης το πρώτο οργανωμένο πρόγραμμα ανακύκλωσης ξεκίνησε το
1989 με πρωτοβουλία του Συνδέσμου Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης
μείζονος Θεσσαλονίκης (Σ.Ο.Τ.Α.Θ.). Σταδιακά προστέθηκαν και άλλοι φορείς
στη σταυροφορία για την αξιοποίηση των αστικών απορριμμάτων: το
Υπουργείο Περιβάλλοντος, Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων, πολιτιστικοί
σύλλογοι, οικολογικές οργανώσεις (λ.χ. Οικολογική Εταιρεία Ανακύκλωσης),
νοσοκομεία, εκπαιδευτικές μονάδες και οργανισμοί, πανεπιστήμια, στρατός,
δημόσιες και ιδιωτικές επιχειρήσεις, βιομηχανίες κ.λ.π.
Σύμφωνα με στοιχεία της Κεντρικής Ένωσης Δήμων και Κοινοτήτων Ελλάδας
(Κ.Ε.Δ.Κ.Ε.), οι δήμοι που εφαρμόζουν οργανωμένο πρόγραμμα
ανακύκλωσης συγκεντρώνουν συνολικά ετησίως 2.500 τόνους χαρτί, 1.500
τόνους γυαλί, 1.500 τόνους αλουμινίου, 1.000 τόνους άλλων μετάλλων και
500 τόνους μπαταριών, σύνολο δηλ. 7.000 τόνους απορριμμάτων.
Μεγαλύτερη δραστηριοποίηση στον τομέα της ανακύκλωσης αναπτύσσουν η
Ένωση Δήμων και Κοινοτήτων Νομού Αττικής (γυαλί, χαρτί, μέταλλα), ο
Σύνδεσμος Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης μείζονος Θεσσαλονίκης
(χαρτί), ο Αναπτυξιακός Σύνδεσμος Σίνδου και Ιωνίας Θεσσαλονίκης (χαρτί,
αλουμίνιο), ο Δήμος Λάρισας (στο ίδιο μέρος συγκέντρωση και διαλογή
απορριμμάτων κατά κατηγορίες), ο Δήμος Νέου Ψυχικού (χαρτί, γυαλί,
αλουμίνιο), ο Δήμος Ηρακλείου (χαρτί, γυαλί, μέταλλα, μπαταρίες). Οι
ανακυκλωτικές προσπάθειες των φορέων Τοπικής Αυτοδιοίκησης
χρηματοδοτούνται κυρίως από την Ευρωπαϊκή Κοινότητα. συγκεκριμένα, το
1990 δόθηκαν 1.527.000.000 δρχ., το 1991 δόθηκαν 2.927.000.000 και το
1992 3.100.000.000 δρχ.
Αξίζει να σημειωθεί ότι η έντονη δραστηριοποίηση των δημοτικών και
κοινοτικών αρχών στο θέμα της ανακύκλωσης άχρηστων υλικών οφείλεται
στο γεγονός ότι οι αρχές αυτές είναι επιφορτισμένες με τη συλλογή, μεταφορά
και διάθεση των απορριμμάτων, και διαθέτουν καθημερινώς τεράστια ποσά
για το σκοπό αυτό (το 1993 η αποκομιδή και η διάθεση ενός τόνου
σκουπιδιών κόστιζε 20.000-40.000 δρχ.).
Την υποστήριξή τους στα προγράμματα ανακύκλωσης εκδηλώνουν και
πολλοί ιδιωτικοί φορείς, όπως επιχειρήσεις (Rank Xerox, Softex, Body Shop),
σύνδεσμοι και σωματεία (Ελληνικός Υαλουργικός Σύνδεσμος, Ελληνική
Ένωση Αλουμινίου, Σωματείο Εμπόρων Παλαιού Χάρτου, Σύνδεσμος
Ελληνικών Βιομηχανιών Χάρτου), οι οποίοι αναλαμβάνουν χορηγίες
διαφόρων εκδηλώσεων, εκθέσεων, εκτύπωσης ενημερωτικών φυλλαδίων
κ.λπ., που στοχεύουν στην ενημέρωση και ευαισθητοποίηση των πολιτών στο
θέμα της ανακύκλωσης και γενικότερα στην προστασία του περιβάλλοντος.
Τι ακριβώς είναι η Οικολογική Εταιρεία Ανακύκλωσης και ποιοι οι στόχοι της;
Η Οικολογική Εταιρεία Ανακύκλωσης είναι αστική, μη κερδοσκοπική εταιρεία.
Ιδρύθηκε τον Οκτώβριο του 1990 με στόχο να συμβάλει στην αντιμετώπιση
του προβλήματος των απορριμμάτων με προτάσεις για τη μείωση του όγκου
τους και την προώθηση της ανακύκλωσης. Προτεραιότητα της Ο.Ε.Α. είναι η
ενημέρωση των πολιτών για την τεράστια αξία της ανακύκλωσης και κυρίως
των μαθητών πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. κατά τα έτη
1990-1993 πραγματοποιήθηκαν ενημερωτικές ομιλίες σε 200 περίπου
σχολεία.
Παρατηρούμε ότι η εκστρατεία ενημέρωσης και καθιέρωσης της
ανακύκλωσης επικεντρώνεται στους μαθητές όλων των βαθμίδων. Πώς
εξηγείται αυτό και ποια η ανταπόκριση των μαθητών;
Τα παιδιά αποτελούν τους καλύτερους δέκτες της ανακυκλωτικής εκστρατείας,
γιατί δεν έχουν προσβληθεί ακόμη από τον υπερκαταναλωτισμό των ενηλίκων
και είναι ιδιαίτερα ευαίσθητα σε θέματα προστασίας της φύσης. Η σχολική
ηλικία, εξάλλου, είναι η πλέον κατάλληλη για τη διαμόρφωση συνηθειών και
τρόπου ζωής. ένα παιδί που μαθαίνει να ανακυκλώνει στο δημοτικό σχολείο
παρουσιάζει περισσότερες πιθανότητες να ανακυκλώνει και ως ενήλικος, από
ένα παιδί που αγνοεί το θεσμό αυτό. Βάσει του σκεπτικού αυτού καθιερώθηκε
και στη δημοτική εκπαίδευση μάθημα για το περιβάλλον και την προστασία
του.
Μέσω των ειδικά διαμορφωμένων προγραμμάτων, τα παιδιά εξοικειώνονται
με την ανακύκλωση και βλέπουν τη συλλογή, το διαχωρισμό του χαρτιού και
του αλουμινίου κυρίως σαν ένα παιχνίδι, το οποίο μεταφέρουν στη συνέχεια
στο σπίτι, κάνοντας ολόκληρη την οικογένεια κοινωνό στην ανακυκλωτική
προσπάθεια.
Σε έναν απολογισμό του προγράμματος ανακύκλωσης στα σχολεία κατά τα
έτη 1990-1992, το Υπουργείο Περιβάλλοντος Χωροταξίας και Δημοσίων
Έργων (Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε.) αναφέρει ότι πραγματοποιήθηκαν ενημερωτικές
ομιλίες σε 400 περίπου σχολεία με σύνολο 120.000 περίπου μαθητών
πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, οι οποίες βρήκαν μεγάλη
ανταπόκριση. από τους 122 συνολικά τόνους άχρηστων υλικών που
ανακυκλώθηκαν (110 τόνοι χαρτί, 10 τόνοι αλουμίνιο, 2 τόνοι γυαλί)
εξοικονομήθηκαν:
- 15.834 κιλά πετρέλαιο.
- 139.200 κιλοβατώρες ηλεκτρικής ενέργειας.
- 232.328.000 δρχ. από έξοδα των δήμων για τη συλλογή και μεταφορά των
απορριμμάτων.
- 2.018.000 δρχ. από την πώληση των υλικών προς ανακύκλωση.
- 1.360 δέντρα.
Κατά τα έτη 1992-3 ενημερώθηκαν 88 σχολεία στο νομό Αττικής και στάλθηκε
ενημερωτικό υλικό σε 300 σχολεία άλλων περιοχών.
Σε ποιο επίπεδο βρίσκεται η ανακύκλωση στις άλλες ευρωπαϊκές χώρες;
Τα ανεπτυγμένα ευρωπαϊκά κράτη έχουν κάνει τεράστια βήματα στο θέμα της
ανακύκλωσης. οι πολίτες θεωρούν αυτονόητο το διαχωρισμό των
ανακυκλώσιμων υλικών από τα οικιακά απορρίμματα, ενώ η διακομιδή τους
γίνεται με ειδικά απορριμματοφόρα που έχουν ιδιαίτερους θαλάμους για κάθε
είδος ανακυκλώσιμου υλικού και στα οποία γίνεται αυτόματος διαχωρισμός
των γυάλινων αντικειμένων κατά χρώμα. Οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις
κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι το 30% περίπου των απορριμμάτων
προέρχεται από υλικά συσκευασίας. Για το λόγο αυτό προσπαθούν με
νομοθετικές ρυθμίσεις να τα μειώσουν ποσοτικά και να τα βελτιώσουν
ποιοτικά με απώτερο σκοπό την ανακύκλωση.
Ειδικότερα, στη Γερμανία οι βιομηχανίες υποχρεούνται βάσει νόμου του 1991
να συλλέγουν οι ίδιες -ανεξάρτητα από το εθνικό σύστημα διάθεσης των
απορριμμάτων- τις ανακυκλώσιμες και τις επαναχρησιμοποιήσιμες
συσκευασίες των προϊόντων τους. Ως κίνητρο για τους καταναλωτές,
προκειμένου να επιστρέφουν τις συσκευασίες μιας χρήσης, θεσπίστηκε η
εγγύηση μισού γερμανικού μάρκου για κάθε προϊόν. Παρόμοια νομοθετική
διάταξη συζητείται και στη Γαλλία.
Στο Βέλγιο υπογράφτηκε εθελοντική συμφωνία μεταξύ της κυβέρνησης και 17
ενώσεων που εκπροσωπούσαν παραγωγούς, χρήστες, διανομείς ειδών
συσκευασίας και ανακυκλωτές, η οποία αφορούσε τη μείωση και την
ανακύκλωση των άχρηστων υλικών συσκευασίας καθώς και την εξάλειψη της
χρήσης τοξικών βαρέων μετάλλων στη συσκευασία.
Στην Ολλανδία υπογράφτηκε το 1991 συμφωνία μεταξύ της κυβέρνησης και
πολλών βιομηχανιών για τη μείωση της συσκευασίας κατά 10%, για την
αύξηση του ποσοστού της ανακύκλωσης στο 60% και για την πλήρη
κατάργηση της υγειονομικής ταφής ως το 2000.
Στην Ελβετία έχει απαγορευτεί η συσκευασία από πλαστικό τύπου PVC.
Η παραγωγή απορριμμάτων και οι τρόποι διάθεσής τους στις ευρωπαϊκές
χώρες έχει σήμερα ως εξής: (Πίνακας 3 και Πίνακας 4).
Πίνακας 3
ΧΩΡΑ
Παραγωγή απορριμ.
(σε χιλ. τόνους ανά έτος)
Ετήσια αναλογία ανά κάτοικο
Υγειονομική ταφή
(%)
Καύση
(%)
Χουμοποίηση (%)
Ανακύκλωση (%)

Ισπανία
11.087
272
77
6
17
-

Πορτογαλία
2.068
207
16
69
14
1

Βρετανία
18.000
322
88
11
1
1

Δανία
2.813
489
18
70
2
10
Γερμανία
22.117
379
66
31
3
1

Γαλλία
17.000
312
48
42
9
1

Ιταλία
14.000
248
63
34
3
1

Ολλανδία
7.012
441
45
42
3
-

Βέλγιο
4.237
-
62
29
9
4

Λουξεμβούργο
170
21
76
1
-
3

Πηγή: Υπουργείο ΥΠΕΧΩΔΕ. Διεύθυνση Περιβάλλοντος (ΠΕΡΠΑ)

Πίνακας 4

Σύνθεση απορριμμάτων (% κατά βάρος) σε διάφορες χώρες και στην Ελλάδα

Χώρα
Χαρτί
Οργανικά απόβλητα
Γυαλί
Πλαστικό
Μέταλλα
Ύφασμα
Αδρανή* απόβλητα
Άλλα

Αυστρία
22,4
27,8
5,3
10,3
4,2
2,2
4,6
23,2

Καναδάς
38,9
33,9
6,5
4,9
6,2
3,6
1,8
4,4

Δανία
34
30
6
6
8
-
-
16

Φιλανδία
51
29
6
5
2
2
-
5

Γαλλία
30
25
12
6
5
4
-
18

Γερμανία
20,8
28,3
10,4
7,7
3,9
-
2,8
26,1

Ιταλία
22,3
42,1
7,1
7,2
3
-
-
18,3
Ιαπωνία
31-37
10-16
14-16
14-16
5-6,4
3,8
-
-

Ολλανδία
24,2
52,4
7,2
7,1
3,2
2,9
-
3

Ν. Αφρική
33
31
12
7
7
-
0
9

Σουηδία
35-45
25-35
6-8
8-10
2-4
2-4
-
6-9

Ελβετία
20,8
33
8,7
13,4
5,9
-
-
9,6

Μ. Βρετανία
33,9
23,4
14,4
4,2
7,1
4,1
-
12,9

Η.Π.Α.
35,6
29
8,4
7,3
8,9
2
-
8,7

Ινδία
7
75
0,2
1
0,1
3
-
19

Νιγηρία
6,6
76
0,6
4
2,5
1,4
-
8,9
Αίγυπτος
13
60
2,5
1,5
3
2,5
-
17,5

Υεμένη
15,5
57
2,6
2,9
13,2
6,8
-
2

Παραγουάη
12,2
60,8
4,6
4,4
2,3
2,5
-
13,2

Περού
24,3
34,3
1,7
2,9
3,4
1,7
-
31,7

Βραζιλία
31,5
47,7
4,7
3,9
5,9
4,1
-
2,1

Μεξικό
16,7
56,4
3,7
5,8
5,7
6
-
5,7

Βενεζουέλα
34,9
40,4
6,6
7,8
6
2
-
2,3

Φιλιππίνες
12,9
49,8
3,5
1,6
5,8
1,8
-
17,7

ΕΛΛΑΔΑ

Αθήνα
22
48,5
3,5
10,5
4,2
3,5
3,3
4,5

Θεσ/νίκη
17,7
51,7
4,1
7,2
5,9
9,4
-
4

Ρόδος
17
43
14
10
10
3
-
3

Ηράκλειο
17,2
52,5
1,4
14,3
2,8
-
-
11,7

Επαρχία
17,8
60,4
2,3
6,8
4,1
4,1
4,5
-

Πηγή: ISWA, Σκορδίλης, 1990, Λέκκας, 1991, ΥΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε., 1985. Ως

επαρχία θεωρήθηκαν οι μετρήσεις του ΥΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε του 1985 στο
Μαρκόπουλο Αττικής που αποτελεί αντιπροσωπευτική πόλη για την
περιφέρεια.

* αδρανή απόβλητα: είναι τα απόβλητα που, αφού καταλήξουν στη χωματερή,

δεν υφίστανται σημαντική φυσική ή βιολογική μεταβολή στη μορφή και την
υφή τους.
Πώς προστατεύει και προωθεί την ανακύκλωση η Ευρωπαϊκή Κοινότητα,
αλλά και άλλοι διεθνείς οργανισμοί;
Η Ευρωπαϊκή Κοινότητα, κατανοώντας ότι η βασική πληγή στο θέμα των
απορριμμάτων είναι τα άχρηστα υλικά συσκευασίας, στοχεύει στη μείωσή
τους με νομοθετικές ρυθμίσεις και με την εφαρμογή προγραμμάτων
ανακύκλωσης. Η Οδηγία 85/339/ΕΟΚ (26.5.1985) αφορά την παραγωγή,
σήμανση, ανακύκλωση και επαναχρησιμοποίηση των συσκευασιών των
υγρών τροφίμων. Η ελληνική νομοθεσία υιοθέτησε την οδηγία αυτή με την
κοινή υπουργική απόφαση 31784/954 (ΦΕΚ 251/Β/8.4.1990). Ωστόσο, αυτή
η οδηγία της Ευρωπαϊκής Κοινότητας δεν απέδωσε τα αναμενόμενα, γιατί δεν
αφορούσε όλα τα υλικά συσκευασίας και τα κράτη-μέλη δεν συμμορφώθηκαν
στη χάραξη κοινής πολιτικής στο θέμα αυτό, με αποτέλεσμα να προκληθεί
ανωμαλία στη διακίνηση αγαθών μεταξύ της Κοινότητας. Για το λόγο αυτό,
ακολούθησε τροποποίηση της οδηγίας αυτής με στόχους:
- τον περιορισμό των απορριμμάτων που προέρχονται από υλικά
συσκευασίας.
- την προώθηση της επαναχρησιμοποίησης των υλικών συσκευσίας.
- τη σταδιακή μείωση της υγειονομικής ταφής και της καύσης των σκουπιδιών
στο ελάχιστο δυνατό.
Όμως, όλες οι ρυθμίσεις για το θέμα των συσκευασιών, που αποτελούν το 1/3
περίπου των απορριμμάτων, έρχονται αντιμέτωπες με το εξής πρόβλημα:
ποιος θα αναλάβει το κόστος όλων αυτών των αλλαγών στο μέχρι τώρα
σύστημα παραγωγής, διάθεσης των προϊόντων και διαχείρισης των
σκουπιδιών; Αν οι βιομηχανίες αναλάβουν το κόστος αυτό, θα έχουν ισχυρό
κίνητρο για την καθιέρωση φιλικής προς το περιβάλλον συσκευασίας. Αν το
αναλάβει το κράτος, θα επιβαρυνθεί ουσιαστικά ο πολίτης.
Ο Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (Ο.Ο.Σ.Α.) συνοψίζει
την πολιτική του στη φράση "ο ρυπαίνων πληρώνει" και αποδίδει στις
βιομηχανίες την ευθύνη για τη συλλογή και την ανακύκλωση των
απορριμμάτων που προέρχονται από υλικά συσκευασίας.
Συγκεκριμένα, προτείνει:
- την επιβολή μέτρων για την καθιέρωση των μονάδων παραγωγής ως
υπευθύνων για τα υλικά συσκευασίας.
- την υιοθέτηση κοινών προδιαγραφών και κωδίκων, που θα αναγράφονται
στις συσκευασίες που τηρούν τις προϋποθέσεις ανακύκλωσης ή
επαναχρησιμοποίησης.
- τη σταδιακή απαγόρευση της χρήσης τοξικών ουσιών στα υλικά
συσκευασίας.
- την υποχρεωτική χρήση ανακυκλώσιμης ή επαναπληρώσιμης συσκευασίας.
- την ενημέρωση των καταναλωτών για τις επιπτώσεις της υγειονομικής ταφής
και της καύσης των απορριμμάτων στο οικοσύστημα.
Κλείνοντας, πώς μπορούμε να αποφύγουμε την περιττή συσκευασία και να
προωθήσουμε την ανακύκλωση, χωρίς όμως να στερηθούμε καταναλωτικά
αγαθά;
Όλοι μπορούμε να ανακυκλώνουμε τα σκουπίδια του σπιτιού ή του γραφείου
μας με ελάχιστο κόπο και προσπάθεια, αρκεί να έχουμε τη θέληση να το
κάνουμε. Βέβαια, στην αρχή, μέχρι να οργανώσουμε έτσι το χώρο αλλά και να
ξεσυνηθίσουμε να πετάμε όλα τα άχρηστα στον σκουπιδοτενεκέ, ίσως
χρειαστεί λίγος χρόνος και αρκετή ενεργοποίηση, όμως το όφελος που θα
αποκομίσουμε, όχι τόσο οικονομικό και άμεσο, όσο ηθικό και
μακροπρόθεσμο, θα είναι τεράστιο. Συγκεκριμένα:
- αποφεύγουμε να παίρνουμε πλαστική σακούλα από τα καταστήματα, όταν
αγοράζουμε ένα - δύο προϊόντα. Καλό θα ήταν να χρησιμοποιούμε πάνινη
τσάντα ή το παραδοσιακό διχτάκι για τα ψώνια μας ή παλιές πλαστικές
σακούλες.
- προτιμούμε τα προϊόντα τα οποία έχουν συσκευασία φιλική προς το
περιβάλλον, δηλ. κατασκευασμένη από ανακυκλώσιμα υλικά.
- αποφεύγουμε να αγοράζουμε προϊόντα με σύνθετη και περιττή συσκευασία.
μόνον έτσι θα πιέσουμε τις βιομηχανίες να αλλάξουν την πολιτική τους στο
θέμα της συσκευασίας.
- ζητούμε από τα καταστήματα να καθιερώσουν χώρους συλλογής των
χρησιμοποιημένων συσκευασιών των προϊόντων που πωλούν και να
συμμετέχουν σε προγράμματα ανακύκλωσης.
- ζητούμε από τις δημοτικές αρχές να τοποθετήσουν στη γειτονιά μας
ξεχωριστούς κάδους για χαρτί, αλουμίνιο και γυαλί.
- διαχωρίζουμε, όσο μπορούμε, τα ανακυκλώσιμα απορρίμματα και
συνεννοούμαστε με αρμόδιους φορείς (βλ. παρακάτω) για το πώς και πότε θα
γίνεται η συλλογή και μεταφορά τους στους χώρους της ανακύκλωσης.
- προτείνουμε στους συναδέλφους μας και γενικά στο χώρο εργασίας την
ένταξη σε προγράμματα ανακύκλωσης άχρηστων υλικών, τονίζοντας τη
σημασία μιας τέτοιας ενέργειας για την προστασία τόσο του περιβάλλοντος
όσο και της υγείας των παιδιών μας.
Από πού μπορούμε να πάρουμε πληροφορίες για τα προγράμματα
ανακύκλωσης;
Στη Διεύθυνση Περιβάλλοντος του Υπουργείου Περιβάλλοντος Χωροταξίας
και Δημοσίων Έργων υπάρχει κατάλογος με τα τηλέφωνα και τις διευθύνσεις
όλων των φορέων, των συλλόγων και των ιδιωτών που ασχολούνται με την
ανακύκλωση. Ενδεικτικά, αναφέρονται:
- Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε. (Διεύθυνση Περιβάλλοντος)
- Γενική Γραμματεία Νέας Γενιάς (τμήμα Οικολογίας)
- Ελληνικός Υαλουργικός Σύνδεσμος
- Ελληνική Ένωση Αλουμινίου
- Οικολογική Εταιρεία Ανακύκλωσης
- World Wide Fund For Nature (WWF) (Παγκόσμιο Ταμείο για τη Φύση)
- Ελληνικό Κέντρο Οικολογίας