UNIVRZITT U SRJVU

MDICINSKI FKULTT

OPEKOTINE
- Seminrski rd -

MNTOR
Prof. dr.

KNDIDT
Ime i prezime
Srjvo, februr 2015. godin

Sdrj
1. Uvod.......................................................................................................................................3
2. Historijt nstnk opekotin.................................................................................................4

3. Ptogenez opekotin.............................................................................................................5
3.1. Klsifikcij opekotin....................................................................................................7
3.1.1. Opekotine I stepen.............................................................................................7
3.1.2. Opekotine II stepen............................................................................................8
3.1.3. Opekotine III stepen..........................................................................................8
3.1.4. Opekotine IV stepen..........................................................................................9
3.2. Trij koe...................................................................................................................10
3.3. Inicijlno lijeenje opekotin.........................................................................................11
3.4. Loklno lijeenje opekotine..........................................................................................13
4. Zkljuk..............................................................................................................................16
5. Litertur..............................................................................................................................17

1. UVOD
Opekotine (combustio) i smrzotine (congeltio) moemo smtrti termlnim povredm jer
nstju pod dejstvom visoke, odnosno niske temperture. Meutim, opekotine mogu nstti i
pod dejstvom hemijskih supstnci, kiselin i bz (hemijske opekotine), pod dejstvom
elektrine energije (elektrine opekotine) i pod dejstvom jonizujueg zrenj (rdijcijske
opekotine).
Kontktom s vrelim tenostim nstju teke opekotine, koje se nekd svrstvju u zsebnu
grupu oprotin (mbustio) ij dubin (odnosno stepen) zvisi od temperture i viskoznosti
tenosti. Dejstvom vrelog vzduh (por, eksplozij) nstju promjene n izloenoj koi,
posebno su tek oteenj disjne sluzokoe, koj mogu d dovedu do veom ozbiljnih
komplikcij.
U terpiji termlnih povred koriste se rzliti postupci. Oni se mogu podijeliti n loklnu
terpiju i sistemsku terpiju. Nek od nel loklne terpije su zjednik i odnose se n
debridment, ztitu od infekcije, potpomgnje epitelizcije. U sistemskoj terpiji njee
primjenjujemo ndokndu tenosti, dvnje nlgetik, ntibiotik i sl. Terpij
termlnih povred se moe podijeliti i n:

prvu pomo (hlenje, prekrivnje istom gzom i sl.),

inicijlno medicinsko lijeenje (renimcij, ndoknd tenosti, terpij bol),

stcionrno lijeenje (nstvk ndoknde tenosti, kontrole bol i dr., hirurk obrd
rne, kontrol imunskog i metbolikog sttus, lijeenje infekcije, fizikln terpij).1

U svkoj od ovih fz lijeenj treb d se preduzmu odgovrjui postupci. Kod mnjih

opekotin, medicinski tretmn esto i nije potrebn, nego nkon liki pruene prve pomoi
orgnizm uspjeno restituie nstlu povredu. Neke pk opekotine se medicinski zbrinjvju,
jednostvnim hirurkim tehikm (debridment, lv, previjnje) uz nstvk tzv.
kunog lijeenj i kontrole i previjnj. Meutim kod nroito tekih opekotin i drugih
termlnih povred potrebno je veom kompleksno i dugotrjno lijeenje koje podrzumijev
stcionrni tretmn, p i dugotrjnu fiziklnu rehbilitciju.
1 Demling, R,H., LLonde C., editors, Burn Trum, Thieme Medicl Publishers, New York, 1989.

2. HISTORIJT NSTNK OPEKOTIN

Jedn od prekretnic u historiji ovjenstv je bilo otkrie vtre. Prlelno s tim ljudi su i
veom rno se upoznli s opekotinm. U poetku su vtri p i opekotinm prilzili veom
oprezno uz svojevrsne mgijske predodbe.
Prem Egiptskoj legendi o postnku svijet, boginj Isis je lijeil opekotine svim sinu
Horusu, premzujui ih svojim mlijekom. U Stroj Grkoj je Hipokrt (460-360 BC) lijeio
opekotine premzujui ih smjesom bitumen i svinjske msti (rtz, 1979). 2 Loklno je
upotrebljvo i limunov sok ko ntiseptik, rzliite formulcije ulj i miksturu li (tninsk
kiselin ko dstrigens). U Strom Rimu Celsus preporuuje d se opekotine lijee s
miksturom med i mekinj dok Glen (129-199 D) spominje terpiju hldnom vodom.
Opekotine su nstjle n rzne nine (umski pori, priprem hrne). Dost rno je toplot
(usijni metl) koriten ko pouzdn metod z muenje neprijtelj ili z trjno
obiljevnje ljudi i ivotinj (igosnje). Usijni metl je koriten i u terpiji ugriz.
S rzvojem medicine usijno gvoe se koristilo i z zustvljnje krvrenj (kuterizcij)
kod mputcije ekstremitet.3
Prvobitn terpij opekotin je ustvri zsnovn n empirijskim podcim (nrodn
medicin). Tko su veom rno uoeni benefiti od topiklnog tretmn opekotin pomou
biljk (ulj, lie), nimlnih proizvod (med, mlijeko, mst, jj), minerl (bkr, mlhit).
Iskustvo sticno vijekovim je tko pokzlo d se terpij opekotin sstoji iz loklnog
tretmn (plikovnje ulj, melem, odstrnjivnje mrtvog tkiv), suzbijnj infekcije,
rehidrcije i limentcije (kvlitetn ishrn) i eliminisnj boli. Veinu ovih nel moemo
primijeniti i dns u svremenoj terpiji.

2 rtz, C.P., History of burns, In: rtz CP, Moncrief J, Pruitt B, ed. Burns: tem pproch. Phildephi,
P: W.B. Sunders Comp, 1979.
3 Ignjtovi, M., Historijski pregled rzvoj rtne hirurgije - 1. Deo, Vojnosnit Pregled, 2006.

3. PTOGENEZ OPEKOTIN
Opekotine nstju ond kd se n tkivo djeluje toplot jeg intezitet nego to tkivo moe
psorbovti i prenijeti n okoln tkiv. U ptogenezi opekotin kljuno mjesto zuzim
izlzk plzme (tenosti i protein) iz vskulrnog korit i njeno nkupljnje u
intersticijlnom tkivu (tj. nstnk edem ), ksnije i formirnje mjehuri ispunjenih
tenim sdrjem (koji se nzivju bule). Teni sdrj i proteini plzme izlze iz vskulrnog
korit usljed direktnog dejstv toplote n zid kpilr i oslobnje vzoktivnih supstnci
(koje izzivju vzodiltciju i povenje vskulrne propustljivosti).
Mnogobrojni medijtori i citokini osloboeni u opeenom tkivu doprinose nkupljnju
tenosti i nstnku edem:

histmin (u eksperimentlnom modelu n ivotinjm je pokzno d blokd tip 1

histminskih receptor moe d smnji stvrnje edem),

serotonin (eksperimentlno je pokzno d inhibitor serotonin moe d poprvi

srni volumen) i

prostglndini (koji izzivju vzodiltciju i poven protok krvi i potpomu izlzk

tenosti iz mikrocirkulcije ),

dok ulog brdikinin u nstnku opekotinskog edem nije pouzdno utvren

(inhibitori proteolitikih enzim smnjuju stvrnje kinin, li ne i formirnje edem u
opeenom tkivu).

Ve minut poslije dejstv termikog etiolokog fktor oslob se histmin, ksnije i druge
supstnce s vzodilttornim dejstvom: tromboksni, leukotrijeni, supstnc P i PF. Usljed
ktivcije elij imunskog sistem oslobju se citokini: IL-1,IL-6 i IL-8, ztim rektivni
oblici

kiseonik,

produkti

ktivcije

sistem

komplement

lizozomski

enzimi

leukocit.4
Nstnku edem doprinosi oslobnje osmotski ktivnih mterij iz oteenih elij i
povenje hidrosttskog pritisk u mikrocirkulciji (koje povev filtrciju tenosti u
4 ikw N., Cytokine storm in the pthogenesis of multiple orgn dysfunction syndrome ssocited with
surgicl insults, Jpn Surgery Society, 1996.

kpilrim). Plzmorej je posebno izren u toku prvih 8-12 sti (kd se iz krvnih sudov
izgubi oko 50% od ukupnog gubitk plzme tokom prvog dn).
Poslije 24-48 sti prestje gubitk plzme iz mikrocirkulcije (zto to je oporvkom
mikrocirkulcije smnjen propustljivost kpilr i/ili zto to oteeni kpilri trombozirju.
Sindrom multiplog otkzivnj orgn (MODS), (eng. Multi Orgn Dysfunction Syndrome)
je kritino stnje koje se moe rzviti nkon hirurkih zhvt, veih trum, veih opekotin
i sepse (slik 1) i smtr se jednim od njznjnih uzrok smrti kod opekotin.5
Klinik istrivnj sproveden u humnoj medicini su pokzl d kod 28% pcijent s
opsenim opekotinm dolzi do rzvoj MODS. Vjerovtno d su i z veterinrske pcijente
ovi podci slini. Zbog tog je prevencij nstnk MODS veom vn. Hung i sr.
nvode d su z nstnk MODS od njveeg znj intezitet i veliin opekotine, prisustvo
inhlcione povrede, nstnk ok i sepse. U nekim slujevim MODS moe nstti odmh
nkon poetnog stdijum hipovolemijskog ok, dok u nekim slujevim MODS- seps
igr znjniju ulogu. U ob ov sluj tkivn hipoksij je osnovni supstrt z nstnk
MODS.6
Slik 1. Ptogenez MODS
Inhlcion termln povred

OK

SEPS

MODS

Tein opekotin zvisi od vie fktor: vrste toplotnog izvor, visine temperture,
duine njenog toplotnog dejstv, ko i od specifinih krkteristik (otpornosti) tkiv koj su
5 Brie PS, Hydo LJ., Infuence of multiple orgn dysfunction syndrome on durtion of criticl illness nd
hospitliztion, rch Surg, 1996.
6 Hung, Y.S., Yng, Z.C., Liu, X.S., He, B.B., Li, ., Experimentl nd clinicl studies on the
pthogenesis of multiple orgn dysfunction syndrome (MODS) in severe burns, Burns, 1998.

izloen dejstvu toplote (sdrj vode u tkivu, debljine koe, rspored folikul dlke i
znojnih lijezd).
U klinikom rdu tein opekotin procenjuje se n osnovu:

povrine tijel koj je zhven opekotinm,

dubine opekotin,

eventulnog prisustv unutrnjih povred (koje su izzvne udisnjem vrelog

vzduh ili toksinih gsov).

Opekotine esto prouzrokuju temperture vie od 45C. Mnj elijsk oteenj nstju pri
temperturi od 45 do 50C (usljed ubrznog metbolizm i inktivcije termosenzitivnih
enzim), dok pri temperturi koj je vi od 50C nstju te elijsk oteenj
(zbog kogulcije elijskih belnevin i oteenj krvnih sudov).
Dubin se oznv stepenim koji govore o tome koje su strukture definitivno oteene i
kkve su mogunosti regenercije. Prem dubini tkivnih oteenj opekotine se dijele n etiri
stepen:

combustio erythemtos,

combustio bullos,

crbonifictio (slik 2).

Tei stdijumi opekotin, combustio gngrenos i crbonifictio zhvtju cijelu debljinu

koe (engl. Full - thickness burns) i z njihovo zrstnje i epitelizciju neophodn je
trnsplntcij koe.
3.1.

Klsifikcij opekotin

3.1.1. Opekotine I stepen

Opekotine I stepen nstju pri dejstvu termikih fktor koji oteuju smo epidermlni sloj
koe. Krkteriu se crvenilom (usljed loklne hiperemije izzvne dejstvom toplote n krvne
sudove direktno ili refleksno preko vzomotornog centr), otokom (zbog dejstv medijtor

koji povevju propustljivost kpilr) i bolom (koji izziv ndrj ili oteenje
senzitivnih nervnih zvretk u opeenom dijelu koe). P ipk vlj nglsiti d je kod ps
mnje izreno crvenilo koe zbog nedosttk superficijlnog vskulrnog pleksus u koi.
Znci koji se jvljju u I stepenu opekotin odgovrju zncim zpljenj, p se ovj
stdijum opekotin opisuje ko septino (sterilno) zpljenje. Poslije povlenj crvenil i
otok, moe d doe do deskvmcije povrnog sloj epiderm, tko d ovj stdijum
opekotin prolzi z sedm dn ne ostvljjui posljedice. U nekim slujevim moe
d se jvi bronzn pigmentcij koe (erythem solris).
Slik 2. Stdijumi opekotin kod ovjek

3.1.2. Opekotine II stepen

Kod ovih opekotin dolzi do oteenj krzn (dermis). Oteeni su i duboki slojevi dermis,
znojne i lojne lijezde i leite dlke. Nedugo ztim jvlj se subkutni edem i zpljensk
rekcij. Krkteristino je ipk d se dlke ne mogu lko iupti. U nredn 24 h stepen
oteenj se pojvju usljed dejstv proteolitikih enzim iz neutrofil, prostglndin i
vzoktivnih medijtor.
Nekrotino tkivo predstvlj odlinu podlogu z rzvoj infekcije. Zrstnjeovih opekotin
je usporeno (moe d trje i do 40 dn), obino zhtijev hirurko uklnjnje nekrotinog
sloj koe, poslije zrstnj ostju hiperpigmentcije i oiljci. Zrstnje se vri

epitelizcijom s rubov rne nkon formirnj vskulrnog krevet (grnulciono tkivo).

Nrvno preduslov z zrstnje je nepostojnje infekcije.
3.1.3. Opekotine III stepen
Opekotine III stepen krkteriu nekrotine promjene u zhvenoj koi i potkonom tkivu,
ko i oteenj u zidov krvnih sudov (s nstnkom tromboze). Usljed dejstv visoke
temperture dolzi do kogulcije tkivnih protein, poremej u loklnoj cirkulciji (s
ishemijom i nekrozom) i oteenj zid krvnih sudov (poslije eg se ktiviu fktori
kogulcije krvi i nstje tromboz).
N grnici denturisnog i zdrvog tkiv nstje septin zpljensk rekcij, iji je cilj d
rzgrdi ili orgnizuje oteeno i nekrotino tkivo. Poto je ko ko brijer oteen,
nekrotino tkivo predstvlj odlinu podlogu z rzvoj bkterij, veom esto opekotine III
stepen komplikuju se infekcijom. Krkteristino je d se nekrotino tkivo koje je
kogulislo. Teko odvj s povrijeenog del. Ovo nekrotino tkivo je potrebno veom rno
ukloniti jer predstvlj supstrt z rzvoj bkterij.
3.1.4. Opekotine IV stepen
Opekotine IV stepen su

njte

oteenj

prouzrokovn

termikim etiolokim

fktorim, nstl dejstvom toplotnih izvor izuzetno visoke temperture. Krkteriu se

ugljenisnim tkivim (koom, potkonim tkivom, miiim i kostim). Ko je u tom stepenu
opekotin blijedosiv ili tmnosme, suh i neosjetljiv n bol (nestetin). Tkivn
oteenj su ireverzibiln, d bi dolo do zrstnj neophodno je hirurko uklnjnje
ugljenisnog tkiv i trnsplntcij koe.7
U nekim slujevim, posebno ko su opekotine nstle u poru, direktnim dejstvom
plmen ili vrelog vzduh mogu biti povrijeeni i gornji disjni putevi. Osim tog, pri
sgorijevnju se oslobju mnoge toksine supstnce, ije dejstvo moe biti udrueno
s dejstvom vrelog vzduh.
Oteenj disjnih putev plmenom, vrelim vzduhom ili toksinim gsovim su izuzetno
ozbiljne povrede i u zntnoj mjeri utiu n tok i ishod opekotin. U inhlcionim termikim
povredm oteuju se vzduni putevi i mikrocirkulcij.
7 Herndon D.N., Spies M., Modern burn cre, Semin Peditr Surg 10, 2001.

10

Gsovi koji rstvorljivi u vodi (ko to su sumpor - dioksid i monijk) u rekciji s vodom
grde kiseline i bze, usljed ijeg dejstv u gornjim disjnim putevim mogu nstti
zpljenje i otok, s djeliminom ili potpunom opstrukcijom zhvenih disjnih putev.
Gsovi koji su rstvorljivi u mstim (ko to je zotni oksid) prodiru u mnje disjne puteve
i unjim izzivju nstnk zpljenj.
Z ispoljvnje poremej u funkciji respirtornog sistem (prouzrokovnih oteenjem
gornjih ili donjih disjnih putev) neophodno je njmnje 24 do 48 sti. N inhlcione
termike povrede treb misliti kod svih pcijent kod kojih su opekotine nstle u
ztvorenom prostoru ili su (z izvjestn period) bili u besvjesnom stnju.
Tein opteg stnj kod opekotin zvisi od:

povrine koe koj je zhven opekotinm,

stepen opekotin i rzvoj komplikcij.

3.2.

Trij koe

Kod trije opekotin i smrzotin potrebno je procijeniti oteenu povrinu opeenog dijel
tijel ko i stepen oteenj. Ve dugo vremen u humnoj medicini su rzvijeni rzliiti
sistemi z procjenu povrine opeenog dijel koe, koji uz evluciju stepen oteenj mogu
dti prilino precizne informcije o ninu zbrinjvnj i lijeenj pcijent. Svkko d
prilikom trije treb voditi run i o strosti pcijent, prisustvu drugih oboljenj i sl., to u
zntnoj mjeri moe umnjiti kpcitet jedinke d se izbori s nstlom trumom.
Mogue je veom precizno izrunti ukupnu povrinu tijel pomou formule:
2

Ukupna povrina tijela=0,1Tjelesna masa(kg) 3

Nkon odreivnj ukupne tjelesne povrine, potrebno je pomou lenjir odrediti dimenzije
opeenog dijel koe. Ovko precizn sistem odreivnj povrine opeenog dijel tijel
nem kliniki znj jer je komplikovn i oduzim dost vremen, p se koristi smo u
nuno istrivke svrhe. Mnogo ee se koristi tzv. prvilo devetke. Ovo prvilo
11

predstvlj modifikciju tzv. Berkowih tblic z procjenu povrine opekotine. Ovo je grub
procjen li nm dje brz uvid u procent opeenog dijel tijel. Tko se cijel prednj nog
grubo procjenjuje n 9% telesne povrine. Zdnj nog n 18%, dorzlni i ventrlni torks po
18%.
Osim odreivnj veliine opeenog dijel tijel, potrebno je odrediti i stepen opekotine.
Smtr se d povrinske opekotine (I stepen) ne zhtijevju intenzivnu terpiju ukoliko
zhvtju do 15% povrine tel. Meutim, prilikom odreivnj terpije trb u obzir
uzeti i ostle podtke: strost, prisutnost drugih oboljenj.8
Tkoe i loklizcij opekotine ili druge termlne povrede treb d se uzme u obzir kod
odreivnj terpije. Tko npr. kod opekotin koje zhvtju funkcionlne dijelove tijel
(glv, ust, nozdrve i sl.) moemo oekivti i nemogunost uzimnj hrne, opstrukciju
disjnih prohod i sl.). N tkvim mjestim i mnj opekotin moe imti vei kliniki znj
i zhtijevti intenzivniju terpiju od opekotine n nekom drugom dijelu tijel.
Kriterijumi z prijem u specijlizovnu ustnovu po B (mericn Burn ssocition) z
protokolu su:

opekotine delimine debljine n vie od 10% UPT,

opekotine koje zhvtju lice, ke, stopl, genitlije, perineum ili velike zglobove,

opekotine III stepen u bilo kojem strosnom dobu, elektrine opekotine, ukljuujui i
udr grom, hemijske opekotine, inhlcion povred,
opekotine kod bolesnik s postojeim oboljenjim koj mogu d komplikuju

lijeenje, prolongirju oporvk ili utiu n mortlitet,

opekotine i udruene povrede, opekotine pedijtrijskih pcijent ukoliko u bolnici ne

postoji kvlifikovni personlni i mterijlno - tehniki uslovi z njihovo lijeenje.

3.3.

Inicijlno lijeenje opekotin

8 Herndon D.N., Spies M., Modern burn cre, Semin Peditr Surg 10, 2001.

12

U inicijlnom lijeenju opekotin njvnije je d se prekine ili neutrlie dejstvo gens koji
je uzrokovo opekotinu i d se pcijent ukloni s mjest povreivnj. Potrebno je d se
dobiju podci o mehnizmu povreivnj (vrst gens, mjesto i vrijeme povreivnj) i
smom pcijentu (tjelesn ms, postojnje teih bolesti i slino).9
Korisno je d se rne nekoliko minut ispirju mlkom vodom, ukoliko se rdi o mnjoj
opekotini, poeljno je hlenje rne. Kod hemijskih opekotin, hidrolv je znjnij i
treb d trje po mogunosti i do jednog st kod opekotin kiselinm, p i vie sti (1-3 )
sti kod opekotin lklijm.
Nkon tog treb d se odredi ukupn povrin opekotine. Od tog, ko i od stepen
opekotine zvisi d li ivotinju treb lijeiti intenzivno i u kom omjeru. Povrijeene regije
treb d se pokriju sterilnom gzom ili br istim rvom, njbolje ili njbolje tkozvnim
prvim zvojem z opekotine. N rne ne treb u ovoj fzi d se stvljju nikkve tenosti,
msti ili kreme.10
Kod veih opekotin potrebn je oksigenoterpij, njbolje preko nzlnog kteter. Ukoliko
se sumnj u inhlcionu povredu, treb blgovremeno d se urdi endotrhelnn intubcij
dok se jo uvijek nisu rzvili edemi. Pcijentu se dje nlgetik i to kod ekstenzivnijih
opekotin iskljuivo intrvenskim putem. Kd se procijeni d se rdi o opekotinm od
preko 15% ukupne povrine tijel (UPT), potrebno je d se plsirju 1-2 iroke venske knile
i d se zpone infuzion terpij kristloidim, njbolje Ringer-lkttom.
Kod veih opekotin nstup opekotinski ok i perifern vzokonstrikcij, p lijekovi ne
mogu d se resorbuju poslije intrmuskulrne plikcije. Zbog tog, treblo bi sprovesti
ntitetnusnu profilksu to rnije. Od ukupne povrine opekotine zvisi d li je neophodn
renimcij infuzijm. Tno vrijeme povreivnj znjno je, jer se od tog moment
run prvi period infuzione terpije (prv 24 st).
Vno je d se zn koji je gens izzvo opekotinu, zto to se neke od opekotin lijee
specifino, ko n primjer elektrine i hemijske (Fish, 1999). Mjesto povreivnj bitn je
podtk, ko n primer kod opekotin plmenom u ztvorenom prostoru, zbog mogunosti
9 llison, K., The UK pre-hospitl mngement of burn ptients - current prctice nd the need for stndrd
pproch, Burns, UK, 2002.
10 Rdovnovi, T., Vidovi M., kcidentln hipotermij, BC - sopis urgentne medicine, 2010.

13

nstnk inhlcione povrede koj pogorv ishod lijeenj z oko 50%. N osnovu tjelesne
mse pcijent run se koliin potrebnih infuzij.
Stcionrno lijeenje treblo bi d obezbijedi i primrnu hirurku obrdu rn, urgentne
intervencije, nstvk renimcije kristloidim. Ukoliko je rije o opekotinm veeg obim
i potrebno je i opertivno lijeenje opekotin, uz intenzivnu njegu koj podrzumijev
kontrolu imunskog i metbolikog sttus, lijeenje infekcije, fiziklnu terpiju i lijeenje
postopekotinskih sekvel.11
Ndoknd

tenosti

kod

velikih

opekotinskih

povred

im

cilj

odrvnje

odgovrjue tkivne perfuzije u rnom postopekotinskom periodu i sprjevnje rzvoj

opekotinskog ok. Primjen rstvor u dovoljnoj koliini je veom znjn, jer nedovoljno
ili prekomjerno dvnje rstvor pogorv opte stnje pcijent i povev mortlitet. Sve
formule z izrunvnje ukupnog volumen tenosti koji treb ndoknditi koriste ko
prmetre procent opeene povrine koe i tjelesnu teinu.
Z izrunvnje koliine tenosti u humnoj medicini postoji vie formul, njee se
koristi Prklndov formul. Od kristloidnih rstvor njee se koristi Ringer lktt, od
koloidnih rstvor koriste se lbumini i zmrznut svje plzm.12
Hipertoni rstvori u koncentrciji od 180-300 mEq N/l imju teoretski mnogo prednosti.
Pokzno je d primjen ntioksidnt smnjuje potrebnu koliinu tenosti. Zpremin
izotonine kristloidne otopine tokom prv 24 s moe se procijeniti po formuli 3-4
ml/kg/procentu opeene koe.
Hipertoni rstvor NCl smnjuje ukupnu potrebnu zpreminu tenosti, smnjuje rizik od
nstnk edem i povev minutni volume. U tom sluju se hipertoni fizioloki rstvor
(4ml/kg bolus) dje zjedno s Ringerovim rstvorom (1ml/kg/procentu opeene povrine).
Treb voditi run d koncentrcij N u serumu ne pree 160 mEq/L.
Koloidni rstvori (dextrn 70) ukoliko se dju u rnom periodu nkon nstnk opekotine,
mogu smnjiti rizik od nstnk edem. Meutim, dvnje proteinskih koloid (plzm,

11 Demling, R,H., LLonde C., editors, Burn Trum, Thieme Medicl Publishers, New York, 1989.
12 Rdovnovi, T., Vidovi M., kcidentln hipotermij, BC - sopis urgentne medicine, 2010.

14

lbumin) treb odloiti z 8-12 sti, kko bi se stbilizovl limfn dren. Tko proteini dti
rnije obino izlze u opekotinsku rnu i pospjeuju nstnk edem.
Gubitk protein plzme je znjn, tko d psi s opekotinom II stepen koj zuzim 20%
tjelesne povrine mogu d izgube i do treinu volumen plzme u prvih 6 sti. Trnsfuzij
pune krvi je indikovn kod neminih pcijent. Ukoliko je oteno ili onemogueno
uzimnje hrne pcijentu je potrebno obezbijediti i nutritivnu potporu u obliku
visokoproteinske i visokoenergetske dijete (nzogstrin sond). Ko prevencij nstnk
ulkus potrebno je plikovti histminske H2 bloktore.
3.4.

Loklno lijeenje opekotine

Uklnjnje nekrotinog tkiv je veom vno u kontroli infekcije, sepse ko i

podrvnju nstnk "vskulrnog krevet" (grnulciono tkivo) koji je neophodn z
epitelizciju ili z ztvrnje rne. Nekrotino tkivo se iz rne uklnj isijecnjem, utolizom,
zvojim ili enzimim i biohirurkim tehnikm.
Kod opekotin II stepen nekrotino tkivo se moe lko uklonuti s mkzm p k i
lvom s vodom i brzivnom gzom, spuvom. Nekrotino tkivo kod opekotin III stepen
je potrebno otro isjei sve do miine fscije. Rn ekscizij smnjuje mogunost infekcije i
sistemskih poremej (seps, endotoksemij).
Mnje opekotine se mogu nkon debridment i ziti (odloeno primrno ztvrnje).
Meutim, ee se ztvrnje (ukoliko se n njeg uopte i odluimo) obvlj nkon
formirnj grnulcionog tkiv (sekundrno ztvrnje).
Vee rne zrstju sekundrnim cijeljenjem to moe trjti dugo. Zbog tog se kod velikih
opekotin nkon suzbijnj infekcije i formirnj zdrvog grnulcionog tkiv, vri ztvrnje
defekt nekim od tehnik plstike koe (flp, grft). Ztvrnje (odloeno primrno ili
sekundrno) ko i plstik koe uvijek imju prednost u odnosu n sekundrno zrstnje
velikih defekt. Kod sekundrnog zrstnj opekotine, oiljno tkivo je frgilno i esto puc
i krvri tkoe se i n mjestu oiljk od opekotine moe rzviti krcinom.
Nkon inicijlnog tretmn (hlenje, prekrivnje gzom) u mbulnti dlje treb otvoriti
venski put i zpoeti inicijlnu rehidrciju, dti nlgetik i ntibiotik). Okolnu kou potrebno
je oiti potom opekotinu ispirti blgim ntiseptikim rstvorom.
15

Nkon lve ntiseptikom sprovesti neophodn debridmn opekotine i nizmjenino vriti

lvu. Nkon tog se opekotin premzuje srebro - sulfdizinom. Srebro sulfdizin je
ntibiotik koji djeluje n irok spektr bkterij i obino se upotrebljv z lijeenje i
sprevnje infekcij kod opekotin.
Srebro sulfdizin se upotrebljv i kod drugih stnj koe ko to su ulkusi ili dekubitusi,
gdje ne moe doi do zrstnj usljed infekcije i z prevenciju infekcij kod presivnj
koe. Srebro sulfdizin se plikuje n oienu i obrenu rnu u obliku 1% krem jednom
ili dv put dnevno.
Srebrosulfdizinski krem treb stlno d pokriv cijelu rnu u debljini od 1-2 mm. Previjnje
se obvlj tko to se ko prvi sloj zvoj postvlj netherentn (prfinsk) gz. Preko
koje se postvlj sekundrni (pmuk) i tercijrni (kliko zvoj) sloj zvoj.
Umesto srebro - sulfdizin koristi se i ntibiotik fusidinsk kiselin. Netherentn gz
moe biti i impregnirn ovim ntibioticim, to olkv terpiju. Meutim, esto u
nedosttku netherentnih gz, obin gz preme 1% kremom Srebro - sulfdizin.
Uestlost previjnj zvisi od koliine eksudt, veliine opekotine i sl. Obino se u
poetku previjnje vri svkodnevno uz redovnu kozmetiku rne (lv) d bi se nkon
rzvoj grnulcionog tkiv prelo n previjnje svki drugi dn. U novije vrijeme u
terpiji opekotin pominju se rzliiti priprvci ko npr. hidrogelovi.
Hidrogelovi n bzi kopolimer 2-hidroksietilmetkrilt (HEM) i itkonske kiseline (IK)
posjeduju morfolok i mehnik svojstv odgovrju z veinu biomedicinskih primjen.
In vitro nlizom biokomptibilnosti P(HEM/IK) hidrogelov potvreno je d nisu toksini
z elije niti izzivju znjnu hemolitiku ktivnost.
Tkoe, test

mikrobne penetrcije

pokzo

je

ni

Stphylococcus

ureus

ni

Escherichi coli ne prolze kroz hidrogelne obloge, stog se P(HEM/IK) obloge mogu
smtrti dobrom brijerom protiv mikrob, rdi odrvnj sterilnosti okolne sredine. Svi
rezultti pokzuju d P(HEM/IK) hidrogelovi imju veliku mogunost primjene u
biomedicini, posebno kod tretmn koe i ko obloge z opekotine.13

13 Tomi S. Lj., Mii, M., Krezovi, B., Dobi, S., Inteligentni hidrogelovi n bzi itkonske kiseline z
biomedicinsku primenu, Hemijsk industrij, 2009.

16

4. ZKLJUK
Opekotin jedn od njeih termikih povred u svijetu. Gotovo d nem osobe koj se ko
dijete, li i ksnije, nije opekl n vrelu ringlu poret, prosul po sebi vrelo mlijeko ili kfu i
zdobil opekotine.
Opekotin je vrst hipertermike povrede koj moe nstti dejstvom elektrine struje,
hemiklij, suhe toplote, vrele tenosti i gs, zrenj ili trenj. Opekotin moe biti rzliite
veliine, u zvisnosti od zhvene povrine tijel, rzliite teine, u zvisnosti od stepen
oteenj tkiv i s rzliitim komplikcijm.
Oteenj mii, kosti, krvnih sudov i unutrnjih orgn, nstju kod dubokih opekotin (u
odnosu n povrinu tijel) i pren su jkim bolom zbog povred ivc. Zvisno o stepenu
oteenj opekotine mogu biti prene brojnim potencijlno smrtonosnim komplikcijm,
ukljuujui ok, infekcije, poremej metbolizm elektrolit i poremej disnj (kod
udhnutih vrelih gsov i pr). Stog je doprinos zdrvstvenih rdnik u zbrinjvnju ovih
pcijent od velikog znj

17

5. LITERTUR

1) ikw N., Cytokine storm in the pthogenesis of multiple orgn dysfunction

syndrome ssocited with surgicl insults, Jpn Surgery Society, 1996.
2) llison, K., The UK pre-hospitl mngement of burn ptients - current prctice nd
the need for stndrd pproch, Burns, UK, 2002.
3) rtz, C.P., History of burns, In: rtz CP, Moncrief J, Pruitt B, ed. Burns: tem
pproch. Phildephi, P: W.B. Sunders Comp, 1979.
4) Brie PS, Hydo LJ., Infuence of multiple orgn dysfunction syndrome on durtion of
criticl illness nd hospitliztion, rch Surg, 1996.
5) Demling, R,H., LLonde C., editors, Burn Trum, Thieme Medicl Publishers, New
York, 1989.
6) Herndon D.N., Spies M., Modern burn cre, Semin Peditr Surg 10, 2001.
7) Hung, Y.S., Yng, Z.C., Liu, X.S., He, B.B., Li, ., Experimentl nd clinicl
studies on the pthogenesis of multiple orgn dysfunction syndrome (MODS) in
severe burns, Burns, 1998.
8) Ignjtovi, M., Historijski pregled rzvoj rtne hirurgije - 1. Deo, Vojnosnit
Pregled, 2006.
9) Rdovnovi, T., Vidovi M., kcidentln hipotermij, BC - sopis urgentne
medicine, 2010.
10) Tomi S. Lj., Mii, M., Krezovi, B., Dobi, S., Inteligentni hidrogelovi n bzi
itkonske kiseline z biomedicinsku primenu, Hemijsk industrij, 2009.

18