T.C.

M
LL E
T
M BAKANLII

MEGEP
(MESLEK E
T
M VE RET
M S
STEM
N
N
GLEND
R
LMESPROJES
)

MZ
K ALETLERYAPIMI

MZ
KTE S
STEM VE MAKAMLAR

ANKARA, 2007

NDE

Milli Eitim Bakanl

taraf
ndan geli
tirilen modller;
Talim ve Terbiye Kurulu Ba
kanl

n
n 02.06.2006 tarih ve 269 say
lKararile
onaylanan, Mesleki ve Teknik E
itim Okul ve Kurumlar
nda kademeli olarak
yayg
nla
t
r
lan 42 alan ve 192 dala ait ereve retim programlar
nda
amalanan mesleki yeterlikleri kazand
rmaya ynelik geli
tirilmiretim
materyalleridir (Ders Notlar
d
r).
Modller, bireylere mesleki yeterlik kazand
rmak ve bireysel
renmeye
rehberlik etmek amac
yla renme materyali olarak haz
rlanm

, denenmek ve
geli
tirilmek zere Mesleki ve Teknik E
itim Okul ve Kurumlar
nda
uygulanmaya ba
lanm

t
r.
Modller teknolojik geli
melere paralel olarak, amalanan yeterlii
kazand
rmak ko
ulu ile e
itim
retim s
ras
nda geli
tirilebilir ve yap
lmas
nerilen dei
iklikler Bakanl
kta ilgili birime bildirilir.
rgn ve yayg
n eitim kurumlar
, i
letmeler ve kendi kendine mesleki yeterlik
kazanmak isteyen bireyler modllere internet zerinden ula
abilirler.
Bas
lm
modller, eitim kurumlar
nda
rencilere cretsiz olarak da
t
l
r.
Modller hibir
ekilde ticari amala kullan
lamaz ve cret kar

nda
sat
lamaz.

NDEK
LER

NDEK
LER
AIKLAMALAR ....................................................................................................................ii
G
R
.......................................................................................................................................1
RENME FAAL
YET
1 ....................................................................................................3
1.SES S
STEMLER
................................................................................................................3
1.1.Evrensel Mzikte Ses Sistemleri....................................................................................3
1.1.1. De
i
tirici

aret Almayan Dizi ve Tonlar.............................................................5

1.1.2. De
i
tirici

areti Olan Dizi ve Tonlar ..................................................................5

1.2.Trk Mzii Ses Sistemi................................................................................................9
1.2.1.Tampare Sistem ve Trk Mzii Ses Sistemi....................................................... 10
1.2.2. Trk Mziinde Nota ve Adlar
.......................................................................... 11
1.2.3. Trk Halk Mzi
inde Trler ............................................................................... 12
1.2.4.Folklor Kavram
................................................................................................... 17
UYGULAMA FAAL
YET.............................................................................................. 18
LME VE DEERLEND
RME ....................................................................................19
RENME FAAL
YET
2 .................................................................................................. 21
2. makamlar............................................................................................................................ 21
2.1. Basit Makamlar........................................................................................................... 22
2.1.1.Hicaz Makam
....................................................................................................... 22
2.1.2.Rast Makam
......................................................................................................... 24
2.1.3.U

ak Makam
...................................................................................................... 24
2.1.4.Hseyni Makam
................................................................................................... 24
2.1.6.Karci
ar Makam
.................................................................................................. 25
2.2.Birle
ik Makamlar........................................................................................................25
2.2.1.Hzzam Makam
................................................................................................... 26
2.2.2.Muhayyer Krdi Makam
.....................................................................................26
2.2.3.Segh Makam
...................................................................................................... 27
2.2.4.Saba Makam
........................................................................................................27
2.2.5.Buselik Makam
....................................................................................................27
2.2.6.Nikriz Makam
...................................................................................................... 28
2.2.7.Bayati Makam..................................................................................................... 28
2.3. Grlm(ba
ka ses zerine aktar
lm

) Makamlar ............................................... 28
2.3.1. Krdlihicazkr Makam
...................................................................................... 29
2.3.2. Mahur Makam
....................................................................................................29
2.3.3. Hicazkr Makam
................................................................................................. 29
2.3.4.Nihavend Makam................................................................................................ 30
UYGULAMA FAAL
YET.............................................................................................. 31
LME VE DEERLEND
RME ....................................................................................32
MODL DEERLEND
RME .............................................................................................. 34
CEVAP ANAHTARLARI ..................................................................................................... 35
NER
LEN KAYNAKLAR.................................................................................................. 36
KAYNAKA .........................................................................................................................37

AIKLAMALAR
AIKLAMALAR
KOD
ALAN
DAL/MESLEK
MODLN ADI
MODLN TANIMI

212MGS028
Mzik Aletleri Yap
m
Alan Ortak
Mzikte Sistem ve Makamlar

SRE
N KOUL

40/32
Mzik

aretleri Modln bitirmiolmak

Mzik sistemini ve makamlarkullanmak

YETERL
K

Temel mzik bilgisini; ses olu

umunu, mzik
trlerini ritm, notayve mzikte kullan
lan i
aretleri
tan
maya ynelik
renme materyalidir.

Genel Ama
Gerekli akustik zellikli s
n
f ortamve donan
mlar
sa
land

nda mzik ses sistemlerini ve makam

kavramlar
ntekni
ine uygun uygulayabileceksiniz.
MODLN AMACI

Amalar
Tekni
ine uygun olarak evrensel ve Trk mzi
i ses
sistemlerini formlize ederek yazabileceksiniz.
Makamlar alg
lay
p tekni
ine
seslendirecek ve yazabileceksiniz

E
T
M RET
M
ORTAMLARI VE
DONANIMLARI

uygun

olarak

Ortam:
Mzik odas
, derslik
Donan
m:
Piyano, ud, ba
lama vb.Dinleme cihazlar
, sanat ve mzik
e
itlerine ili
kin rnek mataryeller, CD, VCD nota, kitap
ders notlarve di
er mzik kaynaklar
.
Her faaliyet sonras
nda o faaliyetle ilgili deerlendirme
sorularile kendi kendinizi de
erlendireceksiniz.

LME VE
DEERLEND
RME

retmeniniz, modl sonunda size lme arac(uygulama,

soru-cevap) uygulayarak modl uygulamalar ile
kazand

n
z bilgi ve becerileri lerek de
erlendirecektir.

ii

G
R

G
R

Sevgili renci,
Bu modl enstrman (alg
) yap
malan
nda yapma becerisi kadar, temel mzik
kavramlar
nda bilmeniz gereklili
i

nda haz
rlanm

t
r. Mzik ses sistemlerini ve
kullan
lan makamlartan
man
z ve nas
l olu
tu
unu bilmeniz, sizler iin ok yararl
olacakt
r.
Bu mdl ve bundan nceki modl mzik bilgisine girive bir enstrman alman
z da
faydalolacak bilgileri iermektedir. Bu bilgileri iyi kavrad

n
zda daha bilinli mzik
dinleyip ve bilimsel nitelikte enstrman alaca

n
zumuyoruz.
Mzik evrensel ve hayat
n vazgeilmez bir paras
d
r. Btn sanat dallar
nda olduu
gibi
renilmesi uzun zaman ve sab
r gerektirir. Her sanat, bulundu
u dnemin tarisel
geli
im srecini yans
t
r. Olaylar
n ve ya
an
lan evrenin sanatta etkileri ka
n
lmazd
r.
rnek; bizde a

kl
k geneleinin var olmas
Her mzik i
areti ve notan
n kullanma gereklili
i tarihsel geli
im srelerinden
geerek gnmze aktar
lm

t
r. Mzikle matematik ii ie girmidurumdad
r porte zerine
konan her notan
n, i
aretin yeri ve t
nlama sresi vard
r. Yap
lan mzik parasmatematiksel
hesaplar ve mziksel kurallar do
rultusunda yap
l
r.
Gnmz entsruman yap
mc
smzik bilgisine sahip iyi mzik dinliyor ve yapt

ensrumaniyi icra ediyor olmal

d
r. Bu modl mzik sistemleri ve makamlara giri
niteliindedir. Daha fazla bilgi
renmenize te
vik edici niteliktedir. E
er iyi yap
mcolmak
istiyorsan
z renme faaliyetlerinde ba
ar
lolmal
s
n
z.

Konser ve makamlar
n dizisiyle bir kolaj

RENME FAAL
YET
1

AMA

RENME FAAL
YET
1

Bu faliyet sonunda tekni

ine uygun olarak evrensel ve Trk mzi
i ses sistemlerini
formlize ederek yazabileceksiniz.

ARATIRMA
Bu faaliyet ncesinde yapman
z gereken ncelikli ara
t
rmalar
unlard
r:

Evrensel mzikte ve Trk mzi

inde ses sistemleri neler olabilir? Ara
t
r
n
z

Folklor kavamnedir? Ara

t
r
n
z.

Trk mziinde sesler nelerdir? Ara

t
r
n
z.

Bat mzi
inde kullan
lan diyez ve bemol s
rasne i
e yarar? Ara
t
r
n
z.

Ara
t
rma i
lemleri iin internet ortam
, mzik kitaplar
, notaya al
nm
yerli ve
yabancklasik eserleri inceleyiniz. Kaset, CD ve VCD dinleyerek ses olu
umunu ve
mzikteki de
i
tirici i
aretler hak
nda n bilgi edininiz. Klasik Batmzi
i eserlerinden solo
ve
an ierikli paralar dinleyiniz. Mzikle ilgilenen arkada
lar
n
zda veya kurslardan da
bilgi edininiz.

1.SES S
STEMLER
1.1.Evrensel Mzikte Ses Sistemleri
Mzik duygular
n sesle anlat
ld

bilinli bir etkinlikler olduunu biliyoruz. Bu

etkinliktir. Evrensel mzik her ilgilenen taraf
ndan al
n
r ve dinlenilir bir niteliktedir.
Mzikte kullan
lan sesler matematiksel olarak belirli teknikte birbiri ard
na s
ralan
r.
Bu s
ralanmada ana kk sesler ve o dizide olmasgereken sesler yer al
r.
Dizi merdiven anlam
na gelir ve mzikte sekiz sesin ardard
na s
ralanmas
na denir.
rne
in; do dizisini yazal
m Doda ba
lar ve Do notas
nda biter .(Do, Re, Mi, Fa, Sol, La,
Si, Do).Di
er bir anlamda gam diyebiliriz.

Mzi
i olu
turan unsur vard
r. Bunlar Melodi Ritim ve armonidir. Bu modlde,
armoni konusuna de
inmekte fayda var.

ARMON
: Yunanca harmonia szc
nden gelir. Armoni asl
nda doada var olan bir
olgudur. Aynanda duyulan farklseslerin kayna
mas
d
r. Akorlar
n (en az iki sesin ayn
anda al
nmas
) art arda ba
lanmas
ndan meydana gelen mzik dokusudur. Bir cismin
titre
mesiyle olu
an her temel sesle birlikte ondan daha hafif olan armonikleri (do
u
kanlar
)
adverilen birtak
m armonik yap
yakorlar olu
turur.
AKOR: veya daha fazla sesin aynanda t
nlamas
d
r. Bu nedenle armoni dikey
mzik yaz
solarak tan
mlan
r. Akor seslerini aynanda t
nlad

ndan dolaysesleri ayrayr

iyi alg
lamak iin ok mzik dinlemek ve iyi mzik kula

n
n olmasgerekir. Mzikte
kullan
lan yakla

k binden fazla akor vard

r.
Her mzik sisteminin, yap
s
na gre armoni zenginli
i vard
r. Klasik bat
, sanat, jazz,
blus vb.mzik trlerinde e
itli akor yap
larve buna paralel olarak ezgi e
itlemesi
bulunmaktad
r. Bu t
n
lar zaten do
ada var oldu
unu sylemi
tik. Duygular
n mant
klbir

ekilde ele al
nmasarmoni bilimini ve akorlar
n olu
mas
na yol am

t
r.
Batmzik sistemi 12 ton zerine kurulmu
tur. Buna tampare sistem adda verilir
("ayarlanm

" anlam
nda). Bu diziye kromatik dizi ismi verilir. Toplam 12 nota olmas
na
ra
men sadece 7 tane isim vard
r (do-re-mi-fa-sol-la-si). Geriye kalan di
er 5 ses diyezler ve
bemollerle isimlendirilir (iki tane isimleri vard
r). Kromatik dizideki notalar
n aral
klar
yar
m olarak isimlendirilir. Bir tam aral
k 2 yar
m aral

n birle
mesinden olu
ur.
Diyez (#) alm
bir nota yar
m ses incelmiolarak yeni bir nota te
kil eder. Bemol (b) alm

bir nota da yar

m ses kal
nla
m
olarak yeni bir nota olu
turur.

1.1.1. Dei
tirici

aret Almayan Dizi ve Tonlar

Bat(evrensel) mzi
inde dei
tirici i
aret almayan iki adet dizi vard
r. Bunlar LA
minr (Am) ve DO majr dizisidir (C) harfi ile gsterilir. Di
er bir anlamda ar
za almam

ton a diyebiliriz.
Bir majr akor ilgili minrn bulmak iin o dizideki alt
ncsese bak
l
r. Alt
ncses o
majr akorun ilgili minr dizininin ismini verir.
Bir uygulama yapal
m: Do majr dizisinde veya akorunda Do Re Mi Fa Sol La Si Do,
olarak dizini s
ralarsak alt
ncsesin la olduunu grrz. Do majr dizisi iin ilgli minr LA
minrdr. ekil.1.1
Do Majr:

La Minr (natral)

ekil.1.1: Do ve la dizileri

NOT: Minr dizini e ayr

l
r.

Do
al min (rnek; yukardaki la minr dizini)

Armonik minr( VII. seslerinin yar

m ses tizle
tirilesi ile olu
ur)

Melodik minr( VI. ve VII. sesleri

karken diyez al
r inerken natural (doal)
iner. )

1.1.2. Dei
tirici

areti Olan Dizi ve Tonlar

Batmzi
inde de
i
tirici i
aret alan dizileri iki blmde inceleyebiliriz. Diyez ve
bemol diziler. Bu dizilerde hangi ton oldu
unu zmek iin diyez s
ras
na gre en son hangi
ses diyez alm

sa o sesin yar
m stndeki notaybuluruz ve buldu
umuz ses majr dizisi
baz
nda isimlendirilir.
rne
in; iki diyezli bir mzik paras
nda s
ras
yla Fa, Do diyezlerini al
r. Son diyez
alan nota Do notas
d
r. Yar
m ses tizle
tirisek Re notas
na
km
oluruz. Bu paran
n dizisi
olarak Re majr dizisi ve ton olarak ta re majr tonundad
r, diyebiliriz.

 Diyez Alan Dizi ve Tonlar

Yedi adet diyez alan dizi vard
r bunlar s
ras
yla a
a
daki gibidir.
Tek Diyez Alan dizi: Fa diyez al
r. Sol Majr dizisini akorunu
olu
turmuolur.
lgili minr M minrdr. ek.1.2.

ekil 1.2.: Sol majr dzisi

ki Diyez Alan Dizi: Fa Do diyez al
r. Re Majr dizisini akorunu
olu
turmuolur.
lgili minr Si minrdr. ek.1.3

ekil 1.3: Re majr dizisi

Diyez Alan dizi: Fa Do Sol diyez al

r .La Majr dizisini akorunu
olu
turmuolur.
lgili minr Fa minrdr ek.1.4.

ekil 1.4: La majr dizisi

Drt Diyez Alan Dizi: Fa Do Sol Re diyez al

r. Mi majr dizisini
akorunu olu
turmuolur.
lgili minr Do # minrdr ek.1.5.

ekil 1.5: Mi majr

 BeDiyez Alan Dizi: Fa Do Sol Re La diyez al

r. si majr dizisini
akorunu olu
turmuolur.
lgili Minr Sol # minrdr. ek.1.6.

ekil 1.6: Si majr

AltDiyez Alan dizi: Fa do sol re la mi diyez al

r .FA# Majr dizisini
akorunu olu
turmuolur.
lgili Minr RE # Minrdr ek.1.7.

ekil 1.7: Fa#majr

Yedi Diyez Alan Dizi : Fa Do Sol Re La Mi Si diyez al

r .Do# majr
dizisini akorunu olu
turmuolur.
lgili minr La # minrdr ek.1.8.

ekil 1.8: Do#majr

Bemol Alan Dizi ve Tonlar: Bu dizide ton bulmak iin bemol s

rasgz nne
al
n
r bir nceki bemol o paran
n tonunu belirlemiolur. rnein: iki
bemoll dizide, Si ve Mi bemol vard
r, bir nceki bemle bakt
m
zda si
beml bulmuoluruz. Paran
n tonu iin Si b Majrdr diyebiliriz.
Tek Bemol Alan Dizi: Si diyez al
r. FA Majr dizisini akorunu
olu
turmuolur.
lgigli Minr RE Minrdr. ek.1.9

ekil 1.9: Fa majr


ki Bemol Alan Dizi: Si Mi diyez al
r .S
b Majr dizisini akorunu
olu
turmuolur.
lgili Minr Sol Minrdr. ek.1.10

ekil 1.10: Sib majr

Bemol Alan Dizi: Si Mi La diyez al

r. Mib majr dizisini akorunu
olu
turmuolur.
lgili minr do minrdr. ek.1.11

ekil 1.11: Mib majr

Drt Bemol Alan Dizi: Si Mi La Re diyez al

r. Lab Majr dizisini
akorunu olu
turmuolur.
lgili minr fa minrdr ek.1.12

ekil 1.12: Lab majr

BeBemol Alan Dizi: Si Mi La Re Sol diyez al

r. Reb Majr dizisini
akorunu olu
turmuolur.
lgili minr sib minrdr. ek.1.13.

ekil 1.13: Reb majr

 Alt Bemol Alan Dizi : Si Mi La Re Sol Do diyez al

r .Solb Majr
dizisini akorunu olu
turmuolur.
lgili minr mib minrdr. ek.1.14

ekil 1.14: Solb majr

Yedi Bemol Alan dizi: Si Mi La Re Sol Do Fa diyez al

r. Dob Majr
dizisini akorunu olu
turmuolur.
lgili minr lab minrdr. ek.1.15

ekil 1.15: Dob majr

1.2.Trk Mzi
i Ses Sistemi
MuzikayHmayun 1828 y
l
nda 2. Mahmut taraf
ndan kurulmu
tu. 1826da Yenieri
te
kilat
n
n kald
r
l

ile birlikte, buna ba

lMehterhane de la
vedilip yerine Avrupa askeri
bandolar
na benzeyen bir mzik te
kilatkurulmu
, ba

na
talyadan nl opera bestecisi
Gaetano Donizettinin karde
i, Guiseppe Donizetti getirilmi
ti. ok sesli mziin devlet
eliyle lkemizde ilk kurumla
masbyle olmu
tu.
Yine Atatrkn direktifiyle 1924 y
l
ndan itibaren Muzik eitimi grmek zere
Avrupa lkelerine genler gnderilmeye ba
land
. Bu genlerin aras
nda Osman Zeki Beyin
o
lu olan Ekrem Zeki n (19241930), Ulvi Cemal Erkin (19251930), Necil Kaz
m Akses
(19261934), Ferit Alnar (19271932) ve Ahmet Adnan Saygun (19281931) e
itli Avrupa
lkelerinde mzik e
itimi grdkten sonra yurda dndler ve daha nce ba
ka imknlarla
Avrupada mzik e
itimi grp 1923te Darlelhana mzik retmeni olarak dnen Cemal
Re
it Rey ile birlikte Cumhuriyet dneminin ilk besteci ku
a

n
meydana getirdiler.
Trkiye Cumhuriyeti Devletinde mziin geli
imi h
zla devam ederken Trk
Be
lerinin yan
nda dier mzik statlar
na da deinmek elbette ka
n
lmazd
r. Mzik
kltrmz gelecek nesillere ta

yan, ta

maya ve ya
atmaya devam eden byk
bestekrlar, opera ve bale sanat
lar
, orkestralar, orkestra
efleri, solistler, koro ve koro
ynetmenleri, mzikologlar ve ele
tirmenler, e
itimciler, dernekler, vak
flar, merkezler ve
daha birok bu alanda stn ba
ar
lara imza atm
de
erli sanat
lar, Trkiye Cumhuriyeti
Devletini mzik alan
nda tm dnyada ba
ar
yla temsil etmeye devam edeceklerdir.

Trk Be
lerimiz:

Ekrem Zeki n

Ulvi Cemal Erkin

Necil Kaz
m Akses

Ferit Anlar

Cemal Re
it Rey dir.

Mzik ve di
er sanat alanlar
nda Atatrkn a
dayakla

mlarve bir ilkleri

ba
latmada ok byk katk
larvard
r. O dnemle ilgi
yle sylemde bulunmu
tur.
Byk olmak iin hi kimseye iltifat etmeyeceksin; hi kimseyi aldatmayacaks
n.
lke iin gerek ama ne ise onu grecek, o hedefe yryeceksin. Herkes senin aleyhinde
bulunacakt
r, fakat sen buna kar
direneceksin. nne sonsuz engeller de y
acaklard
r.
Kendini byk deil; kk, zay
f, aras
z, hi sayarak, kimseden yard
m gelmeyece
ine
inanarak bu engelleri a
acaks
n. Bundan sonra da sana byk derlerse bunu syleyenlere
gleceksin
M. Kemal ATATRK

1.2.1.Tampare Sistem ve Trk Mzii Ses Sistemi

Bu sistemde 24 e
it olmayan aral
k ve en pest perde olarak gsterilen sesin (kaba
argah) oktavile birlikte bir sekizli iinde 25 perde bulunmaktad
r. Sistemin daha ok fizik
ve matematik yn zerinde al

an Uzdileke gre bu perdeler ba

lang
sesi olarak ele
al
nan kaba argah perdesinin zerine tize doru 11 tam be
li (3:2) ve 12 tam drtl (4:3)
olmak suretiyle elde edilmektedir. Daha sonra bu perdeler kal
nl
k ve inceliklerine gre
s
ralanarak bir oktav ierisinde 24 e
it olmayan farkldizi olu
turulmaktad
r. Perdeler al
nan
drtl ve be
lilerin ba
lang
sesine gre oktava
mashalinde bir sekizli indirilerek bir
oktavl
k alan iine toplanmaktad
r.
Trk mzi
inde (sanat) kullan
lan mzik aletleri

Kudm

Def

Darbuka

Mahzar

alpara

Halide

Zil

Tambur

10

Ud

Kanun

Lavta

Santur

Kopuz

Bendir

Mugni

e
tar

Barbet

eng

Keman

Kemene

Rebab

Ney

Klarinet

Sinek keman

Kotrbass

Daire

1.2.2. Trk Mziinde Nota ve Adlar

Trk mzi
i isimleri a
a

daki gibidir. Batmzi

inde Do Re Mi diye isimlendirilir.
Ama Trk mzi
inde ise makamlardaki ses ba
lang
notalar
n
n adlar
nal
r. rne
in DON
M Z
RGLE olarak adland
r
l
r. Makamlar
n dizilerine gre bir makam adiki notay
ierebilir. ek.1.17

11

ekil 1.16: Trk mzii nota ve adlar

1.2.3. Trk Halk Mziinde Trler

Trk halk mzi
i, halk
n ac
lar
n
, sevinlerini, k
saca tm ya
ant
s
nkonu alan,
kulaktan kula
a, ustadan
ra
a gemek suretiyle ya
ay
p memleketlere gre farkl
l
klar
gsteren, yarat
c
sbelli olmay
p geli
imini ortakla
a srdren mzik trdr. Ses sistemini
ana ba
l
kta inceleyebiliriz.

12

Ses Sistemi: Trk halk mzi

imizin en belirgin zelliklerinden biri yerel
nitelikli olmas
d
r. Yrelere gre farklnitelikler gsteren Trk halk mziini
ve ses sistemini kura1la
t
rmak ok genelde mmkn olabilir gidildiinde Halk
mzi
inin yerel ve zel olma niteliinin tan
mlanabilme
anskalmaz. Mzik
e
itiminde ve tan
mlamada kolayl
k sa
lamak amac
yla Sadettin Arel, Suphi
Ezgi ve Murat Uzdilek taraf
ndan geli
tirilen Trk mzii ses sisteminden
yararlan
lmaktad
r. Bu sisteme gre diyez (#) 4 komadan bemol (b) 5 komadan
olu
maktad
r. Ayr
ca halk mzi
imizde Muzaffer Sar
szen'den bu yana diyez
ve bemol i
aretlerinin zerine koma de
erlerini belirlemek zere rakamlar
konulmaktad
r. En yayg
n halk alg
m
z olan ba
lamada la tonuna gre son
yar
m yzy
ldan bu yana en ok kullan
lan perde dzeni: La, si bemol, si bemol
iki koma, Si, Do, Do diyez koma, do diyez, re, mi bemol, mi bemol iki
koma, mi, fa, fa diyez koma, fa diyez, sol, sol diyez, la olmak zere 17
sesten olu
maktad
r. Trk halk mzi
ini zengin k
lan en nemli zelli
i, slup
ya da tav
r zelli
idir. Trknn sesleri kadar, onun sylenibiimini belirleyen
bu zellikler de nemli rol oynamaktad
r.

te bu zellikler, yre yre dei

en
karakteristik zellikleri belirler. Bazezgi ve sluplar
n ok kesin bir
ekilde
belli yrelere ait olduklar
anla

lm

t
r.

Usul Sistemi: Usul, l yerine kullan

lan bir kavramd
r. nk usul genel
olarak Trk mziinde, l yan
nda bir de tav
r ve slubu belirler. Trk halk
mzi
inde gneydo
unun 5/8'lik parasile Krolu veya Smmani'nin
havas
n
n 5/8'lii, tav
r ve slup olarak da birbirinden ayr
l
r. Kavramla
man
n
di
er sylenmesi gereken yn ise yine bu usullerin l ile deil, belirli adlarla
an
lmas
d
r: Kar

lama, Zotlatma, Datdiri, Gakgili gibi adlar h

zl9'lu vuru
lu
usulleri, Metelik,
k
ld
m, Sa
ma, Zahma gibi adlar 2 vuru
lu usulleri
belirlemektedir.

Trk Halk Mzii usulleri blmde incelenir.

Ana usuller ve erli

ekilleri (2,3 ve 4 birim vuru
lu)

Bile
ik usu1ler (5,6,7,8,9 birim vuru
lu)

Karma usuller (10 ve daha fazla birim vuru

lu)

13

 Trk Halk Mziinde Ayaklar

Trk halk mzi
inde kullan
lan ezgilerin modal bir yap
larvard
r. Ayaklar a
a
daki
gibidir. Bilinen on iki adet ayak vard
r. Burada baz
lar
nele alaca
z, di
erlerini siz
ara
t
r
n
z.

Maya Aya
: Trk halk mzi
imizde ana dizi diyebileceimiz maya
dizisi La-Mi be
li
i ierisinde seyreder. Yurdun her yresinde
kullan
l
r. Ancak douya gidildike daha s
k kar

m
za
kar.

ekil 1.17: Maya aya

Hseyni aya

: Hseyni terimi, Trk halk ve Trk sanat mziinde

aynadla an
l
r. Dizisi incelendiinde, maya dizisinin devamoldu
u
grlr. Yurdun her yresinde en s
k kullan
lan ayaklardan biridir.

ekil 1.18: Hseyni aya

Kerem Aya

: Ad
nA

k Keremden alan bu ayak e

itli biim ve
dizilerde kar

m
za
kmaktad
r. Engin Kerem ve YahyalKerem
olmak zere tr vard
r. Kerem dizisinde trklere ounlukla Ege
ve Gney Anadoluda rastlanmaktad
r.

ekil 1.19: Kerem aya

14

 Abdal Aya

: Anadoluda say
saz, gebe bir halk kitlesine abdal
deniyor. Yurdumuzda davul-zurna ile dn almak bunlara
mahsustur. Anadolu abdallar
n
n son ku
a
diyebilece
imiz,
K
r
ehirin Keskin yresine yerle
mi
, zurnadan ok balama alan ve
syleyen yresel sanat
lar vard
r.
Abdal dizisindeki ezgileri incelediimizde iki de
i
ik dizi kar

m
za

kar. Aydos ve Bozlak dizileri. Ancak aralar

nda tav
r a
s
ndan pek
fark olmad

iin her ikisi de abdal aya

olarak an
l
r.

ekil 1.20: Abdal aya

Garip Aya
: Gneydou illerimizden Urfa ve Gaziantep yresindeki

ezgilerin byk bir o

unlu
u bu ayaktad
r. Ad
n

k Garipten ald

sylenmektedir. Ba
ka bir sylentiye gre de ilk drtls iinde olu
an
art
k ikili aral

n
n insan zerinde b
rakt

dokunakl
, hznl hava
bu adla an
lmas
na neden olmu
tur.

ekil 1.21: Garip aya

Kalender Aya

: Bu dizinin eziklik, aresizlik, peri

anl
k havas
ta

grlr ve ad
n
n buradan geldi
i san
lmaktad
r. Bu dizide
fazla eser bulunmamaktad
r.

ekil 1.22: Kalender aya

15

 Azeri Aya
: Azeri aya

na Elaz
da Isfahan, Urfada ise Geleneksel
Trk sanat mziinde oldu
u gibi Segah adlar verilmektedir.
o
unlukla Azeri ezgiler bu ayaktan olduu iin bu ad verilmi
tir.

ekil 1.23: Azeri aya

Misket Aya
: Ad
n
Anadolunun Misket adl oyun

trksnden alm

t
r. Ayr
ca anakkale ve evresinde bu ayaa
Karanfil ayaadverilmektedir.

ekil 1.24: Misket aya

Yrk aya

: Yurdumuzda yrelere gre, yrk, yan

k, kesik aya

adile an
lan bu ayak, ounlukla Ege ve
Anadolu blgelerinde,
fazka s
k olmamakla birlikte Trakya ve Rumeli taraflar
nda grlr.

ekil 1.25: Yrk aya

Trk Halk mzi

inde Kullan
lan alg
lar: Kulan
lan enstrmanlar
yle
s
ralayabiliriz.
Davul
Def
Darbuka
Zurna
Zilli ma
a
Kabak kemane
Ka

k
Tar
ak
ak
Kaval
Mey
Balama, cura, divan, tanbura
Sipsi

16

Daire
Barbet
Bulgari
e
tar
Ddk
Tulum
Kemene
Koltuk Davulu

1.2.4.Folklor Kavram
Folklor
ngilizce bir terimdir, folk (halk)ve lor (bilim) szcklerinin bir araya
gelmesiyle olu
mu
tur. Folklor (halk bilimi) bir bilime ad olarak ilk kez
ngiliz
bilginlerinden William John Thoms taraf
ndan kullan
lm

t
r.
Folklor dnya uluslar
nca benimsenmibir bilim dal
d
r. Halk bilimi; e
itli uluslar
n
bilginlerine gre halk tabakalar
n
n maddi ve manevi kltrlerini, tarih sosyoloji ve psikoloji
bak
m
ndan inceleyen bir bilim dal
d
r.
Bir toplumun gerek maddi gerek manevi kltrlerini ara
t
r
p usulne gre saptayan
ve bunlarla ilgili olarak genel konu ve kaidelere varmak isteyen bir bilimdir.( Masallar,
efsaneler, trkler, maniler, destanlar, a
tlar, deyimler, ataszleri, bilmeceler, tekerlemeler,
gibi sz sanatlar
, doumdan lme kadar e
itli adetler, gelenekler, inanlar, halk oyunlar
,
halk mzi
i, halk mzik aletleri, halk k
yafetleri, ss e
yalar, anak mlek , bakra ,
gm, ka

k, hal
, kilim, cicim heybe, kolan, oya, kese, evre, ukur, yazma gibi binbir
e
it el sanatlarile ilgili e
ya..) folklorun alan
na girer.
Folklorn bilim dallarile ili
kisi;
Folklor-tarih
Folklor-sosyoloji
Ekoloji
Demografi
Etnografya
Antropoloji
Mitoloji

17

UYGULAMA FAAL
YET
UYGULAMA FAAL
YET

lem Basamaklar

neriler

Batmziinde bulunan ses sistemini Mi -Fa ve Si -Do arasyar

m ses oldu
unu
s
ras
yla yaz
n
z.
gz nne alaraktan yar
m ses aral
klarla
bir
kt

m
zda 12 ses olu
turmu
olursunuz.
Diyez alan dizilerden iki ve z diyez Diyez s
ras
ngz nne alaraktan hangi
alan diziyi yaz
n
z.
notalara denk geliyorsa o nota kk nota
al
naraktan yaz
l
r. ekil 1.3. ve 1.4den
yararlanabilirsiniz.
Sib Majr dizisini yaz
n
z.

ekil.1.10dan faydalanarak yaz

n
z.

Altbeml alan diziyi yazarak bu Altbemol alan dizinin ne olduunu bemol

dizinin ilgili minrn bulunuz.
s
ras
ndan znz ve ilgili minrn ilgili
minr bulma tekni
inden bulunuz.
ekil:1.14ten faydalan
n
z.
Trk,
mziinde
kullan
lan Bulunduunu blgede srekli mzik
Enstrmanlar hak
nda grsel bilgi
aletlerinin yap
ld

ve sat
ld
yerleri
edinmek iin mzik marketlere gidiniz.
ziyaret ediniz.
stanbulda Beyolu tnelde
ve
di
er
bulundu
unuz
semtlerde
bulabilirsiniz.
Maya aya

n
n dizideki notalar
n
yaz
n
z.
Trk halk mziinde sib iki ok
kullan
lmaktad
r. Bunu balama zerinde
ses olarak alarak duymaya al

n
z.
ekil.1.17den faydalan
n
z.

18

LME VE DEERLEND
RME
LME VE DEERLEND
RME
Bo
luk Doldurma Tipi Sorular
A
a

daki sorular
n bo
luklar
na uygun kelimeyi yerle
tirerek deerlendiriniz.

1.

Yunanca harmonia anlam

ndaki szckten gelir.Armoni asl
nda
do
ada var olan bir olgudur.Aynanda duyulan farklseslerin kayna
mas
d
r.

2.

veya daha fazla sesin aynanda t

nlamas
na denir

3.

Batmzi
i adet yar
m (koma)ses zerine kurulmu
tur.

4.

..majr dizisi iki diyez al

r

5.

Mi majr dizisinin .notasdiyez al

r.

6.

DO # majrn ilgili minr..dir.

7.

bemoll majr dizininin ilgili minr

8.

dr.

Ferit anlar, Cemal Re

it Rey, Necip Kaz
m Akses, Ekrem Zeki n ve Ulvi Cemal
Erkin Trk ..dir.

9.

Trk mzi
inde bir birine e
it olmayan .ses vard
r.

10.

Trk mziinde Nim zirgle,Krdi ve n,m hisar seslerine Batmzi

inde
,,.sesleri denk gelir.

DEERLEND
RME
Cevaplar
n
zmodl sonundaki cevap anahtarile kar

la
t
r
n
z. Do
ru cevap say
n
z
belirleyerek kendinizi deerlendiriniz. Yanl
cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt
ya
ad

n
z sorularla ilgili konularfaaliyete geri dnerek tekrar inceleyiniz.
Tm sorulara do
ru cevap verdiyseniz dier faaliyete geiniz.

19

B- UYGULAMALI TEST
Yapt

n
z uygulamaykontrol listesine gre deerlendirerek, eksik veya hatal
grdnz davran

lar
tamamlama yoluna gidiniz.
KONTROL L
STES
DEERLEND
RME KR
TERLER

Evet

Hayir

Batmziinde bulunan ses sistemini s

ras
yla yazd
n
z m
?
Diyez alan dizilerden iki ve z diyez alan diziyi yaz
n
z m
?
Sib majr dizisini yazd
n
z m
?
Alt
bemol alan diziyi yazd
n
z m
?
Bu dizinin ilgili minrn buldunuz mu?
Trk mziinde kullan
lan ses sistemlerinden Do Re La notalar
n
n
kar

l
k isimlerini yazd
n
z m
?
Trk mziinde kullan
lan enstrmanlar hak
nda grsel bilgi
edinmek iin mzik marketlere gitiniz mi?
Maya aya
n
n dizideki notalar
nyazd
n
z m
?

DEERLEND
RME
Yapt

n
z deerlendirme sonunda hay
r
eklindeki cevaplar
n
zbir daha gzden
geiriniz. Kendinizi yeterli grmyorsan
z
renme faaliyetini tekrar ediniz. Eksikliklerinizi
ara
t
rarak ya da retmeninizden yard
m alarak tamamlayabilirsiniz.

Cevaplar
n
z
n tamamevet ise bir sonraki faaliyete geiniz.

20

RENME FAAL
YET
2
AMA

RENME FAAL
YET
2

Makamlaralg
lay
p tekni
ine uygun olarak seslendirecek ve yazabileceksiniz. Trk
sanat musikisindeki eserleri dinledi
inizde hangi makam oldu
unu alg
layacaks
n
z.

ARATIRMA
Bu faaliyet ncesinde yapman
z gereken ncelikli ara
t
rmalar
unlar olmal
d
r;

Trk mziinki makamlar nelerdir? Ara

t
r
n
z.

Makamlar nas
l olu
mu
tur? Ara
t
r
n
z.

Kazanm
olduunuz bilgi ve deneyimleri arkadagrubunuz ile payla

n
z.

2. MAKAMLAR
Makam kelimesi Arapa k
yam kelimesinden al
nm

t
r. K
yam Arapada mevki,
durulacak yer anlam
nta

r. Trk mzi
inde XIV yzy
ldan sonra kullan
lmaya
ba
lanm

t
r. Trk Mziinde dizinini i
lenibiiminin ad
d
r.
Trk mzi
inde makamlar, Batmziinin gamlar
yla eanlamlolmakla birlikte
yap
larbak
m
ndan farklolan dizilerdir. Bir nceki modlde i
lediimiz muzikte sesler
konusunda oldu
u gibi Batmziinde bir tam ses (aral
k) Trk mzi
inde 9 komal
k tanini
sesine e
ittir. Bu sesleri koma de
erine gre isimlerinin ve harf k
saltmalar
n
n oldu
unu
belirtmi
tik.
Makam; bir durak ve gl ses etraf
nda belirli kurallarla seyreden dizidir.
Makam, k
sacasbelli seslerin belli bir seyirle i
lenmesi demektir. Her makam
n
kendine has melodik izgisini ortaya koyan bir seyri vard
r.
Makam
n seslerinde dola
maya seyir denir. Her makam
n kendine has seyiri vard
r.
Makamlarayr
t eden zellikte budur. Seyir
k
cinici ve inici-
k
colmak zere e
ayr
l
r.

k
cSeyir: Dizin alt k
sm
ndan bulunan drtl ve be
li seslerden seyire
ba
lan
r.

21

nici Seyir:
k
cdizinin aksi tiz durak civar
ndan pese do
ru inilir.

nici-
k
cSeyir: Gl civar
nda ba
layan seyir.

Bir mzik paras

nda melodik haraketin belli perdeler zerindeki kal

lar
na karar
denilmektedir. Kararlar dildeki soru i
areti, virgl, nokta gibi Azgi ak

zerinde nemli rol

oynamaktad
r.
Geneleksel Trk sanat mzi
inde makamlar e ayr
l
r.
nceleyece
imiz makamlar
TRT repertuar
nda var olana eserlerin yo
unluuna gre vurgulanmasgerekenler
Dierlerini, merak ettiklerinizi e
itli kaynaklardan inceleyiniz.
Basit Makamlar
Bile
ik (Mrekkep) Makamlar
Grlm(ba
ka ses zerine aktar
lm

) Makamlar

2.1. Basit Makamlar

Bir tam drtl ve bir tam be
linin birle
mesinden basit makamlar
n dizileri meydana
gelir. Bu makamlarda gl, drtl ile be
linin birle
ti
i sestir. Geneleksel Trk mzi
inde
13 adet basit makam vard
r. Bunlar;
ARGAH, BUSEL
K, RAST, UAK, H
CAZ, Z
RGLEL
, H
CAZ, NEVA,
HSEYN
, KARC
AR, SZNAK, KRDmakamlar
d
r. Bunlar
n baz
lar
n
yle
a
klayabiliriz.

2.1.1.Hicaz Makam
Kelime anlamArabistan daki bir ilin ad
d
r.
lk defa XIV. yzy
lda Urmevininin
eserlerinde rastlanmaktad
r. Yerinde hicaz drtlsne neva perdesinde rast be
lisinin
eklenmesinden meydana gelir.
Seyri;
nici
k
c
d
r.

ekil 2.1: Uzzal makam

Hicaz makam(hicaz Ailesi ) kendi iersinde e ayr

lmaktad
r.

22

 Hicaz Humayun Makam

: Yerinde hicaz drtlsne, neva perdesinde buselik
be
lisinin eklenmesiyle meydana gelir.
Seyri:
nici
k
c
d
r

ekil 2.2: Hicaz humayun makam

Uzzal Makam
: Yerinde hicaz drtlsne, hseyni perdesinde u
ak drtlsnn
eklenmesiyle meydana gelir.
Seyri:
nici
k
c
d
r

ekil 2.3: Uzzal makam

Zirgleli Hicaz Makam

: Yerinde hicaz be
lisine hseyni perdesinde hicaz
drtlsnn eklenmesiyle meydana gelir.
Seyri:
nici
k
c
d
r

ekil 2.4: Zirgleli hicaz makam

23

2.1.2.Rast Makam
Farsa do
ru dostdo
ru ve gerek anlam
ndad
r.
lk defa XIV. yzy
lda Safiyddn
Abdlmmin in eserlerinde rastlan
lmaktad
r. Yerinde rast be
lisine neva perdesinde rast
drtlsnn eklenmesiyle meydana gelir.
Seyri:
nici
k
c
d
r

ekil 2.5: Rast makam

2.1.3.U

ak Makam
U
ak makam
, Arapa a

klar anlam
na gelmektedir.
lk defa XIV. yzy
lda Safiydn
Abdlmminin eserlerinde rastlan
lmaktad
r. Yerinde u
ak drtlsne neva perdesinde
buselik be
lisinin eklenmesiyle meydana gelir.
Seyri:
k
c
d
r.

ekil 2.6: U

ak makam

2.1.4.Hseyni Makam
Hseyine ait anlam
ndad
r.
lk defa XIV. yzy
lda Safiydn Abdlmminin
eserlerinde rastlan
lmaktad
r. Yerinde hseyni be
lisine hseyni perdesinde u
ak drtlsnn
eklenmesiyle meydana gelir.
Seyri:
k
c
d
r

ekil 2.7: Hseyni makam

24

2.1.5.Sznak Makam
Yak
canlam
ndad
r.1785 y
l
nda tahminen Vardokosta Seyfi AHMET AAya ait
eserlerde rastlanmaktad
r. Yerinde rast be
lisine neva perdesi zerinde hicaz drtlsnn
eklenmesiyle meydana gelir
Seyri :
nici
k
c
d
r

ekil 2.8: Sznak makam

2.1.6.Karciar Makam
Trke y
rt
ckuanlam
na gelmektedir.
lk defa XV. yzy
lda K
r
ehir Nizam O
lu
Yusufa ait eserlerinde rastlan
lmaktad
r. Yerinde u

ak drtlsne neva perdesinde hicaz

be
lisinin eklenmesiyle olu
ur.
Seyri:
nici
k
c
d
r.

ekil 2.9: Karciar makam

2.2.Birle
ik Makamlar
Yap
s
nda birden fazla makam dzisi bulunduran makamlara bile
ik makamlar denir.
Bunlara mrekkep makamlar da denir Bunlar;
FERAHFEZA, IRAK, EVC, BESTEN
GAR, FERHNAK, EVKAFZA, N
KR
Z,
NEVSER, SZ-D
LARA, SAZKAR, ZAV
L, MUHAYYER KRD
, ACEM, ACEM
KRD
, GERDAN
YE, H
SAR BUSEL
K, SABA, N
ABREK, ISFAHAN, BAYAT
ARABAN, TAH
R BUSEL
K, EHNAZ, GGAH, HZZAM, SEGAH VE MZTEAR
makamlar
d
r. Bunlar
n repertuarlarda fazlaca yer alanlar
ninceleyeceiz.

25

2.2.1.Hzzam Makam
Kelime anlamkoyu hzn anlam
ndad
r.
lk defa Kantemura ait eserlerde
rastlanmaktad
r. Yerinde hzam be
lisine evi perdesde hicaz drtlsnn eklenmesiyle
meydana gelmi
tir. Ayr
ca neva perdesi zerindeki hicaz drtlsnn hmayun dizisi halinde
uzant
s
yla da gerdaniye perdesi zerinden buselik be
lisi meydana getirir.
Seyir:
nici
k
c
d
r.

ekil 2.10: Hzzam makam

2.2.2.Muhayyer Krdi Makam

lk defa XIX. Yzy

lda mezzin ba
R
fat taraf
ndan bulunmu
tur ve ikinci Mahmuta
ait eserlerinde rastlan
lmaktad
r. Yerinde muayyer makamdizisi ve yerinde krdi makam
dizisinin kar

m
ndan meydana gelmi
tir.
Seyri:
nicidir.

ekil 2.11 : Muhayyer krdi makam

26

2.2.3.Segh Makam
A
k ve soylu bir hzn duygusu anlam
na gelmektedir. As
l dizisi, yerinde segh
be
lisine, evi perdesi zerinde hicaz drtlsnn eklenmesiyle meydana gelir. Bazen eksik
segah be
lisinin kat
ld

, bundan dolayNeva perdesi zerinde bir u

ak bayati dizisi
meydana gelir. Bu da gerdaniye perdesi zerinde buselik be
lisinin do
mas
na yol aar.
Seyri:
k
c
d
r.

ekil 2.12: Segh makam

2.2.4.Saba Makam
Hafif letafetli esen sabah rzgaranlam
na gelmektedir.
lk defa II.Mehmete ait
kurumlarda rastlan
lmaktad
r.ar
ah perdesi zerindeki zirgleli hicaz dizisine yerinde saba
drtlnn eklenmesiyle meydana gelir.
Seyri:
k
cveya
k
cinicidir.

ekil 2.13: Saba makam

2.2.5.Buselik Makam
Ebu selik anlam
na gelmektedir.
lk defa XIV. yzy
lda II. Sfiyudne ait eserlerde
arastlan
lmaktad
r. Yerinde buselik be
lisine hseyni perdesi zerinde krdi drtlsnn
eklenmesiyle meydana gelir.
Seyri:
nicidir
k
c
d
r.

ekil 2.14: Buselik makam

27

2.2.6.Nikriz Makam
Bugn
randa Fars eyaletinde iran ile Kirman aras
nda bir
ehrin ad
d
r.
lk defa
XV. Yzy
lda II. Mehmete ait eserlerde grlmektedir. Yerinde nikriz be
lisinine, neva
perdesi zerinde grlmektedir. Yerinde nikriz be
lisine neva perdesi zerinde rast
drtlsnn eklenmesiyle meydana gelir. ekil:2
Seyri :
nici
k
c
d
r.

ekil 2.15: Nikriz makam

2.2.7.Bayati Makam
Bayati, Ouz boyundan gelmektedir.
lk defa Kantemur da rastlan
lmaktad
r. Yerinde
u
ak drtlsne neva perdesi zerinde buselik be
lisininin eklenemsiyle meydana gelir.
Seyri:
nici
k
c
d
r.

ekil 2.16: Bayati makam

2.3. Grlm(ba
ka ses zerine aktar
lm

) Makamlar
Basit makam dizelerinin ba
ka perde zerinde aktar
lmas
yla grlmmakamlar
meydana gelir. Bunlar;
MAHUR, ACEM A
RAN, SULTAN
YEGAH, N
HAVEND, RUHNVAZ,
KRD
L H
CAZKAR, AKEFZA, FERAHNMA, EDARABAN, SZ- D
L,
EVCARA, H
CAZKAR, Z
RGLELSZNAK, HEFTGAH, RENG-I D
L makamlard
r.

28

2.3.1. Krdlihicazkr Makam

lk defa 1855 y
l
nda HacArif Bey taraf
ndan kullan
lm

t
r. En ok
arkformundaki
eserlerde kullan
l
r. Rast perdesi zerinde bir krdi drtlsne argh perdesi zerinde bir
buselik be
lisinin eklenmesiyle meydana gelir.
Seyri:
nicidir.

ekil 2.17: Krdlihicazkr makam

2.3.2. Mahur Makam

Hindistanda Haydarabat nizaml

nda bir
ehrin ad
d
r.
lk defa XIV. yzy
l
nda II.
Mehmete ait eserlerde grlmektedir. Rast perdesi zerinde argah be
lisine neva perdesin
de ar
ah drtlsnn eklenmesiyle meydana gelir.
Seyri :
nicidir.

ekil 2.18: Mahur makam

2.3.3. Hicazkr Makam

Zerafet ve hayal gc anlam
na gelmektedir.
lk defa XVIII. yzy
l
n ikinci yar
s
nda
Abdulbaki Nas
r Dede rastlanmaktad
r. Rast perdesinde Hicaz be
lisine neva perdesi
zerinde hicaz drtlsne eklenmesiyle meydana gelir.
Seyri:
nicidir.

ekil 2.19: Hicazkar makam

29

2.3.4.Nihavend Makam
Kelime anlam
randa, Luristan eyaletinde hanedan
n gneyinde tarihi bir
ehrin
ad
d
r.
lk defa II. Mehmete ait eserlerde kullan
lm

t
r. Rast perdesi zerinde buselik
be
lisine neva perdesinde krdi veya hicaz drtlsnn eklenmesiyle meydana gelir.
Seyri:
nici
k
c
d
r.

ekil 2.20: Nihavend makam

30

UYGULAMA FAAL
YET
UYGULAMA FAAL
YET

lem Basamaklar
neriler
Makamlardaki
farkl
l
klar Mzikteki farkl
l

alg
lamak iin mzik
alg
lam (i
itsel olarak) iin Trk
dinlemeniz
nerilir.
zelikle
makamlar
sanat mzii dinleyiniz.
kavramak iin trk sanat mzi
i dinleyiniz.
Makamlardan hicaz makam
n
n Hicaz makam
n
n ald

sesleri
reneceiniz
seslerini yaz
n
z
enstrmanda seslendiriniz. ve bu makama uygun
bir para seslendirirseniz mzik kula

n
z daha da
geli
miolacakt
r.
Karcigar makamdaki de
i
tirici Her makam
n kendine zg ald

dei
tirici
i
aretleri ve notas
n dizek
i
aretler ve notalar vardr
r. Bunlariyi tan
mak
zerine yaz
n
z.
iin
Grlmmakamlardan

eklil 2.18 ve 2.19a bak

n
z. Yazarken makam
n
ald
ar
zalara d
kkat ediniz ve ar
zalardoru
Mahur ve hicazkar makam
n
yaz
n
z.
dizek zerine yaz
n
z.
Makamlar iyi alg
lamak iin ayn makam
trlerinden CD ve kasetten paralar dinleyiniz.

31

LME VE DEERLEND
RME
LME VE DEERLEND
RME
E VE
LME VE DEERLEND
RME
A- OBJEKT
F TESTLER (LME SORULARI)
Bo
luk Doldurma Tipi Sorular

1-

.bir durak ve gl ses etraf

nda belirli kurallarla seyreden dizidir.

2-

Makam
n seslerinde dola
maya .. denir.

3-

Farsa doru, dostdo

ru ve gerek anlam
ndad
r.
lk defa XIV.Yzy
lda
Safiyddn Abdl mmin in eserlerinde rastlan
lmaktad
r.

4-

A
iran acem ve krdili hicazkar makamlar..makamlardand
r.

5-

Rast perdesi zerinde buselik be

lisine Neva perdesinde krdi veya hicaz drtlsnn
eklenmesiyle ..makam meydana gelir
Cevaplar
n
z
cevap anahtarile kar

la
t
r
n
z.

DEERLEND
RME
Cevaplar
n
zcevap anahtarile kar

la
t
r
n
z. Doru cevap say
n
zbelirleyerek
kendinizi deerlendiriniz. Yanl
cevap verdi
iniz ya da cevap verirken tereddt ya
ad

n
z
sorularla ilgili konularfaaliyete geri dnerek tekrar inceleyiniz
Tm sorulara do
ru cevap verdiyseniz dier faaliyete geiniz

32

B- UYGULAMALI TEST
Yapt

n
z uygulamaykontrol listesine gre deerlendirerek, eksik veya hatal
grdnz davran

lar
tamamlama yoluna gidiniz.

KONTROL L
STES
DEERLEND
RME KR
TERLER

Evet

Hay
r

Makamlardaki farkl
l
klaralg
lamak (i
itsel olarak) iin Trk sanat
mzii dinlediniz mi?
Makamlardan hicaz makam
n
n seslerini yaz
d
n
z mi?
Karcigar makamdaki de
i
tirici i
aretleri ve notas
n
dizek zerine
yazd
n
z m
?
Grlmmakamlardan mahur ve hicazkar makam
ndizek
zerine yazd
n
z m
?

DEERLEND
RME
Yapt

n
z deerlendirme sonunda hay
r
eklindeki cevaplar
n
zbir daha gzden
geiriniz. Kendinizi yeterli grmyorsan
z
renme faaliyetini tekrar ediniz. Eksikliklerinizi
ara
t
rarak ya da retmeninizden yard
m alarak tamamlayabilirsiniz.
Cevaplar
n
z
n tamamevet ise modl de
erlendirmeye geiniz.

33

MODL DEERLEND
RME
MODL DEERLEND
RME
PERFORMANS TEST(YETERL
K LME)
Modl ile kazand

n
z yeterli
i a
a
daki kriterlere gre de
erlendiriniz.

DEERLEND
RME KR
TERLER

EVET

HAYIR

Evrensel mzik ses sistemini kavrad

n
zm
.
A)Armonin ne oldu
unu kavrad
n
z m
?
B)Akorlar
n nas
l olu
tu
unu ve sesleri ay
rt etmenin mzikte nemli
oldu
unu kavrad
n
z m
?
De
itirici i
aret alan diyez ve bemol diziler.
A)Dei
tirici i
aret alan diyez s
ras
nkavrad
n
z m
?
B)De
i
tirici i
aret alan bemol s
ras
nkavrad
n
z m
?
Bir majr akorun ilgili minr ve diyez ve bemol s
ralar
n
n
tonunun nas
l bulunduu
A)Her hangi bir majr akorunun ilgili minrn zebiliyormusunuz?
B)Diyez ve bemol s
ralar
nda tonun dizinin nas
l bulunduunu
zebiliyor musunuz?
Trk mzii ses sistemi
A)Trk mzi
i ses sisteminin neler oldu
unu kavrad
n
z m
?
B)Atatrkn sanata katk
lar
nve yakla

m
n
kavrad
n
z m
?
Trk halk mzi
i
A)Trk halk mzii ses sistemini kavrad
n
z m
?
B)Trk halk mziinde bulunan ayaklar
n neler olduunu ve hangi
dizi ve seslerde olduunu kavrad
n
z m
?
Makamlar
A)Makamlar
n ne oldu
unu ve nas
l olu
tuunu kavrad
n
z m
?
B)Makamlarda var olan sesleri ve dizisini yazd
n
z m
?
Di
er
A)Bu konular
n mzi
e giden yolda ilk ad
mlar oldu
undan;
gzlemci, ara
t
ran, payla
an bilgilerin bilimsel temelde oturmasiin
ok al

man
z gerekliliini d
nyor musunuz?

DEERLEND
RME
Yapt

n
z de
erlendirme sonucunda eksikleriniz varsa
renme faaliyetlerini
tekrarlay
n
z.
Modl tamamlad
n
z, tebrik ederiz.
retmeniniz size e
itli lme aralar
uygulayacakt
r. retmeniniz ile ileti
ime geiniz.

34

CEVAP ANAHTARLARI
CEVAP ANAHTARLARI
RENME FAAL
YET
-1 CEVAP ANAHTARI
12345678910-

Armoni
Akor
12
Re
4
La#
DO
Be
leri
24
DO, RE, FA

RENME FAAL
YET
-2 CEVAP ANAHTARI
12345-

Makam
Seyir
Rast
Grlm
Nihavend

Cevaplar
n
z
cevap anahtarlarile kar

la
t
rarak kendinizi de
erlendiriniz.

35

NER
LEN KAYNAKLAR
NER
LEN KAYNAKLAR

Mzik kitaplar(lise ortaretimde okutulan).

Mzik kurslar ve kursa giden yak

nlar
n
zdan, niversitesi
rencisi
byklerinizden bilgi edinebilirsiniz.

Mzik kitaplar
, enstrman
retim metotlar
ndan faydalan
n
z.

nternette nota ve mzik bilgisi veren siteler. Yine internetten, CD, konserlerden
mzik kaltesi bilimsel ierikli olan mzikleri dinleyiniz.

Musiki cemiyetlerinden de faydalanabilir kurslara kat

labilirsiniz.

36

KAYNAKA

KAYNAKA

LDAN Haydar, Temel Mzik Teorisi Nota Okuma ve renme Metodu,

Bemol Mzik,2002.

DORU, Mehmet, Klasik Gitar ve Sanat

,
stanbul, 2002.

rt. Grv. FERUDUNOLU Z.Lale, Mzie Giden Yol,

stanbul, 2004.

M
MAROLU
lhan, Mzik Tarihi, Varl
k Yay
nlar
,1995.

G Berna, Yay
nlanmam
Ders Notlar
, Mimar Sinan ni.1990.

AVUSevgi, Yay
nlanmam
Ders Notlar
, Kocaeli niversitesi,2005.

rt. Grv. SAER, Turan.

Temel Mzik Teorisi,

Yay
nlar
,2004

AY, Gktan, Folklor (Halkbilimi),Pan Yay

nc
l
k, 1999.

www.ayvalik-music.comdan resimler al
nm

t
r.

37

Bemol Mzik