Ktahya Mevln Aratrma Kltr Sanat Dernei

Taksim Nedir? www.neyevi.org

TAKSM NEDR?

Taksim, mskmizde bestekrln ulat son noktadr. Szszdr ve saz rndr.

Klsik mskmizde gazel, tasavvf mskmizde kasde, halk mskmizde nasl uzun hava ve a
varsa; szsz mskmizin irticli formu biimi taksimdir. Teknik tbirle emprovizasyon (improvisation),
halk dilinde doalama demektir.
Daha ak bir ifdeyle dinleyici kulan, taksimin peinden gelecek eserin makmna hazrlamaya yarar.
Mevlev yininin, klsik fasln, halk tarz fasln, mehter msksinin, dn mskmizin huss yinlerinin
banda taksim yaplmas dettendir. Gnmzde huss mnda her an icr edilebilir.
Ba taksim, son taksim, ara taksim, karabatak, gei taksimi, fihrist taksim, aceliteli/ritmik taksim gibi
eitleri mevcuttur.
Taksim, elbette icrcsnn kimliiyle msemmdr. Taksimin icrs, tekneden ebru karmak, kamla
vav ekmek, tezhible yaz sslemek, aruzla iir yazmak gibi estetik bir itir. Klsik msk anlayn gerektirir
ve felsef mnd sanatn estetik kaygs erevesinde irc edilmelidir. Her trl sanat rnne ilgi duymak,
ok kitap okumak, edeb forma ve dile hkim olmakta taksimin douuna, hamuruna hatt mayasna nice
gzellikler katar.
Ayrca taksimin hengi, saza hkimiyet; nazar bilgilere ve makmlarmzn seyir zeliklerini bili
nisbetince ortaya kar. Mskmize it ne kadar ok szl - szsz eser ezbere bilinirse taksimlerimiz name
ve henk bakmndan o derece sanatl olacaktr.

Bir Htra:

Ney ile yeni har-neir olduum dnemlerde bizler iin ismi efsne olan Neyzen-Ressam Ahmet
YKUPOLU ile tanma frsat bulabilmitim. Ya nedeniyle etrfndaki birka kii zerine titriyor, pek
kimseyle grtrmyorlard. ocuk aklmla dncesizce kapsn aldm. Kendileri kaplarn atlar. Elimde
kz ney vard. Meclislerinde ah neyden k flenmedii iin de inceden inceye latfe konusu da olmadm
deil. Bu doru; 15 yanda 1.50m boyunda bir ocuktum. Efendim birazck kendilerine ney fledim,
dinlediler. Sonra o yalarna ramen birazck da kendileri fledi. Bu ksa grmenin en sonunda ney ile
geen/geecek hayatma tesir edecek o naf ve anlaml cmlecik azlarndan dkld. Peslerden, peslerden
yap. Makm uak ise peslerden yap (tabii bu cmle Ktahya ilinin, yerlisinin vesiyle daha da anlam buluyor
pesleeden yapcan, uagsa pesleeden). Buradan imdiye kadar kardm sonular unlardr:
1. Neyde taksim 1 oktav alttan yaplabilir, o takdirde sazn pes sesleri asl ses yerine geer ki bu bize 1
oktavlk daha genilik kazandrr. Bu, taksimi yapan icrc iin muazzam bir rahatlk demektir.
2. Uak makmnn zelliklerini bilenler, makmn genilemesinin yegh perdesindeki rast belisi
olduunu da bilirler. Kendileri taksim yaparken makmn genilemesine hatt meyn-hne amaya da
iret etmi olabilirler.
3. Neyde kullanlacak asl sesler pes seslerdir ki; daha yakc daha tesirli seslerdir.

Ktahya Mevln Aratrma Kltr Sanat Dernei

Taksim Nedir? www.neyevi.org

Taksimin craas
nemli Noktalar:
1. Ney ile uzun soluklu sesler, uzun perdeler kullanlarak taksim edilir.
2. Perdeler, makm oluturan sesler, kal ve asma kallar uslnce belirtilmelidir.
3. Gerekmedike acelite yapmaktan kanlmaldr. Balangta muhakkak iyi bir ney sanats rnek
alnmaldr.
4. Her kalta uzun sreli nefes alnmal ve her kaln son sesi iyice belirtilip akabinde bir mddet nefes
ve dnme pay braklmaldr.
5. Taksim yaplacak makmn seyri iyi bir ekilde bilinmelidir.
6. Taksim ezbere cmlelerle deil de peinden gelecek eserin arlk ya da hafifliine gre yaplmaldr
7. Klsik uzun soluklu eserlerin makam incelemesi yaplmaldr. Perev, kr, beste biimlerindeki
eserlerde makm zellikleri genellikle srasyla ilendii iin taksime tam anlamyla yol gstericidir.

Taksim yapabilmek iin makmn zelliklerini iyi bilmek gerekir. imdi makmmz anlatalm:

Hseyn Makm:

Durak (Karar) Perdesi: Dgh

Gl Perdesi: Hseyn
Yeden Perdesi: Rast
Makmn Dizisi: Dgh Perdesinde Hseyn 5lisine, Hseyn Perdesinde Uak 4lsnn eklenmesiyle
oluur.
Makmda Kullanlan Perdeler: Rast, Segh, argh, Nev, Hseyn, Acem, Ev, Gerdniyye, Muhayyer
(*Not: Hseyn,Uak,Bayt gibi makamlarda segh perdesi olarak grnen perde, Segh ve Rast gibi
makamlarnda basld gibi deildir.Buradaki perde segh makmna gre daha pest baslr)
Asma Kallar: Hseynde Uak, Hseynde Krd , arghta argh, Seghta Eksik Segh.

Ktahya Mevln Aratrma Kltr Sanat Dernei

Taksim Nedir? www.neyevi.org

Seyri: argh perdesi civrndan seyre balar, Hseyn perdesinde Uakl karar ederek gl perdesinde asma
kal yapm olur. Uslen Dghta Hseyn belisiyle karar eder. Tekrar Hseyn perdesindeki uak
enisine ynelir ve Uakl kal yaplr. Devmnda Hseyn perdesinde Krd enisiyle kal yapar.
Akabinde arghta argahl eni ve Seghta eksik Seghl (segh perdesi pestletirilerek) kal yapar. Dgh
perdesinde Hseyn 5lisi ile yedenli karar eder. (*Not: Yeden perdesi makm karara gtren perdedir.
Makmn asl karar perdesine yni durak perdesine gitmeden evvel baslan perdedir.)

Ktahya Mevln Aratrma Kltr Sanat Dernei

Taksim Nedir? www.neyevi.org

Taksim:
Yukarda anlatlan makmn seyir zellikleri dorultusunda misl olarak taksimimizi ileyelim. Seyir ad
stnde makmn giditn belirten gzerghtr. Bu gzergh dhilinde elbet taksimi tkip edecek eseri de gz
nnde bulundurmak artyla taksim icr edilir.
1. argh perdesi civrndan seyre balanlr ve doruca gl perdesi olan Hseyn perdesine ynelinir.
Hseyn perdesi zerindeki Uak drtlsnn seslerinde gezinildikten sonra Hseyn perdesinde
Uak enisiyle kalnr (Ekseriyetle makmlar, taksimin balangcnda gl perdesine ynelme
eilimindedir. Ancak bu birazda makmn genileme blgesi ile alkaldr.)
2. Uslen makam Hseynde Uakl ve Dghta Hseyn 5lisi ile dizisini gsterip durak perdesinde
karar eder.
3. Makmn asma kallar icr edilir;
a. Hseynde Uak
b. Hseynde Krd
c. arghta argh
d. Seghta Eksik Segh
4. Tekrar makmn dizisi gsterilir ve makm durak perdesinde dizisiyle karar eder.
Grntl
kayda
adresinden ulaabilirsiniz.

(http://www.dailymotion.com/video/xpfepi_taksim-calismasi-neyevi-org_music)

Burada saydmz tm kallarn arasnda bir mddet dnme ve soluklanma pay vardr.

lveler:

Sonu olarak taksim ileri dzeyde bir icrdr ve tecrbe edinmek iin bol bol deneme yaplmaldr.
Yukarda anlatlan bilgiler (makam trifi, taksim trifi, icr ekli) kesin hatlara ship olmamakla birlikte
icrcsna gre deiir. Bu yzden mskmizdeki makmlarn iyi incelenmesi gerekir. Ayrca stadlarn
yapt taksimleri de tahll etmek gerekir.
Nazar bilgiler iin Trk Muskisi Nazariyat ve Usulleri-Kudm Velveleleri /smil Hakk ZKAN
kaynak kitaptr (http://www.otuken.com.tr/yazardetay.asp?yazarID=44).

Neyzen Cneyt AYDIN

Neyevi.org