Osnovna kola Desanka Maksimovi

Uenik: Ramiz abovi VIII-3

SEMINARSKI RAD
Tema: Novi Pazar

Novi Pazar, april 2015.

Sadraj

Uvod o Novom Pazaru....................................................3

Stanovnitvo...................................................................4
Naseljena mesta.............................................................5
Geografija.......................................................................6
Istorija.............................................................................7
Osmanska vladavina......................................................7
Privreda i resursi............................................................9
Kultura..........................................................................10
Novi Pazar u modernoj Srbiji........................................11
Infrastruktura.................................................................12
Obrazovanje.................................................................13
Demografija..................................................................13
Privreda........................................................................17
Poznati ljudi..................................................................18
Literatura......................................................................19

Uvod o Novom Pazaru

Novi Pazar je ekonomski i kulturni centar, pripada historinoj regiji Sandak. Nalazi
se na 290km juno od Beograda, na dionici starog puta koji preko Ibarske
magistrale vodi prema Podgorici i Jadranskom moru. Lociran je u zvjezdastoj dolini
rijeka Joanice, Rake, Deevske i Ljudske, na nadmorskoj visini od 496m. Okruen
je visokim planinama Golijom i Rogoznom i Peterskom visoravni. Ukupna povrina
optine sa 100 naseljenih mjesta iznosi 742 km2. Njegov osniva Isa-beg
Ishakovi je podigao grad u neposrednoj blizini srednjovjekovnog utvrenja
Trgovite, poznatog pod imenom Ras. Prvi pisani dokument koji pominje ime Novi
Pazar datira iz XV vijeka, kada je Malo vijee Dubrovake republike odluilo da u
njemu postavi svog konzula. To potvruje da je grad u to vrijeme ve bio razvijen,
zahvaljui svom izuzetnom geografskom poloaju, jer se nalazio na raskru vanih
puteva koji su vodili od Dubrovnikaprema Niu, Sofiji, Istanbulu, Solunu,
Beogradu, Peti i Sarajevu. O Novom Pazaru su pisali brojni putopisci, a
uveni Evlija elebija je u XVII vijeku zabiljeio da je bio jedan od najveih gradova
na Balkanu. Ime Novi Pazar ulo je u svjetske leksikone kao sinonim za Sandak
od 1878. godine, kada je na Berlinskom kongresu kao corpus separatum itava
regija nazvana Novopazarski Sandak. Od prvog svjetskog rata, njegova sudbina
postaje neizvjesna, grad intenzivno slabi i gubi na svom znaaju. Kasnije,
izgradnjom novih puteva preko moravsko-vardarske doline, on postaje
marginalizovan, daleko od vanih saobraajnica i komunikacija. Od tada je
najnerazvijenije podruje u bivoj i sadanjoj Jugoslaviji.

Stanovnitvo

Prema popisu iz 2011. godine, Novi Pazar ima 109.327 stanovnika. Stanovnitva
ine Bonjaci (oko 87.77%), zatim Srbi (oko 10 %), zatim manji broj Albanaca 0.25%,
Crnogoraca 0,30, desetak drugih nacionalnopsti sa oko 1.8%. Prema podacima
Crvenog krsta i nevladinih organizacija, nekoliko desetina stanovnika ine raseljeni
sa Kosova, izbjeglice iz Makedonije, BiH i Hrvatske. Prema nezvaninim podacima,
Novi Pazar broji preko 120.000 stanovnika.
Po poslednjem zvaninom popisu stanovnitva iz 2011. godine grad Novi Pazar je
brojao ukupno 23.584 domainstava (2002. gidne 20.956 sa proseno 4,1 lanom).
U odnosu na prethodni popis sproveden 2002. godine, broj domainstava je vei za
8%. Broj lanova po domainstvu sada iznosi 4,6.
Prema zvaninom popisu iz 1991. godine, Novi Pazar ima 85.583 stanovnika. Etniki
sastav stanovnitva ine

Bonjaci sa 87.73%

Srbi sa 10.00%,
Crnogorci sa 0.27%,

Albanci sa 0.25%

i ostali sa 1.75%.

Prema podacima Crvenog krsta i nevladinih organizacija, oko 6.000 stanovnika ine
raseljeni sa Kosova , izbjeglice iz Makedonije, BiH i Hrvatske. Prema zvanicnom
popisu iz 2002. godine, Novi Pazar danas broji preko 120.000 stanovnika.

Naseljena mesta
Alulovie, Bajevica, Banja, Banovica, Barakovac(Barakovci), Bare, Batnjik, Bekova,
Bele Vode, Boturovina, Brani, Brestovo, Cokovie, ai Dolac, Deeva,
Dojinovie, Dolac, Doljani, Dragoevo, Dramie, Golice, Gornja Tuimlja, Goevo,
Graanovie, Graane, Grubetie, Hotkovo, Ivana, Izbice, Jablanica, Jana, Javor,
Jova, Kaalj, Koprivnica, Kosurie, Kovaevo, Kolje, Kruevo, Kuzmievo, Lea,
Lopunje, Lukare, Lukarsko Goevo, Lukocrevo, Miie, Muhovo, Mur, Negotinac,
Novi Pazar, Odojevie, Okose, Osaonica, Osoje, Oholje, Paralovo, Pasji Potok,
Pavlje, Pilareta, Pobre, Poega, Poeina, Polokce, Pope, Postenje, Prenova,
Pusta Tuimlja, Pustovlah, Radaljica, Rajinovie, Rajinovika, Rajetie, Rajkovie,
Rakovac, Rast, Sebeevo, Selakovac, Sitnie, Skukovo, Slatina, Smilov Laz,
Srednja Tuimlja, Stradovo, Sudsko Selo, avci, aronje, titare, Tenkovo, Trnava,
Tunovo, Varevo, Vever, Vidovo, Vitkovie, Vojkovie, Vojnie, Vranovina, Vuinie,
Vuja Lokva, Zabre, Zlatare i unjevie.

Geografija

Novi Pazar nalazi se na 290 km juno od Beograda, na deonici starog puta koji
preko Ibarske magistrale vodi prema Podgorici iJadranskom moru. Lociran je u
zvezdastoj dolini reka Joanice, Rake, Deevske i Ljudske, na nadmorskoj visini od
496 m. Okruen je visokim planinama Golijom i Rogoznom i Peterskom visoravni.
Kraj je bogat prirodnim resursima. To je prostrana planinska teritorija, na kojoj se
optimalno smenjuju blagi i otri usponi, reni useci i doline, visoravni, veliki
kompleksi etinarskih uma, prostrane livade i panjaci, a prostor ima izuzetno
bogatu floru i faunu, obilje iste vode, termalnih i mineralnih izvora (Novopazarska i
Rajinovia banja i Slatinski i Deevski kiseljak). Uz prirodne i ljudske resurse, kao i
brojne spomenike kulture, Novi Pazar ima velike potencijale za odriv razvoj proizvodnju zdrave hrane i razvoj svih vidova turizma.

Istorija

Pored staroga grada Rasa, sredita stare srpske drave Rake i Nemanjine
prestolnice, koji je u doba Vuka Brankovia nazvan Trgovite, Novi Pazar je postao
jo u doba prve turske najezde kroz ove krajeve. Turci su u oblinjem starom
eleznom rudniku Gluhavici (Gluha Vas) jo 1396. imali svoga kadiju i svoju carinu
na teritoriji Vuka Brankovia, dok se susedno staro Trgovite pominje 1451. kao trg
srpskoga despota. Turci su pod Mehmedom II uzeli Trgovite od despota
uraa (1456), a 1459, kada su Turci zauzeli Despotovinu, u Trgovitu se pominje
turski subaa, zatim 1461. i turski kadija. Tada je pored staroga Rasa ili Trgovita
ve postojao i Novi Pazar, od Turaka nazvan Jeni Bazar (Novo Trgovite), za razliku
od staroga Rasa ili Trgovita, koje je i dalje postojalo, od Turaka zvano Eski Bazar
(Staro Trgovite, Stari Pazar), a ije se razvaline sada najee zovu Pazarite.

Osmanska vladavina
Novi Pazar se prvi put pominje 1461, kada su Dubrovani i u njemu i u Trgovitu
imali svoje sudije (consules). Nekoliko godina posle prvoga pomena, 1467. pominju
se u Novom Pazaru turski kadija i subaa. Osniva Novog Pazara bio je jedan od
najslavnijih turskih vojskovoa, energian Gazi-Isa-beg Isakovi, koji se
izmeu 1440. do 1472. esto pominje u ratnim pohodima u zapadne srpske zemlje.
Gazi-Isa-beg podigao je pri osnivanju Novog Pazara malu damiju, koja i sada
postoji. Tada je podignuta i damija Muslihedin-efendije, prvoga mujezina sultana
Muhameda II. Turskom osvajau Gazi-Isa-begu, koji je ovde imao jednu od
najvanijih stanica u ratnim pohodima na Bosnu, nije odgovarao skriven i tesan
poloaj staroga grada Rasa ili Trgovita, uvrh Novopazarskog Polja i na sastavu
planinskih reka Rake i Sebeeve, te je za svoj novi grad izabrao sredinji i
najprostraniji deo plodnoga polja u kotlini reke Rake.
Za turska prodiranja po srpskim zemljama Novi Pazar je imao posebnu vanost.
Preko njega i podruja stare Rake Turci su prodirali i dalje na zapad i severozapad,
a kada su, nakon jednoga veka, veliki turski vojni pohodi u zapadne srpske zemlje,
padom Bosne (1463), Hercegovine (1482), Crne Gore (1499), zavreni, Novi Pazar,
mesto dotadanje vojne vanosti, je kao nekada i stari Ras ili Trgovite, zadobio
ponovno veliku vanost kao trgovako sredite na prolazu i raskru vanih
drumova, bosansko-makedonskog, bosansko-carigradskog i dubrovakog puta,
najvanijih transbalkanskih trgovinskih karavanskih komunikacija starijeg turskog
doba.
Novi Pazar je u 16. veku i sve do pred kraj 17. veka bio iva i bogata varo, najvea i
najnaprednija od svih varoi na putu izmeu Dubrovnika i Nia. Bio je i glavni trg
stoarskih proizvoda iz celog podruja stare Rake, i odande se izvozilo mnogo
7

vune, koe i voska. U poetku i sredinom 16. veka bio je uven kao veliki trg
bosanskog sandaka, sa mnogobrojnim hrianskim i turskim duanima i
karavanserajima. Varo je bila utvrena, opasana zidovima obima 4,5 milje, a
naseljena Turcima, pravoslavnim Srbima, i mnogim
kolonistima Dubrovanima i Mleanima. U drugoj polovini 16. veka imao je 6.000
kua, veinom turskih, sa 16 damija i velikom arijom. U varoi je bilo mnogo
majstora, koji su od eleza iz oblinjih rudnika Gluhavice izraivali buzdovane i raznu
elezaru. Mato Gunduli zabeleio je 1672. godine da je to veliki grad u kraljevstvu
Srbije i da broji dvadesetak hiljada stanovnika. Poetkom 17. veka glavna trgovina
je bila je u rukama Dubrovana, koji su ovde imali i svoju crkvu. Pored dubrovakih
kolonista i mnogih Turaka, u to vreme je u Novom Pazaru bilo i dosta pravoslavnih
Srba. U razdoblju 16. i 17. veka mitropolit Visarion zvao se raki, novopazarski i
starovlaki. U ovo doba jo nije bio sasvim opusteo stari grad Ras.
Vrhunac napretka Novi Pazar je dostigao u drugoj polovini 17. veka. 1661. godine u
njemu je bilo 50 mahala, 3.000 jednospratnih i dvospratnih kua, u ariji 1.100
duana, u varoi 23 damije, 7 crkava, 16 kola i mnogo hanova i esama. Po
jednom drugom izvetaju, Novi Pazar je 1689. imao do 12.000 kua. Tada je bio vrlo
uvena varo, jedno od najvanijih trgovakih sredita u unutranjosti Balkanskog
poluostrva, sa mnogobrojnim vezama sa okolnim zemljama. Posle tako velikog
napretka nastalo je opadanje. Prvi put je doiveo katastrofu 16891690, kada su ga
Srbi ustanici, za vreme Pikolominijeveg (Piccolomini) ratnog pohoda, zauzeli, a zatim
kod povlaenja unitili i popalili.
1706. Novi Pazar je jedva imao 300 kua. Marin Kabui je napisao: ovo mjesto bi
nekada glasovita varo u Levantu, a sada je nita; gdje bjee dvadeset tisua kua,
nema vie od tri stotine). Ali Dubrovani su obnavljali trgovinu u opustoenoj varoi.
Novi Pazar je ostao i dalje sedite pae.
Novi Pazar je zatim ponovno stradao 1731, kada je potop odneo 9 mostova i 36
kua, a bezbroj njiva i livada razorio. Ubrzo je ponovno stradao.
U austrijskom ratnom pohodu kroz Tursku, Srbi ustanici su 1737. zauzeli i Novi
Pazar, a Turke isterali iz varoi. Onda su kroz njega proli Srbi, koji su se sa
pekim patrijarhom Arsenijem IV povlaili ispred Turaka. Kako su se Turci tada
ponovno bili primakli Novom Pazaru, Srbi su se povukli k Studenici dalje na sever.
Turska vojska koja se branila zatim se s isto toliko estine i ogorenja, i ljuto svetila.
Stara dubrovaka kolonija napustila je mesto, poto je varo vie puta stradala i
zbog turske obesti postajala sve nemirnija, a trgovina i karavanski saobraaj bili su
sve vie izloeni nesigurnosti zbog anarhije u Turskoj.
U anarhiji, koja je sve vie uzimala maha, Novi Pazar se nije vie mogao dii do
nekadanjeg napretka. Poto je staro Trgovite, verovatno jo u 16. veku raseljeno,
Novi Pazar se krajem 18. veka zvao i Trgovite, ili kao i danas, i samo Pazar. Onda
je krajem 18. veka nastalo za Srbe u Novom Pazaru najtee vrijeme. 1788.
novopazarski Turci upali su domanastira Ljubostinje i zapalili ga, a 1790. zapalili su
i manastir Studenicu, i u Novi Pazar doveli na zatoenje novembarkog igumana sa
trojicom jeromonaha, dok su drugi jeromonasi sa motima Sv. Prvovenanog Kralja
jedva pobegli preko Beograda u Panevo. U ovo vreme je, na razdoblju 18. i 19.
8

veka, u tvravi na bregu iznad varoi, stolovao novopazarski paa i upravljao je

starom Rakom ili Novopazarskim sandakom. I pored svih turskih zuluma Srbi su
se u Novom Pazaru ipak drali. 1807. u varoi je bilo oko 12.000 stanovnika, od ovih
Turaka svega oko
5.000, Jevreja oko 100, Roma oko 600, a ostalo su bili Srbi.
Posle ustanka u umadiji (1804), Srbi su 1809. zauzeli i Novi Pazar, popalili ga pa
se povukli. Onda se mnogo Pazaraca iseljivalo u umadiju. Novi Pazar se 1822.
raunao kao najvanija trgovaka varo u Bosni posle Sarajeva. 1838-1839. tu je
bilo sedite i engleskog vicekonzula. 1836. je imao oko 7.000 stanovnika, pored
Srba pravoslavnih i muslimana, neto Arnauta, Cincara, Jevreja i Roma. 1857. imao
je 12.000 stanovnika, sa 1.500 muslimanskih i 100 pravoslavnih kua.
Sve do okupacije Bosne (1878) Novi Pazar je vaio kao vrata Bosne, posredovao je
u saobraaju izmeu Sarajeva, Soluna i Carigrada, vodio je trgovinu sa
Dubrovnikom i Skadrom. Onda su prekinute stare veze s Bosnom, a trgovina Novog
Pazara, koji je jo 1873. preko Kosovske Mitrovice dobio vezu sa kosovskovardarskom eljeznikom prugom, okrenula se Solunu. U poslednje tursko vreme je
bio sedite mnogih begova, koji su drali okolna sela kao svoje itluke, a svojom
obeu i zulumima inili varo jednom od najanarhinijih ondanje evropske Turske.
Pored njih i Turaka erlija (graana), u varoi je bilo i mnogo muhadira (begunaca) iz
Nikia i Bosne.

Privreda i resursi
Drutvena privreda uglavnom ne radi, za razliku od privatnog sektora koji je veoma
razvijen. Najvei resurs Novog Pazara su kreativni ljudi, koji su tokom posljednjih
decenija, bez iije pomoi, osnovali veliki broj privatnih malih i srednjih preduzea,
iji je broj preko 6.000. Preko 500 privatnih preduzea se bavi proizvodnjom odjee,
obue i namjetaja, a ostala preteno uslunim djelatnostima i trgovinom. Znaajnu
ulogu imaju i transport robe i putniki saobraaj sa preko 2.650 firmi za prijevoz robe
i putnika. Novi Pazar je trenutno najvei proizvoa dinsodjee u Jugoslaviji. itav
kraj je takoe bogat prirodnim resursima. To je prostrana planinska teritorija, na kojoj
se optimalno smenjuju blagi i otri usponi, rijeni usjeci i doline, visoravni, veliki
kompleksi etinarskih uma, prostrane livade i panjaci, a prostor ima izuzetno
bogatu floru i faunu, obilje iste vode, termalnih i mineralnih izvora (Novopazarska i
Rajinovia banja i Slatinski i Deevski kiseljak). Uz prirodne i ljudske resurse, kao i
brojne spomenike kulture, Novi Pazar ima velike potencijale za odriv razvoj proizvodnju zdrave hrane i razvoj svih vidova turizma.
9

Kultura

Novi Pazar ima burnu i bogatu prolost. Meu najvanije kulturnoistorijske

spomenike svakako spadaju:

Petrova crkva sagraena u X veku nad ilirskim kneevskim tumulom i na

ostacima poznijeg ranohrianskog objekta u obliku rotonde sa upisanim
etvorolistom

Manastir urevi stupovi, zadubina Stefana Nemanje, iz XII vek

Manastir Sopoani, iji je osniva kralj Uro I, iz XIII veka

Gradska tvrava sa Kulom motriljom iz XV veka, izgraena po nalogu

osnivaa grada Isa-bega Ishakovia

Hamam (kupatilo) iz XV veka, zaostavtina Isa-bega Ishakovia, osnivaa

grada

Altun-alem damija iz XVI veka, delo uvenog neimara Muslihudina

Abdulganija

Amir-agin han (konak) iz XVII veka

10

Arap dzamija

Novi Pazar u modernoj Srbiji

Pred osloboenje je u Novom Pazaru bilo svega dve starije srpske porodice,
Komatine i Kulagii; ostali pravoslavni bili su u veini doseljenici od sredine i kraja 19
veka. 1913. imao je 13.433 stanovnika, a posle je, zbog ratnih prilika, broj neto
opao. 1921. godine Novi Pazar imao je 2.492 kue sa 11.207 stanovnika.
Prema podacima iz 1927. godine u Novopazarskom polju prevlaivali
su pravoslavni nad muslimanima. Tu su dinarski Srbi, junog nareja, ibarskoerskog antropolokog tipa. Sela su im ibarskog tipa, sa veim dematima, u kojima
su kue sabijene, te ine varijantu starovlakog, razbijenog tipa. Stanovnitvo je
manjim delom starosedelako, a u veini su doseljenici od
Starog Kolaina i Crnogorskih Brda, naroito iz Rovaca i Bjelopavlia. Meu
muslimanima, kod kojih se odralo mnogo vie starosedeoca nego kod Srba, ima
mnogomuhadira (izbeglica) iz Bosne, Hercegovine i Crne Gore. Sa odranim
starosedeocima, i snanim narodnim elementom dinarskih doseljenika, u
novopazarskom polju najdublje su ouvane i najivlje su se razvile stare tradicije.
11

Krajem 1941. godine etnici su tri puta napadali Novi Pazar.

Novi Pazar nou

Infrastruktura

Nedostatak infrastrukture sprijeava dalji razvoj. Putna mrea je nerazvijena, samo

6% kolovoza je sanirano, a 52% ulica je neizgraeno. Vodovodna i kanaliazaciona
mrea su dotrajale ( sa 60% gubitaka u vodovodnoj mrei; ne postoji sistem za
preiavanje ). Kao najvei potroa PTT usluga, poslije Beograda, Novi Pazar ima
10.000 nerjeenih zahtjeva za telefnski prikljuak. Postojea sanitarna deponija je
tehniki neispravna i ugroava sve vodotokove, a locirana je na udaljenosti od 23km
od grada , na nadmorskoj visini od 1050m. Zdravstveni centar prostorno i tehniki ne
zadovljava potrebe stanovnitva. Gradske osnovne kole rade u 3 smjene, a vei
broj kolskih zgrada ve due vrijeme nije rekonstruisan. Toplovodna mrea nije
rekonstruisana ni dograivana zadnjih 18 godina. Elektroenergetska mrea nije
dograivna ni rekonstruisana posljednjih 20 godina. Do sada, ni jedna znaajna
investicija nije realizovana iz sredstava pomoi , iako je lokalna samouprava predala
paket projekata Ministarstvu za ekonomske odnose sa inostranstvom. Druge
investicije ekaju bolja vremena i sigurne zakonske okvire.
12

U prolosti na podruju optine Plav zanatstvo i trgovina su bili veoma razvijeni i u

funkciji zadovoljenja potreba stanovnitva ovog i irih podruja. Tadanji tranzitni
poloaj Plava koji je bio na trasi vanih puteva omoguavao je prosperitet ovoj
privrednoj djelatnosti. Kada je Plav izgradnjom drugih puteva izgubio poloaj i ulogu
tranzitnog podruja, kao i kasnijom industrijalizacijom, broj zanatskih radnji je znatno
opao a mnogi zanati su potpuno iezli. Sada na podruju Optine djelatnost
obavljaju 208 samostalnih preduzetnikih radnji i to preteno trgovinskougostiteljskih a znatno manje uslunog kataktera.

Obrazovanje
U gradu se nalaze dva univerziteta - Dravni univerzitet u Novom
Pazaru i Univerzitet u Novom Pazaru, kao i Fakultet za islamske studije. U Novom
Pazaru postoji i medresa koja je jedina islamska srednja kola u Srbiji Medresa
Gazi Isa-beg, Novi Pazar. Medresa je osnovana u 15. veku pod nazivom Sinanbegova medresa. Kasnije medresi je promenjeno ime u Gazi Isa-beg u ast osnivaa
Novog Pazara i mnogih drugih naselja i zadubinara velikog broja zadubina
u Skoplju i drugim mestima koja je osnovao. Potpuno je prestala sa radom u
septembru 1946. godine, a ponovo poela sa radom 17. septembra 1990. godine
kao jedina srednja islamska kola u Srbiji. U okviru medrese Gazi Isa-beg je
ustanovljeno i ensko odeljenje 1996. godine.

Demografija
13

U naselju Novi Pazar ivi 37863 punoletna stanovnika, a prosena starost

stanovnitva iznosi 31,7 godina (31,1 kod mukaraca i 32,2 kod ena). U naselju ima
13230 domainstava, a prosean broj lanova po domainstvu je 4,13.
Ovo naselje je u uglavnom naseljeno Bonjacima (prema popisu iz 2002. godine), a
u poslednja tri popisa, primeen je porast u broju stanovnika. Prema
podacima Crvenog krsta u Novom Pazaru boravi oko 6.000 izbeglica
iz BiH, Hrvatske, Republike Makedonije i sa Kosmeta.

Grafik promene broja stanovnika tokom 20.veka

14

15

Stanovnitvo prema polu i starosti

16

17

Domainstva

Broj domainstava po popisima od 1948-2002.

Domainstva po broju lanova po popisu od 2002.

Stanovnitvo staro 15 i vie godina prema branom stanju i polu

18

Privreda

Drutvena privreda uglavnom ne radi, za razliku od privatnog sektora koji je veoma

razvijen. Tokom poslednjih decenija osnovan je veliki broj privatnih malih i srednjih
preduzea, iji aktivni broj iznosi 747, po podacima iz januara 2006. Preko 500
privatnih preduzea se bavi proizvodnjom odee, obue i nametaja, a ostala
preteno uslunim delatnostima i trgovinom. Znaajnu ulogu imaju i transport robe i
putniki saobraaj sa preko 2.650 firmi za prevoz robe i putnika. Novi Pazar je
trenutno najvei proizvoa dins odee u Srbiji.

19

Poznati ljudi

Abdulah Gegi, fudbalski trener;

20

Rasim Ljaji, politiar;

Mirsad Jahovi, koarka;

Bajro upi, fudbaler;

Emina Jahovi, pevaica;

Elma Sinanovi, pevaica;

Ejup Gani, akademik, profesor i bivi politiar;

Edin Zukovi, sportski radnik;

Emir Koca, atletiar;

Fahrudin Mavri, profesor na novopazarskom univerzitetu;

Laza Ristovski, muziar;

Sead Halilagi - Dost, fudbaler;

Hamid Ragipovi - Besko, peva sevdalinke;

Azra Eminovi - Nurkovi, atletiarka;

Jasmin Ljaji, atletiarka;

Kadir Nuki, peva;

Teodora Simovi, atletiarka;

Nenad Radanovi, atletiar;

Rizo Hamidovi, peva;

Muamer Hasanovi, atletiarka;

Hamza Zatri, odbojka;

Selma Mustafi, atletiarka;

aban arenkapi, knjievnik;

21

Fehim Kariik, novinar;

Lemana Beirovi, glumica;

Rifat Rifatovi, glumac;

Literatura

Narodna enciklopedija (1927), lanak Vojislava Radovanovia, docenta

Univerziteta u Skoplju;

K. Kosti, Nai novi gradovi na jugu (1922);

J. Cviji, Osnove za geografiju i geologiju Makedonije i Stare Srbije, III (1911);

J. Dedijer, Nova Srbija (1913).

22

Ramiz abovi VIII-3

23