L THI T HAY L THI T?

L Cng L
Trn tp ch Hn Vit s 8/2010 c bi Phi vit l L Thi T ca ng Nguyn Qung
Tun vi cc ni dung chnh nh sau:
(1) Trng dn cc ti liu ch trng vit i i vi cc ting c ph m u + vn i
(th d: hi, ki, li, v.v.): T cc t in c nh Dictionarium Anamitico Latinum (1772
1773) ca gim mc Pigneaux de Bhaine, Dictionarium Anamitico Latinum (1838)
ca gim mc J.L. Taberd, Dictionarium Anamitico Latinum (1877) ca J.B. Theurel
n i Nam quc m t v (1895 1896) ca Hunh Tnh Paulus Ca, Vit Nam t in
(1931) ca Hi Khai tr Tin c; t quy nh Chun ha chnh t v thut ng (1980)
ca B Gio dc v U ban Khoa hc x hi n T in chnh t (1985) do Hong Ph
ch bin v T in ting Vit (1988) cng do Hong Ph ch bin.
(2) Khng nh quy nh ni trn l khng n v ch c p dng trong hc ng
i vi sch gio khoa, cn bo ch v nht l i chng ngoi x hi u khng tun
theo. T tc gi xut nn vit y i vi cc t gc Hn (th d: hy vng, h
khc, v.v.) v vit i i vi cc t gc Nm [sic] (th d: ci hi hi, h h, v.v.).
(3) xut nn vit l L Thi T ch khng nn vit L Thi T v i chng
quen vit l (y di) ri: B tng i ghi r rng: L Thi T vi ch L vit y di
th th ch L lm sao c th sa li thnh i ngn c.
( tin trnh by, sau y chng ti xin gi vn tt l quan im vit y di v quan
im vit i ngn).
Chng ti nhn thy cch lp lun ca ng Nguyn Qung Tun l khng sc thuyt
phc. Bi l:
(1) V mt chnh thng th, nh dn chng ca chnh ng Nguyn Qung Tun, t xa
ti nay cc b t in uy tn v cc nh xut bn uy tn (nh nh xut bn Gio Dc,
nh xut bn Khoa hc x hi) u ch trng vit i ngn. Mt khi ch trng ny
c p dng trong hc ng th c th ni n thnh khun mu cho ton x hi, v
c my ai bit ch m khng t hc ng hay sch gio khoa? Do , nu ch cn c
vo s quen dng th khng sc thuyt phc ngi ta t b ci chnh thng vn c
c s khoa hc ca n.
(2) V mt khoa hc, ch trng vit i ngn, ngoi yu cu chun ha chnh t ra, cn
c nhiu c s khoa hc:
-

Tit kim nt ch (thng nht vi quy lut tit kim ca ngn ng).

- Vit i ging vi k hiu phin m quc t /i/, gip thun li trong vic phin m
v c ch Vit ca ngi nc ngoi.

1|Trang

(3) V mt dy ch, thng nht vit i gip ngi hc, nht l tr em, d vit hn.
Ngoi ra, v mt khoa hc (gi hnh), vit i cng s gi hnh c m ming hp
nht khi pht m ny.
n y, mt cu hi rt t nhin t ra l: Th th c s no ch y xut hin v
c dng kh ph bin nh hin nay?
Theo chng ti, ch y xut hin l do nhu cu khc phc li ca ch quc ng ABC:
Bn m /w/ (dng lm m m hay m cui) c ghi bng hai ch ci l o hoc u
ging hon ton hai m chnh o, u. Do , trnh nhm ln, trong trng hp c
m m u ng trc m chnh /i/ th m /i/ phi c vit l y bo hiu cho bit
trc n l m m ch khng phi m chnh. Chng hn:
-

Ch hi c: h l m u, u l m chnh, i l m cui. Phin m: /hui5/.

- Ch hu c: h l m u, u l m m, y l m chnh (khng c m cui)1.

Phin m: /hwi5/
Ch y cng xut hin gii quyt hu qu ca vic dng ch a ng thi ghi m
/a/ v // (/a/ ngn): Trong trng hp m chnh c ghi bng ch a th m cui /i/
c ghi l i bo hiu trc n l m /a/, c ghi l y bo hiu trc n l
m //. Chng hn:
-

Ch tai c: t l m u, a (m /a/) l m chnh, i l m cui. Phin m : /tai1/.

- Ch tay c: t l m u, a (m // tc /a/ ngn) l m chnh, y l m cui.

Phin m: /ti1/.
Nh vy, ch y buc phi ra i ch gii quyt hu qu ca li trng lp v mt ch
gia m m u v m chnh u, gia m a v a ngn . Th nhng, iu ng tic l
ch y b s dng vo mc ch khc mnh danh tnh thm m: Gip cho cc ch
vn ch gm 1 2 ch ci bt tr tri. chnh l tinh thn ca cu ni Mt chnh t
trong sng l mt chnh t p m ng Nguyn Qung Tun dn.
Tuy nhin, trong x hi thng tin th nhu cu thm m cho ch vit buc phi nhng
ch cho nh cu thng tin nhanh gn bng ngn ng v ch vit, ngha l y buc phi
nhng ch cho i, tr trng hp khng th nh ni trn. cng chnh l c s
ca khuynh hng chuyn t ch Hn phn th sang gin th Trung Quc i lc t
thp nin 60 ca th k XX n nay.
Do vy, chng ti ngh: Trong trng hp /i/ l m chnh (nh trng hp L Thi T)
th ch nn vit y nu trc /i/ c m m, cc trng hp cn li th nn vit i2.
1

Do y l m chnh nn du thanh phi ghi ngay ch y.

Ring cc trng hp sau y l ra khng cn thit vit y:
- Trng hp ch hunh th do c nh lm m cui nn hin nhin i l m chnh v
u l m m (trong ting Vit khng c nguyn m i ui) nn khng cn vit y
bo hiu u l m m na.
- Trng hp ch nguin/nguin/nguin/nguin), do trong ting Vit khng c nguyn
m ba nn hin nhin u l m m, v vy khng cn vit y bo hiu u l m
m na.
2

2|Trang

Do thch vit y m vn khng th ph nhn i nn ng Nguyn Qung Tun a ra

tiu ch chn la: vit y i vi t gc Hn, i i vi t gc Nm. Theo chng
ti, mc d ngh chnh xut pht t d v tng hnh ca ch Nho3, nhng mt khi
Vit Nam quyt nh ly ch ABC thay th ch Nho th d v cng nn gc sang
mt bn. Hn na, trong ting Vit c hng lot t rt kh xc nh l gc Hn hay
gc Nm [sic]. Chnh v vy m trong i Nam quc m t v (1895 1896) ca Hunh
Tnh Paulus Ca v Vit ng chnh t t v ca L Ngc Tr (1960) c rt nhiu ch
c xc nh l va Hn va Nm. Vic phn bit ny i vi cc chuyn gia Vit
ng hc cn kh khn nh th, hung h g i vi i chng. Hn na, trong khi trong
ting Anh, y v i l hai m khc nhau, cn trong ting Vit l mt th tht kh hiu cho
ngi nc ngoi hc ting v ch Vit, ngha l thm mt ro cn Vit Nam hi
nhp vi th gii.
Cng phi ni thm rng, vn vit y hay i ch t ra i vi cc t khng phi tn
ngi v tn t chc. Trng hp tn ngi v tn t chc th c phi vit ng mu
chnh t c cng nhn trong cc vn bn chnh thc nh giy khai sinh, giy cng
nhn/cp php ca cc c quan chc nng. Ring trng hp L Thi T th tn gc
vn bng ch Nho ch khng phi ch ABC nn khng th ni n ci gc ca n l y
hay i, do vy cng phi vit theo quy nh chnh t hin hnh vi ch L (i ngn).
Tm li, t nhng cn c trn, chng ti ngh nht lot dng i thay th cho y trong
ting Vit, ngoi tr cc trng hp:
-

Tn ngi, tn t chc vn c vit vi y;

- Trng hp m m u + m chnh /i/ v trng hp m // + m cui /i/ (phi vit

y v hin cha gii quyt c li trong cch vit m m u v m //).
ng nhin l ngh tuy c c s khoa hc v php l nhng hin nay cha c
tuyt i qun chng, thm ch cc c quan khoa hc, gio dc, hnh chnh nh nc
thc hin trit . Tuy vy vn khng th ko di tnh trng vit theo thi quen nu
mun chun ha ting Vit nh l mt cng c pht trin khoa hc v vn ha nc
nh.

- Trng hp ch qu, v c ch q bo hiu sau n l m m nn khng cn

vit y bo hiu na.
Tuy nhin to quy tc nht qun m m + y th trong cc trng hp trn nn vit
l y.
3
D v tng hnh ny ngy nay cn thy r qua th php ch quc ng ABC.
3|Trang

TI LIU THAM KHAO

1. on Thin Thut, Ng m ting Vit, Nxb i hc v Trung hc chuyn nghip,
1980.
2. Hong Ph ch bin, T in chnh t ting Vit, Nxb Gio Dc, 1988.
3. Hong Ph ch bin, T in ting Vit, Nxb Nng, 2008.
4. Hunh Tnh Paulus Ca, i Nam quc m t v, Imprimerie REY, CURIOL & Cie, Si
Gn, tp 1: 1895, tp 2: 1896.
5. L Ngc Tr, Vit ng chnh t t v, Khai Tr ti bn ln 1, 1972.
6. Nguyn Qung Tun, Phi vit l L Thi T, T/c Hn Vit, s 8/2010.
7. Trung tm Bin son sch ci cch gio dc Vin Ngn ng hc, Chun ha chnh
t v thut ng, Nxb Gio Dc, 1983.

4|Trang