REPUBLIKA E SHQIPRIS

GRUPI PARLAMENTAR I PARTIS DEMOKRATIKE

Tiran, m 08/05/2016
Lnda:

Konsiderata t prgjithshme mbi Amendamentet Kushtetuese t

dats 04/05/2016

DREJTUAR:

KOMISIONIT T POSACM PARLAMENTAR PR REALIZIMIN

E REFORMS N DREJTSI

PR DIJENI:

SH.T.Z. DONALD LU
AMBASADOR I SHTETEVE T BASHKUARA T AMERIKS N
TIRAN
SH.S.ZNJ. ROMANA VLAHUTIN
AMBASADORE E DELEGACIONIT T BASHKIMIT EUROPIAN
N TIRAN

T nderuar antar t Komisionit,

M dat 04/05/2016, n vijim t detyrs s ln nga ana jon, ekspertt e misioneve
ndrkombtare EURALIUS dhe OPDAT, paraqitn pr her t par n mbledhjen e
Komisionit, nj version t rishikuar t Draft Amendamenteve Kushtetuese. Q n fillim
evidentohet se ndryshimet bazohen: (1) n prmbushjen e opinioneve t Komisionit t
Venecias, n veanti n opinionin prfundimtar t dats 15 mars 2016 (nr. 824/2015);
(2) n vendimet politike t marra nga Komisioni i Posam i Reforms n Drejtsi; (3)
n marrjen n konsiderat t shqetsimeve politike q lidhen me disa institucione t
veanta dhe n ofrimit e opsioneve (shnuar me ngjyr blu); (4) n synimin pr t
harmonizuar tekstin, ose kryerjen e ndrhyrjeve teknike n Projektligj q rrjedhin
drejtprsdrejti nga reflektimi i propozimeve/rekomandimeve t Komisionit t Venecias.
Qartsisht ekspertt n hyrje t draftit kan shprehur pozicionin se propozimet e
tyre nuk prfshijn asnj vendimmarrje politike q pritet t arrihet mes palve dhe
as nuk kan pr synim t krkojn przgjedhjen/favorizimin e nj vendimi politik
kundrejt nj tjetri. Kjo sht edhe arsyeja se prse n kt draft nuk kan marr ende
adresim disa shqetsime politike t pranuara t opozits parlamentare, (dispozitat kan
mbetur t pandryshuara n kt drejtim), sepse pozicioni i drejt i ekspertve
ndrkombtar, bazuar n Opinionin Final t Komisionit t Venecias, sht se mbi to
duhet t ket diskutim dhe vendimmarrje n nivel politik, dhe jo teknik.
Antart e opozits n Komisionin e Posacm, shprehin mirnjohjen pr angazhimin
profesional t ekspertve t EURALIUS dhe OPDAT, dhe falenderimin pr ndihmn e
ofruan n prmbushjen e detyrs q na ka ngarkuar Kuvendi i Shqipris pr hartimin e
nj pakete t plot projektligjesh t nevojshme pr reformimin e legjislacionit, q
rregullon organizimin dhe funksionimin e institucioneve t sistemit t drejtsis,
prfshir ato kushtetuese.
1

Nga analiza n trsi e draftit t rishikuar nga ekspertt e EURALIUS dhe OPDAT,
konstatojm prmirsime t cilat synojn prafrimin e tij me standardet
ndrkombtare, duke prmbushur n kt mnyr nj krkese themelore t
opozits parlamentare. sht botrisht e ditur se draftet e njanshme t Shtatorit
2015 dhe Janarit 2016, paraqisnin problematika t thella mbi prputhshmrin e
tyre me standardet ndrkombtare, t cilat u konfirmuan nga Komisioni i
Venecias dhe s fundmi edhe nga ndryshimet q kan propozuar ekspertt e
EURALIUS dhe OPDAT.
Ndryshimet q i jan br draftit n versionin e tij t 04 Maj 2016, jan krkuar nga
ana jon q t kryheshin q n Shtator 2015, konfirmuar me qndrimet e
ekspertve dhe antarve t Komisionit edhe ndrkombtarisht, mirpo,
mazhoranca parlamentare kmbnguli pr t vijuar punn n mnyr t
njanshme, duke injoruar n kt mnyr opinionet tona racionale dhe
profesionale, si dhe thirrjen pr realizimin e nj procesi t prbashkt, t sinqert
dhe gjithprfshirs. Kjo ishte arsyeja e vetme, unike n llojin e saj ku
mazhoranca me arroganc refuzon ofertn e opozits pr bashkpunim, q ka
prodhuar si rezultat vetm vonesn prej 8 muajsh n arritjen e dakordsis midis
palve politike pr ndryshimet kushtetuese n kuadr t Reforms n Drejtsi.
Ne jemi t bindur se thelbi i Reforms n Drejtsi, i asaj cfar presin prej nesh qytetart
sht lufta ndaj korrupsionit n sistemin e drejtsis, largimi i gjyqtarve e prokurorve
t korruptuar e t paaft, ngritja e nj sistemi eficent t hetimit penal pr t prballur me
ligjin t gjith zyrtart e nivelit t lart pr ti dhn fund pandrshkueshmris. Ndaj q
n Shtator 2015 ne kemi mbshtetur n parim komponentin antikorrupsion t pakets
s ndryshimeve kushtetutese, duke ngritur si shqetsim t vetm pr kt komponent,
kapjen politike dhe garantimin e standardeve europiane sipas KEDNJ-s n kt
proces. Gjithashtu, ne e kemi cilsuar si t papranueshme ngritjen e BKH nn
Qeverin, mosgarantimin e statusit t prokurorve t posacm, si dhe kontrollin e plot
politik t Komisioneve t vetting-ut, shqetsime kto q jan pranuar n t dyja
Opinionet e Komisionit t Venecias.
N draftin e rishikuar n komponentin antikorrupsion (nenin 25) sht
parashikuar se subjekt i hetimit do t jen ndr t tjer ish ministrat gjat 3
viteve t fundit. Duam t theksojm fort se kjo pik nuk sht krkuar
ASNJHER, as nga ekspertt e opozits dhe as nga ndonj antar i opozits n
Komision. Ne e kemi shprehur dhe e riprsrisim qndrimin ton pr luft
pakompromis ndaj korrupsionit dhe se kemi qen, jemi dhe do t jemi KUNDR
cdo kufizimi kohor pr hetimin e zyrtarve dhe ish-zyrtarve, sepse korrupsioni
duhet t dnohet pavarsisht nga koha kur apo nga kush sht kryer.
Lidhur me komponentin tjeter, at t skems s re institucionale, opozita ka ngritur prej
Shtatorit 2015 dy shqetesime kryesore: (i) mungesn e zbatimit t parimit t kontrollit e
balancs mes pushteteve dhe luftn ndaj korporatizmit, si dhe (ii) kapjen politike t
ktyre institucioneve duke parashikuar emrimin e t gjith funksionarve me votat
vetm t mazhorancs aktuale parlamentare (84 vota).
Dafti i 4 Majit 2016, vjen si nj produkt i ktyre prpjekjeve t ekspertve t opozits, q
me prkushtim, durim, profesionalizm dhe racionalitet arritn t bindnin Komisionin e
Venecias dhe ekspertt ndrkombtar, pr t ndryshuar pozitivisht draftin dhe pr ta
sjell at n pjesn drrmuese pran standardeve euroatlantike, duke cmontuar
2

qartsisht skemn e kapjes politike t sistemit, pr t garantuar pavarsin,

llogaridhnien, dhe luftn reale ndaj korrupsionit.
Konkretisht, krahasuar me draftet e njanshme t mazhorancs parlamentare t
Shtatorit 2015 dhe Janarit 2016, n versonin e fundit tashm pas rreth 8 muaj, jan
br ndryshime t rndsishme, ku kan gjetur pasqyrim disa nga shqetsimet tona t
drejta, t konfirmuara edhe nga Komisioni i Venecias, disa prej t cilave jan si m
posht:
A. Pr komponentin antikorrupsion:
1- sht qartsuar pavarsia nga politika e Prokuroris s Posacme Antikorrupsion
(SPAK), duke parashikuar procedurat e emrimit t prokurorve t posacm dhe
drejtuesit t Prokuroris s Posacme nga KLP, dhe shkarimin e tyre po nga KLP me
shumic t cilsuar.
2- I sht dhn fund cdo prpjekjeje pr t patur Njsin e Posacme Hetimore (BKH)
nn varsin e Qeveris (Ministris s Brendshme). Gjithashtu, sht parashikuar q
Njsia e Posacme Hetimore (BKH) do t raportoj vetm tek Prokuroria e Posacme
(SPAK).
3- sht hequr roli i Kryeministrit n emrimin e vzhguesve ndrkombtar.
4- sht rishikuar dhe zvogluar roli i Avokatit t Popullit n procesin e emrimit t
antarve t Komisionit t Pavarur t Kualifikimit dhe Kolegjit t Posacm pran GJK.
5- sht qartsuar modeli i organizimit t prokuroris.
6- Jan parashikuar shprehimisht rastet e shkarkimit t prokurorve nga detyra.
7- sht hequr mundsia e ndrprerjes s pajustifikuar ligjrisht t mandatit t
Prokurorit t Prgjithshm.
8- sht parashikuar shkurtimi i mandatit t veprimtaris s Komisionit t Pavarur t
Kualifikimit (5 vjet) dhe Kolegjit t Posacm n GJK (9 vjet), i cili krkon q t
shoqrohet edhe mundsia pr shkurtim t mtejshm.
9- sht prmirsuar ndjeshm procesi i rivlersimit t gjyqtarve/prokurorve, n
funksion t mbrojtjes s prshtatshme pr gjyqtart/prokurort e ndershm.
10- sht parashikuar shprehimisht q kufizimi i t drejtave t gjyqtarve/prokurorve t
bhet vetm n masn q lejon zbatimin e procesit t rivlersimit dhe jo apriori.
11- sht parashikuar krijimi i Kshillit Przgjedhs pr kandidaturat pr antar t
Komisionit t Pavarur t Kualifikimit dhe Kolegjit t Posacm t GJK, ide e cila krkon t
elaborohet dhe prmirsohet m tej.
12- sht qartsuar se barra e provs pr gjyqtart/prokurort n vlersim vlen vetm
pr kt proces, dhe jo pr ndonj proces t mundshm penal q mund t ndiqet n t
ardhmen si pasoj e t dhnave t procesit t vlersimit.
B. Pr komponentin e institucioneve t prhershme:
1- sht cmontuar tentativa pr kontrollin politik t sistemit t drejtsis, duke hequr
rolin e Qeveris (Ministrit t Drejtsis) n mbledhjet e KLGj-s dhe KLP-s, si dhe e
drejta pr t krkuar fillimin automatik t hetimit t shkeljeve disiplinore t gjyqtarve
dhe prokurorve.
2- sht cmontuar tentativa pr kontrollin politik t sistemit t drejtsis, duke hequr
rolin e Qeveris (Ministrit t Drejtsis) n veprimtarin e Inspektoratit t Lart t
Drejtsis (merrte pjes si vzhgues n mbledhje), si dhe e drejta pr t krkuar fillimin
automatik t hetimit t shkeljeve disiplinore t gjyqtarve dhe prokurorve.
3- sht cmontuar tentativa pr kontrollin politik t sistemit t drejtsis, duke hequr
3

kompetencn e Qeveris (Ministrit t Drejtsis) pr t kontrolluar punn e Inspektoratit

t Lart t Drejtsis.
4- sht parashikuar mundsia e ankimit t vendimit t ILD pr mosfillimin e hetimit
apo pushimin e procedimit ndaj gjyqtarve/prokurorve.
5- sht br nj prpjekje pr t mundsuar nj kontrolli t jashtm t balancuar
ndaj ILD, i cili ka nevoj t shqyrtohet m nga afr.
6sht zhveshur drafti nga prcaktimi i kritereve selektive n institucione t
ndryshme t sistemit t drejtsis, q synonte paracaktimin e funksionarve dhe
emrimin n kto funksione t juristve t periudhs s komunizimit.
7sht ndryshuar prbrja politike e Tribunalit Disiplinor t Drejtsis, ku
parashikohej m par t kishte rol edhe Qeveria (Ministri i Drejtsis).
8- sht ndryshuar prbrja politike e Kshillit t Emrimeve n Drejtsi (KED) ku
parashikohej m par t kishte rol edhe Qeveria (Ministri i Drejtsis), si dhe jan hequr
kriteret e paracaktimit t antarve t tij, q i jepte prbrjes s KED tiparet e nj organi
me list emrore bashklidhur.
9- sht qartsuar roli pa t drejt vote i Ministrit t Drejtsis n mbledhjet e KLGj
dhe KLP, ku do t diskutohen cshtjet buxhetore dhe planifikimin strategjik.
10- sht parashikuar shprehimisht mnyra e zgjedhjes s gjyqtarve t gjykats s
posacme dhe shkarkimi i tyre me shumic t cilsuar nga KLGJ-ja.
11- sht br nj prpjekje pr t qartsuar rrethin e funksionarve q prfshihen
nn fushn e kompetencs s gjykatave t posacme.
12- sht parashikuar shprehimisht se gjyqtar dhe prokuror n Republikn e
Shqipris mund t bhen vetm shtetasit q kan prfunduar Shkolln e
Magjistraturs.
13- sht parashikuar mundsia e krijimit t nnkomiteteve brenda KLGj dhe KLP.
14- Jan qartsuar procedurat dhe kriteret e emrimit t antarve gjyqtar/prokuror
t KLGj-s dhe KLP-s.
15- sht br prpjekje pr zgjedhjen me shumic t cilsuar nga Kuvendi t
antarve t Gjykats Kushtetuese.
16- Jan prmirsuar procedurat dhe kriteret e emrimit t antarve t Gjykats
Kushtetuese.
17- sht qartsuar imuniteti i antarve t Gjykats Kushtetuese dhe procedura
disiplinore ndaj tyre.
18- Jan prmirsuar rregullat mbi vazhdimin e qndrimit n detyr t antarve t
Gjykats Kushtetuese q i ka prfunduar mandati.
19- Jan parashikuar rastet e pezullimit nga detyra t antarve t Gjykats
Kushtetuese.
20- Jan qartsuar rastet e papajtueshmris n detyr t antarve t Gjykats
Kushtetuese, dhe t gjith funksionarve t sistemit t drejtsi.
21- sht detajuar mnyra e zgjedhjes s kryetarit t GJK, GJL dhe GJLA.
22- sht ngushtuar rrethi i rasteve pr t cilat parashikohet mundsia e moslejimit t
ankimit n nj gjykat m t lart.
23- sht zgjidhur situata e mosmarrveshjes s kompetencave midis GJL dhe GJLA.
Ne prshndesim dhe mbshtesim pa asnj mdyshje ndrhyrjet prmirsuese q
ekspertt e EURALIUS dhe OPDAT kan br n draftin e ri. Rregullimi i t gjitha
problematikave t msiprme, si dhe ndryshimet e tjera teknike q ka psuar drafti, t
cilat jan krkuar me shkrim1 nga opozita parlamentare q n Shtator 2015, nuk
Lutemi referojuni Opinionit nr. 1, dat 30 Shtator 2015 dhe Opinionit nr. 2, dat 17 Janar 2016, t
ekspertve t opozits parlamentare, si dhe diskutimeve t antarve ton n mbledhjet e Komisionit t
Posacm Parlamentar.
1

prbjn pa asnj dyshim trheqje t mazhorancs pr t knaqur krkesat e

opozits. Ato jan dhe mbeten vetm reflektim i pjesshm i domosdoshmris pr t
cmontuar prpjekjet e mazhorancs pr nj Reform n Drejtsi n kundrshtim me
standardet ndrkombtare, dhe tentativat e qarta pr t kontrolluar dhe cimentuar
kapjen politike t sistemit t drejtsis.
Aktualisht, mbeten ende disa cshtje q krkojn zgjidhje politike, pr t cilat ekspertt
e EURALIUS dhe OPDAT jan shprehur qart se prsa koh nuk ka nj vendimmarrje
politike lidhur me to, ato nuk mund t bjn ndrhyrje n draft.
N fakt, cshtjet q krkojn vendimmarrje politike jan evidentuar edhe nga Komisioni
i Venecias n Opinionin e tij Final, dhe pr t cilat na duhet t vendosim ne, antart e
Komisionit t Posacm Parlamentar, me qllim finalizimin sa m par t ktij procesi,
n prputhje me standardet ndrkombtare nprmjet dialogut politik.
Gjithashu, drafti paraqet edhe disa probleme teknike, t cilat jan evidentuar n mnyr
t plot nga ana jon, por pr t cilat do t shprehemi n diskutimet e thelluara q do ti
bhen Amendamenteve me qllim arritjen e synimit t puns s Komisionit t Posacm
pr prmirsimin e mtejshm t prmbajtjes s draftit. N fakt, ekzistencn e disa
problemeve teknike, e ka konstatuar edhe Komisioni i Venecias n Opinionin Final,
mirpo sht shprehur se: ........Mbeten disa probleme teknike, por q nuk duhet t
jen t pazgjidhshme. Ky opinion nuk analizon me detaje tekstin e rishikuar, por
trajton shtjet kye t mbetura q duket se kan qen m t debatuara n diskutimin e
brendshm politik gjat rishikimit t projekt ndryshimeve...... (parag. 8). Edhe ne
vlersojm se problemet teknike t evidentuara nuk duken t jen t pazgjidhshme.
N kt drejtim, gjejm rastin tju krkojm kolegve t mazhorancs n
Komision, vullnet t sinqert politik dhe profesionalizm, pr t trajtuar dhe gjetur
zgjidhje sa m par pr cshtjet q mbeten ende t pazgjidhura dhe pr t cilat
ekspertt ndrkombtar presin vendimmarrje politike nga ana jon, me qllim
adresimin e tyre n draftin e rishikuar t Amendamenteve Kushtetuese. N
vecanti, prpara nesh shtrohen pr vendimmarrje politike dy cshtje themelore q
nuk kan gjetur ende pasqyrim n draftin e rishikuar t Amendamenteve
Kushtetuese, q kan t bjn me garantimin e moskapjes politike t sistemit t
drejsis si dhe luftn ndaj korporatizmit.
I. Mbi prgjegjshmrin dhe luftn ndaj korporatizimit n sistemin e drejtsis,
opozita parlamentare ka shprehur shqetsimin mbi skemn organizative q propozojn
Amendamentet Kushtetuese. Edhe kjo cshtje krkon vendimmarrje politike, bazuar
edhe n konstatimin e Komisionit t Venecias n Opinionin Final, ku specifikohet se:
.....N prfundim, i takon ligjvnsit kombtar q t hartoj sistemin e kontrolleve dhe
ekuilibrave.... (parag. 11). Pr opozitn paralamentare, kjo cshtje sht m
shum me karakter sistemik dhe funkskonal (q lidhet me funksionimin afatgjat
t sistemit), sesa politik, prandaj edhe besojm se diskutimet tona t
prbashkta mbi kt cshtje n Komision, duhet t jen t zhveshura nga
konsiderata, ndarje apo emocione politike.
N kt kuadr, dshirojm vmendjen tuaj mbi skemn q ofrojn Amendamentet
Kushtetuese, pr t gjykuar me ftohtsin e nevojshme profesionale, nse kjo sht
zgjidhja dhe modeli m i mir i mundshm q mund t adoptohet nga ana jon. Sipas
Amendamenteve Kushtetuese krijohen 4 organe (KLGJ, KLP, ILD, dhe TDD) pr t
5

qeverisur dhe proceduar disiplinarisht gjyqtart/prokurort dhe vet antart e ktyre

organeve vetqeverisse. Mirpo, konstatohet lehtsisht se marrdhnia institucionale
dhe funksionale midis tyre, shoqrohet me konflikt t dukshm interesi, q kontribuon
n forcimin e korporatizimit dhe mungesn e prgjegjshmris dhe llogaridhenies.
Konkretisht, marrdhnia midis KLGJ dhe ILD prezanton konflikt interesi. ILD inspekton
gjyqtart, por njkohsisht inspekton edhe antart e KLGJ, t cilt presupozohen q
t jen t paanshm dhe t painfluencueshm gjat vendimmarrjes disiplinore (pr
krkesn e ILD pr procedim t gjyqtarve). Kjo do t thot q praktikisht, KLGJ n
procedimet disiplinore nuk sht e paanshme as n dukje e as n thelb. Ky sht nj
nga problemet thelbsore t Skems s re Institucionale t propozuar. Standardet
europiane ia njohin t drejtn e garantimit t statusit dhe t ndshkimit t shkeljeve t
bra nga gjyqtart, vet KLGJ. Kjo e fundit e strukturuar n nn-komisione, sht n
gjendje q t angazhohet jo vetm n vendimmarrje, por edhe n hetimin e shkeljeve
t gjyqtarve. Me kt skem ruhet qoft parimi i vetrregullimit t sistemit, qoft parimi
i paanshmris s KLGJ n vendimmarrje, qoft edhe parimi i llogaridhnies s KLGJ,
e cila i nnshtrohet nj kontrolli t jashtm n veprimtarin e saj (ka n prbrje 5
antar t jashtm).
Akoma m i rndsishm, sht konflikti/korporatizimi midis ILD dhe TDD, sipas t cilit
nse TDD sht e prbr nga gjyqtar dhe prokuror, t cilt hetohen nga ILD,
ather shtjet e inspektuara nga ILD dhe t prezantuara para TDD pr vendimmarrje,
i nnshtrohen nj procesi difektoz, sepse gjyqtart dhe prokurort e TDD, subjekt hetimi
nga ILD, nuk mund t jen kurrsesi t paanshm dhe t painfluencueshm prej ktij
organi. Aq m tepr, gjyqtart dhe prokurort q jan subjekt hetimi nga ILD, do t
luajn edhe rolin e gjykats pr shkeljet disiplinore t ILD. sht pikrisht kompetenca e
ILD-s pr inspektimin e gjyqtarve/prokurorve zanafilla e konfliktit t interesit q
mbartet tek institucionet e tjera q prbhen nga gjyqtar dhe prokuror, sic jan KLGJ,
KLP dhe TDD. Kjo pr faktin se nj gjyqtar apo prokuror nuk mund t jet njkohsisht
edhe i hetuar edhe vendimmarrs, prball hetuesit t vet. Kjo situat duhet
shmangur sepse kompromenton t gjith qllimin pr shmangien e korporatizimit dhe
krijimin e nj mekanizmi llogaridhns efektiv.
Nga ana tjetr, sipas skems s propozuar, TDD (gjyqtar/prokuror) vendos n lidhje me
masat disiplinore pr antart e Kshillit t Lart Gjyqsor, Kshillit t Lart t
Prokuroris, Prokurorin e Prgjithshm dhe Inspektorin e Lart t Drejtsis.
Mekanizmi, sipas t cilit TDD dhe KLGJ, shyqrtojn shtjet e njra tjetrs
reciprokisht (nj gjyqtar antar i TDD i nnshtrohet KLGJ n procedimin disiplinor, kurse
nj antar i KLGJ, i nnshtrohet procedimit disiplinor prej TDD!!) ka premis t madhe
pr korporatizm (antart respektiv mund t krijojn pakte t heshtura mossulmimi ndaj njri-tjetrit). Po kshtu, marrdhnia midis TDD dhe ILD sht
korporatiste (shyrtojn shtjet e njra-tjetrs reciprokisht. ILD i nnshtrohet
vendimmarrjes disiplinore prej TDD, kurse gjyqtart antar t TDD i nnshtrohen
inspektimit disiplinor prej ILD. Edhe kjo situat mund t krijoj pakte mossulmimi reciprok).
Prsa m lart, vlersojm se krijohet nj situat korporatizmi e pastr, e cila ka
potencial t jashtzakonshm q ta bj sistemin t mbyllur dhe t krijoj kshtu
premisa edhe m t mdha pr munges llogaridhnie t sistemit gjyqsor. Ky
sht ndoshta difekti m i madh q paraqet Skema e re Institucionale, e cila
krkon nj shqyrtim t kujdeshm dhe profesional nga ana jon, pr t ciln
6

prfaqsuesit e opozits jan t gatshm t diskutojn pa asnj ngarkes politike.

II. Mbi cshtjen e moskapjes politike t sistemit t drejtsis, e cila sht m s
shumti cshtje politike, sesa teknike, zgjidhja e mbrojtur nga mazhoranca pr
emrimin e t gjith funksionarve t lart t sistemit t drejtsis (antarve t
GJK, Prokurorit t Prgjithshm, Inspektorit t Lart t Drejtsis, 5 antarve t
jashtm t KLGj-s dhe KLP-s, antarve t Komisionit t Pavarur t Kualifikimit dhe
antarve t Kolegjit t Posacm t Kualifikimit pran GJK) me 3/5 e votave q
zotrohen prej saj aktualisht n Kuvend, ka qen dhe mbetet e papranueshme pr
ne.
Mbi kt cshtje, Komisioni i Venecias n Opinionin Final ka br t qart se:
N lidhje me metodn e zgjedhjes s antarve jo gjyqtar, jan t mundshme
disa zgjidhje t tjera dhe Parlamenti mund t konsideroj edhe alternativa t
mtejshme, prkatsisht duke siguruar prfaqsimin proporcional de facto t forcave
kryesore politike brenda KLGJ-s. Komisioni i Venecias thekson q i takon ligjbrsit
vendas q t przgjedh sistemin q s pari do t siguroj przgjedhjen paraprake t
kandidatve m t kualifikuar nga nj trup e prshtatshme ekspertsh, dhe s dyti do
t'i jap opozits mundsin q t ndikoj n zgjedhjen e pjess "jo-gjyqtar" t KLGJs nprmjet krkess pr shumic t cilsuar ose n ndonj mnyr tjetr. (parag.17)
Konsideratat e msiprme mund t zbatohen edhe pr prbrjen e Kshillit t
Lart t Prokuroris q mund t organizohet sipas t njjts logjik. (parag. 21)
Prndryshe, n situatn aktuale politike, mund t konsiderohet nj rregull i
prkohshm (ose nj marrveshje kushtetuese kalimtare) pr zgjedhjen e ktyre dy
figurave zyrtare me nj shumic m t madhe se 3/5 at (ky rregull do t zbatohej vetm
pr zgjedhjen e par nga legjislatura aktuale ku shumica ka 3/5 at e votave). (parag.
25)
.... pr t shmangur ngrin politik, i cili sht tepr i mundur n rast t nj pragu
tepr t lart, ligjbrsi mund t konsideroj modele t tjera alternative t zgjedhjes s
antarve t KPK-s dhe DHSK-s. Thn kjo, Komisioni i Venecias prsrit q i takon
ligjbrsit shqiptar t zgjedh nj sistem t duhur pr zgjedhjen e antarve t KPK
dhe t gjyqtarve t DHSK. (parag. 61)
Nse palt n procesin politik nuk pranojn shumicn e cilsuar t krkuar pr
antart jo gjyqtar t KLGJ, KLP, KPK dhe DHSK, ata mund t zgjedhin nj sistem
proporcional q garanton prfaqsimin e opozits mes organeve kolektive ose do
model tjetr t prshtatshm q do t siguronte ndikimin e opozits n procesin e
zgjedhjes. (parag. 88)
Nga ana tjetr, Misionet Ndrkombtare kan krkuar nga opozita parlamentare
mbshtetjen e njrs prej formulave: (1) Vendi i rezervuar apo (2) vot e
transferueshme. Opozita parlamentare, q prpara se t bhej i njohur Opinioni Final i
Komisionit t Venecias mbi kt cshtje, bazuar n standardet ndrkombtare, ka
konfirmuar qndrim e vet m dat 17 Shkurt 2016, se pranon njrin nga modelet e
propozuara nga ekspertt ndrkombtar t EURALIUS dhe OPDAT m dat 10
Shkurt 2016, dhe t sugjeruar m von edhe nga Komisioni i Venecias. Fakti q ky
model i propozuar nga ekspertt e EURALIUS dhe OPDAT sht pranuar nga ana
jon, konfirmohet edhe n materialin q ekspertt e ktyre Misioneve i kan drguar
m 20 Prill 2016 ekspertve t Partis Demokratike, ku konfirmohet se tashm i takon
vendimmarrjes politike t przgjedh modelin e duhur dhe se ato nuk do t bjn asnj
rekomandim tjetr pr modelin e emrimit t funksionarve t sistemit. Pr kt qllim,
ne kemi hedhur hapin ton n drejtim t gjetjes s formuls q zgjidh kt cshtje,
7

bazuar n Opinionin e Komisionit t Venecias, ku n paragrafin 17 sugjerohet modeli i

vendeve t rezervuara si zgjidhje e mundshme e problematiks. I mbetet
mazhorancs tashm q t pranoj zbatimin e Opinionit t Komisionit t
Venecias dhe modelin e propozuar nga eskpertt ndrkombtar.
Mbrojtja me fanatizm e versionit pr emrimin e t gjith funkisonarve t sistemit t
drejtsis me votat vetm t mazhorancs parlamentare, n vlersimin ton ka qen
dhe mbetet, qllim i fshehur i mazhorancs parlamentare pr t bllokuar miratimin e
shpejt t Reforms n Drejtsi. N kto kushte, tashm i takon mazhorancs
parlamentare q t tregoj vullnet real pr miratimin e reforms dhe t
mbshtes modelin e ofruar nga EURALIUS dhe OPDAT e t pranuar nga opozita
parlamentare, duke u trhequr kshtu edhe nga prpjekja e fundit e saj pr t
siguruar cimentimin e kapjes politike t sistemit t drejtsis. N kt mnyr
vlersojm se clirohet nga ngarkesat e panevojshme politike dhe mosbesimi i
ndrsjellt, edhe procesi i diskutimit nen pr nen t draftit t Amendamentet
Kushtetuese.
Nga ana tjetr, parashikimi pr rekrutimin n mas n sistemin gjyqsor t
kategorive t paracaktuar individsh jasht Shkolls s Magjistraturs
(kshilltarve ligjor pran Gjykats Kushtetuese dhe Gjykats s Lart, ndihmsve
ligjor pran gjykatave administrative si dhe ndihmsve ligjor pran Prokuroris t
Prgjithshme, ish gjyqtarve ose ish prokurorve dhe ish kshilltarve ligjor t Gjykats
Kushtetuese dhe Gjykats s Lart t cilt kan t paktn tre vjet), pr ne sjell me
vete riskun e lart pr politizimin e sistemit t drejtsis n vend. N gjykimin ton
secili prej ktyre subjekteve, duhet t konkuroj n mnyr t barabart me cdo jurist,
sipas sistemit t zakonshm t pranimeve n Shkolln e Magjistraturs, nse dshiron
q n t ardhmen t ushtroj detyrn e gjyqtarit apo prokurorit, pa qen e nevojshme
prfshhirja e ktij fakti n draftin e Amendamenteve Kushtetuese.
Gjithashtu, roli q i njihet ILDKPKI-s n procesin e rivlersimit t
gjyqtarve/prokurorve, krkon domosdoshmrisht forcimin e pavarsis nga
politika t ktij organi, drejtuesi i t cilit aktualisht kontrollohet dhe sht emruar
vetm me mbshtetjen e mazhorancs parlamentare. Prvec ksaj, roli q ILDKPKI-ja
ka n luftn ndaj korrupsionit n prgjithsi, dhe n luftn ndaj korrupsionit n sistemin
e drejtsis n vecanti, vlersojm se justifikon plotsisht ngritjen e ktij organi n nivel
kushtetues, duke garantuar pavarsin nga politika dhe duke i njohur atij status t
prafrt (t njjt) me strukturat e tjera antikorrupsion (SPAK apo BKH).
III. N kuadr t diskutimeve tona n nivel parimor mbi draft Amendamentet
Kushtetuese dshirojm t sjellim n vmendjen tuaj, edhe nj cshtje tjetr, e cila
gjithashtu krkon nj analiz t kujdeshme. Sipas dispozitave tranzitore, organet e reja
KLGj, dhe KLP, ngrihen dhe fillojn funksionimin brenda 8 muajve nga hyrja n fuqi e
ligjit. Nga ana tjetr, ILD ngrihet dhe fillon funksionimin brenda 3 muajve nga hyrja n
fuqi e ligjit. Fillimi i funksionimit t KLGj-s shoqrohet edhe me ndrprerjen e mandatit
kushtetues t Kshillit t Lart t Drejtsis.
Paraprakisht, dshirojm t theksojm se opozita parlamentare sht n favor t
ruajtjes s mandatit kushtetues, t t gjitha organeve kushtetuese, funksionart e
t cilve kalojn me sukses procesin e rivlersimit.
Mirpo, ndrprerja e mandatit kushtetues t tyre brenda 8 muajve nga hyrja n fuqi e
8

ligjit, krijon edhe nj problem tjetr q krkon vmendjen ton t posacme.

Ndrprerja e mandatit kushtetues t KLD-s brenda 8 muajve sht menduar pr
shkak t fillimit t funksionimit brenda ktij afati t KLGj-s sipas Amendamenteve
Kushtetuese. N kt pik, sjellim n vmendjen tuaj se asnj nga organet e reja t
sistemit t drejtsis, nuk mund t filloj funksionimin, pa ju nnshtruar fillimisht
procesit t rivlersimit secili prej antarve t ktyre organeve. Prsa koh sht
krijuar perceptimi i drejt publik, se sot sistemi i drejtsis vuan nga korrupsioni i lart,
ather duhet t sigurohet se n prbrjen e KLGj-s, KLP apo ILD nuk do t shkojn
individ q kan probleme me integritetin e tyre apo q m par kan vn pasuri si
pasoj e veprimtaris korruptive. Kjo mund t arrihet vetm nprmjet procesit t
rivlersimit, sic parashikohet n Aneksin e Amendamenteve Kushtetuese.
Realizimi i procesit t rivlersimit pr antart e rinj t organeve kushtetuese (KLGj,
KLP dhe ILD) do t krkonte domosdoshmrisht fillimin nga funksionimi t Komisionit t
Pavarur t Kualifikimit dhe Kolegjit t Posacm t Kualifikimit pran GJK-s. Edhe
antart e ktyre dy strukturave t fundit, duhet ti nnshtrohen procesit t rivlersimit.
Ngritja e KPK apo Kolegjit t Posacm pran GJK sht parashikuar dhe mund t
ndodh rreth 6 muaj pas hyrjes n fuqi t ligjit. Duke konsideruar t nevojshme nj
periudh 3 mujore pr realizimin e procesit t rivlersimit t tyre (pr shkak se bhet
fjal pr verifikimin e 21 funksionarve), arrijm n konkluzionin q KPK dhe Kolegji i
Posacm nuk mund t fillojn funksionimin pa kaluar nj periudh 9 muaj nga hyrja n
fuqi e ligjit. Ndrkoh jan rreth 25 funksionar t organeve t reja q krijohen q duhet
ti nnshtrohen me prioritet procesit t rivlersimit nga KPK dhe Kolegji i Posacm,
proces pr t cilin mund t nevojiten 3-6 muaj t tjer. N konkluzion mendojm se
fillimi nga funksionimi i KLGj, KLP dhe ILD duhet t mbaj n konsiderat
nevojn pr mungesn e cdo dyshimi mbi integritetin e zyrtarve t rinj.
Gjithashtu, sht e nevojshme q t respektohen kompetencat kushtetuese t
Presidentit t Republiks deri n fund t mandatit t tij.
IV. Nj tjetr cshtje q n fakt nuk sht e lidhur drejtprdrejt me nevojn e rishikimit
t Kushtetuts n kuadr t reforms n drejtsi, sht edhe ndryshimi i propozuar n
nenin 6/1 t Kushtetuts aktuale, q ka t bj me reformn e dekriminalizimit. Kjo
dispozit kushtetuese sht dakordsuar midis palve politike vetm 4 muaj m par,
dhe pr pasoj pr ne as q mund t merret n konsiderat mundsia e rishikimit
t saj, apo ridiskutimit t prmbajtjes s ksaj dispozite kushtetuese. Nse
mazhoranca sht penduar pr dhnien e konsensusit t detyruar nga faktori
ndrkombtar pr Reformn e Dekriminalizimit, ather duhet ta krkoj hapjen e nj
diskutimi t posacm me fokus vetm mbi kt cshtje dhe jo t krkoj q ta bj n
mnyr tinazare pjes t Reforms n Drejtsi, dshirn pr ti ikur konsensusit tashm
t arritur pr dekriminalizimin.
Pr t konkluduar konsideratn ton t prgjithshme mbi draft Amendamentet
Kushtetuese, duke mbajtur parasysh sa m sipr, n emr t antarve t
opozits parlamentare, shprehim vlersimin pr prmirsimet e bra nga
ekspertt e EURALIUS dhe OPDAT, si dhe krkesn pr t nisur menjher
diskutimin e thelluar q do t coj drejt vendimmarjes politike me qllim
konsensusin e plot politik pr draftin e Amendamenteve Kushetuese, dhe nisjen
e puns pr paketn e ligjeve shoqruese, n zbatim t detyrs q na sht
ngarkuar ne si Komision.
9

N kt drejtim, propozimi i Kryetarit t Komisionit t Posacm n mbledhjen e fundit,

se nga ana jon duhet t ndiqet procedura e votimit t draftit n parim, njlloj sic bjn
Komisionet e Prhershme Parlamentare pr projektligjet, sht ekstra kushtetuese/
parlamentare.
Ajo q duhet t ndodh nga sot e n vijim sht vendimmarja politike pr cshtjet e
nnvizuara nga ekspertt e OPDAT dhe EURALIUS n prputhje me rekomandimet e
Komisionit t Venecias si dhe nisja e puns pr shqyrtimin e thelluar nen pr nen t
Amendamenteve Kushtetuese t hartuar nga ekspertt, t cilat duhet t hartohen n
mnyr prfundimtare nga ana e Komisionit t Posacm. Paralelisht duhet t nis dhe
t prfundoj puna pr paketn e plot ligjore q do t shoqroj Amendamentet
Kushtetuese.
Ky konstatim sillet n vmendjen tuaj pr faktin se sipas procedurave kushtetuese dhe
parlamentare, si dhe piks II t vendimit nr. 96/2014 Pr krijimin e Komisionit t
Posam Parlamentar pr Reformn n sistemin e drejtsis, Komisioni i Posacm ka
pr detyr vetm: Propozimin pr miratim t nj pakete t plot projektligjesh t
nevojshme pr reformimin e legjislacionit, q rregullon organizimin dhe funksionimin e
institucioneve t sistemit t drejtsis, prfshir ato kushtetuese, e hartuar me
kontributin dhe mbshtetjen e institucioneve t sistemit t drejtsis, ekspertve
vendas dhe ndrkombtar, subjekteve t tjera t interesuara dhe opinionit publik.
Pra, qartsisht detyra jon sht hartimi i draftit q do ti propozohet pr shqyrtim dhe
miratim Kuvendit t Shqipris. N kt pik, sjellim n vmendjen tuaj se m pas drafti
i hartuar nga ana jon, duhet t ndjek rrugn kushtetuese t parashikuar n nenin 177
t Kushtetuts, si dhe shqyrtimit e miratimit sipas neneve 77/a dhe 77/b t Rregullores
s Kuvendit, duke qen se edhe Amendamentet Kushtetuese parashikojn q
procedura e miratimit t ligjit rishikues t Kushtetuts ka vler t posacme dhe i
nnshtrohet kontrollit t mvonshm t Gjykats Kushtetuese. N kt kuptim,
Komisioni i Posacm dhe Kuvendi duhet ti qndrojn strikt procedurave kushtetuese
dhe parlamentare standarde pr miratimin e ndryshimeve kushtetuese.
Prfundimisht mbshtesim n parim ndrhyrjet dhe prmirsimet e bra nga ekspertt e
EURALIUS dhe OPDAT n draftin kushtetues, me shpresn se edhe mazhoranca ndan
t njjtin vullnet me opozitn parlamentare, pr ta cuar prpara realizimin e Reforms
n Drejtsi,
NNKRYETARI
EDUARD HALIMI

10