You are on page 1of 51

TRNG I HC S PHM K THUT TP.

H CH MINH
KHOA KHOA HC C BN
B MN TON

********************
Trng Vnh An - Phm Vn Hin - L Xun Trng

GIO TRNH

PHNG PHP TNH

TRNG AI HOC S PHAM KY THUAT TP. HO CH MINH


KHOA KHOA HOC C BAN
BO MON TOAN

********************
Trng Vnh An - Pham Van Hien - Le Xuan Trng

GIAO TRNH

PHNG PHAP
TNH

LU HANH NOI BO

GIO TRNH

PHNG PHP TNH


Trng Vnh An - Phm Vn Hin - L Xun Trng

In 300 cun, kh 16x24. Lu hnh ni b theo giy ngh s 135/N-HSPKT-TV ngy 16


thng 03 nm 2011 ca Th vin Trng i hc S phm K thut Tp. H Ch Minh

GII THIU
Cc bi ton ng dng trong kinh t, k thut thng l khng p v khng th gii
theo cc phng php tnh ng. Ngi ta cn cc phng php gii c tnh cht gii thut v,
nu cc kt qu l gn ng th sai s phi nh (thng l hi t v 0). Cho d cc phng
php i hi lng php tnh ln, th vi my tnh, bi tan d dng c gii quyt. Mt
trong cc ngnh hc nghin cu cc phng php nh trn l Gii tch s.
Gio trnh phng php tnh ny c vit vi mc ch nhp mn Gii tch s v dnh
ring cho sinh vin i hc S phm K thut TP.HCM. Vi mc ch v i tng nh vy, ti
liu khng o su cc c s ton hc ca gii thut cng nh tnh tng qut ca cc bi ton.
Cc lp lun ch yu dng cc l thuyt c bn m sinh vin hc trong ton cao cp A1 nh
nh ngha o hm, cc nh l trung bnh, khai trin Maclaurin
Trong cc lp lun, chng minh trong ti liu ny, ngi c hy xem cc iu kin u
vo l tha mn n mc cn thit. V d trong lp lun cn n o hm cp 3 ca f(x) th xem
nh f(x) m bo kh vi n cp 3 Cng nh tnh duy nht nghim ca cc bi ton l mc
nh.
D rt c gng nhng chc chn ti liu ny cn nhiu thiu st. Rt mong ngi c v
cc ng nghip quan tm v gp .
Nhm tc gi

Trng H S phm K thut TP. HCM - http://www.hcmute.edu.vn

Chng 1: Sai s

CHNG 1

SAI S
1. SAI S TUYT I V SAI S TNG I
1. Sai s tuyt i
Ta cn xp x A bng s gn ng a th ta vit A a. Khi sai s php tnh gn ng l mc chnh
lch gia A v a, tc l A a . Tuy nhin, v khng tnh ng A c nn ta cng khng th tnh c
mc chnh lch ny. Chng ta s nh gi sai s bng mt cn trn ca n

A a a

(1.1)

Khi a c gi l sai s tuyt i gii hn hay sai s tuyt i nu khng s nhm ln.
R rng l sai s tuyt i c nhiu chn la.
V d 1.1: Nu ly gn ng 3.14 , d khng bit chnh xc s nhng ta c
3,14 0,0016 0,002 0,003 . Nh vy ta c th chn sai s tuyt i l 0,0016 hay 0,002, hay nhiu
chn la khc.
Sai s tuyt i cho php chng ta xc nh khong gi tr ca i lng ng A, tc l
A a a ; a a hay cn vit l A a a . Do ta s chn a nh nht theo yu cu no .
Thng thng ta yu cu a gm mt ch s khc 0. Vi yu cu , trong v d trn ta c

3,14 2.103
2. Sai s tng i
Sai s tuyt i cho chng ta xc nh min gi tr ca i lng ng A nhng khng cho bit mc
chnh xc ca php tnh. so snh sai s nhiu php tnh gn ng khc nhau, chng ta xt sai s tng
i

a
a

(1.2)

1
0,111 c sai s tuyt i l 2.104 nh hn trong v d 1.1 nhng nu so snh
9
3
1
2.10
2.104

sai s tng i ta c
. Vy php tnh 0,111 c sai s ln hn php tnh 3,14
3,14
0,111
9
V d 1.2: Php tnh

2. SAI S QUY TRN


Mt s dng thp phn c th c nhiu ch s. Nhng ch s m nu ta b i s lm thay i gi tr
ca s th c gi l ch s c ngha. Nh vy ta ch vit cc ch s c ngha khi biu din s.
Tuy nhin, nu mt s c qu nhiu ch s c ngha (thm ch v hn) th ta cn quy trn bt. Vic
quy trn s lm pht sinh sai s. Hy xem v d 1.1 v 1.2 l mt minh ha.
Quy c khi quy trn s: Nu ch s quy trn nh hn 5 th ta quy trn xung v cc trng hp
khc ta quy trn ln. Vi mt s gn ng chng ta khng quy trn nhiu ln. V d nu cn quy trn
1,2345 gi li 3 ch s ta xt ch s 4 v quy trn thnh 1,23 (khng xt ch s 5)
1

V d 1.3: Tnh gn ng tch phn I e x dx . Trc ht chng ta thay tch phn (din tch hnh
2

thang cong) bng din tch hnh thang I

1
1 e , sai s y c gi l sai s phng php, t l .
2

Th vin H SPKT TP. HCM - http://www.thuvienspkt.edu.vn

Trang | 1

Trng H S phm K thut TP. HCM - http://www.hcmute.edu.vn

Chng 1: Sai s

1
1 e 1,85914... 1,859 , sai s quy trn pht sinh
2
l 1,85914... 1,859 2.104 . Vy ta c kt qu I 1,859 2.104 .

Tip theo chng ta tnh biu thc dng s thp phn

3. CH S CHC
V d 1.3 cho thy sai s cui cng l tng sai s phng php v sai s quy trn. T y t ra yu
cu quy trn sao cho sai s quy trn khng lm tng ng k sai s cui cng. Chng ta t ra khi nim
ch s chc gii quyt yu cu.
Cho A a a trong a gm cc ch s ai: a ...a1a0 , a1... (ch s hng n v l a0, t tri sang
phi ch s gim dn). Khi ch s ai c gi l chc khi v ch khi a 0,5.10i

(1.3)

Nhn xt: Nu (1.3) ng vi i=i0 th cng ng vi mi i>i0 v nu (1.3) sai vi i=i0 th cng sai
vi mi i<i0. Nh vy cc ch s chc lun bn tri cc ch s khng chc.
m bo sai s quy trn khng nh hng n sai sai s cui cng, chng ta s lm trn gi li
mt ch s khng chc. Khi , sai s quy trn nh hn sai s trc quy trn.
T y tr v sau nu quy trn gi li ch s khng chc, ta s b qua sai s quy trn.
V d 1.4: Hy lm trn s gn ng vi mt ch s khng chc trong php tnh
A 12,345677 3.104 .
Xt bt ng thc (1.3) vi D = 3.10- 4 , ta thy i nh nht tha (1.3) l i=-3, tc l
0,5.104 3.104 0,5.103 . Vy s gn ng ch c 5 ch s chc 1, 2, 3, 4, 5. Theo yu cu ta s lm
trn l A 12,3457 . Khi sai s quy trn l 2,3.105 3.104 .
Nu lm trn ht cc ch s khng chc ta c A 12,346 v sai s quy trn s l 3, 23.104 ln hn
c sai s ban u.
Khi nim ch s chc cn c mt ngha khc. Xt v d: Cho s gn ng A 12,3 c mt ch
s khng chc. Khi ch s 2 l chc v ta c (1.3) tha vi i=0. Ni cch khc sai s khng qu
0,5.100 vy ta c biu din sai s A 12,3 5.101 .

4. SAI S BIU THC


Trong phn ny chng ta tnh sai s khi tnh ton mt biu thc m cc bin u vo c sai s.
Mt biu thc c th c nhiu bin u vo. y, ta xt trng hp 2 bin A f x; y . Gi s

x x0 x v y y0 y . Khi A f x0 ; y0 vi sai s tuyt i


a f x x0 ; y0 x f y x0 ; y0 y

(1.4)

V d 1.5: o bn knh qu cu bng thc o vi sai s tng i 0,1% ta c R 13, 44cm .


Vi
V

3,14

ta

4
V .3,14.(13, 44)3 10164, 03591
3

Sai

khi

4
3
2
. 13, 44 4. 3,14 . 13, 44 R .
3

Theo v d 1.1 ta c 2.103 , xt cng thc sai s tng i (1.2) ta c R 13, 44.0,1% . Vy

V 4.101 . Vi mt ch s khng chc ta c kt qu V 10160 4.101 cm3 hay V 10,16 4.102 l .

Th vin H SPKT TP. HCM - http://www.thuvienspkt.edu.vn

Trang | 2

Trng H S phm K thut TP. HCM - http://www.hcmute.edu.vn

Chng 1: Sai s

5. BI TP
1.1 Cho s gn ng a = 12.45972 vi sai s tng i a 0.7% . Hy lm trn a vi 1 ch s

khng chc. So snh sai s do lm trn v sai s ban u


1.2 tnh th tch hnh cu V vi sai s tng i 1.2% th cn o bn knh ca V vi sai s th

no trong hai trng hp


a) Cho = 3.14
b) Cho s = 3.14159 3.14
1.3 Cho biu thc u x

y
. Bit x 1.321 v y 0.9731 vi 1 ch s khng chc. Tnh u v sai
x

x y2
trong x 3,28 y 0,932 z 1,132 vi sai s tng i 0,3%. Hy tnh u vi
z
2 ch s khng chc.
1.4 Cho u

1.5 Dng cng thc (1.4) chng minh rng sai s tuyt i ca tng bng tng cc sai s tuyt i,
sai s tng i ca tch l tng cc sai s tng i.
1.6 Cho phng trnh bc hai x 2 + bx + c = 0 trong b 2.34; c - 1.57 vi cng sai s tng

i l 0,7%. Hy gii phng trnh v cho bit sai s


1.7 Cho e 2,71 , hy tnh gn ng A

e+ 1
v nh gi sai s.
2

1.8 Dng thc o c sai s tng i o chiu cao, y ln, y b ca mt hnh thang, kt

qu ln lt l 2,3cm; 12,5cm v 4,01cm. Hy cho bit khng qu bao nhiu sai s tng i khi tnh
din tch hnh thang khng qu 1%.

Th vin H SPKT TP. HCM - http://www.thuvienspkt.edu.vn

Trang | 3

Chng 2: Gii gn ng phng trnh o s v siu vit

Trng H S phm K thut TP. HCM - http://www.hcmute.edu.vn

CHNG 2

GII GN NG
PHNG TRNH I S V SIU VIT
1. NGHIM V KHONG TCH NGHIM
1. Nghim
Mt phng trnh i s c dng tng qut f(x) = 0 (2.1). Nghim phng trnh l gi tr x* tha
mn phng trnh, tc l f(x*) = 0.
Vic gii phng trnh (2.1) c chia thnh 2 bc:
- Bc s b: Tm cc khong tch nghim l nhng khong m trn phng trnh c nghim
duy nht
- Bc kin ton: Tm nghim gn
ng trn tng khong tch nghim

dng th, nghim phng


trnh l honh giao im gia ng
cong y = f(x) v trc honh.

y=f(x)

Trong phn ny chng ta nu mt


cch tm khong tch nghim v hai
phng php kin ton nghim.

H1

2. Khong tch nghim


Vic tm cc khong tch nghim c nhiu cch. V d, chng ta v th y = f(x) v da vo
tm khong tch nghim.
Trong phn ny chng ta nu li mt kt qu gip tm khong tch nghim
nh l 2.1: Gi s phng trnh (2.1) tha f(x) c o hm f(x) khng i du trn [a,b]. Khi :
- Nu f(a) cng du f(b) th phng trnh khng c nghim trn [a,b]
- Nu f(a) tri du f(b) th [a,b] l khong tch nghim phng trnh.
V d 2.1: Xt phng trnh f ( x) x3 3x 5 0 . Lp bng xt du o hm ta c
x

f ( x) 3x 2 3

-1
+

1
-

+
+

Tnh gi tr hm ta c

f 0, f 1 0, f 1 0, f 0 . Vy phng trnh ch c mt nghim trong khong


(-;-1).
Xt thm mt im trong khong (1;+). ta chn f(-3)<0.
T suy ra phng trnh ch c mt nghim thuc khong tch nghim [-3;-1].
Tng t sinh vin hy xt phng trnh x e x 0 v cho bit s nghim phng trnh vi khang
tch nghim tng ng.

Th vin H SPKT TP. HCM - http://www.thuvienspkt.edu.vn

Trang | 4

Chng 2: Gii gn ng phng trnh o s v siu vit

Trng H S phm K thut TP. HCM - http://www.hcmute.edu.vn

2. PHNG PHP LP N
1. Ni dung phng php
Cho phng trnh (2.1) vi khong tch nghim [a,b]. Gi x* l nghim phng trnh trn [a,b]
a phng trnh v dng x ( x) sao cho

x q 1 x a, b

(2.2)

Chn mt gi tr x0 a, b lm gi tr ban u
Tnh dn cc phn t ca dy s

x1 x0 ; x2 x1 ;...; xn xn1

(2.3)

Nu cc phn t ca dy trn u thuc khong tch nghim th dy s s hi t v nghim x*. Sau


mt s n bc tnh ta c nghim gn ng x* xn . Khi sai s tuyt i c nh gi theo cng thc

xn x *

q
xn xn1 n
1 q

(2.4)

2. S hi t v sai s
Trc ht chng ta chng minh s hi t ca phng php. p dng nh l gi tr trung bnh
Lagrange ta c:

xn 1 xn xn xn 1 c xn xn 1
n
q xn xn 1 ... q n 1 x1 x0
0

Do dy {xn} l dy C si nn hi t.
Mt khc do hm lin tc (c
lim xn X X lim xn 1 lim xn X .
n

hm

nn

lin

tc)

nn

ta

nu

Vy {xn} hi t v nghim phng trnh trn [a,b]


Tip theo chng ta tm cng thc nh gi sai s.
Cng
bng
cch
p
dng
nh
xnk xn xnk xn1 xn1 xn q xnk 1 xn xn xn1 .
Cho k ta c x * xn q x * xn xn xn1 hay xn x *

Lagrange

ta

q
xn xn1 n .
1 q

V vic chn gi tr x0: m bo s hi t phng php chng ta phi m bo gi thit (2.2) v


gi thit xn thuc khong tch nghim vi mi n.
Tuy nhin nu bit nghim x* thuc na tri hay na phi khong tch nghim ta c th chn x0 sao
gi thit th hai tha mn.
C th nu nghim x* thuc na tri khong tch nghim, tc l thuc [a,(a+b)/2] th ta chn x0=a.
V trng hp nghim thuc na phi khong tch nghim ta chn x0=b.
xc nh nghim thuc na tri hay na phi khong tch nghim, chng ta xt du hm f(x) ti
im gia khong tch nghim v dng nh l 2.1.
Ni chung ta c cch chn x0 nh sau:

Th vin H SPKT TP. HCM - http://www.thuvienspkt.edu.vn

Trang | 5

Chng 2: Gii gn ng phng trnh o s v siu vit

Trng H S phm K thut TP. HCM - http://www.hcmute.edu.vn

ab
f a f
0
2
ab
f a f
0
2

x0
b

( 2.5)

S khi phng php lp:


Phng trnh x ( x) ,
khong tch nghim [a,b] v
sai s yu cu
x q 1 x a, b

f(a) cng du f(

ab
)
2

x0=b

x0=a
x1=(x0)

q
x1 x0
1 q

x0=x1

x*x1
3. Mt cch khc nh gi sai s
Gi s phng trnh (2.1) c f(x) kh vi v f (x) m > 0 " x [a, b ]. Gi x* v xn ln lt l
nghim v nghim gn ng trn khong tch nghim [a,b]. Theo nh l trung bnh ta c
f (x *)- f (xn )
trong c nm gia x* v xn. Khi ta c nh gi sai s l
x * - xn =
f (c)

x * - xn

f (xn )
m

(2.5)

4. Thc hnh trn my Casio


V d 2.2: Cho phng trnh f x x 3 3x 5 0 .
Dng phng php lp n gii phng trnh trn khong tch nghim [2;3] vi yu cu:
a) Ba bc lp v nh gi sai s
b) Nghim gn ng c 5 ch s chc
Th vin H SPKT TP. HCM - http://www.thuvienspkt.edu.vn

Trang | 6

Chng 2: Gii gn ng phng trnh o s v siu vit

Trng H S phm K thut TP. HCM - http://www.hcmute.edu.vn

Gii: Trc ht a phng trnh v dng (2.2)

x 3 3x 5 x
Khi vi mi x thuc [2;3] ta c

x
3

3 x 5

6 5

0.203 q

Xt f(2) < 0, f(2,5) > 0 nn t (2.4) chn x0 = 2


a)
Bc tnh (2.3)

Bm trn my

Mn hnh

x0=2

2=

x1=(x0)

(3*ans+5)^(1/3) =

2,223980091

x2=(x1)

2,268372388

x3=(x2)

2,276967161

Vi yu cu 3 bc lp ta c nghim gn ng x3=2,276967161. nh gi sai s

q
x3 x2 3.103
1 q
Vi mt ch s khng chc ta c kt qu

x* 2,277 3.103
b) Do nghim c mt ch s bn tri du thp phn nn nghim gn ng c 5 ch s chc nu ch
s th 4 sau du thp phn l chc. Tc l sai s khng qu 5.10-5
nh gi:

q
xn xn 1 5.105 xn xn1 1,96....104 (*)
1 q
Bc tnh
Bm trn my

Mn hnh

x0=2

2=

x1=(x0)

(3*ans+5)^(1/3) =

2,223980091

x2=(x1)

2,268372388

x3=(x2)

2,276967161

x4=(x3)

2,278623713

x5=(x4)

2,278942719

x6=(x5)

2,279004141

So sch t tri qua phi n ch s th 4 sau du thp phn trong cc gi tr xn ta nhn thy x6 tha
(*) nn vng lp dng v ta c kt qu x* 2,27900 vi 5 ch s chc, hay sai s khng qu 5.10-5.
3. PHNG PHP NEWTON
1. Ni dung phng php
Cho phng trnh (2.1) vi khong tch nghim [a,b]. Gi x* l nghim phng trnh trn [a,b].

Th vin H SPKT TP. HCM - http://www.thuvienspkt.edu.vn

Trang | 7

Chng 2: Gii gn ng phng trnh o s v siu vit

Trng H S phm K thut TP. HCM - http://www.hcmute.edu.vn

Gi s o hm f(x) v f(x) khng i du (Ring o hm cp 1 khc 0) trn khong tch


nghim.
Chn mt gi tr x0 a, b sao cho f(x0) cng du f x0 lm gi tr ban u (ta gi x0 nh th l
im fourier).
Tnh dn cc phn t ca dy s

x1 x0

f x0
f x1
; x2 x1
;...
f x0
f x1

xn xn 1

f xn 1
f xn 1

(2.6)

Khi dy s xn s n iu hi t v nghim x*. Sau mt s n bc lp ta c nghim gn ng


x* xn vi sai s tuyt i c nh gi theo cng thc

xn x *

M
2
xn xn1
2m

(2.7)

Trong m v M nh gi t cc bt ng thc
f x m 0; f x M , x a, b

(2.8)

2. S hi t v sai s
Trc ht chng ta chng minh s hi t ca phng php.
Trong

khai

trin

Maulaurin

c: f (x1 ) = f (x0 )+ f (x0 )(x1 - x0 )+

ti

x0

phn

Lagrange,

cho

x=x1

ta

f (c)
2
(x1 - x0 ) trong c nm gia x0 v x1. Th cng thc x1 t
2

(2.6) vo ta c

f (x1 ) =

f (c)
2
(x1 - x0 )
2

(*)

Xt trng hp f v f cng du dng. Biu thc (*) suy ra f(x1)0, mt khc hm ng bin nn
suy ra x1x*.
Dng biu thc (2.6) vi x1 vi lu f(x0) cng du dng vi f nn: x1 - x0 = -

f (x0 )
0
f (x0 )

hay x1x0.
Nh vy chng ta chng minh c x*x1x0, x1 thuc khong tch nghim v f(x1) cng du f.
Bng cch lm tng t v thay x0 l x1 ta li chng minh c iu tng t vi x2,
Do dy {xn} gim v b chn di bi x* nn hi t, t X = lim xn . Cho n trong biu
n

thc (2.6) ta c f(X)=0 nn X=x* l nghim cn tm.


Trng hp f v f cng m ta lm tng t
Cc trng hp f v f tri du lm tng t (dy xn gim)
Tip theo ta chng minh cng thc nh gi sai s.
Tng qut biu thc (*) ta c f (xn ) =

f (c)
2
(xn - xn- 1 )
2

Th vin H SPKT TP. HCM - http://www.thuvienspkt.edu.vn

Trang | 8

Chng 2: Gii gn ng phng trnh o s v siu vit

Trng H S phm K thut TP. HCM - http://www.hcmute.edu.vn

T biu thc (2.6) suy ra


f (xn )
f (c )(xn - xn- 1 )
xn+ 1 - xn = =
f (xn )
2 f (xn )

t m, M t (2.8) ta c xn+ 1 - xn

M
2
(xn - xn- 1 )
2m

Dy xn n iu hi t v x* cho nn xn+1 nm gia x* v xn. Do vy ta c cng thc sai s (2.7).


V vic chn x0: Trn khong tch nghim c nhiu gi tr x0 tha iu kin l im fourier nn x0
c nhiu chn la. Tuy nhin, bng cch xt tng trng hp v du f v f ta c cng thc xc nh x0
mt cch r rng nh sau:

a
x0

f x f x 0

(2.9)

f x f x 0

V tc hi t: Sai s ca phng php lp n v phng php Newton l cc v vng b khi n


tng ln v hn. iu ny chng t vi mi sai s yu cu, tn ti bc lp hu hn tha mn sai s khng
qu sai s yu cu. So snh bc ca hai v cng b , ta nhn thy sai s phng php Newton c bc hai
so vi sai s phng php lp n. iu ny chng t tc hi t phng php Newton cao hn. Ni
cch khc vi cng sai s yu cu, phng php Newton thng c s bc lp nh hn.
Mt cch khc nh gi sai s: chng ta cng c th nh gi sai s phng php lp n theo cng
thc (2.5).
S khi phng php Newton:
Phng trnh (2.1), khong tch nghim
[a,b] v sai s yu cu . f' v f khng i
du trn khong tch nghim
f '(a) cng du f '(a)

x0=b

x0=a
x1 x0

f x0
f x0

M
2
x1 x0
2m

x0=x
1

x*x1
3. Thc hnh trn my Casio
V d 2.3: Cho phng trnh f x x 3 3x 5 0 .
Dng phng php Newotn gii phng trnh trn khong tch nghim [2;3] vi yu cu:
a) 3 bc lp v nh gi sai s
b) Nghim gn ng c 5 ch s chc
c) 2 bc lp vi x0=2,4

Th vin H SPKT TP. HCM - http://www.thuvienspkt.edu.vn

Trang | 9

Chng 2: Gii gn ng phng trnh o s v siu vit

Trng H S phm K thut TP. HCM - http://www.hcmute.edu.vn

Gii: Xt du o hm cp 1 v 2 trn [2;3] ta c f (x ) = 3x 2 - 3 12 - 3 > 0 v f (x ) = 6 x 0 .


Theo (2.9) ta chn x0=3
a) Vi yu cu 3 bc lp ta c nghim gn ng x3
Bc tnh (2.6)

Bm trn my

Mn hnh

x0=3

3=

x1 x0

f x0
f x0

Ans-(ans^3-3*ans5)/(3*ans^2-3) =

2,458333333

x2 x1

f x1
f x1

2,294310576

x3 x2

f x2
f x2

2,279144331

Vy x3=2,279144331 l nghim gn ng
nh gi sai s ta tnh f (x) = 3x 2 - 3 9 = m v f (x) = 6 x 18 = M suy sai s

M
2
x3 x2 3.104
2m
Vi mt ch s khng chc ta c kt qu

x* 2, 2791 3.104
b) Tng t v d 2.2, yu cu sai s khng qu 5.10-5
nh gi

M
2
xn xn1 5.105 xn xn1 0, 0070... (*)
2m
Bc tnh (2.6)

Bm trn my

Mn hnh

x0=3

3=

x1 x0

f x0
f x0

Ans-(ans^3-3*ans5)/(3*ans^2-3) =

2,458333333

x2 x1

f x1
f x1

2,294310576

x3 x2

f x2
f x2

2,279144331

x4 x3

f x3
f x3

2,279018795

So snh cc kt qu gn ng t tri qua phi n ch s th 3 sau du thp phn trong cc gi tr xn


ta nhn thy x4 tha (*) nn vng lp dng v ta c kt qu x* 2,27902 vi 5 ch s chc, hay sai s
khng qu 5.10-5.
Bc tnh (2.6)

Bm trn my

Th vin H SPKT TP. HCM - http://www.thuvienspkt.edu.vn

Mn hnh
Trang | 10

Chng 2: Gii gn ng phng trnh o s v siu vit

x0=2,4

Trng H S phm K thut TP. HCM - http://www.hcmute.edu.vn

2.4 =

2.4

x1 x0

f x0
f x0

Ans-(ans^3-3*ans5)/(3*ans^2-3) =

2,28627451

x2 x1

f x1
f x1

2,27904723

c) Tnh sai s tng t cc cu trn v ta c kt qu

x* 2, 27904 7.105
4. Tm cn bc k (k nguyn dng) mt s thc
Cho k nguyn dng, a>1 v xt phng trnh x k = a (2.10)
R rng (2.10) c nghim x* =

a trn khong tch nghim [1;a].

t f(x)=xk-a. Trn khong [1;a], o hm cp 1 v 2 ca f(x) cng mang du dng nn theo


k
(xn- 1 ) - a
phng php Newton ta chn x0=a. Dy nghim gn ng c cng thc xn = xn- 1 .
k- 1
k (xn- 1 )
tm m, ta xt: f (x) = kx k- 1 k = m

x0 = a

k
Vy dy s
(x ) - a (2.11) hi t v x* =
xn = xn- 1 - n- 1 k- 1

k (xn- 1 )

a . Bng cch dng mt phn t th n


k

trong dy lm gi tr gn ng ca x* ta c sai s theo (2.5) l x * - xn

(xn ) - a
k

Trng hp a<1 chng ta xy dng tng t.


V d 2.5: Tnh gn ng

3 bng cc php ton +,-,*,/ vi sai s khng qu 10-8.

x0 = 3

2
p dng (2.11) ta c dy s
(x ) - 3 v sai s ca xn l
xn = xn- 1 - n- 1

2 (xn- 1 )
qu tnh ton:
xn

Sai s

1,75

3 - xn

(xn ) - 3
2

. Kt

1,73214.. 1,73205081

0,03.. 2.10-4

5.10-9

4. BI TP
Mi bi ton sau hy dng phng php lp n v phng php Newton gii gn ng vi yu cu
a) Hai bc lp (c nh gi sai s) vi hai gi tr ban u x0 khc nhau
b) Sai s khng qu 10-5.
c) Nghim gn ng c 7 ch s chc
Th vin H SPKT TP. HCM - http://www.thuvienspkt.edu.vn

Trang | 11

Chng 2: Gii gn ng phng trnh o s v siu vit

Trng H S phm K thut TP. HCM - http://www.hcmute.edu.vn

2.1 Phng trnh x3 + x + 1 = 0 trn khong tch nghim [-0,8;0]


2.2 Phng trnh ex + 2x =0 trn khong tch nghim [-1;0]
2.3 Phng trnh x = ln(x+2) trn khong tch nghim [1;2]
2.4 Phng trnh x = cosx trn khong tch nghim [0,6;0,8]
Mi phng trnh sau hy cho bit s nghim phng trnh v cc khong tch nghim tng ng.
Dng phng php lp n v phng php Newton tm nghim ln nht vi 4 ch s chc
2.5 Phng trnh x3 3x = 2010
2.6 Phng trnh 2x = ln(x+1000)
2.7 Phng trnh x + 2011 = ex
2.8 Dng (2.11) tnh gn ng

0.91 v

7 vi sai s khng qu 10-4.

2.9 Dng (2.5) chng minh rng nu phng trnh (2.1) tha f v f cng dng trn khong tch
nghim th sai s phng php lp n v phng php Newton c th nh gi bng cng thc
f (xn )
x * - xn
f (a )
2.10 Chng minh rng sai s phng php lp n c th nh gi bng cng thc
qn
x * - xn
x0 - x1 .
1- q
p dng vo phng trnh x = 1 + sin x trn khong tch nghim [1;2] vi x0=1,5 tm s bc lp
cn thit sai s khng qu 10-9.
2.11 Cho phng trnh x 4 - 4 x 3 = -26 c khong tch nghim [2,5;3,2]. Hy thu hp khong tch
nghim cc iu kin ca phng php Newton tho mn
2.12 Dng nh ngha o hm chng minh rng nu hm (x) kh vi trn khong [a,b] v tn ti
s L thuc (0;1) sao cho:
j (x)- j ( y) L x - y " x, y [a, b] (2.12)

th

iu

kin

(2.2)

tha

mn,

tc

x q 1 x a, b .
p dng nh l gi tr trung bnh Lagrange chng minh chiu ngc li cng ng.
iu kin (2.12) c gi l iu kin Lipschitz.

Th vin H SPKT TP. HCM - http://www.thuvienspkt.edu.vn

Trang | 12

Trng H S phm K thut TP. HCM - http://www.hcmute.edu.vn


Chng 3: Gii h phng trnh tuyn tnh bng phng php lp

CHNG 3

GII H PHNG TRNH TUYN TNH BNG PHNG PHP


LP
Trong mn ton 2, chng ta bit gii h phng trnh tuyn tnh n phng trnh v m n bng
phng php Cramer v phng php Gauss. y cng l hai phng php c tnh gii thut. Trong
phng php Gauss hiu qu hn do lng php tnh t hn. Trong ni dung chng ny chng ta khng
t mc ch gii mt h phng trnh tuyn tnh tng qut, m ch t mc ch m rng phng php
lp n hc chng trc m thi.
1 M U
1. H phng trnh tuyn tnh
Mt h phng trnh tuyn tnh c dng:

a11 x1 a12 x2 ... a1n xn b1


a x a x ... a x b
21 1 22 2
2n n
2

...........................................
an1 x1 an 2 x2 ... ann xn bn

(3.1)

x1

x2
Ma trn A=[aij] gi l ma trn h s v tri, ma trn ct X =
, B =
...
x
n
ct cc n v ma trn ct h s t do (ta c th vit X = [x1

b1

b2
ln lt gi l ma trn
...

b
n

x2 ... xn ] , B = [b1 b2 ... bn ] ).

Khi , theo php tnh ma trn h (3.1) c dng ma trn l


AX = B

(3.2)

Vi mc ch p dng phng php lp n hc chng trc vo phng trnh (3.2), trong


chng ny chng ta gi s h c nghim duy nht t l X* (h Cramer).
Trc ht chng ta cn nhc li khi nim chun trn khng gian ma trn.
2. Chun dng ca ma trn
Chun l mt khi nim trn khng gian vec t ch di ca mt vec t. Cho vec t v, chun v l
mt s thc vit l v , n phi c xy dng tha cc tin :
- v 0, v = 0 v = q
- av = a v

" a R, " v

- u+ v u + v

" u, v

Trn mt khng gian vec t, ta c nhiu cch xy dng chun. V d trn Rn ta c cc chun
hc:
- Chun Euclide x 2

x
i 1

, vi x x1 , x2 ,..., xn

Th vin H SPKT TP. HCM - http://www.thuvienspkt.edu.vn

Trang | 13

Trng H S phm K thut TP. HCM - http://www.hcmute.edu.vn

Chng 4: a thc ni suy


n

Chun tng x 1 xi , vi x x1 , x2 ,..., xn


i 1

n gin, trong chng ny chng ta ch s dng mt chun trn khng gian ma trn m ta tm
gi l chun dng:
Cho ma trn A=[aij]mxn, khi chun dng A l

A = max d i =
1 i m

j= 1

aij (3.3)

Vi chun ma trn xy dng nh trn, t 3 tin ngi ta chng minh c tnh cht
u.v u v .
Ch thch: di l tng cc gi tr tuyt i cc phn t dng i.
V d 3.1: Tnh chun dng ma trn

0.1 0.4 - 0.2

T = - 2
0
1

0.7 - 0.9 1.8

p dng (3.3) ta c d1=0,7, d2=3 v d3=3,4, do T = 3,4


Tng t ta cng tnh c
1

X = - 0,5, Y =

0,9

0,9

- 0, 7

1, 05

0,1

X = 1; X - Y = 0, 2 = 0, 2

- 0,15

2 PHNG PHP LP N
1. Ni dung phng php
T phng trnh (3.2), chng ta bin i tng ng thnh

X = TX + C

(3.4)

trong T l ma trn vung T=[tij] v C l ma trn ct


C=[c1 c2 cn]T.
phng php lp hi t ta cn iu kin: T < 1 (3.5)
Khi dy nghim gn ng c tnh theo cng thc

X 0 = C

X k = TX k- 1 + C

(3.6)

Sau k bc lp, nghim gn ng h l X * X k vi sai s


X *- X k

T
1- T

X k - X k- 1

(3.7)

V cch chn X0: Vic chn X0 trong phng php trn khng i hi yu cu g (h c nghim
duy nht). Do cch chn n gin nht l X0= (ct khng), khi X1=C. Vy tit kim bc tnh
ta nn chn X0=C nu khng c yu cu g thm.
Th vin H SPKT TP. HCM - http://www.thuvienspkt.edu.vn

Trang | 14

Trng H S phm K thut TP. HCM - http://www.hcmute.edu.vn


Chng 3: Gii h phng trnh tuyn tnh bng phng php lp

Chng minh s hi t v sai s:


Do X* l nghim nn X*=TX*+C, ly v tr v vi (3.6) ta c X k - X * = T ( X k- 1 - X *) . Theo
tnh cht chng minh t 3 tin ta c X k - X * T ( X k- 1 - X *) .
Tng t ta c:

X k - X * T ( X k- 1 - X *) T

( X k- 2 - X *) ... T

Do (3.5) nn nu k tng v hn T

( X 0 - X *)

gim v 0 hay X k - X * gim v 0. Theo nh ngha chun

dng, X k - X * chnh l gi tr ln nht cc chnh lch gia cc phn t tng ng trong Xk v X*.
Ni cch khc nu t X k = [xk1

xk 2 ... xkn ], X * = x1*

*
x2* ... xn*

th ta c xki - xi X k - X * ,

do xki k

xi* .

chng minh sai s ta xt

X k - X * T X k- 1 - X * = T (X k- 1 - X k )+ (X k - X *)
T

( (X

k- 1

- X k ) + (X k - X *) )

T y, chuyn v v bin i ta c (3.7).


2. Thc hnh my Casio 570
V d 3.2: Gii h phng trnh sau bng phng php lp n vi hai bc lp.

0 x 5
x 0,1 0, 2
y 0, 2 0,1 0, 05 y 7 TX C


z 0
0,3 0, 05 z 1
Gii: Chun T = 0,35 < 1 nn phng php hi t
t X0=C=[5 7 -1]T. Ta c kt qu tnh ton
Bm my (a tc l alpha)

Mn hnh

-0.1X+0.2Y+5:0.2X+0,1
-0.1aX+0.2aY+5a:
0.2aX+0,1 aY+0.05aA+7a: Y+0.05A+7: 0.3Y+0.05A-1
0.3aY+0.05aA-1
calc
5=

X?
Nhp X0

Y?

7=

A?

-1 =

5.9

8.65

1.05

X?

5.9 =

Nhp X1

Cc
thnh
phn X1

Y?

8.65 =

A?

1.05 =

6.14

Cc

Th vin H SPKT TP. HCM - http://www.thuvienspkt.edu.vn

thnh
Trang | 15

Trng H S phm K thut TP. HCM - http://www.hcmute.edu.vn

Chng 4: a thc ni suy

9.0975

1.6475

phn X2

x 6,14

Vi X*X2 ta c y 9, 0975 . nh gi sai s ta xt:


z 1, 6475

X *X 2

0,35
X1 X 2
1 0,35

0,35
max{0,024;0,04475;0,05975} 4.102
0,65

3. H cho tri
a t h phng trnh tuyn tnh (3.1) v dng ma trn (3.2) sao cho iu kin (3.5) tha mn
khng phi l d dng. Ty vo (3.1) c th m ta c cch bin i khc nhau. Trong phn ny ta xt
trng hp n gin m ta tm gi l A c dng cho tri.
Ma trn A=[aij] cho tri nu gi tr tuyt i phn t trn ng cho chnh ln hn tng cc gi tr
tuyt i cc phn t cn li cng dng vi n, tc l:

a11 a12 a13 ... a1 j

j 1

a22 a21 a23 ... a2 j


j 1

...

ann an1 an 2 ... ann 1 anj

j n
Khi t h (3.1) chng ta chuyn v cc s hng bn tri dng aijxj m i khc j. Sau chia hai v
phng trnh th i cho aii ta c kt qu dng (3.4) vi T <1.

7.9 x 0.2 y 0.3z 7.7

V d 3.3: Gii h phng trnh 0.1x 3.7 y 0.1z 3.8 bng phng php lp n hai bc
0.2 x 3.7 z 0.2

vi X0=[1 -1 0]T

7,9 0, 2 0,3
Gii: ma trn h s v tri A 0,1 3, 7 0,1 c dng cho tri. Bng cch bin i theo
0, 2
0
3, 7
hng dn ta a h v dng
x 0, 025 y 0, 038 z 0,975

y 0, 027 x 0, 027 z 1, 027


z 0, 054 x 0, 054

(cc php chia lm trn vi


ba ch s sau dn thp phn).

0
- 0, 025 0, 038

0
- 0, 027 tha T = 0,0629 < 1 .
Dng (3.4) ny c ma trn T = 0, 027

- 0, 054

0
0

Dng my tnh nh v d trn ta c kt qu


Th vin H SPKT TP. HCM - http://www.thuvienspkt.edu.vn

Trang | 16

Trng H S phm K thut TP. HCM - http://www.hcmute.edu.vn


Chng 3: Gii h phng trnh tuyn tnh bng phng php lp

X1 1 1 0,108 , X 2 0,996 0,997 0,108 .


T

x 0.996

Kt lun: y 0.997
z 0.108

Vi sai s X * X 2

0,0629
X 1 X 2 3.104 (cc s gn ng lm trn ht cc ch s khng
1 0,0629

chc)
3 PHNG PHP LP SEIDEN
1. Phng php lp seiden
Phng php lp Seidel l mt s ci bin ca phng php lp n. tng ca s thay i ny l
trong qu trnh tnh thnh phn th i (i>1) ca nghim gn ng Xk ta s dng ngay cc thnh phn th 1,
2, , i-1 trong Xk va tnh c. iu ny i hi php nhn ma trn phi thc hin tun t tng dng,
kt qu dng 1 dng cho php tnh dng 2, kt qu dng 2 dng trong php tnh dng 3 . C th l, i
vi phng php lp seidel, cng thc lp (3.6) c thay i di dng

x1 k t11 x1 k 1 t12 x2 k 1 t1n xn k 1 c1


k
k
k 1
k 1
x2 t21 x1 t22 x2 t2 n xn c2

.........
x k t x k t x k t x k t x k 1 c
n1 1
n2 2
n , n 1 n 1
nn n
n
n
Trong X k = [ x1( k )

(3.8)

x2( k ) ... xn( k ) ], C = [c1 c2 ... cn ]

Ngoi ra th iu kin hi t v cng thc tnh sai s vn tng t phng php lp n

7.9 x 0.2 y 0.3z 7.7

V d 3.4: Gii h phng trnh 0.1x 3.7 y 0.1z 3.8 bng phng php lp Seiden ba bc.
0.2 x 3.7 z 0.2

Gii: Bin i tng t v d 3.3:

x 0, 025 y 0, 038 z 0,975

y 0, 027 x 0, 027 z 1, 027

z 0, 054 x 0, 054

1
2
3

Chn X0=C=[0,975 -1,027 -0,054]T. Th cc thnh phn X0 vo v phi phng trnh (1) c x
= 0,9986, gi tr ny thay cho thnh phn 0,975 trong X0. Sau th cc thnh phn mi X0 vo v
phi (2) c y = -0,99857, gi tr ny thay cho thnh phn -1,027 trong X0. Tip tc th cc thnh
phn
mi
X0
vo
(3)
c
z=-0,1079..
Kt
thc
bc
lp
th
nht
T
X1 0,9986 0,99857 0,1079
Qu trnh tnh X2 tng t.
2. Thc hnh trn my Casio 570
Bm my (a tc l alpha)

Mn hnh

X=aXacalc0.025aY+0.038aA+0,975a:aYacalc 0,025Y+0,038A+0,0975:
Th vin H SPKT TP. HCM - http://www.thuvienspkt.edu.vn

Trang | 17

Trng H S phm K thut TP. HCM - http://www.hcmute.edu.vn

Chng 4: a thc ni suy

0.027aX-0,027 aA-1,027a:aAacalc Y=0,027X-0,027A-1,027:


A=-0,054A-0,054
-0,054aX-0,054a
calc

X?

0,0975 =

Nhp X0

Y?

-1,027 =

A?

-0,054 =

0,9986

-0,99857

-0,1079.

X?

Khng nhp gi Y?
tr g
A?

=
=

0.99586

-0.99719

-0.10777

Cc thnh
phn X1

Cc thnh
phn X2

Tip tc bm cc du = ta c
X 3 0,99583 0,99720 0,107775

x 0,99583

Kt qu y 0,99720 vi sai s X * X 2 3.106 .


z 0,107775

3. Bi tp
Vi mi h phng trnh sau, hy gii bng phng php lp n v lp seiden vi 3 bc lp. Sinh
vin c th chn nhiu vect X0 khc nhau.
3.1

x1 0, 2 0,1 0,1 x1 1
x 0,3 0
0,1 x2 2
2
x3 0
0 0,3 x3 1

3.2

1 8 1 x1 1
7 0 2 x 2

2
2 1 9 x3 1

10 x y z 2

3.3 2 x 10 y z 9
x y 10 z 11

5 x 3 y z 6

3.4 2 x 7 y z 7
x y 5 z 12

Th vin H SPKT TP. HCM - http://www.thuvienspkt.edu.vn

Trang | 18

Trng H S phm K thut TP. HCM - http://www.hcmute.edu.vn

Chng 4: a thc ni suy

CHNG 4

A THC NI SUY
1. VN CHUNG
1. a thc ni suy

y=f(x)
Sai s ni suy

y=Pn(x)

x1

x2

xn

- Bi ton ni suy: Cho (n+1) mc ni suy phn bit xi (i=0,1,,n) thuc [a,b] trong a, b l hai
mc no .
Cho gi tr hm s f(x) ti xi l yi = f (xi ), (i = 0,1,..., n) .
Ta cn tnh gn ng f(x) vi mi x thuc [a,b].
- a thc ni suy: l a thc Pn (x)tha hai iu kin: bc khng qu n v c th i qua cc nt
ni suy (xi,yi) (hay yi=Pn(xi) ) vi i=0,1,,n). a thc Pn (x) gi l a thc ni suy. Ta dng a thc ni
suy xp x cho hm cn tm: f (x) Pn (x), " x [a, b] . Hm f(x) gi l hm ni suy v h thng nt (xi,
yi) gi l li ni suy, n l bc ni suy.
2. Sai s ni suy
Gi s hm ni suy kh vi cp (n+1) v tha

f(

n+ 1)

(x) M , " x [a, b]

(4.1)

Ta c sai s ni suy l f (x)- Pn (x)

M
p (x) (4.2) trong p (x)= (x - x0 )...(x - xn ).
(n + 1)!

Chng minh: t F (x)= f (x)- Pn (x)- k. p (x) trong l l hng s. Cho trc gi tr x c nh
thuc [a,b] khc xi, khi F(x)=0 vi k =

f (x)- Pn (x)
.
p (x)

Do f(xi)=Pn(xi) v p(xi)=0 nn F(xi)=0 vi mi i=0,,n. p dng nh l Rolle trn cc an nh


[xi,xj] (i khc j) ta c cc gi tr ci thuc [xi,xi+1] sao cho F(ci)=0 vi i=0,,n-1. Tip tc suy lun nh
th nhiu ln ta suy ra c gi tr c thuc [x0,xn] sao cho F(n+1)(c)=0. T biu thc F(x) o hm hai v suy
f ( n+ 1) (c)
(n+1)
(n+1)
ra F
(c)=f (c)-k.(n+1)!. Hay ta c k =
.
(n + 1)!

Th vin H SPKT TP. HCM - http://www.thuvienspkt.edu.vn

Trang | 19

Trng H S phm K thut TP. HCM - http://www.hcmute.edu.vn

f (x)- Pn (x) f ( n+ 1) (c)


=
Kt hp suy lun trn ta c k =
, t v do (4.1) suy ra sai s cn chng
p (x)
(n + 1)!
minh.
Nhn xt:
- Trong chng minh trn, ta ch chng minh sai s ti x khc xi. Tuy nhin d thy l ti xi sai s
bng 0 nn trong cng thc sai s (4.2), ta cho x bt k thuc [a,b].
- Gi s hm f(x) cng l mt a thc bc khng qu n, khi d thy M=0. Do f(x)=Pn(x) vi
mi x. iu ny cng chng t a thc ni suy l duy nht.
V d 4.1 Gi s biu thc (1 + 22 + ... + k 2 ) = S (k ) c dng a thc bc 3 theo k, tm a thc .
Gii: Theo bi v p dng tnh duy nht ca a thc ni suy, ta c S(k) chnh l a thc ni suy
bc 3 ca chnh n. Cho k = 1, 2, 3, 4 ta c 4 nt (bc ni suy l 3): (1,1); (2,5); (3,14) v (4,30).

k (k + 1)(2k + 1)
c bc 3 v c th i qua 4 nt trn. Vy chnh l a
6
k (k + 1)(2k + 1)
thc cn tm, hay 1 + 22 + ... + k 2 =
.
6
Ta nhn thy a thc

Vic tm ra a thc trn s c trnh by trong cc phn sau.


2. A THC NI SUY LAGRANGE
1. a thc ni suy Lagrange
Chng ta tm a thc ni suy t (n+1) a thc c bn sau:

d0 (x) =

(x - x1 )(x - x2 )...(x - xn )
(x0 - x1 )(x0 - x2 )...(x0 - xn )

. dk (x) =

(x - x0 )...(x - xk- 1 )(x - xk + 1 )...(x - xn )


(4.3)
(xk - x0 )...(xk - xk - 1 )(xk - xk + 1 )...(xk - xn )

(k=0,1,,n).
Ta c th m t biu thc a thc c bn dk (x) (4.3) l: t thc l tch cc nhn t bc nht (x-xi)
thiu (x-xk), mu s chnh l t thc khi thay x bng xk.
Do cc xi phn bit nn cc biu thc c bn trn tn ti l cc a thc bc n v c cc tnh cht:
dk (xk ) = 1 " k

dk (xi ) = 1 " k i

Do ta d thy a thc ni suy c dng sau (gi l dng Lagrange):

Ln (x)= y0d0 (x)+ y1d1 (x)+ ... + yndn (x)

(4.4)

Nhn xt:
- Cch tm a thc ni suy dng Lagrange trn ph hp khi cc xi c nh d yi thay i (hm ni
suy thay i). Khi ngi ta xy dng sn cc a thc c bn v dng cho nhiu hm ni suy khc nhau.
- Cch xy dng trn khng ph hp khi s nt ni suy thay i d cc nt c khng i (b sung
li ni suy). Khi nn dng cch xy dng khc ta s hc bi sau.
V d 4.2: Tm a thc ni suy cho cc hm f(x), g(x) trn an [0,1] vi cc nt:
Th vin H SPKT TP. HCM - http://www.thuvienspkt.edu.vn

Trang | 20

Trng H S phm K thut TP. HCM - http://www.hcmute.edu.vn

Chng 4: a thc ni suy

0,2

f(x)

7,1

2,3

4,5

g(x)

-1,2

3,5

0,8

T tnh gn ng cc gi tr f(0,5) v g(0,7).


Gii:
T cc gi tr x0=0, x1=0,2, x2=1, p dng (4.3) ta c

(x (x0 (x d1 (x) =
(x1 (x d2 (x) =
(x2 d0 (x) =

x1 )(x - x2 ) (x - 0, 2)(x - 1)
=
= 5(x - 0, 2)(x - 1)
x1 )(x0 - x2 ) (0 - 0, 2)(0 - 1)
x0 )(x - x2 )
(x - 0)(x - 1)
=
= - 6, 25 x (x - 1)
x0 )(x1 - x2 ) (0, 2 - 0)(0, 2 - 1)
x0 )(x - x1 ) (x - 0)(x - 0, 2)
=
= 1, 25 x (x - 0, 2)
x0 )(x2 - x1 ) (1- 0)(1- 0, 2)

Vi f(x): ta c y0=7,1; y1=2,3 v y2=4,5 th vo (4.4) ta c

f (x) L2 (x)= 7,1d0 (x)+ 2,3d1 (x)+ 4,5d2 (x); " x [0,1]
Cho x=0,5 ta c

d0 (0,5)= - 0,75; d1 (0,5)= 1,5625; d2 (0,5)= 0,1875 v suy ra f (0,5) L2 (0,5)= - 0,8875 .
Vi g(x): ta c y0=-1,2; y1=3,5 v y2=0,8. Mt cch tng t ta c kt qu:

g (x) L2 (x)= - 1, 2d0 (x)+ 3,5d1 (x)+ 0,8d2 (x); " x [0,1]
V g (0,7) L2 (0,7)= 5,84375
2. Phn tch v phn thc ti gin
Bi

ton

ra

cn

phn

tch

B (x)=

Pn (x)
v
(x - x0 )(x - x1 )...(x - xn )

dng ti

gin

A0
An
A1
+
+ ... +
. Trong Pn(x) l a thc bc khng qu n v x0, x1, , xn l cc gi tr
x - x0 x - x1
x - xn
phn bit.

Do tnh duy nht ca a thc ni suy, Pn(x) l a thc ni suy ca chnh n vi (n+1) nt (xi,Pn(xi)).
p dng cch xy dng a thc ni suy trn, Pn(x)Ln(x) vi yi= Pn(xi).
Th cc dng (4.3), (4.4) vo phn thc B(x):
B (x) =

y0
yn
y1
+
+ ... +
T0 ( x - x0 ) T1 ( x - x1 )
Tn ( x - xn )

Trong Ti = (xi - x0 )...(xi - xi- 1 )(xi - xi- 1 )...(xi - xn )=

(x i

xk )

k i

Suy ra kt qu cn tm Ai =

Pn (xi )
(4.5).
Ti

- x3 + 2 x 2 + 5
V d 4.3: Phn tch
v dng ti gin.
( x - 1) x( x + 1)( x + 2)
Th vin H SPKT TP. HCM - http://www.thuvienspkt.edu.vn

Trang | 21

Trng H S phm K thut TP. HCM - http://www.hcmute.edu.vn

t Pn(x)=-x3+2x2+5, x0=1, x1=0, x2=-1 v x3=-2.


p dng (4.5): Pn(x0)=6, T0=(x0-x1)(x0-x2)(x0-x3)=6 suy ra A0=1
Tng t Pn(x1)=5, T1=-2, A1=-2,5; ; A2=4; A3=-21/6
Kt qu:
- x3 + 2 x 2 + 5
1
5
4
7
=
+
( x - 1) x( x + 1)( x + 2) x - 1 2 x x + 1 2 (x + 2)

Nhn xt:
Trng hp xk l nghim ca Pn(x), khi ta c th rt gn t m mu thc cho (x-xk). Bi ton khi
s gim mt bc. Hoc p dng (4.5) ta cng c kt qu tng t l Ak=0.
3. A THC NI SUY NEWTON
1. Trng hp tng qut
Chng ta t cc t sai phn trn li ni suy nh sau:
- T sai phn cp 1:

T0(1) =

y - yi
y1 - y0
y - y1
; T1(1) = 2
;...; Ti (1) = i+ 1
(0 i n - 1)
x1 - x0
x2 - x1
xi+ 1 - xi

- T sai phn cp 2:

T0(2) =

T (1) - Ti (1)
T1(1) - T0(1)
;...; Ti (2) = i+ 1
(0 i n - 2)
x2 - x0
xi+ 2 - xi

- T sai phn cp k (1 k n)
(k )
0

Ti+( k1- 1) - Ti ( k - 1)
T1( k - 1) - T0( k - 1)
(k )
=
;...; Ti =
(0 i n - k ) (4.6)
xk - x0
xi+ k - xi

Chng ta s b tr cc t sai phn vo bng trong cc t sai phn cng cp thuc mt ct, cc t sai
phn cng ch s di thuc mt dng. Hai ct u tin l xi v yi, ct cui cng l T(n) ch c mt phn t
l T0( n ) :
x

T(1)

T(2)

x0

y0

T0(1)

T0(2)

x1

y1

T1(1)

T1(2)

..

..

..

..

T(n)
T0( n )

..

V d 4.4: Cho li ni suy


x 0
y

10

114

202

492

1302

Bng t sai phn l:


x

T(1)

T(2)

T(3)

T(4)

28

12

114

88

19

Th vin H SPKT TP. HCM - http://www.thuvienspkt.edu.vn

Trang | 22

Trng H S phm K thut TP. HCM - http://www.hcmute.edu.vn

Chng 4: a thc ni suy

202

145

492

270

10

1302

25

Tnh cht t sai phn:


- Nu yi=Pn(xi) trong Pn(x) l a thc bc khng qu n th mi t sai phn cp (n+1) u bng
khng.
- Nu thm mt nt ni suy mi vo li ni suy, ta sp xt nt mi vo bn phi li (cc xi khng
nht thit c th t, ch bt buc phi phn bit) th cc t sai phn c khng thay i, trong bng t sai
phn ta c thm mt dng v mt ct.
Vi bng t sai phn, chng ta xy dng c a thc ni suy cn tm (gi l dng Newton tin)
nh sau:

N n (x) = y0 + T0(1) (x - x0 )+ T0(2) (x - x0 )(x - x1 )+ ...


+ T0( n ) (x - x0 )...(x - xn- 1 )

(4.7)

Chng ta khng chng minh tnh cht ny. Lu rng cc h s l t sai phn trong (4.7) thuc
dng u tin trong bng t sai phn theo cch b tr nu trn.
V d 4.5: Cho bng gi tr hm s
x

0,2

f(x)

7,1

2,3

4,5

Tnh gn ng gi tr f(0,5) bng a thc ni suy bc hai


Bng t sai phn
x

T(1)

T(2)

7,1

-24

26,75

0,2

2,3

2,75

4.5

Khi a thc ni suy N2 (x)= 7,1- 24 x + 26,75x( x - 0, 2)


Xp x f (0,5) N2 (0,5)= - 0,8875 .
So snh v d 4.2 ta thy gi thit v kt qu khng thay i. y khng phi l ngu nhin. l
do tnh duy nht ca a thc ni suy. Tc l vi li ni suy cho trc ta c

Ln (x) N n (x)

(4.8)

Nhn xt: Do tnh cht t sai phn nu trn, nu li ni suy thm hay bt mt nt th vic xy dng
a thc ni suy Newton khng phi lm li t u. y l u im ca a thc ni suy Newton. Tuy nhin
nu cc gi tr yi thay i th ta nn dng cch xy dng a thc ni suy Lagrange.
2. Trng hp li u
Li ni suy l u nu cc
mc xi cch u mt bc li h
cho trc. Khi ta ch cn c x0
v h th s tnh c xi = x0 + ih
vi mi i=0,,n. (4.9)

x0

x1

x2

xn

Th vin H SPKT TP. HCM - http://www.thuvienspkt.edu.vn

Trang | 23

Trng H S phm K thut TP. HCM - http://www.hcmute.edu.vn

p dng vo cch tnh cc t sai phn (4.6), ta thy mu s trong t sai phn cp k l (kh) khng i.
Do ta s tnh t sai phn thng qua cc i lng sai phn n gii hn.
Ta gi sai phn trn li ni suy l:
- Sai phn cp 1:

D (1)
D 1(1) = y2 - y1;...; D i(1) = yi+ 1 - yi (0 i n - 1)
0 = y1 - y0 ;
- Sai phn cp 2:
(1)
(1)
D (2)
0 = D1 - D 0 ;

...; D i(2) = D i(1)+ 1 - D i(1) (0 i n - 2)

- Sai phn cp k (1 k n)

D (0k ) = D 1( k- 1) - D (0k- 1) ;...D i( k ) = D i(+k-1 1) - D i( k- 1) (0 i n - k ) (4.9)


Bng quy np ta chng minh c cng thc tnh t sai phn cp k l vi li u l Ti

(k )

D i( k )
=
k !h k

(4.10)
By gi ta a xi v x0 v h. p dng (4.9):
x - x0
h

(x - xi )= (x - x0 - ih)=

i
h (t - i )h

Th kt qu v (4.10) vo (4.7) th c a thc ni suy Newton dng li u sau:

D (1)
D 0(2)
0
N n (x) = y0 +
t+
t (t - 1)+ ...
1!
2!
D (n)
+ 0 t (t - 1)...(t - n + 1)
n!
Trong t =

(4.11)

x - x0
h

(4.12)

4 BI TP
Trong cc bi tp sau hy gii bng a thc thc ni suy Lagrange v a thc Newton (li u nu
c th c).
4.1 Cho
x

1,2

1,4

f(x)

3,2

5,7

4,1

Tnh gn ng f(0,5). nh gi sai s theo M nu bit


f (x) M " x [0;1, 4]

4.2 Cho
x

1,2

1,4

1,6

f(x)

-3

-1,7

-4,1

Tnh gn ng f(0,5). nh gi sai s theo M nu bit

f (x) M " x [0;1,6]


4.3 Cho
x

1,2

1,4

Th vin H SPKT TP. HCM - http://www.thuvienspkt.edu.vn

1,6
Trang | 24

Trng H S phm K thut TP. HCM - http://www.hcmute.edu.vn

Chng 4: a thc ni suy

f(x)

-3

-5

-1,7

4,1

Tnh gn ng f(0,5). nh gi sai s theo M nu bit


f (x) 2,5 " x [0;1,6]

4.4 Cho
x

1,2

1,4

1,6

1,8

f(x)

-3

-1,7

4,1

9,2

Tnh gn ng f(0,5). nh gi sai s theo M nu bit


f (x) M " x [0;1,8]

4.5 Cho
x

1,2

1,4

1,6

1,9

f(x)

-3

-1,7

4,1

9,2

Tnh gn ng f(0,5). nh gi sai s theo M nu bit

f (x) 1 " x [0;1,9]


4.6 Tm a thc ni suy li u bc 3 cho hm f (x) =

ex
trn an x [0;0,9]
x+ 1

4.7 Cho q(x) l a thc ni suy ca f(x) vi x0, x1, , xn v r(x) l a thc ni suy ca f(x) vi x1,
x2, , xn+1. Chng minh rng a thc ni suy ca f(x) vi x0, x1, , xn+1 l

p ( x) =

( x - x0 )r ( x) - ( x - xn+ 1 )q( x)
xn+ 1 - x0

4.8 Cho q(x) l a thc ni suy ca f(x) vi x0, x1, , xn v yn+1=q(xn+1) (xn+1 khc x0, x1, , xn).
Tm a thc ni suy ca f(x) vi x0, x1,.., xn+1.
4.9 Tm A1, A2, A3 sao cho

A3
A
A
x- 1
= 1+ 2 +
x (x + 1)(x + 3) x x + 1 x + 3

Th vin H SPKT TP. HCM - http://www.thuvienspkt.edu.vn

Trang | 25

Trng H S phm K thut TP. HCM - http://www.hcmute.edu.vn

Chng 5: Tnh tch phn xc nh

CHNG 5

TNH TCH PHN XC NH


b

Trong chng ny chng ta tnh gn ng tch phn xc nh m ta t l I f x dx (a<b) trong


a

hm f(x) kh tch trn [a;b].


1. CNG THC HNH THANG
y=P1(x)
y1

y=f(x)

y0

x0

x1

Gi P1(x) l a thc ni suy vi hai nt (x0,y0=f(x0)) v (x1,y1=f(x1)). Khi ta c


y y0
y x y1 x0
P1 x 1
x 0 1
. Sau xp x f(x) bng P1(x) trn [x0;x1] v dng cng thc Newtonx1 x0
x1 x0
Lepnitz ta c
x1

x1

f x dx P x dx
1

x0

x0

x1 x0
y0 y1
2

(5.1)

Tch phn P1(x) c th tnh bng cng thc Newton-Lebnitz nhng nu nhn vo hnh v, c th
thy tch phn c gi tr chnh l din tch mt hnh thang.
b

Tr li vic tnh I f x dx . Chng ta chia u on [a,b] thnh n on nh c chiu di


a

ba
. K hiu cc u on con l x0, x1, hay xi a ih v yi=f(xi) (i=0,1, ,n).
n
a=x0 x1

x2

b=xn
x1

p dng (5.1) trn mi s hng ca phn tch I =

x2

xn

f (x)dx + f (x)dx + ... +


x0

x1

f (x )dx v cng

xn- 1

cc kt qu chng ta c cng thc hnh thang sau:

h
y0 y1 ... yn I H n
2

(5.2)

Sai s ca (5.2) l

I IH n

M 2 b a h2
12

Trong f x M 2

(5.3)

x a, b

Th vin H SPKT TP. HCM - http://www.thuvienspkt.edu.vn

Trang | 26

Trng H S phm K thut TP. HCM - http://www.hcmute.edu.vn

Chng 5: Tnh tch phn xc nh

Tht
xi1

f x dx

xi

vy,
xi1

dng

Pi x dx

xi h

xi

ta h

xi

sai

ni

suy

trn

on

tng

nh

ta

M
Mh3
Cng sai s trn tng on nh vi lu
x xi x xi h dx
2
12

ba
c kt qu (5.3)
n

V d (5.1)
1

Tnh gn ng tch phn xc nh I f x dx bng cng thc hnh thang bit cc gi tr f(x):
0

0,2

0,4

0,6

0,8

f(x)

-1,23

-0,81

-0,22

0,4

0,1

0,5

Hy nh gi sai s kt qu bit rng f x 2,91 x 0,1


Gii:
Qua bng gi tr ta chn h=0,2 v y0 n y6 cho bi dng th 2 trong bng. p dng (5.2) ta c kt
qu I -0,126.
T gi thit suy ra M2=2,91.
p dng (5.3) ta c sai s khng qu 10-2. Vi mt ch s khng chc ta kt lun:

I 0,13 102
V d (5.2) thc hnh trn my casio 570:
2

Cho I ln 2 x 3 dx .
1

Dng cng thc hnh thang tnh I vi yu cu


a) 4 on chia v nh gi sai s
b) Sai s khng qu 4.10-4.
Gii:
a) n = 4 suy ra h = 0,25
Dng mode table lp bng gi tr (570ES):
Bm

Mode 7

ln 2 a X + 3 =

0=

1=

Mn hnh

f(X)=

Start?

End?

Step?

0,25=

Ta c kt qu l bng gi tr x,y ti 5 nt (h=0,25)


x
y

0.25

0.5

0.75

1.09861 1.25276 1.38629 1.50408 1.60944

Tnh gn ng (mode 1):


Bm a A a calc a A + ( ln 2 a X + 3 ) + ln 2 ( a X + 0,25) + 3) ) x 0,25 2 a: X a calc a X + 0,25
Mn hnh s l A=A+(ln(2X+3)+ln(2(X+0,25)+3))x0,252: X=X+0,25
Bm

calc

0=

0=

= (4 ln)

Th vin H SPKT TP. HCM - http://www.thuvienspkt.edu.vn

= (4 ln)

= (4 ln)
Trang | 27

Trng H S phm K thut TP. HCM - http://www.hcmute.edu.vn

Chng 5: Tnh tch phn xc nh

Mn
hnh

A?

0,293 0,6238 0,9851 1,3742...

X?

Kt qu gn ng I 1,3742
nh gi sai s: Xt f x

22

2 x 3

2
M2
3

M 2 .0, 252
Suy ra sai s I 1,3742
3.103 .
12
Vy I 1,374 3.10 3
b) Xt cng thc sai s

M 2h 2
1
4.104 h 0,103... n 9,6...
12
h
Chn n = 10 suy ra h = 0,1 v tnh gn ng nh cu a. Bm mn hnh l
A=A+(ln(2X+3)+ln(2(X+0,1)+3))x0,12: X=X+0,1. Bm b (= 4 ln ) chn ln ta c kt qu
I 1,375454 .
2. CNG THC SIMPSON

y1
y=P2(x)
y0
y=f(x)
x0

x1

x2

Gi P2(x) l a thc ni suy vi ba nt to thnh li u (x0,y0=f(x0)); (x1,y1=f(x1)) v (x2,y2=f(x2)).


Khi ta c P2 x y0

y1 y0
y 2 y1 y0
x - x0
t 2
t t 1 trong t =
; h = x2 - x1 = x1 - x0 .
1
2
h

Sau xp x f(x) bng P2(x) trn [x0;x2] v dng cng thc Newton-Lepnitz ta c
x1

x2

f x dx P x dx 3 y
2

x0

4 y1 y2

(5.4)

x0

Tr li vic tnh I f x dx . Chng ta chia u on [a,b] thnh n on nh bi cc im chia x0,


a

x1, xn (n chn hay n=2k, k nguyn dng), mi on c chiu di h

ba
. Ta c xi a ih v t
n

yi=f(xi) (i=1, 2, ,n) tng t nh trong phn trc.


p dng (5.4) trn mi hai on con [x2i;x2i+2] v cng cc kt qu chng li ta c cng thc
Simpson
(5.5)

h
y0 4( y1 y3... yn1 ) 2( y2 y4 ... yn2 ) yn I S n
3

Th vin H SPKT TP. HCM - http://www.thuvienspkt.edu.vn

Trang | 28

Trng H S phm K thut TP. HCM - http://www.hcmute.edu.vn

Chng 5: Tnh tch phn xc nh

f (4) x M 4

x a, b

ngi

M 4 b a h4
I IS n
180

ta

chng

minh

sai

(5.5)

l:

(5.6)

V d (5.3) thc hnh trn my casio 570:


2

Cho I ln 2 x 3 dx . Dng cng thc hnh thang tnh I vi yu cu


1

a) 4 on chia v nh gi sai s
b) Sai s khng qu 3.10-7.
Gii:
a) n = 4 suy ra h = 0,25
Dng mode table lp bng gi tr (570ES):
x

0.25

0.5

0.75

1.09861 1.25276 1.38629 1.50408 1.60944

Tnh gn ng (mode 1):


Bm a A a calc a A + ( ln 2 a X + 3 ) + 4ln 2 ( a X + 0,25) + 3)+ ln 2 (a X+0,5) + 3 ) ) x 0,25 3
a: X a calc a X + 0,5
Mn hnh s l A=A+(ln(2X+3)+4ln(2(X+0,25)+3)+ln(2(X+0,5)+3))x0,253: X=X+0,5
Bm

calc

0=

0=

= (4 ln)

Mn
hnh

A?

X?

0,624 1,3756666

Kt qu gn ng I 1,3756666...
nh gi sai s: Xt f (4) x
Suy ra sai s I 1,3742

24

2 x 3

2
M4
3

M 4 .0, 254
5.106 .
180

Vy I 1,375667 5.10 6
b) Xt cng thc sai s

M 4h 4
1
3.107 h 0,128... n 7,7...
180
h
Chn n = 8 suy ra h = 0,125 v tnh gn ng nh cu a.
Bm mn hnh l
A=A+(ln(2X+3)+4ln(2(X+0,125)+3)+ln(2(X+0,25)+3))x0,1253: X=X+0,25.
Bm b (du = 4 ln ) ba ln.
Ta c kt qu I 1,3756757 .
1. S phng php (cng thc hnh thang, cng thc Simpson)

Th vin H SPKT TP. HCM - http://www.thuvienspkt.edu.vn

Trang | 29

Trng H S phm K thut TP. HCM - http://www.hcmute.edu.vn

Chng 5: Tnh tch phn xc nh

S on chia

Sai s
h, M2, M4

Bng gi tr f(x)

Tch phn
gn ng
2. ng dng tnh gn ng lna v bng php ton +,-,*,/
a

Cho a>0, bng cng thc Newton-Lepnitz chng ta bit ln a =

dx
. p dng tnh gn ng cc
x

tch phn chng ta thu c kt qu gn ng lna.


1

Tng t vi p = 4
0

dx
. Ta cng tnh gn ng c .
1+ x2
1

V d 5.4: Tnh gn ng tch phn I =

dx
bng cng thc Simpson 4 on chia. T suy ra
x
0,5

gi tr gn ng ln2. Cc php ton c nh gi sai s


Gii:Bng gi tr
x
1/x

0.5
2

0.625

0.75

0.875

1.6 1.333333 1.142857

Dng cng thc Simpson ta c I 0,69325 .


(4)

Xt (1 / x )

M 4 .0,5.0,1254
24
6.10- 4 . Vy I = 0,6933 6.10 - 4

768
=
M
suy
ra
sai
s
4
5
180
x

Mt khc I = - ln 0,5 = ln 2 , tc l ln 2 = 0,6933 6.10- 4


3. Bi tp
Vi mi tch phn sau hy dng cng thc hnh thang v cng thc Simpson tnh gn ng vi yu
cu:
a) Dng 4 on chia
b) Sai s khng qu 10-5.
0,25

1.1

e x dx

0
2,5

1.2

xdx

ln x
2

1,2

1.3

x + 1dx

Th vin H SPKT TP. HCM - http://www.thuvienspkt.edu.vn

Trang | 30

Trng H S phm K thut TP. HCM - http://www.hcmute.edu.vn

Chng 5: Tnh tch phn xc nh


2

1.4

ln xdx

1.5 Tnh gn ng tch phn I =

dx

1+ x

bng cng thc Simpson 8 on chia. T suy ra gi

tr gn ng ca .

Th vin H SPKT TP. HCM - http://www.thuvienspkt.edu.vn

Trang | 31

Trng H S phm K thut TP. HCM - http://www.hcmute.edu.vn

Chng 6: Phng php bnh phng b nht

CHNG 6

PHNG PHP BNH PHNG B NHT


1. BI TON
Gi s ta cn tm hm s y=f(x). Bng thc nghim chng ta bit gi tr gn ng hm s ti mt s
im xi l yi f (xi ) (i=1,2,,n). iu quan trng na l chng ta mun hm f(x) c nh dng:

f ( x) = a1 f1 (x)+ a2 f 2 (x)+ ... + ak f k (x )

(6.1)

trong fi(x) l nhng hm s ta chn.


Vic chn fi(x) thc hin trn c s c im hm f(x) m ta bit. V hn na, l nhng hm s
n gin, tnh cht gip ta x l vn .
Khi , chng ta cn n phng php bnh phng b nht.
Ni dung phng php: t
2

S = ( f (x1 )- y1 ) + ... + ( f (xn )- yn ) =

( f (x )- y )

i= 1

S c hiu l tng cc
(xi,yi). Do chng ta cn tm
c th c.

a1

n
y1

x1

... Sak = 0

y=f(x)

yn

Ngi ta chng minh c


nghim h phng trnh:

{S = 0

bnh phng sai s i ti cc nt


cc h s ai sao cho S nh nht

y
y3

x2

S nh nht vi cc gi tr ai l
x3 .

xn

y2

(6.2)
Trng hp k = 2, h (6.2) vit thnh:
n
n

2
a1 f1 (xi ) + a2 f1 (xi ) f 2 (xi ) =

i= 1
i= 1

n
n

2
a1 f1 (xi ) f 2 (xi )+ a2 f 2 (xi )
=
i= 1
i= 1

yi f1 (xi )

i= 1

(6.3)

yi f 2 (xi )

i= 1

Sau y ta xt mt s trng hp
2. TUYN TNH y a1 a2 x
p dng (6.3) vi f1(x)=1 v f2(x)=x ta c
n
n

a1n + a2 x i = yi

i= 1
i= 1

n
n
n

a1 xi + a2 xi 2 = yi xi
i= 1
i= 1
i= 1

(6.4)

Tnh cc tng trong (6.4) v gii h ta c a1, a2 cn tm


V d 6.1: p dng phng php bnh phng b nht tm ng thng (tuyn tnh) xp x s liu
xi

-1

10

10

yi

18

18

23

27

Th vin H SPKT TP. HCM - http://www.thuvienspkt.edu.vn

Trang | 32

Trng H S phm K thut TP. HCM - http://www.hcmute.edu.vn

Chng 6: Phng php bnh phng b nht

Gii: Tnh cc tng trong (6.4) ta c


7

i 1

i 1

i 1

i 1

n 7, xi 39, xi 2 339, yi 101, yi xi 809

Gii h phng trnh

7a1 39a2 101


a 224 / 71 3,15
1

39a1 339a2 809


a2 431/ 213 2, 02
ng thng cn tm l y 3,15 2,02 x
Thc hnh my Casio MS: S l bm shift
Bm mode, reg, lin (lin vit tt ngha l tuyn tnh)
Nhp s liu

-1; 3 M+ (nhp cp x1, y1)

2; 5 M+ (nhp cp x2, y2)


.

10; 27 M+ (nhp cp x7, y7)

Xut kt qu

S S-var A = (cho kt qu a1)


S S-var B = (cho kt qu a2)

Thc hnh my Casio ES: S l bm shift


Bm mode, stat, A+BX (ng thng)
Nhp s liu theo bng tnh trn mn hnh, xong bm AC
Xut kt qu

S 1 7 A = (cho kt qu a1)
S 1 7 B = (cho kt qu a2)

3. HM ln y a1 a2 ln x (x>0)
p dng (6.3) vi f1(x)=1 v f2(x)=lnx ta c
n
n

a1n + a2 ln x i = yi

i= 1
i= 1

n
n

2
a1 ln xi + a2 (ln xi ) =
i= 1
i= 1

(6.5)

yi ln xi

i= 1

Tnh cc tng trong (6.5) v gii h ta c a1, a2 cn tm


V d 6.2: p dng phng php bnh phng b nht tm ng cong dng y a1 a2 ln x xp x
s liu
xi
1
2
2
7
9
10 10
yi

18

18

23

27

Gii: Tnh cc tng trong (6.5) ta c


7

n 7, ln xi 10,135, ln xi 20,179,
i 1

y
i 1

i 1

101, yi ln xi 198, 02
i 1

Gii h phng trnh


Th vin H SPKT TP. HCM - http://www.thuvienspkt.edu.vn

Trang | 33

Trng H S phm K thut TP. HCM - http://www.hcmute.edu.vn

Chng 6: Phng php bnh phng b nht

7a1 10,135a2 101


a 0,809
1

10,135a1 20,179a2 198, 02


a2 9, 407
ng cong cn tm l y 0,809 9, 407ln x
Thc hnh my Casio MS: S l bm shift
Bm mode, reg, log (hy so snh cch bm my VD6.1)
Nhp s liu

1; 3 M+ (nhp cp x1, y1)


2; 5 M+ (nhp cp x2, y2)

10; 27 M+ (nhp cp x7, y7)

Xut kt qu

S S-var A = (cho kt qu a1)


S S-var B = (cho kt qu a2)

Thc hnh my Casio ES: S l bm shift


Bm mode, stat, lnX
Nhp s liu theo bng tnh trn mn hnh, xong bm AC
Xut kt qu

S 1 7 A = (cho kt qu a1)
S 1 7 B = (cho kt qu a2)

4. TRNG HP TUYN TNH HA


Mt s yu cu nh dng ng cong khng th dng phng php bnh phng b nht. ng
cong dng y a1ea2 x l mt v d. Ni ng hn l phng php bnh phng b nht ch p dng khi
biu thc ng cong l dng t hp tuyn tnh cc hm s cho trc.
Trong mt s trng hp khng dng c nh trn, ngi ta c cch bin i a dng ng cong
v tuyn tnh, t mi p dng phng php bnh phng b nht. Cch lm c gi l tuyn tnh ha.
V d 6.3: p dng tuyn tnh ha v phng php bnh phng b nht tm ng cong dng
y a1ea2 x xp x s liu
xi

yi

139 115 97

51

18

0,7

Gii: T dng ng cong v s liu cho ta ly ln hai v c


ln y ln a1 ln ea2 x ln a1 a2 x x, y, a1 0 . t A1=lna1 v Y=lny ta c s liu mi v ng cong
mi c dng tuyn tnh Y=A1+a2x
xi

Yi

ln139 ln115 ln97 ln51 ln18 ln2

7
ln0,7

A1 6, 41
p dng phng php bnh phng b nht ta c kt qu
. T ta suy ra h s t
a2 0,94
a e A1 608
dng ban u. 1
. ng cong cn tm y 608e0,94 x .
a2 0,94
Cch lm tuyn tnh ha trn cng c lp trnh sn trong my tnh Casio. C th, trong my Casio
c lp trnh sn cc dng ng cong sau (hoc dng bnh phng b nht trc tip, hoc tuyn tnh ha)
Th vin H SPKT TP. HCM - http://www.thuvienspkt.edu.vn

Trang | 34

Trng H S phm K thut TP. HCM - http://www.hcmute.edu.vn

Chng 6: Phng php bnh phng b nht

Dng ng cong

My MS

My ES

y=a1+a2x

lin

Y=A+BX

quad

_+cX2

y=a1+a2lnx

log

lnX

y=a1+a2/x

inv

1/X

y a1ea2 x

exp

e^X

y a1 x a2

pwr

A.X^B

y=a1+a2x+a3x

5. BI TP
Vi b s liu sau hy p dng phng php bnh phng b nht tm cc ng cong xp x dng
a
y a1 a2 x , y = a1 x , y a1 2 , y a1ea2 x , y a1 x a2 x 2 , y a1 a2 ln x , y a1 x a2 ,
x
y a1 sin x a2 cos x .
Trng hp no phi dng tuyn tnh ha, trng hp no khng tm c ng cong, v sao?
6.1 S liu
x

12

34

76

101

122

74

26

10

-1

6.2 S liu
X
Y
6.3 S liu
x
0
y

-4

6.4 S liu
x
3
y

10

-2

12

21

21

21

15

30

31

Th vin H SPKT TP. HCM - http://www.thuvienspkt.edu.vn

Trang | 35

Trng H S phm K thut TP. HCM - http://www.hcmute.edu.vn

Chng 7: Gii gn ng phng trnh vi phn

CHNG 7

GII GN NG PHNG TRNH VI PHN

1. BI TON CSI
Mt phng trnh vi phn cp mt c dng y (x)= f (x; y ) trong y l mt hm s theo x.
Nghim phng trnh l hm y(x) kh vi trn mt min x [a, b]v tha mn phng trnh. Mt phng
trnh vi phn cp mt thng c mt h nghim y=y(x,c) trong c l mt tham s, h nghim gi l
nghim tng qut ca phng trnh.
Khi thay c bng mt hng s c th trong nghim tng qut ta c mt nghim c th m ta gi l
nghim ring.
V d 7.1: Xt phng trnh y (x)= 2 x - y .
Chuyn v y, nhn hai v vi ex ta s c

d ( ye x )
dx

= 2 xe x .

Tch phn hai v ta c ye x = 2e x (x - 1)+ c hay y = 2(x - 1)+ ce- x l nghim tng qut phng
trnh.
Gi s ta c thm iu kin y(0)=0,5. Khi th x=0, y=0,5 v nghim tng qut ta c c=2,5. iu
kin trn gi l iu kin gi tr u.
Nh vy phng trnh vi phn y (x)= 2 x - y vi iu kin u y(0)=0,5 c nghim ring duy nht

y = 2(x - 1)+ 2,5e- x .


Ngi ta gi bi ton bao gm mt phng trnh vi phn cp mt v mt iu kin gi tr u l bi
ton C si
Ni chung khng phi bi ton C si no cng c nghim duy nht. iu i hi mt s iu
kin.
Trong ni dung ti liu ny chng ta gi thit bi ton c nghim duy nht v gii thiu mt s
phng php gii gn ng. Cc phng php ny khng tm nghim bi ton di dng phng trnh
ng cong y=y(x). M chng ta tm gn ng gi tr nghim y(x) ti n mc xi cch u vi mt bc
li h cho trc.

y (x) = f (x, y )
, x [ x0 , xn = x0 + nh]
C th: Cho
y (x0 ) = y0

(7.1)

Tnh gn ng y(xi) vi xi=x0+ih, i=1, 2,,n


2. PHNG PHP LE
Ni

dung

phng

php:

phng

trnh

vi

phn

trong

(7.1)

ta

suy

ra

y x y x0 f x, y x dx . Vi h nh coi f(x,y(x)) l khng i trn [x0,x1=x0+h], ta c:


x0

Th vin H SPKT TP. HCM - http://www.thuvienspkt.edu.vn

Trang | 36

Trng H S phm K thut TP. HCM - http://www.hcmute.edu.vn

Chng 7: Gii gn ng phng trnh vi phn


x1

x1

x0

x0

y x1 y x0 f x, y x dx f x0 , y0 dx
T y ta c cng thc gn ng y x1 y0 hf x0 , y0

(7.2)

Sau khi tnh gn ng y(x1), ta xem nh c nt (x1,y(x1)). Tip tc lm tng t s c tip gn ng


nt (x2,y(x2)). Tng qut nu k hiu gn ng y xi yi th ta c:

y x0 y0

y xi yi yi 1 hf xi 1 , yi 1 i 1, 2,..., n

(7.3)

y (x) = 2 x - y
V d 7.2: Cho bi tan
, x [0,1]
y (0) = 0,5

a) Dng phng php le gii bi ton vi h=0,2


b) T kt qu cu a) tnh gn ng y(0,1) bng ni suy tuyn tnh (bc nht)
c) Tnh gn ng y(0,1) bng phng php le vi h=0,1.
Gii
a) x0=0; y0=0,5; f(x,y)=2x-y suy ra hf(x0,y0)=0,2(0-0,5)=-0,1. p dng (7.3) ta c gi tr gn ng
ti x1=0,2 l y(0,2)y1=0,4.
Tip tc: x1=0,2; y1=0,4 hf(x1,y1)=0 x2=0,4 y(0,4)y2=0,4.
Tng t c cc nt k tip. Kt qu:
x
0
0,2
0,4
0,6
y

0,5

hf(x,y) -0,1

0,4
0

0,4

0,48

0,8

0,624 0,8192

0,08 0,144 0,1952

b) a thc ni suy bc nht t hai nt (0;0,5) v (0,2;0,4) l ng thng P1(x)=-0,5x+0,5. Xp x


theo a thc ni suy: y(x)P1(x) vi x thuc [0;0,2]. Cho x=0,1 ta c y(0,1) 0,45
c) p dng (7.3) vi x0=0; y0=0,5; h=0,1 ta c x1=0,1 v gi tr cn tm y(0,1) y1=0,45
Nhn xt: Bi ton v d trn chnh l bi ton xt trong v d (7.1). Nghim ng ca n l
y = 2(x - 1)+ 2,5e- x . Hay y(0,1)=0,462 Nh vy kt qu gn ng trn c sai s tng i khng qu
3%.
Tip theo ta chng minh s hi t ca phng php.
nh l: t sai s ti xi l i y xi yi , d thy 0=0. Khi :

A.M
h
2L

trong y x M ,

(7.4)

f
x, y L v A eiLh
y

Chng minh:
p dng khai trin taylor n cp 2:

Th vin H SPKT TP. HCM - http://www.thuvienspkt.edu.vn

Trang | 37

Trng H S phm K thut TP. HCM - http://www.hcmute.edu.vn

Chng 7: Gii gn ng phng trnh vi phn

y x y xi 1 hy xi 1

h2
y ci 1 , cho x=xi v thay y(xi) t phng trnh vi phn (7.1) ta c:
2

y xi y xi 1 hf xi 1 , y xi 1

h2
y ci 1
2

Tr hai v vi ng thc th hai trong (7.3) ta c:

i i 1 h f xi 1 , y xi 1 f xi 1 , yi 1

h2
y ci 1
2

p dng nh l trung bnh theo bin th hai trong f(,) v ly tr tuyt i hai v ta c:

i i 1 h

f
h2
h2
xi 1 ,i 1 i 1 y ci 1 i 1 1 hL M
y
2
2

Cho i=1, 2, ta c cc bt ng thc:

h2
Mh 2

hL

0
1
2
2

2
h

2 1 1 hL M
2

...

h2

i i 1 1 hL 2 M
Lm ng tc th bt ng thc trn xung di, dn dn ta c
h2 M
i 1
i
1 1 Lh ... 1 Lh . Dng tng cp s nhn cng bi (1+Lh) ta c

h 2 M 1 Lh
i
.
2
Lh

Theo tnh cht s e ta c (1+Lh)i eiLh, th vo v ta c kt qu cui cng (7.4).


nh l ny v hnh thc l cng thc sai s ca phng php le, tuy nhin n khng c dng
trong tnh ton v kh nh gi cc i lng M, L. nh l ny ch c ngha chng minh s hi t ca
phng php. Tht vy do A, M, L l cc hng s cho nn ta c lim i 0 .
h 0

S phng php:
Bi ton Csi duy
nht nghim. Bc
li h, i=1

yi yi 1 hf xi 1 , yi 1

i=i+1>n

Bng kt
qu (xi,yi)

3. PHNG PHP LE CI TIN


Th vin H SPKT TP. HCM - http://www.thuvienspkt.edu.vn

Trang | 38

Trng H S phm K thut TP. HCM - http://www.hcmute.edu.vn

Chng 7: Gii gn ng phng trnh vi phn

x1

T phng trnh vi phn trong bi ton (7.1), ta ly tch phn y x1 y x0 f x, y x dx . p


x0

dng cng thc hnh thang (mt on chia) vo v phi v thay y(x0)=y0 ta c cng thc tnh gn ng:

h
y x1 y0 f x0 , y0 f x1 , y x1
2

(7.5)

n s cn tm y(x1) thuc c hai v ca (7.5). p dng cch tnh tng t phng php lp khi gii
phng trnh i s, chng ta dng gi tr u ca y(x1) l gi tr gn ng theo phng php le thay
vo v phi (7.5). Tnh ton v phi ta c v tri l y(x1) sau mt bc lp, li tip tc th kt qu sau
mt bc lp vo v phi ca (7.5) c gi tr v tri l y(x1) sau hai bc lp, .
Nu t gi tr gn ng y(x1) sau k bc lp l y x1 y1 , ta c:
k

y1 0 y0 hf x0 , y0

k
h
k 1
y1 y0 f x0 , y0 f x1 , y1

(7.6)

Thng thng, bc lp s dng li khi hai gi tr gn ng lin tip lch nhau khng qu cho
trc. Cng c khi s bc lp c quy nh t ban u.
Tng t cho cc nt kt tip.
Tng qut, nu yu cu 3 vng lp ta c b cng thc:

yi 0 yi 1 hf xi 1 , yi 1 i 1, 2,..., n

h
k
k 1
k 1, 2,3
yi yi 1 f xi 1 , yi 1 f xi , yi

y xi yi yi3 i 1,..., n

(7.7)

Chng ta b qua phn nh gi sai s v hi t ca phng php ny.


Lu : Trong phn bi tp, nu bi khng yu cu s bc lp hay iu kin dng ca vng lp
ta quy c dng mt bc lp.

y x 2 xe y 1
V d 7.3: Xt bi ton
, x[0;0,2], h=0,05
y 0 1
a) Trc ht ta gii bi ton vi phng php le ci tin hai bc lp.
Xt i=1, thay x0=0, y0=1 vo phng trnh u ca (7.7) ta c y1 y0 h(2 x0e y0 1) 1,05 .
Thay kt qu vo phng trnh th hai trong (7.7) vi k=1 c:
0

y11 y0 h(2 x0e y0 1 2 x1e y1 1) / 2 1,057144 .

Tip tc vi k=2 ta c:
1

y1 2 y0 h(2 x0e y0 1 2 x1e y1 1) / 2 1,057195

Vy y x1 y1 y1 1,057195
2

Tng t cho cc nt khc ta c kt qu:


x

0,05

0,1

0,15

1 1,057195 1,129865 1,220758 1,334131

Th vin H SPKT TP. HCM - http://www.thuvienspkt.edu.vn

0,2

Trang | 39

Trng H S phm K thut TP. HCM - http://www.hcmute.edu.vn

Chng 7: Gii gn ng phng trnh vi phn

y(0)
(1)

1,05 1,121587 1,210818 1,321605

1,057144

1,12974 1,220513 1,333676

y(2)

1,057195 1,129865 1,220758 1,334131

b) Vi yu cu hai gi tr lp lin tip sai nhau khng qu 10-5 ta c kt qu:


x

1 1,057196 1,129868 1,220767 1,334158

(0)

(1)

0,05

0,1

1,05 1,121587

0,15

0,2

1,21082 1,321614

1,057144

1,12974 1,220516 1,333685

y(2)

1,057195 1,129866 1,220761 1,334141

y(3)

1,057196 1,129868 1,220767 1,334158

y(4)

1.334158

S phng php le ci tin, hai gi tr lp lin tip sai nhau khng qu


Bi ton Csi duy
nht nghim, .
Bc li h, i=1

yi 0 yi 1 hf xi 1 , yi 1

k=1

i=i+1>n

Bng kt
qu (xi,yi)

h
yi k yi 1 f xi 1 , yi 1 f xi , yi k 1

yi( k 1) yik

S
k=k+1

4. PHNG PHP RUNGE KUTTA (RK)


t y1 h y0 b1k1 h b2k2 h ... bn kn h

(7.8)

trong :

k1 h hf x0 ; y0
i 2,3,..., n (7.9)

ki h hf x0 ci h; y0 ai1k1 ai2 k2 ... aii 1ki 1

Th vin H SPKT TP. HCM - http://www.thuvienspkt.edu.vn

Trang | 40

Chng 7: Gii gn ng phng trnh vi phn

Trng H S phm K thut TP. HCM - http://www.hcmute.edu.vn

Sau ngi ta tm cc tham s aij , bi , ci sao cho

y x0 h y1 h vi sai s

h y x0 h y1 h tt nht theo ngha h l mt v cng b bc cao khi h 0.


d nh, cc h s aij , bi , ci cn c b tr theo bng Butcher: (n>1)
0
c2

a21

c3

a31

a32

cn

an1

an2

ann-1

b1

b2

bn

xc nh aij , bi , ci , ta xt iu kin

0 0 ... ( n) 0 0

(7.10)

khi bng khai trin maclaurin ta suy c h l mt VCB bc cao hn hn.


Xc nh c y x h y1 h t y(x0) th no th mt cch tng t ta xc nh

y x ih yi h t y(x0+(i-1)h).
Sau y chng ta xt mt s trng hp n gin:
1. Trng hp bc 1 (RK1) v 2 (RK2)
Vi n=1 ta c:

h y x0 h y1 h y x0 h y0 b1hf x0 , y0

0 0
.
Suy ra

h 1. y x0 h b1 f x0 , y0
Vy iu kin (7.10.) dn ti

0 f x0 , y0 b1 f x0 , y0 0 b1 1
Ta c cng thc cui cng

y x0 h y0 hf x0 , y0 .
Cng thc ny cng chnh l cng thc ca phng php le
Vi n=2 ta c

h y x0 h y1 h y x0 h y0 b1k1 h b2k2 h .
0 0

Suy ra h 1. y x0 h b1 f x0 , y0 b2 k2 h

h y x0 h b2 k2 h

(7.11)

Ta tnh cc o hm

Th vin H SPKT TP. HCM - http://www.thuvienspkt.edu.vn

Trang | 41

Chng 7: Gii gn ng phng trnh vi phn

Trng H S phm K thut TP. HCM - http://www.hcmute.edu.vn

y x0 h f x0 h; y x0 h
y x0 h f x x0 h; y x0 h
y x0 h f y x0 h; y x0 h

k2 h f x0 c2 h; y0 a21k1 h

d
f x0 c2 h; y0 a21k1
dh

d
k2 h 2.
f x0 c2 h; y0 a21k1
dh
d2
h. 2 f x0 c2 h; y0 a21k1
dh
Trong

d
f x0 c2 h; y0 a21k1 c2 f x x0 c2 h; y0 a21k1
dh
a21k1 h f y x0 c2 h; y0 a21k1

0 0

0 f x0 , y0 b1 f x0 , y0 b2 f x0 , y0
Th tt c v (7.11) ta c
0 f x x0 ; y0 f x0 , y0 f y x0 , y0

b2 2. c2 f x x0 , y0 a21 f x0 , y0 f y x0 , y0

b1 b2 1
Do iu kin (7.10) tr thnh
1
b2c2 b2 a21 2
1

b1 b2
H iu kin ny c nhiu nghim.
Mt trong cc nghim hay dng l
2 . Bng Butcher
0

1 1
c2 a21 1
1/2 1/2
Cng thc gn ng trong trng hp ny l

k1 = hf (x0 ; y0 )

k2 = hf (x0 + h; y0 + k1 )

1
y (x0 + h) y0 + (k1 + k2 )
2

(7.12)

Nhn xt: Cng thc (7.12) cng chnh l phng php le ci tin vi mt bc lp

y (x) = x - y
V d 7.4: p dng phng php RK2 gii bi ton
tm gn ng y(0,3) vi h=0,1
y (0) = 0,5

v so snh nghim ng bi ton.


Vi x0=0, y0=0,5; f(x;y)=x-y v h=0,1 th vo (7.12) ta c:
k1=-0,05; k2=hf(0,1;0,45)=-0,035 suy ra y(0,1)0,4575
Tip tc trong (7.12) thay x0,y0 thnh x1=0,1; y1=0,4575 ta c:
k1=-0,03575; k2=-0,02218 suy ra y(0,2)0,48538.
Th vin H SPKT TP. HCM - http://www.thuvienspkt.edu.vn

Trang | 42

Trng H S phm K thut TP. HCM - http://www.hcmute.edu.vn

Chng 7: Gii gn ng phng trnh vi phn

Tng t cho nt cui cng.


Phng trnh vi phn trong bi ton c dng tuyn tnh cp 1. Gii ra ta c nghim tng qut
y = x - 1+ Ce- x . Th iu kin gi tr u vo ta c tham s C=1,5. Vy nghim ng bi tan l
y = x - 1+ 1,5e- x . Tnh ton nghim ng ti cc im cn so snh ta c bng kt qu:
y ng

0,5 0,457256 0,428096 0,411227

0,5

0,1

0,2

0,3

0,4575 0,428538 0,411826

k1

-0,05 -0,03575 -0,02285

k2

-0,035 -0,02218 -0,01057

2. Trng hp bc 3 (RK3)v 4 (PK4)


Qu trnh xy dng iu kin (7.10) trong trng hp n=3 hay n=4 l rt cng knh, nn trong phn ny
chng ta ch nu mt kt qu hay dng.
Trng hp n=3
0

-1
1/6

2
2/3

1/6

k1 = hf (x0 ; y0 )

k1
h

k2 = hf x0 + ; y0 +
2
2

k = hf (x + h; y - k + 2k )
0
0
1
2
3

1
y (x0 + h) y0 + (k1 + 4k2 + k3 )
6

(7.13)

Trng hp n=4
0

1/6

1/3

1/3

k1 = hf (x0 ; y0 )

k1
h

k2 = hf x0 + ; y0 +
2
2

k
h

k3 = hf x0 + ; y0 + 2

2
2

k4 = hf (x0 + h; y0 + k3 )

y x + h y + 1 k + 2k + 2k + k
) 0
(1
2
3
4)
( 0
6

Th vin H SPKT TP. HCM - http://www.thuvienspkt.edu.vn

1/6

(7.14)

Trang | 43

Trng H S phm K thut TP. HCM - http://www.hcmute.edu.vn

Chng 7: Gii gn ng phng trnh vi phn

V d 7.5:

y (x) = xe- x - y
p dng RK3 v RK4 gii bi tan
vi h=0,15 tm gn ng y(0,6)
y (0) = 0, 2

Kt qu phng php RK3 (p dng 7.13)


x

y
k1

0,15

0,45

0,6

0,2 0,181801 0,181466 0,192047

0,20851

-0,03

0,3

-0,0079 0,006117 0,014233

k2

-0,01731 0,000273 0,010981 0,016711

k3

-0,00994 0,004799 0,013443 0,017708

y (0,6) 0, 20851
Kt qu phng php RK4 (p dng 7.14)
x

0,15

0,3

0,45

0,6

0,2 0,181825 0,181501 0,192086 0,208549

k1

-0,03 -0,00791 0,006112 0,014227

k2

-0,01731 0,000269 0,010976 0,016705

k3

-0,01826 -0,00034 0,010612 0,016519

k4

-0,00789 0,006115 0,014223 0,018102

y (0,6) 0, 208549
x 2
-x

e
Nghim ng bi ton y = + 0, 2

x
y ng

0,15

0,3

0,2 0,181825

0,45

0,6

0,1815 0,192085 0,208548

S phng php RK4 vi cng thc 7.14


Bi ton Csi duy nht
nghim, tm y(x). Bc
li h, n=x/h, i=1
(7.14)

i=i+1

i>n

y(x)y1

i<n
x0=x0+h
y0=y1
5. V MT CCH TNH S e

y y
Xt bi ton
c nghim y e x do y(1)=e.
y
0

1

Gii bi ton bng phng php RK(4) vi h

1
(n nguyn dng). Ta c:
n

Th vin H SPKT TP. HCM - http://www.thuvienspkt.edu.vn

Trang | 44

Trng H S phm K thut TP. HCM - http://www.hcmute.edu.vn

Chng 7: Gii gn ng phng trnh vi phn

k
k

k1 hy0 ; k2 h y0 1 ; k3 h y0 2 ; k4 h y0 k3
2
2

1
h 2 h3 h 4
y1 y0 k1 2k2 2k3 k4 y0 1 h
6
2! 3! 4!

Tng qut

h 2 h3 h 4
h 2 h3 h 4
yi yi 1 1 h y0 1 h
2! 3! 4!
2! 3! 4!

h 2 h3 h 4
Do y 1 yn 1 h .
2! 3! 4!

Kt qu ta c cng thc tnh gn ng s e:


n

1
1
1
1
e 1 2 3
(n ln)
4
n 2n 6n 24n

(7.15)
n

1
Lu : chng ta cng bit s e nh ngha theo gii hn l e lim 1 do vi n ln th
n
n
n

1
e 1 (7.16). So snh hai cng thc ta c
n

7.15

2.48832 2.521626372 2.546499697

2.565784514

7.16

2.718251137 2.718266612 2.718273451

2.718276844

Lu s e ng l e=2,718281828
6. BI TP
Hy gii cc bi ton sau bng cc phng php hc v so snh nghim ng bi ton.
7.1

xy
y (x) = 2
x + 1 tnh y(1,1) vi h=0,05

y (1) = 0,5

7.2

x y
y (x) = +

y x tm y(x), x thuc [1;2] vi h=0,2

y (1) = 2

7.3

y (x) = y + sin x

tm y(0,5) vi h=0,1

y (0) = 1

Th vin H SPKT TP. HCM - http://www.thuvienspkt.edu.vn

Trang | 45

Trng H S phm K thut TP. HCM - http://www.hcmute.edu.vn

TI LIU THAM KHO


1. Phng php tnh T Vn nh
2. Phng php tnh Dng Thy V
3. Gii tch s - Phm K Anh
4. Gii tch s - Nguyn Minh Chng
5. Introduction to Numerical Analysis Endre Suli v David F.Mayers

Th vin H SPKT TP. HCM - http://www.thuvienspkt.edu.vn

Trang | 46

Trng H S phm K thut TP. HCM - http://www.hcmute.edu.vn

MC LC
GII THIU .................................................................................................................................. 3
Chng 1: SAI S ....................................................................................................................... 5
Chng 2: GII GN NG PHNG TRNH I S V SIU VIT ......................... 9
Chng 3: GII H PHNG TRNH TUYN TNH BNG PHNG PHP LP... 21
Chng 4: A THC NI SUY .............................................................................................. 29
Chng 5: TNH TCH PHN XC NH ........................................................................... 39
Chng 6: PHNG PHP BNH PHNG B NHT ................................................... 47
Chng 7: GII GN NG PHNG TRNH VI PHN................................................ 51
TI LIU THAM KHO ........................................................................................................... 65

Th vin H SPKT TP. HCM - http://www.thuvienspkt.edu.vn

Trang | 47

You might also like