Truyn ngn: C du hay con h

10/01/2010 13:20 (GMT + 7)

TTCT - Truyn ngn ny ca nh vn M F. Stockton (1834 - 1902) in ln u nm 1882 v

c a vo nhiu tuyn tp truyn ting Anh. N c coi nh mt kit tc v ngh
thut vit truyn ngn, xy dng ct truyn v phn tch tm l. Th loi truyn ny c
gi l fantasy.

Minh ha: Nguyn Ngc Thun

CHIA S
Lu liIn biGi cho bn bFacebookYahooTwiterGoogleZing Me

T KHA
TIN BI KHC
m mu (26/09)
Mt lin lc (19/09)
Qun nhu mit vn (11/09)
Sau mt ci cht (15/08)
Tn truyn The lady or the tiger i vo ting Anh nh mt thnh ng ch mt vn nan gii.
Ngy xa ngy xa c mt ng vua bn khai, u c ng ta tuy c phn tr nn tinh t v sc bn nh
s tin b ca nhng ln bang Latin xa xi di n, nhng vn l mt u c phng tng, bng by v
na con ngi ng l nguyn cht bn khai. Nh vua c mt tr tng tng mnh lit, thm vo l mt
quyn lc kin tr n mc nu mun ng c th bin tr chi thay i khn lng ca tr tng tng vn
rt di do ni ng thnh hin thc. Nhng ng li c thin hng phn tch cc hnh ng ca mnh, v
mt khi thuyt phc c bn thn th khng c g ngn cn c ng y s vic n cng. Nu mi
thnh vin trong cc h thng gia nh v chnh tr ca ng vn hnh theo ng qu o vch th ng l
ngi n tn v tt bng; nhng h c mt trc trc nh v mt vi hnh tinh ca ng i lc qu o th ng
li cng n tn v tt bng hn. Bi v khng c g lm ng vui sng bng c th hin kh nng un
thng nhng ch cong, san phng nhng ch g gh.
Trong s cc nim vay mn lm tnh man r ca ng bt i mt na, c nim dng ln mt v i
cng cng cho ngi v th quyt u, qua nhm thun thc v ci to tm hn ca cc thn dn.

Nhng chnh ti tr tng tng si sc, man r li bc l mnh nht. V i ca nh vua c dng
ln khng phi cho nhn dn c c hi nghe thy nhng s thng khoi ca cc u s ang hp hi,
cng khng phi h tn mt thy ci kt thc tt yu ca s xung t gia c tin tn gio v ci bng
i, m nhm mc ch to ra mt ni tht thch hp cho vic cao nng lng tr tu ca nhn dn. u
trng rng ln vi nhng hnh lang bao quanh, nhng hm ngm b n, nhng li i khng ai nhn thy,
l ni thng pht cng minh, ti c b trng pht hoc c hnh c ban thng theo s phn
quyt ca mt c may v t v lim khit.
Khi mt thn dn no y b kt n phm vo mt ti khin c vua t m th mt thng bo s c
pht ra rng vo ngy nh s phn ca k c ti s c gii quyt ti u trng ca nh vua, mt ta
cng trnh rt xng vi tn gi ny, bi v d cho hnh thc v thit k ca n l vay mn t phng xa,
nhng mc ch ca n hon ton l t u c ca con ngi ny m ra. ng ta khng coi trng mt truyn
thng no ln hn tr tng tng ca mnh v em cy ghp vo mi dng t duy v hnh ng thng
thng ca con ngi v vn nhng l tng bn khai ca mnh.
Khi mi ngi t tp trong cc hnh lang v c vua c cc triu thn h tng ngi vo ngai v,
ng bn ra hiu, mt cnh ca pha di ch ng ngi m ra, k b kt ti bc ra v i. i din thng
vi hn, pha bn kia ca khong khng gian khp kn, c hai cnh ca ging ht nhau nm st cnh
nhau. K t ti c bn phn v c n l phi i n ch hai cnh ca v m ra mt cnh. Hn mun
m ca no cng c; hn khng phi chu s ch o hay tc ng no, ngoi s phn quyt v t v
lim khit ni trn. Nu hn m mt ca, t y mt con h i hung d v c c nht trn i s lp
tc nho ra, nhy b vo hn, x xc hn ra lm trm mnh trng pht ti li ca hn. Khi s phn ca
k ti phm c kt liu nh vy xong, nhng qu chung st s ku rn r, cc bc tng vng li m
u ting ku la ca l ngi khc mn ngi ra pha ngoi v i, cn m ng ngi xem th ci u
bun b chm chp l bc v nh, lng y xt thng cho mt ngi trai tr hay mt bc tn knh
chng may phi chu mt s phn thm khc n th.
Nhng nu k t ti m cnh ca khc th t s bc ra mt c nng m xt v tui tc v a v x
hi th l ngi xng i va la vi hn nht so vi tt c ph n m quc vng c th la chn, v vi
c gi nh mt phn thng cho s v ti , ngi ta lp tc lm l ci cho hn. D hn c v con
hay em lng thng nh ai cng mc: c vua khng cho php nhng chuyn lt vt nh th xen
ngang vo k hoch thng pht uy nghim ca ng ta vch ra. Cng nh trong trng hp kia, mi
chuyn lc ny tc khc c thc hin trn v i. Di ngai v ca c vua li c mt cnh ca na
c m ra, thy t t bc ra cng dn ng ca v on nhy ma do mt v s dn u trong ting
nhc vang lng ca i kn vng; tt c nhng ngi ny cng bc n ch cp v chng mi ang k
vai st cnh bn nhau v nghi l m ci din ra nhanh chng v tng bng. Khi nhng ting chung
vui v thong th ngn vang, dn chng hn hoan h to li cho mng, k v ti dn c du v nh mnh, i
trc l mt m tr rc hoa y ng.
Phng thc bn khai thc thi cng l ca ng vua ny l nh vy. S cng bng hon ho y l
hin nhin. K t ti khng th bit c du bn ca no v ty m mt ca m khng my may hnh
dung c l trong giy lt mnh s b x xc hay c lm l ci. i khi con h bc ra t ca ny, i
khi t ca khc. Cch gii quyt ca php nh ny khng nhng cng bng m cn dt khot: nu k b
buc ti xc nh l mnh c ti th tc khc s b trng pht; cn nu chng t mnh v ti th vn nguyn

ti ch hn c ban thng, d hn c thch phn thng hay khng. Khng c cch g trnh c
phn quyt ca v i nh vua.
Thit nh ny ht sc c a chung. Khi dn chng t v ngy x n, khng mt ai bit s c chng
kin mt cnh tng mu rng rn hay mt m ci vui v. Yu t bt nh lm cho nghi l thm phn
hp dn, iu khng c c trong trng hp ngc li. Nh vy, dn chng th c vui thch v d
chu, cn b phn c hc ca x hi th khng th buc ti thit nh l bt cng c, bi v chng phi
l k ti phm nm ton b vn mnh mnh trong tay sao?
ng vua bn khai c mt c con gi vi v p mn khai rc r nh u c tng tng mun mu ca
ng, vi mt tm hn nng nn v quyn uy nh chnh ng. Ging nh trong mi trng hp th ny, nh
vua say m con mnh hn mi th trn i. Trong s cc triu thn ca ng c mt chng trai m dng
mu thanh cao v a v thp hn t chng vo cng hng vi cc nhn vt lng mn truyn thng em
lng yu con gi nh vua. Nng cng cha hon ton bng lng vi trung nhn ca mnh, bi sc p v
lng dng cm ca chng vt hn tt c nhng ngi khc trong vng quc, nng yu chng hng hc,
vi tt c s nng bng v mnh m nng c c nh dng mu bn khai mang trong mnh. Mi tnh
hnh phc ca h ko di nhiu thng cho n khi b nh vua pht gic. ng khng chn ch, do d trc
vic phi lm. Chng trai b tng ngay vo ngc; ngy th thch chng trn u trng c n nh. Tt
nhin y l mt trng hp quan trng, c bit nn c c vua v ton th dn chng u no nc quan
tm theo di v ny. Cha tng bao gi c chuyn nh vy xy ra c; hng bao i nay cha h c mt
thn dn no li dm c gan yu con gi vua. V sau ny nhng chuyn nh th tr thnh bnh thng,
nhng thi n l chuyn mi m, ng kinh ngc.
Ngi ta lc sot khp cc chung th ca c vng quc tm kim nhng con th man di, c c
nht, t chn ra mt con thch hp nht cho cnh tng rng rn sp xy ra; ngi ta kim tra, th
thch ti tr nhiu c gi p chng trai c nhn c du xng ng nu nh s phn mm ci vi
chng. C nhin tt c u bit rng chng trai b buc ti l khng oan. Chng yu cng cha, v c
chng c nng hay mt ai khc cng khng c chi b s tht , nhng nh vua cng khng c
nh can thip vo tin trnh x pht vn lm ng tha mn v thch th cao . D kt cc l th no chng
na, chng trai vn phi ln v i, cn nh vua th c hng s tha mn thm m khi ngi theo di
din bin qu trnh xc nh xem liu chng trai c phm ti hay khng trong vic t yu cng cha.
Ngy xt x n. Mi ngi xa gn n nc ko n, ngi cht cc hnh lang v i, cn m ng
khng chen vo c th t tp quanh cc bc tng pha ngoi. c vua v cc triu thn ngi vo cc
ch ca mnh, i din vi hai cnh ca kp, hai cnh cng nh mnh, ging ht nhau khng khip.
Tt c sn sng. Hiu lnh c ban ra. Cnh ca pha di ch nh vua ngi m rng, chng trai
trung nhn ca cng cha bc ra v i. Chng trai cao ln, p , tc sng c cho n bng nhng
ting h la y thn phc v lo u. Mt na s khn gi khng bit sng gia h li c mt chng trai ho
hoa n vy. Cng cha yu chng l phi. Tht khng khip l chng phi ng y!
Khi tin vo v i chng trai quay ngi li ci cho nh vua, theo ng tc l, nhng chng khng h
ngh n bc ch tn . Cp mt chng nhn xoy vo nng cng cha ang ngi bn phi vua cha. Nu
nh khng phi bn tnh cn mang na phn hoang di th c l nng khng n y; nhng tm hn
am m, chy bng khng cho php nng b qua s kin khin nng rt i quan tm ny. Sau khi bit sc
lnh ca vua cha tuyn pht ngi yu ca nng trn u trng, sut m ngy nng khng ngh g khc

ngoi s kin trng i v nhiu chuyn lin quan n n. Vn c mt quyn lc to ln, mt uy tn rng
ri, mt tnh cch mnh m hn bt k ai khc b ri vo hon cnh tng t, nng lm c mt vic
khng ai lm c: bit b mt cc cnh ca. Nng bit pha sau ca no l chung h, cn pha sau ca
no l c du. Hai tm ca dy, bn trong li ph kn bng nhng b da lng th, khng cho mt m
thanh, tn hiu no lt c ra ngoi, vang c n tai ngi ang bc ti gn nng cht ca ln.
Nhng vng bc v sc mnh ca ch ph n tit l cho cng cha iu b mt.
V nng khng ch bit cnh ca no che giu c du ng hng ti tn sn sng bc ra ngoi khi ca
c m m nng cn bit c gi l ai. ban thng cho k t ti, nu chng chng t c mnh v
ti, ngi ta chn mt trong nhng c gi xinh p v quyn r nht trong triu, v nng cm ght c ta.
Nng thng nhn thy, hay l ngh rng nhn thy, c gi xinh xn nhn ngi tnh ca nng bng nh
mt thn phc, i khi nng phi cam chu tha nhn l dng nh nhng ci nhn khng phi khng
c p li. Thi thong nng thy h c tr chuyn vi nhau d ch l thong chc, nhng mt khong
thi gian ngn ngi cng c th ni c nhiu iu; c th h ch ni chuyn vt thi, nhng lm sao nng
bit c? C gi trng hp dn, nhng c ta dm ngc mt nhn ngi tnh ca cng cha; v vi
ton b dng mu hoang di tha hng t v s cc t tin thi cn mng mui, cng cha cm tc
ngi con gi gi y ang run ry v ng hng pha sau cnh ca ng cht im lm.
Khi chng trai quay li nhn nng cng cha ang ngi nht nht ti xanh hn ai ht gia c bin ngi hi
hp cng thng, hai lung mt ca h gp nhau, v chng thy - nh mt chp le trong u c m ch
nhng ai ha quyn tm hn vi nhau mi c c - nng bit con h ca no, c du ca no.
Chng ngh l nng bit iu . Chng hiu tnh cch ca nng, tm hn chng tin chc rng cng cha s
khng yn chng no cha bit r iu ny, ci iu m tt thy mi ngi ngi trn v i, thm ch nh
vua, u khng bit. iu duy nht chng trai c th hi vng l cng cha bit c iu b mt ; v khi
a mt nhn nng, chng hiu l nng bit c n, y nh trong tm hn mnh chng tng bit l nng
bit c n.
V khi ci nhn tinh nhanh, khc khoi ca chng t ra cu hi: Ca no?. N vng n ch nng nh
th chng ht to ln t ch chng ang ng. Khng th b l khonh khc. Cu hi c hi bng tia mt;
n phi c p li bng cch khc.
Cnh tay phi ca nng ang t ln hng lan can ph nm trc mt. Nng gi tay, lm mt c ng nh
rt nhanh v pha phi. Khng ai ngoi chng nhn v nng. Mi ngi u ang dn mt vo con ngi
trn v i.
Chng quay li v bng nhng bc i rn chc, nhanh nhn chng bng qua khong khng gian trng
tri. Tng tri tim tht li, tng hi th php phng, tng nh mt ht vo chng. Khng h do d, chng
bc li cnh ca bn phi v m n ra.
By gi, mu cht cu truyn l y: ai s bc ra ngoi - con h hay c du?
Bn cng suy ngh v cu hi ny cng thy kh tr li. N i hi phi nghin cu tri tim con ngi l ci
lun cun chng ta vo nhng m cung rc ri ca nhng am m m khng d tm li ra. Hy suy ngh
chuyn ny i, bn c thn mn, ch c iu l gii php y khng ty thuc vo bn, m vo nng
cng cha bn khai hng hc la tnh, tm hn nng b nung n chy bi ngn la tuyt vng v
ngn la ghen tung. Nng mt chng, nhng ai s c chng y?

Thng thng, lc m cng nh lc tnh, nng run ln v khng khip v ly tay che mt mi khi ngh n
vic ngi tnh ca nng m cnh ca nht con h i d tn trong.
Nhng thng nng thy chng bn cnh ca khc nhiu hn! Nng nghin rng git tc trong nhng
cn m cay ng thy chng run ln mng r khi m cnh ca c c du. Tm hn nng xit bao au kh
khi thy chng lao n gp c gi c i m ng hng, cp mt long lanh vui sng v s phn may mn
ca mnh; khi nng thy chng dn c gi bc ra, thn th chng trn y nim vui c sng li; khi
nng nghe nhng ting h reo hn hoan ca m ng, nhng ting chung mng rung vang cung nhit;
khi nng thy thy t t cng on h gi tng bng bc li gn i trai gi tuyn b h l chng l v
ngay trc mt nng; v khi nng thy hai ngi snh bc bn nhau trn con ng ri y hoa, trong
ting reo h vang di ca m ng nhn chm ni tuyt vng c n ca nng!
Gi nh chng cht ngay i v i nng nhng min cc lc ca cuc sng bn khai th gii bn kia
c phi tt hn khng?
Nhng con h d tn, nhng ting go r, mu chy xng ri!
tr li ngi tnh nng ch cn mt giy, nhng quyt nh ca nng c a ra sau nhiu ngy
m suy tnh trong au kh. Nng bit l nng s c hi, nng quyt nh cu tr li cn thit, v
khng my may do d nng kh c ng tay phi.
Cu hi v quyt nh ca nng cng cha l cu hi khng th xem xt qua loa c, v ti khng c
quyn t nhn mnh l ngi duy nht c kh nng tr li c n. V th ti xin dnh cho cc bn quyn
tr li: ai s bc ra v i - c du hay con h?
FRANK RICHARD STOCKTON
NGN XUYN dch t ting Anh