Prvu radio vezu aviona sa zemljom(aerodromom) uspostavio je 1910.

-godine pilot Macardi sa Teslinim

radio ureajemdok je prva veza izmeu aviona u letu ostvarena 7 godina kasnije tj.1917.godine.
Prva oblasna kontrola letenja,iji je zadatak bio regulisanje zranog prometa iznad Engleske,osnovana je
1935.godine.
Aerodrom je odreena povrina na zemlji(ili u vodi) ukljuujui sve objekte.instalacije,ureaje i opremu
koja je namjenjena u cjelini ili djelomino za kretanje polijetanje i slijetanje,te boravak i opsluivanje
aviona kao i prihvat i optremu putnika i robe.
Aerodromi predstavljaju take(terminale)poetno-zavrnih operacija putovanja odnosno kretanja
putnika,robe i zrakoplova.
Aerodromi su pragovi sistema zranog transporta na kojima se ostvaruje kontakt putnika i robe sa
sredstvima zrakoplovnog saobraaja,odnosno njihov ulaz i izlaz iz sistema
Osnovne funkcije aerodroma su:
1-prijem putnika,robe i zrakoplova
2-opsluzivanje putnika,manipulacija rtobe,servisiranje zakoplova
3-otprema putnika,robe i zrakoplova
Klasifikacija aerodroma
Opsta klasifikacija aerodroma se obavlja prema razlicitim kriterijima,koji su relevantni za njihovu
eksploataciju.Ti kriteriji se mogu svrstati u 6 grupa:
1-Prema statusu aerodroma
2-prema velicini i karakteru saobraajnih tokova
3-prema vrsti saobr. Tokova
4-prema namjeni aerodroma i vrsti aviona
5 prema duljini poslijetno-slijetne staze(piste)
6-prema instrumentalnoj opremljenosti
U svijetu se koriste razliciti kriteriji za podijelu aerodroma prema statusu,to proizilazi iz razliite strukture
i oranizacije aerodromske mreze u pojedinim regijama.
Za nas su najprihvatljiviji kriteriji koji se koriste u Zapadnoj Europi,a po kojima se aerodromi klasificiraju
u sljedee statusne grupe:
-centralni meunarodni aerodromi
-regionalini aerodromi
-lokalni aerodromi)
-aerodromi generalne avijacije(aerodromi za generalno zrakoplovstvo)
Prema veliini i karakteru saobraajnih tokova odnosno prema znacaju koji imaju,aerodromi se dijele u
dvije grupe:
-aerodromi za interkontinentalni saobraaj
-aerodromi za kontinentalni saobraaj
Prema vrsti saobraaja kojemu su u osnovinamijenjeni,odnosno prema dravno-pravnom karakteru
teritorija odvijanja saobraaja,te zahtjevima koje moraju u vezi s tim ispunjavati,aerodromi se svrstavaju u
dvije grupe:
-aerodromi a meunarodni saobracaj
-aerodromi za unutrasnji(domaci)saobracaj
Prema namjeni i vrsti aviona koje mogu prihvatiti moze se nrapraviti sljedeca klasifikacija aerodroma:

-KOMERCIJALNI AERODROMI koji su sposobni za prihvat i otpremu savremenih mlasnih aviona svih
tipova.
-AERODROMI TZV.GENERALNE AVIJACIJE koji su projektovani i opremljeni za prijem lake
avijacije(aeroklubova)
-HIDRODROMI ILI BAZE HIDROAVIONA upotrebljavaju vodenu povrsinu za polijetanje i slijetanje
hidroaviona,a sadrze objekte i postrojenja za pristajanja,odrzavanje i servisiranje hidroaviona,zatim objekte
za prihvat i otpremu putnika kao i odgovarajuce objekte,ureaje i opremu za bezbjedno odvijanje
zrakoplovnog saobracaja.
-VOJNI AERODROMI mogu biti u iskljuxcvioj upotrebi ratnog zrakoplovstva ili mogu sluziti raznim
vidovima oruzanih snaga u sklpu logisticke podrske.Neki aerodomi su kombinovano vojno-civilni.
-HELIODROMI(HELIPORTI) su namjenjeni za prihvat helikoptera,njihovo otpremanje i opsluzivanje za
razne potrebe(policija,hitna pomoc,transport putnika i
robe.poljoprivreda,graevinarstvo,vodoprivreda,el.privreda,umarstvo,naftovodi,kontrola saobraaja na
putevima,,pota itd.).Platforma heliodroma je male povrsine i sluzi sa slijetanje i polietanje helikoptera.STOL-AERODROMI su projektovani i izgraeni za prihvat i otpremu aviona kojima je potrebna kratka
PSS
INDUSTRIJSKI AERODROMI-nalaze se uz tvornice(fabrike)proizvoaa aviona i opreme i daju
mogucnost ispitivanja letjelica kao i opsluzivanje industrijskih kompleksa.
PRIVATNI AERODROMI- nisu za opstu upotrebu,vec ih koriste vlasnici ranceva,rudnika,fabrika a
uglavnom se nalaze u SAD-u,Africi itd...
CARGO AERODROMI namijenjeni su za teretni saobracaj i sadrze:skladista,carinske zone,pretovarne
platforme i mehanizaciju za manipulaciju robom .U buducnosti se predvidjaju zasebni cargo-terminali.koji
su sada ukomponovani u postojeci kompleks putnickih terminala.
Prema dimenzijama PSS koje su relevantne za pojedine tipove aviona vazi ICAO klasifikacija aerodroma.
Prema ovoj klasifikaciji svakom aerodromu se dodjeljujereferentni kod koji se sastoji od 2 elementa. Prvi
element koda je broj koji se zasniva na duzini PSS a u drugi element je slovna oznaka koja je bazirana na
osnovnim performansama zrakoplova koje aerodrom moe prihvatiti(raspon krila i rastojanje spoljnih
tokova sa stajnog trapa.).
Aerodromski referfentni kod je bazni podatak u procesu projektovanja povrina i objeka obzirom da sadrzi
najvaznije karakteristike aviona za koje je,ili ce biti namjenjen.
KODNI ELEMENAT 1
1-KODNI BROJ
2-REFERENTNA DUZINA PSS-L(m)
KODNI ELEMENAT2
1-KODNO SLOVO
2-RASPON KRILA
2-RASPON GLAVNOG STAJNOG TRAPA
PREMA INSTRUMENTALNOJ OPREMLJENOSTI p PSS AERODROMI SE PREMA ICAO
SVRSTAVAJU U SLJEDECE KATEGORIJE
1- PSS ZA NEPRECIZNO PRILAZENJE
2-PSS ZA PRECIZNO PRILAZENJE IKATEGORIJE
3.PSS ZA PRECIZNO PRILAZENJE II KATEGORIJE

4.PSS ZA PRECIZNO PRILAZENJE II KATEGORIJE

OSNOVNI ELEMENTI AERODROMA
sa stanovista teorije sistema aerodrom se moze definisati kao slozeni dinamicki sistem koji se sastoji iz 4
podsistema ili funkcionalne cjeline koje su tehnoloski organizaciono i onformaciono meusobno povezane
u jedinstven sistem,i to
A-AERODROMSKE POVRSINE
B-AERODROMSKI OBJEKTI(TERMINALI9
C-PRILAZNI KOMPLEKS
D-KOMPLEKS LAKE AVIJACIJE

Aerodromske povrsine
-Poletno-slijetna staza-PSS
-Rulna staza-RS
-spojnica
-mimoilaznica
-rulna staza za vezu platformi
-pristanisna platforma
cargo i poostanska platforma
-platforma tehnickog kompleksa
Aerodromski objekti/terminali/
-pristanisna zgrada damaceg i meunarodnog saobracaja
kontrolni toranj
cargo terminal
postanski terminal
tehnicki kompleks
upravna zgrada aerodroma
skladiste pogonskog materijala
carinska zona
Prilazni kompleks:
prilazne saobracajnice8prikljucak na autoput)
Prikljucne saobracajnice koje povezuju pojedine objekte i sadrzaje terminala
mreza i povrsina JGPP-a(metro-bus-lp)
javna parking povrsina sa garazom
hotel sa pratecim sadrzajima
parking Rent A Car vozila
parking autobusa
parking teretnih vozila
parking uposlenika aerodroma
Kompleks lake avijacije
Pristanisni kompleks lake avijacije
PSS-lake avijacije

rulne staze lake aavijacije

upravna zgrada i skolski ccentar
Da bi navedeni podsistemi i elementi podsistema mogli normalno funkcionisati,moraju biti opremljeni
instalacijama opsteg znacaja ili infrastrukturom aerodroma koju
sacinjavaju:vodovod,kanalizacija,toplovod,plinovod,TT prikljucak,elektro energetski prikljucak(trafo
stanica sa agregatima) itd.
LOKACIJA AERODROMA I UTJECAJNI FAKTORI
pri izboru uze lokacije aerodroma mora se obratiti paznja na velicinu
aerodroma,topografske,meteoroloske,graevinske,saobracajne,navigacione,urbanisticke i ekoloske uslove.
Pravilan izbor uze lokacije aerodroma predstavlja veoma slozen problem u prvom redu zato sto se vec
izgraen aerodroma,iz razloga rentabilnosti rijetko napusta radi izgradnje novog,cak i ako se u toku
eksploatacije pokazu znatniji nedostaci postojeceg aerodroma,Planom razvoja aerodromske mrreze
normalno se predvia i opca koncepcija,odnosno znacaj i klasa za svaki aerodrom.
Tezi se unaprijed sagledati buduce potrebne kapacitete u cilju obezbjeenja i rezervacije potrebne povrsine
terena za razvoj aerodroma,odnosno da bi se sprijecila izgradnja drugih objekata.Velicina i oblik aerodroma
su od bitnog utjecaja na izbor njegove lokacije.
Najpogodniji su oni tereni koji obezbjeuju slobodne povrsine dovoljne za konacnu etapu graenja.Izbor
uze lokacije vrsi se prethodnom studijom topografskih karata razmjera 1:50 000 a zatim rekognosticiranjem
svih terena(svih mogucih varijanti) koji dolaze u obzir.
TOPOGRAFSKI USLOVI PODRUCJA
Topografski uslovi podrucja su najvazniji kod ispiivanja lokacije i uglavnom utjecu na troskove
graenja.Povoljiji su prirodno zaravnjeni tereni bez jace razuenosti,vecih uvala i uzvisenja sa blagim
nagibima ili priblizno horizontalni u predvienom pravcu PSS.
Najpovoljniji su tereni sa prirodnim prostranim visoravnima,sa veoma blagim nagibima sa obje
strane(povoljni uslovi odvodnjavanja) sa tlom dovoljne nosivosti i niskim nivoom podzemnih voda.
Radovi sa stjenovitim terenima veoma su skupi a pogotovo kada se naie na podzemne
kaverne(npr.Aerodrom ilipi-Dubrovnik).
Ispitivanje topografskih uslova lokacije vrsi se obicno na generalstabnoj karti 1:50 000.Ukoliko topografija
nije povoljna vec postaoje prepreke u prilaznoj ili odletnoj ravni(povrsini) i to u blizini PSS,treba izvrsiti
dodatna ispitivanja na karti vece razmjere 1:25000.

GRAEVINSKI USLOVI TERENA

Graevinski uslovi terena takoer imaju utjecaja na troskove graenja.U tom cilju neophodno je prikupiti
dovoljno podataka o geologiji i heomehanici terena,o fizickim svojstvima tla,o podzemnim vodama i
promjenama tokova nivoa tih voda,o izvoristima materijala za graenje i dovozu do gradilista,ao zapazenim
nestabilnim mjestima zemljista(klizistima) o vodama buicnog karaktera i opasnosti od poplave zatim

zavejavanja snijegom i slicno.

Mocvarne terene treba izbjegavati a u svaom slucaju treba prethodno dobro prouciti uslove i mogucnosti
dreniranja terena.
SAOBRAAJNI USLOVI
Ovi uslovi podrazumijevaju udaljenost i mogucnost povezivanja naselja koja ce koristiti
aerodrom.Najpovoljnij udaljenost aerodroma od naselja je oko 10-15 kilometara.
Manja udaljenost cesto stvara teskoce zbog izgraenosti podrucja i interesa grada sa kojim se sukobljava
projekt aerodroma(buka,koristenje zemljista i slicno ),dok veca udaljenost predstavlja neugodnost za
putnike,zatim otezava organizaciju prevoza i smanjuje broj posjetilaca aerodroma.Ako su uslovi trase
prilkaznog puta povoljniji povecavaju se brzine voznje a time skracuje vrijeme putovanja,pa se moze
prihvatiti i veca veca udaljenost aerodroma od naselja.Kod aerodroma koji su udaljeni 30-50 kilometara od
naselja treba izgraditi autoputeve ili izvrsiti povezivanje sinskim sistemima prevoza(metroom,brzom
gradskom zeljeznicom,lakim sinskim prevozom),a u novije vrijeme helikopterima,te na hidrogliserima ako
je aerodrom blizu mora.Tako na primjer New York studira mogucnost transporta od Menhattan-a do
aerodroma Kennedy i New york specijalnim sinskim vozilima koja se krecu na izdvojenim
(podzemnim)trasana velikim brzinama i na taj nacin skrauju znatno vrijeme putovanja.
Pariski aerodromi takoer planiraju da izgrade sinsku vezu sa velikim brzinama(TGV-vozovi) kojima bi bili
povezabiu Aerodromi Charles de Gaulle i Orly sa Parizom,odnosno zeljeznickim stanicama.Aerodrom
Frankfurt povezan je sa gradom metro linijama kao i aerodrom Geneva.Aerodrom Tokyyo Narita nalazi se
na 60 km udaljenosti od Tokya a povezan je autoputem i brzom Tokaido zeljeznicom,tako da se iz centra
Tokya do aerodrom stize za 30 minuta.
NAVIGACIONI USLOVI
Navigacioni uslovi su od izuzetnog znacaja za bezbjednost saobracaja,pa im se pri odreivanju lokacije
aerodroma posvecuje izuzetna paznja.Bez obzira da li se radio o aerodromu koji je namjenjen za
instrumentalno ili vizuelno letenje(IFR ili VFR)),treba voditi racuna o sljedecim elementima:
-Da li se lokacija nalazi na zracnom putu i koliko je udaljena od njega,ili je zracni put tacno iznad
lokacije ?
-Da li se pored lokacije,koja se ispituje,nalazi neki veci aeerodrom u neposrednoj blizini ?
-Kakvi su postupci prilaza i odleta aviona sa posmatranog aerodroma ?
Pri ispitivanju ova 3 elementa,mora se konsultovati strucnjak za navigaciju i radio-navigacione ureaje kao
i strucnjak za bezbjednost zracne plovidbe.
Ukoliko se lokacija aerodroma nalazi tacno ispod zracnog puta,treba od nadleznog drzavnog organa traziti
promjenu zracnog puta,sto je cesto vrlo komplikovano.Ukoliko zracni put prolazi pored lokacije aerodroma
treba konsultovati strucnjake iz oblasti navigacije o nacinu prikljucivanja na zracni put(postupak prilaza i
odleta)
Ako u neposrednoj blizini lokacije vec postoji jedan ili vise aeroroma treba dobro prostudirati postupke
prilaza i odleta na svim aerodromima vodeci racuna o svim elementima koji utjecu na bezbjednost zracne
plovidbe.
U svijetu postoji niz slucajeva da se na jednoj regiji za opsluzivanje zracnog saobracaja nalazi vise
aerodroma koji su locirani na bliskoj udaljenosti.Taako na primjer New York ima 4
aerodroma(J.F.Kennedy,Newyork, La Guardia i Teterbor) Paris ima 3 aerodroma,London 5, i SAN rancisco
ima 5 civilnih i 2 vojna aerodroma

URBANI USLOVI

Urbani uslovi se razlikuju u zavisnosti od toga da li se lokacija ispituje za instrumentalno ili za vizuelno
letenje.Zoning plan definise zone u kojima se ne moze nista graditi ili u kojima se moze graditi iz
saglasnost nadleznog organa za bezbjednost zracnog saobracaja.Zoning plan se sastoji od aerodromske
povrsine obuhvacene generalnim rjesenjem,prilazne i odletne,horizontalne i konusne povrsine.
METEOROLOKI USLOVI KAO FAKTOR IZBORA LOKACIJE AERODROMA
Meteoroloski uslovi lokacije aerodroma su drugi po vaznosti koji odlucuju da li je jedna lokacija optimalno
izabrana.Meteoroloske pojave koje imaju najveci znacaj za jedan aerodrom su :
vjetar,horizontalna i vertikalna vidljivost(magla.sumaglica i smog),oblacnost,temperatura
zraka,atmosferske padavine(kisa,snijeg,susnjezica) i mraz.
Koeficijent upotrebljivosti aerodroma se definise kao procent vremena u toku jedne godine u kom je
aerodrom otvoren za saobracaj.On zavisi od meteoroloskih uslova i opremljenosti aerodroma navigacionom
opremom.
Svaki aerodrom zeli da taj koeficijent bude sto veci(95-98%) jer tje time garantovana veca redovnost i
bezbjednost saobracaja,a time i ekonomicnost eksploatacije aerodroma.

TEMPERATURA ZRAKA
Temperatura zraka na aerodromu direktno utjece na duzinu PSS.Performanse avionskih motora,a narocito
mlaznih se pogorsavaju sa povecanjem tempersature.Povecanje temperature zraka za 6-10 stepeni celzijusa
iznad standarda moze kod nekih tipova aviona usloviti povecanje potrebne duzine za polijetanje za 20%.

VJETAR
Vjetar,odnosno njegove komponente u pravcu ode PSS sutjecu na njenu duzinu.eona komponenta
smanjuje potrebne duzine sa slijetanje i poslijetanje,a repna i povecava.
Bocna komponenta vjetra,ako je veca od dozvoljenih vrijednosti za odreeni tip aviona moze dovesti do
zatvaranja aerodroma,a samim tim i do smanjenja koeficijenta upotrebljivostti.