BERNULIJEVA DIFERENCIJALNA JEDNAINA

Bernulijeva diferencijalna jednaina je oblika:

y`+ p ( x) y = q ( x) y n

Ona dakle lii na linearnu diferencijalnu jednainu samo ima y n :

y`+ p ( x) y = q ( x) y n

Da bi Bernulijevu d.j. sveli na linearnu d.j. uzimamo smenu: u = y1 n

Odavde je :
u = y1 n .........nadjemo izvod
u `= (1 n) y1 n 1 y`
u `= (1 n) y n y`
y`
u `= (1 n) n
y
y`
u`
=
zapamti !
n
y
1 n

y`+ p ( x) y = q ( x) y n
y`
y
+ p ( x) n = q( x )
n
y
y
y`
+ p ( x) y1 n = q ( x)
n
y

uvek podelimo sa y n

y`
+ p ( x) y1 n = q ( x)
n
y
Ovo je u
Ovo je

u`
1 n

u`
+ p ( x) u = q ( x)...................... / *(1 n)
1 n
u `+(1 n) p ( x) u = (1 n)q ( x)

Dobili smo linearnu d.j.

p ( x ) dx
p ( x ) dx
Reimo je: u ( x) = e
(c + q ( x )e
dx) i posle vratimo smenu: u = y1 n

Primer 1. Rei diferencijalnu jednainu xy`+ y = y 2 ln x

Reenje:
Najpre napravimo oblik:
xy`+ y = y 2 ln x.............../ : x
y`+

1
ln x 2
y=
y n=2
x
x

Uoimo da je n = 2

y1 n = u
y1 2 = u
y 1 = u..........izvod

1
=u
y

1y 11 y`= u `
y 2 y`= u `
y`
2 = u`
y
Vratimo se u jednainu:

1
ln x 2
y=
y ....................../ : y 2
x
x
y` 1 y ln x
+
=
y2 x y2
x
y` 1 1 ln x
1
ln x
+
=
u `+ u =
2
y
x y
x
x
x
1
ln x
............. / *(1)
u `+ u =
x
x
1
ln x
u ` u =
x
x
y`+

Dobili smo linearnu jednainu po u(x).

E sad, ako va profesor dozvoljava, moete da izbegnete ovo pakovanje....

Teoretski smo izveli da je posle smene
Uporedimo y`+

u `+ (1 n) p ( x) u = (1 n) q ( x)

1
ln x 2
y=
y , vidimo da je n = 2 , ubacimo u u `+ (1 n) p ( x) u = (1 n) q ( x) i dobijamo:
x
x
p(x)

q(x)

1
ln x
u `+ (1 2) u = (1 2)
x
x
1
ln x
u ` u =
x
x

A to je isto kao kad smo pakovali, samo nema muenje.....

2

Reavamo linearnu d.j.

1
ln x
u ` u =
x
x

1
ln x
p ( x) = q( x ) =
x
x
1
1
p( x)dx = x dx = ln x = ln x Ovo nam treba zbog narednog integrala
p ( x ) dx = ln x eln x1 dx = ln x x 1dx = ln x 1 dx = ln x dx
q ( x )e
x
x
x x
x2
Reimo na stranu ovaj integral:
ln x = u
ln x
2 dx =
1
x
dx = du
x
=

dx = dv

1
=v
x

1
1
11
1
= ln x dx = ln x + 2 dx =
x x
x
x
x

1
1
1
1
ln x 2 dx = ln x +
x
x
x
x

Vratimo se u reenje linearne d.j.

p ( x ) dx
p ( x ) dx
u ( x) = e
(c + q ( x )e
dx)

1
1
u ( x) = e ( ln x ) (c + ln x + )
x
x
1
1
u ( x) = x(c + ln x + )
x
x
u ( x) = xc + ln x + 1
Vratimo smenu: u ( x) =

1
y

1
= xc + ln x + 1
y
y=

1
xc + ln x + 1

Ovo je opte reenje.

Primer 2. Rei diferencijalnu jednainu y`+2 xy = 2 x3 y 3

Reenje:

y`+2 xy = 2 x 3 y 3

odavde vidimo da je n = 3

y1 n = u
y13 = u
y 2 = u..........izvod
2 y 2 1 y`= u `
2 y 3 y`= u `
2

y`
= u`
y3

Sad ovde malo zastanemo:

y`+2 xy = 2 x3 y 3 ............/ : y 3
y` 2 xy
+
= 2 x3
y3 y3
y` 2 x
+
= 2 x3
y3 y 2

Smena je y 2 = u u =
2

1
y2

y`
y` u`
= u ` 3 =
3
y
y
2

y` 2 x
+
= 2 x3
y3 y 2
u`
+ 2 xu = 2 x 3 .................. / *(2)
2
u `4 xu = 4 x3
Ovo je linearna d.j.
p ( x ) = 4 x
q ( x) = 4 x3
p ( x ) dx
p ( x ) dx
u ( x) = e
(c + q ( x )e
dx)

p( x)dx = ( 4 x )dx = 4
q ( x )e

x2
= 2 x 2
2

p ( x ) dx dx = (4 x3 )e2 x2 dx = 4 x 2 e 2 x 2 xdx = (Trik je napisati x3 = x 2 x, zbog smene)=

2 x 2 = t x 2 =
4 xdx = dt
dt
xdx =
4

t
2
= 4

t t dt
1
e
= tet dt = Sad parcijalna integracija=
2 4
2

2
2
t =u
et dt = dv
1
1
1
1
= ( tet et ) = et ( t 1) = e 2 x ( 2 x 2 1) = e 2 x ( 2 x 2 + 1)
t
2
2
2
2
dt = du
e =v

2
p ( x ) dx
1
u ( x) = e
(c + e 2 x ( 2 x 2 + 1))
2
2
2
( 2 x )
1
(c + e 2 x ( 2 x 2 + 1))
u ( x) = e
2
2
2
1
u ( x) = e2 x (c + e 2 x ( 2 x 2 + 1))
2
2
1
u ( x) = c e2 x + ( 2 x 2 + 1)
2
2
1
u ( x) = c e 2 x + x 2 +
2

Vratimo smenu:
2
1
1
= c e2 x + x 2 +
2
y
2
1
y2 =
2
1
c e2 x + x 2 +
2

y=
2

c e2 x + x 2 +

1
2

Ovo je opte reenje!

Primer 3. Rei diferencijalnu jednainu xy`2 x 2 y = 4 y

Reenje:

xy`2 x 2 y = 4 y
xy`4 y = 2 x 2 y
y 1 n = u

xy`4 y = 2 x 2 y 2

1
2

y =u
1

4
y` y = 2 x y 2 ovo je Bernulijeva d.j. za koju je
x
1
1
4
y` y = 2 x y 2 sve podelimo sa y 2
x

1
n=
pa je smena:
2

1 2
y y`= u `
2
y`
= 2u `
1
y2

Vratimo se u jednainu:
y`
y

1
2

4 y
= 2x
x 12
y

4
2u ` u = 2 x sve podelimo sa 2
x
2
u ` u = x
x
u(x) =

ovo je linearna d.j. po u

p ( x ) dx
p ( x ) dx
e
(c + q ( x )e
dx)

p( x)dx = ( x )dx = 2 ln x = ln x

q ( x )e

= ln

1
x2

p ( x ) dx dx = xe ln x 2 dx = x 1 dx = 1 dx = ln x

x2 x

2
p ( x ) dx
p ( x ) dx
u(x) = e
(c + q ( x )e
dx) = e ln x [c + ln x ]

u(x) = x 2 [c + ln x ]

y = x 2 [c + ln x ]
y = x 4 [c + ln x ] 2

reenje linearne po u, vratimo smenu:

y =u

kvadriramo
opte reenje

Primer 4.
Odredi ono reenje diferencijalne jednaine ( x 2 + y 2 + 2 x )dx + 2 ydy = 0 koje zadovoljava poetni uslov
y(0)=1
Reenje: Najpre emo reiti datu diferencijalnu jednainu a zatim nai vrednost konstante za dati uslov.
( x 2 + y 2 + 2 x )dx + 2 ydy = 0 podelimo sve sa dx
x 2 + y 2 + 2 x + 2 yy`= 0 x 2 + 2 x + y 2 + 2 yy`= 0 podelimo sve sa 2y

x 2 + 2x 1
+ y + y`= 0
2y
2

y`+

1
x 2 + 2 x 1
y=
y ovo je Bernulijeva d.j. za koju je
2
2
y 1 n = u

n=-1

smena je : y 2 = u

2 yy`= u `

y`+

1
x 2 + 2 x 1
y=
y
2
2

sve pomnoimo sa 2 y

2 yy`+ y 2 = ( x 2 + 2 x )
u `+u = ( x 2 + 2 x )

ovo je linearna po u

p ( x ) dx
p ( x ) dx
u(x) = e
(c + q ( x )e
dx)

p( x)dx = 1dx = x

q ( x )e

p ( x ) dx

dx = ( x 2 + 2 x)e x dx =

e x ( x 2 + 2 x) + e x (2 x + 2)dx =

x2 + 2 x = u

e x dx = dv

(2 x + 2)dx = du

ex = v

2 x + 2 = u e x dx = dv
2dx = du

ex = v

e x ( x 2 + 2 x) + [e x (2 x + 2) 2e x dx]
e x ( x 2 + 2 x) + e x (2 x + 2) 2e x =
e x ( x 2 2 x +2x +2 2 ) = x 2e x
p ( x ) dx
p ( x ) dx
u(x) = e
(c + q ( x )e
dx)

u(x) = e x [c x 2 e x ] = e x c x 2 =
vratimo smenu :
y2 = e x c x 2 i evo ga opte reenje .

Stavimo x = 0 i y = 1

1 = c , pa je odavde c = 1 i partikularno reenje je :

y2 = e x x 2