UTICAJ AUTOPUTA NA PRIRODNE RESURSE PROSTORNI I EKOLOKI MODELI PODRKOM

GIS ALATA
HIGHWAY IMPACTS ON NATURAL RESOURCES SPATIAL AND
ECOLOGY MODELS SUPPORTED BY GIS TOOL
Radovan Neveni1, Marija Neveni2
1
Institut za umarstvo, Beograd
2
Geografski fakultet, Beograd
Sadraj - Istraivanje uticaja magistralne saobraajnice
na prirodni resurs - sumske sastojine podrom
GIS(Geografski informacioni sistem) modela
prikazan je u radu na razvijenom primeru
negativnih uticaja na prirodne sisteme novog
mosta preko reke Save koji je u izgradnji u
okviru UMP, unutranjeg magistralnog prstena
grada Beograda.
Abstract - Planerski pristup ustanovljavanja negativnih
uticaja na umski pokriva, ivotnu sredinu
baziran je n postupcima dvojne uporedne
analize prostora, simulacionim analizma,
artikulacije prostora. Negativni uticaji
autoputa ne mogu da se u potpunosti
neutraliu, ali mogu da se ublae
intervencijama poumljavanja unoenjem
otpornijih vrsta drvea posle izgradnje mosta.
U radu je prikazana situacija vegetacionog
pokrivaa koji je bio na prostoru sadanjeg
izvoenja radova na izgradnji mosta, kao
nastavak predhodnih analiza istih autora,
koje su raene pre nekoliko godina kod
odreivanja sadanje trase UMP mosta
preko reke Save, donjeg spica Ade Ciganlije.

2.

METOD RADA

Planerski alat i dvostruka planerska analia

daju
mogunost ustanovaljavanja prostornh relacija i mogue
negativne efekte na vegetaciju i ivotnu sredinu.
Ulazni podaci za ovakve zahvate i pripremu materijala za
GIS analize, aplikacije modela su dobijeni iz sledeih
izvora:
- topografskih karata 1:25000 i 1:50000 za region
Beograda;
- digitalne osnove iz prostornog plana i Glavnog
urbanistikog projekta grada Beograda;
- hidro geoloke karte;
- pedoloko-geoloke karte;
- studije I predhodne ekspertize raene za Adu
Ciganliju;
- digitalni orto-foto podruja Ade Ciganlije;
- tematske karte,
- rad na terenu, prikupljanje podataka, snimanje
postojeeg stanja dendroflore, foto snimci i dr.;
- izrada brojnih pripemnih predanaliza i aplikacija,
modela izraenih podrkom GIS alata ArcInfo
7.2 i ArcView 3.2.

Key word: : GIS, most, autoput, uticaj, ume, prirodni

resurs........
1.

UVOD
Izgradnja mosta je u toku, autoputa preko donjeg
pica rekreacionog umskog kompleksa i
prirodnog resursa gde e trasa ovakvog objekta
neminovno da izazove negativne prodore u
ekosisteme sa manjim ili veim intenzitetom.
Izgradnja mosta preko Ade Ciganlije,
Cukarickog rukavca, reke Save i Novog
Beograda (Slika 1) je od vitalnog znaaja za
regulaciju optereenog saobracaja u gradu
Beogradu. Prioritet izgradnje mosta koji e u
budunosti tek da ima veliki znaaj za saobraaj
velikog grada ne umanjuje znaaj ni odranja
umskih sastojina na ovom podruju, to
svakako treba da se ustanovi.
Slika 1. Most preko reke Save i trasa UMP

3.

REZULTATI

Stanje vegetacionog pokrivaa (Slika 2) i ivotne sredine

u okruenju u veini sluajeva zavisi od udaljenosti izvora
zagaivaa. Most saobraajnica koja je u izgradnji
preko Ade Ciganlije moe da bude uzronik negativnih
uticaja na postojei vegetacioni pokriva u zoni
rekeativnog kompleksa urbane zone grada Beograda.
Negaivni uticaji vani za umske ekosisteme mogu da
budu:
- smanjena insolacija zbog senke velike dimenzije
konstrukcije mosta gde se predpostavlja da moe da doe
do defolijacije kruna drvea koje su u senci;
- velika toplotna radijacija konstrukcije mosta u letnjm
mesecima:
- promena lokalne cirkulacije vazduha za vreme perioda
jakih vetrova (Koava);
- Intenzivni saobraaj, veliki broj vozila na mostu
zagaenja izduvnim gasovima vozila, teki metali, druga
zagaenja prouzrokovana gustim saobraajem na
relativno malom prostoru;
- hemijski zagaivai izazvani supstancama za
odleivanje podloge autoputa;
- industrijska so za vreme zimskog perioda,
- uniten umski pokriva u zoni od 50 metara od mosta
odmah u prvoj fazi izgradnje mosta i dr.

Slika 3. Vegetacija i zone udaljenja od mosta: 50m-200m

Pojedine dominantne umske zajedince istraivanog
podruja donjeg pica Ade, kakao je navedeno u 2 su:
zajednica bademaste vrbe Salicetum triandrae Malc.
zajednica koja je zauzimala stanita u malim uzanim
pojesevima pored niskih obala Save, neposredno uz vodu
Ade Ciganlije, inei male sastojine na delovima obale
koja je plavna i muljevita. Ovakve odlike stanita su
karakteristine za donji pic Ade Ciglanlije, to
predstavlja raritet. Prizemna flora je iz roda Polygonum,
vodenih papraca Polygonum lapatipholium, P. mite i dr.
Bademasta vrba raste raste uglavnom bunasto, nekoliko
metara je visoka. Sastojine bademaste vrbe su floristiki
siromane jer esta plavljenja kao i visok nivo podzemnih
voda deluju redukujue na biljke u svim spratovima.
Zemljite je bilo / - glej. Tip zemljita je obrazovan na
recentnom aluvijumu sa veoma izraenom dinamikom
kretanja povrinskih i podzemnih voda.

Slika 2. umske sastojine donjeg spica

Ade Ciganlije

ume bele vrbe Salicetum albae s.l. su bile u dosta

osiromaenom stanju i nalazile su se uz bademastu vrbu
na plavnim delovima donjeg pica Ade Ciganlije (Slika
3). Ova vrsta je preteno zastupljena na reljefnim
depresijama u pravcu vodotoka, na najteim terenima gde
su steeni uslovi za razvoj pod uticajem vie faktora.
Pored redovnog plavljenja ovde je i nivo podzemnih
voda visok to utie na razvoj i opstanak ove vrste.

Na pojednim mestima donjeg podruja pica Ade nalaze

se i sada vrbove ume koje pripadaju zajednici sa
aevima Cariceto-Salicetum albae Jov. sekundarnog
porekla u ulegnuima nastalim prekopavanjem zemljita
za nasipe. Zemljite u ovim umama su preteno oglejena
zemljita u raznim varijantama - - glej, do jako vlane
alzuvijalne pararendzine, formurane na aluvijalnom
materiajlu , -glej.

Slika 5. Donji spic Ade Ciganlije - 21. januar 2010

4.
Slika 4. Selektovana uklonjena sastojina
Bitne ekoloke karakteristike podruja Ade ciganlije usko
vezane za vegetacioni pokriva prema 1, iskazane su
injenicom da je teren azonalnih prirenih uma
uslovljenih prvenstveno posebnim reimom plavnih voda
u prolosti i danas i visinom vlage zemljita, izdani, a
daleko manje makroklimom ireg podruja. Ova
karakteristika je veoma znaajna jer ukazuje na
mikrolokalitet ovog prostora sa svim iniocima i
relacijama kojke su povezane kako u vidu klimatogenih
faktora tako i ekolokih staninih, floristikih i drugih.
Osetljivost prostora zbog niza prirodnih sistema koji su
prisutni na malom prostoru je jo vie izraena.
U zoni od 50m udaljenja od mosta vegetacija je
uklonjena (Slika 5) ukupne povrine 3.459 m2 (Tabela 1),
zbog izgradnje temelja, a potencijalno ugroena
vegetacija je u zoni od 150 m.
Tabela 1.Vrsta vegetacionog pokrivaa ukupna povrina
Povrina sastojine
umska zajednica
1. Salicetum albae
3.459 m2 (0,34 ha)
Uticaj na vegetacioni pokriva je grafiki predstavljen
GIS prostornim modelom udaljenja. Selekcijom odreene
vrste u okviru modela udaljenja ustanovljava se
rasprostranjenost i povrina pod vegetacionim
pokrivaem za tu dendro vrstu. Zone udaljenja odreuju
povrinu u kvm i broj stabala koja su uklonjena ili su
potencijalno ugroena u budunosti. Mogunosti GIS
aplikacija, postupka u ovom modelu daju odreene
kvatificirane podatke, vrednosti u zoni udaljenja 50-500m
grafikih prikaza koji verifikuju te upite.

ZAKLjUAK

Posle izgradnje mosta preko Cukarickog rukavca i

reke Save nephodno je da se izradi prostornoekoloka analiza izvedenog stanja objekta uticaj
na prirodne resurse prostora na udaljenju od 500m
sa predlogom unapredjenja ekosistema urbane ume
donjeg spica Ade Ciganlije. U ovom radu prikazan
je planerski proces analize uticaja saobraajnice na
umski resurs podran GIS alatom u cilju
ustanovaljavanja uticaja u zoni izgradnje mosta
preko Save. Analize modela pokazuju da je jedan
manji deo vegetacionog pokrivaa uklonjen zbog
izgradnje temelja mosta. GIS pristup je bio podrka
dokumentovanom donoenju reenja sa mogunou
daljih odgovora na mnogobrojna pitanja koja e tek
da slede u budunosti u vezi sa zatitom i
unapreenjem
ivotne sredine ovog poteza
ukarike i novobeogradske obale reke Save.
LITERATURA
1 Nevenic, R. 2008: The River Sava and Ada
Ciganlia Island, In: Klimo, E., Hoger, H., Matic,
S., Kulhavy, J. : Fload Plan Forests of the
Template Zone of Europe. Lesnicke Prace,
Kostelec nad ernomy Lesom. Czesh Repubic.
ISBN 978-80-87154-16-8
2 Jovanovi, B. et all. 1984: Prvobitna, postojea i
potencijalna prirodna vegetacija Ade Ciganlije sa
okolinom i vegetacijske karte. Glasnik umarskog
Fakulteta, serija C, broj 63, Univerzitet u
Beogradu.