NGH QUYT 15 - MT QUYT NH KHNG D

1. Yu cu bc thit ca cch mng min Nam

Vic k kt v thi hnh Hip nh Ginev 1954 v ng Dng lm so
snh lc lng min Nam thay i khng c li cho cch mng Vit Nam. M
vo thay chn Php, thi hnh chnh sch thc dn mi, nhm chia ct lu di nc
Vit Nam, bin min Nam thnh mt quc gia ring bit thn M, nm trong th
gii t do, i lp vi phe cng sn. T ch l k th tim tng, M tr thnh
i tng trc tip ca cch mng Vit Nam. l mt quc u s, c tim lc
kinh t v qun s mnh nht th gii, c chin lc ton cu phn cch mng, m
trng tm ca n lc ny chuyn dch v Vit Nam.
B my chnh quyn v qun i Si Gn tr thnh cng c tay sai c lc
ca ch ngha thc dn mi. Chng tp trung v phi hp cc lc lng qun s,
cnh st, gin ip v hnh chnh t trung ng n a phng, va d d, la bp,
va n p, khng b bng nhiu th on thm c. Chng ro rit thi hnh chnh
sch t cng, dit cng, lp khu tr mt, khu dinh in nhm nh vo c
s ca ng Cng sn, tr th nhng ngi yu nc khng chin c; thng tay
n p phong tro u tranh i thi hnh Hip nh Ginev ca cc tng lp nhn
dn. Ngay trong nm 1954, chng gy ra nhiu v thm st m mu M Cy,
Bnh i (Bn Tre); Ch c (Qung Nam); Ngn Sn, Ch Thnh (Ph Yn).
Trong vng 10 thng (t thng 7-1955 n thng 5-1956) chng bt v git hng
trm nghn ngi.
V pha lc lng cch mng, sau khi chuyn qun tp kt ra min Bc theo
Hip nh Ginev, tng quan lc lng gia ta v ch min Nam c s thay
i ln: ta tuy c u th v chnh tr v lc lng qun chng nhn dn ng o
nhng khng cn lc lng v trang, khng cn chnh quyn. Trong khi , k th
c sc mnh v kinh t v qun s, nm trong tay c b my chnh quyn v
qun i s. Chng thng tay n p, tiu dit phong tro cch mng, gy cho ta
nhiu tn tht nng n.
Trong tng quan lc lng , ta phi thay i phng thc u tranh
min Nam: t u tranh qun s trong khng chin chng Php sang u tranh
chnh tr. Hng trm t chc qun chng cng khai, trong c cc y ban u
tranh i ha bnh c thnh lp. khp ni din ra nhng cuc u tranh v
rung t, v t do dn ch, lm p lc i thi hnh Hip nh Ginev, chng m
mu chia ct t nc, chng trng cu dn , chng bu c quc hi ring r.
Nhng phong tro huy ng hng triu ngi t Qung Tr ti C Mau, li
ko c ng bo Cao i, Ha Ho, Cng gio..., phi hp gia thnh th vi nng
1

thn, u tranh vi nhiu hnh thc t hp php n bt hp php nh mittinh hng

ngn ngi, biu tnh tun hnh, bi cng, bi th, kin ngh, ri truyn n, treo
bng, c, biu ng, tho lun mn m, v. v...
Nhng khuyt im chnh ca ta trong lc y l thiu chun b y t
tng trong cn b v qun chng cho mt cuc u tranh cch mng gian kh v
lu di lm cho qun chng v cn b li vo ci mc thi gian quy nh trong
Hip nh Ginev. Nhiu ni lnh o u tranh vi tt c kh th ca k chin
thng, khng chun b th th thch hp vi tng quan lc lng mi,
phong tro ko di, khng bit kt thc ng lc, lm cho qun chng u tranh
gng vi ch, c s ta b bc l. Do , nh trung chu Lin khu V, khi ch tin
cng li ta, chng nh trng c s ca ta, cn b v qun chng hoang mang,
phong tro sa st1.
T gia nm 1956, phong tro u tranh ca nhn dn ta min Nam ngy
cng quyt lit. Cuc u tranh gay go, c lit nht l chng t cng. gi gn
lc lng v duy tr hot ng trong iu kin qun th khng b d man, cc ng
b min Nam sp xp li t chc v rt vo hot ng b mt. Nhiu a
phng ch trng iu (cn b b l i hot ng a phng khc) v
lng (cn b tm thi rt vo hot ng b mt), kin tr bm dn, bm t, lnh
o phong tro. Cn b v nhn dn min Nam phn u kin cng v hy sinh
v cng anh dng. Si ni, mnh m v rng ri nht l phong tro chng qun
dch, chng bt lnh. Nhiu ni qun chng tranh th c s ng tnh ca binh
lnh ti ng. C ni qun chng ko hng ngn ngi ln huyn, tnh u tranh.
Ging co, gay go, quyt lit l phong tro u tranh chng ch ui lng, chim
t, dn dn lp cn c qun s, lm ng chin lc, hoc ph cn c c ca
ta. Ph bin, bn b v lin tc l phong tro u tranh cho nhng quyn li dn
sinh, dn ch hng ngy. thnh th qun chng u tranh chng khng b nghip
on, chng sa thi; i tng lng, ci thin ch lm vic; i hn ch ngoi
ha, bo v ni ha, i thc hin chng trnh hc bng ting m , chng vn
ha n dch. thn qu c nhng cuc u tranh chng cp t, tng t thu, lut
l h khc...
Do nhng hnh ng tn bo ca ch, yu cu v trang chng khng b
ngy cng tr nn cp thit. Nhiu ni qun chng ly v kh chn giu t nm
1954, cp sng ch, dng v kh t to t v, tiu dit nhng phn t c n.
Ti Chin khu , i i 250 - n v v trang u tin c thnh lp (10
1957). n cui nm 1957, Nam B c 37 i i v trang, Lin khu V nhiu
i v trang ra i. Mt s trn nh din ra Th Du Mt v Bin Ha. Cng

vi lc lng chnh tr c bo tn, lc lng v trang v cn c a cch mng

c xy dng li nhiu ni. l iu kin tip tc a cch mng tin ln.
T nm 1958, k th cng tng cng khng b, lin tip m tip cc cuc
hnh qun cn qut, dn dn quy m ln vo cc tri tp trung, git hi hng ngn
cn b cch mng v ng bo yu nc tri giam Ph Li (Th Du Mt) (1-121958). Ng nh Dim tuyn b t min Nam trong tnh trng chin tranh (31959), ra lut 10-59 (6-5-1959), l my chm khp min Nam. Ta n qun s c
bit ca chng a thng ngi b bt ra xt x v bn ti ch.
Nhng chnh sch khng b tn bo ca ch chng t s tht bi ca "Chin
lc Aixenhao", tht bi ca chnh sch thc dn mi in hnh ca M thc thi
min Nam, lm cho mu thun gia M v chnh quyn Si Gn vi nhn dn min
Nam Vit Nam thm gay gt, v tt yu dn n nhng hnh ng quyt lit ca
qun chng. Trc khi c Ngh quyt 15 v trong thi gian ngh quyt ny cha
c truyn t ti chin trng, mt s cuc u tranh v trang n ra nhiu ni
nh T Lc, T Lc (Bnh nh), Vnh Thnh (Ty Ninh), Bc i (Ninh Thun),
Tr Bng (Qung Ngi), G Qung Cung, G Mng a (ng Thp) T u
tranh chnh tr, phong tro cch mng min Nam pht trin thnh u tranh
chnh tr c v trang t v; c ni, c lc rt quyt lit, phn nh mu thun ngy
cng su sc gia M - chnh quyn Si Gn v cc tng lp nhn dn min Nam.
Mt mt, l yu cu chnh tr ca qun chng ang rt khao kht c lp t do
v thng nht nc nh, v cng l yu cu tip tc nhim v cch mng ca
qun chng ang lm trong khng chin. Mt khc, l phn ng tt yu ca
nhn dn bo v quyn sng hng ngy ang b ch p di ch c ti pht
xt ca M - Dim2.
Cc phong tro u tranh ngy cng quyt lit chng t rng chnh sch tn
bo ca k th khng dp tt c phong tro qun chng, khng th lm nht
ch u tranh ca mi tng lp nhn dn min Nam; ng thi cng th hin nhn
dn min Nam khng th chu ng c ch thng tr ca quc M v chnh
quyn Si Gn na, v n lc phi a cch mng min Nam tin ln hnh thc
u tranh cao hn.
2. Tnh hnh quc t c nhiu din bin phc tp
Chin tranh Triu Tin (1950-1953) thc cht l mt cuc sc gia hai
phe nhng khng phn thng bi. Cc nc ln u cho rng tng quan lc lng
gia hai phe ang th cn bng. Xu th ha hon xut hin. H mun gi nguyn
trng bn chnh tr quc t nh sau Chin tranh th gii th II. Cc cuc chin
tranh Triu Tin v tip theo l cuc chin tranh ng Dng (1945-1954)
chm dt, lm cho nhng im nng chu c lin quan ti cc nc ln v hai
3

phe tm thi c gii quyt, nhng trn th gii chin tranh lnh v chy ua v
trang vn din ra gay gt. chu u, khi Varsava c thnh lp (1955) i lp
vi khi NATO. Lin X phng thnh cng v tinh nhn to (1957), to ra cuc
khng hong sputnic.
Bi cnh quc t ht sc phc tp, khng thun li cho ta. Mt s ng
Cng sn cc nc x hi ch ngha c nhng quan im khc vi ng ta v
con ng cch mng Vit Nam. H mun gi nguyn trng hai min Nam, Bc
Vit Nam, khng tn thnh Vit Nam y mnh u tranh cch mng min Nam.
Mc d trong na u nhng nm 50 ca th k XX, quan h X - Trung kh
mt thit, nhng cng bao cha nhng yu t bt ng. Khi lnh o Lin X
iu chnh ng li, ph phn Xtalin (1956), mu thun X - Trung xut hin v
bc l ngy cng r rt. S bt ng ngy cng ln, dn ti vic Lin X rt ton
b chuyn gia v ct gim s h tr v kinh t v qun s cho Trung Quc. Cng
v sau, hai ban lnh o Lin X v Trung Quc ln n ln nhau nhau ngy cng
gay gt v cng khai. Trong tnh hnh y, Vit Nam khng th hy vng vo s ng
thun Trung - X nh mt s hp sc gia hai ng minh ln nht, v cng cha
th hnh thnh s thng nht hnh ng trong phe x hi ch ngha gip cch
mng Vit Nam. Vn ch cn l tranh th s gip ca tng nc.
Trung quc ang phi tp trung thc hin k hoch 5 nm v gii quyt
nhng cng vic ni b, e ngi vic M c th tip tc can thip vo khu vc, lm
cho tnh hnh cng thng v e da an ninh ca Trung Quc. Theo quan im ca
cc nh lnh o Trung Quc, vic thng nht nc Vit Nam khng phi l mt
vic lm trong mt thi gian ngn, m phi l mt vic trng k, khng th dng
phng php v trang c, v vn trong phe x hi ch ngha l phi gi ng
bin gii hin c. Trung Quc tch cc gip cng cuc xy dng min Bc,
nhng cha th ng h u tranh v trang min Nam, v nu nh chin tranh n
ra, M s can thip bng qun s. Hm i 7 ca M Thi bnh Dng c th liu
lnh tn cng, v do , an ninh, ch quyn v ton vn lnh th ca Trung Quc s
b e da. Hip nh Ginev to ra tin chnh tr tt hn cho Vit Nam so
vi tnh hnh c v Triu Tin, v Vit Nam ginh c th ch ng. Min
Bc c th xy dng ch ngha x hi v kinh qua u tranh lu di nh hng
v tranh th min Nam.
Cng nh Trung Quc, Lin X gip Vit Nam thc hin cc k hoch ba
nm 1955-1957 v 1958-1960 min Bc, nhng khng ng h u tranh v trang
min Nam. i hi XX ca ng Cng sn Lin X (1956) nhn nh: 1- Tt c
cc cuc xung t trn th gii u c th gii quyt bng cch thng lng ha
bnh, 2- Phong tro cch mng trong nhiu nc c th tin trin ha bnh c.
4

i hi ra ng li tam ha (cng tn ti ha bnh, qu ha bnh, thi

ua ha bnh) v chng trnh ui kp v vt M trong thi gian ngn nht v
sn xut sn phm tnh theo u ngi.
Trng tm chin lc ca Lin X l chu u, tp trung cng c ng u.
V li ch ca mnh, Lin X coi nhim v chin lc hng u l thc hin ha
hon ng - Ty, trnh i u vi M, gi nguyn trng chu u v nguyn trng
th gii, tranh th vn v k thut ca M v cc nc phng Ty, to iu kin
quc t thun li xy dng ch ngha x hi. Lin X lo ngi s pht trin ca
phong tro gii phng dn tc cn tr ha hon, nh hng n mc tiu chin lc
ca Lin X.
Mc d ng h vic khi phc kinh t v xy dng min Bc Vit Nam,
nhng trong nhng nm 1954-1959, trong quan h vi Vit Nam, Lin X c phn
d dt, thn trng hn so vi quan h vi cc nc khc. Thng 3-1950, Hi Hu
ngh Vit - X c thnh lp, nhng mi n thng 7-1958, Hi Hu ngh X Vit mi ra i. Tng B th y ban Trung ng ng Cng sn Lin X
Khrtsp n thm n , Min in v Apganixtan (12-1955) v hai ln ti
thm Trung Quc (thng 8-1958 v thng 10-1959), nhng khng ti thm Vit
Nam. Thng 5-1957, on i biu Xvit ti cao Lin X do Ch tch Vrsilp
dn u i thm Innxia trc khi thm Vit Nam. Thng 2-1957, B trng
Quc phng Lin X cng i thm Min in v n , nhng khng ti Vit
Nam. iu ng quan tm l cc phng tin thng tin i chng ca Lin X
khng trc tip ln n nhng hnh ng ca chnh quyn M v chnh quyn Si
Gn min Nam Vit Nam.
Ch trng ca Lin X l gi nguyn trng Vit Nam; tp trung xy dng
min Bc vng mnh ng vin u tranh chnh tr, gii quyt vn min Nam
thng qua con ng thng lng ha bnh.
Nh vy, c Trung Quc v Lin X u cha ng h Vit Nam dng u
tranh cch mng, c bit l u tranh v trang, thng nht t nc. Do nhiu
nguyn nhn ch quan v khch quan, trong lc hai ng minh ln ny u gip
Vit Nam xy dng min Bc, th cng thuyt phc Vit Nam chp nhn tm thi
s chia ct t nc thnh hai min.
T sau Chin tranh th gii th II, nguyn vng ln ca nhn dn th gii l
ha bnh. Xu hng chung l gi nguyn trng chu u v nguyn trang th gii,
khng lm thay i bn c chnh tr quc t. Ngoi Vit Nam, trn th gii cn c
nhiu quc gia b chia ct (c, Trung Quc, Triu Tin), nhng do quan nim cn
bng quyn lc, khng u c ch trng tin hnh u tranh cch mng
thng nht t nc. Mc d trong phe x hi ch ngha c nhng bt ng, nhng
5

vn cn gi c s thng nht, c bit l vn bo v ha bnh, v cng tranh

th gi vng ha bnh c lu di th cng c iu kin thun li tng cng
mau chng lc lng. Thng 11-1957, Hi ngh 64 ng Cng sn hp ti
Matxcva, tng kt cc quy lut ca ch ngha x hi, ra tuyn b ku gi nhn dn
th gii u tranh chng nguy c chin tranh.
Trong khi h thng x hi ch ngha c cng c, phong tro u tranh cho
ha bnh dn ch v tin b trn th gii cng ngy cng pht trin. Sau chin
thng in Bin Ph ca Vit Nam, phong tro u tranh gii phng dn tc ngy
cng ln cao, y ti s tan r h thng thuc a ca ch ngha thc dn c.
Vn t ra l phi gii quyt c mi quan h gia t nc v thi i,
gia Vit Nam v th gii, gia li ch ca dn tc Vit Nam vi li ch ca phe x
hi ch ngha; a cch mng Vit Nam tin ln, nhng vn p ng nguyn vng
ha bnh ca nhn dn th gii. Phi tm c phng php u tranh thch hp
va y mnh phong tro cch mng min Nam, hn ch tn tht, va bo v c
min Bc, bo v h thng x hi ch ngha v bo v ha bnh th gii. Tnh hnh
i hi ng Lao ng Vit Nam phi pht huy cao tinh thn c lp t ch
v sng to xc nh ng li v phng php cch mng ca mnh.
3. Quyt nh lch s v bc pht trin nhy vt v cht ca phong tro
cch mng min Nam
Nhng kh khn v tn tht ca ta min Nam ko di trong 4 nm, nht l
hai nm 1957 v 1958 ch yu l do v mt ch o u tranh cch mng, ng ta
cha tm ra c phng php v hnh thc thch hp qun chng chng tr
ch mt cch c hiu qu3. Mc d Ngh quyt ca B Chnh tr (6-1956) xc
nh u tranh chnh tr khng c ngha l tuyt i khng dng v trang t v
trong nhng hon cnh nht nh...4, B th X y nam B L Dun vit
cng cch mng min Nam (8-1956) v tip , c d kin phi nng cao hnh
thc u tranh, nhng do iu kin thc t, cng cha ra c nhng bin php
c th, thch ng i ph c hiu qu vi ch, gim bt tn tht ca qun
chng.
Thng 10-1956, B Chnh tr nhn thy: Trong s ch o phong tro min
Nam, Trung ng khng nm vng phng chm gi gn lc lng t lc u,
cho nn trong vic chn chnh t chc ca ng sau khi rt qun, cng nh trong
s ch o qua mt thi k kh di, lc lng ta b bc l mt s da phng,
do b tn tht. V nhn nh khng su sc bn cht cch mng ca nhim
v thng nht nc nh, nn s lnh o ca Trung ng nng v u tranh
php l, u tranh thi hnh Hip nh Ginev. Cuc u tranh v php l,
ngoi giao l rt quan trng..., nhng nu khng nhn r n ch l mt mt ca ton
6

b cuc u tranh cch mng th d sinh ra lch lc, khi th ch quan, khi th bi
quan5.
Hnh thc u tranh chnh tr c v trang t v t ra khng mnh
i ph c hiu lc vi ch v to chuyn bin c bn tnh hnh min Nam. Trn
c s c kt kinh nghim thc tin ca ng bo, chin s min Nam trong hn 4
nm u tranh y hi sinh gian kh v nghin cu nhng kin ngh khn thit ca
mt s cp y ng v nhiu cn b, ng vin, B Chnh tr ginh nhiu cng
sc, tr tu chun b mt gii php c bn cho cch mng min Nam trnh Ban
chp hnh Trung ng ng.
Thng 1-1959, Ban chp hnh Trung ng ng hp hi ngh 15 do Ch tch
H Ch Minh ch tr. Hi ngh xc nh nhim v chin lc chung ca cch
mng c nc, con ng tin ln ca cch mng min Nam, mi quan h gia hai
chin lc cch mng hai min: cch mng x hi ch ngha min Bc v cch
mng dn tc dn ch nhn dn min Nam, quan h gia cch mng Vit Nam v
cch mng th gii, nhm gii phng min Nam, bo v min Bc, thng nht nc
nh, gp phn thc y phong tro cch mng quc t, bo v ha bnh th gii.
V ng li cch mng Vit Nam min Nam, Ngh quyt ca Hi ngh ch
r: "Con ng pht trin c bn ca cch mng Vit Nam min Nam l khi
ngha ginh chnh quyn v tay nhn dn... ly sc mnh ca qun chng, da vo
lc lng chnh tr ca qun chng l ch yu, kt hp vi lc lng v trang nhn
dn nh quyn thng tr ca quc v phong kin, dng ln chnh quyn
cch mng ca nhn dn6. Tin ln khi ngha ginh chnh quyn l mt qu trnh
u tranh lu di, gian kh, phi tch cc xy dng, cng c v pht trin lc lng
cch mng th mi c th c iu kin nm ly thi c thun li v ginh ly thng
li cui cng. Ngh quyt d bo thm rng, quc M l tn quc hiu chin
nht, cho nn trong nhng iu kin no , cuc khi ngha ca nhn dn min
Nam cng c kh nng chuyn thnh cuc u tranh v trang trng k. Trong
tnh hnh , cuc u tranh s chuyn sang mt cc din mi: l chin tranh
trng k gia ta v ch, v thng li cui cng nht nh v ta7.
Khi c min Nam trn ngp trong nc si, la bng ko di sut nhng nm
1955-1958, ng chm tm ra phng php u tranh chuyn th, ch
thng tay khng b, tn st, gy tn tht khng k xit cho nhn dn min Nam,
a cch mng min Nam vo tnh trng rt him ngho. Tuy nhin, trong bi
cnh quc t v cng phc tp, trong hon cnh cch mng mc ang chuyn giai
on u tranh, ta li cha nm vng ht tnh hnh m mu ch cng nh so snh
lc lng gia ta v ch, th vic xc nh ng li cch mng v phng php
u tranh khng phi l iu gin n, c th gii quyt trong mt sm mt
7

chiu8. Ngh quyt 15 ra i c phn chm so vi yu cu thc t, nhng l mt

quyt sch v cng quan trng v c tc dng ch o v cng to ln i vi phong
tro cch mng min Nam.
Tnh th cch mng cho cuc khi ngha tng phn chn mui. Vi trn
a v lc lng cch mng c bo tn, di nh sng ca Ngh quyt 15, cuc
khi ngha tng phn min Nam c pht trin ngy cng rng ln cui nm
1959 v nm 1960.
n cui nm 1960, phong tro ng khi lm tan r c cu chnh quyn
c s ch nhiu vng nng thn. Chnh quyn t qun ca nhn dn c thnh
lp 1.383 trong tng s 2.627 x. Vng gii phng hnh thnh v ngy cng m
rng, ni lin t Ty Nguyn n min Ty Nam B v ng bng Lin khu V.
Thng li ca phong tro ng khi nng thn thc y mnh m phong tro
u tranh th v cc n in, nh my. T thng li ca phong tro ng
khi, ti x Tn Lp (Ty Ninh), Mt trn Dn tc gii phng min Nam Vit Nam
c thnh lp (20-12-1960). Cch mng min Nam c mt t chc chnh tr
tp hp rng ri qun chng nhn dn, on kt u tranh thc hin chng trnh
hnh ng 10 im m ni dung c bn l nh ch thng tr ca quc M v
tay sai, xy dng mt min Nam Vit Nam c lp, dn ch, ho bnh, trung lp,
tin ti ho bnh thng nht T quc.
Thng li ca phong tro ng khi lm lung lay tn gc r b my chnh
quyn ca ch ngha thc dn mi, chuyn cch mng min Nam t th gi gn lc
lng sang th tin cng, t khi ngha tng phn tin ln lm chin tranh cch
mng. l mc nh du bc pht trin nhy vt v cht ca phong tro cch
mng min Nam.

Ch thch:
ng Cng sn Vit Nam: Vn kin ng Ton tp, Tp 20, Nxb CTQG, HN, 2002, tr. 44.
2
ng Cng sn Vit Nam: Vn kin ng Ton tp, Tp 20, sd, tr. 43.
3
Ban ch o tng kt chin tranh trc thuc B Chnh tr: Cuc khng chin chng M cu nc - thng li v bi hc,
Nxb Chnh tr quc gia, HN, 1996, tr. 43.
4
ng Cng sn Vit Nam: Vn kin ng Ton tp, Tp 17, Nxb Chnh tr quc gia, H Ni, tr. 225.
5
ng Cng sn Vit Nam: Vn kin ng Ton tp, Tp 17, sd, tr. 424.
6
ng Cng sn Vit Nam: Vn kin ng Ton tp, Tp 20, sd, tr. 82.
7
ng Cng sn Vit Nam: Vn kin ng Ton tp, Tp 20, sd, tr. 85.
8
Ban ch o tng kt chin tranh trc thuc B Chnh tr: Cuc khng chin chng M cu nc - thng li v bi hc,
sd, tr. 48.