RADIOKOMUNIKACIJE

RF OSNOVE

INSTRUKTOR: Stv. Fahrudin iman

RF OSNOVE
Pojam i karakteristike elektromagnetskih talasa
Radiokomunikacije
Osnovno o modulacijama

Pojam i karakteristike EM talasa

Pojam elektromagnetskih talasa
Talasna duina
Frekvencija oscilovanja
Perioda oscilovanja
Amplituda
Faza

Pojam i karakteristike EM talasa

Pojam EM talasa
Propagacija (prostiranje) EM talasa

- elektrina komponenta
- magnetska komponenta

Frekvencija oscilovanja
Broj promjena u jednoj sekundi. Oznaava se sa (f), a

izraava se u hertzima (Hz).

Talasna duina
Predstavlja rastojanje izmedju dva uzastopna

maksimuma ili minimuma talasa. Izraava se u

jedinicama duine (km, m, cm).

=c/f
c - brzina svijetlosti
f - frekvencija

Talasna duina
to je talasna duina manja frekvencija je via i

emitovana energija ja vea. Poveanjem talasne

duine smanjuju se frekvincija i energija.

Perioda oscilovanja
Predstavlja vrijeme koje je potrebno da talas dostigne

istu vrijednost kao u trenutku posmatranja.

T=1/f
f=1/T
T - perioda
f - frekvencija

Amplituda
Pod amplitudom se podrazumjeva najvei intenzitet

elektrinog polja.

A1
A2

Faza
Faza je vrijeme za koje front talasa prethodi ili zaostaje nekom

odredenom trenutku od kojeg se mjeri pocetak svakog ciklusa.

Talasi sa razliitim poetnim fazama

Frekventna podjela spektra

Za potrebu radio veza koristi se samo jedan dio

elektromagnetskog spektra i talase iz tog spektra

nazivamo radio talasi.
To su elektromagnetski talasi koji imaju frekvenciju
manju od 3000 GHz, to odgovara talasnoj duini
veoj od 0.1 mm.
Donjom granicom radiospektra smatra se frekvencija
od 10 kHz, to odgovara talasnoj duini od 30 km.
Podjela elektromagnetskog spektra.

Propagacija EM talasa
Prostorni talas
Povrinski talas
Direktni talas

Prostorni talas
iri se prema gornjim slojevima Zemljine atmosvere. U

jonosferi nailazi na estice od kojih se reflektuje i ponovo

vraa na Zemlju. Deavaju se i viestruke refleksije.

Povrinski talas
Prostire se uz povrinu i slijedi zakrivljenost

Zemlje. Zbog toga je izloen apsorpciji povrine

preko koje se iri. to je frekvencija via i
priguenje je vee, pa se na relativno niskim
frekvencijama postiu veliki dometi.

Direktni talas
Direktni talas iri se pravolinijski, poput

svijetlosti. Nailaskom na prepreku biva apsorbovan

ili reflektovan. Zahtjeva optiku vidljivost izmedju
antena.

Refleksija EM talasa
Kada EM talas naie na prepreku dio energije se

odbija od prepreke u prostor.

Snaga reflektovanog talasa zavisi od upadnog ugla
talasa, tipu polarizacije, frekvencije, koeficjenta
refleksije prepreke i rasipanja reflektovanog talasa.
Odbijeni talasi mjenjaju fazu a promjena zavisi od
provodljivosti Zemlje i polarizacije EM talasa.

Refleksija EM talasa
Ako su na mjestu prijema direktni i reflektovani

talas u fazi, snaga prijemnog signala se pojaava.

Ako signali na mjestu prijema nisu u fazi prijemna

snaga u veoj ili manjoj mjeri se pojaava ili slabi.

Taj se proces naziva interferencija.
Interferencija je manje izraena kod niskih

frekvencija.

Refrakcija EM talasa
Refrakcija radiotalasa slicna je svjetlosnoj refrakciji, ali ako se

radiotalas rasprostire iz atmosferskih slojeva odreene gustoe u

atmosferske slojeve druge gustoe povija se u odnosu na prethodni
smjer rasprostiranja. Najvaniji razlog refrakcije je razlika u
temperaturi i pritisku uzrokovanih visinskim razlikama i razlicitim
svojstvima vazdunih masa.
Refrakcija postoji kod svih frekvencija, ali ispod 30 MHz uticaj
jonosferskih efekata (rasipanje i apsorpcija) mnogo je manji.

Difrakcija EM talasa
Kad radiotalas naie na prepreku, dio se njegove energije

odbija ili apsorbuje uzrokujui zasjenjenje iza prepreke.

Ipak dio energije prodre i iza prepreke zbog pojave koja se
zove difrakcija. Ova se pojava objanjava Huygensovim
pravilom koje govori da je svaka taka na frontu talasa
poseban izvor radijacije a koji emituje energiju u svim
smjerovima ispred radiotalasa.
Praktini efekat ove pojave je znaajno slabljenje snage
prijemnog signala i velike smetnje neposredno u sjeni iza
prepreke.
Uticaj difrakcije obrnuto je proporcionalan frekvenciji i vei
je to je frekvencija nia.

Difrakcija EM talasa

Apsorpcija
Amplituda radio talasa koji se iri prostorom mijenja

se s udaljenou rasprostiranja i postaje sve manja to

je udaljenost rasprostiranja vea. Slabljenje snage s
udaljenou zove se apsorpcija. Gubitak energije je
vei to je povrina preko koje se talas prostire slabiji
provodnik. Rasprostiranjem preko morske povrine
talas gubi relativno malo energije, naroito niske
frekvencije.Zbog toga se povrinski talasi niskih
frekvencija mogu preko morske povrine rasprostirati
na velike udaljenosti. Prostorni talas prolaskom kroz
jonizacijske slojeve gubi vie energije.

RADIOKOMUNIKACIJE
1915: Beini prenos glasa
1920: Prvo komercijalno radio emitovanje (Pittsburgh)
1921: Radio ureaji za policijska auta, Detroit
1935: Prvi meunarodni telefonski poziv
WW II: Brzi razvoj radio tehnike
1974: FCC dodjeljuje 40 MHz za mobilne telefonije
1982: Osnovan je Europski GSM i Inmarsat
1984: Prvo razmjetanje AMPS celularnog sistema
1992: Prvo razmjetanje GSM sistema

RADIOKOMUNIKACIJE
PREDAJNIK - Ureaj koji prilagoava

informaciju za prijenos komunikacijski kanalom

(medijumom).
PRIJEMNIK - Selektuje eljeni signal (prostorno,

frekvencijski, kodno i/ili vremenski) iz

komunikacijskog kanala, detektuje ga iz uma i
rekonstruie korisnu informaciju.

Osnovni elementi predajnika

prilagoenje ulaznog analognog signala
kod digitalnih sistema digitalizacija i kodiranje
modulacija
filtriranje
mogue dodatno prebacivanje signala na eljenu RF

frekvenciju (uobiajneo u radiosistemima)

izlazni pojaava
prilagoenje mediju u kojem se informacija prenosi.

PREDAJNIK

Analogni
signal

Sklopza
za
Sklop
prilagodb
prilagodb
uu

Prilagod
Prilagod
nisklop
sklop
ni

RF
RF
pojaal
pojaal
oo

uMF
Digitalizacij uNF
Digitalizacij
Modulator
Modulator
a
i
ai
kodiranje
kodiranje

uRF

Filtar
Filtar

Lokalni
Lokalni
oscilator
oscilator
ffLOLO

Mijealo
Mijealo
RF
RF
oscilator
oscilator
ffRFRF

Pojasni
Pojasni
filtarii
filtar
pojaalo
pojaalo

Analogni
signal

Sklopza
za
Sklop
prilagodb
prilagodb
uu

Prilagod
Prilagod
nisklop
sklop
ni

RF
RF
pojaal
pojaal
oo

uNF
uMF
Digitalizacij
Digitalizacij
Modulator
Modulator
a
i
ai
kodiranje
kodiranje

uRF

Filtar
Filtar

Lokalni
Lokalni
oscilator
oscilator
ffLOLO

Mijealo
Mijealo
RF
RF
oscilator
oscilator
ffRFRF

Pojasni
Pojasni
filtarii
filtar
pojaalo
pojaalo

Analogni signal
Govor
prirodni govor: 50Hz do 10 kHz, dinamika 62 dB
telefonski signal
analogni: 300 Hz do 3400 Hz, 62 dB

Audio signal
prirodni zvukovi ( govor, muzika): 20 Hz do 20 kHZ, dinamika

120 dB
radiodifuzija: mono 40 Hz do 15 kHz, stereo 40 Hz do 53 kHz

Analogni signal
Video signal
- vidimo svjetlost u podruju 380 nm do 730 nm
- analogna televizija 25 Hz do 5 MHz signal slike, na 5.5 MHz
signal tona, irina kanala min. 7MHz
- digitalna televizija: zavisno od kodiranja, od 4 Mb/s za
standardnui kvalitet

Podaci
- nude se brzine nekoliko Mb/s

Analogni
signal

Sklopza
za
Sklop
prilagodb
prilagodb
uu

Prilagod
Prilagod
nisklop
sklop
ni

RF
RF
pojaal
pojaal
oo

uNF
uMF
Digitalizacij
Digitalizacij
Modulator
Modulator
a
i
ai
kodiranje
kodiranje

uRF

Filtar
Filtar

Pretvara informaciju u elektrini signal

- Filtriranje na propisani frekventni opseg
- Ograniavanje amplitude

Lokalni
Lokalni
oscilator
oscilator
ffLOLO

Mijealo
Mijealo
RF
RF
oscilator
oscilator
ffRFRF

Pojasni
Pojasni
filtarii
filtar
pojaalo
pojaalo

Analogni
signal

Sklopza
za
Sklop
prilagodb
prilagodb
uu

Prilagod
Prilagod
nisklop
sklop
ni

RF
RF
pojaal
pojaal
oo

- A/D konverzija (diskretizacija u vremenu (uzorkovanje) i po amplitudama (kvantizacija)

- kodiranje izvora (obino kompresija)
- kanalno kodiranje (zatita od greaka)
- mogue ifriranje (zatita od upada u vezu)

uNF
uMF
Digitalizacij
Digitalizacij
Modulator
Modulator
a
i
ai
kodiranje
kodiranje

uRF

Filtar
Filtar

Lokalni
Lokalni
oscilator
oscilator
ffLOLO

Mijealo
Mijealo
RF
RF
oscilator
oscilator
ffRFRF

Pojasni
Pojasni
filtarii
filtar
pojaalo
pojaalo

Analogni
signal

Sklopza
za
Sklop
prilagodb
prilagodb
uu

Prilagod
Prilagod
nisklop
sklop
ni

RF
RF
pojaal
pojaal
oo

uNF
uMF
Digitalizacij
Digitalizacij
Modulator
Modulator
a
i
ai
kodiranje
kodiranje

uRF

Filtar
Filtar

Lokalni
Lokalni
oscilator
oscilator
ffLOLO

Mijealo
Mijealo

Pojasni
Pojasni
filtarii
filtar
pojaalo
pojaalo

RF
RF
oscilator
oscilator
ffRFRF

- Postupak transformacije elektrinog signala koji nosi informaciju radi njegovog prilagoenja za prenos, pri emu se mijenja jedan
ili vie parametara pomonog signala zavisno od signala koji nosi informaciju
- pomoni signal signal lokalnog oscilatora koji daje signal na meufrekvenciji

Analogni
signal

Sklopza
za
Sklop
prilagodb
prilagodb
uu

Prilagod
Prilagod
nisklop
sklop
ni

RF
RF
pojaal
pojaal
oo

uNF
uMF
Digitalizacij
Digitalizacij
Modulator
Modulator
a
i
ai
kodiranje
kodiranje

uRF

Filtar
Filtar

Lokalni
Lokalni
oscilator
oscilator
ffLOLO

Mijealo
Mijealo

Pojasni
Pojasni
filtarii
filtar
pojaalo
pojaalo

RF
RF
oscilator
oscilator
ffRFRF

- filtriraju se neeljeni intermodulacijski produkti izvan eljene irine moduliranog

signala
- signal na meufrekvenciji se dalje pojaava i vodi na mije

Analogni
signal

Sklopza
za
Sklop
prilagodb
prilagodb
uu

Prilagod
Prilagod
nisklop
sklop
ni

RF
RF
pojaal
pojaal
oo

uNF
uMF
Digitalizacij
Digitalizacij
Modulator
Modulator
a
i
ai
kodiranje
kodiranje

uRF

Filtar
Filtar

Lokalni
Lokalni
oscilator
oscilator
ffLOLO

Mijealo
Mijealo

Pojasni
Pojasni
filtarii
filtar
pojaalo
pojaalo

RF
RF
oscilator
oscilator
ffRFRF

Transliranje frekvencije u spektru u podgodno podruje za

emitovanje. Moe da postoji vie od jedne meufrekvencije.

Analogni
signal

Sklopza
za
Sklop
prilagodb
prilagodb
uu

Prilagod
Prilagod
nisklop
sklop
ni

RF
RF
pojaal
pojaal
oo

uNF
uMF
Digitalizacij
Digitalizacij
Modulator
Modulator
a
i
ai
kodiranje
kodiranje

uRF

Filtar
Filtar

Lokalni
Lokalni
oscilator
oscilator
ffLOLO

Mijealo
Mijealo

Pojasni
Pojasni
filtarii
filtar
pojaalo
pojaalo

RF
RF
oscilator
oscilator
ffRFRF

- Samopobudni pojaava sa pozitivnom povratnom vezom

- uslovi samopobude
- amplitudni signal odvojen s izlaza pojaavaa mora biti jednak -potrebnom pobudnom signalu i odgovarajue faze
- fazni uslov - dio izlaznog signala dovodi se na ulaz preko mree povratne veze, koja pokazuje zavisnost amplitude i faze signala
na svom izlazu od frekvencije

Analogni
signal

Sklopza
za
Sklop
prilagodb
prilagodb
uu

Prilagod
Prilagod
nisklop
sklop
ni

RF
RF
pojaal
pojaal
oo

uMF
Digitalizacij uNF
Digitalizacij
Modulator
Modulator
a
i
ai
kodiranje
kodiranje

uRF

Filtar
Filtar

Lokalni
Lokalni
oscilator
oscilator
ffLOLO

Mijealo
Mijealo

Pojasni
Pojasni
filtarii
filtar
pojaalo
pojaalo

RF
RF
oscilator
oscilator
ffRFRF

- moe biti uskopojasno (sa usklaenim titrajnim krugom) ili

- irokopojasno
- moe biti linearno (klase A- korisnost 20 do 30%, AB ili B korisnost 60 do 70%) ili nelinearno (C klase korisnost i do 85%)
- za manje snage sa bipolarnim tranzistorima i MOSFET-om
- za vee snage cijevna tehnologija (klistron, tetroda, cijev sa putujuim talasom).

PRIJEMNIK
ulazni sklopovi (antena za radiosisteme, prilagodni

sklopovi)
ulazni filtar i pojaava
mjea za sputanje na meufrekvenciju
pojasno filtriranje i pojaanje
demodulator
detekcija bita, dekoder, NP filtar u digitalnim
sistemima
prilagoenje analognog signala izlaznim ureejima

PRIJEMNIK
korisni
signal +
um

Pojasni
Pojasni
filtar
filtar

Ulazno
Ulazno
pojaalo
pojaalo

uRF

RF
RF
oscilator
oscilator
ffRFRF

uNF
Analogni
signal

Dekodiranje
Dekodiranje
D/A
iiD/A
pretvorba
pretvorba

Mijealo
Mijealo

Demodulator
Demodulator
lokalni
lokalni
oscilator
oscilator
ffLOLO

Pojasni
Pojasni
filtarii
filtar
pojaalo
pojaalo

uMF

korisni
signal +
um

Pojasni
Pojasni
filtar
filtar

Ulazno
Ulazno
pojaalo
pojaalo

uRF

RF
RF
oscilator
oscilator
ffRFRF

uNF
Analogni
signal

Dekodiranje
Dekodiranje
D/A
iiD/A
pretvorba
pretvorba

Mijealo
Mijealo

uMF

Demodulator
Demodulator

Pojasni
Pojasni
filtarii
filtar
pojaalo
pojaalo

lokalni
lokalni
oscilator
oscilator
ffLOLO

PRIJEMNA ANTENA - Vri prostornu selekciju i pretvara elektromagnetsko

polje u kojem se nalazi u visokofrekvencijski napon na ulazu u prijemnik.

korisni
signal +
um

Pojasni
Pojasni
filtar
filtar

Ulazno
Ulazno
pojaalo
pojaalo

uRF

RF
RF
oscilator
oscilator
ffRFRF

uNF
Analogni
signal

Dekodiranje
Dekodiranje
D/A
iiD/A
pretvorba
pretvorba

Mijealo
Mijealo

uMF

Demodulator
Demodulator

Pojasni
Pojasni
filtarii
filtar
pojaalo
pojaalo

lokalni
lokalni
oscilator
oscilator
ffLOLO

Ulazni filtar ograniava snagu uma na ulazu, te selektuje eljeni

kanal, pospjeuje selektivnosti prijemnika.

korisni
signal +
um

Pojasni
Pojasni
filtar
filtar

Ulazno
Ulazno
pojaalo
pojaalo

uRF

RF
RF
oscilator
oscilator
ffRFRF

uNF
Analogni
signal

Dekodiranje
Dekodiranje
D/A
iiD/A
pretvorba
pretvorba

Mijealo
Mijealo

Demodulator
Demodulator

Pojasni
Pojasni
filtarii
filtar
pojaalo
pojaalo

lokalni
lokalni
oscilator
oscilator
ffLOLO

Ulazno pojaava velike selektivnosti i malog nivoa vlastitog uma

pojaava ulazni signal male snage.

uMF

korisni
signal +
um

Pojasni
Pojasni
filtar
filtar

Ulazno
Ulazno
pojaalo
pojaalo

uRF

RF
RF
oscilator
oscilator
ffRFRF

uNF
Analogni
signal

Dekodiranje
Dekodiranje
D/A
iiD/A
pretvorba
pretvorba

Mijealo
Mijealo

uMF

Demodulator
Demodulator

Pojasni
Pojasni
filtarii
filtar
pojaalo
pojaalo

lokalni
lokalni
oscilator
oscilator
ffLOLO

Sputa RF signal na stalnu meufrekvenciju

promjenom frekvencije RF oscilatora mijenja se frekvencija ulaznog signala koja u postupku mijeanja
daje odgovarajuu meufrekvenciju to omoguava biranje kanala na prijemniku.

korisni
signal +
um

Pojasni
Pojasni
filtar
filtar

Ulazno
Ulazno
pojaalo
pojaalo

uRF

RF
RF
oscilator
oscilator
ffRFRF

uNF
Analogni
signal

Dekodiranje
Dekodiranje
D/A
iiD/A
pretvorba
pretvorba

Mijealo
Mijealo

Demodulator
Demodulator
lokalni
lokalni
oscilator
oscilator
ffLOLO

Filtriranje signala kako bi se priguili neeljeni intermodulacijski signali nastali u postupku mijeanja.
Pojaava se moe izvesti sa velikim pojaanjem na stalnoj meufrekvenciji.

Pojasni
Pojasni
filtarii
filtar
pojaalo
pojaalo

uMF

korisni
signal +
um

Pojasni
Pojasni
filtar
filtar

Ulazno
Ulazno
pojaalo
pojaalo

uRF

RF
RF
oscilator
oscilator
ffRFRF

uNF
Analogni
signal

Dekodiranje
Dekodiranje
D/A
iiD/A
pretvorba
pretvorba

Mijealo
Mijealo

uMF

Demodulator
Demodulator

Pojasni
Pojasni
filtarii
filtar
pojaalo
pojaalo

lokalni
lokalni
oscilator
oscilator
ffLOLO

Proces demodulacije u kojem se iz moduliranog VF signala dobija

niskofrekvencijski signal informacije.
Postupak detekcije moe biti sinhroni(koherentni) (u prijemniku mora
postojati sklop za sinhronizaciju lokalnog generatora sa dolaznim RF
signalom) ili se detektuje anvelopa signala (jednostavniji postupak kod
AM).

korisni
signal +
um

Pojasni
Pojasni
filtar
filtar

Ulazno
Ulazno
pojaalo
pojaalo

uRF

RF
RF
oscilator
oscilator
ffRFRF

uNF
Analogni
signal

Dekodiranje
Dekodiranje
D/A
iiD/A
pretvorba
pretvorba

Mijealo
Mijealo

uMF

Demodulator
Demodulator

Pojasni
Pojasni
filtarii
filtar
pojaalo
pojaalo

lokalni
lokalni
oscilator
oscilator
ffLOLO

Detekcija simbola, detekcija greaka (ako postoji zatitino klodiranje na predajniku)

D/A pretvaranje u analogni signal

MODULACIJE
Pojam modulacije podrazumijeva mijenjanje

parametara pomonog signala zavisno od signala

koji sadri informaciju. Pomoni signal naziva se
jo i signal nosilac (eng. carrier), a signal koji
sadri informaciju te vri promjenu signala nosioca
naziva se moduliii signal. Kao rezultat
modulacije nastaje signal koji zovemo modulirani
signal. Sklop u kojemu se obavlja modulacija
naziva se modulator.

MODULACIJE
ANALOGNE MODULACIJE
AM - Amplitudna modulacija
FM - Frekvencijska modulacija
PM - Fazna modulacija

DIGITALNE MODULACIJE
ASK Diskretna modulacija amplitude
FSK Diskretna modulacija frekvencije
PSK Diskretna modulacija faze

PCM Impulsno kodna modulacija

QAM Kvadraturna amplitudna modulacija

Analogne modulacije
Kod analognih modulacija se informacija u analognom

obliku superponira na nosilac koji je obino

sinusoidalan. Tri veliine koje se mogu mijenjati
moduliueg signala su amplituda, frekvencija i faza.
Ampitudna modulacija najstarija je modulacija. Tu se

mijenja snaga emitovanog signala zavisno od

informacije koja se alje.

Amplitudska modulacija
Amplituda amplitudsko modulisanog signala zavisi od

amplitude moduliueg signala.

Amplitudska modulacija
Amplituda modulisanog signala mijenja se oko

vrijednosti Ucm i to od Ucm -Um do Ucm +Um.

Odnos moduliueg signala i nemodulisanog nosioca

zove se indeks modulacije

m=Um/Ucm.

Indeks modulacije mora biti m <= 1.

Ako je m > 1, ispravna demodulacija signala nije

mogua.

Amplitudska
modulacija

Frekventna modulacija
FM Frekventna modulacija.
Kod FM, mijenja se frekvencija nosioca.
Frekvencija nosioca mijenja se prema moduliiem

signalu.

Frekventna modulacija
Faktor kf odreuje najveu promjenu

frekvencije za pojedinu amplitudu

modulacijskog signala. Najvea
frekvencijska devijacija frekvencije nosioca
je

Frekvencija nosioca modulisanog signala je tada.

Frekventna
modulacija

Frekventna modulacija
Indeks modulacije mf jednak je

Indeks modulacije je odnos devijacije frekvencije i

modulacijske frekvencije.
Moe biti manji ili vei od 1.
Indeks modulacije kod FM zavisi od frekvencije i amplitude
modulacijskog signala, dok kod AM samo amplituda
odreuje indeks modulacije.

Fazna modulacija PM
Fazna modulacija, kao i frekventna modulacija je oblik

ugaone modulacije. Kod PM se faza nosioca mijenja

zavisno od modulacijskog signala.
Fazna modulacija je usko vezana s frekventnom
modulacijom. Kod fazne modulacije uvijek postoji
parazitna frekvencijska modulacija. Vrijedi i obratno.
Faza modulisanog signala iznosi:

Fazna modulacija PM
Faktor kp odreuje najveu promjenu faze za pojedinu

amplitudu modulacijskog signala.

Najvei pomak faze moduliranog signala zove se
devijacija faze PM. To je ujedno i indeks modulacije
(kao i kod FM, moe biti vei ili manji od 1).

Fazna
modulacija

Fazna modulacija PM

Devijacija faze moe biti pozitivna i negativna.

PM ima bolji odnos S/ nego FM, ali i sloeniji

postupak demodulacije.
FM je puno rairenija od PM.

Digitalne modulacije

Tipovi digitalnih
modulacija

ASK
Kod ASKa binarnim vrijednostima 0 i 1 pridruuju se dve

razliite amplitude nosee frekvencije.

Rezultantni signal koji odgovara jednom bitu je dat
relacijom

A cos 2f C t ; za binarnu 1
ASK : s t
; za binarnu 0
0

Nosei signal -

A cos 2f C t

Kao tehnika, ASK je podlona uticaju naglih promjena

pojaanja i veoma je neefikasna.

ASK talasni dijagram

PSK
Kod PSK promjena faze noseeg signala vri se u skladu sa

podacima.

Najjednostavnija ema koja koristi dvije faze radi

prezentacije dvije binarne cifre je BPSK (binary PSK).
; za binarnu 1
A cos 2f C t
BPSK : s t
A cos 2f C t ; za binarnu 0
Alternativna forma BPSK-u je DPSK (differential PSK).

4-PSK

8-PSK

QPSK
Efikasnije iskorienje propusnog opsega se postie ako se

svaki signalni elemenat predstavi sa vie od jednim bitom.

Jedna tipina takva tehnika je kvadraturna PSK poznata
kao QPSK koja koristi multiple faznih pomeraja od /2.
sin 2 f c t

QPSK :

11

01

10

00

A cos 2f C t 4 ,

A cos 2f t 3 4 ,

C
s t
A cos 2f C t 3 4 ,
A cos 2f C t 4 ,

cos 2 f c t

za 11
za 01
za 00
za 10

QAM Kvadraturna amplitudna modulacija

Kvadraturna amplitudna modulacija (quadrature amplitude

modulationQAM) je modulaciona tehnika koja predstavlja

kombinaciju ASK i PSK, a moe se posmatrati kao logiko
proirenje QPSK.
sin 2 f c t

1001

1100

1101

1000

1110

1011

1010

1111

0101

0000

0001

0100

0010

0111

0110

0011

cos 2 f c t

4-QAM i 8-QAM

4-QAM i 8-QAM

16 -QAM

TEHNIKE ZA PRENOS PODATAKA multipleksiranje

Multipleksiranje je proces u kome se vise analognih ili

digitalnih signala kombinuje u jedan signal i prenosi

nekim prenosnim medijumom do zeljenog prijemnika.

Vrste multipleksiranja
Frekvencijsko multipleksiranje FDM
Vremensko multipleksiranje TDM
Kodno multipleksiranje CDM
Prostorno multipleksiranje SDM

Frekvencijsko multipleksiranje
Koristi vise frekvencija. Na svaku frekvenciju

ponaosob stavlja korisne signale. To se vrsi

istovremeno na svim koristenim frekvencijama. Nakon
toga, u istom vremenskom domenu se alju sve
frekvencije.
k1

k2

k3

k4

k5

k6

c
f

FDM za tri glasovna kanala

Vremensko multipleksiranje TDM

Kad brzina prenosa podataka medijem prevazilazi brzinu

digitalnog signala koji se prenosi.

Vie digitalnih signala prepletenih u vremenu.
Moe biti na nivou bitova ili blokova.
Vremenski odsjeci unaprijed dodijeljeni.
Vremenski odsjeci alocirani i kad nema podataka.
Vremenski odsjeci ne moraju biti jednoliko raspodijeljeni
izmeu izvora.

Vremensko multipleksiranje TDM

k1

k2

k3

k4

k5

k6

c
f

Jedan sistem sa
TDM

Kodno multipleksiranje CDM

Predajnik koji emituje signale, svaki signal kodira na razliciti nacin

(sifruje ga), i tako kodovanog salje ka prijemniku. U mnotvu signala,

svaki prijemnik prepoznaje svoj signal na osnovu sistema sifrovanja, to
jest, svaki prijemnik moze da desifruje samo signal koji njemu treba da
pripadne jer samo njegov sistem za sifrovanje zna.
k1

k2

k3

k4

k5

k6

Prostorno multipleksiranje SDM

Prostorno multipleksiranje se najcece primenjuje u bezicnom prenosu.

Ostvaruje se pomocu spajanja vise antena u jednu multipleksirajucu

antenu koja moze da radi istovremeno sa vise kanala (broj kanala zavisi
od broja antena koje su spojene). Karakteristike prenosa direktno
zavise od vrsta antena koje se koriste.
k1

k1

k2

k3

k4

k5

k6

k2

k3

k4

k5

k6

c
t

c
f

c
t

s1

s2

c
t

t
s3

Prenos u proirenom spektru

Tehnike sa proirenim spektrom (spread spectrum) baziraju se na

proirenju propusnog opsega koji je potreban da bi se izvrila

transmisija podataka.

Proirenje spektra ima nekoliko svojih prednosti. Ipak glavna

prednost ovih tehnika predstavlja otpornost na uskopojasne
interferencije.
Postupak
dP/df proirenja spektra:
dP/df
i)

ii)
f

korisniki signal
irokopojasna interferencija
uskopojasna interferencija

predajnik
dP/df

dP/df

dP/df

iii)

iv)
f

prijemnik

v)
f

Model komunikacijskog sistema koji radi u

proirenom spektru

Ulazni
podaci

Kanalni
koder

Modulator

Spreading
sekvenca
PN
generator

Kanal

Demodulator

Spreading
sekvenca
PN
generator

Kanalni
dekoder

Izlazni
podaci

Prenos u proirenom spektru

Signali proirenog spektra se mogu prenositi u opsezima

gde su drugi sistemi ve operativni, a da pri tome postoji

minimalni performansni uticaj na rad oba sistema.
Proirenim spektrom se prenosi irokopojasni signal koji

ima superiornije performanse u odnosu na tradicionalni radio

sa aspekta selektivnog fading-a i multipath kanala.
Signal sa proirenim spektrom obezbedjuje robusniji i
pouzdaniji prenos u urbanim i zatvorenim sredinama.

Prenos u proirenom spektru

Anti-interferentne karakteristike signala sa proirenim spektrom su

veoma vane kod nekih aplikacija, kakve su mree koje su

operativne u fabrikim halama, gde fabriku ini vei broj spratova u
jednoj zgradi, pri emu su interferentni signali veoma izraeni.
Celularni sistemi koji koriste CDMA (Code Division Multiple

Access) tehnologiju proirenog spektra nude znatno veu operativnu

fleksibilnost i vei kapacitet na nivou sistema u odnosu na sisteme
koji metod pristupa baziraju na FDMA (Frequency Division Multiple
Access), i TDMA (Time Dvision Multiple Access).

Nekoliko korisnika moe nezavisno da koristi isti iri propusni

opseg sa veoma malom interferencijom.

Prenos u proirenom spektru

Za prenos signala u proirenom spektru koriste se

sledee dve razliite metode:

direktna sekvenca (direct sequencing DS)DSSS ( direct sequence spread spectrum)

frekventno skakanje (frequency hopping

FH)- FHSS (frequency hopping spread spectrum)

Frekventno skakanje
Kod FHSS (Frequency Hopping Spread Spectrum) tehnike

predajnik je taj koji permanentno pomera centralnu

frekvenciju predajnog signala.
Frekventni pomeraji, ili frekventni skokovi (frequency
hops), deavaju se sluajno, ali su te promene poznate kako
predajniku tako i prijemniku
Frekvencija

f8
f7
f6
f5
f4
f3
f2
f1
Vreme

Paketi za prenos

Blok eme predajnika i prijemnika

FH spreader
Binarni
podaci

Modulator
(FSK ili
BPSK)

sd t
c t

Filter
propusnik
opsega(oko
frekvencije
zbira)

s t

Spread spectrum
signal
(signal u proirenom
opsegu)

Sintetizator
frekvencije

Izvorite
bitova
pseudouma

Tabela
kanala

FH spreader
Spread spectrum
signal
(signal u proirenom s t
opsegu)

sd t
c t

Sintetizator
frekvencije

Izvorite
bitova
pseudouma

Tabela
kanala

Filter
propusnik
opsega(oko
frekventne
razlike)

Demodulator
(FSK ili BPSK)

Binarni
podaci

Direktna sekvenca DSSS

Kod DSSS-a svaki bit izvornog informacionog signala na

predajnoj strani predstavlja se pomou veeg broja bitova u

predajnom signalu, koristei pri tome spreading kd.

Spreading kd proirava signal na vei frekventni opseg

koji je direktno proporcionalan sa brojem korienih
bitova.

Blok ema predajnika i prijemnika

DS spreader
Modulator
(FSK ili
BPSK)

Binarni
podaci

sd t

Spread spectrum
signal
(signal u proirenom
spektru)
s t

c t

Izvorite
bitova
pseudouma
DS despreder
Spread spectrum
signal
(signal u proirenom
spektru)

Izvorite
bitova
pseudouma

sd t
Demodulator
(FSK ili BPSK)

s t
c t

Binarni
podaci

Primjer DSSS
0

PREDAJNIK

Ulazni podaci A
Lokalno
generisana
PN bit sekvenca

0 1 1 0 0 1 1 0 0 1 1 0 1 0 1 1 1 0 1 0 0 0 1 1 0 1 1 0 1 1 0 0
Poslati signal
C AB

Pimljeni signal
C
PRIJEMNIK

0 1 1 0 1 0 0 1 0 1 1 0 1 0 1 1 0 1 0 1 0 0 1 1 0 1 0 0 1 0 0 1

Lokalno
generisana
PN bit sekvenca
Identian B-u gore
Izlazni podaci
A CB

A
B
C

C
B
A

PITANJA???