You are on page 1of 26

Chng 3: Php ni suy v hi quy

CHNG 3

PHP NI SUY V HI QUY

MC CH, YU CU
Sau khi hc xong chng 3, yu cu sinh vin:
1. Hiu c th no l bi ton ni suy v hi quy.
2. Nm c cc phng php ni suy a thc, bit cch tm cc a thc ni suy theo cc
phng php .
3. Bit c khp ng cong - Ni suy Spline l g?
4. Nm v gii c cc bi ton bng phng php bnh phng ti thiu
5. Bit cch nh gi sai s ca tng phng php.

3.1. M U
Thng thng trong mt s lnh vc nh kinh t chng hn, cc i lng kho st thng
khng c cho di dng hm lin tc, m l bng cc gi tr ri rc. Cc phng php gii tch
ton hc thng tnh ton vi cc hm cho bi cc cng thc, do khng th p dng trc tip
nghin cu cc hm cho di dng ri rc nh th ny. Cng c khi ta bit rng i lng y l
mt hm ca i lng x, tc l y = f(x), nhng ta khng bit biu thc hm f(x) m ch bit mt
s gi tr yi tng ng vi cc gi tr ca x ti cc im xi nh trong bng sau:
x

x
0

x
1

y
0

..

y
2

x
n-1

.
..

x
n

y
n-1

y
n

Thng thng th x0 < x1 < x2 < . . . < xn v cc im ny c th phn b cch u hoc


khng. Mc du ta ch bit cc gi tr ca y ti cc im mc xi, nhng trong nhiu trng hp ta
cn tnh ton vi cc gi tr y ti cc v tr khc ca x. Mt cu hi t ra l: cho mt im x
khng thuc cc im xi cho trn, lm th no chng ta c th tnh c gi tr y tng ng vi
n, sao cho chng ta c th tn dng ti a cc thng tin c?
Bi ton ni suy l bi ton tm gi tr gn ng ca y ti cc im nm gia cc gi tr x
khng c trong bng trn. Nu cn tm cc gi tr gn ng ca y ti cc im x nm ngoi khong
[x0,xn] th bi ton c gi l bi ton ngoi suy. Mt b n+1 cp cc gi tr bit ca x v y:
(x0,y0), (x1,y1), . . . ,(xn,yn) c gi l mt mu quan st, cn x0, x1, ... , xn c gi l cc im
quan st v y0, y1, ... , yn l cc kt qu quan st.
42

Chng 3: Php ni suy v hi quy


V bi ton ca chng ta khng ch gii quyt vi mt gi tr x c th, m l c mt mim
gi tr no ca x. Do cu hi trn cng tng ng vi vn sau: hy tm mt hm g(x)
sao cho min gi tr ca n cha cc im (x0, x1, ..., xn) v hm ny xp x tt nht tp s liu
c l cc cp (x0,y0), (x1,y1), ..., (xn,yn) theo mt ngha no . Chng ta thy ngay l tp s liu l
hu hn, cn tp cc gi tr cn c lng l v hn, nn s c v s hm g(x) nu chng ta khng
a ra mt s rng buc no v g(x). iu u tin chng ta quan tm l nn chn dng hm
g(x) nh th no.
Mt cch t nhin, ta c th t iu kin v hm g(x) nh sau:

g(xi) i =0,1,2,...,n gn cc im yi nht theo mt ngha no .

g(x) l duy nht theo mt s iu kin no .

Hm g(x) lin tc, khng c im gp khc v t thay i trong tng on [xi,xi+1].


Cc nh l v xp x sau y ca Weierstrass s cho chng ta gi v dng hm ca g(x).
nh l Weierstrass 1 v xp x hm.

Cho f (x) l mt hm thc lin tc xc nh trn khong [a,b]. Khi vi mi >0 tn ti


mt a thc p(x) bc m vi cc h s thc sao cho vi mi gi tr x[a,b] ta c |f(x) - p(x)|<.
nh l Weierstrass 2 v xp x hm.
Cho f (x) l mt hm thc lin tc xc nh trn khong [-,] v f(-) = f(). Khi vi
mi >0 tn ti mt a thc lng gic
qm(x) =

a0
+
2

[aj cos(jx) + bj sin(jx)]


j=1

vi cc h s thc sao cho vi mi gi tr x[-,] ta c |f(x) - q(x)|<.


T cc nh l trn y ta thy rng chn a thc l thch hp cho dng hm g(x). a thc
l hm quen thuc v ta bit nhiu tnh cht ca n.
Ngi ta thng dng cc phng php xp x sau xc nh a thc p(x):
1.

Nu ta bit rng cc cp gi tr (x0,y0), (x1,y1), ..., (xn,yn) l th hin ca mt hm f(x) no


, tc l ta bit rng y=f(x) v nh vy ti cc im xi, i=0,1,...,n yi = f(xi). Trong trng
hp ny ta i hi a thc p(x) phi i qua cc im (xi,yi), i=0,1,...,n.
Bi ton ni suy by gi c th pht biu c th hn nh sau:
Cho mt mu quan st gm n+1 cp cc gi tr bit ca x v y : (x0,y0), (x1,y1), .
. . ,(xn,yn) . Hy xy dng mt a thc bc m n
pm(x) = a0 + a1x1 + . . . am-1xm-1 + amxm
sao cho pm(xi) = yi , i = 0, 1,..., n

(3.1)
(3.2)

Ngi ta gi bi ton trn y l bi ton ni suy a thc, v a thc pm(x) c gi


l a thc ni suy.
Trong mt s ng dng vt l ta gp cc hin tng c tnh cht tun hon. Khi a
thc lng gic t ra thch hp hn trong bi ton ni suy. V trong bi ton trn a thc
pm(x) c thay bng a thc lng gic
43

Chng 3: Php ni suy v hi quy


qm(x) =
2.

a0
+
2

[aj cos(jx) + bj sin(jx)]


j=1

Ni suy trong trng hp s o khng hon ton chnh xc:


Trong thc t cc gi tr yi ti cc im quan st li thng ch l cc gi tr gn ng
ca cc gi tr tht. Ni cch khc thc ra ta ch c yi f(xi) m thi. Trong trng hp ny
nu ta p t iu kin v a thc ni suy phi tha mn pm(xi) = yi th khng hp l. Thay
v tm mt a thc tha mn iu kin ny, ta tm a thc pm(x) = a0 + a1x1 + . . . am-1xm-1
+ amxm, tc l xc nh cc h s a0, a1, . . ,am sao cho tng bnh phng sai s l b nht,
tc l
e=

i=0

j=0

(yi - aj xij )2

l b nht. Phng php ni suy theo tiu chun ny c gi l phng php bnh
phng b nht hay l phng php bnh phng cc tiu.
Ngoi hai phng php thng dng trn, ngi ta cn dng phng php xp x Csebisev
da trn tiu chun:

max |yi - p(xi)|


0 i n

cc tiu.

3.2. NI SUY A THC


3.2.1. S duy nht ca a thc ni suy
Ta c nh l sau y:
nh l. C duy nht mt a thc c bc khng qu n v i qua n+1 im cho trc (x0,y0),
(x1,y1), . . . ,(xn,yn) .
Chng minh. Ta xt a thc c dng (3.1) trn y v tha mn (3.2). Kt hp (3.1) v
(3.2) ta c

y0

y1
. =

y
n

1 x 0

1 x1
. .

1 x n

x 02
x12
.

...
...
...

x n2

x n2

x 0n a 0

x1n a1
. .

x nn a n

Hay c th biu din gn hn di dng ma trn


Y=Va
Trong

1 x 0

1 x1
V=
. .

1 x n
44

x 02
x12
.

...
...
...

x n2

x n2

x 0n

x1n
.

x nn

(3.3)

Chng 3: Php ni suy v hi quy


chnh l ma trn Vandermon, ta c

det V =

(xj - xi)

0 i < j n

V ta gi thit cc im xi v xj khc nhau, do ma trn ny khc 0 nn h phng trnh


(3.3) c nghim duy nht cho cc ai, v nh vy a thc pn(x) c xc nh duy nht. (Nu khi
gii phng trnh (3.3) m ta nhn c an 0 th a thc ny c bc l n).
3.2.2. Tnh gi tr a thc bng phng php Horner
Trong bi ton ni suy a thc ta s phi thng xuyn tnh gi tr ca a thc pm(x)= a0 +
a1x1 + . . . am-1xm-1 + amxm ti im x. Nu tnh trc tip ta phi thc hin kh nhiu php tnh, v
khi tnh cc gi tr m ca x c th ta gp cc gi tr ln, cho d trong thc t cc thnh phn ca
a thc trit tiu ln nhau v gi tr ca a thc khng ln. Horner a ra cch tnh sau loi tr
c cc nhc im trn.
Ta vit li a thc pm(x) di mt dng khc:
pm(x) = amxm + am-1xm-1 + . . . + a1x1 + a0 = (...((amx + am-1)x + am-2)x+...+a1)x+a0
T y ta c cch tnh pm(x) trn my tnh nh sau:
t

Pm = a m
Pm-1 = Pmx+am-1
...
Pi = Pi-1x + ai

Khi tnh ton ta khng cn lu tr tt c cc gi tr ca Pi, m ch cn lu tr cc gi tr ca


Pi trong mt v tr b nh. Thut ton trn tr thnh:
P = am

Cho i chy t m-1 n 0, tc l i=m-1,m-2,...,0


t

P = Px + ai

P cui cng tnh c chnh l gi tr ca a thc ti x.


3.2.3. Sai s ca a thc ni suy
nh l Rolle: Cho f(x) l hm s thc lin tc trn khong ng [a,b] v kh vi trn
khong m (a,b) v f(a) = f(b). Khi tn ti im (a,b) sao cho f'() = 0.
nh l: Gi s hm f(x) c o hm lin tc n cp n+1 trn on [a,b] v pm(x) l a thc
ni suy, tc l:pm(xi) = f(xi) = yi , i = 0, 1,..., n. Vi cc mc ni suy l a = x0 < x1 <... < xn = b.
t n+1(x) =

( x x ) v
i

R(x) = f(x) - pm(x)

i =0

Khi vi x [a,b] tn ti [a,b] (ph thuc vo x) sao cho

f ( n +1) ( )
n+1(x)
R(x) =
(n + 1)!

(3.4)

45

Chng 3: Php ni suy v hi quy


H qu. Gi M =

sup
a x b

|f(n+1) (x)| khi ta c

|R(x)| | f(x) - pm(x)|

M
| n+1(x) |
(n + 1)!

(3.5)

y l cng thc nh gi sai s ca a thc ni suy.


Ta c th p dng h qu (3.5) nh gi sai s a thc ni suy.
V d. Cho bng gi tr ca hm s y = sinx
x
y

0
0

0.707

Hy nh gi sai s khi dng a thc ni suy tnh gn ng sin


Gii. Bi ra khng t vn tnh xp x sin
Ta c n = 2 v nh vy M =
|R2(

)|

sup
a x b

m ch yu cu tnh sai s.

|sin(n+1) (x)| =1, do

1
= 0.024
3! 3 12 6

Sau y ta s xt mt s phng php tm a thc ni suy da vo cc im mc cch u


v khng cch u.
3.2.4. Phng php ni suy Lagrange
Gi s ta c cc im quan st x0, x1, ... xn vi khong chia u hoc khng u v mt
dy cc gi tr quan st y0, y1, ... yn .
tng n gin u tin l tm mt a thc ni suy c bc n (chnh xc hn l c bc
khng qu n) sao cho trong cc cp (xi,yi) i = 0,1, ..., n c vai tr bnh ng. Th d ta tm
pn(x) c dng:
pn(x) = H0(x) + H1(x) + . . . + Hn(x)
Cc hm Hi(x) u c bc khng qu n v Hi(xi) = yi, Hki(xj) = 0 khi ji. Hi(xj) = 0 khi
ji th Hi(x) c dng:
Hi(x) = K(x)(x-x0) (x-x1)... (x-xi-1) (x-xi+1)... (x-xn)
T iu kin Hi(xi) = yi ta c
K(x)(x-x0) (x-x1)... (x-xi-1) (x-xi+1)... (x-xn) = yi
Suy ra
K(x) =yi
46

(x - x 1 ) (x - x 2 )... (x - x i -1 )(x - x i +1 )... (x - x n )


(x i - x 1 ) (x i - x 2 )... (x i - x i -1 )(x i - x i +1 )... (x i - x n )

Chng 3: Php ni suy v hi quy


Nu ta k hiu Li(x) =

(x - x 1 ) (x - x 2 )... (x - x i -1 )(x - x i +1 )... (x - x n )


(x i - x 1 ) (x i - x 2 )... (x i - x i -1 )(x i - x i +1 )... (x i - x n )

Ta nhn thy a thc Li(x) c tnh cht

1
Li(xj) =
0

j =i
ji

v a thc pn(x) c dng


pn(x) = y0L0(x) + y1L1(x) + . . . + ynLn(x)

(3.6)

Nh vy ta c
L0(x) =

(x - x1 ) (x - x 2 )... (x - x n )
(x 0 - x1 ) (x 0 - x 2 )... (x 0 - x n )

L1(x) =

(x - x 0 ) (x - x 2 )... (x - x n )
(x 1 - x 0 ) (x 1 - x 2 )... (x 1 - x n )

...
Li(x) =

(x - x 1 ) (x - x 2 )... (x - x i -1 )(x - x i +1 )... (x - x n )


(x i - x 1 ) (x i - x 2 )... (x i - x i -1 )(x i - x i +1 )... (x i - x n )

...
Ln(x) =

(x - x 0 ) (x - x 1 )... (x - x n -1 )
(x n - x 0 ) (x n - x 2 )... (x n - x n -1 )

a thc ni suy c xy dng theo cch trn y c gi l a thc ni suy Lagrange.


V d1 :Vi hm s y=sin(x/2) ti cc nt gi tr sau:
I

xi

yi

0.000

1.5

0.682

0.841

Hy xc nh a thc ni suy Lagrange i qua cc im trn? Hy tnh gi tr gn ng ca


hm s ti im x=1? Hy nh gi sai s l thuyt ti x=1
Theo phn l thuyt trn a thc ni suy Lagrange i qua cc im (xi,yi) c xc nh
nh sau
n

P(x)= yiLi
i =0

j =0
j i

j =0
j i

Vi Li=( (x-xj))/( (xi-xj))


47

Chng 3: Php ni suy v hi quy


Ta c:
L0(x)=(x-1.5)(x-2)/3
L1(x)=-4/3x(x-2)
L2(x)=x(x-1.5)
Vy P(x)= y0L0(x)+y1L1(x)+y2L2(x)=0- 0.682*4/3x(x-2) + 0.841*x(x-1.5)
Vy P(1)=0- 0.682*4/3(1-2) + 0.841(1-1.5)
P(1)=0.4888
* nh gi sai s l thuyt:
R(x)=(f(3)()/3!)*x(x-1.5)(x-2).
f(x)=sin(x/2). vy f(3)(x)=(-1/2(3))cos(x/2)
Ta c |f(3)(x)|1/8
Vy R(1)(f(3)(x)/3!)*(1-1.5)(1-2)0.01042.
V d 2.Vi hm s y=sin(x/3) ti cc nt gi tr sau:
I

xi

yi

0.000

1.5

0.479

0.618

Hy xc nh a thc ni suy Lagrange i qua cc im trn? Hy tnh gi tr gn ng ca


hm s ti im x=1? Hy nh gi sai s l thuyt ti x=1
Theo phn l thuyt trn a thc ni suy Lagrange i qua cc im (xi,yi) c xc nh
nh sau
n

P(x)= yiLi
i =0

Vi

48

j =0
j i

j =0
j i

Li=( (x-xj))/( (xi-xj))

Chng 3: Php ni suy v hi quy


Ta c:
L0(x)=(x-1.5)(x-2)/3
L1(x)=-4/3x(x-2)
L2(x)=x(x-1.5)
Vy P(x)= y0L0(x)+y1L1(x)+y2L2(x)=0- 0.479*4/3x(x-2) + 0.618*x(x-1.5)
Vy P(1)=0- 0.479*4/3(1-2) + 0.618(1-1.5)
P(1)0.3297
* nh gi sai s l thuyt:
R(x)=(f(3)()/3!)*x(x-1.5)(x-2).
f(x)=sin(x/3). vy f(3)(x)=(-1/3(3))cos(x/3)
Ta c |f(3)(x)|1/27
Vy R(1)( |f(3)(x)|/3!)*(1-1.5)(1-2)((1/27)/6)*0.5=0.00386
3.2.5. Sai phn
Cch xy dng a thc ni suy Lagrange kh n gin v mt tng. Tuy nhin nhc
im ca n l mi ln b sung thm mt s im quan st mi ta li phi tnh li t u. Ngi ta
tm cch xy dng mt a thc ni suy sao cho khi b sung cc im quan st th ta khng phi
tnh li phn a thc c. Th d t cc im quan st (x0,y0), (x1,y1),..., (xk,yk) ta tnh c a
thc pk(x). Khi b sung thm cc im (xk+1,yk+1),..., (xn,yn) th a thc ni suy tng ng vi mu
quan st (x0,y0),..., (xn,yn) s c dng pn(x) = pk(x) + u(x).
thc hin v trnh by iu ny mt cch r rng, sng sa, trc ht ta cn n khi
nim sai phn nh sau:
a. nh ngha:
Cho f(x) l hm ca x v h = x l mt hng s khng i biu th cho khong thay i trn
bin x v c gi l s gia ca x. Khi s gia tng ng trn f(x):
f(x) = f(x+x) - f(x)

(3.7)

c gi l sai phn tin cp mt ti im x ca f(x) tng ng vi h. Gia s c tnh bi


f(x) = f(x) - f(x-x)

(3.8)

c gi l sai phn li cp mt ti im x ca f(x) tng ng vi h.


V sai phn tin g(x) ca mt hm li l mt hm ca x do ta li c th nh ngha sai
phn tin ca g(x). Khi ta gi sai phn tin cp mt ca g(x) l sai phn tin cp 2 ca f(x), v
c nh vy ta c th nh ngha sai phn tin cp k ca mt hm f(x).
49

Chng 3: Php ni suy v hi quy


Vi sai phn li ta cng c lp lun v nh ngha tng t.
b. Sai phn tin
Gi s cc im x0, x1, ... xn tho mn iu kin
xi+1 - xi = h
yi = f(xi), i = 0, 1, ...

(3.9)

Ta c th thy rng sai phn tin


2 yi = (yi) = yi+1 - yi = yi+2 - yi+1 - (yi+1 - yi) = yi+2 - 2yi+1 +yi
Tng qut ta c th chng minh rng
k yi =

(-1)j Ckj yi+(k-j)

(3.10)

j=0

Bng cc sai phn tin


x

2y

3y

4y

x0

y0

y0

2y0

3y0

4y0

x1

y1

y1

2y1

3y1

4y1

x2

y2

y2

2y2

3y2

4y2

x3

y3

y3

2y3

3y3

4y3

x4

y4

y4

2y4

3y4

4y4

.
4yn-5

3yn-4
2yn-3
.

yn-2

xn-1

yn-1

yn-1

xn

yn

4yn-4

3yn-3

2yn-2

c. Sai phn li
Vi sai phn li ta c
2 yi = (yi) = yi - yi-1 = yi - yi-1 - (yi-1 - yi-2) = yi - 2yi-1 +yi-2
Tng qut ta c th chng minh rng
k yi =

(-1)j Ckj yi-j


j=0

Bng cc sai phn li:


50

(3.11)

Chng 3: Php ni suy v hi quy


y

x0

y0

x1

y1

y1

y2

2y

3y

4y

2y2
2y3

3y3
3y4

4y4
4y5

xn-4

yn-4

yn-4

2yn-4

3yn-4

4yn-4

xn-3

yn-3

yn-3

2yn-3

3yn-3

4yn-3

xn-2

yn-2

yn-2

2yn-2

3yn-2

4yn-2

xn-1

yn-1

yn-1

2yn-1

3yn-1

4yn-1

xn

yn

yn

2yn

3yn

4yn

3.2.6. Phng php sai phn Newton


a. tng ca phng php
Ta s tm mt a thc ni suy c bc n (chnh xc hn l c bc khng qu n) sao cho trong
cc cp (xi,yi) i = 0,1, ..., n, sao cho mi ln b sung thm s liu (th d v cui ca mu quan
st) th ta vn tn dng c a thc ni suy tnh trc . Chnh xc hn, ta s tm a thc ni
suy pn(x) c dng
pn(x) = D0(x) + D1(x) + . . . + Dn(x)
sao cho a thc pi(x) = D0(x) + D1(x) + . . . + Di(x) l a thc ni suy ca mu:
(x0,y0), (x1,y1), . . ., (xi,yi).

(3.12)

T nhng iu kin trn y ta thy Di(x) l a thc bc cao nht l i, v cc h s ca n


ch ph thuc vo mu con (x0,y0), (x1,y1), . . ., (xi,yi).
V D0(x) l a thc ni suy i qua mt im duy nht (x0,y0), do y l a thc bc 0,
D0(x)=a0, trong a0 l hng s v ta c th suy ra l a0 = y0.
Vi i khng m, do pi(x) l a thc ni suy ca mu (x0,y0), (x1,y1), . . ., (xi,yi), ta c:
pi(xj) = D0(xj) + D1(xj) + . . . + Di(xj) = yj j = 0,1, ...,i
Nhng pn(x) l a thc ni suy ca mu (x0,y0), (x1,y1), . . ., (xn,yn) nn ta cng c
pn(xj) = D0(xj) + D1(xj) + . . . + Di(xj) + Di+1(xj) +... + Dn(xj) = yj j = 0,1, ...,i
Kt hp hai ng thc trn ta suy ra:
Dk(xj) = 0, vi k = i+1, i+2,..., n; j = 0,1,2,...,i
51

Chng 3: Php ni suy v hi quy


Hay x0, x1,..., xi l nghim ca cc a thc Dk(x), k = i+1, i+2,..., n. Ngha l cc a thc
Dk(x) c dng
Dk(x) = R(x)(x-x0)(x-x1)...(x-xi), k = i+1,i+2,...,n
Vi k = i+1 th a thc Dk(x) c bc khng cao hn i+1, do n c dng
Di+1(x) = ai+1(x-x0)(x-x1)...(x-xi)
trong ai+1 l hng s ph thuc vo mu (x0,y0), (x1,y1), . . ., (xi+1,yi+1).
Nh vy a thc ni suy c xy dng tha mn (3.12) c dng
pn(x) = a0 + a1(x-x0) + a2(x-x0)(x-x1) + . . . + ai(x-x0)(x-x1)... (x-xi-1)+ . . .
+ an(x-x0) (x-x1)... (x-xn-1)

(3.13)

Trong ai l hng s ph thuc vo mu quan st (x0,y0), (x1,y1), . . ., (xi,yi).


b. Phng php sai phn tin Newton vi khong chia u
Gi s cc im x0, x1, ... xn tho mn iu kin
xi+1 - xi = h
yi = f(xi), i = 0, 1, ...
Ta gi thit rng:
kyi 0, k =1,2, ...,m; m n
kyi = 0, k > m
Khi ta c th chn a thc ni suy c bc m pm(x) theo phng php Newton tin nh sau:
pm(x) = a0 + a1(x-x0) + a2(x-x0)(x-x1) + . . . + ai(x-x0)(x-x1)... (x-xi-1)+ . . .
+ am(x-x0) (x-x1)... (x-xm-1)

(3.14)

V ta c th dng a thc ny ni suy cc gi tr trong khong [x0,xm].


Xc nh cc h s ai
Thay ln lt cc gi tr x = xi , i =0,1,2,...,m vo (3.14) ta c
pm(x0) = y0 = a0
Vy

a0 = y0
pm(x1) = y1 = a0 + a1(x1 - x0) = y0 + a1h

Vy

y1 y 0
y 0
=
h
h
pm(x2) = y2 = a0 + a1(x2 - x0) + a2(x2 - x0)(x2 - x1) = y0 + a1h =
= y0 + 2(y1 - y0) + a2 2h2
a1 =

Do a2 2h2 = y2 - 2y1 + y0 = 2y0

2 y 0
2h 2
Tng t vi trng hp tng qut ta c
Vy

a2 =

i y 0
,im
ai =
i! h i
52

Chng 3: Php ni suy v hi quy


Thay cc ai vo (3.14) ta c
pm(x) = y0 +

y 0
2 y 0
i y 0
(x-x0) +
(x-x
)(x-x
)
+
.
.
.+
(x-x0) (x-x1)...
0
1
h
2h 2
i! h i

m y 0
(x-x0) (x-x1)... (x-xm-1)
+ (x-xi-1) + . . . +
m! h m
Ta c th biu din (3.15) di mt dng khc bng php bin i
t=

(3.15)

x x0
-> x = x0 + th
h

pm(x) = y0 +
+

y 0
2 y 0
(x-x0) +
(x-x0)(x-x1) + . . .
h
2h 2

i y 0
m y 0
(x-x
)
(x-x
)...
(x-x
)
+
.
.
.
+
(x-x0) (x-x1)... (x-xm-1)
0
1
i-1
i! h i
m! h m

pm(x) = pm(x0 + th) = y0 + (y0)t +


+

2 y 0
t(t-1) + . . .
2

i y 0
m y 0
t(t-1)... (t-i+1) + . . . +
t (t-1)... (t-m+1) (3.15b)
i!
m!

V d. Cho bng sai phn sau:


x

2y

3y

23

70

96

48

93

166

144

48

259

310

192

48

569

502

240

48

10

1071

742

288

12

1813

1030

14

2843

Ta thy cc sai phn bc nh hn 4 khc khng nhng sai phn bc bn u bng khng, do
chng ta ch xy dng c a thc bc cao nht l 3. Chn x0=4, x1=6, x2 = 8, ta c a thc
bc ba l
p3(x) = 93 + 83(x-4) + 18(x-4)(x-6) + (x-4)(x-6)(x-8)
Mun tnh gi tr ca hm f(x) ti cc im x thuc khong [4,8] ta ch cn thay gi tr x
vo a thc va lp c v tnh gi tr ca a thc. Chng hn vi x = 4.2 ta c:
p3(4.2) = 93 + 83(4.2-4) + 18(4.2-4)(4.2-6) + (4.2-4)(4.2-6)(4.2-8) = 104.48
53

Chng 3: Php ni suy v hi quy


Nhn xt v phng php sai phn tin Newton:
Cng thc ni suy Newton tin thng c dng ni suy cc gi tr ca hm f(x)
vng u bng. ni suy cc gi tr cui bng ngi ta thng dng phng php sai phn li.
c. Phng php Newton vi khong chia khng u
Trong thc t cc im x0, x1, ... xn c th khng cch u. Lc ny khong cch xi+1 - xi =
hi khng phi l hng s. Trong trng hp ny ta cng xy dng c a thc ni suy Newton
c dng nh (3.14) nh trng hp cch u, nhng cch tnh ton cc h s c khc. Ta a ra
cc k hiu sau, c th xem l dng tng qut ha ca sai phn tin.
Vi s s nguyn p 0 bt k ta nh ngha t sai phn cp 1 l i lng

y p +1 y p

y[xp+1,xp] =
V d:

y[x1,x0] =

x p +1 x p

y1 y 0
x1 x 0

T sai phn cp 2
y[xp+2,xp+1,xp] =
V d: y[x2,x1,x0] =

y[ x p + 2 , x p +1 ] y[ x p +1 , x p ]
x p+2 x p

y[ x 2 , x1 ] y[ x1 , x 0 ]
x 2 x0

...
T sai phn cp k:
y[xp+k,..., xp+1, xp] =
V d: y[xk,..., x1, x0] =

y[ x p + k ,..., x p + 2 , x p +1 ] y[ x p + k 1 ,..., x p +1 , x p ]
x p+k x p

y[ x k ,..., x 2 , x1 ] y[ x k 1 ,..., x1 , x 0 ]
x k x0

By gi ta xt a thc ni suy
pm(x) = a0 + a1(x-x0) + a2(x-x0)(x-x1) + . . . + ai(x-x0)(x-x1)... (x-xi-1)+ . . .
+ am(x-x0) (x-x1)... (x-xm-1)
Thay ln lt ccgi tr x = xi , i=0,1,...,n

(3.16)
vo (3.16)

Ta c:
a0 = y0
y1 - y0 = a1(x1 -x0) a1 =

y1 y 0
= y[x1,x0].
x1 x 0

y2 - y0 = a1(x2-x0)+ a2(x2-x0)(x2-x1) =
54

y1 y 0
(x2 - x0) + a2(x2-x0)(x2-x1)
x1 x 0

Chng 3: Php ni suy v hi quy


a2(x2-x0)(x2-x1) = (y2 - y0) -

y2 y0
y1 y 0
=
( x 2 x 0 )( x 2 x1 ) ( x1 x 0 )( x 2 x1 )

a2 =
=

y1 y 0
(x2 - x0)
x1 x 0

( y 2 y1 + y1 y 0 )( x1 x 0 ) ( y1 y 0 )( x 2 x 0 )
( x 2 x 0 )( x1 x 0 )( x 2 x1 )

(3.17)

Xt t s ta c
(y2 - y1 + y1 - y0)(x1 - x0) - (y1 - y0)( x2 - x1 + x1 -x0) =
(y2 - y1) (x1 - x0) + (y1 - y0) (x1 - x0) - (y1 - y0)( x2 - x1) -(y1 - y0)( x1 - x0) =
= (y2 - y1) (x1 - x0) - (y1 - y0)( x2 - x1)
Thay vo (3.17) v gin c ta c
a2 =

y[ x 2 , x 1 ] y[ x1 , x 0 ]
= y[x2, x1, x0]
( x 2 x0 )

Tng qut ta c th chng minh rng


ak = y[xk,..., x1, x0]
Tng t nh phng php sai phn chia u, ta c bng tnh t sai phn (t.s.p) Newton
tng qut nh sau:
X

t.s.p bc 1

t.s.p bc 2

t.s.p bc 3

t.s.p bc 4

X0

y0

y[x1,x0]

y[x2,x1,x0]

y[x3,x2,x1,x0]

y[x4,x3,x2,x1,x0]

X1

y1

y[x2,x1]

y[x3,x2,x1]

y[x4,x3,x2,x1]

X2

y2

y[x3,x2]

y[x4,x3,x2]

X3

y3

y[x4,x3]

X4

y4

V d.Cho bng gi tr (xi,yi) (i=0,2...,4)tng ng nh sau


x

-4

-1

1245 33

1335

Hy thit lp a thc ni suy Newton qua cc im trn?


Vy ta c bng t sai phn nh sau:
x
-4
-1
0
2
5

y
1245
33
5
9
1335

t.s.p bc 1
-404
-28
2
442

t.s.p bc 2
94
10
88

t.s.p bc 3
-14
13

t.s.p bc 4
3

55

Chng 3: Php ni suy v hi quy


Chn x0 = -4 ta c a thc ni suy
p4(x) = 1245 -404(x+4) + 94(x+4)(x+1) - 14(x+4)(x+1)x + 3(x+4)x(x-2) =
= 5 -14x +6x2 -5x3 + 3x4
d. Ci t phng php sai phn Newton tng qut
Ta c th thy rng thut ton trong trng hp khong chia khng cch u hon ton c
th p dng cho trng hp cch u. Do vy ta ch ci t cho trng hp tng qut.
Ta s lu tr cc im quan st v cc kt qu quan st trong cc vect x,y; cc h s ai
trong vect a.
tnh ton v lu tr cc t sai phn ta s vit li bng t sai phn di dng sau
x

s.p bc 1

s.p bc 2

s.p bc 3

s.p bc 4

x0

y0

y[x1,x0]

y[x2,x1,x0]

y[x3,x2,x1,x0]

y[x4,x3,x2,x1,x0]

x1

y1

y[x2,x1]

y[x3,x2,x1]

y[x4,x3,x2,x1]

x2

y2

y[x3,x2]

y[x4,x3,x2]

x3

y3

y[x4,x3]

x4

y4

Cc t sai phn bc k c tnh bi cng thc sau:


y[xi+k,xi+k-1,...,xi] =

y[ xi + k , xi + k 1 ,..., x i +1 ] y[ xi + k 1 ,..., x i +1 , x i ]
(3.18)
( xi + k xi )

Ta c nhn xt sau:
Ta nh s cc sai phn bc k cn c vo v tr xut pht i ca n v lu tr trong vect
sp[i], i =0,1,2,...,n-1. T sai phn bc k c v tr xut pht l i s c lu tr trong phn t sp[i]
nh bng sau:
x

sp[i]

s.p bc 1

s.p bc 3

s.p bc 4

x0

y0

sp[0]

y[x1,x0]

y[x3,x2,x1,x0]

y[x4,x3,x2,x1,x0]

x1

y1

sp[1]

y[x2,x1]

y[x4,x3,x2,x1]

x2

y2

sp[2]

y[x3,x2]

x3

y3

sp[3]

y[x4,x3]

x4

y4

Khi k thay i th ta c cm gic nh cn mt mng 2 chiu lu tr cc t sai phn v


y ta c 2 ch s l i v k. Tuy nhin mc ch chng ta khng phi l tnh cc t sai phn m
l tnh cc h s ai, do ta s thy rng ch cn lu tr sai phn trong mt mng vect l . Cc
bc c tin hnh nh sau:
- Bc 0: t a[0] = y[0]
56

Chng 3: Php ni suy v hi quy


- Bc 1: Ta tnh cc sai phn bc nht v lu vo vect sp, y[xi+1,xi] c lu tr vo
sp[i], i = 0,1,2, ..., n-1
t a[1] = sp[0]
- Bc 2: Ta tnh cc sai phn bc hai y[xi+2,xi] bt u t i=0,1,...,n-2 v lu tr vo
sp[i], i = 0,1,2,..., n-2. tnh y[x0+2,x0] chng hn, ta t
sp[0] =

y[ x 2 , x 1 ] y[ x1 , x 0 ] sp[1] sp[0]
=
x 2 x0
x2 x0

Tng t ta c
sp[1] =

y[ x3 , x 2 ] y[ x 2 , x 1 ] sp[2] sp[1]
=
x3 x1
x3 x1

...
Nh vy ta thy khi tnh li sp[0] ta cn n sp[0] v sp[1], khi tnh sp[1] ta cn n sp[1]
v sp[2], ... nh vy qu trnh tnh ton sp[i] ch cn n cc phn t t v tr i tr v sau
m khng cn n cc v tr trc i. Nh vy sau khi tnh t sai phn bc 2 th i ta c th
dng ngay v tr i lu tr khng s rng v tr ny b nhng tnh ton tip theo lm thay
i, v khi tnh t sai phn th i+1 ta ch cn gi tr sp[i+1] v sp[i+2].
t a[2] = sp[0].
..
- Bc k: Ta tnh cc t sai phn bc k y[xi+k,xi] bt u t i=0,1,...,n-k v lu tr vo
sp[i], i = 0,1,2, ..., n -k. tnh y[x0+k,x0] chng hn, ta t
sp[0] =

y[ x k , x 1 ] y[ x k 1 , x 0 ] sp[1] sp[0]
=
x k x0
xk x0

Thc hin tng t vi i =1,2,.., n-k.


t a[k] = sp[0]
...
- Bc n: bc cui cng ta tnh

sp[1] sp[0]
xn x0
sp[0] =
t a[n] = sp[0]
(on chng trnh m t phng php c th hin phn sau)
3.2.7. Php ni suy ngc
Trong cc phn trc ta xt bi ton cho gi tr hm y = f(x) ti cc im quan st x0, x1, ...
xn v cn xc nh gi tr y = f(x) ti nhng im x khng c trong cc im quan st. By gi ta
xt bi ton ngc li: vn l cc gi thit trn, tc l cho bng cc gi tr yi ca hm y = f(x) ti
cc im xi, i=0,1,...,n. Cho bit gi tr y', ta hy tnh x' tng ng. Bi ton ny c gi l bi
ton ni suy ngc. Mt trong nhng ng dng ca ni suy ngc l tm nghim xp x ca
phng trnh f(x)=0.
57

Chng 3: Php ni suy v hi quy


Cch gii quyt bng a thc ni suy Lagrange.
Ta xem x = (y) l hm ngc ca hm y = f(x) v xem cc gi tr y0, y1,..., yn l cc mc
ni suy (ni chung cc mc yi khng u). T t bit y' ta s tnh c x' = (y').
Chng trnh ci t cc a thc ni suy
Sau y l on chng trnh chnh th hin (m t) phng php Newton v phng
php Lagrange:
/*Tra ve gia tri da thuc noi suy tai x; anew[i] la cac he so da thuc noi suy Newton, xqs[i] la
cac diem quan sat*/
double polinew(double x)
{int i;double mx,s;
s=anew[0];
mx=1;
for(i=0;i<nqs;i++)
{mx*=(x-xqs[i]);
s+=anew[i+1]*mx;
}
return s;
}
//===============================================
/*Tra ve gia tri da thuc noi suy tai x; alag[i] la cac he so cua
da thuc noi suy Lagrange , xqs[i] la cac diem quan sat*/
double polilag(double x)
{int i,j;double mx,s;
s=0;
for(i=0;i<=nqs;i++)
{mx=1;
for(j=0;j<=nqs;j++)
if(j!=i) mx*=(x-xqs[j]);
s+=alag[i]*mx;
}
return s;
}
//===============================================
/*Noi suy Newton voi khoang chia khong can deu */
void nsnewton(double *a)
58

Chng 3: Php ni suy v hi quy


{ int h,i,j,k;double tmp;kvecto sp;
a[0]=yqs[0];
for(i=0;i<=nqs-1;i++) //Tinh sai phan bac 1;
sp[i]=(yqs[i+1]-yqs[i])/(xqs[i+1]-xqs[i]);
a[1]=sp[0];
for(k=2;k<=nqs;k++)//Tinh cac sai phan bac k va cac he so a[i]
{ for(i=0;i<=nqs-k;i++)
sp[i]=(sp[i+1]-sp[i])/(xqs[i+k]-xqs[i]);
a[k]=sp[0];
}
}
//===============================================
/*Noi suy Lagrange voi khoang chia khong can deu
Tinh cac he so*/
a[i] = 1/((x[i]-x[0])(x[i]-x[1])...(x[i]-x[i-1])(x[i]-x[i+1])...x[m])*/
void nslagrange(double *a)
{ int h,i,j,k;double tmp;
for(i=0;i<=nqs;i++) //Tinh cac he so a[i];
{ tmp=1;
for(j=0;j<=nqs;j++) if(j!=i) tmp=tmp*(xqs[i]-xqs[j]);
a[i]=yqs[i]/tmp;
}
}

3.3. KHP NG CONG - NI SUY SPLINE


Trong phn trc ta xt bi ton ni suy dng a thc v nh ta thy, cc a thc ni
suy thng c bc l n, trong n+1 l s im quan st. Ta c th ni suy bng a thc bc m
nh hn n, nhng nh vy th ta cng ch dng n mu quan st da trn m+1 im l (x0,y0),
(x1,y1), . . . ,(xm,ym) v nh th ch ni suy c gi tr ca hm ti cc im x [x0,xm] . iu
ny t ra khng c ph hp vi thc t cho lm. Tht vy, gi s trong thc t hm f(x) l
mt a thc bc 3 nhng v ta khng bit iu ny nn phi dng a thc ni suy. Theo mt cch
t nhin, ta ngh rng nu c cng nhiu thng tin th ta cng gii quyt bi ton tt hn. Ngha l
nu c cng nhiu im quan st th kt qu ca chng ta cng gn vi thc t hn. Tuy nhin nu
dng a thc ni suy nh kiu chng ta va kho st th khng c c nh iu chng ta mong
i. Mc du dng tht ca a thc l bc 3, nhng nu dng 5 im quan st th ta phi tnh cc
h s a thc bc 4, 10 im th ta phi tnh ton vi a thc bc 9,...ngha l cng dng nhiu
im th ta cng i xa thc t hn. Php ni suy a thc cn c mt nhc im na l s lng
59

Chng 3: Php ni suy v hi quy


php tnh cn thc hin ph thuc rt nhiu vo c ca mu quan st. Trong k thut truyn thng
chng hn, vic chuyn i mt tn hiu s c hng ngn im quan st sang dng tng t l vn
thng gp. Th nhng ch cn ni suy a thc cho 101 im quan st ta phi dng n a
thc bc 100, v vic dng a thc bc 100 tnh ton cho cc im cn li l mt vic tiu tn
ti nguyn my mt cch qu lng ph. V vy c th ni rng php ni suy a thc ch c ngha
l thuyt m thi, trong thc t hu nh ngi ta khng dng n.
tm kim mt cch ni suy gn vi thc t hn, chng ta hy bt u bng mt thao tc
n gin m chng ta hay thc hin hi cn hc ph thng. Khi v mt th hm s no , u
tin ta v cc im ri rc, v v c cng nhiu im cng tt. Sau ta dng bt ni cc im
vi nhau, nhng ta khng ni bng thc k, m ni bng bt v s quan st bng mt sao cho
cc on ni cc im thnh mt ng mn, khng b gy khc.
Nhng ngi chuyn v s thit k dng mt thit b c hc gi l spline v cc
ng cong p, c thm m: ngi v xc nh tp hp cc im (nt) ri b cong mt gii
plastic hay thanh g linh hot (spline) quanh chng v ly vt chng to thnh mt ng
cong. Ni suy spline v mt ton hc tng ng vi tin trnh ny v cho ra cng mt kt qu.

3.4. PHNG PHP BNH PHNG CC TIU


Trong phng php ni suy a thc xt, ta i hi a thc phi i qua cc im quan st.
iu ny i khi l iu kin qu cht trong thc t. Sau y ta s xc nh tham s ca mt hm
f(x) c dng bit, sao cho cc gi tr f(xi) xp x tt nht cc gi tr yi theo mt tiu chun gi
l bnh phng cc tiu. Trong bi ton c lng bnh phng cc tiu ta phi gi thit l dng
hm f(x) bit v ta ch cn c lng cc tham s. Ni chung i vi dng bi ton ny th ta
khng th t ra yu cu l th hm s y = f(x) phi i qua cc im quan st, m ch c th
t ra yu cu l th gn cc im quan st nht trong tp hp cc dng hm cho.
3.4.1. Trng hp hm ni suy l a thc hay y ph thuc cc tham s mt cch tuyn tnh
By gi ta xt mt trng hp hay c p dng nht l hm f(x) c dng a thc bc m,
tc l:
f(x) =

a0 + a1x1 + . . . am-1xm-1 + amxm

V gi tr f(xi) ni chung khc gi tr yi, gi s sai s l ei, ta c


yi = a0 + a1xi1 + . . . am-1 xi m-1 + am xi m + ei
i=0,1,2,...,n
Nh vy ta c:
m

ei = yi -

aj xi j
j=0

V tng bnh phng cc sai s bng


n

S=

ei2 =
i=0

(yi i=0

aj xi j)2
j=0

S t gi tr nh nht th iu kin sau phi tha mn


60

Chng 3: Php ni suy v hi quy


S /ak =0, vi k=0,1,...,m
Thc hin php ly o hm ring tng thnh phn ca tng theo ak ta c
m

aj xi j)2 /ak

(yi -

= 2(yi -

j=0

aj xi j)(- xik) =

2(-yi xik +

j=0

aj xi j+k)
j=0

Nh vy
n

S /ak = 2 (-yi xik +


i=0

aj xi j+k) = 0,

k=0,1,2,...,m

j=0

T y
m

j=0

i=0

i=0

aj xi j+k = yi xik ,

k = 0,1,2,...,m

Vi k = 0,1,2,..,m
n

(n+1)a0 + a1 xi + a2 xi2 + . . . + am xim


n

i=0

i=0

i=0

i=0

a0 xi + a1 xi2 + a2 xi3 + . . . + am xim+1


i=0

i=0

i=0

i=0

a0 xi2 + a1 xi3 + a2 xi4 + . . . + am xim+2


i=0

i=0

i=0

yi
n

yi xi
i=0
n

i=0

yi xi2
i=0

...
n

i=0

i=0

i=0

i=0

xi

xi2

a0 xim + a1 xim+1 + a2 xim+2 + . . . + am xim+m =

yi xim
i=0

t
n

xi 0
i=0
n

xi
i=0

C=

xi 2
i=0

i=0
n

xi2
i=0
n

xi3
i=0

i=0
n

xi3
i=0
n

xi4
i=0

xi3
i=0

...

xi4
i=0

i=0

i=0
n

...

xim+1

...

xim+1

xi5

xim
i=0
n

i=0

...
n

xi m
i=0

xim+1
i=0

xim+2
i=0

xim+3
i=0

...

xi2m
i=0

61

Chng 3: Php ni suy v hi quy


n

d = ( yi xi0 ,
i=0

yi xi1 ,. . .,
i=0

yi xim)
i=0

Ta c h phng trnh
Ca=d
Tuy nhin, tin cho vic tnh ton, ta c nhn xt sau y:
t y = (y0, y1,..., yn)T, e = (e0, e1,..., en)T , a = (a0, a1,..., an)T

x0

x02

...

x0 m

x1

x12

...

x1 m

...

xn

...

xn m

xn2

H phng trnh C a = d c th vit di dng sau:


FT F a = FTy
Ta c th p dng phng php Gauss-Jordan gii h phng trnh ny.
Ta c th thy rng nu m n th nh thc ca ma trn C khc khng v v vy a thc ni
suy bnh phng cc tiu c xc nh duy nht.
Tht vy, vit chi tit ma trn C ta c

1 + 1 + ... + 1

x + x1 + ... + x n
C= 0

.
m
m
m
x 0 + x1 + ... + x n

x 0 + x1 + ... + x n
x 02 + x12 + ... + x n2
.
x

m +1
0

m +1
1

+x

+ ... + x nm +1

x 0m + x1m + ... + x nm
...

... x 0m +1 + x1m +1 + ... + x nm +1

...
.

... x 02 m + x12 m + ... + x n2 m

Bng cch tch ra cc ct ta thu c (n+1)m+1 ma trn con C1, C2,... , mi ct ca ma trn
con ch ph thuc cc s 1, x0, x1,..., xn. Sau khi tch c nh vy, bng cch t tha s
chung ra ngoi ta li thu c cc ma trn m mi ma trn c m+1 ct, cc ct ny c ly t t
hp ca (n+1) cc ct c dng

1

x0
x2 ,
0
.
xm
0

1

x1
x 2 , ...,
1
.
xm
1

1

xn
x2
n
.
xm
n

D thy rng:
- Nu m>n th cc ma trn con lun c 2 ct no trng nhau nn nh thc bng 0 v
do det C = det Ci = 0.
- Nu n m: ma trn C c tch thnh hai loi ma trn:
62

Chng 3: Php ni suy v hi quy


Loi 1: Cc ma trn c 2 ct no cng ph thuc mt thnh phn trong x0,x1,...,xn
nn c nh thc bng 0.
Loi 2: Cc ma trn c m+1 ct khc nhau ly t (n+1) ct c dng trn. Cc ma trn
ny c dng Vandermond nn khc khng. Do det C 0.
3.4.2. Trng hp y ph thuc cc tham s mt cch phi tuyn
a. y = aebx, a>0

(3.19)

Ly logarit hai v, ta c
lny = lna + bx
t Y = lny, A = lna, B = B, X = x (3.18) tr thnh
Y = A + BX

(3.20)

Nh vy bng cch ly logarit hai v, ta a quan h phi tuyn (3.19) thnh dng tuyn
tnh (3.20). Ta tnh c A v B, t y tnh c a, b.
b. y = axb, a>0

(3.21)

Ly logarit hai v, ta c
lny = lna + blnx
t Y = lny, A = lnA, B = b, X = lnx (3.21) tr thnh
Y = A + BX

(3.22)

T y ta tnh c A v B, v suy ra a, b.
Chng trnh ci t cc a thc ni suy
Sau y l on chng trnh chnh th hin (m t) thut ton hi qui bng bnh phng
cc tiu
/*Hoi quy dung da thuc uoc luong theo phuong phap binh phuong cuc tieu*/
/*Cho truoc bac m, xac dinh cac he so da thuc thuc nghiem , tra ve tong binh phuong cac sai so*/
double regresspoli(double *a,int m)
{int i,j,k;
kmatran aa;
double **f,**ft;
f = new double* [nqs+1];
for(I=0;i<=nqs;i++) f[i] = new double [m+1];
ft = new double* [m+1];
for(I=0;i<=m;i++) ft[i] = new double [nqs+1];
/*Tinh ma tran
f la ma tran co kieu nhu Vandermon nhung co n hang m cot,
ft la ma tran chuyen vi cua f. Nhu vay ft x f se la ma tran aa cua
he phuong trinh tuyen tinh
*/
63

Chng 3: Php ni suy v hi quy


for(i=0;i<=nqs;i++)
{f[i][0]=1;
for(j=1;j<=m;j++)
f[i][j]=f[i][j-1]*xqs[i];
}
//Tinh ma tran chuyen vi
for(i=0;i<=m;i++)
for(j=0;j<=nqs;j++) ft[i][j]=f[j][i];
/*Tinh ma tran vuong aa cap m, chi can tinh tinh nua tren roi gan cho
nua duoi, vi ma tran aa la doi xung
*/
for(i=0;i<=m;i++)
for(j=i;j<=m;j++)
{aa[i][j]=ft[i][0]*f[0][j];
for(k=1;k<=nqs;k++) aa[i][j]+=ft[i][k]*f[k][j];
}
//Gan nua duoi
for(i=0;i<=m;i++)
for(j=0;j<i;j++) aa[i][j]=aa[j][i];
//Tinh ve phai cua he phuong trinh
for(i=0;i<=m;i++)
{aa[i][m+1]=ft[i][0]*yqs[0];
for(k=1;k<=nqs;k++) aa[i][m+1]+=ft[i][k]*yqs[k];
}
for(i=0;i<=nqs;i++) delete [] f[i];
for(i=0;i<=m;i++) delete [] ft[i];
gjordan(aa,a,m);
//Tinh tong binh phuong cac sai so
double ss,fa,xx;
ss=0;
for(i=0;i<=nqs;i++)
{fa=1;xx=1;
for(j=1;j<=m;j++)
{xx=xx*xqs[i];fa+=a[j]*xx;}
ss+=(yqs[i]-fa)*(yqs[i]-fa);
}
return ss;
}
64

Chng 3: Php ni suy v hi quy

3.5.

BI TP

Bi 1. Cho hm s y = 2x vi cc gi tr ti xi = 3,50 +0,05i, i=0,1,2,3,4 tun t l 33,115;34,813;


36,598; 38,475; 40,477. Hy lp a thc ni suy Newton tin xut pht t nt 3,50.
Bi 2. Tch phn xc sut
x

(x) = (2/sqrt()) exp(-t2) dt


0

Khng tnh c bng nguyn hm. Ngi ta tnh gn ng n ti xi =1 +0,1i, i=0,1,2,..,10


c cc gi tr xp x tun t l 0,8427; 0,8802; 0,9103; 0,9523; 0,9661; 0,9763; 0,9838;
0,9891; 0,9928; 0,9953. Hy tnh (1,43)
Bi 3. Cho hm s y = ex ti x = 0,65 + 0,1i i=0,1,...,5 tun t l 1,91554; 2,11700; 2,33965;
2,58571; 2,85765; 3,15819. Hy tnh ln2.
Bi 4. Bit rng i lng y l mt tam thc bc hai ca x v ti x =0,78; 1,56; 2,34; 3,12;
3,81 cc gi tr ca y tun t l 2,5; 1,20; 1,12; 4,28. Hy lp cng thc y biu din qua x.
Bi 5. Hy nh gi sai s nhn c khi xp x hm s y = sinx bng a thc ni suy Lagrange
bc 5 L5(x), bit rng a thc ny trng vi hm s cho ti cc gi tr x bng: 00, 50, 100,
150, 200, 250.
Xc nh ga tr ca sai s khi x = 12030'.
Bi 6. Cho bng cc gi tr:
2

10

12

x
7
.32

8
.24

9
.20

10
.19

11
.01

12
.05

Hy p dng phng php bnh phng cc tiu xc nh cc a thc xp x c cc dng:


y = a + bx, y = a+bx +cx2, y = axb
v so snh cc sai s kt lun dng no thch hp nht.
Bi 7. Th li hoc vit mi cc chng trnh ci t cc thut ton ri chy th kim tra cc
kt qu trn y.

65

Chng 3: Php ni suy v hi quy

TM TT NI DUNG CHNG 3
Trong chng ny chng ta cn ch nht l cc vn sau:
1. Sai s ca a thc ni suy
Vi M =

sup
a x b

|f(n+1) (x)| khi ta c: |R(x)| | f(x) - pm(x)|

M
| n+1(x) |
(n + 1)!

y l cng thc nh gi sai s ca a thc ni suy.


2. Phng php ni suy Lagrange
a thc pn(x) c dng nh sau, c gi l a thc ni suy Lagrange:
pn(x) = y0L0(x) + y1L1(x) + . . . + ynLn(x)

(3.6)

Vi:
L0(x) =

(x - x1 ) (x - x 2 )... (x - x n )
(x 0 - x 1 ) (x 0 - x 2 )... (x 0 - x n )

L1(x) =

(x - x 0 ) (x - x 2 )... (x - x n )
(x 1 - x 0 ) (x 1 - x 2 )... (x 1 - x n )

...
Li(x) =

(x - x 1 ) (x - x 2 )... (x - x i -1 )(x - x i +1 )... (x - x n )


(x i - x 1 ) (x i - x 2 )... (x i - x i -1 )(x i - x i +1 )... (x i - x n )

...
Ln(x) =

(x - x 0 ) (x - x 1 )... (x - x n -1 )
(x n - x 0 ) (x n - x 2 )... (x n - x n -1 )

3. Phng php sai phn Newton


Phng php sai phn tin Newton vi khong chia u
Theo phng php Newton tin th a thc ni suy c bc m l pm(x) vi khong chia
u nh sau:
pm(x) = y0 +

y 0
2 y 0
i y 0
(x-x0) +
(x-x
)(x-x
)
+
.
.
.+
(x-x0) (x-x1)... (x-xi-1) + .. . +
0
1
h
2h 2
i! h i

m y 0
(x-x0) (x-x1)... (x-xm-1)
m! h m
Hoc c th biu din cng thc trn di mt dng khc bng php bin i t =
-> x=x0 + th:
66

x x0
h

Chng 3: Php ni suy v hi quy

2 y 0
pm(x) = pm(x0 + th) = y0 + (y0)t +
t(t-1) + . . .
2
+

i y 0
m y 0
t(t-1)... (t-i+1) + . . . +
t (t-1)... (t-m+1)
i!
m!

Phng php sai phn tin Newton vi khong chia khng u


Theo phng php Newton tin th a thc ni suy c bc m l pm(x) vi khong chia
khng u nh sau:
pm(x) = a0 + a1(x-x0) + a2(x-x0)(x-x1) + . . . + ai(x-x0)(x-x1)... (x-xi-1)+ . . .
+ am(x-x0) (x-x1)... (x-xm-1)

(3.16)

Trong :
a0 = y0
a1 =

y1 y 0
= y[x1,x0].
x1 x 0

a2 =

y[ x 2 , x 1 ] y[ x1 , x 0 ]
= y[x2, x1, x0]
( x 2 x0 )

............................
am = y[xm,..., x1, x0]

67

You might also like