Professional Documents
Culture Documents
Noi Suy PDF
Noi Suy PDF
CHNG 3
MC CH, YU CU
Sau khi hc xong chng 3, yu cu sinh vin:
1. Hiu c th no l bi ton ni suy v hi quy.
2. Nm c cc phng php ni suy a thc, bit cch tm cc a thc ni suy theo cc
phng php .
3. Bit c khp ng cong - Ni suy Spline l g?
4. Nm v gii c cc bi ton bng phng php bnh phng ti thiu
5. Bit cch nh gi sai s ca tng phng php.
3.1. M U
Thng thng trong mt s lnh vc nh kinh t chng hn, cc i lng kho st thng
khng c cho di dng hm lin tc, m l bng cc gi tr ri rc. Cc phng php gii tch
ton hc thng tnh ton vi cc hm cho bi cc cng thc, do khng th p dng trc tip
nghin cu cc hm cho di dng ri rc nh th ny. Cng c khi ta bit rng i lng y l
mt hm ca i lng x, tc l y = f(x), nhng ta khng bit biu thc hm f(x) m ch bit mt
s gi tr yi tng ng vi cc gi tr ca x ti cc im xi nh trong bng sau:
x
x
0
x
1
y
0
..
y
2
x
n-1
.
..
x
n
y
n-1
y
n
a0
+
2
(3.1)
(3.2)
a0
+
2
i=0
j=0
(yi - aj xij )2
l b nht. Phng php ni suy theo tiu chun ny c gi l phng php bnh
phng b nht hay l phng php bnh phng cc tiu.
Ngoi hai phng php thng dng trn, ngi ta cn dng phng php xp x Csebisev
da trn tiu chun:
cc tiu.
y0
y1
. =
y
n
1 x 0
1 x1
. .
1 x n
x 02
x12
.
...
...
...
x n2
x n2
x 0n a 0
x1n a1
. .
x nn a n
1 x 0
1 x1
V=
. .
1 x n
44
x 02
x12
.
...
...
...
x n2
x n2
x 0n
x1n
.
x nn
(3.3)
det V =
(xj - xi)
0 i < j n
Pm = a m
Pm-1 = Pmx+am-1
...
Pi = Pi-1x + ai
P = Px + ai
( x x ) v
i
i =0
f ( n +1) ( )
n+1(x)
R(x) =
(n + 1)!
(3.4)
45
sup
a x b
M
| n+1(x) |
(n + 1)!
(3.5)
0
0
0.707
)|
sup
a x b
m ch yu cu tnh sai s.
1
= 0.024
3! 3 12 6
1
Li(xj) =
0
j =i
ji
(3.6)
Nh vy ta c
L0(x) =
(x - x1 ) (x - x 2 )... (x - x n )
(x 0 - x1 ) (x 0 - x 2 )... (x 0 - x n )
L1(x) =
(x - x 0 ) (x - x 2 )... (x - x n )
(x 1 - x 0 ) (x 1 - x 2 )... (x 1 - x n )
...
Li(x) =
...
Ln(x) =
(x - x 0 ) (x - x 1 )... (x - x n -1 )
(x n - x 0 ) (x n - x 2 )... (x n - x n -1 )
xi
yi
0.000
1.5
0.682
0.841
P(x)= yiLi
i =0
j =0
j i
j =0
j i
xi
yi
0.000
1.5
0.479
0.618
P(x)= yiLi
i =0
Vi
48
j =0
j i
j =0
j i
(3.7)
(3.8)
(3.9)
(3.10)
j=0
2y
3y
4y
x0
y0
y0
2y0
3y0
4y0
x1
y1
y1
2y1
3y1
4y1
x2
y2
y2
2y2
3y2
4y2
x3
y3
y3
2y3
3y3
4y3
x4
y4
y4
2y4
3y4
4y4
.
4yn-5
3yn-4
2yn-3
.
yn-2
xn-1
yn-1
yn-1
xn
yn
4yn-4
3yn-3
2yn-2
c. Sai phn li
Vi sai phn li ta c
2 yi = (yi) = yi - yi-1 = yi - yi-1 - (yi-1 - yi-2) = yi - 2yi-1 +yi-2
Tng qut ta c th chng minh rng
k yi =
(3.11)
x0
y0
x1
y1
y1
y2
2y
3y
4y
2y2
2y3
3y3
3y4
4y4
4y5
xn-4
yn-4
yn-4
2yn-4
3yn-4
4yn-4
xn-3
yn-3
yn-3
2yn-3
3yn-3
4yn-3
xn-2
yn-2
yn-2
2yn-2
3yn-2
4yn-2
xn-1
yn-1
yn-1
2yn-1
3yn-1
4yn-1
xn
yn
yn
2yn
3yn
4yn
(3.12)
(3.13)
(3.14)
a0 = y0
pm(x1) = y1 = a0 + a1(x1 - x0) = y0 + a1h
Vy
y1 y 0
y 0
=
h
h
pm(x2) = y2 = a0 + a1(x2 - x0) + a2(x2 - x0)(x2 - x1) = y0 + a1h =
= y0 + 2(y1 - y0) + a2 2h2
a1 =
2 y 0
2h 2
Tng t vi trng hp tng qut ta c
Vy
a2 =
i y 0
,im
ai =
i! h i
52
y 0
2 y 0
i y 0
(x-x0) +
(x-x
)(x-x
)
+
.
.
.+
(x-x0) (x-x1)...
0
1
h
2h 2
i! h i
m y 0
(x-x0) (x-x1)... (x-xm-1)
+ (x-xi-1) + . . . +
m! h m
Ta c th biu din (3.15) di mt dng khc bng php bin i
t=
(3.15)
x x0
-> x = x0 + th
h
pm(x) = y0 +
+
y 0
2 y 0
(x-x0) +
(x-x0)(x-x1) + . . .
h
2h 2
i y 0
m y 0
(x-x
)
(x-x
)...
(x-x
)
+
.
.
.
+
(x-x0) (x-x1)... (x-xm-1)
0
1
i-1
i! h i
m! h m
2 y 0
t(t-1) + . . .
2
i y 0
m y 0
t(t-1)... (t-i+1) + . . . +
t (t-1)... (t-m+1) (3.15b)
i!
m!
2y
3y
23
70
96
48
93
166
144
48
259
310
192
48
569
502
240
48
10
1071
742
288
12
1813
1030
14
2843
Ta thy cc sai phn bc nh hn 4 khc khng nhng sai phn bc bn u bng khng, do
chng ta ch xy dng c a thc bc cao nht l 3. Chn x0=4, x1=6, x2 = 8, ta c a thc
bc ba l
p3(x) = 93 + 83(x-4) + 18(x-4)(x-6) + (x-4)(x-6)(x-8)
Mun tnh gi tr ca hm f(x) ti cc im x thuc khong [4,8] ta ch cn thay gi tr x
vo a thc va lp c v tnh gi tr ca a thc. Chng hn vi x = 4.2 ta c:
p3(4.2) = 93 + 83(4.2-4) + 18(4.2-4)(4.2-6) + (4.2-4)(4.2-6)(4.2-8) = 104.48
53
y p +1 y p
y[xp+1,xp] =
V d:
y[x1,x0] =
x p +1 x p
y1 y 0
x1 x 0
T sai phn cp 2
y[xp+2,xp+1,xp] =
V d: y[x2,x1,x0] =
y[ x p + 2 , x p +1 ] y[ x p +1 , x p ]
x p+2 x p
y[ x 2 , x1 ] y[ x1 , x 0 ]
x 2 x0
...
T sai phn cp k:
y[xp+k,..., xp+1, xp] =
V d: y[xk,..., x1, x0] =
y[ x p + k ,..., x p + 2 , x p +1 ] y[ x p + k 1 ,..., x p +1 , x p ]
x p+k x p
y[ x k ,..., x 2 , x1 ] y[ x k 1 ,..., x1 , x 0 ]
x k x0
By gi ta xt a thc ni suy
pm(x) = a0 + a1(x-x0) + a2(x-x0)(x-x1) + . . . + ai(x-x0)(x-x1)... (x-xi-1)+ . . .
+ am(x-x0) (x-x1)... (x-xm-1)
Thay ln lt ccgi tr x = xi , i=0,1,...,n
(3.16)
vo (3.16)
Ta c:
a0 = y0
y1 - y0 = a1(x1 -x0) a1 =
y1 y 0
= y[x1,x0].
x1 x 0
y2 - y0 = a1(x2-x0)+ a2(x2-x0)(x2-x1) =
54
y1 y 0
(x2 - x0) + a2(x2-x0)(x2-x1)
x1 x 0
y2 y0
y1 y 0
=
( x 2 x 0 )( x 2 x1 ) ( x1 x 0 )( x 2 x1 )
a2 =
=
y1 y 0
(x2 - x0)
x1 x 0
( y 2 y1 + y1 y 0 )( x1 x 0 ) ( y1 y 0 )( x 2 x 0 )
( x 2 x 0 )( x1 x 0 )( x 2 x1 )
(3.17)
Xt t s ta c
(y2 - y1 + y1 - y0)(x1 - x0) - (y1 - y0)( x2 - x1 + x1 -x0) =
(y2 - y1) (x1 - x0) + (y1 - y0) (x1 - x0) - (y1 - y0)( x2 - x1) -(y1 - y0)( x1 - x0) =
= (y2 - y1) (x1 - x0) - (y1 - y0)( x2 - x1)
Thay vo (3.17) v gin c ta c
a2 =
y[ x 2 , x 1 ] y[ x1 , x 0 ]
= y[x2, x1, x0]
( x 2 x0 )
t.s.p bc 1
t.s.p bc 2
t.s.p bc 3
t.s.p bc 4
X0
y0
y[x1,x0]
y[x2,x1,x0]
y[x3,x2,x1,x0]
y[x4,x3,x2,x1,x0]
X1
y1
y[x2,x1]
y[x3,x2,x1]
y[x4,x3,x2,x1]
X2
y2
y[x3,x2]
y[x4,x3,x2]
X3
y3
y[x4,x3]
X4
y4
-4
-1
1245 33
1335
y
1245
33
5
9
1335
t.s.p bc 1
-404
-28
2
442
t.s.p bc 2
94
10
88
t.s.p bc 3
-14
13
t.s.p bc 4
3
55
s.p bc 1
s.p bc 2
s.p bc 3
s.p bc 4
x0
y0
y[x1,x0]
y[x2,x1,x0]
y[x3,x2,x1,x0]
y[x4,x3,x2,x1,x0]
x1
y1
y[x2,x1]
y[x3,x2,x1]
y[x4,x3,x2,x1]
x2
y2
y[x3,x2]
y[x4,x3,x2]
x3
y3
y[x4,x3]
x4
y4
y[ xi + k , xi + k 1 ,..., x i +1 ] y[ xi + k 1 ,..., x i +1 , x i ]
(3.18)
( xi + k xi )
Ta c nhn xt sau:
Ta nh s cc sai phn bc k cn c vo v tr xut pht i ca n v lu tr trong vect
sp[i], i =0,1,2,...,n-1. T sai phn bc k c v tr xut pht l i s c lu tr trong phn t sp[i]
nh bng sau:
x
sp[i]
s.p bc 1
s.p bc 3
s.p bc 4
x0
y0
sp[0]
y[x1,x0]
y[x3,x2,x1,x0]
y[x4,x3,x2,x1,x0]
x1
y1
sp[1]
y[x2,x1]
y[x4,x3,x2,x1]
x2
y2
sp[2]
y[x3,x2]
x3
y3
sp[3]
y[x4,x3]
x4
y4
y[ x 2 , x 1 ] y[ x1 , x 0 ] sp[1] sp[0]
=
x 2 x0
x2 x0
Tng t ta c
sp[1] =
y[ x3 , x 2 ] y[ x 2 , x 1 ] sp[2] sp[1]
=
x3 x1
x3 x1
...
Nh vy ta thy khi tnh li sp[0] ta cn n sp[0] v sp[1], khi tnh sp[1] ta cn n sp[1]
v sp[2], ... nh vy qu trnh tnh ton sp[i] ch cn n cc phn t t v tr i tr v sau
m khng cn n cc v tr trc i. Nh vy sau khi tnh t sai phn bc 2 th i ta c th
dng ngay v tr i lu tr khng s rng v tr ny b nhng tnh ton tip theo lm thay
i, v khi tnh t sai phn th i+1 ta ch cn gi tr sp[i+1] v sp[i+2].
t a[2] = sp[0].
..
- Bc k: Ta tnh cc t sai phn bc k y[xi+k,xi] bt u t i=0,1,...,n-k v lu tr vo
sp[i], i = 0,1,2, ..., n -k. tnh y[x0+k,x0] chng hn, ta t
sp[0] =
y[ x k , x 1 ] y[ x k 1 , x 0 ] sp[1] sp[0]
=
x k x0
xk x0
sp[1] sp[0]
xn x0
sp[0] =
t a[n] = sp[0]
(on chng trnh m t phng php c th hin phn sau)
3.2.7. Php ni suy ngc
Trong cc phn trc ta xt bi ton cho gi tr hm y = f(x) ti cc im quan st x0, x1, ...
xn v cn xc nh gi tr y = f(x) ti nhng im x khng c trong cc im quan st. By gi ta
xt bi ton ngc li: vn l cc gi thit trn, tc l cho bng cc gi tr yi ca hm y = f(x) ti
cc im xi, i=0,1,...,n. Cho bit gi tr y', ta hy tnh x' tng ng. Bi ton ny c gi l bi
ton ni suy ngc. Mt trong nhng ng dng ca ni suy ngc l tm nghim xp x ca
phng trnh f(x)=0.
57
ei = yi -
aj xi j
j=0
S=
ei2 =
i=0
(yi i=0
aj xi j)2
j=0
aj xi j)2 /ak
(yi -
= 2(yi -
j=0
aj xi j)(- xik) =
2(-yi xik +
j=0
aj xi j+k)
j=0
Nh vy
n
aj xi j+k) = 0,
k=0,1,2,...,m
j=0
T y
m
j=0
i=0
i=0
aj xi j+k = yi xik ,
k = 0,1,2,...,m
Vi k = 0,1,2,..,m
n
i=0
i=0
i=0
i=0
i=0
i=0
i=0
i=0
i=0
yi
n
yi xi
i=0
n
i=0
yi xi2
i=0
...
n
i=0
i=0
i=0
i=0
xi
xi2
yi xim
i=0
t
n
xi 0
i=0
n
xi
i=0
C=
xi 2
i=0
i=0
n
xi2
i=0
n
xi3
i=0
i=0
n
xi3
i=0
n
xi4
i=0
xi3
i=0
...
xi4
i=0
i=0
i=0
n
...
xim+1
...
xim+1
xi5
xim
i=0
n
i=0
...
n
xi m
i=0
xim+1
i=0
xim+2
i=0
xim+3
i=0
...
xi2m
i=0
61
d = ( yi xi0 ,
i=0
yi xi1 ,. . .,
i=0
yi xim)
i=0
Ta c h phng trnh
Ca=d
Tuy nhin, tin cho vic tnh ton, ta c nhn xt sau y:
t y = (y0, y1,..., yn)T, e = (e0, e1,..., en)T , a = (a0, a1,..., an)T
x0
x02
...
x0 m
x1
x12
...
x1 m
...
xn
...
xn m
xn2
1 + 1 + ... + 1
x + x1 + ... + x n
C= 0
.
m
m
m
x 0 + x1 + ... + x n
x 0 + x1 + ... + x n
x 02 + x12 + ... + x n2
.
x
m +1
0
m +1
1
+x
+ ... + x nm +1
x 0m + x1m + ... + x nm
...
...
.
Bng cch tch ra cc ct ta thu c (n+1)m+1 ma trn con C1, C2,... , mi ct ca ma trn
con ch ph thuc cc s 1, x0, x1,..., xn. Sau khi tch c nh vy, bng cch t tha s
chung ra ngoi ta li thu c cc ma trn m mi ma trn c m+1 ct, cc ct ny c ly t t
hp ca (n+1) cc ct c dng
1
x0
x2 ,
0
.
xm
0
1
x1
x 2 , ...,
1
.
xm
1
1
xn
x2
n
.
xm
n
D thy rng:
- Nu m>n th cc ma trn con lun c 2 ct no trng nhau nn nh thc bng 0 v
do det C = det Ci = 0.
- Nu n m: ma trn C c tch thnh hai loi ma trn:
62
(3.19)
Ly logarit hai v, ta c
lny = lna + bx
t Y = lny, A = lna, B = B, X = x (3.18) tr thnh
Y = A + BX
(3.20)
Nh vy bng cch ly logarit hai v, ta a quan h phi tuyn (3.19) thnh dng tuyn
tnh (3.20). Ta tnh c A v B, t y tnh c a, b.
b. y = axb, a>0
(3.21)
Ly logarit hai v, ta c
lny = lna + blnx
t Y = lny, A = lnA, B = b, X = lnx (3.21) tr thnh
Y = A + BX
(3.22)
T y ta tnh c A v B, v suy ra a, b.
Chng trnh ci t cc a thc ni suy
Sau y l on chng trnh chnh th hin (m t) thut ton hi qui bng bnh phng
cc tiu
/*Hoi quy dung da thuc uoc luong theo phuong phap binh phuong cuc tieu*/
/*Cho truoc bac m, xac dinh cac he so da thuc thuc nghiem , tra ve tong binh phuong cac sai so*/
double regresspoli(double *a,int m)
{int i,j,k;
kmatran aa;
double **f,**ft;
f = new double* [nqs+1];
for(I=0;i<=nqs;i++) f[i] = new double [m+1];
ft = new double* [m+1];
for(I=0;i<=m;i++) ft[i] = new double [nqs+1];
/*Tinh ma tran
f la ma tran co kieu nhu Vandermon nhung co n hang m cot,
ft la ma tran chuyen vi cua f. Nhu vay ft x f se la ma tran aa cua
he phuong trinh tuyen tinh
*/
63
3.5.
BI TP
10
12
x
7
.32
8
.24
9
.20
10
.19
11
.01
12
.05
65
TM TT NI DUNG CHNG 3
Trong chng ny chng ta cn ch nht l cc vn sau:
1. Sai s ca a thc ni suy
Vi M =
sup
a x b
M
| n+1(x) |
(n + 1)!
(3.6)
Vi:
L0(x) =
(x - x1 ) (x - x 2 )... (x - x n )
(x 0 - x 1 ) (x 0 - x 2 )... (x 0 - x n )
L1(x) =
(x - x 0 ) (x - x 2 )... (x - x n )
(x 1 - x 0 ) (x 1 - x 2 )... (x 1 - x n )
...
Li(x) =
...
Ln(x) =
(x - x 0 ) (x - x 1 )... (x - x n -1 )
(x n - x 0 ) (x n - x 2 )... (x n - x n -1 )
y 0
2 y 0
i y 0
(x-x0) +
(x-x
)(x-x
)
+
.
.
.+
(x-x0) (x-x1)... (x-xi-1) + .. . +
0
1
h
2h 2
i! h i
m y 0
(x-x0) (x-x1)... (x-xm-1)
m! h m
Hoc c th biu din cng thc trn di mt dng khc bng php bin i t =
-> x=x0 + th:
66
x x0
h
2 y 0
pm(x) = pm(x0 + th) = y0 + (y0)t +
t(t-1) + . . .
2
+
i y 0
m y 0
t(t-1)... (t-i+1) + . . . +
t (t-1)... (t-m+1)
i!
m!
(3.16)
Trong :
a0 = y0
a1 =
y1 y 0
= y[x1,x0].
x1 x 0
a2 =
y[ x 2 , x 1 ] y[ x1 , x 0 ]
= y[x2, x1, x0]
( x 2 x0 )
............................
am = y[xm,..., x1, x0]
67