Univerzitet Crne Gore

Elektrotehniki fakultet
Podgorica
Seminarski rad
Upravljanje otpadom

Profesor:
Prof. Dr Sreten kuuleti

Student:
Djordjije Ostojic
Podgorica 2016

SADRAJ:
1.Uvod...............................................................................................................................................

1.Termohemijski procesi, toplota:

2. Biohemijski procesi.
3. Agrohemijski postupci.
4.Sastav biomase.
5.Biomasa iz umarstva
6.Poljoprivredna biomasa
7.Energetski zasadi
8.Biomasa iz stoarstva
9.Gradski otpad
10.Prerada biomase
11 Nuklearni otpad I zivotna sredina
1.1.Protokol nuklearnog otpada
1.2 tetno dejstvo nuklearnog otpada
1.3.Dispozicija nuklearnog otpada
1.4 Zakljucak

Uvod
Bioenergija (energija iz biomase) danas ima najveci udio u ukupno
koriscenoj energiji iz primarnih, kao sto i biomasa predstavlja najveci tehnicki
potencijal medju obnovljivim izvorima. Biomasa je organski biljni ili zivotinjski
materijal, koji se uzgaja ili sakuplja za energetske potrebe i predstavlja obnovljivi
izvor ugljenih hidrata, koji se mogu efikasno transformisati u toplotu, elektricitet ili
goriva za transport. Koristi se, do nedavno, zivi ili cak i zivi biomaterijal, za razliku
od fosilnih goriva, nastalih od biomase, prije vise miliona godina.
Biomasa je obnovljivi izvor energije, a uopteno se moe podijeliti na drvnu,
nedrvnu i ivotinjski otpad, unutar ega se mogu razlikovati:
drvna biomasa (ostaci iz umarstva, otpadno drvo),
drvna uzgajana biomasa (brzorastue drvee),
nedrvna uzgajana biomasa (brzorastue alge i trave),
ostaci i otpaci iz poljoprivrede,
ivotinjski otpad i ostaci,
gradski i industrijski otpad.
Moguce je biomasu klasifikovati na razlicite nacine, dok ce ovdje to biti
ucinjeno kroz tri grupe i devet generalnih tipova energetskih procesa :
1.Termohemijski procesi, toplota:
a) Direktno spaljivanje i proizvodnja toplote. Koristi se suva masa.

b) Piroliza. Biomasa se zagrijava ili u odsustvu ili u ogranicenoj struji vazduha.

Proizvodi su razliciti i sastoje se od gasa, pare, tecnosti i ulja, kao i cvrstog
cumura i pepela. Uticaj ima temperatura, tip ulaznog materijala i postupak
tretmana. Za neke slucajeve prisustvo vode je neophodno, pa se ne koristi
suva biomasa.Kada je glavni produkat gorivi gas, process se naziva
gasifikacijom.
Piroliza je naziv za procese kod kojih se organski materijal zagrijava ili djelimicno
sagorijeva radi dobijanja sekundarnih goriva ili hemijskih proizvoda. Ulazni
materijal moze biti: drvo, otpaci biomase, komunalni otpad ili sam ugalj. Nastali
proizvodi su gasovi, pare kondenzovane kao tecnosti, katrani i ulja, cvrsti ostaci
(cumur) i pepeo. Cumur se tradicionalno proizvodi piroliticki, pri cemu se ne
sakupljaju nastali gasovi i pare. Gasifikacija je, takodje, piroliticki postupak, sa
produktom dominantno u formi sekundarnih gorivih gasova. Efikasnost procesa
pirolize se mjeri odnosom toplote sagorijevanja sekundarnog goriva i toplote
sagorijevanja ulazne biomase, i dostize visoke vrijednosti od 80-90%.
Hemijski procesi kod pirolize su slicni procesima gasifikacije uglja, kada se dobija
sinteticki gas. Smjesa H2 i CO, poznata kao gradski gas, se koristila prije uvodjenja
prirodnog gasa, a dobijala se prevodjenjem vodene pare preko zagrijanog uglja, u
manjku kiseonika.

c) Pred tretmani i termohemijski procesi mogu biti veoma razliciti. Primjer

moze biti proizvodnja metanola. Posebno su vazni procesi konverzije
celuloze i skroba u secere, sto prethodi fermentaciji.
2. Biohemijski procesi.
a) Aerobna digestija. U prisustvu vazduha, djelovanje mikroba proizvodi
toplotu i CO2, ali ne i metan. Ovaj process, dakle, nije posebno energetski
interesantan, mada doprinosi smanjenju kolicine biljnog otpada i odrzava
bioloski ugljenicni ciklus.
b) Anaerobna digestija. U odsustvu kiseonika neki mikroorganizmi mogu
reagovati sa ugljenicnim jedinjenjima srednjeg nivoa redukcije i proizvesti
CO2 i metan. Slican process se odigrava u digestivnom traktu prezivara.
Dobijena smjesa gasova se generalno zove biogas, ali je poznata i kao
deponijski ili kanalizacioni gas.

c) Alkoholna fermentacija. Danas se kao zamjena za benzi koristi etanol,

tecno, isparljivo biogorivo. Konvencionalno se dobija iz secera, djejstvom
mikroorganizama, procesom fermentacije.
d) Biofotoliza. Fotoliza je process razdvajanja vode na vodonik i kiseonik
djejstvom svjetlosti. Neki bioloski organizmi (posebno alge) proizvode ili se
moze uciniti da proizvode vodonik postupkom biofotolize. Ovaj postupak je
jos daleko od komercijalnog nivoa.
3. Agrohemijski postupci.
a) Ekstrakcija goriva. Tecna ili cvrsta goriva se nekada mogu dobiti iz zivih ili
svjeze ubranih (posjecenih) biljaka. Na ovaj nacin se mogu dobiti
ugljovodonici koji zamjenjuju benzin.
b) Biodizel i esterifikacija. Biljna, koncentrovana ulja mogu biti direktno
koriscena kao gorivo za dizel motore. Smetnju predstavlja njihov visoki
viskozitet i depoziti kiji nastaju sagorijevanjem. Problem se rjesava
konverziom biljnog ulja u odgovarajuci ester, koji je, u potpunosti,
kompatibilan sa dizel motorom.

4.Sastav biomase
c) Biomasa se sastoji uglavnom od ugljenika, vodonika i kiseonika. Dodatno,
znaajne koliine elemenata u tragovima mogu se nai u razliitim vrstama
biomase, na primer slama sadri veoma velike koliine hlora, a uljana repica
relativno visoke koliine azota. Prisustvo ovih elemenata u tragovima moe
izazvati odreene probleme pri upotrebi, na primer tokom sagorevanja hlor
moe izazvati koroziju u bojleru, a azot emisiju azotnih oksida.
d) Energetski sadraj odreenih vrsta biomase najee se izraava preko donje
e) toplotne moi (Low Heat Level - LHV). LHV zavisi od sadraja vlage u
biomasi, kao i od sadraja vodonika u gorivu.

5.Biomasa iz umarstva

f) Biomasa iz umarstva obuhvata prostorno i ogrevno drvo, kao i ostatke i

otpad
g) nastao preradom drveta (rezanjem, bruenjem, ).

6.Poljoprivredna biomasa
Poljoprivrednu biomasu ine ostaci razliitih poljoprivrednih kultura: slama,
a) kukuruzovina, oklasak, stabljike, ljuske, kotice. Ova vrsta biomase ima nisku
ogrevnu mo i veliki udeo vlage i razliitih primesa.

7.Energetski zasadi
a) Energetsi zasadi predstavljaju plantae biljaka bogatih uljem ili eerom

(ugljenik), kao to su: brzorastue drvee i kineske trske s godinjim

prinosom od 17 tona po hektaru, eukaliptus s prinosom 35 tona suve materije
po hektaru, zelene alge s prinosom od 50 tona po hektaru.U Srbiji se najvei
prinosi postiu gajenjem topola, vrba i jablana. Osim velikih prinosa,
energetski zasadi pruaju mogunost korienja otpadnih voda i ubriva

8.Biomasa iz stoarstva
b) Stajnjak ivotinja u kombinaciji sa poljoprivrednom biomasom predstavlja
veoma dobar izvor energije korienjam u procesu anaerobne digestije za
dobija nje biogasa. Na primer, anaerobnom digestijiom 110 t stajnjaka i 250 t
kukuruzne silae godinje mogue je dobiti oko 8 miliona kWh struje, to
predstavlja utedu od 16 000 tona lignita.

9.Gradski otpad
c) Gradski otpad predstavlja zeleni deo recikliranog kunog otpada, biomasa iz
d) parkova i vrtova i mulj iz kolektora otpadnih voda. Zbrinjavanje gradskog
otpada zahteva velike investicione trokove. S druge strane, on predstavlja
vredno gorivo visoke kalorijske vrednosti. Odreene frakcije gradskog otpada
se mogu ukljuiti u proces proizvodnje biogasa ime bi se iskoristila
kalorijska vrednost, a u isto vreme, resio problem odlaganja otpada.

10.Prerada biomase
e) Jedan od glavnih ciljeva prerade biomase je proizvodnja biogoriva za
grejanje,
f) transport i industrijsku upotrebu. Prema vrsti biomase od koje se proizvode,
biogoriva se mogu podeliti na biogoriva:

g) prve generacije proizvode se iz kukuruza, penice, eerne trske, eerne

repe i biljaka koje u sebi sadre vei procenat skroba ili eera (nedostatak
ovih biogoriva je negativan uticaj proizvodnje na cenu osnovnih ivotnih
namirnica i ekonomiju zemlje),
h) druge generacije proizvode se od lignocelulozne biomase kao to je drvo,
iskorieni papir, trska i trava, kao i poljoprivrednih ostaci (proizvodnja je jo
uvek neefikasna za komercijalnu upotrebu, ali neke zemlje u velikoj meri
ulau u istraivanje i razvoj),
i) tree generacije proizvode se iz algi ili uljane repice, biljaka koje ne
ugroavaju zalihe hrane (produktivnost tree generacije biogoriva je oko 30
puta vea po jedinici povrine zemljita od prve ili druge generacije
biogoriva) i
j) etvrte generacije proizvode se iz sirovina koje su genetski modifikovane
tako da daju vee energetske prinose i/ili su im gradivni makromolekuli
podloni ekonominojrazdradnji, a svojstveno im je i da apsorbuju vee
koliine ugljen-dioksida iz atmosfere.
1. NUKLEARNI OTPAD I IVOTNA SREDINA
Predmet istraivanja ovog poglavlja je da se prikae porijeklo i sastav
nuklearnog otpada na zemlji, kako bi se istakli mehanizmi tetnog djelovanja
na ovjeka i ivi svijet. Polaznu pretpostavku ini proizvodnja elektrine
energije, koja se dobija na osnovu nuklearnih reakcija u nuklearnom reaktoru
( fisije ), a postaje jedan od najveih problema dananjice, jer jo uvek nije
pronaen nain za adekvatno rukovanje naim proizvodima fisije
( nuklearnim otpadom ). Cilj ovog poglavlja je da se istrae naini za
bezbijedan transport i dispoziciju ovog radioaktivnog i toksinog otpada,
kako bi ovjek i ivotna sredina bili to manje ugroeni.
1.1.Protokol nuklearnog otpada
Nuklearne elektrane
Trenutno postoji oko 437 nuklearnih energetskih reaktora koji su u upotrebi
u preko 25 zemalja irom svijeta, sa ukupnom proizvodnjom elektrine
energije od 350 000 MW. Dodatnih 36 reaktora (sa 27 000 MWe) su trenutno
u konstrukciji. Nuklearna elektrana radi na istom principu kao i svaka druga
termoelektrana, s tim to je sutinska razlika u vrsti goriva koja se koriste.
Osnovni dio svake nuklearne elektrane je nuklearni reaktor. Djelovi svakog

nuklearnog reaktora su nuklearno punjenje, moderator, kontrolni uredaj,

sredstvo za hladenje i oplata za zatitu od zraenja.
Nuklearni instituti i nauno - istraivake laboratorije
Nuklearni reaktor u "Vinci" ne radi ve 19 godina. U institutu se uva 2,5 t
istroenog goriva, koje se tu sakuplja od 1953. god. Otpad je zapakovan u
vie od 800 aluminijumskih cilindara, poloen u bazene sa vodom i lei na
oko pet metara ispod zemlje. Ovakvo skladite bezbijedno je 45 godina, a
posle toga e korozija da probije zatitnu kouljicu cilindra i gorivo se poceti
da curi. Najstarije gorivo koje se uva u "Vinci" ima ve starost od 40
godina. Prema dogovoru Vlade Srbije, Rusije i Meunarodne atomske
agencije, cjelokupno gorivo bi trebalo da se prebaci u Rusiju na preradu.
Medicinski nuklearni instituti
Danas je medicina najvei izvor izloenosti ljudi vjetakoj radijaciji i u
mnogim zemljama je ova vrsta zraenja odgovorna za cjelokupnu dozu
primljenu iz vjetakih izvora. Radijacija se koristi u dijagnostici i lijeenju
bolesti. Lijeenje radijacijom, ma koliko izgledalo paradoksalno, je jedan od
glavnih naina borbe sa kancerom. Radioterapijske metode, sa uvoenjem
vjetakih radioaktivnih izotopa su razvile brojne nove tehnike lijeenja, koje
su u pojedinim sluajevima dale ohrabrujue rezultate. Neke metode
lijeenja su postale jednostavnije i efikasnije nego ranije, a otvorene su i
nove perspektive na tom polju.
Sastav nuklearnog otpada
Sav nuklearni otpad koji potie iz nuklearne elektrane moe da se nae u tri
agregatna stanja: gasovitom, tenom i vrstom agregatnom stanju.
Nuklearna elektrana snage 1300 MW koristi preko 100 t nuklearnog punjenja
od ega koliina otpada, na godinjem nivou, iznosi oko 34.2 t izluenog
goriva, koji podrazumeva 32.7 t urana, 1.2 t produkata radioaktivnog raspada
i 0.3 t plutonijuma. Islueno gorivo moe dobrim dijelom da se preradi i
iskoristi, ali uvek postoji neki dio otpada koji mora briljivo da se skladiti i
odloi na sigurno mesto.
1.3tetno dejstvo nuklearnog otpada
1.2.1 tetno dejstvo nuklearnog otpada na ovjeka
Bioloki efekti jonizujuih zraka na ovjeka mogu biti:
somatski - koji se tiu samo ozraenog lica i

genetski - koji pored ozraenog lica pogaaju i njegove potomke.

Somatske posledice mogu biti:
akutne i
hronine
1.2.2 tetno dejstvo nuklearnog otpada na biljni i ivotinjski svet
Biljke, naroito gajene, su najdirektniji potencijalni put prodiranja
kontaminanata do ovjeka zbog njihove velike biomase, zbog njihovog
mesta u lancu ishrane i velikog kapaciteta fiksacije. Kontaminacija biljaka
radioaktivnim elementima predstavlja veoma veliki rizik za ovjeka.
Radioloka kontaminacija ivotinja moe biti spoljanja i unutranja.
Ispitivanja kontaminacije ivotinja imaju dvostruki cilj: omoguavaju
dobijanje sanitarnih i fiziolokih informacija koje mogu biti transponovane
na ovjeka i daju podatke o radiokontaminaciji prehrambrenih proizvoda kao
to su meso i mlijeko.
1.2.3. tetno dejstvo korienja nuklearnog otpada u vojne svrhe
U nuklearnim reaktorima i postrojenjima Henforda je, 1945. god.,
proizveden plutonijum za prvu atomsku bombu. Ovo postrojenje ves dugo
nije u funkciji i ceka "svoj red" da bude demontirano a procena je da se se
tako povesati kolicina nuklearnog otpada za jo 430 000 t. U okolini
Henforda je zakopano oko 400 000 t radioaktivnog otpada, od cega polovina
predstavlja visokoradioaktivan otpad. U rezervoarima se nalazi odloeno oko
770 000 tona raznog tecnog otpada. Americki strucnjaci su miljenja da je to
radioaktivno najzagadenije mesto na svetu, jer na povrini od oko 1 500
kvadratnih kilometara se nalazi 1377 lokacija sa nuklearnim otpadom.
1.3.Dispozicija nuklearnog otpada
Postoje razliiti postupci za ugraivanje radioaktivnog otpada niskog i
srednjeg nivoa radioaktivnosti u matrice od betona, bitumena ili plastike.
Radioaktivni otpad visokog nivoa radioaktivnosti bi trebalo da se odlae na
dubine od 500 - 1000 m, a slino dubinsko odlaganje moe se ostvariti i
ispod morskog dna.
U svetu se razmatraju mogunosti lansiranja radioaktivnog otpada u, pa ak i
sonde koje bi napustile sunev sistem.

Nuklearni ,akcidenti
Akcident velikih razmjera se desio u nuklearnoj elektrani "Ostrvo tri milje",
1979. god u Pensilvaniji, kod Harisburga (SAD). Do sada najviii acident se
dogodio u nuklearnoj elektrani "Lenjin", 1986. god u ernobilju (SSSR).
1.4 Zakljuak
Utvrdivanje tetnog dejstva nuklearnog otpada, to je i cilj ovog poglavlja,
podrazumijeva direktno i indirektno izlaganje ovejka radioaktivnim i
toksinim materijama u nuklearnom otpadu, kao i kontaminaciju biljaka i
ivotinja, koje preko lanca ishrane posredno utiu na pojavu kancerogenih i
mutagenih posledica kod ovjeka. Iako je nuklearna energija za poslednjih
pola veka pomogla covjeku da shvati i istrai specificne prirodne pojave
koje se tiu nuklearne fizike, oveanstvu je donjela nove probleme reavanje dispozicije nuklearnog otpada tako da on u to manjoj meri utie
na ovjeka i ivotnu sredinu.