12.

zuhe t

http://www.iteksoft.com/ -Require
Adv. Pack License
319

q Wt-yuf rkttuf

MA q Wt : q Wtftu {txu ht

q yu qe txtut {tL {tkztu u{s uwk rkt

q{tk uu yu ue h

rLtuxef (f]rt{, txe) q

qe wtt yu [e wtttwk MA q Wt fht {txut rhtu

320

q Wt - yuf rkttuf
thu r{tk esu nS {t kMf]rtu h kttu ntu thu th{tk irf kMf]r
ee WXe ne. yt kMf]]r{tk tu yuf rt te eu uu qse t{tk yte. tt qu
y{] fnut{tk ytwk. tt q Whtk ue txtu ru tt ut trf wtu-Wtutu rue ittrf
{trne ytt u{tk s ne.
yt{ th{tk - ytt u{tk q Wt ru nhtu toe sqe fthe ne u r fhu Au. u
{{tk th{k q yu ee eytu nue ne. hkwk tht ytu ttuzt iftytu ykfth{tk tt
Vhe tAt ytsu ote {ttwk [w fheu fne feyu Aeyu fu y{t u thu wrtt tite thu q
Wt fht u hefu wk kh - {tuhtwk Mtt t fhe ewk Au. yu w.yu.yu. yuxu fu y{urhftu
ut t{ kh Whte uze ewk Au. nt{tk 2003t to{tk thwk fw q Wt 820 t x tt
Au su yuf ytke t Au.
rwk tt thwk fw q Wt :
1985{tk rwk fw q Wt 504.0 {ee {uxef x nwk su{tk thtu Vttu 8.7 xft suxtu
ntu. su 1995{tk eu rwk fw q Wt 530.5 {ee {uxef x twk yu u {u thtu Vttu
xftthe{tk eu 12.4 xft suxtu ttu ntu. nu yuf ykts {tu 2005{tk rwk fw q Wt
615.0 {ee {uxef x tt su su u thtu Vttu 17.34 xft suxtu nu. su tu Au fu ytt
u-thtu wrtt q Wt{tk xftthe{tk Vttu {: e httu Au. su e[u ftuXt k. 1{tk ytwk Au.
ftuXtk. 1 r u{s thwk q Wt ( {ee x{tk)
to

fhtk

uxtk

rwk fw
q Wt

thwk fw
q Wt

1985

462.2
(91.7%)

34.2
(6.8%)

7.6
(1.5%)

0.0

504.0
(100 %)

44.0
(8.7%)

1995

464.4
(87.5%)

48.3
(9.1%)

9.9
(1.9%)

7.9
(1.5%)

530.5
(100%)

66.0
(12.4%)

1997

471.8
(86.3%)

55.9
(10.3%)

10.6
(1.9%)

8.4
(1.5%)

546.7
(100%)

72.0
(13.2%)

2005

615.0
(100%)

106.7
(17.34%)

fq q Wt{tk swtk swtk teytu tu Vtutu :

yt wk h tE zu fu rt fw q Wt{tk 1985{tk ttutu 91.7 xft, Ututu
6.7 xft, tt fheytu 1.9 xft Vttu ntu. su 1997{tk yw{u ttu 86.3 xft, Utu 10.3 xft, tt
fheytu 1.9 xft Vttu ntu, e yt{tk uxeytutu Vttu 1.5 xf{ suxtu ntu. yt{ fw q Wt{tk
Ututu Vttu 6.8 xftte eu 10.3 xft suxtu yuxu fu 3.5 xft suxttu thtu tUttu Au. thu ttut
321

Vtt{tk .4 xfttu xtztu tUttu Au. yt tu Au Utuwk q Wt fht utu sutfu th, trfMt,
[tEt, ES ruhu utu{tk fw q Wt tht {txu nsw wk fhe ft u{ Au.
rfr, rfte tt xtLe utu{tk q Wt ]re xftthe :
yuV. yu. ytu.tu yuf ykts tus h Au. 1995 te 2005 wee rfr, rfte tt
xe utue qe ]]re xftthe yktst{tk yte Au. su e[u ftuXt k. 2 {tk tu Au.
ftuXt k. 2 : rwk yktS q Wt 1995 - 2005
rt

q Wt {ee x

]re

1993 -95

2005

xftthe

rfe utu

237 (45%)

251 (41%)

5.9

rfte utu

184 (35%)

249 (40 %)

38.3

xtLe utu

113 (20%)

115 (19%)

2.7

yt{ uE ft Au fu, 1995 te 2005 we{tk rfr utut fw q Wttu ]r h V

5.9 xft suxtu s Au . thu rfte utu{tk yt ]r h38.3 xft suxtu Wtk[tu Au. xtLe utu sut
fu EMx whtue ruhutu ]r h V 2.7 xft suxtu s yktst{tk yttu Au. yt{, th sut rfte
utu{tk q W{tk shsM ]r tE fte ktt Au.
rt swt swt utu wk q Wt tt tt :
yuf. yu.ytu.t yuf uot {tu rt swt swt utuwk 2001t towk q Wt-ue Me
tt htuse r qe tt e[u ftuXt k. 3{tk tot{tk yte Au.
F.A.O Statistics - 2001

ftuXt k. 3 rt swt swt utu{tk q Wt

{

uwk t{

fw q Wt
{ee {uxef x

ue Me
{ee

rr r eX
huht qe tt
tB/r

1.

LqeuLz

13.12

3.81

9434

2.

zu{tfo

4.55

5.34

2334

3.

uhuLz

11.29

15.98

1936

4.

MexhuLz

3.96

7.17

1513

5.

ytuMxru t

10.87

19.35

1539

6.

fuuzt

8.11

31.03

716

7.

y{urhft

74.98

288.03

713

8.

wtExuz rfkz{

14.71

59.10

682

9.

EhtE

1.26

6.17

559

322

10.

xfeo

11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.

trfMt
{ueftu
th
Eht
ut
tktu
[e
Bt{th
wrtwk fw

9.50

69.30

376

26.28
9.61
81.96
6.01
1.20
2.14
14.52
0.63
585.82

146.28
100.46
133.00
67.25
24.06
140.88
1292.59
48.21
6148.06

492
262
217
245
137
42
31
36
261

yt ftuXtu utk stu fu wrt{tk rr r eX qe tt{tk LqeuLz {tuhu Au.

(9434) yuxu fu htuswk 9.5 rftu ! thu [e tite Auu e ft fu{fu ue htuse r eX
qe tt V 31 t{ s Au ! [ee Me s w Au. ytt u the r eX htuse qe
tt 217 t{ tt Au su ELze ftWLe ytuV {uzef he[oe t{ {ws 240 t{ irf
tte e Sf Au.
th uwk q Wt tt ue tt :
xuftutuS ytV ELze zuhe tuzxT {tk tot{tk ytut yuf ykts {tu thwk 20042005t ykts {tu swt swt httuwk q Wt e[u ftuXt k. 4{tk ytu Au.
ftuXt k. 4 : tht swt swt utu / httuwk fw q Wt 2004-2005
{

ht / u

2004-2005 wk
yktS q Wt
1000 x{tk

Wthu

16512

8554

htsMtt

8310

ytku

7257

wsht

6745

{nthtx

6567

{u

5506

nhett

5222

t{etzw

4784

10

ftoxf

3917

11

uMx ukt

3790
323

12

rnth

2974

13

fuhtt

2025

14

sB{w yuLz ft~{eh

1422

15

thkz

1330

16

ytuheMt

1283

17

Wthtk[

1195

18

rn{t[ u

870

19

AtehZ

831

20

ytt{

739

21

rne

303

22

tewht

86

23

{ewh

75

24

{ut

71

25

ttuLzz

69

26

tuut

57

27

yYt[u

48

28

ee{

46

29

[keZ

43

30

tUze[uhe

41

31

ytkt{t-eftuth

24

32

{etuh{

16

33

ththnue

34

{-e

35

te

th fw

90715

yt ftuXtu utk stu fu 2004-2005wk thwk fw q Wt 90.7

{ee
x
yktst{tk ytwk Au. th rtu t{ khtu q Wte u ntut Atk ue thu Meu fthu r
eXe htuse qe tt V 226 t{ tt Au.
2001-2002t q Wtu t{tk utk ut t{ A khu yttk httu yw{u (1) k,
(945 t{) (2) nhett (647 t{) (3) rn{t[ u (365 t{) (4) htsMtt (307 t{)
(5) wsht (302 t{) yu (6) sB{w yu ft~{eh (296 t{) ytu Au.
324

wsht htwk fw q Wt :
wsht ht{tk nfthe {tt tht q kte ft{ehe 1946{tk y{q zuhe {thV fht{tk
yte ne. tht y{qe Vtte uhtEu Wthtuth e St u{s uht e httu{tk
yt y{q uxo {tu nfthe q {kzeyut tt ke Mttt tt {tkze Au. y{q t{ nu tu
rh{tk ewk Lwk Au. 1980-81 te 2000-2001 wewk q Wt e[u ftuXt k. 5{tk ytw Au.
ftuXt k. 5: wsht htwk q Wt
to ......................................................... q Wt
(nh x{tk ttf)
1980 -81 ...................................... 2153
1985-86 ...................................... 3270
1990-91 ...................................... 3520
1995-96 ...................................... 4603
2000-01 ...................................... 5317
2005-06 ...................................... 6960
yt{ wsht htt fw Wt{tk 1980-1990t tt hBt q Wt{tk 6.3 xftt
hu ]r tE ne.
su 1991-2000t { hBt 5.1 xftt hu tUtE Au. yt{ Aut 20 tot {{tk wshte
q Wte ]rtu h 7.3 xft suxtu httu Au.
ut q te ytrtof {qe :
ytsu 2001e rhrMtr {tu th{tk 82000 zuhe ftu-ytuhuxe ftoh Au. sue kt
s yuf fhtuz tt Au ! u{s zuhe uxhe ytrtof {qe {tu wk {q 1100
ee Yrt we ntU[e wk Au. su y{rhf zth{tk tk 22 ee zth suxwk tt ! qt
rtt fw ytWxwxe ytrtof {qet {q{tk Wthtuth thtu ttu ut {tu Au su Aut 199394{tk 434.1 ee Yrt, 1996-97 {tk 646.3 ee Yrt tt 2000-01{tk u 1100
ee Yrt tE t Au.
yt{ rt fw q Wt{tk th utu Vttu Wthtuth tu s httu Au yu yttu u nS
r{tk uwk Wt tutwk {tuhtwk Mtt nut khwk Mtt e hte fu u{tk ftuE kft te.

...

325

MA q Wt :
q Wtftu {txu yuf ht
1.

Mtt

2.

MA q Wt yuxu wk ?

3.

MA q Wt fue heu ?
3.1

w tftuyu ute ftS

3.2

we ke yu {ts

3.3

q tunt nutk kte ftS

3.4

q tune u ute ftS

3.5

q tutt Aee ftS

3.6

qtk ttu yu ue VtE

4.

nt{tk yt yku nfthe zuheytu tht wk wk fht{tk ytu Au ? (qe f fw r/ Mtt)

5.

Wknth

(1)

Mtt :

Aut t tftte ytt ut q Wt{tk tuk tt r tE Au. ytt t{e q Wtftu,

rt sttu u{s htrx zuhe rft tuzot ytuhu VTz fto{t rntht ttute ytt uwk
trtof q Wt ythu 820 t x we ntU[e wk Au. su { rt fw q Wtt 13 xft
suxwk tt Au. ytt uwk q Wt trtof 4.5 xftt rft hte e htwk Au. nu yttu u q
Wt tutu r{tk tite {tuhu Au. yu ytt ti {txu oe t Au.
ytst irfh yu nheVtEt w{tk, stt ttu - ttu wtt r tth {txu q q
sYhe e Au. e rfe htxtue ht{e{tk ytt ut qe wtte wtht{tk q s
yft hnutu Au. W[ wtt yu Vt [u tZ kk Au. ute s tsuh{tk q Wt tutu W[
wtt {ut {txu tkrfthe tk utE httk Au. ytt ut ft[t qe w{ sirf wtt
ytkhhtxe h / uth {txu yuf yz[ Y e E Au yu yte nheVtE{tk xft {txu wtt{tk
wthtu fhtwk qs sYhe Au. thu ytkhhtxe uth kMtt (zw.xtu.ytu.) ttu uth {txu rt
yuf utue su{, te k{r ytu Au yu ute r h{tk xfe hnut {txu tt zuhe Wtutu{tk
{tuhu hnut {txu q Wt tutu sYhe ithe fhe VhSt e Au. ftuzut yue{uLxuhe f{e
t{e kMttyu ( suyuV. yu. ytu.yu zw. yu[.ytu. tht kw u ttE Au.) ytkhhtxe thttuhtu tt Au. suu ywhtwk VhSt e wk Au. yt sYhettuu ntU[e t ytt ft[t
qe w{ sirf wtt h t fUr fheu yuf wtht fhte yt~ft Au.
ytu eyu Aeyu fu thu r tth kMtt ttu nMtth fhu ntutte e utu ytt
u{tk {w uth fht yte fu Au. ytu yte q uttue rft fht t{ wk zu.
ytt ue yttunt h{ ntutt fthu w Mtt yu w Wt tutu th-kt{tk yttt,
uh Mtt, ht {ttuo, tee yA q {kzete q k / zuhe tLx-h [uwk ykh, t{ztytu{tk
qe wtt t yue Se fthe yu rhtht sut t fthtuu eu qe wtt ut
326

ykr{ we ntU[t qs ht tE Au. ft[t qe wtt{tk wthtu tt {txu MA q

Wt fto{ htrx zuhe rft tuzot {too nuX, yuf q ktu tu Y fht{tk yttu Au. suwk
y{efh tth q Wt [{tk wthtu fhtt Wvute fht{tk yte htwk Au. q Wtftuu sYhe
rt / {too ytt {txu zuhe rMh ftofhtue xqfze t{ut{e {wtft E q Wt ttu
kftut t tE nutuu sYhe {trne ytu Au.ytt t{e tuttu{tk tu uot {ws t
{wk Au fu qtt wytut t tunut qe w{ sirf wtt qs the ntu Au. hkw h{ tth,
qt yMA ttu, qe nuhVuh{tk uttu tktu {, yut t fthtute qe wtt ze Au.
u yt wttu xfte ntu tu nfthe q {kzet Mt Wh s qu Xkzw fhe kn fht{tk ytu tu
qe wtt ht te yxfte ft Au.
(2)

MA q yuxu wk yu t {txu ?

su q kwhM wtt wytu tht t tuwk ntu, su t{tL kth u{s thtu Mt yu wk
htwk ntu, su q, {txe, At, t, {te, Sztk, htut Stwk uhute {w ntu yu qs ytuAe
kt{tk w{ Stwkytu htwk ntu ut qu MA q fne ft.
MA q s fu{ fth fu :(1)

ytwk q se zwk te

(2)

u{tkte q yu qe txtu ytuAt [uo ith tE fu Au yu w { we hte ft Au.

(3)

u [w h yte fu Au.

(4)

u wt yu wfthe ntutte ythtuu ntr ntU[tzwk te.

(5)

qe txtue rft fhtwk h u Au.

(6)

ytt utk tMttu{tk MA q yu rttwk rf Au yu utu Wtu q-y[ot- yrtuf{tk

fht{tk ytu Au. {wtut r Twtu yu nuthe wt fwhu ytu rt MA, q
ttu fht{tk ytu Au.

(3)

MA q Wt - fue heu ?

3.1

wtftu yu ute ftS :

fnut Au fu E{the {swe tt h ytthe ntu Au,yue heu q Wte {w stthe,

q Wtftu yu s rtte ntu Au. q tun hBt rr heu ftS utte MA q {e hnu Au.
Whtk q u MA yu tYk, w{ sirf wtttw htt {txu q nfthe {kzeyu qe nuhVuh fht
tn[tftuyu, u{s e fU yu zuhe tLxt f{o[theytuyu {ntu t sttu ntu Au.
3.2

we ke yu {ts :

1.

w e hee fht nutk ue kwhMee t w r[rff tht fhteu s hettu ytn

httu.

2.

wu { {u tu he {qfte htu {w httu.

3.

ytWtu tuu ({MxtEe), t (xee), uxe hz (uMxtuyuLxtExe), [ue ot

(wutue), htt - {tutt (Vwx yuLz {tWt zee) sut htutute M wytuu, tht wte
qh htt yu thth fhte. yttk Ztuhwk q tht q ttu ue t qu wr fhtu.
327

4.

wt heh ht u{s qkAzt ht tkt t h At-{txe uhu nutEte [tUxe hnu Au. uu
{tkhu ftt hntu, nh yt t, At Etr qu wrt fhu Au.

wwk heh tuEu tV httu.

6.

wu kwr ytnth yu rr{ te yttu.

7.

wytut hnuXt {txu tfe {t tt tu nt Wte, ntu tk we Wth-rt

rtt tkft{te Mtt ntue uEyu.

3.3

q tunt nutk ute ftS :

1.

q tuntt yztu ftf nutk ftuZe VtE fhe tu. VtE Ae hs w tuntte qt
hsftu Wze, q{tk e qu wrt fhe, u{tkt Stwkytue kt{tk thtu fhu Au.

2.

q tunt nutk Ztuhu qftu [thtu ttu. yttte nt{tk hsftu Vut Au. su qu wrt fhu Au

3.

q tunt nutk nwkVtt tete wt ytk[ yu ttk qytu. tht MA fztte wAeu
qft fhtu. nu ytuztuVh t{wk fur{f (su Stwkytuu ykfw{tk htu Au). 50 {ee E yuf exh
te{tk t te, ytk[, twk yu ntt tut uEyu.

4.

q tunthu MA yu wz fztk nuhtk uEyu yu t rMt ytuut yu Ztkfut htt

uEyu sute u q{tk zu, Whtk tkt fte tt sute ytk[u E tt yu tu
{u qu kr{ fhu..

5.

q tunth r ftuE [ue htute eztt ntut uEyu. u{u the xutu ntue uEyu, {u tk
tqkfwk, tf tV fhwk, Afwk ruhu qe wtt tzu Au.

3.4

q tune u ute ftS :

1.

q tune u qe t{ [th -tk[ uz tuntt te nth ftZe t uEyu.

2.

q tune u wu t fu etu[thtu zttu.

3.

tune u tune u q-h fu qt t h tke te fu Afwk uEyu n.

4.

q huf ytk[{tkte whuwk tune tu.

5.

ykwXtu teu tun fhwk uEyu n.

6.

t{ t{u (tu{tk) ytk[ tnt uEyu n.

3.5

q tutt Aee ftS:

1.

q tutt Ae h tkte uze ut sute ytswtswe t u{tk tuttEu qtu Mt-wk tzu.

2.

nus rk to h qu {kze h ntu[tzeu.

3.

q ht se u t Ztkfuw httu.

4.

te q fu te t q{tk fe utu.

3.6

qt ttuu ue MAt.:

1.

q tunt htwk t MA,wfw yu tkfzt {tuk tw ntuwk-Eyuk

328

2.

qu {kze h E st {txut t MxuuEu Mxet ntut uEyu.

ttue txe ee, tk[t u{s rhtz he ntue uEyu sute ttuu nutEte tuE
ft. qt thef thu t{tk [exfe stk yxfte ft.

4.

qw t te tt Ae hs w nwkVtt tete tuE ttu, xetu fu turk tzhtu

Wtu rntn Au.

tV ttu q hne st h t{tk yt{uu wftt tu.

ftuE t{tk q ut nut uu tV fht, MA, h{ te ytt 50{ee. r exh

yttuztuVtuh tu t Wtu fhtu.

(4)

MAqWt /kt {txu q k (zuheytu) tht utt t :

{e {tku the Eu htt nfthe zuheytu tht MA q Wt fto{t y{e fh {txu

yufr t utE htt Au.

tth xkfu 5000exh te w q kt fhe {t{ q {kzeytu h Sft r{tk f

r{f fwo Mttr fhtwk yttus Au.

yL ytuAwk q kt fhe q {kzeytuw q zuhe ztuf/r fuL h tt {txuyuwr{r{t Mttu

Mxet fu thtwk Y fht{tk ytwk Au.

wtf ttu qt {kzeytu tu q ntu[tzt tY t rztEe ntut {tu te Mxe

te heytutu Wtu fhu utu ytn htt{tk ytuAu.

q {kzeytu tu q teu ut u {txu fu Wh Vex tE fu ut ftzt Vexhtu Wtu VhSt

tttu Au.

ytWt htu yxftt {txu q Wtftu xex-ze/ Mutu Wtu fht tt u {txu ttuntt
ht{tk yte htt Au.

w kt{tk w htt re q Wtftu q tuntt {e yu Vt{o fw wrx tu u {txu

tutrn fht{tk ytu Au.

wytuu et {txu [tuwk te {e hnu u {txu {t{tk Mxet tWtu Wtu u u {txu q
Wtftuu tutrn fht{tk ytu Au.

q kt rh rt tht MA q Wt yku, htu yxft yku {tt yto Mtt

yku tt weX ytuAt [uo w yu MA q Wt fhtt rr Wttu ru fthe
ytt{tk yte hne Au.

fuxtf q ktuyu q yu qe xtue wtt t tute rt tot, ytkhhtxe

{tf kMtt (Set) urh ytE.yu.ytu. 9000(2000) wk {tt tt t whtt k
(yu[.yu.e.e.e.) {tt {uu Au. fuZef tB q {kzeytu yttk {tttu {ut
yuh tE Au.

tsuh{tk k[{nt zuhe Wtu tht e fht{tk ytwk fu ft[t qe wtt{tk wthtu tt
Whtu {wvtytu t{tk E ut w[tY y{efhe ttu ttu kee {kzeytu Wh f r{f
329

fwh tuXe qt kt rt{tk ho te ft, yt tust yk:o nut su{ futu{tk q

ht{tk ytwk yu yuf re {u zuhe/e fUte xuBtu xf yte yt futuu zuhe/e fU ntU[tzwk, ue
styu nu huf twk w Mefthe, hs Xkzw fhe kn xtkfe{tk he ute rt Y fhte tust
te, y{{tk {qft{tk yte Au.
Lwythe-2004te q k ktuS tk[ q {kzeytu ftuXkt, htzet, Vunwh, tzu, {tuhte
ke fhe sut t{ rft yusLe u{s htrx zuhe rft tuzot ntute fw wrx tht
yuftefhe rt Y fht{tk yte Au. yt Mtt ywth q {kzewk rhn nutke su{ rt
u e styu V yufs fhte sYh zu Au. ttu ttu q Xkze yMtt 4-6 yk uLxeuz
t{t h hnutte q{tk wftfthf w{ Stwkytutu W yxfe Au. sute qe w{ sirf
wt{tk ws wthtu ut {tu Au. yt {kzeytu tu f r{f fwh {qft nutk yu Aee rhrMtr
h sh fheyu tu {tw{ zu Au fu ktu rhrMtrytu{tk tUtt Vuh Au. (ftuXtu k. 1 yu 2)
ftuXt k. 1 : f r{f fwh Mttr fht nutk zuhe ztuf h xuLfh tht ktr qe wtt
yu{.e.yth.xe. (r{rx{t)k
{netu
zeuBh - 03

zee uLxe
t{t

ftuXkt

260

45

q {kzeytutk t{
htzet
tzu Vuwht {tuht
60

60

45

45

ftuXt k. 2 : f r{f fwh Mttr fht nutk zuhe ztuf h xuLfh tht
ktr qe wtt yu{.e.yth.xe. (r{rx{t)k
{netu
Lwythe - 04

zee uLxe
t{t

ftuXkt

70

90

q {kzeytutk t{
htzet
tzu Vuwht {tuht
165

135

150

135

qe w{ sirf wtt {tt {txu {etee w hez xtE{ (yu{.e.yth.xe.) t{tu

xuMx tu fht{tk ytu Au. su q{tk hnut w{ Stwkytut ytkf / ykts tu Au. {etee w
ztEte hke tut qu 37 zee t{tu hkrrn e st {txu tt {t ytthu qe wtt
Wh xee fhe ft Au.
tktu { the u{s ytuAtu { ht wtt tou Au :
yt{ Wh tou q {kzeytue ke yue heu fht{tk yte fu su yuf s rMth{tk ntu. yt
e styu Xkzwk fhu q ELMwuxuz Mxe xuLfh tht r{tk yuf s th {w zuhe tLx Wh ntU[tze
ft. ytwk fhtte qt rhnt [o{tk [ tE yu qu ht fhth wtt{tk tU{tt wthtu
ut {tu. q Wtftu {txu q {kzeyu q ht stt {wk k qh twk Au.
ytt W[ wtttt qtu zuhe{tk swe xtkfe{tk kn fht{tk ytu Au. yt qte yuf e tx
- Stw{w, wkr q (y{w fw) su 200 {e.e. tux{tk uf fht{tk ytu Au. t tuo htxe
h{tk u {qft{tk yte Au. ytt qe uV tEV (the heu xfe hnuttu {), A {t Au. ft[t qe
W[ wttu eu s yt Lwk Au. tkeh tue {h zuheyu swt swt q k tht ktr
MA qte tkt { we xfe hnu yue txtu h{tk {qfe Au yu ytt qu t{tL t{tu
330

{rntytu we ht tt h the ft Au. wsht htt yL q ktu sut fu y{w, t,

{nutt, w{w, whuLh, htsftux ruhu tht f r{f fwhtu Mttr fht{tk ytt Au. yt q
ktu tu ytt fthu qe sirf wtt{tk wthtu tUttu Au tt e styu nu f r{f
fwotu Wtu fht; q Wtftuu yL q Wtftue ht{e{tk qt w tht t {t tt Au.
yt tu ytt ttuwk Yytwk ftht{f rht{ Au yu yt tutu rfttu q s yft hnutu Au u
orr Au.
Wknth :
qt kt{tk tE hnut ifh yu nrhVtEt yt w{tk nu MA q Wt Wh rut t
ytttu { tfe tu Au. zuhe Wtu ttu kftue kMttytuyu ut f{o[theytu, wtftu yu q
{kzet nexftoytu {txu rr Mhu te{ yu {toowk yttus fhwk sYhe Au. {ete w
hez xuMx tht kte tt tk s qu wtt {qtkf fhe ft Au.
Sft r{tk qe q{ sirf wttt ytthu qwk {q e tt tu wtftuu MA
q Wt fht tutn {u. y{u rt Au fu ytt rntht ttute ytu wrtu te
fewk fu ytt sut rfte htx{tk yuf yz[tu ntut Atk MA q Wt tutu r{tk
{tuhtwk Mtt {ue ft ytu {to Aeyu.
q{tk yte tt fth
(1)

ytnthu fthu yte

yuhtu{uxef ytt thu
ze fwhe {eXe t.

fthtu

(2)

tw t t ytt
qkXt{tkte yte ntu.

{ftE/swthwk tEus yu
zw
k e q tuntt 2-3 ftf
nutk wytu thu {t{tk
tE u.
ftues-[eftuhet ttu w
ytnth hefu w ztu
Wtu.
fxtE u t t{tk w
tuntte
te{tk tkw, tun yu
{Uue t{t q{ tthtuwk
{t thu.

tuhe w skwtftutu
w ztu Wtu.

qu wot t{tk ytt

Vtu h u Lx tEx{tk thu
{ wwk httte.

331

yxfttt Wt

tEu s q tu tt Ae
ytwk.

whe nt Wtt hnuXt

htt.

ftu es-[eftu h et
wytuu ytt.

W[ wtttt MxuEu
Mxet ttu hh yu
tMxeft ttutu Wtu
fhtu.

w zt tthtutt te{tkte
tthtu w h fto t te
thwk

tuhe w skwtftutu
Wtu ytuAtu fhtu.

qot t yu VtuhuL
tExte qu wh htwk.

(3)

(4)

(5)

ht ze ut qe
t

txe yurzef t, tt
sue t.

t, httu yu
skwtftue t

uxuhet tht qtu tz

q Wt{tk rt{tk
Wtu{tk utt ttu kt
yu ht ntut.

we hnuXt Mtt yu
wu MA htwk.

w tetu Wtu

tu n t nu tk tw k yu
ytk[u skwtf t tt
tete hth tut, tV
fht yu wft.

ftuZ yu {t kt ntut.

w tuu kw ntu.

q ntutk nutk tu yu
ytk[u htuh tV fht
yu htuh wft.

ht tetu Wtu

kt {txett ttu.

tutt t h qu Xkzw
fhwk ytt tu. t{tu
Xkzwk fhwk.

q nu h Vu h fht ttu e
[tuftE hte.

qu tutt t uxwk
se 40 ytu k Vu h nex
t{tu Xkzwk fhwk.

tytu , httu yu
skwtftutu w[t ywth
{th Wtu.

et htt skwtftu
httutu Wtu fhtu.

w r t te w y tu u
ytwk.

tytu yu httutu kn
yu Wtu htuh ttu.

sk w tf tytu w k thu
{t{tk Wtu yu ut
rfte qhe Mtt

yti tu r f
tne
yttw k w r t te
wytuu ytwk.

thu zt skwtftu Atkxut

tfe
ytzu ttu tu
wytnth hefu r {
nutk Wtu.

332

qe wtt :
uwk t{

1 {e.e. (15 te 20 xetk) q{tk uxurhte kt

ytuMxru t

V 20 nh

fuuzt

V 50 nh

zu{tfo

V 30 nh

tL

V 50 nh

w.fu.

V 20 nh

LweLz

V 25 nh

w.yu.yu.

V 25 nh

us{

V 90 nh

s{o

V 95 nh

th

V 1 te 3 fhtuz

q {txu uxurhtwk MxtLzzo (e.ytE.yu. {ws) :

VMx uz {txu 2 tte ytuAt

ufLz uz {txu 2 te 10 t

tzo uz {txu 10 te 15 t

ytkh htxe MxtLzzo {ws 1 te 30 nh.

q{tkt uxurhte kt tu t suwk :

t{tL t{tu (30 te 37 uLxeuz) q{tk 20 r{rxu uxurhte kt fwhe heu {e te ntu
Au. yuxu fu u 1 {e.e. q{tk 1 uxurht ntu tu 8 ftf t 160 te kt yttuyth tE
Au.

txt qt 1 {e.e. q{tk uxurhte kt 400 t fhtk w ntu Au.

yuf {tet Wh ythu 11 t uxurht ntu Au.

wt hehu [tUxu yuf [xe suxt f[ht{tk ythu 50 t uxurht ntu Au.

...

333

q yu qe txtut {tL {tkztu

u{s uwk rkt
wttk wytue q kte{tkte tuneu ftZt{tk ytt tneu q fnut{tk ytu Au. q{tk t{tL
heu te, Vux yu Vux rtt tu {wu ntu Au.
q yu kqo tuhtf Au. sute thth ou q yu qe txtu sue fu e, {t, [e,
tzh, {tE, eh, n, ekz sut tuzx tu wtttt yu uu hrn yu wht heu
{u u {txu hfthe ze [t uu Au, u{s yt tuhtf{tk uu tt u {txu uu yxftt ytfhe
e utEytu fht{tk ytu Au.
wsht ht{tk q yu qe uttu {txutk wtttk tuh e[u {ws Au. e.yuV.yu. nuX
(euL ytuV Vwz yuzxhu yux) e[u {ws Au.
q {txuwk tuh :
qtu fth

Vux %
(ytuAt{tk ytuAe)

Vux rttk tu %
(yu.yu.yuV.)
(ytuAt{tk ytuAtk %)

(1) Uwk q

6.0

9.0

(2) twk q

3.5

8.5

(3) fhe/uxewk q

3.0

9.0

(4) MxtLzztoE fhu q

4.5

8.5

(5) w:r{r yu xtuLz q

3.0

8.0

(6) z xtuLz q

1.5

9.0

0.5%te thu rn

8.7

(7) Mfe{ {ef (uhuxuz {ef)

qe txtu {txutk tuhtu :
(1)

e{ : 25 xft Vuxte q{tkte e ut.

(2)

{tE : qu Xthztk 25 xft Vuxte {e ut.

(3)

n : ntrhrn uxef yuez fu ek Stwt ythte e qe ut. (q suxwk s

tuh).

(4)

eh : su{tk 70 xft te, 50 xft te ytuAwk ntu uwk Vux (wftk tu yttrh-ytu zt {uxh
ue)twk uxef yuezte tu qt Vtute u qe ut.

(5)

tuuMz [e : [eu rt fheu kr{ fhtte {e qe ut Au. su{tk 47 xft te w te

ntuwk uEyu rn yu qe Vux 40 xft we (qftk tu yttrh) ntue uEyu.

(6)

[e Muz : yuf fu w ftht fX [eu h{e yttte tt Au. su{tk {tL httuwk
{t 4 xft we ntu Au. hk {txu yuuxtu ytt fuhtuxe yu {tL tuz{tt tttuo tke ft.
3 xft {eXwk yu 0.1 xft tuhef yuez ntu Au. u{s uswk {t 60 xft te w ntuwk uEyu.
Vuxwk {t 40 xft (qftk tu yttrh) te ytuAwk ntuwk uEyu.
334

(7)

ytEMe{ : qu teseu ith tt Au su{tk #zt, Vtu, Vtutu h, Suxe, [tufux uhu tkt{tk
ytu Au. ytEMe{ tt{tk q{tk 9 xft Vux, 12 xft yu.yu.yuV. ([he rttk
tu), 15 xft tkz yu 0.3 xft tuze{ ytSux ntutk uEyu.

(8)

fwVe : su{tk {tL tuz{ ytt ttttuo yu hk-httu ntu Au. qe Vux 10 xft te ytuAe
ntue uEyu rn. tuxe 3.5 xft yu fw tu 36 xftte ytuAtk ntutk uEyu. su{tk 5 xft
we Mxt[o ue ft Au.

(9)

fLzuLLz {eXwk ({wh) q : q{tkte tewk {t ytuAwk fhe tkz utte {e qe ut Au.
su{tk tuz{ ytt {tL tto yu httu 0.3 xft ntutk uEyu. su{tk qe Vux 9 xft, 31 xft
qt fw tu yu 40 xft tkz ntue uEyu.

(10) qu tzh : q{tkte tetu t ftZe ttk {e qe ut Au. su{tk {tL httu ue
ft Au. su{tk 5 xft te, 26 xft qe Vux yu 1.2 xft wee xt ntue uEyu. qtu
tzh zt{tk fu ufux{tk tExtus ute twL ek ntutu uEyu.
(11) {ttu : t, U fu uxtk-fhtkt q{tkte rh wfete qe {e ut Au. su{tk Vuxwk {t
20 xftte ytuAwk ntuwk uEyu yu 0.1 xft suxwk tExef yuez ntu fu.
(12) ue {t : t ytt Ut q{tkte e ut Au. su{tk ftuE tk rhht tu, hk,
tuz{ fu {eXwk tkuwk ntuwk te. u{s ek tesL [he, {e, t u fu Vux ntutk te. su{tk
qe Vux 76 xftte ytuAe ntue uEyu rn.
(13) e : n, e{ fu ue {te Vuxu teu {ute ut Au. u{tk rht fu hk {txu httu
tku ntutk uEyu rn. 0.5 xftte thu te ntuwk uEyu rn. hkw Vuxwk {t 99.5 xft
ntuwk uEyu.
(14) xh Vux/xh ytuE : {t ytt e{{tkte e ut Au. u{tkte Vux rttk tu yu
tetu t ftZe tkt{tk ytu Au. {tL httu tke ft Au yu wttwk tuh e suwk s
ntu Au.
(15) ekz : [tu ytt {Mft{tkte e ut Au. u{tk V, tkz, yu[e, fuh uhu tkt{tk ytu
Au. u{s ftuE hk yu tuz{ ytt tttuo tku ntutk uEyu rn. ekzt xftu e[u {tu
Au.
fw tu : 58 xftte w ntutk uEyu.
qe Vux : 8.5 xftte w (qftk tu yttrh)
qwk tuxe : 10.5 xftte w (qft tu yttrh)
xt : 1.4 xftte ytuAe.
tkz : 72.5 xft thu{tk thu (qft tu yttrh)
fw ht : 0.9 xftte ytuAe.
h{tk u[tt q yu qe txtu{tk wtttk tuhtu sttk uEyu. zuhe tLxe MAt
yu fthtt{tk te rte wtttk tuhtu st u wk yt~f Au.
335

q yu qe uttu tu wttte {u tu ftuu Vrht fue heu fhtu ?

ht hfthet ythtu tt tht ytwk rkt tt Au. rst fttyu rst ythtu yrfthee,
ttr{f ythtu fuL tht uhu htu Au yu tk u Au. tk Bwrr ftutuohu ntu tk ut ythtu
rtu fhte ntu Au. uytu yt tu fttfe tk ut t{ Au.
yt q ktu tu ytt fthu qe sirf wtt{tk wthtu tUttu Au tt e styu nu
f r{f fwotu Wtu fht; q Wtftuu yL q Wtftue ht{e{tk qt w tht t
{t tt Au. yt tu ytt ttwk Yytwk ftht{f rht{ Au yu yt tutu rfttu q s
yft hnutu Au u orr Au.
Wknth :
qt kt{tk tE hnut ifh yu nrhVtEt yt w{tk nu MA q Wt Wh rut t
ytttu { tfe tu Au. zuhe Wtu ttu kftue kMttytuyu ut f{o[theytu, wtftu yu q
{kzet nexftoytu {txu rr Mhu te{ yu {toowk yttus fhwk sYhe Au. {ete w
hez xuMx tht tkte tt t s qu wtt {qtkf fhe ft Au. Sft r{tk qe q{
sirf wttt ytthu qwk {q e tt tu wtftuu MA q Wt fht tutn {u.
y{u rt Au fu ytt rntht ttute ytu wrtu te fewk fu ytt sut rfte
htx{tk yuf yz[tu ntut Atk MA q Wt tutu r{tk {tuhtwk Mtt {ue ft ytu
{to Aeyu.

...

336

q{tk uu yu ue h
q u kqo yu tt tftu {txu yrto tuhtf Au. q yuf yuwk tne Au fu su{tk nutEte
t tu sut fu te, wrht, tkz, {Utu tt yL tne uut tu W{uhe ft Au. qtu hk
yutu Au fu ytt W{uhte u{tk t VuhVth ttu te. qe wtte the ut ut Mt tt
[heu ytthu tt Au. ytte yt rh{ttut thtu fht uut tu W{uht{tk ytu Au. TWhtk
qu tkt { we kne ftwk te yu ue yt~t thu hnu Au. ytte uu q s tt Au.
swt swt uu hefu W{uhtt tu ftuXt-1{tk tou Au.
ftuXtu-1 q{tk uu {txu htt tttuo yu ue [fte
{

{qn

Wtnh

[fte {txue hetu

te

twk te, wk te, fqtwk te

ttuMftu tht,
httrf hetu,
uxtu{exh tht

fhtk tu

{Utu, tkz, Suxe, yL MrsL foht.

httrf hetu

kn
tht tu

turhf yurz, tuhuV, Vtu{toze ntEz, uLtuEf

yurz, ueerf yurz, ntEztus uhtutEz,
tuhe t.

swt swt tu {txu

swe swe httrf
hetu

LwxttEh

turz{ tfttuoux, turz{ fttuoux, ftuMxef

tuzt, fzt tuttu tuzt

httrf ftuxeytu

hk

rLturxf zt (f]rt{ hk)

httrf
tu{uxtutVef hetu

[he yu
Mr u, Mr e, tesL [he,
MrsL u
{ewk wux u ({eh ytuE)
uxtur{ u

thrn tWzh

qtu thrn tWzh ytute tu q

uLttutuxuEf ftuxe

yL W{uhtu
(yurzrx)

wrht, yu{tur{ Vux, {eXwk, tute tuxe,

ut, truh uhu.

httrf hetu

wxhtu heuxtu{exh
tht tu{uxtutVef
r,
httrf hetu

yL t tttuoe ht{e{tk q yu ue txtu f{e yu thu {n htt ntuE

Wtftu tt utheytuu tf {t{tk uu fht {txu ytftuo Au. q yu ue txtu{tk te
uu yuf wk[tuo yu tswf rt Au. sue ttu tftu yu t{tL {ttu MtMtu
kftu Au. uu yu tuftue kwhMe t{uwk {ntkfh qt Au.
q{tk uu fhe u yuf htxe wtu Au. Wtuttu rt xfte htt h hfth tht
euL ytuV Vwz yuzxhu yux yu Y (1954, 1955) ftt nuX wtt thttuhtu u{s
yte ]t yxftt ykut r{tu y{e Au. the kth nuX ht tt fuL hfth tht
uu tq fhtt tu tu Au. hkw r{tu yu ftuxoe ftotne{tk qk[ u{s Aqxf q
337

u[tu eu uu h ykfw ttu fX Au. wtte u{s uue [fte fht {txu e
ftuxeytu rftt{tk yte Au. u ifee y{wf t{tL tnf het tht uue h fhe fu ue
h ftuxeytu ftuXt k. 2{tk tot{tk ytu Au.
ftuXtu-2 : q{tk uue [ftee hetu
ftuxewk t{ yu r
tExux ftuxe 10 {ee q + 1 {ee. 10 xft yuexef
yurz W{uhe r{u te E u{tk
ztrVtE yu{tE rft 2 xt.
Vtu{tozentEz 10 {e.e. q + 5 {e.e. Vurhf
ftuxe
tuhtEz tt ttuztu kftu s u
W{uhtu.
ntEztus
10 {e.e. q + uht rVtE
uhtutEz
ztyu{tE ntEztutuhtEz rft u
ftuxe
xt W{uhtu
rhtueotu 10 {e.e. q + {eXtt s
ftuxe
ut ttuzt xetk + rhtueotutu
ttuztu qftu W{uhe h{ fhtu.
yttuze
5 {e.e. q + 5 {ee h{ te +
1 te 4 xt yttuzewk t
yutuzt
5 {e.e q + {eXt s ut
ttuzt xt
nkt ftuxe
ft[e tV e h 1 xewk twk q
+ 1 xewk yuLxeeh{ rf W{uhtu.
htutrf yurz 10 {e.e. q + 5 {e.e. htutef
ftuxe
yurzt ttuztk xetk W{uhtu.
wrht ftuxe 10 {e.e. q + 5 {e.e. 24 xft
xt tuhtu yuexef yurzwk t
ytuu te w Vexux{t 5 {e.e.
turz{ ntEztutEzwk t + 0.5
{e.e. Vetuwk t + 0.5 {e.e.
turz{ ntEtutuhtExwk t te
feu nttu.
Mr sL {tuzeVtEz hh rte ftZu Vuxt
u
1 te 2 xetk 40-20 u. t{tu
wxuhtuheVuxhtu{exht u e{ [u {qfe
hez t[ fhtu.
338

ytuf
yw{t
tne txt qht te W{uhu Au,
hkwk tt Au.
u{ fnut.
t ytAt
ke hkwk
tt Au.
tne txt qht
hkwk tt Au.
tne t hkwk
tt Au.
t whwk ytt
te hkwk tt.
t wte
hkwk tt.
30 te 60
ufkz{tk q Vtxe
Au.
t t wte
hk fzu.
qht hkwk t
tt.

e.yth. ytkf
44 te thu fu
ytuAtu u uwk

Vtu{tozentEz
W{uhu Au.
ntEztus
uhtutEz
W{uhu Au.
tkz W{uhu Au.

ftS (Mxt[o)
W{uhu Au.
yutuzt W{uhu Au.
Uwk q
W{uhu Au.
tuzt W{uhu Au.
tuzt W{uhu Au.
u{ fnut.

u e.yth. ytkf
44 fhtk thu
ytu tu
MrsL u
Au u{ fnut.

Whtu ftuXt hte Vr tt Au fu q{tk t s fthe uu te ntutte ue h {txu yuf

fu utte thu ftuxeytu fhe zu Au. yt ftuxeytu ife y{wf htw hetu Au su h{tk tnf tuu fhe fu
Au, y{wf {txu ttuzt httu fu tt ttu tt zu Au thu y{wf ftuxe {txu tutte sYh zu
Au yu httwk tt ntuwk uEyu.
tnftue fot yu wtt uwk twk yte uu t{u z ytt {txu sYhe Au. yt
ttu tnftuu t tuhtf ttu kftu ftt tt tnf whtt thtytuwk tt ntuwk sYhe Au, su
uu sut kfh qtu zt{t{tk {Y tE fu.

...

339

rLtuxef (f]rt{, txe) q

q Wt{tk yttu u 84 {ee {uxef x q Wtr fhe wrttk t utu fhtk
tite yt Au. u{ Atk u{tk t fheu Wthu, nrhtt, k, htsMtt, {u, {nthtx,
rnth, rn{t[ u, wsht uhu httu{tk ntrfthf rLtuxef qe {Mt e Au. rLtuxef
q yu yuf ytu tu Au. fthfu ytwk q httrf ktuefh tht nwnw fwhe q suwk te,
hkw yu h{tk W yu fwhe q{tk ue ft ut tttuowk wqof kr{ fhe fwhe q
suwk ytt u{tk uu fht {txutk r{ tte ftwk hwk Y Au, yu ittrf tttu v
{r Ehtt ttutu uhWtu Au. nutk ytu uEwk fu yt rLtuxef fu yfwhe q Au wk ? t{tL heu
rLtuxef q yuxu yte {s Au fu yt yuf yuwk q fu su tirf, httrf yu tif w{tuoe
yu fwhe q suwk s tne, hkw yt ku q{tk ftuE fthe {tt te. rLtuxef q yuxu
q{tk uu fht{tk htt y{wf tttuowk [tu {t{tk kr{ fhe tuwk tne t. yt
ttu ut rfw fwhe q sutu s ntu Au, sute uu tht{tk {w~fue zu. nfef{tk ytwk q utk
ye Y{tk h{tk u[twk te, yt qe fwhe q{tk uu fht{tk ytu Au sute tnftuu u{s zuhe
tLx Wh q ue u utu t ytu. yt fthwk tne qe httrf u{s itkrf tt{tk
ytwk ntutte uu q s fne ft. t uutk ftt {tu ytwk q yrf] Au. qtk
t{tk fu uu hefu Wtu{tk utwk ntutte u rLtuxef q hefu r tu Au.
rLtuxef qe Yyt :
rLtuxef qe Yyt ttuzt ttuo nutk s tE Au. yt {Mte nhett{tk ytut fwYtut
rMth{tk tE ne tht, yt wt ytttk httu rn{t[ u, k, htsMtt, Wthu
yu rne{tk he Au. hfthe yu rhfthe kMttytu tht yt qtu tttt tu tt Au, su{tk
ktu tht rftu ftuxe yu Vex tht hette yh tte ktt hnu Au. tsuh{tk k,
Wthu, rne, htsMtt yu nhett{tkte fw 996 qtk {qt yufrt fhe, utk uu {txutk
]tfhte {tw{ zu Au fu yufrt tu {wt ife 9 {wt{tk wrht, 8 {wt{tk Mxt[o (ftkS) yu 23
{wt{tk tkz W{uhu stu Au. yt tu Au fu nsw we yt qt kqou tte ftwk te.
rLtuxef qe tx :
rLtuxef q ttht yu uu h we ttht yut ftiwo r{tx fht ntu Au su
t{tL tnf {txu fwhe q yu yfwhe q [u u thtu {wfu ntu Au. yt fthe tx
uue hee kqo {trne yte rntn te hkw tnftuu h zu fu rLtuxef q{tk wk ut{tk
ytu Au ue {txu [[to{tk eu Au.
Mr u/e, wrht (uh{tk htwk th), fztk tuttu tuzt, tkz, {eXwk uhuwk {t
u{tk ytutt{tk ytu Au. su q suwk Vu ut Au. TWhtk qe t tt {txu e tu W{uht{tk
ytu Au. sute u fwhe q suwk s ut. yt ftht qe tx{tk utk httrf tuwk {t u{s
ue httrf u{s tirf trtu fwhe qe sue s hnu ue ftS htt{tk ytu Au.
t{tL heu yt fthtk qu yut tu{tkte tt{tk ytwk ntutte httrf ftuxete thwk
nuwk Au. hkw thu ythu 10 xft suxwk rLtuxef q tht fwhe q{tk W{uht{tk ytu Au thu thwk
{w~fu tt Au. nt qhwk huf tnf tu uu thte he, Wfhtu fu httu W ntutte
yt fthtk qu [ftwk {w~fu u Au.
340

rLtuxef q yu fwhe qe ht{e :

Wh [[to fhe u {ws t{tL: ut yu y{wf httrf u{s titurf yte trtue
ht{e e[ut ftuf{tk tot{tk yte Au.
te

fwhe q

rLtuxef q

[he (Vux)

MxtLzztoETz q : 4.5 xft Vux

twk q : 3.5 - 5.0 xft Vux
uwk q : 6.0 - 8.0 xft Vux

t{tL: 4.5 xft

e.yu[.

6.5 - 6.8 (ttuze yuezef)

10.5 (ytftE)

whet

0.2 - 0.5 {eet{/{ee exh

14 {eet{/{ee exh

tkz (hetueotu xuMx)

uuxe

tuexe

LwxtEh (tth)
(htutef xuMx)

uuxe

tuexe

1.025 - 1.035

1.025 - 1.035

hk/ut

Vu

Vu

k (t)

swe he yte te.

t tu q{tk tuttk tuzte k

ytu Au.

Mt

{eXt ttu t fthtu qtu Mt fzt ttu fwhe qt Mttu

yt

Wfttte ttu VuhVth

ut yu Mt{tk VuhVth ttu te. hk et ztu tt Au. yu uhzetu

Mt ytu Au.

n {te rt
h yh

tk ne {u Au.

n wk te. ytt
q s wk u Au.

[eft

u ytke [u tk
Mtw sue [eft stu.

yttu VuhVth stu n

kn

tuxwk tu hkw VuhVth n tt

hk et ztu tu.

tuxwk tt hkw hk et ztu tu.

httrf

tirf tt yL

Whtu ht{e kqo fwhe q yu rLtuxef q [ue Au, hkw fwhe q{tk rLtuxef qe
ytkrf uu fht{tk ytu tu yt w{tuoe ht{etu Vt ytuAtu ytt rn st Au. ytte
ue t{tL [fte {w~fu u Au.
341

rLtuxef qe [fte :
rLtuxef q{tk yuf fht thu tutu Wtu ttu ntutte u{s utk tutk tutu yu he
y-y ntutte ue [fte {txu yuf s te ftuxe rfte {w~fu Au. rLtuxef q{tk htt
y{wf tu q{tk ntutte kthtk ytthu fwhe qte swwk tzwk {w~fu Au. hkw yt q{tk fztk
tuttu tuzt yu yuf yukw xf Au su fwhe q{tk rfw ntukw te. TWhtk whet fwhe qe ht{e{tk
wk s thu ntutte utu rLtuxef q tht{tk Wtu tE fu Au. yt t rhtuu t{tk Eu
e[ue ftuxeytu yuf t eS heu Wtue tE fu u{ Au.
(1)

Mt yu ut yttrh ftuxe :

t{tL heu ytt fthtk q ttht Mt yu ut {nTyku fwhe q sutu htt ntu Au.
rLtuxef qt het fhtte u{s ywtk ytthu rLtuxef q ytue ft Au hkw Mu fne
ft. rLtuxef qu ttuzwk h{ fhtk u{tk ftuMxef tuzte t ytu Au. u{s Mt fztu tu Au. fwhe
q{tk {eXt ntu Au. u ytke [u t u thu [eft tou Au yu uu wkt u{tk tuzte t ytu
Au. TWhtk Wftt utu hk et fzu Au. thu fwhe q thu Vu tt Au. qtk n Ae
rLtuxef q ttuzwk ewk ut Au. ute theftEte rht fhtte ytt qu fwhe qte swwk tze ft
Au.
hkw rLtuxef qu thu fwhe q ttu ut{tk ytu Au thu Whtu ftuxee tt
ste te.
(2)

tuzt ytthe ftuxe :

y{wf rhMtr sue fu thu zt txt fu q {tE{tkte xt xtzt rt q{tk tuzt W{uht{tk
te yttu. ytte tuzttk rht fu ue ntsheu ytthu rLtuxef q ytue ft Au. tuzte ntshe
{txu htutef yurz te yu [tux ftuxe Au. yt ftuxe {ws 10 {e.e. q{tk 5 {e.e. htutef
yurzwk t W{uhe nttu. u t t wte hkwk tt tu u{tk tuzt W{uhu Au u{ fne ft.
(3)

whettk {t yttrh ftuxe :

yt{ tu whet fwhe qwk yuf xf Au. hkw uwk {t fwhe q{tk wk s ytuAwk ntutte W{uhu
whet e ftuxeytute the ft Au. su{tk t{tL heu tutte sYh zu Au. yt ftuxeytu ifee
yuf ftuxe fu su{tk 5 {e.e. q{tk 5 {e.e. 24 xft xttuhtu yuexef yurzwk t W{uhe yu ytur
qu teu fe{tk yuXwk fhtu. yt tne{tk 1 {e.e. turz{ ntEtutuhtExwk t tt 0.5
{ee. Vetuwk t tke hth nttu. u tne rr te fu et hkwk tt tu q{tk thu
whet W{uhu Au u{ fne ft.
whettk het {txu 10 {e.e. q{tk yuf [xe tu tutetu thrn tux (su{tk wrhyu
Wu[f ntu Au) W{uhe uu hth nttu yu tk[ r{rx k nt{tk {qfe httu. tht u{tk rx{
e tutu. u qht rx{e e t u tu wrht Au u{ fne ft.
uht zt{ettE yur{tu uLtzentEz ftuxe whettk rht {txu ht Au su q s h
yu ze Au.
342

(4)

e.yu[.ftuxe :

qtu e.yu[. {ttte rLtuxef qe h tE fu Au. t{tL heu fwhe qtu e.yu[.
6.6 - 6.8e ytt ntu Au. ytte u qtu e.yu[. 7.00te thu ntu tu u rLtuxef q Au u{ fne
ft.
(5)

tkz yttrh ftuxe :

fwhe q{tk uxtu t{e foht ntu Au. thu rLtuxef q{tk t{tL heu tkz yuxu fu wtu
ntu Au. yt h {txu hetueotu rt yurze ntshe{tk t hk ytu Au. yt {txu yuf fe{tk 10
{e.e. q E u{tk {eXttu s u (ntEztuturhf yurz)tk ttuztk xetk W{uhtu. u{tk hetueotutu
qftu (0.3 t{) W{uheu h{ fhtu. u tne t hkwk tt tu q{tk tkz W{uhu Au u{ fne ft.
(6)

[he yttrh ftuxeytu :

rLtuxef q{tk [hee xftthe tt {txu Mr u/etu Wtu fht{tk ytu Au. ytt
u/ewk kth yu y{wf ytkf fwhe [hete swt ntu Au. ytte rLtuxef qe h {txu the
ft. [hetk ytkfe e ftuxeytu ife wxthtuheVuxtu{exh hez (e.yth.) fu heuxe ELzut
ftuxe tite te yu h Au. ytt q{tkte tu e fu u{tkte swt fhtu Vux ([he)wk 40 ytik
u.u. t{tu heuxtu{exh t{t t h yuf xewk {qfe uwk hez ut{tk ytu Au. u hez 45 fhtk
w ntu tu MrsL Wtu fhu Au u{ fne ft.
q{tkte [he Aqxe tzt {txu ktuftuyu tutt{tk yuf te hetu yt fhu Au. u {ws
q{tkte t{tL heu oh rte [he {tt {txue he{tk ttuzt VuhVth fhe [hee xftthee tU
fto Ae ue [hetu e.yth.E ft. yt {txu oh rtu wxthtu{exht [hetk heztt
tt ttk yku ytu ft[tk k u wtu fht{tk ytu Au yu uu hhte k fht{tk ytu Au.
tht yt wxthtu{exhtu Wtu fhe ohe heu [heu y ftZt{tk ytu Au. nu Whe tswyute
hhtu q[ ftZe yt t qtu fhe ELsue tu zu u{tk te te e Vex fhe Aqxe zu
[heu U[t{tk ytu Au yu yt heu ftZu [heu wxthtuheuxtu{exhtk uL Wh u-t xetk {qft{tk
ytu Au. u hez 44 fhtk thu ntu tu MrsL u ntu u{ fne ft.
TWhtk [hee t (ytu
u exe0 eMxttEu ftuxe, yth.yu{.yuV. u rez ftu{xu t
u t Ve
hte tBe tuVtE uhu ftuxeytutu Wtu tE fu, hkw yt ftuxeytu {txu wMt tutt,
ttu u{s yte ftuxe fhe fu ut tft htt {ttue sYh zu Au.
yt{, rLtuxef qtu h {txu yuf fhtk thu ftuxe fhe zu Au, t{tL heu whet, tuzt yu
[he ytthe ftuxe fhtte rLtuxef qe h tE fu Au. nt{tk q{tk uue h {txu W
uu ftuxe fex rLtuxef qe h {txu Wtu{tk E ft.

...

343

we wtt yu [e wtttwk
MA q Wt fht {txut rhtu
ytst Mto{f w{tk thu huf [es Mwytu{tk wttu ttL ytt{tk yte htwk Au thu
w sue nutEte ze se Mwytu{tk wttu ttL, [e wtttwk q Wt fhwk yu
qt kt ttu kftut {t {txu {w~fu fto Au. ytftu ytth the wtt yu tS {eXe wttwk
q Wt fhe u[t h hnutu Au. the wtttt q Wtt yttus{tk eth rhtt {u
Au. {tuxt tt rfMt{tk zuhe [ttht ytofh{tk Vte nU[e swe swe wttt tuhtut ytthu
fhe sYhe Au. u {txu we wttu yh fht rhtu {st q sYhe Au. we wttu yh
fht t rhtu Au. hkw ytu {wu u rhtue [[to fhewk.
(1)

q{tk Stwytu (uxuhet)e kt yu,

(2)

q{tkte yte yrAe t.

q{tk Stwytu (uxuhet)e ] :

uxuhet ot tf Au yu w uytue ] {txu yuf yto {t{ Au. ute Stwytu tht q
zte fu ue {txu utuhuxhe{tk u ftht xuMxtu {wu Wtu tt Au. (1) MxtLzzo ux ftWLx
(SPC) yu (2) ee{he uxuhe ftWLx (PI) su{tk SPCyu w [tutEte r Au. MxtLzzo ux
ftWLx yu qt {wt{tk hnut Stwytue kt tou Au. t~whtETz q{tk ue ftuhe {tot
1,00,000/{e.e. q tou Au. hkw ftuh {totte e ytuAe Stwytue kt (10,000/
{ee. q) twk q s Vtu tu {ut tf t Au. hkw q Wte rt{tk Mt t
yt tu SPCtu ytkf tu [tu ytte tytu Au. su qe wtt yu u[t kuu yh fhu Au.
q{tk Stwytue kttu ytkf [tu ytt {tuxtu t st hetu t Au. su{u {st sYhe Au
sute u{u htufe ft.
MxtLzzo uxux ftWLx e stwk {w fth swt swt tutu tht Stwytu q{tk {tuxe kt{tk
t tE Au.
(1)

ytWtu tuu : suu {MxtExe t{t htute ytut{tk ytu Au. utu yt htu Stwytu tht
t/Ut tt{tk WL fhe tuu tu Au. yt Stwytu w{tk nth efu Au yu tk
] t{e we wtt xtzu Au. uu htuft {txu wwk hnuXt yu ytswtswwk tth tYk
ntuwk uEyu. wwk twk yu ytk[ nk{utk MA hnu u uwk uEyu.

(2)

Stwytu e sttu eu tu tt yu ytk[e [t{ze Au. yt huf styu Stwytue

] {txu tt q tuntt {u q{tk ute tytu{tk thtu fhu Au.

(3)

q tuntwk {e yu ut swt swt ttu fu su ytk[ fu qe ttu kfo{tk hnu Au. uytuu
the heu skwtf tytu tht tu {tkhu tV fhtt fth q{tk Stwytue kt
e Au.

(4)

ytsft zuhe{tk th yu tks yu{ u q {tufte tt ytuAe fhe t{ztkytu{tk w {kze

tu extkfee Mtt fht{tk yte Au. su{tk w kn fhe 3-4 ru we ytf {tu n
tt Au. wu 40 ytuk Vuhnexte ytuAt t{tu Stwytu ytu tu Stwytue ] yxfe
344

Au, u{ Atk t Stwytu ytuAt t{tu ftoh hne fuxtf Wu[ftu ut fhu Au. sutte
q{tk rr[t t ytu Au. yt Stwytu t~whtEu hBt t t{u Au. hkw WL tut
Wu[ftu wt xftu h rhe yh fhu Au.
we MAt : MA w MA wytu{tkte {u Au. ute wu MA htwk sYhe Au. t
fheu tuntt { nutk wytu{tk hehtu tAtu t twk tt ytk[ [tut nwkVtt tete
tuEu MA fztkte tV fht uEyu. eth u te MA ntu tu Stwytue ] {txuwk {t{
e Au. w tunth t ftut ntut uEyu. sute ytW fu ytk[u E tt.
(5)

w tunth thtu yu [t{zet htute ezttu ntutu uEyu. u{s eze, {tfwt
te {w ntutu uEyu.

(6)

wt wwk hnuXt tt uu tunte ste MAt q{tk Stwytue kt thtwk fu

xtztwk ywk he Au. ute wwk hnuXt u uxwk MA yu qhe nt Wtwk ntuwk
uEyu.

(7)

q yutefh fhtt ttu MA tete tuEu qoft{tk hth tt uEyu. e

fu et httte Stwytue ]e tytu e Au.

(8)

ytW/ytk[e tt{tk te E fu r{thee tftrf thth fhte ue uEyu. tune u

w{tk tune fu yt{tL hk st tu uwk wr[rffe { tht tutt{tk het fhte
wr[rffe tn {ws thth fhte uEyu.

(9)

{tuxt zuhe Vt{o h tk w tunte rt kqo ytuxtu{uxef Au yu o fttuo {e tht tt ntu Au

tk {ee qhe ftS ut{tk ytu tu {e tuu s q{tk Stwytue tu e Au.
eth te yu tytue [ fht ytt Vt{o h {eu r{tk yuf s th kqo tV
fht{tk ytu Au yu tet tthtu tE{tk s{t tE u {txu yurztt tete rr{
ykhu tutu u sYh tu thu s tut{tk ytu Au. su hth te. fthfu {eu tut{tk
yrr{t httte t fheu {etk hhte ut su t ntu Au u se ht tE
Au yu u{tk q hne swk ntutu fthu tk Stwkytue ] tt Au. su Auxu q{tk Au. ute
th-tks w tutt t r{f {eu te yu skwtf tytute hth tuwk uEyu.

yt{, Whtu ttuu t{tk utte q{tk Stwytutu u {nTyku rthe ft Au. ytt
tu uxtu ytuAtu fhe ft Au yu qe wtt yu kn the ft Au.
q{tkte yte yrAe t :
qt u[t{tk eswk ywk he q{tkte yte t Au. eth q q the wtttwk
ntut Atk ftuE fthtuh u{tkte yte tu fthu qwk {tfuox {wk te ytt ytuAe f{ {u Au.
Wtutytu tht k fht q{tk we tS {eXe wt w ytu t su Au. q Wte
rt tte qe t{tk h fhe ntu tu wt {wtytuu 55 ytik te 77 ytik Vuhnex
t{tu h{ fheu het fhwk uEyu.

...
345