MATEMATÿK - 5 - 1.KÿTAP PDF

Ortaokul
MATEMATK
5. Snf
1. Kitap
Yazarlar
Komisyon
DEVLET KTAPLARI
KNC BASKIYA EK
......................................, 2014
MILL ETM BAKANLII YAYINLARI ..........................................................................: 4658. 5882

DERS KTAPLARI DZS ...............................................................................................: 4658. 1618
14.0?.Y.0002.4356
Bu kitap Mill Eitim Bakanl, Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanl ile TBTAK arasnda
imzalanan Eitimde birlii protokol kapsamnda hazrlanmtr.
Kitabn her hakk sakldr ve Mill Eitim Bakanlna aittir. Kitabn dzeni, metni, soru
ve ekilleri ksmen de olsa hibir ekilde alnp yaymlanamaz.
ETM MATERYALLER GELTRME EDTRLER
Dr. Erdin akrolu
Dr. Mine Iksal Bostan
Dr. Selahattin Arslan
Dr. Yusuf Ko
Dr. Erhan Bnglbal
ETM MATERYALLER GELTRME GRUBU

Dr. Zlbiye Toluk Uar
retmen Rdvan Altunda
Dr. . Elif Yetkin zdemir
retmen Yasin Memi
Dr. Asuman Duatepe Paksu
retmen Tevfik Avcu
Dr. Abdulkadir Erdoan
retmen Hsrev Yldrm
Dr. Bahadr Yank
retmen Sekin Yavuz
Dr. Soner Durmu
Aratrma Grevlisi Emine imek
retmen Halit lek
retmen kran Dayan
retmen Zerrin Toker
retmen Uur Baca
retmen Rezzan Doktorolu
Uzman Yrd. Sonay Gnenli
retmen Esra zdemir Akyz
Uzman Yrd. Kbra BAL ETNKAYA
retmen Seda Snker
GRSEL TASARIM UZMANLARI

Semih Volkan Pikin Hseyin DKER
DL UZMANI
Mehmet SIIRCI
PROGRAM GELTRME UZMANI

Dr. Seluk ZDEMR
LME DEERLENDRME UZMANLARI

Dr. Beng BRKAN - Dr. Burcu ATAR
REHBERLK VE PSKOLOJK DANIMANLIK UZMANI

Yrd. Do. Dr. Yasin ZTRK
ISBN 978-975-11-3767-8
Mill Eitim Bakanl, Talim ve Terbiye Kurulunun 31.07.2013 gn ve 102 sayl karar ile ders
kitab olarak kabul edilmi, Destek Hizmetleri Genel Mdrlnn 05.06.2014 gn ve 2297398
sayl yazs ile ikinci baskya ek olarak 37.820 adet baslmtr.
Korkma, snmez bu afaklarda yzen al sancak;

Snmeden yurdumun stnde tten en son ocak.
O benim milletimin yldzdr, parlayacak;
O benimdir, o benim milletimindir ancak.
Bastn yerleri toprak diyerek geme, tan:

Dn altndaki binlerce kefensiz yatan.
Sen ehit olusun, incitme, yazktr, atan:
Verme, dnyalar alsan da bu cennet vatan.
atma, kurban olaym, ehreni ey nazl hill!

Kahraman rkma bir gl! Ne bu iddet, bu cell?
Sana olmaz dklen kanlarmz sonra hell.
Hakkdr Hakka tapan milletimin istikll.
Kim bu cennet vatann uruna olmaz ki feda?

heda fkracak topra sksan, heda!
Cn, cnn, btn varm alsn da Huda,
Etmesin tek vatanmdan beni dnyada cda.
Ben ezelden beridir hr yaadm, hr yaarm.

Hangi lgn bana zincir vuracakm? aarm!
Kkremi sel gibiyim, bendimi iner, aarm.
Yrtarm dalar, enginlere smam, taarm.
Ruhumun senden lh, udur ancak emeli:

Demesin mabedimin gsne nmahrem eli.
Bu ezanlar -ki ehadetleri dinin temeliEbed yurdumun stnde benim inlemeli.
Garbn fkn sarmsa elik zrhl duvar,

Benim iman dolu gsm gibi serhaddim var.
Ulusun, korkma! Nasl byle bir iman boar,
Medeniyyet dediin tek dii kalm canavar?
O zaman vecd ile bin secde eder -varsa- tam,

Her cerhamdan lh, boanp kanl yam,
Fkrr ruh- mcerret gibi yerden nam;
O zaman ykselerek ara deer belki bam.
Arkada, yurduma alaklar uratma sakn;

Siper et gvdeni, dursun bu hayszca akn.
Doacaktr sana vadettii gnler Hakkn;
Kim bilir, belki yarn, belki yarndan da yakn
Dalgalan sen de afaklar gibi ey anl hill!

Olsun artk dklen kanlarmn hepsi hell.
Ebediyyen sana yok, rkma yok izmihll;
Hakkdr hr yaam bayramn hrriyyet;
Hakkdr Hakka tapan milletimin istikll!
Mehmet kif Ersoy
GENLE HTABE
Ey Trk genlii! Birinci vazifen, Trk istikllini, Trk Cumhuriyetini,
ilelebet muhafaza ve mdafaa etmektir.
Mevcudiyetinin ve istikbalinin yegne temeli budur. Bu temel, senin en
kymetli hazinendir. stikbalde dahi, seni bu hazineden mahrum etmek
isteyecek dhil ve hric bedhahlarn olacaktr. Bir gn, istikll ve cumhuriyeti
mdafaa mecburiyetine dersen, vazifeye atlmak iin, iinde bulunacan
vaziyetin imkn ve eraitini dnmeyeceksin! Bu imkn ve erait, ok
namsait bir mahiyette tezahr edebilir. stikll ve cumhuriyetine kastedecek
dmanlar, btn dnyada emsali grlmemi bir galibiyetin mmessili
olabilirler. Cebren ve hile ile aziz vatann btn kaleleri zapt edilmi, btn
tersanelerine girilmi, btn ordular datlm ve memleketin her kesi bilfiil
igal edilmi olabilir. Btn bu eraitten daha elm ve daha vahim olmak zere,
memleketin dhilinde iktidara sahip olanlar gaflet ve dallet ve hatt hyanet
iinde bulunabilirler. Hatt bu iktidar sahipleri ahs menfaatlerini,
mstevllerin siyas emelleriyle tevhit edebilirler. Millet, fakr u zaruret iinde
harap ve btap dm olabilir.
Ey Trk istikbalinin evld! te, bu ahval ve erait iinde dahi vazifen,
Trk istikll ve cumhuriyetini kurtarmaktr. Muhta olduun kudret,
damarlarndaki asil kanda mevcuttur.
Mustafa Kemal Atatrk
NDEKLER
Kitabmz Tanyalm........................................................................................ x
NTE 1 : Doal Saylar ve lemler.............................. 1

1. rntler.......................................................................................... 2
2. Milyonlar.......................................................................................... 10
Milyon ne kadar byk? . .............................................................................. 10
Byk saylarn okunuu................................................................................ 12
Byk saylarn karlatrlmas..................................................................... 14
3. Doal Saylarla lemler.................................................................... 20

Toplama ve karma ilemleri......................................................................... 20
Toplama ve karma ilemlerinde tahmin...................................................... 24
arpma ilemi................................................................................................ 31
Blme ilemi.................................................................................................. 35
arpma ve blme ilemlerinde tahmin.......................................................... 40
Blme ileminde kalan................................................................................... 46
4. Parantezli ilemler............................................................................ 58
5. Zihinden lemler.............................................................................. 62
Zihinden toplama ve karma ilemleri.......................................................... 62
Zihinden arpma ve blme ilemleri.............................................................. 64
6. Bir Saynn Karesi ve Kp................................................................. 72

Bir saynn karesi............................................................................................ 72
Bir saynn kp.............................................................................................. 72
7. Problemler........................................................................................ 76
ki adml problemler...................................................................................... 76
adml problemler..................................................................................... 79
8. Zaman lme................................................................................... 86
Zaman l birimleri...................................................................................... 86
Zaman l birimlerini birbirine dntrme................................................ 88
Zaman lme problemleri.............................................................................. 88
vii
NTE 2 : Veri ileme .................................................. 109

1. Aratrma Sorusu Oluturma ve Veri Toplama.................................. 110

Aratrma sorusu oluturma.......................................................................... 110
Veri toplama.................................................................................................. 113
2. Verileri Dzenleme ve Yorumlama................................................... 116

Veri dzenleme.............................................................................................. 116
3. Aa emas...................................................................................... 134
NTE 3 : Geometri....................................................... 149

1. Noktalarn Birbirine Gre Konumlar................................................ 150
2. Doru, In ve Doru Paras............................................................. 156

ki dorunun birbirine gre durumlar .......................................................... 158
3. Paralel Doru Paras izme............................................................. 162
4. Eit Uzunlukta Doru Paralar izme............................................... 172
5. A Oluturma................................................................................... 178
A eitleri..................................................................................................... 178
Alar.............................................................................................................. 182
6. okgenler......................................................................................... 188
gen ve eitleri........................................................................................... 193
viii
SEMBOLLER VE KISALTMALAR
.D.S. CEVAP ANAHTARI
KAYNAKA
EKLER

Saat
Saatler
Stun Grafii
Kareli Kt (0,5 cm)
Kareli Kt (1 cm)
Noktal Kt (0,5 cm)
Noktal Kt (1 cm)
Say Dorusu
Alar
Noktal Kt (Paral)
zometrik Kt (0,5 cm)
zometrik Kt (1 cm)
Btn, Onda Bir ve Yzde Bir
Yz Dilim Daire
Kesir Daireleri
Kesir Takm
genler
Drtgenler
Prizma Anm
Kp Anm
Tangram
Geometri eritleri
Cetvel, Gnye, Aler
ix
Kitabmz, aada adlar verilen 5 niteden olumaktadr:

Doal Saylar ve lemler
Veri leme
Geometri
Kesirler, Ondalk Gsterim ve Yzde
Geometri ve lme
2
E
T
em
N
il
ri
nite kapak sayfas nitede yer alan

konular hakknda bilgi vermektedir.
Her nitemizin ereve rengi farkldr.
Ve
rma
lutu
su O
a
a Soru a
mlam
trm
m
Yoru
1. Ara eri Topla
ve
e
nlem
ve V
Dze
ileri
er
V
2.
mas
a e
3. A
TiK
MATEMA
4 Hatrlayalm
ES IR LE R
B IR IM K
KONU 1 :
I S IR A LA
MA
Hatrlayalm blmnde
9
6
daha nce renmi 3olduunuz
+3 Adm
3.
+3
bilgilere yer verilmektedir.
2. Adm
Ha tr laya
lm
Bir btn:
1
5
KONU 2: U
Hatrlayalm
+3
4. Adm
Adm
Adm
1
i ys
1
i Daire 3Sa
n
len kd 2
1 i
in
5
kta
kt mi
boyadklar
palm
Birlikte Ya
zm
i model ile
ndaki gib
Kd ya
1
2
boyad
alan
boyad
Cemrenin
2 metre
1
3
1
5
1. Adm
a)
b)
c)
metredir.
Birlikte Yapalm
blmnde
d
k
e
konu anlatm
sunulmakta,
10 Ametre
m
zml soru veya
problemlere
C
yer verilmektedir.
k
4 metre
an
daha ksa ol
1 metreden
metre,
si
de
ar
kl
uzunlu
a)
5 kare
verilen sreyi
buluruz.
1. Adm
m'k
4 desimetre
5 kare
2. Adm
iliriz.
ifade edeb
5 milimetre
Konuya ilikin
nemli bilgilerin
zm
zetlendii
bilgi kutusudur.
216
Doru
lar :
Ge-
nlar
1
1 1 >
>
5
2 3
ala
Boyanan
dakika olarak
2. K
esie
n
4. Adm
3. Adm
2. Adm
e Birimleri
lm
Uzunluk
)
1 (btn
gsterelim
18
15
12
rine Dntrm Alinin boyad ala

e
alan
Baharn
3 birim
palm
Birlikte Ya
12
1.sir
birim ke
Birimlerini Bir
bi
m
3 birim
NiTE
TiK
MATEMA
TiK
MATEMA
NTLER
R
KONU 1 :
Konu numaras
ve adn gstermektedir.
L M E
Z U N LU K
3 birim
NiTE
3 birim
NiTE
1 dm
5 kare
b
Konuyla ilgili ipular

1 cm
im
Z
ve ek bilgiler yandaki gibi izde grebiliriz.
konuma balonlarnda
4. Adm 1 ma m
Adm
3.sunulmaktadr.
364
159
159
SIRA
1.
Konu anlatmnn ardndan

rendiklerinizin pekitirilmesine
yardmc olan blmdr.
Cevaplarnz iin kutucuklar verilmitir.
Bunu biliyo
r musunuz
Cep telefo
nlarnn tu
takmnda
musunuz?
5 saysnn
stnde ne
den kabartm
a olduunu
biliyor
5 tuunun
zerindeki
kabartma say
sadece do
esinde tular
kunarak he
a
ba
kmadan,
r tuun ye
standart old
rini bulabilir
uu iin 5
iz. Tu dizilim
ve 5in evre
i
anlalabilir.
sindeki tu
Bu kolaylk
lar kolayca
grme enge
llilere de ya
rnein, ba
rdmc olur.
kmadan 7y
i tulayabilm
nun 1 birim
ek iin kaba
solunun 1 bir
rtmal 5 tu
im altndak
ui tua basab
iliriz.
2.
SZD
arn
ki sayl
Aada
3
2 043 00
a) 80
020
0
00
b) 45
0
0 300 30
c) 30
z.
ar yazn
z
en sayl
mi doku
lar veril
yz yir
okunu
kuz bin
Aada
tmi do
ye
on
mily
z on bin
mi drt
y
Yir
kiz
a)
on se
rt mily
yz d
altm
yaznz.
b) Be
rlerini
alt bin
ak dee
alt yz
basam
milyon
mlarn
c) Alt
m raka
zl
ya
renkte
da farkl
saylar
adaki
3. A
6
5 852 31
a) 24
9
522 34
b) 10
0 000
u okuc) 1 00
z. Dor
klayn
larak a
talar bu
plan ha
ltelim
unda ya
Dze
u
lar
un
ta
Ha
n ok
i saylar
be
adak
i bin on
1. A
znz.
u: Yirm
nuu ya
okunu
ysnn
0 015 sa
00
2
a)
i dokuz
yz ell
bin iki
uu: Be
a3.ysnn okun
ak akl
< 1 <
0 259 sa
bular
1
b) 5 00
hatalar
15
<
yaplan
9 zlmasnda
arn ya
yl
sa
verilen
un
4. ular
ada ok sayy yaznz.
2. A
6
ru
7 800 05
ynz. Do
1 elli alt:
kiz bin
se
i
a) Yetm
Konuya ilikin ilgi ekici,

tarihi ve gncel bilgilerin
sunulduu blmdr.
12
ktalarn ko
numlar ile
ilgili yaplan
hatalar bu
lun
uz ve dzel
tiniz.
Birinci k
d bir
kez katla
ya
para ol rak 2 e
uturunu
z.
BunJu D
en
Bunu Deneyelim blmnde,

konuya ilikin ara-gere kullanarak
bireysel veya grup olarak
yaplabileceimiz etkinliklere
yer verilmektedir.
eyelim
Geomet
ri Tahtas
M
ile g
I
Gerek
en Olut
li malze
urma
meler :
Geomet
K
ri tahtas
, farkl
N
renke la
stikler
a) J nokta
1. Geo
s, I noktasn
metri ta
n 3 birim sa
htasnda
nn 3 birim a)
iki kena
Dar
yukars
nda
r uzunlu
lr.ge
ad
u eit
n
b) Dik
olan,
al
b) L nokta
gen
s, I noktasn
c)
Geni a
n 3 birim aa
l ge
sndadr.
n olutu
terinize
runuz ve
iziniz.
2. Geo
genler
c) M nokta
metri ta
i defs, I noktasn
htasnda
n 3 birim sa
a) Dar
ke
na
r
ndadr.
uzunlukl
al
ge
ar
n
farkl ol
b) Dik
an,
al
gen
) K nokta
c) Gen
s, I noktasn
i al
n 3 birim aa
gen
snn 2 bir
terinize
oluturu
Hatalar
im solun
i
nuz ve
zi
dadr.niz.
genler
Dzelte
i deflim
d) N nokta
s, I1.nokta
Aasn
nki2 birim so
da
ekillerd lunun 2 birim
e kege
aasndad
r.
n izim
inde ya
plan ha
talar bu
A
lunuz ve
dzeltini
z.
E
D
153
N
L
belirtile
n ifade
lerde ya
M
plan ha
talar bu
kege
lunuz ve
ni vard
dzeltini
r.
z.
ki as
dik olan
bir ge
Ayla: Bi
n izebi
r dikdr
liriz.
tgenin
tek ke
geni izi
ldiinde
oluan
gen ik
izkenar
Emre: Ka
dik ge
pal tm
ndir.
ekiller
birer
gendir.
Esra:
mer:
genin
3
13
nc
k
kez katla d
ya
para ol rak 8 e
uturunu
z.
1.
Drdn
c
kez katla kd drt
ya
para ol rak 16 e
uturunu
z.
1.
1.
1.
2.
2.
2.
3.
3.
4.
1.
2.
3.
4.
218
Bu blmde konu ile ilgili

yaygn olarak yaplan hatalar verilmitir.
Sizden bu hatalar dzeltmeniz
beklenmektedir.
rendiklerizi pekitirmek
ve kendinizi deerlendirmek iin
soru ve problemlerin
yer ald blmdr.
KENDiM
5.
iZi DE
ERLEN
DiRELiM
203
203
6.
ME
ENDiR
EERL
D
E
T
N
r.
e eitti
birbirin
arlar
ittir.
kl ken
irine e
Karl
b
I.
ir
b
leldir.
18.
ildir?
alar
e para
hip de
rlkl
irbirin
b
sine sa
r
II. Ka
a
narl
n hep
ri
ke
e
kl
r.
kl
lli
rl
eitti
ki ze
III. Ka
birine
karda
ler bir
gisi yu
egen
n han
enar
IV. K
nlerde
aralelk
P
ge
rt
)
B
aki d
rtgen
Aad
enar d
D) Ek
re
A) Ka
n
drtge
C) Dik
niteyi genel olarak taramanz

salayan oktan semeli sorularn
yer ald blmdr.
Pazart
esi Pe
HAFTA
YZM
E
Aada
I
G
2.
153
O
C
kinci k
d
kez katla iki
ya
para ol rak 4 e
uturunu
z.
1
10
ralayn
z.
Kt Ka
tlayara
k Denk
Gerekli
Kesir O
Malzem
luturm
eler : 4
a
adet k
t
katlayn
z.
1
8 i
Bunu De
neyelim
ltelim
Aadaki no
1
6
0 002
iki: 2 00
yz bin
b) ki
Hatalar D
ze
1.
z.
n yazn
lar
okunu
Sal a
ramba
HAFTA
lleri
r?
olabili
rembe
SONU
09.00
12
Yzme .00 (E)
bilenler
12.00
15.0
Hi y 0 (F)
zm
bilmey e
enler
09.00
12
Yzme .00 (A)
bilenler
12.00
Hi y 15.00 (B)
zme bi
lmeyen
ler
09.00
12
Yzme .00 (C)
bilenler
15.00
Hi y 18.00 (D)
zme bi
lmeyen
ler
xi
NTE 1
Doal Saylar ve lemler
246
5x(2
+3)
2
236
986
3
82 7
281
6
622
102
1. rntler
2. Milyonlar
3. Doal Saylarla lemler
4. Parantezli lemler
5. Zihinden lemler
6. Bir Saynn Karesi ve Kp
7. Problemler
8. Zaman lme
217
60d
=
1sa
135
MATEMATiK
NiTE
KONU 1 : RNTLER
Hatrlayalm
Belirli bir kural takip eden ekil veya say dizileri birer rntdr.
1. Adm
+3
2. Adm
9
+3
3. Adm
12
+3
4. Adm
Say ve ekil rntsndeki ilikiyi tabloda da gsterebiliriz.

Adm
Daire Says
12
15
18
Birlikte Yapalm 1
Aadaki rnt her admda eklin ularna yeni kareler eklenerek bymektedir.
?
1. Adm
2. Adm
3. Adm
4. Adm
a) rntnn 4. admnda ka tane kare olur?

b) rntnn hangi admnda 30 kare bulunur?
c) Hangi admda ka tane kare olduunu belirlemek iin bir kural bulunuz.
zm
ekil rntsn inceleyerek birbirini takip eden ekiller arasndaki fark belirleyelim.
a) Her admda ulara, birer kare olmak zere, toplam 5 kare eklenmektedir. 4. admdaki
ekli izelim.
5 kare
5 kare
5 kare
1. Adm
2. Adm
3. Adm
4. admda toplam 20 kare vardr.
4. Adm
b) rntnn hangi admnda 30 kare olduunu bulmak iin ekil rntsn say rntsne dntrelim ve tablo ile gsterelim.
Adm
Kare Says
10
15
20
25
30
Tabloya gre 6. admda 30 kare bulunmaktadr.
c) Hangi admda ka tane kare olduunu belirleyebilmek iin bir kural bulalm.
Adm
...
...
45
Kare Says
10
15
20
25
30
...
45
...
225
1 5
25
35
45
55
65
95
455
Adm says

Her ekilde, adm saysnn 5 kat kadar kare bulunmaktadr.
(kare says) = (adm says) 5
Bu kural yardm ile hangi admda ka kare olduunu bulabiliriz. rnein 9. admda 45,
12. admda 60, 113. admda 565 kare vardr.
Bir ekil rntsn incelerken unlara dikkat edelim:

1. Birbirini takip eden ekiller arasndaki deiiklikler belirlenir.
2. Bu deiikliklere bal kalnarak istenen yeni ekiller oluturulur.
3. ekil rntsne karlk gelen say rnts tablo yaplarak oluturulur.
Bir say rntsn oluturan her sayya terim denir.

Aadaki say rntsnn ilk 6 terimi yazlmtr. rntnn 4. terimi 13tr.

1, 5, 9, 13, 17, 21,
Birlikte Yapalm 2
1, 5, 9, 13 say rntsnde terimler drder drder artmaktadr.
a) Say rntsn tabloyla gsteriniz.
b) Say rntsne uygun ekil rntleri oluturunuz.
zm
a) Say rntsn tablo ile gsterelim.
Adm
Nesne Says
13
17
21
b) Farkl ekil rntleri oluturalm.

1. rnt : rnty kibrit pleriyle oluturalm. Her admda 4 yeni kibrit p ekleyelim.
+4
+4
1. Adm
2. Adm
+4
3. Adm
4. Adm
2. rnt : rntye uygun baka bir ekil rnts oluturmak iin bu kez kpleri kullanalm.
4 kp
4 kp
4 kp
1. Adm
2. Adm
3. Adm
4. Adm
3. rnt: Say rntsne uygun bir ekil rntsn de siz oluturunuz.
1. Adm
2. Adm
3. Adm
4. Adm
Birlikte Yapalm 3
Ersen, her hafta kumbarasna 9 TL para koymaktadr. Balangta, kumbarasnda hi para yoktur. Buna gre aadaki sorular cevaplaynz.
a) lk 6 hafta iin kumbarasnda biriken toplam para miktarn tabloda gsteriniz.
b) Kumbarasnda, hangi hafta ka TL biriktirmi olduunu belirleyebilmek iin bir kural
bulunuz.
c) Ersen, ka hafta sonra 108 TL biriktirmi olur?
) 37. haftada, Ersenin kumbarasnda ka TL para birikmi olur?
zm
a) Her hafta kumbarada biriken para miktarn gsteren bir tablo oluturalm.

Hafta Says
Toplam Para
18
27
36
45
54
1 9
2 9
3 9
4 9
5 9
6 9
b) Her hafta kumbarada, hafta saysnn 9 kat kadar para bulunmaktadr. Bunu matematik
cmlesi olarak ifade edelim.

(toplam para) = (hafta says) 9
c) Ka hafta sonra kumbarada 108 TL biriktirmi olacan iki farkl yolla bulabiliriz.
I. yol: Say rntsn geniletelim:
9, 18, 27, 36, 45, 54, 63, 72, 81, 90, 99, 108 , 117,
12. terim
rntnn 12. terimi 108dir. Dolaysyla Ersenin kumbarasndaki para 12

hafta sonunda 108 TL olur.

II. yol: Her hafta kumbarada, hafta saysnn 9 kat kadar para biriktiine gre,
(toplam para) = (hafta says) 9
108 = ? 9
9 ile ka arparsam
108 eder?
108 9 = 12
108 TLyi 12 hafta sonra biriktirmi olur.
) 37. haftada, Ersenin kumbarasnda ka TL para biriktiini bulalm.

(hafta says) 9 = (toplam para)
37 9 = 333
37. haftada, Ersenin kumbarasnda toplam 333 TL para birikmi olur.
KENDiMiZi DEERLENDiRELiM
1. Aadaki say rntleri her terim bir ncekine ayn say eklenerek elde edilmitir.
Buna gre verilmeyen terimleri bulunuz.
a) 7, 18, 29, 40,
, ...
b) 5, 13, 21, 29,
, ...
c) 501, 531, 561, 591,

) 2, 5, 8,
d) 13, 26, 39,
e) 1, 8, 15,
, ...
, 17,
,65 ,
,
,
, 29, 36,
, ...
, ...
, ...
2. 4ten balayan ve 5 eklenerek oluan say rntsnn,

a) lk 6 terimini yaznz.
b) 13. terimini, dier terimleri hesaplamadan bulunuz. Nasl bulduunuzu aklaynz.
3. Bir fidanlkta ilk gn 700 adet aa fidan bulunmaktadr. Her gn toplam 30 adet fidan satlmaktadr. Buna gre,
a) Gnlere gre fidanlkta kalan fidan saysn gsteren tabloyu oluturunuz.

b) 5 gn sonra fidanlkta ka tane aa fidan kalr?
c) Fidan says bu ekilde azalmaya devam ederse ka gn sonra 400 fidan kalr?
4.
3
11
19
27
a) Turuncu kutulardaki saylar bulunuz.

59
67
Yandaki yzlk tabloda kutular belli bir kurala gre

boyanmtr.
b) Oluan say rntsnn ilk 15 terimini yaznz.

c) rntnn nasl olutuunu aklaynz.
5. Aada dairelerle oluturulan bir ekil rnts verilmitir.
1. Adm

2. Adm
3. Adm
4. Adm
Buna gre aadaki sorular cevaplaynz.

a) Her admda ka tane daire olduunu belirtecek ekilde aadaki tabloyu doldurunuz.
Adm
Daire Says
b) 20. admda ka tane daire vardr?
c) Her bir admdaki daire saysn bulmak iin bir kural oluturunuz.
6. Aada bir ekil rnts verilmitir.

1. Adm

2. Adm
4. Adm
3. Adm
5. Adm

a) Her admda ka tane gen ve altgen olduunu belirtecek ekilde tabloyu doldurunuz.
Adm
gen Says
Altgen Says
b) 5. admda ka tane gen ve altgen vardr?

c) Her bir admdaki toplam gen saysn bulmak iin bir kural oluturunuz.
) Her bir admdaki toplam altgen saysn bulmak iin bir kural oluturunuz.
d) Kanc admda toplam gen says 30 olur? Bu admda ka tane altgen olur?
e) Bu rntye gre 37 genden oluan bir ekil oluturulabilir mi? Aklaynz.
7. Aada birim karelerle oluturulan ekil rnts verilmitir.
1. Adm

2. Adm
3. Adm
4. Adm

a) Her admda ka tane birim kare olduunu belirten bir tablo oluturunuz.
b) Herhangi bir admdaki kare saysn bulmak iin bir kural oluturunuz.
c) 11. admdaki birim kare says ka olur?
) 72 kareden oluan ekil kanc admdadr?
8.
Di fralama esnasnda musluk ak brakldnda ortalama 15 litre su

boa akmaktadr. Gnde iki kere di fralayan bir kiinin boa harcayaca su miktar ile ilgili aadaki sorular cevaplaynz.
a) Haftalara gre su tketimini gsteren bir tablo
oluturunuz.
b) Bu kiinin di fralarken 1 haftada, 1 ayda ve 1 ylda
1 hafta
7 gn
1 ay
4 hafta
1 yl 12 ay
toplam ka litre su harcadn bulunuz.
9.
Hasan, iftliklerindeki tavuklardan her gn 12 tane yumurta toplamaktadr.

a) Hasan, 1 haftann sonunda toplam ka yumurta toplar?
b) Hasan, 2 haftann sonunda toplam ka yumurta toplar?
c) 10 hafta boyunca toplanan yumurta saylarn gsteren tabloyu oluturunuz.
) Hasan, kanc haftann sonunda 420 yumurta toplar?
d) Tablodaki bilgiler kullanlarak zlebilecek bir problem kurunuz.
Bunu Deneyelim
Kibrit pleriyle gen Oluturma
Gerekli Malzemeler : Kibrit pleri
Kibrit pleri ile oluturulan aadaki rnty inceleyiniz.
?
1. Adm
2. Adm
3. Adm
4. Adm
1. Her admda ka tane gen var? Her admda ka tane kibrit p var?

Buna gre aada verilen tablonun ilk 3 admn doldurunuz.

Adm
gen Says
Kibrit p Says
...
10
2. 4. admdaki ekli oluturunuz. Bu admda ka tane kibrit p kullandnz? Bu bilgiyi

tabloya yaznz.
3. 5. admdaki ekli oluturmak iin ka tane kibrit p kullanmanz gerektiini bulunuz. Cevabnz aklaynz.
4. 10. admdaki ekli oluturmak iin ka tane kibrit p kullanmanz gerektiini bulunuz? Nasl bulduunuzu aklaynz.
5. Tabloyu 5. ve 10. admlar iin doldurunuz. Tabloda oluan rnty, ekilleri izmeden bir arkadanza yazl olarak anlatnz.
MATEMATiK
NiTE
KONU 2 : MiLYONLAR
Hatrlayalm
Bir saydaki rakamlar bulunduklar basamaklara gre deer alr. Byk saylar okurken blkler kullanlr.
binler
bl
1 72 3 5 6
birler
bl
1 0 0 000
70 000
2 000
300
50
6
172 356
172 000
356
yz yetmi iki bin
yz elli alt
Milyon
Ne Kadar Byk?

Birlikte Yapalm 1
Gece, gkyzne kk bir teleskopla baktmzda yaklak 25 milyon yldz grebiliriz. Acaba 25 milyon ne kadar
byktr?
zm
25 milyonun ne kadar byk olduunu grebilmek iin 1 milyonu inceleyelim.
1 milyonun ne kadar byk olduunu anlamak iin nce basamaklar aras ilikiyi tabloda inceleyelim.
Milyonlar Bl
Yz
On
Milyonlar
Milyonlar
Binler Bl
Milyonlar
100 000 000 10 000 000 1 000 000

?
Birler Bl
Yz
On
Binler
Binler
Binler
Yzler
Onlar
Birler
100 000
10 000
1 000
100
10
Eer 1 saysn kk bir kp ile gsterir ve tablodaki gibi ynlar oluturursak 1 000 000 tane
kpn bykl ne kadar olur?
10
1 milyon tane kk kp bir araya getirdiimizde amar makinesinden byk bir kp elde
ederiz.
1000
Burada 1 milyon tane kk kp

kullanlarak byk bir kp oluturulmutur. 25 milyonu gstermek
iin bu kplerden 25 tanesini st
ste koymak gerekir.
1 000 000
Bunu biliyor musunuz

1 milyona kadar normal bir hzda saymak iin yaklak 12 gn boyunca, baka hibir i
yapmadan srekli saymamz gerektiini biliyor muydunuz?
11
Byk Saylarn Okunuu
Dnyann en byk 20 ehri iinde yer alan stanbul, Trkiyenin en kalabalk ehridir.
2012 yl sonunda stanbulun nfusu 13 710 542dir.
13 710 542 saysnn okunuunu inceleyelim.
Byk saylar okurken
nce blk iindeki say okunur.
Sonuna blk ismi eklenir. Fakat
birler bl okunurken
sonuna blk ismi eklenmez.
13 710 542
on milyon yedi yz on bin be yz krk iki
milyonlar
bl
1
binler
bl
On milyon
1 0
Yedi yz on bin
birler
bl
5 4 2
Be yz krk iki
Rakamlarn basamak deeleri:
13 710 542
10 000
3 000
700
10
0
On milyonlar: 1
Milyonlar:
3
Yz binler:
On binler:
7
1
Binler:
Yzler:
Onlar:
5
4
Birler:
Saymzda binlik
olmad iin
binler basamanda
0 bulunmaktadr.
000
000
000
000
500
40
2
Bir saydaki her rakam, bulunduu konuma gre bir deer alr. Bu deere basamak deeri denir.
Milyonlar Bl
Basamak
deeri
12
Binler Bl
Birler Bl
On
Milyonlar
Milyonlar
Yz
Binler
On
Binler
Binler
Yzler
Onlar
Birler
700 000
10 000
500
40
10 000 000 3 000 000
SIRA SZDE
1. Aadaki saylarn okunularn yaznz.
a) 802 043 003
b) 45 000 020
c) 300 300 300
2.
Aada okunular verilen saylar yaznz.

a) Yirmi drt milyon yetmi dokuz bin yz yirmi dokuz
b) Be yz drt milyon sekiz yz on bin
c) Alt milyon alt yz alt bin altm
3. Aadaki saylarn farkl renkte yazlm rakamlarnn basamak deerlerini yaznz.

a) 245 852 316
b) 10 522 349
c) 1 000 000
Hatalar Dzeltelim
1. Aadaki saylarn okunuunda yaplan hatalar bularak aklaynz. Doru okunuu yaznz.
a) 2 000 015 saysnn okunuu: Yirmi bin on be

b) 5 000 259 saysnn okunuu: Be bin iki yz elli dokuz

2. Aada okunular verilen saylarn yazlmasnda yaplan hatalar bularak aklaynz. Doru sayy yaznz.
a) Yetmi sekiz bin elli alt: 7 800 056

b) ki yz bin iki: 2 000 002

13
Byk Saylarn Karlatrlmas

Birlikte Yapalm 1
2012 ylnda Ankarann nfusu 4 965 542, Konyann nfusu 2 052 281dir. Ankara ile Konyann
nfusunu karlatrnz.
zm
Bunun iin saylarn basamaklarn inceleyelim.
4 965 542
4 000
900
60
5
000
000
000
000
500
40
2
2 052 281
4>2
2 000
000
50
2
000
000
000
000
200
80
1
4 > 2 olduundan 4 milyon, 2 milyondan byktr. Dolaysyla, 4965542 > 2052281 olur.
Ankarann nfusu Konyann nfusundan fazladr.
ki sayy karlatrrken,
1. Basamak says fazla olan say daha byktr.
2. Saylarn basamak saylar eit ise saylar basamaklarna gre hizalanarak alt alta
yazlr. Soldan balanarak alt alta gelen rakamlar karlatrlr. Byk rakama sahip say daha byktr.
14
Birlikte Yapalm 2
7 872 111 ile 7 870 542 saylarn karlatrnz.
zm
Saylar basamaklarna gre hizalayarak alt alta yazalm.
7 872 111

7 870 542
imdi de soldan balayarak rakamlar karlatralm. Saylarn milyonlar, yz binler ve on binler

basamaklarndaki saylar ayndr. 7 872 111 saysnn binler basama 2 ve 7 870 542 saysnn
binler basama ise 0dr. 2 > 0 olduundan 7 872 111 > 7 870 542dir.
SIRA SZDE
Aadaki saylar karlatrarak aralarna < , > ve = sembollerinden uygun olan yerletiriniz.
a) 8 658 302
72 503 981
b) 2 303 657
23 514
c) 3 101 245
milyon yz be bin yz
) milyon on iki
3 000 012

Milyonlar blnden sonraki blklerin milyar, trilyon, katrilyon, kentrilyon, seksilyon,
septilyon, oktilyon, nonilyon ve desilyon olarak isimlendirildiini biliyor muydunuz?
rnein 1 desilyonu yazabilmek iin 1in yanna 33 tane sfr eklememiz gerekir.
1 000 000 000 000 000 000 000 000 000 000 000
bir desilyon
15
1. Aadaki saylarn okunularn yaznz.
a) 720 000 000
b) 10 001 100
c) 386 012 001
) 5 306 025
2. Aada okunular verilen saylar yaznz.

a) yz milyon elli be bin
b) Dokuz yz milyon be yz bin on alt
c) Sekiz milyon on iki bin on be
) Yetmi milyon seksen bin yz be
3. Aada verilen her bir saydaki sfrn basamak deerini aklaynz.

a) 40 815 723
b) 309 566 127
c) 987 035 216
4. Aada verilen saylarn blk adlarn yaznz.

a) 402 612 174
b) 14 063 917
c) 2 354 079
5. Aada verilen saylardaki rakamlarn basamak deerlerini yaznz.

a) 204 187 342
16
b) 723 584 702
c) 32 056 173
6. Aadaki saylar karlatrarak aralarna < , > , = sembollerinden uygun olan
koyunuz.

Hangi sembol kullandnza nasl karar verdiinizi aklaynz.

a) 703 500 083
307 500 083
b) 827 048 151
827 048 151
c) 56 381 207
6 381 207
) 23 502 816
72 568 003
d) 937 168
8 603 527
e) 237 658
237 499
7. Aadaki saylar bykten ke doru sralaynz.

a) 9 172 320, 1 584 301, 62 541 028
b) 58 652 011, 58 032 875, 415 860 342
c) 845 623 100, 8 491 150, 84 631 745
8. Aadaki say rntleri, bir sayya srekli ayn say eklenerek elde edilmitir. Buna
gre aadaki boluklar tamamlaynz.
a) 42 516 802, 43 516 802,
, 46 516 802
b) 555 000 500, 555 001 000, 555 001 500,

c) 12 305 116, 22 305 116,
,
, 52 305 116
17
9. Aada verilen saylardan bir nce ve bir sonra gelen doal saylar yaznz.
Bir nceki
99 999
Say
100 000
1 000 000
Bir Sonraki
100 001
100000 1 = 99 999
100000 + 1 = 100001
3 500 010
720 542 005
63 400 120
7 403 000
10. 0, 1, 2, 3, 5, 6, 7, 9 rakamlarnn tamamn birer kez kullanlarak 8 basamakl bir say

yazlacaktr.
a) Yazlabilecek en byk say katr?
b) Yazlabilecek en kk say katr?
c) a ve b klarnda yazdnz saylarn arasnda olan 4 tane say yaznz.
) a, b ve cde yazdnz saylar kkten bye doru sralaynz.
d) 55 000 000 dan kk, yazlabilecek en byk say katr?
11. 836 521 039 saysnda on milyonlar basamandaki rakam 3 artarsa saynn deeri ka
artar?
12. Hseyin, rakamlar birbirinden farkl 7 basamakl bir say oluturmutur. Bu saynn rakamlarndan biri sfr, dieri ikidir. Dier rakamlar tek saydr. Say, bu rakamlarla yazlabilecek en byk saydr. Buna gre Hseyin hangi sayy yazmtr? Cevabnzn doruluunu nasl gsterirsiniz?
18
13. Tabloda baz gezegenlerin Gnee olan uzaklklar verilmitir. Buna gre,
Gezegen
Uzaklk (km)
Merkr
57 900 000
Mars
227 900 000
Vens
107 500 000
Jpiter
779 000 000
Dnya
147 000 000
a) Gezegenlerin Gnee olan uzaklklarn

bykten ke doru sralaynz.
b) Vens, Gnee Marstan yaklak ka

milyon km daha yakndr?
14. 32 316 845 saysnn birler basama 1 eksiltilir, yz binler basama 2 artrlrsa saynn
deeri nasl deiir? Aklaynz.
15.
Yandaki ekilde birinci kavanozda 50 adet

eker olduuna gre ikinci kavanozda
yaklak olarak ka adet eker vardr?
I
II
Birler
Onlar
Yzler
Binler
On
Binler
Yz
Binler
Milyonlar
On
Milyonlar
16. 0, 1, 2, 4, 5, 7, 8, 9 rakamlarnn tamamn birer kez kullanarak be tane 8 basamakl say

oluturunuz. Bu saylar tabloya uygun ekilde yazarak bykten ke doru sralaynz.
Say
19
MATEMATiK
NiTE
KONU 3 : DOAL SAYILARLA LEMLER

Hatrlayalm
Doal saylarda toplama ve karma ilemi yaplrken ayn basamaklar alt alta yazlr.
2498
+ 627
3125
Toplanan
7521
694
6827
Toplanan
Toplam
2498 + 627 = 3125
Eksilen
kan
Fark
7521 694 = 6827
Toplama ve karma lemleri

Birlikte Yapalm 1
Bir alabalk iftliinde iki havuz vardr. Birinci havuzda 5364 litre, ikinci havuzda 3948 litre su
vardr.
a) Birinci havuzdaki su miktar ikinci havuzdakinden ka litre fazladr?
b) Birinci havuza 1348 litre daha su eklenmitir. Havuzda toplam ka litre su
olur?
zm
a) Birinci havuzdaki su miktarnn ikinci havuzdakinden ka litre fazla olduunu bulalm.

5364 lt
1. havuz

2. havuz

3948 lt
lemi yapalm:
5364 3948 =
4 13 5 14
[[[[
5364
3948
1 416
5364 3948 = 1416
Birinci havuzdaki su miktar ikinci havuzdakinden 1416 litre daha fazladr.
20
b. 1348 litre su eklendikten sonra birinci havuzdaki toplam su miktarn bulalm.

5364
1348
5364 + 1348 = ?
?
lemi yapalm:
11
5364
+ 134 8
6 71 2
5364 + 1348 = 6712
Su eklendikten sonra havuzda toplam 6712 litre su vardr.

Birlikte Yapalm 2
Bir futbol manda 8566 kadn, 37 857 erkek seyirci vardr.
a) Mata toplam ka seyirci vardr?
b) Erkek seyirci says, kadn seyirci saysndan ka fazladr?
zm
a) Toplam seyirci saysn bulalm.

37857
lemi yapalm:
8566
1111
37857
+ 8566
46423

37857 + 8566 = ?

Mata toplam 46 423 seyirci bulunmaktadr.
Bu ilemi saylar paralarna ayrarak da yapabiliriz :

37857
+ 8566
13
110
1300
15000
+ 30000
46423
birler basamann toplam (7 + 6)

onlar basamann toplam (50 + 60)
yzler basamann toplam (800 + 500)
binler basamann toplam (7000 + 8000)
on binler basama (30000)
21
b) Erkek seyircilerin kadn seyircilerden ka fazla olduunu bulalm.

37857
8566

lemi yapalm:
37857 8566 = ?
2 17 7 15
3 7 8 57
8 5 66
2 9 2 91
Erkek seyirci says, kadn seyirci saysndan 29 291 daha fazladr.
Bu ilemi, saylar paralarna ayrarak da yapabiliriz :
37857
8566
20000
17000
700
150
30000 + 7000 + 800 + 50 + 7

8000 + 500 + 60 + 6
20000 + 9000 + 200 + 90 + 1 = 29291
On binlikler, binlikler, yzlkler,

onluklar ve birlikler kendi
aralarnda karlarak ilem
yaplmtr.

SIRA SZDE
1. 1276 ile 4672nin toplamn bulunuz.

1276 + 4672 =
4672
1276
?
2. 4672 ile 1276nn farkn bulunuz.
4672

4672 1276 =
1276
3. Bir saydan 2473 karldnda 5209 kalyor. Bu sayy bulunuz.
22
4. 6892 saysna hangi say eklenince toplam 9200 olur?
5. Aada verilen ilemleri yapnz.

a) 18000 + 9000 =
b) 19100 + 13400 =
c) 38849 + 43476 =
d) 32500 13400 =
e) 82325 38849 =
27000 9000 =

a)
10 6 =
100 6 =
1000 6 =
b) 100 72 =
1000 72 =
10000 72 =
c) 100 48 =
1000 48 =
10000 480 =

a) 17647 + 9 =
17647 + 99 =
17647 + 999 =
b) 17647 9 =
17647 99 =
17647 999 =
8. Aadaki toplama ve karma ilemlerinde verilmeyenleri bulunuz.

a) 2354 +
= 7065
b)
+ 4662
9580
c)
3584 = 7648
4358
619
23
Toplama ve karma lemlerinde Tahmin

Bir sayy en yakn binlie yuvarlarken yzler basamandaki rakama bakarz. Yzler basamandaki rakam 5 veya 5ten bykse yukar, 5ten kkse aa yuvarlarz.
rnein,
16 392 16 000

3 < 5
16 592 17 000

5 = 5
16 892 17 000
8>5
Birlikte Yapalm 1
Trkiyedeki tereya retim miktarlar yllara gre tabloda verilmitir.
Yl
Tereya retimi (ton)
2007
2008
2009
2010
2011
25 512
25 644
31 137
32 978
34 928
2012
a) 2012de tereya retimi bir nceki yla gre 2065 ton arttna gre 2012deki
tereya retimini nce tahmin ederek, sonra ilem yaparak bulunuz.
b) Tereya retiminin 2007 ylndan 2012 ylna kadar ka ton arttn nce tahmin
ederek, sonra ilem yaparak bulunuz.
zm
a) 2012deki tereya retiminin ka ton olduunu bulmak iin 2011 ylnda retilen
34 928 ton tereya ile 2065 ton tereya miktarnn toplamn bulmamz gerekir. nce
bu toplam tahmin edelim. Bunun iin saylar en yakn yzle yuvarlayalm.

34928
34900
34950
2065
35000
2000
2050
2100
34 928, 34 900e daha yakndr.

34928 34900
2065, 2100e daha yakndr.
2065 2100
34900 + 2100 = 37000

Toplam tereya retimi yaklak 37 000 tondur.
imdi ilemi yaparak tahminimizi kontrol edelim.

Tahmin yapmann en kolay

yolu saylar yuvarladktan
sonra ilem yapmaktr.
34928 + 2065 = 36993
Toplam tereya retimi 36 993 tondur.

37000 36993 = 7
Tahmin deer tereya retimi miktarndan 7 ton daha fazladr.
24
b) 2007 ylndan 2012 ylnn sonuna kadar toplam tereya retiminin ka ton arttn
nce tahmin edelim. Saylar en yakn yzle yuvarlayalm.

36993
36900
36950
37000
25550
25600
36 993, 37 000e daha yakndr.

36993 37000
25512
25500
25 512, 25 500e daha yakndr.

25512 25500
37000 25500 = 11500
Toplam tereya retimi yaklak 11 500 ton artmtr.
lemimizi yapalm. Tahminimizi kontrol edelim.
36993 25512 = 11481 Toplam tereya retimi 11 481 ton artmtr.

11500 11481 = 19 Tahminimiz kesin tereya retiminden 19 ton daha fazladr.
Birlikte Yapalm 2
Aadaki ilemlerin sonularn saylar en yakn binlie yuvarlayarak tahmin ediniz.
a) 25644 + 72258
b) 43500 31495
zm
a) Saylar en yakn binlie yuvarlayalm.

25644 26000
72258 72000

lemleri yapalm.

26000 + 72000 = 98000
b) Saylar en yakn binlie yuvarlayalm.

43500 44000
31495 31000
lemleri yapalm.
44000 31000 = 13000
25
SIRA SZDE
1. Saylar en yakn yzle yuvarlayarak ilemlerin sonularn tahmin ediniz.

a) 29517 + 13876 =
c) 29517 13876 =
b) 29500 + 13900 =
) 29500 13900 =
2. Verilen ilemler ile ilgili aadaki sorular cevaplaynz.

7856 + 3415 =
9386 8372 =
a) Saylar en yakn onlua yuvarlayarak ilem sonularn tahmin ediniz.

b) Saylar en yakn yzle yuvarlayarak ilem sonularn tahmin ediniz.
c) Saylar en yakn binlie yuvarlayarak ilem sonularn tahmin ediniz.
) lemleri yapnz ve sonular a, b ve c seeneklerindeki tahminlerinizle karlatrnz.
d) Hangi seenekte daha iyi bir tahmin elde ettiniz? Neden?
3. Aada verilen ilemlerdeki saylar en yakn binlie yuvarlayarak ilemlerin sonularn

tahmin ediniz.
a) 7785 + 6490 =
b) 14348 + 23160 =
c) 7785 6490 =
) 23160 14348 =
d) 62300 + 14700 + 7500 =
e) 6098 4501 =
4. Verilen ilemler ile ilgili aadaki sorular cevaplaynz.

4449 + 4449 =
4501 + 4501 =
a) Saylar en yakn binlie yuvarlayarak toplamlar tahmin ediniz.

b) lemleri yapnz. Tahmininizle karlatrnz.
c) Daha iyi bir tahminde bulunmak iin ne yaparsnz?
26
5. Aadaki ilemleri inceleyiniz. Hangi ilemlerin sonularnn 10 000den kk olduunu

tahmin ediniz. Tahmininizi nasl yaptnz aklaynz. Tahmininizi ilemleri yaparak kontrol ediniz.
a) 9521 + 487 =
b)
c)
) 43350 35196 =
5097 + 653 =
6489 + 3301 =
d) 4367 + 5258 =
e) 95430 89820 =
f) 4673 + 6795 =
g) 58645 32550 =
h) 9994 + 6643 =
6. 34253 + 17852 ileminin sonucunu tahmin ediniz. Sizce tahmininiz kesin sonutan daha
m byk yoksa daha m kktr? Nedenini aklaynz.
7. Aada ilemler ve sonularyla ilgili tahminler verilmitir. Sizce verilen tahminler kesin
sonutan daha m byk yoksa daha m kktr? Nedenini aklaynz.

Tahmin
Tahmin
a) 3583 2580 1000
b) 9845 5050 4800

Tahmin
Tahmin
c) 6056 966 5000
) 7337 3258 4100
8.
85768
Zahide, iki hafta boyunca admsayar ile ka adm attn saymtr. Zahide birinci hafta 85 768 adm, ikinci hafta ise 79 876 adm
atmtr.
a) Zahide, iki hafta boyunca yaklak ka adm atmtr?

b) Birinci hafta ikinci haftadan yaklak ka adm daha fazla atmtr?
27
Birlikte Yapalm 3
Bir hayvanat bahesine filden oluan bir fil ailesi getirilmitir. Baba fil 7684 kg, anne fil 4982
kilogramdr.
a) Fil ailesini tayan kamyonun toplam yk 13 324 kg olduuna gre yavru fil ka kgdr?
b) Baba fil, anne filden ka kg daha ardr?
zm
a) Anne ve baba filin toplam ktlelerini bulalm.

7684 + 4982 + ?
= 13324
7684
4982
Anne ve baba filin toplam ktleleri : 7684 + 4982 = 12666 kg
Anne ve baba filin ktleleri toplamnn kamyonun toplam yknden fark :
13324 12666 = 658 kg
Yavru fil 658 kgdr.
b) Baba filin, anne filden ka kg daha ar olduunu bulalm.

7684 4982 = ?
7684
4982
28
7684 4982 = 2702
Baba fil, anne filden 2702 kg daha ardr.
SIRA SZDE
1.
Bir sakz makinesine 9565 tane sakz eklendikten sonra makinedeki

toplam sakz says 17 850 olmutur. Balangta makinede ka sakz
vard?
2. Bir fabrikadaki elektrik sayacnda okunan say 65 482dir. Bir ay sonra sayac okumaya
gelen grevli 67 156 saysn okumutur. Buna gre bir ayda elektrik sayacndaki art ne
kadardr?
3. Nuri Beyin 3785 TLsi vardr. Motosiklet almak iin 1965 TLye daha ihtiyac vardr.

Motosikletin fiyat ka TLdir?
4. Aydnn ailesi buzdolab ve amar makinesi almak iin 4000 TL birikmitir. amar
makinesinin fiyat 2319 TLdir. Buzdolabnn fiyat amar makinesinin fiyatndan 940
TL daha fazladr.
a. amar makinesinin fiyat ka TLdir?
b. Buzdolabnn ve amar makinesinin toplam fiyat ka TLdir?
c. Ailenin biriktirdii para buzdolab ve amar makinesi almaya yeter mi?
29
Bunu Deneyelim
Say Kpleri ile Oyun Oynama
Gerekli Malzemeler : Hesap makinesi,
say kp (Yzlerinde 1den 6ya kadar
olan saylar olmal.)
Nasl Oynanr?
1. En az iki kii ile oynanr ve her oyuncunun nnde aadaki tablodan bir tane olur.
Ama, 100 000e en yakn toplam elde etmektir.
2. Say kp havaya atlr. Her oyuncu, gelen saynn basamak deerine karar vererek bu
deeri tablodaki ilgili yere yazar ve o satrdaki dier kutulara 0 yazar. rnein 3 geldiini ve oyunculardan birinin bu rakam binler basamana yazmaya karar verdiini
varsayalm. Bu oyuncu 3000 saysn elde etmi olur.
3. Say kp 7 defa atlarak yukardaki ilem tekrar edilir.
4. 7 at sonunda her oyuncu, tablosunda elde ettii 7 sayy toplar.
5. 100 000e en yakn (100 000i gemeden) toplam elde eden oyuncu oyunu kazanr.
6. Kpn zerinde gelen say tabloya yazldktan sonra bir deiiklik yaplamaz.
At
On Binler
Binler
Yzler
Onlar
Birler
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
Oyun zerine dnelim!
30
Saylarn basamak deerlerini belirlerken nasl bir strateji izlediniz?
Oyunu yeniden oynasaydnz kullandnz stratejilerde nasl bir deiiklik yapardnz?
arpma lemi
Hatrlayalm
36 78 = 2808
36
# 78
2808
arpm
arpan arpan
arpan
arpan
arpm
Birlikte Yapalm 1
Bir manav, iinde 48 adet eftali bulunan kasalardan 9 tane almtr. Buna gre manav toplam
ka adet eftali almtr?

9 kasa eftali
zm

9 48 = ?
1 kasada = 48 eftali var.

9 kasa = ? eftali
?
9 kasa
48
48 9 = 432
Manav toplam 432 adet eftali almtr.
31
Birlikte Yapalm 2
532 245 ileminin sonucunu bulunuz.
zm
532 ile 245i arpmak iin aadaki admlar izleyelim.
532
245
532
245
2660
2128
2660
5 532 = 2660
Birler basamandaki 5 ile
532 says arplr ve ilk
satra yazlr.
4 532 = 2128
Onlar basamandaki
4 ile 532 says arplr
ve ikinci satra sonuna
0 eklenerek yazlr.
532
245
2660
21280
1064
2
2660
2128
+ 1064
532 = 1064
Yzler basamandaki
2 ile 532 says arplr
ve nc satra sonuna
iki 0 eklenerek yazlr.
532 245 = 130 340tr.
Birlikte Yapalm 3
zm
538 ile 96y arpma ilemini bir baka ekilde yapalm.
538
96
48
180
3000
2
68
6 30
6 500
48
180
3000
720
2700
+ 45000
51648
32
538
96
538
96
90 8
90 30
90 500
532
245
3228
+ 48420
51648
130340
Btn arpmlar
toplanr.
SIRA SZDE
1. Aadaki arpma ilemlerini yapnz.
a)
276
5
#
b)
907
8
#
c)
302
9
#
325
4
#
d)
3006
7
#
e)
2071
4
#
f)
960
6
#
g)
700
2
#
241
# 358

a) 402 5 =
b) 3 603 =
c) 820 9 =
d) 314 6 =
e) 895 8 =
f) 739 3 =
g)
h) 707 11 =
i) 850 30 =
j) 930 99 =
k) 200 600 =
8 400 =
541 7 =

a)
383
62
#
766
+ 22980
b)
507
# 60
c)
625
# 400
33
4. Aadaki saylarn arpmlarn bulunuz.

a) 101 ile 25
b) 64 ile 50
c) 48 ile 700
5. Aada verilen a kkndaki rnee bakarak dier ilemleri yapnz. karma ileminin
sonucunu, arpma ilemlerindeki arpanlarla nasl ilikilendirebilirsiniz?
a) 257 9 = 2313
257 10 = 2570
b) 85 99 =
85 100 =
c) 42 10 =
42 11 =
) 56 999 =
56 1000 =
d) 76 100 =
76 101 =
213 100 =
e) 213 99 =
2570 2313 = 257
6. Aadaki arpma ilemlerini yapp sonularn karlatrnz.

a)
34
78=
b)
39 6 =
c) 128 3 =
7 80 =
39 60 =
128 30 =
7 800 =
39 600 =
128 300 =
Blme lemi
Hatrlayalm
720 36 = 20
blm
blnen
520 15
510 34
kalan 10
blnen blen
blen
blm
Birlikte Yapalm 1
Bir manav toplam 672 adet eftali almtr. Manav eftalileri sekizerli olacak ekilde paketlemek
isterse toplam ka paket eftali hazrlayabilir?
zm
Sekizerli eftali paketlerinin saysn bulalm. 672 adet eftaliyi sekizerli gruplara ayrdmz iin
blme ilemi yaparz.
? paket
...
8 tanesi = 1 paket

672yi 8e blelim.
672 8 = ?
672yi 8e blmek iin aadaki admlar izleyelim.

YOB
672
0
8
0
YOB
6 yzlkten, sekizerli yzlk grup

olumaz.
Paket says 100 olamaz
nk yeterince yzlk yok.
YOB
672
64
03
8
08
YOB
67 onluktan sekizerli, 8 tane

onluk grup oluur.
3 onluk (yani 30 birlik) artar.
YOB
672
64
32
32
0
8
084
YOB
32 birlikten sekizerli 4 grup oluur.

32 eftaliden 4 paket oluur.
80 + 4 = 84 paket
672 8 = 84
672nin 8e blm 84tr, yani 84 tane sekizerli eftali paketi yaplr.
35
Birlikte Yapalm 2
8407 kg pirin, kk torbalara paylatrlacaktr.
Bir torba 3 kg pirin aldna gre toplam ka torba pirin olur?
zm
Torba saysn bulalm.
3 ile ka arparsam
8407 eder.
8407 kg
...
3 kg
8407 3 =
8 407yi 3e blelim. Blme ilemini yapmak iin aadaki admlar izleyelim.
BYOB
8407
6
2
3
2
BYOB
8 binlikten 2 bin adet

erli grup elde edilir.
2 binlik (20 yzlk) artar.
BYOB
8407
6
24
24
0
3
28
BYOB
24 yzlkten 8 yz adet
erli grup elde edilir.
BYOB
8407
6
2407
24
007
3
280
BYOB
10luk bulunmad iin,

onlar basamana 0 yazlr.
BYOB
8407
6
2407
24
007
6
3
2802
BYOB
7 birlikten 2 tane erli grup

elde edilir. 1 birlik artar.
8407n 3e blm 2802dir ve blme ileminde kalan 1dir. Yani toplam 2802 torba pirin olur
ve 1 kg pirin artar.
36
Birlikte Yapalm 3
zm
9738 76 =
76 ? = 9738
Blme ilemini yapmak iin aadaki admlar izleyelim.
9738
76
76
1
2138
76
12
2138
152
618
97 yzlk, 76 eit gruba ayrlrsa

her grupta 1 yzlk olur.
21 yzlk artar.
9738
76
9738
76
76
128
213
1520
618
608
10
213 onluk, 76 eit gruba ayrlr.

Her grupta 2 onluk olur.
61 onluk artar.
618, 76 eit gruba ayrlr.

Her grupta 8 birlik olur.
10 birlik artar.
9738in 76ya blm 128dir. Blme ileminde kalan 10dur.

Avrupada, Orta aa kadar Roma rakamlar kullanlmaktayd. Ancak Roma rakamlarnda
sfr olmadndan, kt kalem kullanarak drt ilem yapmak olduka zordu. Bu rakamlarla
ilem yapmak iin zel aralar kullanlmas gerekiyordu ve bu aralar genelde ticaretle
uraanlar kullanabiliyordu. Eskiden drt ilem yapmann bu kadar zor olduunu biliyor
muydunuz?
Aada 14 61 ileminin Roma rakamlaryla yapl grlmektedir. Tabloda Roma rakamlaryla yazlan saylarn bugnk deerleri yanlarnda verilmitir. lemin nasl yapldn
anladnz m?
14
7
3
1
14
XIV
VII
III
I
61
LXI
CXII
CCXXIV
CDXLVIII
61
112
224
448
DCCCLIV
854
37
SIRA SZDE
1. Aadaki blme ilemlerini yapnz. Blm ve kalan bulunuz.
a) 184 30 b)
279 70 c)
1425 60 )
4000 90
542 13 f)
8402 41 g)
6570 49
d) 385 21 e)

a) 862 38
b) 703 15
c) 7554 27
) 925 5
d) 3036nn 3e blm
e) 2831in 19a blm
3. 732 6 ileminin sonucunun, ilemi yapmadan ka basamakl olduunu nasl belirlersiniz? Nasl dndnz aklaynz.
4. Aadaki blme ilemlerinde blmn ka basamakl olduunu ilemi yapmadan bulunuz. lemleri yapnz.
a)
5292 5 =
b) 3404 78 =
c) 2004 49 =
) 8620 19 =
d) 4507 90 =
e) 3485 34 =
5. Aadaki blme ilemlerinde, ilemi yapmadan kalan olup olmadn belirleyiniz. Nasl
belirlediinizi aklaynz.
38
a) 529 5
b) 340 5
c) 854 5
) 2005 5
d) 4500 5
e) 1228 5
6. Drt basamakl bir say;

a) 1 basamakl bir sayya blndnde,
b) 2 basamakl bir sayya blndnde,

blm ka basamakl olabilir? Her bir durum iin rnekler veriniz. Blmn basamak
saysn, ilem yapmadan bulunuz.
7. Hasan, 8645 kg buday hasat etmitir.

a) Budaylar 60 kglk uvallara koymak isterse ka uvala ihtiya olur?
b) Budaylar 50 kglk uvallara koymak isterse ka uvala ihtiya olur?
8. arpma ilemlerinde verilmeyenleri bulunuz.

a)
b)
54
#
+
1998
1998 54 =
c.
46
32430
32430 46 =
54 .
270
+ 1620
270 54 =
1620 54 =
72
192
+ 6720
192 2 =
6720 70 =
39
arpma ve Blme lemlerinde Tahmin

Birlikte Yapalm 1
stanbul Arkeoloji Mzesini gnde ortalama 514 kii
ziyaret etmektedir.
a) 30 gnde mzeyi toplam ka kiinin ziyaret
edeceini tahmin ediniz.
b) Bir gnde 4626 TL gelir elde edildiine gre bir
biletin fiyatn tahmin ediniz.
zm
a) Mzeyi 30 gnde yaklak ka kiinin ziyaret edeceini tahmin edelim.

Mzeyi bir gnde ortalama 514 kii ziyaret ettiine gre 30 gnlk ziyareti saysn
bulmak iin,
514 30 =
ilemini yapmamz gerekir. Bu ilemin sonucunu tahmin etmek iin 514 saysn en yakn yzle yuvarlayalm.
514n 500e olan

uzakl, 600e olan
uzaklndan daha az.
514
514 500

500
550
600

500 30 = 15000

Mzeyi bir ayda yaklak 15 000 kii ziyaret eder.

lemi yaparak tahminimizi kontrol edelim.
514 30 = 15 420
15420 15000 = 420
Tahminimiz gerek deerden 420 eksiktir. Daha iyi bir tahmin iin 514, en yakn onlua yuvarlayalm.
Bu tahminimiz gerek
deere bir nceki
tahminden daha yakn.
510 30 = 15300
514 510

imdi tahminimizi tekrar kontrol edelim.

40
15420 15300 = 120
b) Bir biletin yaklak ka TL olduunu bulmak iin bir gnlk toplam geliri ziyareti saysna blmemiz gerekir:

4626 514 = ?
Bu ilemin sonucunu tahmin etmek iin saylar srasyla en yakn binlie ve yzle
yuvarlayalm.

4626 5000
5000 500 = 10
Bir biletin fiyat yaklak olarak 10 TLdir. imdi ilemi hesap makinas ile yaparak tahminimizle karlatralm:
514 500
4626 514 = 9 TL
Tahminimiz gerek deerden 1 fazladr.
Birlikte Yapalm 2
Bir gnde 48 cm yol alan bir salyangozun 216 gnde yaklak ka
cm yol alacan tahmin ediniz. Tahmininizi salyangozun gittii
gerek deerle karlatrnz.
zm
Salyangozun 216 gnde yaklak ka cm yol alacan, nce saylar en yakn onlua ve yzle
yuvarlayarak tahmin edelim.

48 216 = ?
48i en yakn onlua yuvarlayalm.
48 50
216y en yakn yzle yuvarlayalm. 216 200

50 200 = 10000
48 216 ileminin yaklak deeri 10 000dir.
Yani salyangoz 216 gnde yaklak 10 000 cm yol alr.

imdi ilemi yaparak tahminimizi kontrol edelim:

Daha iyi bir tahmin yapmak

iin 216y en yakn onlua
yuvarlayabilirdik.
48 216 = 10368
Tahminimiz gerek deerden 368 daha eksiktir.
41
Birlikte Yapalm 3
Bir ifti, bahesinden 3990 kg portakal toplamtr. ifti bu portakallar 7 kglk kasalara
koymak istiyor. iftinin yaklak ka kasaya ihtiyac olduunu tahmin ediniz. lem yaparak
tahmininizi kesin kasa says ile karlatrnz.
zm
iftinin yaklak ka kasaya ihtiyac olduunu
bulmak iin,
3990 7 = ?
ilemini yapmamz gerekir. Bu ilemin sonucunu tahmin etmek iin ilk sayy en yakn yzle yuvarlayalm.
Tahminimizi daha kolay yapabilmek iin 7ye blnebilen en yakn yzlkleri belirleyelim.
3990, 7ye blnebilen en yakn yzlklerden 3500 ile 4200 arasndadr.
3990 4200
4200 7 = 600
lemin yaklak deeri 600dr. Yani iftinin yaklak
600 kasaya ihtiyac vardr.
imdi ilemi yaparak tahminimizi kontrol edelim.

3990 7 = 570
3990 says, 4200e 3500den

daha yakndr.
Tahminimiz gerek deerden

daha byktr nk 4200,
3990dan daha byktr.
Tahminimiz kesin kasa saysndan 30 fazladr.
yi bir tahmin yapmak iin saylar, kolay ilem yaplabilecek ekilde en yakn saylara
yuvarlanr. Eer arpanlar yukar yuvarlanrsa tahmin gerek deerden byk, aa
yuvarlanrsa tahmin gerek deerden kk olur.
42
SIRA SZDE
1. Aadaki arpma ilemlerinin sonularn tahmin ediniz. Tahmininizi gerek deerle
karlatrnz.

Tahmin
Gerek Deer
a) 436 58
b) 4219 9
c) 3073 7
) 695 12
d) 864 35
e) 464 751
2. Aadaki blme ilemlerinin sonularn tahmin ediniz. Tahmininizi gerek deerle

karlatrnz.

Tahmin
Gerek Deer
a) 2658 4
b) 7496 3
c) 3685 9
) 8543 12
3. Aada verilen arpma ilemlerini dikkate alarak sorular cevaplaynz.

349 254
462 539
a) lemlerin sonularn, saylar en yakn onlua yuvarlayarak tahmin ediniz.

b) lemlerin sonularn, saylar en yakn yzle yuvarlayarak tahmin ediniz.
c) lemleri yapnz ve sonular a ve b seeneklerindeki tahminlerinizle karlatrnz.
) Hangi seenekte daha iyi bir tahmin elde ettiniz? Neden?
43
4. Aadaki arpmlardan hangilerinin 2000den fazla olacan tahmin ediniz. Nasl tahmin ettiinizi aklaynz.
a) 289 7 =
b) 97 9 =
c) 46 58 =
) 392 4 =
5. Aadaki ilemlerin sonularn tahmin ediniz. Tahmininizin gerek deerden daha m

byk yoksa daha m kk olduunu nasl belirleyebilirisiniz?
a) 287 9 =
c) 467 51 =
b)
74 48 =
) 807 124 =
6. 824 tane kurun kalem, kutulara eit ekilde yerletirilmitir. Her kutuda 8 kalem olduuna gre yaklak ka kalem kutusuna gerek duyulmutur?
7. Bir konser salonunda 56 sra ve her srada 64 koltuk vardr. Bu konser salonu yaklak
ka kiiliktir?
44
Hatalar Dzeltelim
Aadaki ilemleri inceleyerek yaplan hatalar aklaynz ve dzeltiniz.
a)
+
c)
d)
f)
7561
6683
142691
208
# 32
56
+ 84
896
e)
12351 2
1212
035
24
h) 27 + 57 =

30009
18632
28637
b)
34231
+ 49567
173798
5000
2386
2724
156
# 23
468
+ 312
780
g)
+ 43
4040 40
40 11
040
40
0
i) 110 + 72 =
27 + 57 = 84 + 43
+ 63 = 245
110 + 72 = 183 + 63 = 245
45
Blme leminde Kalan

Birlikte Yapalm 1
Bir okul, futbol turnuvasndaki takmlarn desteklemek
iin 450 rencisini stadyuma gtrecektir. Tm rencileri stadyuma tamak iin 52 yolcu kapasiteli otobslerden ka tane gerekir?
zm
rencilerin hepsini stadyuma tamak iin ka otobs gerektiini bulalm.
450 52 = ?
450 yolcu = ? otobs
...
52 yolcu
52
8
otobs
says
34
450yi 52ye blersek blm 8, kalan da 34 olur.
8 otobs tam dolu, 9. otobste

ise 34 renci vardr.
450
416
artan renci says
8 otobs elli ikier renci ile tam dolar. Geriye

34 renci artar. Bu renciler iin 1 otobs daha
gerekir.
rencilerin hepsini stadyuma tamak iin toplam
9 otobs gerekir.
46
Birlikte Yapalm 2
Bir ifti toplam 870 kg mercimek retmitir. ifti, mercimein tamamn 12 kglk torbalara
yerletirecektir. Buna gre ka torbaya ihtiya vardr?
zm
Ka tane torba gerektiini bulalm.
870 12 = ?
870 kg
...
12 kg
870
84
12
72
torba says
30
24
6
870i 12ye blersek blm 72, kalan da 6 olur.

Bu durumda 72 torba tam dolar, geriye 6 kg
artan mercimek miktar
mercimek artar.
Artan mercimek iin bir torba daha gerekir. iftinin toplam 73 torbaya ihtiyac vardr.
Birliklikte Yapalm 3
1118 metre dikenli tel 25 metrelik makaralara sarlmtr. Ka makara elde edilmitir?
zm
Makara saysn bulalm. 1118 25 =
1118 25
100
44
118
100
18
bir makaradaki
telin uzunluu
makara says
1118 25 = 44
44 tane 25 metrelik makara elde edilir.
18 m dikenli tel artar.
artan tel miktar
47
Birlikte Yapalm 4
Bir ifti elma bahesinden toplad elmalar 175 tane 20 kglk kasaya koymutur.
13 kg elma artmtr. Buna gre ifti toplam ka kg elma toplamtr?
zm
Toplam elma miktarn bulalm.
? kg
20 kg
13 kg
...
175 kasa
175 20 = 3500
3500 + 13 = 3513
ifti toplam 3513 kg elma toplamtr.
?
13
20
175
bir kasadaki
elma miktar
kasa says
artan elma miktar
nce kasalardaki elma miktarn

bulur, daha sonra bu miktar
artan elma says ile toplarm.
SIRA SZDE
1. Bir bakkaln 185 adet yumurtas vardr. Bunlar 12lik kutulara yerletirmek istemektedir.
Ka kutu tam olarak dolar? Ka yumurta artar?
2. Bir zeytinya fabrikasnda 618 litre ya retilmitir. Zeytinyann tamamn koymak

iin ka tane 8 litrelik teneke gerekir?
3. 316 metre kuma kesilerek 24 e paraya ayrlmtr. Her bir parann uzunluu ka
metredir? Kalan parann uzunluu ne kadardr?
4. Bir say 9a blndnde blm 54, kalan 28dir. Blneni bulunuz.
5. 595, bir sayya blndnde blm 13, kalan 10dur. Bu say katr?
48
1. Aadaki toplama ilemlerini yapnz.
a) 24368 + 86473 =
b) 9654 + 21758 =
c) 20284 + 10005 =
) 89544 + 6587 =
2. Aadaki karma ilemlerini yapnz.

a) 20000 8999 =
b) 1000 567 =
c) 50000 1659 =
) 5600 4779 =
3. Aadaki karma ilemlerini yapnz.

a) 52473 29414 =
b) 36480 9304 =
c) 87413 1006 =
1025 876 =
4. Toplama ve karma ilemlerinde verilmeyenleri bulunuz.

4982
a)
+
17065
b)

+ 14662
19580
4951
c)
715
)
584
9448
5. Aadaki toplama ve karma ilemlerinde bo braklan yere gelecek saylar bulunuz.

a) 25486
= 19523
b)
+ 1258 = 12365
c) 83140
= 53785
63147 = 12840
49
6. a) 90 000den 10 000 eksik olan say katr?
b) 90 000den 1000 eksik olan say katr?
c) 90 000den 100 eksik olan say katr?
) 90 000den 10 eksik olan say katr?
d) 90 000den 1 eksik olan say katr?
7. a) 32 485ten 5000 fazla olan say katr?

b) 17 792den 500 fazla olan say katr?
8.
2011 ylnda stanbul Arkeoloji Mzesini

187 610 kii, Bodrum Sualt Arkeoloji Mzesini 129 538 kii ziyaret etmitir. Buna
gre iki mzeyi toplam ka kii ziyaret etmitir?
9.
50
Trkiyede trafie kayd yaplan kamyon says

2011de 43 272, 2012de 38 616 adettir. Bu srede
56 597 adet kamyonun ise trafikten kayd silinmiir. Buna gre kamyon says 2 yl iinde ne kadar
artmr?
10. 2012 ylnda atletizmde 91 186 erkek, 49 971 kadn lisansl sporcu bulunmaktadr.
a) Kadn ve erkek sporcu saylarnn eit olmas iin ka tane kadn sporcu daha olmas
gerekmektedir?
b) 3547 erkek ve 1986 kadn sporcunun lisans iptal edilirse toplam sporcu says ka olur?
11. Aadaki ifadelerin doru olabilmesi iin bo braklan yerlere gelebilecek en byk
saylar bulunuz.
a) 15248 +
c)
< 52480
b) 41820 32057 >
+ 26352 < 98105
) 68302 62530 >

a) 36 45 =
b) 408 571 =
c) 254 96 =
) 180 64 =
d) 11 500 =
e) 101 50 =

a)
b)
364
408
#
584
57
#
c)
805
20
#

a) 97 40 =
97 400 =
97 4000 =
b) 30 28 =
300 28 =
3000 28 =
51
a) 442 8
b) 7800 3
c) 3640 7
) 5135 79
d) 2645 34
e) 4000 80

a) 7512
f)
5486
333
30
i) 3265
b) 8004
d)
g)
24
j)
3248
35
3333
30
368
c) 5452
e)
36
16
8007
80
k) 6547
78
h)
452
58
17. Aadaki arpma ve blme ilemlerinde bo braklan yere gelecek saylar bulunuz.
a) 47
c)
= 6110
11 = 490
18.
52
b) 6068
)
= 164
248 = 2976
Bir hesap makinesinin 5 tuu bozulmutur. Buna gre aadaki ilemleri 5 tuunu kullanmadan nasl yaparsnz?
a) 263 5
b) 128 5
c) 220 5
) 1240 5
19. Aadaki arpma ilemlerinde verilmeyenleri bulunuz.
17
a)
b)
5814
c)
19
#
4672
)
#
1125
+ 1250
64
33
546
5460
20. Hangi saynn 11 kat 385tir?
21. Aadaki ifadelerin doru olabilmesi iin bo braklan yerlere gelebilecek en byk
saylar bulunuz.
a) 28
< 1200
b) 5876
< 97
c) 32
< 5250
) 9548
< 28
22. 10 farkl rakamdan oluan iki tane 5 basamakl say ile yaplan karma ileminde elde
edebileceiniz,
a) En byk fark katr?
b) En kk fark katr?
53
23. Be basamakl bir saydan 3 basamakl bir say karldnda,
Evet / Hayr
rnek
a) Be basamakl bir say elde edilir mi?

b) Drt basamakl bir say elde edilir mi?
c) basamakl bir say elde edilir mi?
) ki basamakl bir say elde edilir mi?
d) Bir basamakl bir say elde edilir mi?
24. Aadaki toplama ve karma ilemlerinin sonularn, saylar nce en yakn yzle
daha sonra en yakn binlie yuvarlayarak tahmin ediniz. Hangi durumda daha iyi bir
tahmin elde ettiniz? lemleri hesap makinesi ile yapp tahmininizle karlatrnz.
a) 8745 + 3562
b) 32789 16449
c) 98752 + 5641
) 47962 15362
d) 45236 + 12556
e) 15550 6375
25. Aadaki ilemleri inceleyiniz. Hangi ilemlerin sonularnn 8000den byk olduunu
tahmin yoluyla bulunuz. Tahmininizi nasl yaptnz aklaynz. Tahmininizi ilemleri
yaparak kontrol ediniz.
a) 4176 + 3462
b) 3882 + 6139
c) 6839 + 957
) 7514 + 2929
d) 9152 827
e) 12354 4927
f) 9687 1599
26. Nermin, hesap makinesinde 4350 + 6298 ileminin sonucunu 49 798 olarak bulmutur. Sizce Nerminin bulduu cevap doru mu? Buna ilemi yapmadan nasl karar verebilirsiniz? Nasl dndnz aklaynz.
54
27.
Tekerlekli sandalye kampanyasna destek vermek iin iki

okul, pet ie kapa toplamaktadr. A okulu 56 789, B
okulu 62 450 kapak toplamtr. Buna gre aadaki sorularn cevaplarn tahmin ediniz.
a) Hangi okul daha ok kapak toplamtr? Bu okul yaklak ka tane fazla kapak toplamtr?
b) ki okul birlikte yaklak ka kapak toplamtr?
c) ki okul birlikte 150 000 kapak toplamay hedeflemektedir. Sizce hedeflerine ulaabilmiler midir? Hedeflerine ulaamadlarsa yaklak ka kapak daha toplamalar
gerekir?
28. Aadaki arpma ve blme ilemlerinin sonularn tahmin ediniz. lemleri hesap
makinesi ile yapp sonular tahminlerinizle karlatrnz.
a) 5023 9
b) 4476 7
c) 245 39
) 8653 48
d) 389 549
e) 3458 37
29. Bir seferde 420 kg yk tayabilen bir kamyonetin toplam 7000 kg yk tamas gerekmektedir.
a) Bu kamyonet 8 sefer yaptna gre kalan yk tahmin ediniz.
b) Kamyonetin 9500 kg yk tamas iin ka sefer yapmas gerektiini tahmin ediniz.
30. Bir market 12 metrelik amar ipleri satmak istemektedir. 1155 metre ipten ka tane
12 metrelik amar ipi elde edilir? Geriye ka metre ip artar?
55
31. Bir elektriki 588 metre kabloyu keserek ayn byklkte 84 adet kablo elde edilmitir.
Bir para kablonun uzunluu ka metredir?
32. Ali, 246 8 ileminin sonucunu iki farkl ekilde tahmin etmi ve unlar sylemitir:
Birinci tahminim 2000den kk kmtr.
kinci tahminim 1600den byk kmtr.
Sizce Ali, her iki durum iin tahminini nasl yapmtr?
33. renci 94 9 ileminin sonucunu farkl yollardan tahmin etmilerdir.

Mehmetin tahmini 810dur.
Sedann tahmini 950dir.
Mervenin tahmini 1000dir.
a) Her bir rencinin tahminlerini nasl yaptn aklaynz.
b) arpma ilemini yapmadan en yakn tahmini kimin yaptn nasl bulabilirsiniz?
34. Aadaki arpma ilemlerini inceleyiniz. Hangi ilemlerin sonularnn 30 000den byk olduunu tahmin ediniz. Tahmininizi ilemleri yaparak kontrol ediniz.
56
a) 581 39
b) 75 581
c) 820 86
) 310 75
35. Aadaki arpma ileminde, drt farkl rakam kutulara yerletirerek en byk arpm
elde etmek istediinizi dnelim. Nasl bir yol izlerdiniz? Neden?

#
36. Mustafa 3650 40 ileminin sonucunu tahmin etmi ve unlar sylemitir:

Blm 3 basamakl bir saydr.
Blm 80den byktr.

Sizce Mustafa, tahminini nasl yapmtr?
37. Bir hayvanat bahesinde 5 fil vardr. Filler gnde toplam 1115 kg yiyecek tketmektedir.

Buna gre,
a) Bir fil gnde yaklak olarak ka kg yiyecek tketmektedir?
b) Tahmininizi yaparken hangi varsaymlarda bulundunuz?
38. Bir yardm kampanyasnda 25 000 TL toplanmas iin 4 farkl konser dzenlenmitir.
Her konserde 6479 TL toplanmtr. Sizce kampanya iin yeterli para toplanm mdr?
Tahmin ediniz. Tahmininizi ilem yaparak kontrol ediniz.
39.
24 kei bir kamyonla tanmtr. Kamyondaki toplam

yk 1156 kgdr.
Buna gre,
a) Bir kei yaklak ka kgdr?
b) Tahmininizi yaparken hangi varsaymlarda bulundunuz?
57
MATEMATiK
NiTE
KONU 4 : PARANTEZL LEMLER

Parantez, birden fazla ilemin olduu durumlarda ilemlerden hangisini daha nce yapmamz
gerektiini bildirmek iin kullanlr. Bunu rneklerle inceleyelim.
Birlikte Yapalm 1
3 12 + 4 ileminin sonucunu bulunuz.
zm
nce arpma, sonra toplama ilemini yapalm.

3 12 + 4 = 36 + 4 = 40
imdi de nce toplama, sonra arpma ilemini yapalm.

3 12 + 4 = 3 16 = 48
Dikkat edilirse saylar ayn olmasna ramen ilem sras farkl olduunda, farkl sonular elde
edilmektedir. Bu gibi durumlarda, nce hangi ilemi yapmamz gerektiini belirlemek iin
parantezden yararlanabiliriz. rnein parantez iareti (3 12) + 4 eklinde kullanlrsa nce
arpma ilemini yapmamz gerektiini biliriz. Bu durumda,

(3 12) + 4 = 36 + 4 = 40 olur.
Birlikte Yapalm 2
6 (35 5) ileminin sonucunu bulunuz.
nce parantez iindeki

ilemi, sonra da dier
ilemi yaparm.
zm

6 (35 5) = 6 7 = 42
Birlikte Yapalm 3
48 8 5 = 1 ileminin sonucunun doru olmas iin parantez iaretini uygun yere koyunuz.
zm
nce karma ilemini yaparsak 48 8 5 = 48 3 = 16 olur.
nce blme ilemini yaparsak 48 8 5 = 6 5 = 1 olur.
O zaman, blme ilemi nce yaplmaldr. Dolaysyla parantez iaretini (48 8) 5 = 1 eklinde kullanmamz gerekir.
58
Birlikte Yapalm 4
Bir deirmende 50 kglk 8 uval un bulunmaktadr. Deirmen, un miktarn her bir uval iin 15
kg azaltmtr. Son durumda, 8 uvaldaki toplam un miktarn bulmak iin gerekli olan matematiksel ifadeyi yaznz.
zm
Her uvaldan 15 kg un azaltldna gre her bir uvalda 50 kg 15 kg un kalr. Toplamda
8 uval olduu iin matematiksel ifade 8 (50 15) eklinde yazlr.
SIRA SZDE
1. Aadaki ilemleri yapnz.
a) (143 + 45) 17
b) (123 29) + 31
c) 121 (33 3)
) 490 ( 7 7)
d) 4 + (12 6)
e) 270 (120 4)
2. Aadaki ilemlerde sonucun doru olmas iin uygun yerlere parantez iaretlerini yerletiriniz.
a) 12 + 8 10 = 10
b) 9 + 3 15 = 54
c) 630 7 + 2 = 92
) 27 12 3 = 23
3. Fatmann 197 fotoraf vardr. Fotoraflarn her biri 30 fotoraf alan albmlere yerletirdikten sonra geriye 17 fotoraf artyor. Fatmann bu albmlerden ka tane kullandn bulmak iin gerekli olan matematiksel ifadeyi yaznz.
Hatalar Dzeltelim
Aadaki ilemlerde yaplan hatalar aklaynz ve dzeltiniz.
1. 1494 (18 3) = 1476 3 = 492
2. 52 (32 + 17) = 20 + 17 = 37

Parantez iareteni matematikte ilk kullanan kiilerin 1608 ylnda Alman matematiki Cristopher Clavius ve 1629 ylnda Hollandal matematiki Albert Girard olduunu biliyor muydunuz?
59
1. Aadaki ilemlerin sonucunu bulunuz.
a) 610 (190 + 410) =
c) (399 + 1) + 149 =
d) 8 (64 8) =
) (999 + 1) + 4376 =
e) 240 (3 80) =
f) 250 (100 4) =
h) (120 6) 6 =
b) (480 170) + 250 =
g) (6 100) 2 =
i) 39 (13 13) =
2. Aadaki ilemlerde sonucun doru olmas iin parantezi uygun yere yerletiriniz.
a) 69 17 + 38 = 14
b) 87 + 63 13 = 137
c) 9 + 3 15 = 180
) 630 10 3 = 90
d) 58 25 + 42 = 75
3. Glen, 450 kurabiye yapmtr. Kurabiyeleri on ikierli 37 paket iine yerletirmitir.

Ka kurabiye arttn bulmak iin gerekli olan matematiksel ifadeyi yaznz.
4. Aadaki ilemlerde verilmeyen saylar bulunuz.

a) (109 8) +
c) 9 + (
d)
60
= 142
25) = 209
(72 9) =72
b) (77 +
) 13 = 130
) (120
) 3 = 17
5. Aadaki ilemleri, rnekteki gibi daha kolay yapabilmek iin parantezli ekilde ifade
ediniz ve ilemlerin sonucunu bulunuz.
a) 157 + 36 = (157 + 30) + 6 = 187 + 6 = 193
b) 177 + 99 =
c) 177 99 =
) 371 60 =
d) 62 25 =
e)
5 48 =
6. Aadaki ilemleri parantez yardm ile ifade ediniz ve sonular bulunuz.

a) 3 37 = 3 (1 37) =
b) 6 37 = 3 (2 37) =
c) 9 37 =
) 12 37 =
d) 15 37 =
e) 18 37 =
f) 21 37 =
61
MATEMATiK
NiTE
KONU 5 : ZHNDEN LEMLER

Hatrlayalm
Bir doal sayy 10, 100 ve 1000 ile ksa yoldan nasl arpp bldmz inceleyelim.
36 10 = 360
36 100 = 3600
47 000 10 = 4700
47 000 100 = 470
1. Zihinden Toplama ve karma lemleri

Bir ilemi kt kalem kullanmadan zihinden yapmann birden fazla yntemi vardr. Bunun iin
saylar kolay toplanacak veya karlacak ekilde paralanr, gruplanr ve daha sonra ilem yaplr. Aada verilen baz yntemleri inceleyelim.
I. Yntem: Saylar basamaklarna ayrma

Birlikte Yapalm 1
Bir sepette 31 tane ceviz vardr. Sepete 18 tane ceviz eklenmitir. Sepette toplam ka tane ceviz
olduunu kt kalem kullanmadan, zihinden ilem yaparak bulunuz.
zm
Saylar kolay toplayacak ekilde basamaklarna ayralm ve toplayalm.

31 = 30 + 1
18 = 10 + 8
31 + 18 = (30 + 10) + (1 + 8)
= 40 + 9
= 49
Birlikte Yapalm 2
56 34 ilemini zihinden yapnz.
zm
karma ilemi iin 34 saysn basamaklarna
ayralm ve en byk basamaktan balayarak
srayla 56dan karalm.
30
56
26
56 34 = 22
62
22
34 = 30 + 4
II. Yntem: Uygun saylar kullanma

Zihinden ilem yaparken saylardan biri 10, 100, 1000 veya bunlarn katlar gibi sonu sfr ile
biten bir sayya yaknsa bu saydan faydalanarak ilem yapmak daha kolaydr.
Birlikte Yapalm
Aadaki ilemleri zihinden yapnz.
a) 34 + 19 = ?
b) 82 28 = ?
zm
a) 34 + 19 = 33 + (1 + 19)

= 33 + 20 = 53
b) 82 30 = 52

52 + 2 = 54
82 28 = 54
19, 20ye yakn olduundan

34ten 1 alp 19a 1 ekleyelim.
28, 30a yakn olduundan

nce 82den 30u karalm.
Daha sonra fazladan kardmz
2yi bulduumuz sonuca ekleyelim.
SIRA SZDE
1. Aadaki ilemleri zihinden yapnz. Kullandnz yntemi aklaynz.
a) 49 + 95 =
b) 84 19 =
c) 76 + 61 =
) 89 + 56 =
d) 96 64 =
e) 78 + 99 =
f) 93 29 =
g) 32 + 98 =
h) 76 + 41 =
i) 69 + 69 =
j) 98 + 98 =
k) 52 + 79 =
63
2. Zihinden arpma ve Blme lemleri

Zihinden arpma ve blme yaparken kullanabileceimiz baz yntemleri inceleyelim.
I. Yntem: 10, 100, 1000 ve katlaryla zihinden arpma ve blme

Bir arpma ileminde, arpanlardan biri 10 veya kat olan bir say ise sfrlar gz ard edilerek
ilem yaplr ve sfrlar daha sonra eklenir.
Birlikte Yapalm 1
nce 12 ile 4 arparz. Sonra
arpmn sana 3 sfr ekleriz.
zm
12 4000 = (12 4) 1000

= 48 1000
= 48000
Birlikte Yapalm 2
zm
1600 800 = 16 8 = 2
arpma ilemindekine benzer olarak, zihinden blme ilemi yaparken blen ve blnenden ayn sayda sfr atlr ve ilem yaplr.
SIRA SZDE
1. Aada verilen arpma ilemlerini zihinden yapnz.
a) 374 20 =
b) 400 60 =
c) 340 800 =
) 222 400 =
d) 90 111 =
e) 400 700 =
2. Aada verilen blme ilemlerini zihinden yapnz.
64
a) 720 60 =
b)
7200 12 =
c) 36000 90 =
) 8100 90 =
d) 5400 600 =
e) 20000 5000 =
II. Yntem: Uygun saylar kullanma

Zihinden ilem yaparken arpan veya blenlerden birini daha kolay ilem yaplabilecek saylarn
arpm olarak yazarz.
Birlikte Yapalm
Aada verilen ilemleri zihinden yapnz.
a)
4 45 = ?
b)
36 25 = ?
c) 150 25 = ?
zm
a) 4 45 = 2 (2 45)
= 2 90
= 180

b) 36 25 = (9 4) 25

= 9 (4 25)
= 9 100
= 900
c) 150 25 = (150 4) 100

= 600 100
=6
4 = 2 2 olduundan sayy 4 ile

arpmak iin nce 2 ile sonra
tekrar 2 ile arpabiliriz.
arpma ilemini yapmak iin

25in 4 katnn 100 olmasndan
yararlanabiliriz.
Bir sayy 25e blmek iin

100den yararlanabiliriz.
Blneni 4 ile arpp 100e
blersek ayn sonucu elde
ederiz.
SIRA SZDE
1. Aadaki ilemleri zihinden yapnz. Ynteminizi aklaynz.
a) 48 25 =
b) 850 25 =
) 38 50 =
d) 2950 50 =
c) 390 5 =
65
III. Yntem: Bilinen sonulardan faydalanma

Zihinden arpma ve blme ilemi yaparken sonularn bildiimiz arpma veya blme ilemlerinden faydalanabiliriz.
Birlikte Yapalm 1
zm
24 9 ilemini zihinden yapmak iin 24 10 ileminden yararlanabiliriz.

24 10 = 240
24 9 = (24 10) 24
= 216
Bir sayy 9 ile arpmak iin

o sayy 10 ile arpp sonutan
kendisini karrz.
Birlikte Yapalm 2
13 21 = 273 olduuna gre aadaki ilemleri zihinden yapnz.
a) 12 21 = ?
b) 13 23 = ?
zm
a) 12 21 ileminin sonucu 13 21 ileminin sonucundan 21 eksiktir. nk 12, 13ten 1
eksiktir.

12 21 = (13 21) 21
= 273 21
= 252
b) 13 23 ileminin sonucu 13 20 ileminin sonucundan 13n 3 kat kadar fazladr. nk 23, 20den 3 fazladr.

13 23 = (13 20) + (13 3)
66
= 260 + 39
= 299
SIRA SZDE
a) 6 98 =
b) 19 63 =
c) 340 9 =
) 62 99 =

a) 152 12 =
b) 101 78 =
c)
) 55 600 =
21 64 =
3. 36 54 = 1944 bilgisini kullanarak aadaki ilemleri zihinden yapnz.

a) 37 54 =
b) 34 54 =
c) 36 55 =
) 36 53 =

a) 384 8 =
b)
c) 504 7 =
) 1616 16 =
891 9 =
IV. Yntem: Bir saynn arpanlarndan faydalanma

Zihinden arpma ve blme ilemi yaparken arpan ya da blenin arpanlarndan yararlanabiliriz.
rnein bir sayy 35 ile arpmak, bu sayy srayla 5 ve 7 ile arpmak demektir.
Birlikte Yapalm
zm
324 12 ilemini yapmak iin 324 nce 4e, sonra da bulduumuz sonucu 3e bleriz.
nk 3 ve 4, 12nin arpanlardr.

324 12 = (324 4) 3
= 81 3
= 27
67
SIRA SZDE
1. Aadaki arpma ilemlerini zihinden yapnz. Ynteminizi aklaynz.
a) 48 25 =
b) 20 45 =
c) 54 12 =
) 78 15 =
2. Aadaki blme ilemlerini zihinden yapnz. Ynteminizi aklaynz.

a) 252 12 =
b) 6300 15 =
c) 1100 25 =
) 2200 50 =
Hatalar Dzeltelim
Aadaki ilemleri inceleyiniz. Hatalar aklaynz ve dzeltiniz.
1. 7256 999 = (7256 1000) 1

= 6256 1
= 6255
2. 625 9 = (625 10) 1

= 6250 1
= 6249
3. 390 5 = (390 10) 2

= 39 2
= 78
4. 640 100 = 6400
68
1. Aadaki toplama ve karma ilemlerini zihinden yapnz. Ynteminizi aklaynz.
a) 648 + 999 =
b) 3245 99 =
c) 3274 + 998 =
) 2324 998 =
d) 7897 997 =
e) 44999 + 44999 =
f) 3996 + 3996 =
g) 679 106 =
h) 7682 2996 =
i) 6958 4992 =
j) 706 480 =
k) 541 82 =
l) 7235 + 535 =
m) 2199 + 2199 + 2199 =
2. Aadaki arpma ve blme ilemlerini zihinden yapnz.

a)
73=
b)
35000 5 =
70 30 =
35000 50 =
700 300 =
35000 500 =
c)
70000 10 =
32 40 =
70000 100 =
32 400 =
70000 1000 =
32 4000 =
69
a) 48 12 =
b) 726 101 =
) 98 9 =
d)
704 11 =
f) 585 15 =
g) 5088 12 =
c)
120 2000 =
e)
54000 30 =
h) 65000 1300 =
70
a) 482 19 =
b) 357 99 =
c) 45 198 =
65 39 =
d) 450 22 =
e) 102 75 =
f) 303 40 =
g) 7 598 =
h) 9 897 =
i)
j) 20 760 =
k) 624 25 =
960 5 =
5. 32 32 ilemini yapnz. Bu ilemin sonucunu kullanarak aadaki ilemleri zihinden
yapnz.
a) 32 33 =
b) 31 32 =
c) 64 32 =
) 32 96 =
6. 720 6 ilemini yapnz. Bu ilemin sonucunu kullanarak aadaki ilemleri zihinden

yapnz.
a) 720 12 =
b) 720 18 =
c) 720 24 =
) 720 36 =
d) 1440 6 =
e) 1440 12 =
71
MATEMATiK
NiTE
KONU 6 : BR SAYININ KARES VE KP

Bir Saynn Karesi:
Bir sayy kendisi ile arparsak o saynn karesini buluruz. Aadaki rnekleri inceleyelim.

2 2 = 4
22 = 4
3 3 = 9
32 = 9
4 4 = 16
11=1
42 = 16
12 = 1
Bir saynn kendisi ile arpmna bu saynn karesi denir.

3n kendisiyle arpm, 3 3 = 32 eklinde gsterilir ve n karesi olarak okunur.
02 = 0 ve 12 = 1 olduuna dikkat ediniz.
Bir Saynn Kp:

Bir sayy kendisi ile iki kere arparsak o saynn kpn buluruz.

2 2 2 = 8
23 = 8
3 3 3 = 27
33 = 27
4 4 4 = 64
000=0
43 = 64
03 = 0
Bir saynn kendisiyle iki kere arpmna bu saynn kp denir.

4n kendisiyle iki kere arpm, 4 4 4 = 43 eklinde gsterilir ve drdn kp olarak
okunur. 03 = 0 ve 13 = 1 olduuna dikkat ediniz.
SIRA SZDE
1. Aadaki ifadeleri bir saynn karesi veya kp olarak yaznz.
a) 7 7 =
b) 19 19 =
c) 38 38 38 =
) 680 680 680 =
2. 121 says hangi saynn karesidir?

3. Aada verilen ifadeleri arpma ilemi biiminde yaznz ve ifadelerin deerlerini bulunuz.
72
a) 52 =
c) 122 =
b) 73 =
) 153 =
=
=
Hatalar Dzeltelim
Aadaki ilemleri inceleyiniz. Hatalar aklaynz ve dzeltiniz.
a) 32 = 3 + 3
b) 82 = 8 2
c) 52 = 2 2 2 2 2
) 73 = 72 + 7
d) 23 = 2 3
e) 103 = 10 000
f) 12 = 1 2

Ardk doal saylarn kplerinin toplamnn, bu doal saylarn toplamlarnn karesine
eit olduunu biliyor muydunuz?
13 = 1 = 12
13 + 23 = 9 = (1 + 2)2
13 + 23 + 33 = 36 = (1 + 2 + 3)2
13 + 23 + 33 + 43 = 100 = (1 + 2 + 3 + 4)2
13 + 23 + 33 + 43 + 53 = 225 = (1 + 2 + 3 + 4 + 5)2
73
1. Aada verilen arpma ilemlerini bir saynn karesi veya kp eklinde ifade ediniz.
a) 57 57 =
b)
777=
c) 99 99 =
666=
d) 30 30 =
e)
100 100 =
f) 11 11 =
g) 18 18 18 =
2. Aada verilen ifadeleri arpma ilemi biiminde yaznz ve ifadelerin deerlerini bulunuz.
a) 153 =
b) 152 =
c) 203 =
) 252 =
d) 82 =
e)
93 =
f)
92 =
g) 73 =
3. Aada verilen saylar bir saynn karesi veya kp eklinde ifade ediniz.
a) 100 =
b) 64 =
c) 400 =
) 225 =
4. Aadaki ifadelerde verilmeyen saylar bulunuz.

a)
c) 75 75 =
74
= 232

32 = 323
b)
16 16 = 163
5. Aada verilen rnei inceleyiniz ve saylar iki saynn karesinin arpm eklinde yaznz.
rnek: 36 = 9 4 = 32 22
a) 64
b) 100
c) 144
6. Hangi sayya 4 eklenince 7nin karesi elde edilir?
7. Karelerinin toplam 100 olan saylar bulunuz.
8. ki farkl saynn karelerinin toplam olarak yazlabilen iki basamakl saylar bulunuz.

rnek: 13 = 32 + 22
9. Tek basamakl iki saynn kpleri arasndaki fark 98 ise bu saylar katr?
75
MATEMATiK
NiTE
KONU 7 : PROBLEMLER
ki Adml Problemler
Birlikte Yapalm 1
Sadece kei ve koyun bulunan bir iftlikte 741 tane koyun vardr.
iftlikteki koyunlarn says, keilerin saysndan 496 daha azdr.
iftlikte toplam ka tane hayvan vardr?
zm
nce keilerin saysn model kullanarak bulalm.
?
Keilerin says :

741 + 496 = 1237
Toplam hayvan says :
1237 + 741 = 1978

Keiler
Koyunlar
kei koyun
496
741
iftlikte toplam 1978 hayvan vardr.
Birlikte Yapalm 2
Bir otoparktaki otomobillerin says, otobslerin
saysnn 6 katdr. Otoparktaki otomobillerin says
534 olduuna gre otoparkta toplam ka ara vardr?
zm
nce otobslerin saysn bulalm.

534 6 = 89
Otoparkta 89 tane otobs vardr.
Otoparktaki toplam ara says:

534 + 89 = 623
76
534
Otomobil
Otobs
?
Birlikte Yapalm 3
Bir tiyatro salonunda 42 sra ve her srada 25 koltuk vardr. Tiyatro gsterisini 867 kii izlediine
gre salonda ka koltuk bo kalmtr?
zm
nce tiyatro salonunda toplam ka koltuk olduunu bulalm.

?
...
25 42 = 1050
koltuk sra
42 sra
25
Tiyatro salonunda toplam 1050 koltuk vardr.

Bo koltuklarn says :

1050 867 = 183
Tiyatroda 183 bo koltuk vardr.

Birlikte Yapalm 4
evreyi koruyalm kampanyasnda snflar aras atk pet ie toplama yarmas dzenlenmitir. 5-A snf ile 5-B snf toplam 514 adet pet ie biriktirmitir. 5-A snfnn toplad pet
ielerin adedi 5-B snfnnkinden 28 fazladr. Buna gre snflar kaar adet pet ie toplamtr?
zm
5-A snfnn fazladan toplad 28 adet pet ieyi ayrdmzda her iki snfn toplad miktarlar
ayn olur.
28 adet pet ieyi ayrdmzda toplam pet ie says :

514 28 = 486
5-B snfnn toplad miktar :

486 2 = 243
5-A snfnn toplad miktar :

243 + 28 = 271
77
SIRA SZDE
1. erife ve Aye 415 TLyi paylamlardr. Aye, erifeden 85 TL daha fazla aldna gre
Ayenin ald para ka TLdir?
2. Bir frn pazartesi gn 1387 ekmek satmtr. Sal gn, pazartesi gnnden 278 ekmek
daha fazla satmtr. Frn iki gnde toplam ka ekmek satmtr?
3.
Bir bakkaln 372 adet yumurtas vardr. Bu yumurtalar on ikierli

paketler hlinde satmaktadr. Her paketin fiyat 6 TL olduuna
gre bakkal tm yumurtalar sattnda eline ka TL geer?
4.
Hseyin Bey, ayda 620 TL taksitle araba almtr. Borcunu

36 ayda deyecektir. Borcunun 16 120 TLsini dediine gre Hseyin Beyin ka ay daha taksit demesi gerekmektedir?
5.
3 TL / kg

5 TL / kg
2 TL / kg
Resimdeki bilgileri kullanarak iki farkl problem kurunuz ve znz.
6. Blme ve karma ilemi ile zlebilecek bir problem kurunuz ve problemi znz.
78
Adml Problemler
Birlikte Yapalm 1
Bir sandalye 62 TLdir. Masann fiyat sandalyenin fiyatnn 8 katdr. Bir masa ve birka sandalyeye toplam 930 TL deyen bir kii ka sandalye almtr?
zm
nce masann fiyatn bulalm.

62 8 = 496
imdi de denen toplam paradan ne kadarnn sandalyelere harcandn bulalm.

930 496 = 434 TL
Son olarak ka sandalye alndn bulalm.

434

434 62 = 7
7 sandalye alnmtr.
...
? sandalye
62
Birlikte Yapalm 2
Bir manav 840 adet limonu 195 TLye almtr. Limonlar her filede 6 limon olacak ekilde filelere yerletirmi ve limonlarn hepsini satmtr. Bir
file limonu 2 TLye sattna gre manav ka TL kr etmitir?
zm
nce ka file limon olduunu bulalm.

840 6 = 140
Daha sonra 140 file limonu toplam ka TLye sattn bulalm.

2 140 = 280
Limonlardan elde ettii paradan, bata dedii paray karrsak manavn krn bulmu oluruz.

280 195 = 85 TL kr etmitir.
79
Birlikte Yapalm 3
Volkan Bey, bir tane ayakkab ile 3 tane pantolon almtr.
Volkan Bey bunlar iin 220 TL deyip 11 TL para st almr. Ayakkab 95 TL ve pantolonlarn fiyatlar ayn olduuna gre bir pantolonun fiyat ka TLdir?
zm
Volkan Bey 220 11 = 209 TL harcamtr.
Volkan Bey ayakkab iin 95 TL demitir.
Buna gre pantolon iin 209 95 = 114 TL denmitir.
Bir pantolonun fiyat 114 3 = 38 TLdir.
Birlikte Yapalm 4
Eren ve Nuri, masa tenisi turnuvasna katlacaklardr. Eren 3
raket ve 4 paket top almtr. Arkada Nuri, 4 raket ve 3 paket
top almtr. Raketin fiyat, bir paket topun fiyatnn kat ve
bir paket top 12 TLdir. Eren ve Nuri, kasaya toplam ka TL demilerdir?
zm
nce bir raketin fiyatn model kullanarak bulalm.
?
Raket
1 paket top
12
Bir raket 12 3 = 36 TLdir.
imdi bir raket ve bir paket topun toplam fiyatn bulalm.
Bir raket ve bir paket topun toplam fiyat 36 + 12 = 48 TLdir.
kisi birlikte toplam 7 tane raket ve 7 paket top almlardr.
kisi birlikte kasaya toplam 48 7 = 336 TL demilerdir.
80
SIRA SZDE
1. Bir salondaki kadnlarn says erkeklerin saysnn 3 katdr. Kadnlarn says, erkeklerin
saysndan 18 fazla ise salonda toplam ka kii vardr?
2.
Muratn 324 adet bilyesi vardr. Bilyelerin 160 tanesi krmz, 125 tanesi
mavi ve geri kalanlar ise sardr. Mavi bilyeler sar bilyelerden ka fazladr?
3. Sultann kitaplarnn says, Hanifenin kitaplarnn saysndan 15 fazladr. kisinin toplam 97 kitab olduuna gre Sultann ka tane kitab vardr?
4. Bir tiyatro gsterisi iin bilet fiyatlar yetikinler iin 15 TL ve ocuklar iin 6 TLdir. Hacer
Hanm 8 yetikin ve 12 ocuk iin bilet almtr. Hacer Hanm biletler iin toplam ka TL
demitir?

5. Ankara-Eskiehir aras yksek hzl tren (YHT) iin tarife ve mevkilere gre bilet fiyatlar
aadaki tabloda verilmitir. Bu bilgileri kullanarak 2 farkl problem kurunuz ve problemi
znz.
Tarife
1. Mevki
2. Mevki
Tam:
35
25
Tam Gidi Dn:
56
40
ocuk (0-12):
18
12
Gen (13-26):
28
20
Yal (60 st):
28
20
6. 45 ve 4 saylarn kullanarak adml bir problem kurunuz ve znz.
81
1. Bir snftaki erkek rencilerin says kz rencilerin saysnn 3 katdr. Erkek rencilerin
says, kz rencilerin saysndan 24 fazla olduuna gre snfta toplam ka renci vardr?
2.
Bir trende 12 vagon vardr. 11 vagonun her birinde

92 koltuk vardr. Kalan vagondaki koltuk says
120dir. Trende toplam ka koltuk vardr?
3. Elif 6 gnlk bir okul gezisine katlmtr. Gezide her gn 25 TL harcamtr. Gezi sonunda
cebinde 85 TL kaldna gre Elifin geziye giderken ka TLsi vardr?
4. Ahmetin 380 TLsi ve Halilin 330 TLsi vardr. Ahmet, Halile ka TL verirse ikisinin paras
eit olur?
5.
Bir balon firmas 9780 adet balon retmitir. Bu balonlar 20lik paketlere
yerletirdikten sonra her paketi 3 TLye satmtr. Buna gre, firma ka TL
kazanmtr?
82
6. Bir maaza 900 TLye 45 adet gne gzl almtr. Bir gne gzln 26 TLye
sattna gre maaza toplam ka TL kr etmitir?
7. smail bir hafta markette almtr. Hafta ii her gn iin 20 TL ve hafta sonu her gn
iin 30 TL kazanmtr. smail bir haftada toplam ka TL kazanmtr?
8. Bir iftlikte 72 tane inek bulunmaktadr. Bir inek gnde 20 litre st vermektedir. Bir inek
gnde 7 kg hazr yem, 5 kg yonca ve 20 kg msr tketmektedir.
a) Bu iftlikteki gnlk st retimi toplam ka litredir?
b) iftlikteki ineklere bir gnde toplam ka kg yiyecek verilmektedir?
9. Bir okulda 24 snf ve her snfta da 32 renci vardr. Yl sonunda okuldan 112 renci
ayrlm ve 87 renci okula kayt yaptrmtr. Buna gre renci says ka olmutur?
10. Ahmet, fotoraflarn bir albme yerletirdikten sonra albme yerlemeyen 52 fotoraf
kalmtr. Albmde 31 sayfa ve her sayfada 8 fotoraf yer almaktadr. Buna gre Ahmetin
toplam ka tane fotoraf vardr?
83
11.
Bir iftlikteki rdeklerin says, tavuklarn

saysnn 15 katdr. iftlikte 47 tavuk olduuna gre toplam ka tavuk ve rdek vardr?
12. Zeynep, Elif ve Osman retmen emekli olan bir arkadalarna ortak piknik dzenlemilerdir. Osman retmen 245 TL, Zeynep retmen 120 TL ve Elif retmen
196 TL harcamtr.
a. retmen piknik iin toplam ka TL harcamtr?
b. retmenler harcanan paray eit miktarda deyeceklerinden, Zeynep ve Elif retmenin Osman retmene kaar TL borcu vardr?
13.
Bir hayvanat bahesindeki ceylan ve kanguru sraya

sraya 456 metre komutur. Bir ceylan bir srayta 8
metre, bir kanguru ise 3 metre ileri gidebilir. Buna gre,
a. Kanguru ka kez sramtr?
b. Ceylan ka kez sramtr?
14. Sleyman ve Yusufun eit miktarda paralar vardr. Sleyman 18 TL ve Yusuf 25 TL

harcadktan sonra Sleymann kalan paras, Yusufun kalan parasnn 2 kat olmutur.
Balangta her birinin ka TLsi vardr?
84
15. Yasemin, kitapdan 4 defter ve bir bilim dergisi almtr. Kasaya 50 TL vermi ve 5 TL
para st almtr. Derginin fiyat bir defterin fiyatnn 2 katdr. Bilim dergisi ka TLdir?
16. zlem ve Recepin pul koleksiyonlar vardr. zlemin pullarnn says, Recepin pullarnn
saysnn 2 katdr. zlem, Recepe ka pul verirse her birinin pul says 120 olur?
17. Mahmutun yapboz paralarnn says, Alinin yapboz paralarnn saysnn 2 katdr.
Alinin yapboz paralarnn says, Emirin yapboz paralarnn saysndan 40 fazladr.
Alinin, Emrenin ve Mahmutun yapboz paralarnn toplam 300dr. Mahmutun ka
yapboz paras vardr?
18. Halil Bey, 3 tanesi 25 TLden 27 saat alm ve cebinde 15 TLsi kalmtr. Balangta Halil
Beyin ka TLsi vardr?
19. 650 (14 7) ilemi ile zlebilecek bir problem kurunuz ve znz.
20. farkl ilem kullanarak zlebilecek bir problem kurunuz ve znz.
85
MATEMATiK
NiTE
KONU 8 : ZAMAN LME

Hatrlayalm
Zaman belirtmek iin yl, ay, hafta, gn, saat, dakika ve saniye gibi eitli zaman lleri kullanrz.
Zaman l Birimleri
Yandaki takvimi inceleyelim.
1 ylda 12 ay vardr.
Baz aylar 30, baz aylar 31 gnden oluur.
28 gnden oluan ubat ay, drt ylda bir 29 gn
olur.
Bir ylda 365 gn vardr. Drt ylda bir ubat ay 29
olduu iin o yl, 366 gnden oluur. Bu yla artk
yl denir.
Hesap yaparken 1 ylda 365 gn, 1 ayda 30 gn
olduunu kabul ederiz.
1 yl = 12 ay
1 yl = 365 gn
1 ay = 30 gn
Saat, dakika ve saniye :

Saat, dakika ve saniyeyi yaammzdaki pek ok olayn sresini belirtmek iin kullanrz.
Gnde 9 saat uyurum.
86
Stm 5 dakikada bitiririm.
Nefes alp verdiimde yaklak 5 saniye geer.
Birlikte Yapalm
Aada baz olaylarn gerekleme sreleri yaklak olarak verilmitir. nceleyiniz.
Bir reklam yaklak olarak 45 saniye srer.
Bir ders 40 dakika srer.
Hzl trenle Konya-Ankara arasndaki yolculuk yaklak 2 saat srer.
Yaryl tatili 15 gn srer.
1 saat = 60 dakika
1 dakika = 60 saniye
Saat, dakika ve saniye iin aadaki ksaltmalar kullanlr.

Saat = sa , Dakika = dk , Saniye = sn
SIRA SZDE
1. Aadaki boluklar uygun zaman l birimleri ile doldurunuz.
a) Meltemin izledii film 1 .. 20 . srd.
b) Arkadam Kaan, 3 . yaz tatili yapt.
c) Burak, 10 . nce bugn domu.
) Seda, grip olduu iin 3.. okula gidemedi.
Oca
k
uba
t
Mar
t
Nisa
n
May
Hazi s
r
Tem an
muz
Au
stos
Eyl
l
Ekim
Kas
m
Aral
k

31 28 31 30
31
30 31
31 30
31
30 31
Ellerimizi yumruk yapp yan yana getirdiimizde parmak eklemlerine denk gelen aylar 31 gnden oluur.
Eklemlerin aralarna denk gelen aylar ise 30 gndr.
87
Zaman l Birimlerini Birbirine Dntrme

Birlikte Yapalm 1
Zeynep, yzme yarn 5 dk 23 snde tamamlamtr. Geen yln rekoru 330 sn ise sizce Zeynep, geen yln rekorunu krm mdr?
zm
Zeynepin rekor krp krmadn, verilen sreleri ayn zaman lme birimleri eklinde ifade edelim. Sreleri ayn zaman lme birimlerine dntrmek iin 2 yol dnebiliriz.
I. yol:
Dakikay saniyeye dnterelim.
nce 5 dakikay saniye cinsinden yazalm.

5 dk = 5 60 sn

= 300 sn
Buna gre,

1 dk = 60 sn olduundan
dakika olarak verilen sreyi
60 ile arpp ka saniye olduunu
buluruz.
5 dk 23 sn = 300 sn + 23 sn
= 323 sn
5 dakika 23 saniyelik sre 323 saniyeye eittir.

323 saniye 330 saniyeden az olduundan Zeynep rekor krmtr.
II. yol:
Saniyeyi dakikaya dntrelim.
330 saniyeyi dakikaya
dntrmek iin 60a
bleriz.
Saniye olarak verilen bir sreyi

60a blerek ka dakika olduunu
buluruz. Kalan saniye olarak belirtiriz.
330 60

Blme ileminde
300 5 dk
kalan, 1 dakikadan
30 sn
kk olduu iin
saniye olarak belirtilir.
330 sn = 5 dk 30 sn
5 dk 23 sn, 5 dk 30 snden az olduundan Zeynep rekor krmtr.
SIRA SZDE
Aadaki boluklar uygun ekilde doldurunuz.
a) 4 dk =
c) 5 dk 3 sn =
88
sn
sn
b) 120 sn =
dk
) 150 sn =
dk
sn
Birlikte Yapalm 2
Gzde, bir uak maketini birinci gn 2 sa 40 dk, ikinci gn 1 sa 50 dk alarak tamamlamtr.
Gzde maketi ka dakikada tamamlamtr?
zm
I. yol:
Saat ve dakika cinsinden verilen sreleri alt alta toplayp dakikaya evirelim.
2 sa
+ 1 sa
40 dk
50 dk
90 dk
1 sa
30 dk
90 = 60 dk + 30 dk
= 1 sa + 30 dk
nce dakikalar toplayalm, toplam saat ve dakika

cinsinden ifade edelim.
2 sa
+ 1 sa
4 sa
40 dk
50 dk
30 dk
3+1=4
90 dakikann 60 dakikas 1 saat
olarak eklenir. Geriye 30 dakika
kalr.
Toplam sreyi dakika olarak ifade etmek iin 4 saati dakika cinsinden yazp 30 dakika ekleyelim.

4 sa = 4 60 dk
= 240 dk
240 dk + 30 dk = 270 dk
Gzde maketi toplam 270 dakikada tamamlamtr.
II. yol:
Verilen sreleri dakika cinsinden yazp toplayalm.
Gzdenin iki gnde harcad saatleri ayr ayr dakikaya evirelim.

2 sa 40 dk = 120 dk + 40 dk
= 160 dk
1 sa 50 dk = 60 dk + 50 dk
= 110 dk
Dakika olarak bulduumuz sonular toplayalm.

160 dk + 110 dk = 270 dk
89
1 sa = 60 dk olduundan,
Saat olarak verilen sreyi 60 ile arparak bu srenin ka dakika olduunu bulabiliriz.
Dakika olarak verilen bir sreyi 60a blerek bu srenin ka saat olduunu bulabiliriz. Kalan dakika olarak belirtiriz.
SIRA SZDE
a) 240 dk =
b) 3 sa =
sa
c) 2 sa 30 dk =
) 135 dk =
dk
dk
sa
dk
Birlikte Yapalm 3
Sercann gnlk uyku sresi yaklak 9 saattir. Sercan, 1 ayda yaklak ka gn ve ka saati uyuyarak geirmektedir?
zm
Sercann 1 ayda uyuyarak geirdii sreyi bulalm.

30 9 sa = 270 sa

1 ay 30 gn olduundan 1 ayda
Sercann ka saat uyuduunu
bulmak iin 30 ile 9u arparz.
270 saati gn cinsinden yazalm.

270 saati gn cinsinden
yazmak iin 24e bleriz.
270 24
24 11 gn
Kalan saat olarak

belirtiriz.
270 sa = 11 gn 6 sa
30
24
6 sa
Sercan, 1 ayn yaklak 11 gn ve 6 saatini uyuyarak geirmektedir.

1 gn = 24 sa olduundan,
Gn olarak verilen sreyi 24 ile arparak bu srenin ka saat olduunu bulabiliriz.
Saat olarak verilen bir sreyi 24e blerek bu srenin ka gn olduunu bulabiliriz. Kalan
saat olarak belirtiriz.
90
SIRA SZDE
a) 4 gn =
b) 480 sa =
sa
c) 260 =
gn
gn
) 4 gn 11 saat =
sa
sa
Birlikte Yapalm 4
Muratn doum tarihi 20 Aralk 1998dir. Kardei Enginin doum tarihi ise 18 Austos 2006dr.
ki karde arasndaki ya fark katr? Yl, ay ve gn olarak belirtiniz.
zm
Kardeler arasndaki ya farkn bulmak iin Enginin doum tarihinden Muratn doum tarihini
karalm.
Gnlk hayatta tarihleri gn, ay ve yl srasyla okuyup yazarz. Ancak ilem yaparken kolaylk
olmas iin tarihleri tersten yazalm.
2
Yl
Ay
2006 08
1998 12
Yl
Gn
18
20
Engin
Murat
30 gn
Ay
2006 08
1998 12
Yl
Gn
7
48
18
20
Engin
Murat
28
karma ilemine en kk
birimden balayalm.
12 ay
18 gnden 20 gn
karamadmz iin 1 ay 30 gn
kabul ederek gn saysna
ekleyelim.
Ay
2005 19
2006 07
1998 12
7
Gn
48
20
Engin
Murat
28
7 aydan 12 ay karamadmz
iin 1 yl 12 ay olarak ay saysna
ekleyelim.
ki karde arasndaki ya fark 7 yl 7 ay 28 gndr.
91
1. Aadaki boluklar uygun ekilde doldurunuz.
a) 3 dk =
c) 30 sn =
b) 72 sa =
sn
) 7dk 9sn =
dk
d) 2 sa 15 dk =
gn
sn
e) 2 gn 4 sa =
sn
sa
2. Aadaki boluklar uygun ekilde doldurunuz.

a) 76 dk =
c) 3 yl 5 ay =
sa
dk
gn
b) 72 gn =
) 55 ay =
ay
yl
gn
ay
3. Ardann doum gn 22 Nisandr. Okullarn ald 16 Eyll tarihinden Ardann doum gnne kadar olan sre ne kadardr?
4. Uaktan arabasyla yola kan Rezzan, 1 saat 30 dakika sonra Afyonda mola vermitir.
Mola sonras 2 saat 50 dakika daha giderek Ankaraya ulamtr. Buna gre Rezzan toplam ka saat araba kullanmtr?
5. Ali, her bir Trke sorusunu yaklak 1 dakika 45 saniyede cevaplayabilmektedir.
Snavn son 5 dakikasna girdiinde 3 sorusu kalan Alinin, bu sorular cevaplayabilmek
iin yeterli sresi var mdr?
6. Her gn yaklak 2 saat 30 dakika antrenman yapan Elvan, 3 ay sonunda yaklak olarak
toplam ka gn ve ka saat antrenman yapm olur?

ubat aynn 29 gn olduu yla neden artk yl denildiini biliyor musunuz?
1 yl tam olarak 365 gn ve 6 saattir. Ama takvimlerimiz tam gnleri gsterir. 4 ylda bir
fazla olan bu 6 saatler toplanarak 24 saate yani 1 tam gne eit olur. Bu 1 gn, ubat ayna eklenir. Bylece ubat ay 4 ylda bir 29 gn olur. ubat aynn 29 gnden olutuu bu
yllara artk yl denir.
92
Bunu Deneyelim
Yaadmz Sreyi Hesaplama
Doduunuz gnden bu yana ka yl, ka ay, ka gn, ve ka saat getiini hesaplaynz.
Bugnn tarihini defterinize yaznz.
Doduunuz tarihi defterinize yaznz.
Bugnn tarihinden doduunuz tarihi kararak u ana kadar ne kadar zaman getiini yl, ay
ve gn olarak hesaplaynz. Hesaplamanzda artk yllar ihmal ediniz ve bir ay 30 gn alnz.
Doduunuzdan bu yana geen sreyi,
a) saat olarak ifade ediniz.
b) dakika olarak ifade ediniz.
c) saniye olarak ifade ediniz.
Zaman lme Problemleri

Birlikte Yapalm 1
Sibelin izledii film 1 saat 50 dakika srmektedir. Saat 19.30da balayan film saat kata biter?
zm
Filmin saat kata bittiini bulmak iin 19.30a 1 sa 50 dk ekleriz.
I. yol:

+
sa
19
1
dk
30
50
20
80
21
80 dk = 1 sa 20 dk
20
1 sa
Film saat 21.20de biter.

II. yol:
Filmin balang saatini zaman dorusu zerinde iaretleyelim.
19:30
20:00
20:30
21:00
21:30
Balang noktasndan itibaren 1 sa 50 dk getiinde gelinen zaman bulalm.

1 saat
19:30
20:00
30 dakika
20:30
20 dakika
21:00
1 sa 50 dk = 1 sa + 30 dk + 20 dk
21:20 21:30
Balang noktasndan itibaren geen sreyi iaretleyelim.
93
Birlikte Yapalm 2
Eren, devini saat 18.40ta yapmaya balam ve 20.30da bitirmitir. Eren devini ne kadar
srede bitirmitir?
zm
sa
dk
20
18
30
40
sa
Zamanlar alt alta yazalm.

karma ilemine en sadaki
saylardan balayalm.
20
18
19
dk
30
40
90
30 dakikadan 40 dakikay
karamadmz iin 20 saatin
1 saatini 60 dakika olarak alrz.
sa
19
18
dk
90
40
50
karma ilemini yaparz.
Eren, devini 110 dakikada bitirmitir.

Birlikte Yapalm 3
Saat 21.20de uyuyan Beril 7.30 da uyanmtr. Beril ne kadar uyumutur?
zm
I. yol:
Bir gn gece yars 24.00te bitmekte ve yeni bir gn balamaktadr. Bunun iin 24.00ten nceki ve sonraki zaman dilimlerini ayr ayr hesaplayp toplamlarn bulabiliriz.
21:20den 24:00e kadar geen sreyi bulalm.
sa
23
24
21
2
dk
60
10
00
20
11
12
3
4
8
7
40
Gece yarsndan sabah 7:30a kadar geen sre 7 saat 30 dakikadr.

10
11
12
2
3
4
8
7
Gece yarsndan nceki ve sonraki zaman toplayalm.

sa
dk
2
+ 7
40
30
70
10
94
10
70 dk = 60 dk + 10 dk
= 1 sa + 10 dk
Beril, 10 saat 10 dakika uyumutur.
Gece yars 24:00 veya

00:00 olarak kabul edilir.
II. yol:
Balang ve biti noktasn zaman dorusu zerinde iaretleyelim. Geen sreyi zaman dorusu zerinde sayarak bulalm.
10 saat
21.20
22.20
23.20
00.20
01.20
02.20
10 dakika
03.20
04.20
05.20
06.20
07.20 07.30
Beril, sabah 07.20ye kadar 10 saat, 07.20den 07.30a kadar ise 10 dakika uyumutur.
Beril, toplam 10 saat 10 dakika uyumutur.
Birlikte Yapalm 4
zmirden kalkan uak 85 dakika sonra saat 00.50de Vana ini yapmtr. Uak zmirden saat
kata kalkmtr?
zm
Uan kalk saatini bulmak iin 00.50den 85 dakikay karalm. Bunun iin nce 85 dakikay
saat cinsinden ifade edelim.

85 dk = 60 dk + 25 dk
= 1 sa + 25 dk
karma ilemini yapalm.

sa
24
1
dk
50
25
23
25
Uak zmirden saat 23.25te kalkmtr.
95
Birlikte Yapalm 5
6 Haziranda inaatna balanan oyun park, ayn yl iinde 21 Kasmda tamamlanmtr. Buna
gre oyun park ka ay ve ka gnde tamamlanmtr?
zm
Zaman dorusunda her bir ay gsterelim.
5 ay
6 Haziran
6 Temmuz
15 gn
6 Austos
6 Eyll
6 Ekim
6 Kasm
21 Kasm
6 Hazirandan 6 Kasma kadar 5 ay, 6 Kasmdan 21 Kasma kadar ise 15 gn gemitir.

Oyun park toplam 5 ay 15 gnde tamamlanmtr.
Birlikte Yapalm 6
Mert, i iin yurt dna gitmitir. Yurt dnda 2 ay 12 gn kaldktan sonra 20 Kasmda lkesine
dndne gre hangi tarihte yurt dna gitmitir?
zm
Birer ay arayla 20 Kasmdan geriye, 3 aylk zaman dorusu izelim.
20 Kasmdan geriye doru 2 ay 12 gn gidelim.

12 gn
20 Austos
? 20 Eyll
20 Eylln 12 gn ncesi:

20 12 = 8
Mert, 8 Eyllde yurt dna gitmitir.
96
2 ay
20 Ekim
20 Kasm
Bunu Deneyelim
Kendi Zaman lerimizi Yapma
Gerekli Malzemeler : ki tane 0,5 litrelik pet ie, bant, ivi
ki yarm litrelik pet ienin kapaklarn karnz.

Kapaklar st ste koyunuz. Bir bynzden yardm isteyerek bir ivi yardmyla iki kapaa da kk bir delik anz.

ienin birini tamamen boaltp dierinde istediiniz kadar su braknz.
Kapaklar ielere taknz ve kapaklar akacak ekilde ieleri

st ste yerletiriniz.
Kapaklarn birbirine dedii yeri bant yardmyla skca sarnz.
Suyun bir ieden dierine tamamen boald sre sizin zaman

l biriminiz olacaktr. Bu birimi 1 zaman (zm) olarak isimlendiriniz.
Oluturduunuz zaman lerin kum saati ile benzerlikler tadna

dikkat ediniz.

Zaman lerinizi kullanarak aadaki sorular cevaplaynz.
1. 1 zmden uzun sren olaylar zaman lerinizle nasl lersiniz?

2. 1 zmde neler yapabildiinizi belirleyiniz.
3. 1 zmnin yaklak ka sn ve ka dkya karlk geldiini bulunuz.
97
Hatalar Dzeltelim
1. Aadaki ilemlerde yaplan hatalar bulunuz ve aklaynz. lemlerin sonularn
dzeltiniz.
a)
sa
7
dk
15
100 dk
b)
4 45
sa
10
dk
10
30
80
30
2. Sonay, gece 21.10da yatp sabah 07.10da kalkmtr. Sonay, ka saat uyuduunu
bulmak iin aadaki ilemi yapmtr. lemi inceleyerek yaplan hatay bulunuz
ve aklaynz. lemin sonucunu dzeltiniz.

98
sa
21
dk
10
10
14
00
1. Aada verilen zaman l birimlerini istenilen zaman l birimlerine eviriniz.
a) 2 sa =
dk
b)
168 sa =
gn
c) 6 sa =
sn
3 gn =
sa
d) 9 ay =
gn
e)
720 dk =
sn
f) 7 dk =
sn
g) 3600 dk =
sa
h) 5 yl =
ay
i) 7200 sn =
sa
2. Aada verilen zaman l birimlerini istenilen zaman l birimlerine eviriniz.

a) 3 sa 25 dk =
dk
b) 10 dk 45 sn =
c) 2 gn 6 sa =
sa
) 4 yl 8 ay =
d) 1 sa 15 dk =
sn
e) 2 gn 2 sa =
f) 280 sa =
dk
sn
g) 489 gn =
sn
ay
dk
yl
ay
gn
3. Aada verilenlerden en uzun olan zaman lsn iaretleyiniz.

a) 1 sa 35 dk
b) 65 dk 12 sn
c) 5760 sn
3
sa
2
4. Aada verilenlerden en ksa olan zaman lsn iaretleyiniz.

a) 405 gn
b) 2 yl 85 gn
c) 1 yl 15 ay
) 26 ay
99
5. Aadaki ilemleri yapnz.
a)
c)
Yl
Ay
Gn
2013
07
13
b)
1995 11 28
sa
dk
10
05
Ay
Gn
2012
14
2009
19
sa
dk
39 46
15 45
Yl
01
55
6. Aadaki gnlkte noktal ksmlar doldurunuz.

Sevgili gnlk,
Bugn sabah saat .... kalktm. 15 kahvaltm yaptm ve 07.20de okula gitmek iin yola koyuldum.
8 dakika yrdkten sonra saat tam ..de arkadam
Borann evine geldim. Borann evden kmas 5 dakika
srd. Boralarn evi okula .. dakikalk mesafede
oldugu iin 07. 45te okula ulatk. 15 dakika sohbet
ettikten sonra saat de ders zili ald.

7. nci, okuldan eve 35 dakikada gitmektedir. 16.10da evde olduuna gre ncinin okuldan k saati katr?
100
8. Baran, saat 15.15te resim yapmaya balad. Resmi bitirdiinde saat 17.05 olduuna
gre resmi ne kadar srede tamamlamtr?
9. Tarife gre 1 saat 15 dakika pimesi gereken kurabiyeleri saat 14.47de frna koyduunuza gre frn saat kata kapatmalsnz?
10. 105 dakikalk tiyatro oyununun birinci seans saat 11.50de balam ve gsterim
srasnda 10 dakika ara verilmitir. Birinci seans bittikten 20 dakika sonra ikinci gsteri
seans baladna gre ikinci gsteri seansnn balama saati katr?
11. Trkiyenin dou ucundaki Idr ile bat ucundaki anakkale arasndaki zaman fark
76 dakikadr. anakkalede saat 05.56da gne doduuna gre Idrda saat kata
gne doar?
12. rem 23 Maysta, Elif ise ayn yl 4 Eyllde domutur. rem, Eliften ka gn byktr?
13. 20 Haziranda 15 gnlne tatile kan eymann hangi tarihte tatili biter?
101
14. Emre, cumartesi gn iin kendine aadaki program hazrlamtr.
Etkinlik
Sre
Kahvalt
45 dk
Oyun
1 sa 25 dk
Ders alma
1 sa 40 dk
le yemei
45 dk
Oyun
2 sa 10 dk
Ders alma
2 sa 25 dk
Akam yemei
45 dk
Oyun
1 sa 40 dk
Televizyon izleme
1 sa
Oda toplama
30 dk
Kitap okuma
45 dk
Uyku
a) 1 gnn 24 saat olduunu biliyorsak Emre ka saatini uykuya

ayrmtr?
b) Emre toplam ka dakikay ders
almaya ayrmtr?
c) Emrenin oyun oynamaya ayrd toplam sre, kitap okumaya
ayrd sreden ne kadar fazladr?
15. Aadaki saatler Trkiyedeki ve Japonyadaki zaman gstermektedir.

12 Kasm 2013
a) Trkiye ve Japonya arasndaki saat fark katr?

b) Trkiyede tarih 20 Ekim 2013 saat 21.00 iken Japonyada tarih ve saat katr?
16. Alperin saati 12 dk geri, Kaann saati ise 5 dk ileridir. Alperin saati 14.35i gsterirken
Kaann saati ka gsterir?
102
17. Bir oyuncak fabrikas 15 saniyede 1 oyuncak retmektedir. Bu fabrikann sipari ald 500
oyunca saat 11.30a kadar yetitirmesi gerekmektedir. Fabrika, saat 09.30da oyuncak
retmeye baladna gre siparileri tam zamannda yetitirebilir mi? Aklaynz.
18. Bir krlang saniyede 15 defa kanat rpar. Buna gre aadaki sorular zihinden cevaplaynz. Bu krlang,
a) Bir dakikada ka defa kanat rpar?
b) 40 dakikada ka defa kanat rpar?
c) Bir saatte ka defa kanat rpar?
Bunu Deneyelim
Ders Saatlerini Belirleme
Sabah 08.50de derslere balayan bir okul iin aadaki bilgileri kullanarak derse balama
ve teneffs saatlerini ieren bir tablo oluturunuz.
Sabah 08.50de dersler balamaktadr.
Dersler krkar dakika, teneffsler onar dakikadr.
Bir gn boyunca 6 ders vardr.
4. ders ile 5. ders arasnda 1 saat 15 dakika le yemei iin ayrlmtr.
Balang
Biti
1. ders
tenefs
2. ders
tenefs
3. ders
tenefs
4. ders
le yemei
5.ders
tenefs
6. ders
103
NTE DEERLENDRME
1.
Yanda basamak kartlaryla gsterilen saynn okunuu aadakilerden hangisidir?
100 000
20 000
4 000
300
50
6
a) Yz yirmi drt bin yz elli alt

b) Bir milyon yirmi drt bin yz elli alt
c) Yz yirmi bin drt yz otuz alt
d) Bir milyon iki yz krk bin elli alt
2.
Sevgi, yldz eklindeki boncuklarla dokuz basamakl bir sayy abakste gstermitir.
Bu saynn yz binler basamanda hangi rakam yer almaktadr?

a) 0
b) 2
c) 6
d) 1
3. Sercana doum gnnde kumbara hediye eden annesi, iine de 7 TL atmtr.

Sercan her hafta kumbarasna harlndan artrd 3 TLyi eklerse 5 hafta sonra kumbarasnda ne kadar paras olur?
a) 22 TL
104
b) 26 TL
c) 35 TL
d) 38 TL
NTE DEERLENDRME
4.
1. adm

2. adm
3. adm
Yukarda ilk adm verilen rntnn 8. admnda ka ok kullanlmaldr?

a) 10
b) 17
c) 19
d) 23
5. Bir toplama ileminde toplananlardan birinin yzler basamandaki rakam 4 artrlr,

onlar basamandaki rakam 3 azaltlrsa ilemin sonucu nasl deiir?
a) Saylar bilinmeden yorum yaplamaz.
b) 430 artar.
c) 430 azalr.
d) 370 artar.
6. Veli Bey almak istedii 25 600 TL deerindeki ev iin 16 000 TL peinat demi, kalan
borcunu ise eit olarak 24 taksitte demeyi planlamtr. Veli Beyin yatrmas gereken
taksit tutarlarndan her biri ne kadardr?
a) 4100 TL
b) 4000 TL
7.
c) 410 TL
D) 400 TL
Yandaki kraker paketlerinin her birinde 26 kraker bulunmaktadr. Kolinin iinde 1170 kraker bulunduuna gre
kolide ka paket kraker vardr?
a) 40
b) 42
c) 45
d) 48
105
NTE DEERLENDRME
8. Ahmet ve ailesinin otomobilleri ile ktklar drt haftalk Anadolu turunda gittikleri
mesafeler aadaki tabloda verilmitir.

1. hafta
2. hafta
3. hafta
4. hafta
582 km
3009 km
1055 km
918 km
a) 11 128 km
Tatilden dnte de ayn yollar kullandklarna gre bu yolculukta toplam ka km yol gitmilerdir?
b) 12 000 km
c) 13 432 km
D) 14 128 km
9. Merve tatil boyunca okuyaca kitaplar incelediinde 3 kitabn 250er sayfadan, dier
iki kitabn ise 175 sayfadan olutuunu grmtr. Bu kitaplar 10 haftada bitirmek istediine gre Merve haftada ka sayfa kitap okumaldr?
a) 100
b) 110
c) 120
d) 130
10. retmeni, Veyselden basamakl bir sayy 52 ile arpmasn istemi ve Veysel
sonucu 8008 olarak bulmutur. Veysel ilemin sonucunu kontrol ederken basamakl
saynn onlar basamandaki rakam olmas gerekenden 2 fazla yazdn grmtr.
Buna gre Veysele retmenin syledii basamakl say aadakilerden hangisidir?
a) 134
b) 154
c) 184
d) 204
11. Bir su deposundaki 3591 litre su 19 litrelik kaplarla boaltlmaktadr. Depodaki suyun
tam olarak boaltlmas iin bu kaplar ka kez kullanlr?
a) 170
106
b) 185
c) 189
d) 195
NTE DEERLENDRME
12.
Hasan Teknoloji ve Tasarm dersi iin ktlesi 25 gram olan kplerle yandaki yapy ina etmitir. Hasann oluturduu yapnn
toplam ktlesi ka gramdr?
a) 500
b) 450
c) 400
d) 350
13. 443 219 saysna aadaki saylardan hangisi eklenirse rakamlar ayn alt basamakl
en byk say elde edilir?
a) 555 709
b) 556 780
c) 556 781
d) 560 780
14. Ali Bey 3555 TL gelirinin 1405 TLsini kiraya, 1520 TLsini araba kredisine ve 180 TLsini
fatura demelerine ayrmtr. Ali Bey, geri kalan parasn bir ay boyunca harcayacana
gre, bir gne harcamas iin ka TL der?
a) 10
b) 12
c) 13
d) 15
15. Yeliz 150 saysn 6 saysna bldkten sonra ileminin doruluunu hesap makinesi ile
kontrol edecektir. Ancak hesap makinesine baktnda 6 tuunun bozuk olduunu grmtr. Yeliz aadakilerden hangisini yaparsa ileminin doruluunu kontrol etmi
olur?
a) 150 saysn 3e blp sonucu 2ye blerse
b) 150 saysn 5e blp bulduu sonuca 1 eklerse
c) 150 saysnn yarsn bulursa
d) 150 saysnn 2 katn alp sonucu 3e blerse
107
NTE DEERLENDRME
16. Aada 3, 4 ve 6 saylar kullanlarak yazlan ilemlerden hangisinin sonucu en byktr?
a) (6 + 4) 3
b) (6 : 3) 4
c) 4 ( 3 + 6)
d) (6 4) : 3
17. Aada baz saylarn karesi ve kpne karlk gelen arpmlar verilmitir. Hangi arpm
yanltr?
a) 22 = 2 2
b) 32 = 3 3
c) 53 = 5 5 5
d) 42 = 4 2
c) 45
D) 54
18. 43 52 = ?

Yukardaki ilemin sonucu katr?

a) 2
b) 39
19. Doumundan 4 ay ve 2 gn geen bir bebek ka gnlktr? (Bir ay 30 gn alnacaktr.)

a) 142
b) 132
c) 122
D) 112
20. Normalde 55 dakikada okula ulaan Mge, pazartesi gn trafiin skkl sebebi ile
1 saat 28 dakikada okula ulamtr. Mge, pazartesi gn normalde okula ulat sreye gre ne kadar gecikmitir?
a) 27 dakika
b) 29 dakika
c) 32 dakika
d) 33 dakika
108
NTE 2
Veri leme
1. Aratrma Sorusu Oluturma

ve Veri Toplama
2. Verileri Dzenleme ve Yorumlama
3. Aa emas
MATEMATiK
NiTE
KONU 1 : ARATIRMA SORUSU OLUTURMA

ve VER TOPLAMA
Hatrlayalm
Aratrmalarda bir amaca ynelik toplanan bilgiye veri denir.
rnein okulumuzdaki rencilere en sevdikleri dersi sorduumuzda, onlardan aldmz
her bilgi bir veridir.
Aratrma sorusu oluturma

Gnlk hayatta cevabn merak ettiimiz birok soru
ile karlarz. Bu sorularn bazlar tek bir veri ile cevaplanabilirken, bazlar bir gruptan veri toplamay
gerektirir. Bu tip sorulara istatistiksel aratrma sorusu denir. Buna ksaca aratrma sorusu diyelim.
statistik; veri toplama, dzenleme

ve yorumlama ile ilgilenen bir
alma alandr.
Birlikte Yapalm 1
Aadaki sorular inceleyerek bu sorularn aratrma sorusu olup olmadklarn belirleyiniz.
Snfmzdaki rencilerin en ok sevdii meyveler hangileridir?
Okulumuzdaki rencilerin en ok sevdii spor dallar hangileridir?
limizde en ok kullanlan isimler hangileridir?
Ahmetin en sevdii meyve hangisidir?
En kk iki basamakl say hangisidir?
Trke retmeninizin ismi nedir?
zm
Bu sorulardan bazlarn inceleyelim.
Snfmzdaki rencilerin en ok sevdii meyveler hangileridir?
Bu soruya cevap verebilmek iin bir gruba yani snfmzdaki tm rencilere soru sormamz,
dolaysyla birden fazla veri toplamamz gerekir. Bu soru, bir aratrma sorusudur.
Ahmetin en sevdii meyve hangisidir?
Bu soruya cevap verebilmek iin sadece Ahmete soru sormak yeterlidir. Bu soru, tek bir veri ile
cevaplanabilecei gibi bir gruba soru sormay da gerektirmez. Dolaysyla bu soru, bir aratrma
sorusu deildir.
110
Dier sorularn aratrma sorusu olup olmadklarn belirleyerek aadaki tabloyu dolduralm.
Soru
Veriler
Veri says
Snfmzdaki rencilerin en
sevdii meyveler hangileridir?
Tm rencilerin cevaplar
Birden fazla
veri
Sonu
Aratrma
sorusu
Okulumuzdaki rencilerin en
sevdii sporlar hangileridir?
limizde en ok kullanlan
isimler hangileridir?
Ahmetin en sevdii meyve

hangisidir?
Ahmetin
cevab
Tek veri
Aratrma
sorusu deil
En kk iki basamakl say

hangisidir?
Trke retmeninizin ismi nedir?
Birlikte Yapalm 2
Mustafa ve Meltem, okul gezisinde nereye gideceklerine karar vermek iin istatistiksel bir aratrma yapmak istiyorlar. Bu amaca ynelik bir aratrma sorusu oluturunuz.
zm
Okulumuzdaki renciler, en ok hangi corafi blgeye gezi dzenlenmesini istemektedirler?
Aratrma sorumuzu olutururken
veri toplanacak gruba ait bilgilerin
aka belirtilmesi gerekir.
Aratrma sorusu ile yapmak istediimiz

aratrmann amacn da belirtmi oluruz.
111
Birlikte Yapalm 3
Aadaki sorular inceleyerek hangisinin veri toplamak iin gerekli olan bilgileri ierdiini belirleyiniz.
Hangi tr mzikler daha ok sevilmektedir?
Snfmzdaki renciler en ok hangi tr mzikleri sevmektedirler?
zm
lk soruda verinin hangi gruptan toplanaca aka belirtilmemitir.
kinci soruda verinin kimden toplanaca aka belirtilmitir.
Bu sebepten dolay ikinci soru, iyi bir aratrma sorusudur.
Sra Sizde
1. Aadaki sorularn istatistiksel aratrma sorusu olup olmadn belirtiniz. Nedenlerini
aklaynz.
a) stanbulda yaayan kiilerin en ok tercih ettii toplu tama arac hangisidir?

b) Paray ilk kullanan medeniyet hangisidir?

c) Okulumuzdaki 5. snf rencilerinin ileride en ok semek istedikleri meslek hangisidir?

) Okulumuzda ka tane matematik retmeni vardr ?

2. Zehra, arkadalarnn hafta sonunda en ok tercih ettii etkinlikleri belirlemek iin istatistiksel bir aratrma yapmak istemektedir. Zehrann aratrma sorusunu yaznz.

112
Veri toplama
Bir aratrma sorusuna cevap bulabilmek iin kendimiz veri toplarz veya daha nceden toplanm verilerden yararlanrz.
Birlikte Yapalm 1
Kerem snftaki arkadalarnn en ok tercih ettii hobilerin neler
olduunu belirlemek iin bir aratrma yapmak istiyor.
Kerem aratrmas iin nasl veri toplayabilir?
zm
Keremin aratrma sorusu: Snfmzda en ok tercih edilen hobiler nelerdir?
Bu soruya cevap verebilmek iin iki farkl ekilde veri toplanabilir:
a) Kerem aadaki gibi bir anket yardm ile veri toplayabilir. Bu anketi tm arkadalarna
vererek doldurmalarn isteyebilir.
Hobi Anketi
En ok sevdiiniz hobinin yanndaki
Anket, veri toplamak

iin kullanlan bir
soru listesidir.
kutucua iaret koyunuz.

Sinemaya gitmek
Mzik dinlemek
Bisiklete binmek
Resim yapmak
Futbol oynamak
Dier : .................................
b) Kerem, arkadalarna hobilerinin neler olduunu tek tek sorup bir liste hazrlayabilir.

Hobi Listesi
Futbol oynamak
Resim yapmak
Bisiklet srmek
Basketbol oynamak
Kerem, sylenen her hobiyi kdna not etmelidir. Her cevapta ilgili hobinin karsna bir entik
atmaldr.
Kerem, bu yntemlerden birini kullanarak snfnda en ok tercih edilen hobileri belirleyebilir.
Kerem, aratrma sorusuna cevap bulabilmek iin her bir arkadandan sadece bir defa veri
toplamaya dikkat etmelidir.
113
Birlikte Yapalm 2
Aratrma sorusu: Karadeniz Blgesinin, temmuz aynda en az ya alan illeri hangileridir?
Yukardaki aratrma sorusunu cevaplamak iin nasl veri toplanabilir?
zm
Baz istatistiksel aratrmalarda verileri
bizim toplamamz ok zor veya olanaksz
olabilir. Byle durumlarda, daha nceden
toplanm kaytl verilerden yararlanrz.
Yukardaki soruda ya miktarn lerek cevap vermek zor olduundan, Meteoroloji Genel Mdrlnn kaytl verilerinden yararlanlabilir.
Bunu Deneyelim
Anket Hazrlama
Okulunuzdaki rencilerin en ok sevdii iek trn belirlemek iin bir istatistiksel aratrma yapnz. Bu amala bir anket hazrlayp arkadalarnza veriniz.
Sra Sizde
1. Okullarndaki rencilerin en sevdii spor dallarn merak eden Jale ve Ziya, bunu renmek iin bir aratrma yapmak istemektedirler. Jale ve Ziyann aratrma sorusu ne
olabilir? Gerekli verileri nasl toplayabilirler?
2. Ayten ve Yaln trafik devi olarak, Trkiyede son 5 yl ierisinde en ok trafik kazas
meydana gelen illeri aratrmak istemektedirler. Ayten ve Yalnn aratrma sorusu ne
olabilir? Gerekli verileri nasl toplayabilirler?

Tm gelimi lkelerde, dzenli ekilde veri toplayan ve bunlar aratrmaclarn kullanmna
sunan kurumlar bulunduunu biliyor muydunuz?
lkemizde bu ii Trkiye statistik Kurumu (TK) yapmaktadr.
TKin internet sitesini ziyaret ederek (www.tuik.gov.tr);
Trkiyede ilk nfus saymnn 1927 ylnda yapld ve o gnk nfusumuzun sadece 13 648 270 kii olduu,
2008 ylnda lkemizde 1 262 333 ocuun dnyaya geldii,
2010 ylnn sonunda lkemizdeki cep telefonu abone saysnn 61 769 635 adet
olduu
gibi yzlerce kaytl veriyi inceleyebilir, bu verileri aratrma sorularnza cevap vermek iin
kullanabilirsiniz.
114
1. Aadaki sorulardan hangileri istatistiksel aratrma sorusudur? Neden?
a) Okulumuz 3. snf rencileri, 23 Nisan Ulusal Egemenlik ve ocuk Bayramnda
hangi etkinliklerin yer almasn istemektedir?
b) 3. snf rencisi Ahmet, 23 Nisan Ulusal Egemenlik ve ocuk Bayramnda hangi

etkinliin yer almasn istemektedir?
c) 5. snf rencisi Yusufun en ok sevdii mzik tr hangisidir?
) Okulumuzun 5. snf rencilerinin en ok sevdii mzik tr hangisidir?
2. Okul temsilcisi Elvan, okulundaki rencilerin yemekhanede kan yemeklerden en

ok hangisini tercih ettiklerini belirlemek iin bir aratrma yapmak istemektedir.
Elvann aratrma sorusu ne olabilir?

3. Dilek, Trkiyede son 10 ylda kuraklktan en ok etkilenen illerin hangileri olduunu

belirlemek iin bir aratrma yapacaktr. Dilek, aratrmas iin aadaki veri toplama
aralarndan hangisine bavurmaldr? Neden?
a) Anket
b) Kaytl veriler
c) Her ikisi
4. Trkiyede, 2012 ylnda Akdeniz Blgesinde yer alan illerdeki sinema salonlarnn saysn merak eden bir renci, aratrmas iin gerekli verileri nasl elde edebilir?

115
MATEMATiK
NiTE
KONU 2 : VERiLERi DZENLEME VE YORUMLAMA

Hatrlayalm
etele Tablosu
ekil Grafii
Aylar
Sat Adedi
Nisan
Mays
Haziran
Veriler entiklerle gsterilmitir.
Veriler ekillerle gsterilmitir.
Verileri Dzenleme
Verileri daha hzl okuyabilmek ve kolayca yorumlayabilmek iin tablo veya grafik yardmyla
dzenlememiz gerekir.
116
Snfmzda en ok sevilen renkleri belirleyelim
Aye retmen, 30 kiilik snfnda en ok hangi renklerin sevildiini merak etmektedir.

Bunun iin snf listesinden her renciye srayla en ok hangi rengi sevdiini sormu ve
sonular tahtaya yazmtr.
Aye retmenin aratrma sorusu : Snfmzda en ok sevilen renkler hangileridir?
Aye retmenin verileri : 30 rencinin vermi olduu cevaplar
Aye retmenin toplam olduu bu verileri farkl ekillerde dzenleyebiliriz.
Aadaki rnekleri inceleyelim.

etele Tablosu :
Renkler
renci Says
Listedeki her bir renk iin

tabloya bir entik
atarz.
Krmz
Sar
Mavi
Mor
Yeil
Her bir renkten ka tane

olduunu sayarak yandaki
tabloyu oluturabiliriz.
Sklk Tablosu :
Renkler
Krmz
Sar
Mavi
Mor
Yeil
renci Says
Sklk, her bir kategorinin ka kez tekrar ettiini gsterir. Sklk tablosu ise elde edilen cevaplarn sklklarnn gsterildii tablodur.
Stun Grafii :
Sklk tablosundan yararlanarak aadaki grafii oluturabiliriz.
Aye retmenin snfndaki rencilerin
en ok sevdii renkler
renci says
Yeil
Mor
Mavi
Stunlar aras
boluklar eit
uzunluktadr.
Krmz
Eksen eit
aralklara
ayrlmaktadr.
Stun ykseklikleri
renklere karlk
gelen saylar
gstermektedir.
Sar
Dikey eksen,
sklklar (saylar)
gstermektedir.
9
8
7
6
5
4
3
2
1
Balk, grai
aklamaktadr.
Renkler
Yatay eksen,
sevilen renkleri
gstermektedir.
Bu grafikten Aye retmenin snfnda en ok sevilen rengin mavi olduunu kolaylkla grebiliriz.
117
Stun grafii bir aratrmada elde edilen verilerin sklklarnn stunlarla gsterildii
grafiktir.
Bir stun grafiinde renk, cinsiyet gibi kategori isimleri bir eksende, bunlarn sklklar
ise dier eksende gsterilir.
Birlikte Yapalm 1
Erenky Mahallesinin acil ihtiyalar
htiyalar
Kii says
Erenky Mahallesinin en acil ihtiyalarn belirlemek

iin bir anket yaplmtr.
Park
70
Otopark
40
Mahalle sakinlerinin verdii cevaplar dzenlenerek
Spor tesisi
80
yandaki sklk tablosu elde edilmitir.
Anaokulu
50
Bu tablodan yararlanarak bir stun grafii oluturunuz.
Kapal pazar yeri
100
Yaya geidi
60
zm
Sklklar 40 ile 100 arasnda olduu iin kii saylarnn yer ald ekseni 10un katlar eklinde
oluturabiliriz.
Erenky mahallesinin acil ihtiyalar
htiyalar
Stun graini yatay

olarak da olutarabiliriz.
Yaya geidi
Kapal pazar yeri
Anaokulu
Spor tesisi
Otopark
Park
0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100
Kii says
Mahalle sakinlerinin en acil ihtiyac kapal pazar yeridir. kinci srada ise spor tesisi vardr.
118
Stun grafiini dikey veya yatay bir ekilde dzenleyebiliriz. rnein,

35
30
25
20
15
10
5
0
5 10 15 20 25 30 35
Dikey stun grai
Yatay stun grai
Stun grafiinde, kategori isimlerini veya belirtilen zellikleri gsteren eksen zerindeki isimleri istediimiz srada yazabiliriz. rnein,

35
35
30
30
25
25
20
20
15
15
10
10
Stun grafiinde, sklk ekseni zerindeki aralklar hepsi ayn olmak kouluyla istediimiz kadar kk veya byk seebiliriz. rnein,

35
30
25
20
15
10
5
0
32
30
28
26
24
22
20
18
16
14
12
10
8
6
4
2
0
119
Birlikte Yapalm 2
lkemizde dzenlenen 2010 Dnya Basketbol ampiyonas yar final mcadelesinde Trkiye
Srbistan 83-82 yenmeyi baard. Son saniyelerde Kerem Tunerinin basketi ile kazanarak finale ktmz mata lkemiz adna en fazla say kazandran be oyuncu grafikte gsterilmitir.
Trkiye adna en fazla say
kazandran oyuncular
Saylar
16
14
12
10
8
6
4
2
0
mer
Ender
Semih Hidayet Kerem

Tuneri
Oyuncular
a) Grafikte verilen oyuncular arasnda takma en fazla say kazandran oyuncu kimdir?
b) Tkiye adna eit miktarda say kazandran oyuncular var mdr?
c) Trkiyeye toplam 83 saynn kan bu be oyuncu kazandrmtr?
zm
a) Takma en fazla say kazandran oyuncu grafikte en yksek stun ile gsterilen Hidayettir.
b) Ayn miktarda say kazandran oyuncular vardr. Ender ve Kerem Tuneri on ikier say
kazandrmtr.
c) Grafikteki verileri srasyla toplarsak,

120
14 + 12 + 9 + 16 + 14 = 63
63 sayy bu be oyuncu kazandrmtr.
Birlikte Yapalm 3
Meteoroloji Genel Mdrl tarafndan hazrlanan ve 2012 ylnda blgelerimize den ya
miktarlarn gsteren grafik aada verilmitir. Buna gre,
a) Karadeniz Blgesine yaklak ne kadar ya dmtr?
b) En fazla ve en az ya den blgelerimiz hangileridir? Bunlar arasndaki ya farkn
tam olarak syleyebilir miyiz?
c) Ya miktar birbirine en yakn olan iki blge hangisidir?
Ya miktar
(mm)
Blgelere gre 2012 ya miktarlar
Verileri stun grafiinde

gsterirken sfrdan
balamamz gerektirmeyen durumlar olabilir. Byle
durumlarda verileri en iyi
ekilde yorumlayabileceimiz bir deer belirler,
eksenin bana iaretini
koyarz.
1100
1000
900
800
700
600
500
400
300
lu
do
G.
D.
An
a
na
do
lu
iz
D.
A
en
u
ol
ad
An
Ka
ra
d
z
ni
Eg
e
Ak
de
ar
ar
a
Blgeler
zm
a) Karadeniz Blgesine ait stunu incelediimizde ya miktarnn 900 mmnin ok az
stnde olduunu grrz. Bu nedenle Karadeniz Blgesine yaklak 900 mm ya
dtn syleyebiliriz.
b) En fazla ya Akdeniz, en az ya ise Anadolu Blgesine dmtr. Blgelere ait
stunlarnn yksekliklerine karlk gelen saylar verilmedii iin aralarndaki fark tam
olarak hesaplayamayz ama yaklak cevap verebiliriz.
c) Marmara ve Ege Blgesi 750 mm ile 800 mm arasnda ya almtr. Bu blgelerin aldklar ya miktarlar birbirine en yakndr.
121
Sra Sizde
1.
5. snf ubelerinde okunan kitap saylar

5-A
5-B
5-C
5-D
15 kitap
Yukardaki ekil grafii 5. snf ubelerinde bir dnemde okunan kitaplar gstermektedir.
Her bir ekil 15 kitab gsterdiine gre,

a) Bu verilerden yararlanarak aadaki sklk tablosunu doldurunuz.

5. snf ubelerinde okunan kitap saylar

ubeler
Kitap saylar
5-A
5-B
5-C
5-D
b) Oluturduunuz tabloyu kullanarak stun grafiini iziniz.

120
105
90
75
60
45
30
15
0
122
Kasabadaki ara saylar
2.
Ara says
70
60
50
40
30
20
10
0
Mo
tos
et
Mi
ob
il
Tra
Ka
my
kt
on
s
r
nib
Ara trleri
Yukardaki grafik bir kasabadaki ara saylarn gstermektedir. Buna gre,

a)
b)
c)
)
3.
ikl
Ot
om
Bu kasabada en ok hangi tr ara bulunmaktadr?

Otomobil says kamyon saysndan ne kadar fazladr?
Kasabada yaklak ka tane motosiklet vardr?
Kasabada yaklak olarak toplam ka ara vardr?
Baz lkelerdeki ortalama yaam sreleri
lkeler
Bosna
Hersek
Andorra
Uganda
Trkiye
Brezilya
svire
34
38
42
46
50
54
58
62
66 70
74
78
Yaam
82 86 sresi (yl)
Yukardaki grafik baz lkelerdeki ortalama yaam srelerini gstermektedir. Trkiyeye

ait ksm bo braklmtr. Buna gre,
a) Grafikte belirtilen lkelerin ortalama yaam sreleri toplam 412 olduuna gre
Trkiyedeki ortalama yaam sresini bulunuz ve grafikte gsteriniz.
b) Ortalama yaam sresi en fazla olan lke ile en az olan lke arasndaki fark ka yldr?
c) Ortalama yaam sreleri ayn olan lkeler var mdr? Varsa hangileridir?
123
4. Aadaki grafikte Trkiyedeki baz dalarn ykseklikleri verilmitir.

Dalar
Trkiyedeki baz dalarn ykseklikleri
Ar Da
Kakar Da
Nurhak Da
Palandken Da
Demirkazk Da
Erciyes Da
Hasan Da
0
1000
2000
3000
4000
5000
Ykseklik
(metre)
Grafikten yararlanarak aadaki sklk tablosunu doldurunuz.

Ykseklik (m)
Da says
1500 3500
3500 5000
5000 ve yukars
Bunu Deneyelim
Aratrma Yapma
1. Ailenizin ve yakn evrenizin televizyon program tercihlerini belirlemek iin bir anket
formu hazrlaynz.
2. Anket sorularnz belirlediiniz kiilere ynelterek verilerinizi toplaynz.
3. Verilerinizi sklk tablosu ve stun grafii kullanarak dzenleyiniz.
4. Grafiinizle ilgili aadakilere benzer sorular retip cevaplandrnz.
En az tercih edilen program tr hangisidir?
En ok tercih edilen program tr hangisidir?
Eit miktarda tercih edilen program trleri var mdr?
124
5.
Yangndan zarar gren orman miktarlar

Alan
(Bin hektar)
30
28
26
24
22
20
18
16
14
12
10
8
6
4
2
0
2008 2009 2010 2011 2012
Yllar
Yukardaki grafik yllara gre lkemizde yangndan zarar gren orman miktarlarn gstermektedir. Buna gre,
a) Yangnlar ormanlarmza en ok
b) 2009 ylnda yaklak
ylnda zarar vermitir.
bin hektar alan yangnlardan zarar grmtr.
c) Yangndan zarar gren orman miktar 2012 ylnda

) Ormanlar yangndan dolay en az zarar
bin hektar gemitir.
ylnda grmtr.

Stun grafiini kefeden kiinin skoyal bilim adam William Playfair olduunu biliyor
muydunuz? William Playfair, stun grafiini ilk kez 1781de skoyann ithalat (d alm) ve
ihracat (d satm) miktarlarn gstermek iin kullanmtr.
125
Hatalar Dzeltelim
1.
Birinci snarn renci saylar
Yandaki grafii yorumlayan Ali, 1 - B
renci
Says
45
snfnn mevcudunun, 1 - A snfnn
35
mektedir. Alinin hatasn aklaynz
mevcudunun iki kat olduunu belirt-
25
ve dorusunu yaznz.
15
0
1-A
1-B
1-C
Snar
2. Aadaki grafikler Can ve Tarkann matematik ve Trke derslerinden bir gnde

zdkleri soru saylarn gstermektedir.

Cann bir gnde zd

soru says
Soru says
40
36
32
28
24
20
16
12
8
4
0
Tarkann bir gnde zd

soru says
Soru says
80
60
40
20
Matematik Trke
Dersler
Matematik Trke
Bu grafiklerle ilgili aada verilen yorumlardaki hatalar aklaynz ve doru yorumlar altlarna yaznz.
a) Can, Tarkandan daha fazla matematik sorusu zmtr.

b) Can, Tarkandan daha fazla Trke sorusu zmtr.
c) Can, toplamda Tarkandan daha fazla soru zmtr.
126
Dersler
1. Yasemin, snftaki 26 arkadann kan gruplarn teker teker renerek aadaki etele
tablosuna not etmitir.

Bu etele tablosuna karlk gelen stun grafiini aada oluturunuz. Grafiin baln
ve eksen isimlerini yaznz.
Kan Grubu
etele
A
B
AB
0 (Sfr)
2. Aadaki tabloda sivri biberin stanbul pazarlarndaki ortalama sat fiyat verilmitir.
2012 ylnn baz aylarna gre hazrlanm bu tabloyu kullanarak aada verilen bo
grafik zerinde stun grafiini oluturunuz.

2012deki stanbul pazarndaki biber fiyat

Aylar
Fiyat
Ocak
8 TL
Nisan
6 TL
Temmuz
2 TL
Kasm
3 TL
127
3. Aada, Trkiyede yetitirilen balklarn yllara gre toplam retim miktarlar verilmitir.

Yllara gre balk retim miktar

retim miktar (Bin-ton)
90
80
70
60
50
40
30
20
10
0
1999
2000
2001
2002
Yllar
a) En ok hangi ylda retim yaplmtr?

b) En az hangi ylda retim yaplmtr?
c) retim miktarnn 70 bin tondan dk olduu yllar hangileridir?
4. Aadaki stun grafii ve sklk tablosu ayn bisiklet maazasnn aylara gre satt bisiklet saylarn gstermektedir. Grafikte ve tabloda bo braklan yerleri tamamlaynz.

Bisiklet says
65
60
55
50
45
40
35
30
25
20
15
10
5
0
Ni
sa
128
Aylara gre bisiklet sat
Aylara gre bisiklet sat
ay
s
A
Te
Ey
mm
ll
us
zir
to
an
uz
s
Ha
Aylar
Aylar
Bisiklet says
Nisan
Mays
30
Haziran
55
Temmuz
Austos
Eyll
20
5. Aadaki grafik bir inaat irketinin yllara gre satt daire saylarn gstermektedir.

Bu grafikle ilgili aadaki sorular

cevaplaynz.
Yllara gre satlan daireler

Daire says
a) En ok daire hangi ylda satlmtr?
50
45
40
b) Hangi yllardaki daire sat

arasndaki fark en yksektir?
35
30
c) Hangi ylda 28 daire satlmtr?
25
) Hangi yllarda 30dan az daire

sat yaplmtr?
20
15
10
5
0
2009
2010
2011
2012
Yllar
d) 2011 ylnda ka daire daha

satlm olsayd toplam sat
40 daire olurdu?
6. Aadaki grafik Tuenin ailesindeki kiilerin yalarn gstermektedir.

Tuenin ailesindeki kiilerin yalar

Yalar
45
40
35
30
25
20
15
10
5
0
Hakan
Anne
Tue
Baba
Nilgn
Kiiler
a) Ailenin yaa en by ile en knn yalar fark katr?

b) Annesi, Tueden ka ya byktr?
c) Bir yl sonra Hakan, Tue ve Nilgnn yalar toplam ka olur?
) Nilgn doduunda babas ka yandayd?
129
7. Trkiyenin katld baz olimpiyat oyunlarnda kazand madalya saylar aadaki etele tablosunda verilmitir.
Olimpiyat
oyunlar
Sidney 2000
Atina 2004
Altn
Gm
Bronz
madalya madalya madalya
yok
Pekin 2008
Londra 2012
a) Bu etele tablosundan faydalanarak aadaki grafikleri tamamlaynz.

4 olimpiyat oyununda
kazanlan toplam madalya says
Trkiyenin olimpiyatlarda kazand

toplam madalya says
Madalyalar
Madalya says
Bronz
madalya
Gm
madalya
Sidney
2000
Atina
2004
Pekin
2008
Londa
2012
Olimpiyat
oyunlar
Altn
madalya
Madalya
says
b) Trkiye, belirtilen drt olimpiyat oyununda en fazla madalyay hangi olimpiyat oyununda kazanmtr?
c) Trkiye, en fazla altn madalyay hangi olimpiyat oyununda kazanmtr?
) Trkiye, belirtilen drt olimpiyat oyununda toplam ka tane madalya kazanmtr?
d) Belirtilen drt olimpiyat oyununda en ok hangi madalya kazanlmtr?
130
8. Aadaki grafik Emre, Nazl ve Mesutun kitap saylarn gstermektedir. Konumalara
gre grafiin yatay ve dey eksenlerindeki boluklar doldurunuz.
Emre : Benim kitaplarmn says, Mesutun kitaplarnn saysnn yars kadardr.
Nazl : Kitaplarmn says, Emre ve Mesutun kitaplarnn toplam kadardr.
Mesut : 20 kitabm vardr.
Emre, Nazl ve Mesutun kitap saylar
Nazl
9. Aadaki grafik be rencinin bir aylk kantin harcamalarn gstermektedir.

rencilerin aylk kantin harcamalar

renciler
Yasin
Aykut
Umut
Korhan
Deniz
0
5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 55
Harcamalar (TL)
a) Hangi iki rencinin harcamalarnn toplam, Korhann harcamas kadardr?

b) Hangi rencinin harcamalar, Aykutun harcamalarnn iki katdr?
c) Hangi rencinin harcamalar, Denizin harcamalarnn katdr?
131
10. Aadaki grafik rekabet hlindeki elektronik maazasnn son bir aydaki bilgisayar
satlarn gstermektedir.

Bilgisayar satlar
Sat adedi
400
350
300
250
200
A Maazas B Maazas C Maazas
Maazalar
Bu grafikten yararlanarak aadaki ifadelerin yanlarna doru (D) veya yanl (Y) olduklarn yaznz.
FADELER
D/Y
B maazas, A maazasnn 4 kat kadar bilgisayar satmtr.

C maazas neredeyse hi bilgisayar satamamtr.
A ve C maazalarnn satt bilgisayarlarn toplam says, B maazasnn satt bilgisayarlarn saysndan fazladr.
11. Aadaki grafik bir maazann yllara gre alan saysn gstermektedir.

Yllara gre alan says

alan says
30
25
20
15
10
5
0
2009
2010
2011
Yllar
Bu ekilde art devam ettii taktirde hangi yl maazada alan says 30u gemi olur?
Aklaynz.
132
2008
12. Aada Trkiye statistik Kurumu (TK) tarafndan hazrlanm olan 2011 ve 2012 yllar tarm retimine ait veriler grlmektedir.
2011 yl tarm retimi
2012 yl tarm retimi
Miktar (Milyon ton)
35
35
30
Miktar (Milyon ton)

35
30
27
28
25
25
20
20
17
15
15
10
10
33
Tahllar
Sebzeler
Meyveler
Tarm
eidi
18
Tahllar
Tarm
Meyveler eidi
Sebzeler
Bu grafiklerden yararlanarak aadaki ifadelerin yanlarna doru (D) veya yanl (Y)
olduklarn yaznz.
FADELER
D/Y
retilen tahl miktar 2012 ylnda azalmtr.

2011 ylnda 2012 ylna gre daha fazla sebze retilmitir.
retim miktar deimeyen tek bitki meyvedir.
2011 ve 2012 yllarndaki veriler tarmsal retim miktarnda d
olduunu gstermektedir.
2011 ylndaki toplam tarmsal retim miktar, 2012 ylndan daha
fazladr.
13.
Bu Benim Eserim proje yarmasnda illere gre retilen proje saylar

ehir
Hatay
Adana
G.Antep
K.Mara
Karaman
Kilis
Mersin
Osmaniye
Proje
says
19228
452
2209
2554
116
54
1872
138
Yukardaki tablo baz illerimizde 2012 ylnda Bu Benim Eserim proje yarmas iin
retilen proje saylarn gstermektedir. Buna gre,
a) Tablodaki iller arasnda renci says en fazla olan ilin Hatay olduunu syleyebilir
miyiz? Cevabnz aklaynz.
b) Trkiyede bu yarmaya en az katlmn Kilis ilinden olduunu syleyebilir miyiz?
Cevabnz aklaynz.
133
MATEMATiK
NiTE
KONU 3 : Aa emas
Aa emas, verileri ortak zelliklerine gre snflamak ve alt gruplara ayrmak iin kullanlan
bir veri dzenleme yntemidir.
Birlikte Yapalm 1
Bitkiler, ieksiz ve iekli olmak zere iki trdr. ieksiz ve iekli bitkilerin de alt trleri vardr. ieksiz bitkiler damarsz (r. su yosunu) ve damarl (r.
erelti otu) olmak zere iki trdr. iekli bitkiler de
ak tohumlular (r. buday ve am) ve kapal tohumlular (r. elma ve ayva) olmak zere iki trdr.
Bu bilgileri aa emasnda gsterelim.
zm
Bitkilerin nasl snflandrldn kolayca anlayacamz bir aa emas oluturalm. Bunun iin,
ncelikle, oluturacamz emada bitkileri ieksiz ve iekli bitkiler eklinde ayralm.
Sonrasnda, ieksiz ve iekli bitkileri alt trlerine ayrabiliriz.
Damarsz bitkiler (r. Su yosunu)

ieksiz bitkiler
Damarl bitkiler (r. Erelti otu)
BTKLER
Ak tohumlular (r. Buday, am)
iekli bitkiler
Kapal tohumlular (r. Elma, ayva)
134
Birlikte Yapalm 2
Aadaki aa emas fen ve teknoloji dersinde grdmz k kaynaklarnn bir snflamasn
gstermektedir. Aa emasnda verilen bilgileri inceleyiniz.

IIK KAYNAKLARI
Doal k kaynaklar
Canszlar
(r. Gne, yldzlar)
Canllar
(r. ate bcei)
Yapay k kaynaklar
Elektrik enerjisinden beslenenler
(r. araba farlar, el feneri,
trak lambalar)
Yanc maddelerden beslenenler
(r. gaz lambas, mum)
zm
Bu emadaki baz bilgileri yorumlayalm.
Ik kaynaklar doal k kaynaklar ve yapay k kaynaklar olmak zere iki trdr.
Doal k kaynaklar, kendi iinde cansz ve canl k kaynaklar olarak ikiye ayrlabilir.
Yapay k kaynaklar ise elektrik enerjisinden beslenenler ve yanc maddelerden beslenenler olmak zere ikiye ayrlabilir.
Gne, cansz doal bir k kaynadr.
Mum, yanc maddelerden beslenen yapay bir k kaynadr.
Aa emas genellikle yukardan aaya veya soldan saa doru genileyecek ekilde
oluturulur.

Aaya doru genileyen
Saa doru genileyen
Aa emasndaki bir bilgi kendinden nceki veya sonraki bilgilerle ilikilendirilerek okunur.
135
Birlikte Yapalm 3
Yaz tatilinde bol bol film izlemeyi dnen Hakan, elindeki
filmleri istedii zaman kolayca ulaabilmek iin aadaki
gibi snflandrmtr.
FLMLER
Yerli
Dizi Filmler
(12 adet)
Yabanc
Sinema
Filmleri
Komedi
(8 adet)
Macera
(7 adet)
Dizi Filmler
(7 adet)
Sinema
Filmleri
Komedi
(6 adet)
Macera
(10 adet)
zm
Bu snflandrmadan yararlanarak aadaki sorular cevaplayalm.
a) Hakann ka adet yerli sinema filmi vardr?

Hakann yerli sinema filmlerinin says, yerli komedi ve yerli macera filmlerinin toplam
kadardr. Yani 8 + 7 = 15 adettir.
b) Hakann ka adet yabanc sinema filmi vardr?

Hakann yabanc sinema filmlerinin says, yabanc komedi ve yabanc macera filmlerinin toplam kadardr. Yani 6 + 10 = 16 adettir.
c) Hakann toplam ka adet komedi filmi vardr?

Hakann komedi filmlerinin says, yerli ve yabanc komedi filmlerinin toplam kadardr.
Yani 8 + 6 = 14 adettir.
) Hakann ka adet yerli filmi ve ka adet yabanc filmi vardr?

Hakann yerli filmlerinin says, dizi filmler ve yerli sinema filmlerinin toplam kadardr.

Hakann yabanc filmlerinin says ise dizi filmler ve yabanc sinema filmlerinin toplam
kadardr. Yani 7 + 16 = 23 adettir.
d) Hakann toplam ka filmi vardr?

Hakann toplam film says yerli ve yabanc filmlerinin toplam kadardr.

136
Sra Sizde
1. Aadaki bilgileri aa emasyla dzenleyiniz.

Canllar beslenme ekillerine gre e ayrlr: etiller, otullar, hem etil hem otullar. Kpek, kurt, kartal ve timsah etillere rnektir. Fil, zrafa, inek ve koyun otullara rnektir.
nsan, ay, maymun ve kaplumbaa ise hem etil hem otullara rnek olarak verilebilir.
2. Aadaki aa emas bir hastanenin baz blmlerini ve alt blmlerini gstermektedir.

Nefroloji (Bbrek Hastalklar) Klinii

Dhiliye
( Hastalklar)
Blm
Gastroenteroloji (Sindirim Sisemi

Hastalklar) Klinii
HASTANE
Hematoloji (Kan Hastalklar) Klinii
Laboratuvar
Blm
Radyoloji (Rntgen, Ultrason ekim)

Laboratuvar
Biyokimya (Kan drar Mikrop Takip)
Laboratuvar
Genel Cerrahi Klinii
Beyin, Omurilik ve Sinir Cerrahisi
Klinii
Cerrahi
Blm
Kalp ve Damar Cerrahisi Klinii
Bu emaya gre aada ikayetleri belirtilen hastalarn hangi blmlerin hangi kliniklerine gitmeleri gerektiini yaznz.
a) Metin: Sanrm ok ttm ve bbreklerim aryor.

Metin
blmnde
kliniine gitmelidir.
b) Serkan: Doktor Bey benden bir kan testi yaptrmam istedi.

Serkan
blmnde
laboratuvarna gitmelidir.
c) Canan: Annem geen ay kalbinden ameliyat oldu. Bu hafta kontrole gideceiz.

Canan Hanm, annesini
blmnde
kliniine gtrmelidir.
) mer: Mide rahatszlm yine artmaya balad, doktora gitmeliyim.

mer
blmnde
kliniine gitmelidir.
137
3) Aada bir pastanenin mens grlmektedir.

Tatllar
Hamurlu
tatllar
Pastalar
Stl tatllar Kuru pastalar
ecekler
Ya pastalar
Souk
iecekler
Scak
iecekler
Baklava
Stla
Meyveli pasta
Muzlu pasta
Kola
ay
Kadayf
Glla
Hindistan
cevizli pasta
ikolatal
pasta
Limonata
Kahve
Revani
Muhallebi
zml kek
Meyve suyu
MEN
Bu menden yararlanarak aadaki aa emasn doldurunuz.
Hatalar Dzeltelim
1. Aadaki aa emasnda yaplan hatay bulunuz, aklaynz ve dzeltiniz.

OKUL
5/A
5/B
5. Snar
6/A
6/B
6. Snar
7/A
7/B
7. Snar
8/A
8/B
8. Snar
2. Aadaki aa emasnda yaplan hatay bulunuz, aklaynz ve dzeltiniz.

Kediler
Kular
Kpekler
Balklar
Evcil Hayvanlar
138
1. Aadaki aa emas bir okuldaki dersleri dzenlemek iin oluturulmutur.

DERSLER
Yabanc dil
dersleri
ngilizce
Almanca
Spor ve Sanat
dersleri
Szel
dersler
Saysal
dersler
Beden
Eitimi
Trke
Matematik
Resim
Hayat Bilgisi
Fen Bilgisi
Mzik
Din Kltr
Bu emadan yararlanarak aadaki cmlelerde bo braklan yerleri doldurunuz.

Bu okuldaki dersler
Trke
Fen bilgisi
Bu okulda
adet temel gruba ayrlmtr.

temel grubunda olan bir derstir
temel grubunda olan bir derstir.
tane yabanc dil dersi vardr.
Spor ve sanat dersleri temel grubu
tane dersten olumaktadr.
2. Hzla gelien teknolojiyle birlikte ok farkl bilgisayar trleri hayatmzda yer almaya
balad. Aadaki bilgileri aa emasyla dzenleyerek bilgisayar trleri hakknda
sistematik bir bilgi sahibi olmamza yardmc olunuz.

Bilgisayarlar, masast bilgisayarlar ve dizst bilgisayarlar olmak zere iki trdr. Son
yllarda yaygnlaan tabletler yeni bir bilgisayar trdr. Masast bilgisayarlar bro
ileri iin kullanlanlar ve oyun iin kullanlanlar olmak zere ikiye ayrlr. Dizst bilgisayarlar arlklar ve baz dier zelliklerine gre Notebook, Net-book ve Ultra-book gibi
kategorilere ayrlmaktadr. Tablet bilgisayarlar, farkl ekran boyutlarna sahip olmakla
birlikte ounlukla iki ekran boyutunda olurlar. 7 in ve 10,1 in tabletler gibi.
139
3. Ahmet, oyuncaklarn aadaki emada gsterildii gibi ayrm ve her bir eit oyunca ayr bir sepete yerletirmitir.
AHMETN OYUNCAKLARI
Arabalar
Model
arabalar
Yapbozlar
Pelular
Uzaktan
kumandal
arabalar
Aylar
Ahap
yapbozlar
Ara ve
Aletler
Dier
Karton
yapbozlar
Hayvanlar
Pilli olanlar
Plastik
yapbozlar
arjl olanlar
iftlik oyuncaklar
Yaplar
Bu emayla ilgili aadaki sorular cevaplaynz.

a) Ahmet oyuncaklarn ka temel gruba ayrmtr ?
b) Ahmet arabalarn ka farkl sepete yerletirmitir?
c) Ahmet toplamda ka sepet kullanmtr?
4. Aadaki tabloda baz corafi blgeler, ehirler ve ileler verilmitir.

Blgeler
ller
leler
Anadolu
Afyon
Bodrum
Arapkir
Ege
Yozgat
Marmaris
Sarkaya
Dou Anadolu
Manisa
Emirda
Salihli
Eskiehir
Sandkl
Darende
Bitlis
Tatvan
uhut
Mula
Alpu
Sarkam
Malatya
Ahlat
Soma
Kars
Yerky
Akyaka
Doanehir
Sivrihisar
ncelikle, atlasnzdan yararlanarak ehirlerin hangi blgelerde olduunu ve ilelerin

hangi ehirlere bal olduunu belirleyiniz. Sonrasnda bu verileri aa emasyla dzenleyiniz.
140
5. Arda retmenin evinde aadaki kitaplarn her birinden belirli sayda bulunmaktadr.
Trke, ngilizce ve Franszca szlkler
Trk ve dnya klasikleri
Osmanl tarihi, Cumhuriyet tarihi ve Avrupa tarihi kitaplar
Zeytinyal yemekler ve et yemekleri kitaplar

Arda retmenin kitaplarn aa emasyla gsteriniz.
6. Aadaki aa emas bir yzme havuzunun kurs saatlerini ve gruplarn gstermektedir.

Pazartesi Perembe
09.00 12.00 (A)

Yzme bilenler
12.00 15.00 (B)
Hi yzme bilmeyenler
HAFTA
YZME
Sal aramba
09.00 12.00 (C)

Yzme bilenler
15.00 18.00 (D)
Hi yzme bilmeyenler
09.00 12.00 (E)

Yzme bilenler
HAFTA SONU
12.00 15.00 (F)

Hi yzme
bilmeyenler
Bu emaya gre aadaki sorular yantlaynz.

a) Erhan, yzme bilmektedir. Erhann ka farkl gruba kayt yaptrma ans vardr? Yaznz.
b) zge, hi yzme bilmemektedir ve hafta sonlar yzme renmek istemektedir.
zge, hangi gruba kayt yaptrmaldr?
c) Eren stilli yzme renmek istemektedir ve okula len gittii iin sabahtan balayan bir kursu semek istemektedir. Eren hangi gruplara kayt yaptrabilir?
) Nilay, hi yzme bilmemektedir ve okuldan 13.30da kmaktadr. Nilay hangi gruba
kayt yaptrabilir?
141
NTE DEERLENDRME
1. Aadakilerden hangisi bir istatistiksel aratrma sorusudur?
a) Bir atletizm yarmasnda birinci kim olmutur?
b) Bir atletizm yarmasnda seyirciler hangi yarmaclar desteklemektedir?
c) Bir atletizm yarmasnda sonuncu olan yarmac yarmaya hangi lkeden katlmtr?
D) Bir atletizm yarmasna ka yarmac katlmtr?
2. Aadakilerden hangisi bir istatistiksel aratrma sorusudur?

a) Gven Markette bir yumurtann fiyat ne kadardr?
b) Ankaradaki marketlerdeki yumurta fiyatlar ne kadardr?
c) Aye yumurtay hangi marketten alr?
D) Bir market sahibi bir gnde ka yumurta satmtr?
3. Bolu line bal Mudurnu lesinde bir pazar kurulacaktr. Bu pazarn kurulaca yer ile
ilgili olarak hangi gruptan veri toplanmas en uygun olur?
a) Mudurnu lesindeki pazar esnafndan
b) Mudurnu lesindeki 5. snf rencilerinden
c) Mudurnu lesinden tanm olan kiilerden
D) Mudurnu lesindeki okul mdrlerinden
4. Yeni alacak bir krtasiyenin yapaca piyasa aratrmas iin aadaki aratrma sorularndan hangisi fayda salamaz?
a) Bu ilde ka renci vardr?
b) Bu ilde baka ka tane krtasiye vardr?
c) Bu ildeki rencilerin en ok ihtiya duyduu krtasiye rn nedir?
D) Bu ildeki spor faaliyetleri ne dzeydedir?
142
NTE DEERLENDRME
Kalem
Says
renci
Says
1
2
3
4
5
7
Bir snftaki rencilerin sahip olduklar kalem saylar yukardaki tabloda verilmitir.
Buna gre 5, 6 ve 7. sorular cevaplaynz.
5. Bu snfta ka renci vardr?

a) 20
b) 22
c) 25
D) 27
6. 2 kalemi olan renci says 1 kalemi olan renci saysndan ka fazladr?

a) 12
b) 8
c) 6
D) 5
7. Snftaki tm rencilerin kalem saylar dnldnde, bu snfta ka tane kalem

bulunmaktadr?
a) 80
b) 81
c) 82
D) 83
143
NTE DEERLENDRME
8.
Dersler
Sklk
Matematik
Fen ve Teknoloji
Trke
Sosyal Bilgiler
Bir snftaki rencilere drt temel dersten hangisinden proje aldklar sorulmu ve toplanan veri yukardaki sklk tablosunda gsterilmitir. Bu snfta 41 kii olduuna ve snftaki tm renciler bu aratrmaya katldna gre, Sosyal Bilgiler dersinden proje alan
ka renci vardr?
a) 12
b) 10
Karde
Says
c) 9
D) 7
renciler
1
2
3
4

Yukardaki ekil grafii bir snftaki rencilerin karde saylarn gstermektedir. ekillerden tam genler 2 renciyi, yarm genler 1 renciyi temsil etmektedir.
Grafie gre 9 ve 10. sorular cevaplaynz.
9. Bu snfta ka renci vardr?

a) 20
b) 22
c) 24
D) 25
10. 1 kardei olan renciler 4 kardei olan rencilerden ka fazladr?

a) 5
144
b) 6
c) 7
D) 8
NTE DEERLENDRME
Minenin bir haftalk kou sreleri
Dakika
60
55
50
45
40
35
30
25
20
15
10
5
0
s
rte
za
Pa
l
Sa
ra
ba
be
re
Pe
um
Cu
s
rte
r
za
Pa
Gnler
Yukardaki grafikte Minenin bir hafta boyunca kotuu sreler dakika olarak verilmitir.
Grafie gre 11, 12 ve 13. sorular cevaplaynz.
11. Minenin kou yapmad gn hangisidir?

a) Pazartesi
b) Sal
c) aramba
D) Perembe
12. Mine bir hafta boyunca toplam ka dakika komutur?

a) 150
b) 175
c) 195
D) 205
13. Mine pazartesi gn, pazar gnnden ka dakika daha fazla komutur?
a) 35
b) 40
c) 45
D) 50
145
NTE DEERLENDRME
Marketlere gre ekmek ve yumurta yatlar
Ekmek
Fiyat (Kr)
95
90
85
80
75
70
65
60
55
50
45
40
35
30
25
ar
B
ke
t
ar
C
ke
t
ar
D
ke
t
Marketler
Yumurta
Fiyat (Kr)
95
90
85
80
75
70
65
60
55
50
45
40
35
30
25
ar
ke
t
ar
B
ke
t
ar
C
ke
t
ar
ke
t
Marketler
ar
ke
t
Yukardaki grafikte drt farkl marketteki ekmek ve yumurta fiyatlar verilmitir.
Grafiklere gre 14, 15 ve 16. sorular cevaplaynz.
14. Hem ekmek fiyat hem de yumurta fiyat en pahal olan market hangisidir?
a) A market
b) B market
c) C market
D) D market
15. Yumurta fiyatnn 55 Kr olduu markette ekmein fiyat ne kadardr?

a) 75 Kr
b) 80 Kr
c) 85 Kr
D) 90 Kr
16. Ekmek fiyatlar eit olan iki markette yumurta fiyatlar arasnda ka Kr fark vardr?
a) 20 Kr
146
b) 15 Kr
c) 10 Kr
D) 5 Kr
NTE DEERLENDRME
Snf ktphanesine
balanan kitap saylar
Kitap Saylar
10
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
Es
ra
Nu
rd
a
Ke
n
an
e
ym
Se
da
er
Ka
d
ir
Ru
kiy
e
renciler
Yukardaki grafikte sekiz rencinin snf ktphanesine baladklar kitap saylar verilmitir.
Grafie gre 17, 18 ve 19. sorular cevaplaynz.
17. Snf ktphanesine toplam 40 kitap balandna gre Esra ka kitap balamtr?
a) 6
b) 7
c) 8
D) 9
18. En ok kitap balayan renci, Rukiyeden ka kitap fazla balamtr?

a) 1
b) 2
c) 3
D) 4
19. Eit sayda kitap balayan renciler kimlerdir?

a) Kenan Rukiye
b) Rukiye Nurdan
c) Kadir mer
D) Seda Kenan
147
NTE DEERLENDRME
20.

lkelerin kazand madalya says

lkeler
A
B
C
Altn Madalya Says

25
16
28
Yukardaki tabloda lkenin, yaz olimpiyatlarnda kazandklar toplam altn madalya

says verilmitir.
Tablodaki veriler aadaki stun grafiklerinin hangisinde doru olarak gsterilmitir?
a)
lkelerin kazand madalya says b)
Madalya
says
Madalya
says
30
32
20
30
10
28
26
lkeler
24
22
c)

Madalya
says
lkeler

Madalya
says
30
30
20
20
10
10
148
D)
lkeler
lkeler
NTE 3
Geometri
1. Noktalarn Birbirine
Gre Konumlar
2. Doru, In ve Doru Paras
3. Paralel Doru Paras izme
4. Eit Uzunlukta Doru Paralar izme
5. A Oluturma
6. okgenler
MATEMATiK
NiTE
KONU 1 : NOKTALARIN BiRBiRiNE GRE KONUMLARI

Yandaki tabelada Egenin ziyaret ettii mzenin
imdi
buradasnz
krokisi grlmektedir.
Mermer Portreler Salonu
Ege, imdi buradasnz noktas yardmyla mzedeki konumunu belirleyebilir.
Dinozor
iskeleti
Seramik Eserler Salonu
Birlikte Yapalm 1
Ege
Bartu
nci
Dinozor
iskeleti
Yandaki mze krokisinde Ege ve arkadalarnn konumlar

noktalarla verilmitir. izgilerin zerinden giderek iskeletin
ocuklara gre nerede olduunu yn ve birim kullanarak bulunuz.
Selin
Ege
zm
Bartu
Krokiye baktmzda dinozor iskeleti, ncinin

7 birim solundadr.
Ege
nci
Bartu
Bartu
Selin
Seramik Eserler Salonu
Selin
Selin
Dinozor iskeleti, Selinin 6 birim solunun 4 birim yukarsndadr. Ayn

zamanda iskelet, Selinin 4 birim
yukarsnn 6 birim solundadr diyebiliriz.
skelet, Bartunun 3 birim aasnn 4 birim solundadr. skeletin Bartuya gre konumunu baka bir yolla ifade ediniz.
150
150
Nokta, konum belirleyici olarak kullanlr. Noktalarn birbirlerine gre konumlarn belirlerken birimlerden ve sa-sol, yukar-aa gibi yn bildiren ifadelerden yararlanrz.
Birlikte Yapalm 2
Yandaki ekilde D noktasnn S noktasna gre konumunu
D
belirtiniz.
S
zm
ekilde D noktas, S noktasnn 4 birim solunun 2 birim yukarsndadr. D noktas, ayn zamanda
S noktasnn 2 birim yukarsnn 4 birim solundadr.
SIRA SZDE
1. 23 Nisan kutlamalarnda renciler sahaya aadaki gibi yerlemilerdir. rencilerin yerlerini Ayenin (A) konumunu esas alarak noktal kda aktarnz.
Aye
Buket
A
Zehra
rencilerin adlarnn
ba harerini noktalar
adlandrmak iin
kullanalm.
Ceren
a) A noktasnn B noktasna gre konumunu yaznz.

b) C noktasnn Z noktasna gre konumunu yaznz.
c) B noktasnn C noktasna gre konumunu yaznz.
) Z noktasnn A noktasna gre konumunu yaznz.
151
151
2.
G eden baz ku srleri havadaki srtnmeden daha az

etkilenerek uzun sreli uabilmek iin eklinde gider-
A
L
R
K
N
G
C
ler. Yandaki noktal ktta srdeki kularn yerleri noktalarla belirlenmitir. Buna gre,
a) L noktasnn K noktasna gre konumunu yaznz.

b) C noktasnn L noktasna gre konumunu yaznz.
c) A noktasnn 3 birim aasnn 3 birim sanda olan noktay belirleyiniz.
Bunu Deneyelim
Nokta Birletirmece
Aadaki ekil zerindeki noktalar ynergede belirtildii gibi en ksa yoldan birletiriniz.
Bakalm ne kacak?
A
a) A noktas ile T noktasn

b) H noktas ile H noktasnn 3 birim sann 4 birim yukarsndaki noktay
c) C noktas ile C noktasnn 3 birim sandaki noktay
) Z noktas ile Z noktasnn 3 birim sandaki noktay
d) H noktas ile H noktasnn 3 birim sandaki noktay
e) C noktas ile C noktasnn 4 birim aasnn 3 birim sandaki noktay
f) K noktas ile Z noktasnn 2 birim solundaki noktay
152
152

Cep telefonlarnn tu takmnda 5 saysnn stnde neden kabartma olduunu biliyor
musunuz?
5 tuunun zerindeki kabartma sayesinde tulara bakmadan,
sadece dokunarak her tuun yerini bulabiliriz. Tu dizilimi
standart olduu iin 5 ve 5in evresindeki tular kolayca
anlalabilir. Bu kolaylk grme engellilere de yardmc olur.
rnein, bakmadan 7yi tulayabilmek iin kabartmal 5 tuunun 1 birim solunun 1 birim altndaki tua basabiliriz.
Hatalar Dzeltelim
1. Aadaki noktalarn konumlar ile ilgili yaplan hatalar bulunuz ve dzeltiniz.
L
J
M
K
I
N
a) J noktas, I noktasnn 3 birim sann 3 birim yukarsndadr.

b) L noktas, I noktasnn 3 birim aasndadr.

c) M noktas, I noktasnn 3 birim sandadr.

) K noktas, I noktasnn 3 birim aasnn 2 birim solundadr.

d) N noktas, I noktasnn 2 birim solunun 2 birim aasndadr.

153
153
1. Aadaki kareli zeminde noktalarla belirtilen kk kanatllar iee ulamak istiyor.
Her birine gre iein konumunu yn ve birim kullanarak yaznz.
2.
154
154
Yandaki H noktasnn konumunu dikdrtgenin tm kelerine gre yn ve birim kullanarak yaznz.
3. Aadaki kareli zemini snfnz gibi dnerek sranzn yerini, retmen masasnn
konumunu dikkate alarak iaretleyiniz. Daha sonra, sizin oturduunuz srann retmen
masasna gre konumunu birim ve yn kullanarak ifade ediniz.

retmen masas
4. Aada kareli bir gmlek verilmitir.

a) En stteki dmenin en alttaki dmeye gre konumunu ifade ediniz.
b) En alttaki dmenin cep dmesine

gre konumunu ifade ediniz.
155
155
MATEMATiK
NiTE
KONU 2 : DORU, IIN, DORU PARASI

Doru :
E
T
ki ynden sonsuza uzanan dz bir izgi dnelim. Bunu bir

doru modeli olarak kabul edebiliriz. Dorunun iki taraftan
sonsuza uzadn gstermek iin ularna ok iareti koyarz.
Doruyu isimlendirirken kk harf veya dorunun zerindeki herhangi iki noktay kullanrz.
rnein yukardaki doruyu TE dorusu, ET dorusu veya k dorusu olarak isimlendiririz.

TE , ET ya da k sembol ile gsteririz.
In :
In, dorunun bir ucu snrl parasdr.
In isimlendirirken, nn balang noktasn ve zerindeki herhangi bir noktay kullanrz.
rnein yukardaki n, KL n olarak isimlendiririz.

[KL sembol gsteririz.
Doru Paras :
Doru paras bir dorunun iki ucu snrl bir parasdr.
Doru paras isimlendirilirken u noktalarn kullanrz.

D
rnein yukardaki doru parasn, CD doru paras veya DC doru paras eklinde isimlendiririz.
[CD] ya da [DC] sembol ile gsteririz.
ki nokta arasndaki en ksa izgi
bir doru paras oluturur.
156
156
SIRA SZDE
1. Aadaki doru, doru paras ve nlar isimlendiriniz ve sembol kullanarak ifade ediniz.
a)
b)
L
C
J

c)
I
)
D

2.
F
izmi ve doru paralar ile yandaki gibi
Kutup Yldz
birletirmitir. Bu takm yldzn oluturan

doru paralarn sembolle gsteriniz.
Deren, Kkay takm yldzn defterine
B
KKAYI TAKIM YILDIZI

3.
Yandaki ekli oluturan nlar sembolle gsteriniz.
D
E
F
157
157
ki Dorunun Birbirine Gre Durumlar

Aada dz bir dorultuda giden gemilerin deniz zerinde braktklar izleri inceleyelim. zlerin
birbirlerine gre durumlarn dorular kullanarak belirleyelim.
Gemilerin arasndaki mesafe hep ayn kalyor.

Gemiler farkl dorultuda gidiyor ve

aralarndaki mesafe deiiyor.
Gemilerin brakt izler paraleldir.

Gemilerin brakt izler paralel deildir.

Bu izler kesiir.
Paralel ve Kesien Dorular

1. Paralel Dorular: Ortak noktas olmayan yani kesimeyen dorular paralel dorulardr.
Paralellik ' sembol ile gsterilir.

Aadaki dorular paraleldir.
m
r
m
f
k 'm
158
158
r'n
m'f
2. Kesien Dorular : Bir noktas ortak olan dorular kesien dorulardr.

Aadaki dorular bir noktada kesiir.
k
d
k ve m dorular birbirini 90 lik

ayla yani dik kesmektedir.
Diklik sembol ile gsterilir.
Paralel iki doru arasndaki mesafe her zaman eittir.
3 birim
m
3 birim
3 birim
3 birim
m'k
a ve b dorularnn kesitiini
b dorusunun uzantsn izdiimizde grebiliriz.
159
159
SIRA SZDE
1. Aada verilen dorular kesiir mi yoksa bu dorular paralel midir? Aklaynz.
a)
b)
e
g
h
f
c)
)
i

d)
e)
e
160
160
Hatalar Dzeltelim
1. Aadaki ekillere ait sembollerde yaplan hatalar bulunuz ve dzeltiniz.
a)

b)
c)
PUO
N VN]
V
M
[IM
2. Aadaki ekillere ait isimlendirmelerde yaplan hatalar bulunuz ve dzeltiniz.

a)
BA doru paras
b)
CD n
C
D
c)
EF dorusu
E
F
3. Aada verilen paralel doru iftlerinin izimlerinde yaplan hatalar bulunuz ve

dzeltiniz.
a)
b)
161
161
MATEMATiK
NiTE
KONU 3 : PARALEL DORU PARASI ZME

Doru paralar da dorular gibi paralel olabilir.
Birlikte Yapalm 1
AB doru parasna paralel ve u noktalarndan biri K noktas
olan bir doru paras iziniz.
A
K
zm
Paralel izmek iin kendisi ya da uzants AB doru paras ile
kesimeyecek ekilde bir doru paras izelim.
A
K
C
B
ki doru parasnn paralel olmas iin doru paralar arasndaki

uzakln deimemesi gerekir. AB ve KC doru paralar kesimezler yani paraleldirler.
[AB] ' [KC]
Birlikte Yapalm 2
Yandaki ED doru parasna paralel ve u noktalarndan birisi F
olan doru paras iziniz.
D
E
F
162
162
zm
U noktalarndan biri F noktas olan ve DE doru parasna paralel, farkl uzunlukta birok doru paras izebiliriz.
I. yol:
E noktas, D noktasnn 1 birim solunun 2 birim aasndadr. DE
doru parasna paralel izmek iin F noktasnn 1 birim solunun
2 birim aasna bir G noktas koyalm. G noktasn, F noktas ile
birletirerek doru parasn izelim.
DE ve FG doru paralar kesimezler yani paraleldirler.

[DE] ' [FG]
II. yol:
DE doru paras zerindeki E noktasnn F noktasna gre konumuna dikkat edelim. F noktas, E noktasnn 2 birim sann 1 birim aasndadr. DE dorusuna paralel izmek iin D noktasnn
da 2 birim sann 1 birim aasna bir L noktas koyalm. L noktasn F noktas ile birletirerek doru parasn izelim.
D
L
E
DE ve LF doru paralar kesimezler yani paraleldirler.
[DE] ' [LF]
III. yol:
M
D
Paralel doru paralar farkl uzunluklarda olabilir. Yukardaki GF

ve FL doru paralarn farkl llerde uzatp, ksalttmzda her
seferinde ED doru parasna paralel bir doru paras elde ederiz. rnein FM doru paras, ED doru parasna paraleldir.
[ED] ' [FM]
E
F
163
163
Aadaki doru paralar birbirine paraleldir.

G
C
A
E
H
[AB]'[CD]
[EF]'[GH]
M
N
O
I
K
[IJ]'[KL]
[OP]'[MN]
Birlikte Yapalm 3
Yanda verilen karenin kenarlarn oluturan doru paralarn inceleyiniz ve paralel olanlar belirleyiniz.
zm
FGHK karesinin karlkl kenarlar paraleldir.
[FG] ' [KH] ve [KF] ' [HG]
164
164
SIRA SZDE
1. Aada verilen doru paralarna paralel birer doru paras izip sembol ile gsteriniz.
a)
b)
E
c)
2. Aada verilen her bir doru parasna, dnda verilen noktadan geecek ekilde paralel bir doru paras izip sembolle gsteriniz.
a)
b)
C
E
A
165
165
3. Aadaki geometrik ekillerde birbirine paralel olan kenarlar belirleyip sembolle

gsteriniz.

I
E
A
K
C
D
G
ekil 1
ekil 2

ekil 3

ekil 4


Aadaki yatay doru paralarnn hepsinin birbirine paralel olduunu farkettiniz mi? Cetvel yardmyla kontrol ediniz.
166
166
Bunu Deneyelim
Kt Katlama ile Paralel ve Dik Dorular Oluturma
Gerekli malzemeler: ki tane kare eklinde kt
ki tane kt alnz. Ktlar aada gsterildii srayla katlaynz. a ve b durumlarnda oluan kat izlerini inceleyerek aada verilen sorular cevaplaynz.
a)
Bu durumda, kdn zerinde oluan kat izleri hakknda ne syleyebilirsiniz?
b)
Bu durumda, kdn zerinde oluan kat izleri hakknda ne syleyebilirsiniz?
167
167
1. Aadaki her bir doru parasna paralel bir doru paras iziniz.

a)
b)
N
L
M
c)
T
P

2. Aadaki ekillerde paralel olan kenarlar belirleyip sembol ile gsteriniz.

168
168
a)
b)
A
c)
G
F
J
H
3. Sinan ald kitapl kurmak istiyor. Kitapln rafn E, F ve G noktalarndan geecek
ekilde paralel olarak monte etmek istediine gre bu raflar doru paras modelleriyle
gsteriniz.
F
G
F
G
A
4. Aadaki doru paras iftlerinden paralel olanlar belirleyip sembolle gsteriniz.

a)
b)
N
O
V
K
H
M
c)
)
L
T
R
S
J
I

169
169

d)
e)
H
E
5. Aadaki verilen her bir izimdeki paralel olan doru paralarn belirleyip sembolle
gsteriniz.

B
J
A
170
170
G
H
6. Hatice, paralel izgiler izerek bo bir kttan izgili bir kt elde etmek istiyor. Buna
gre aadaki krmz doru parasna paralel doru paras daha izerek izgili kd tamamlaynz.

7.
Yanda verilen izim bir merdiven oluturacak biimde tamamlanacaktr. Merdivenin basamaklarn oluturmak zere, FG doru parasnn alt ve st tarafnda ve bu doru parasna paralel doru paralar
oluturunuz.
171
171
MATEMATiK
NiTE
KONU 4 : EiT UZUNLUKTA DORU PARALARI iZME

Birlikte Yapalm 1
1 birim
Yandaki EF doru parasyla eit uzunlukta ve u

noktalarndan biri G olan doru paras iziniz.
zm
EF doru parasyla eit uzunlukta ve u noktalarndan biri G olan birok doru paras izebiliriz.
I. yol:

G noktasn, bu noktann 3 birim
sandaki bir noktayla
birletirebiliriz.
II. yol:
172
172
G noktasn, bu noktann 3 birim

aasndaki bir noktayla
birletirebiliriz.
AB doru parasnn uzunluu |AB| eklinde ifade edilir.

EF ve GH doru paralarnn eit uzunlukta olduu |EF|=|GH| eklinde gsterir.
Birlikte Yapalm 2
AB doru parasyla eit uzunlukta ve u noktalarndan biri C olan bir doru paras iziniz.
1 birim
B
C
zm
I. yol:
AB doru parasyla eit uzunlukta ve u noktalarndan biri C olan birden fazla doru paras
izebiliriz.
Bunun iin, ncelikle A ve B noktalarnn birbirlerine gre konumunu belirleyelim.
A noktas, B noktasnn 2 birim sann 4 birim yukarsndadr.
Bu konumlara dikkat ederek C noktasn, bu noktann 2 birim sann 4 birim yukarsndaki noktayla birletirelim. Oluan CD doru paras, AB doru parasyla eit uzunluktadr.
A
D

|AB| = |CD|
B
C
Bir cetvel yardm ile AB ve CD doru paralarnn eit uzunlukta olduunu dorulayabilirsiniz.
173
173
II. yol:
C noktasn, bu noktann 2 birim yukarsnn 4 birim sandaki noktayla birletirelim. Oluan CE
doru paras, AB doru parasyla eit uzunluktadr.

A
|AB| = |CE|
III. yol:
C noktasn, bu noktann 4 birim solunun 2 birim yukarsndaki noktayla birletirelim. Oluan CF
doru paras, AB doru parasyla eit uzunluktadr.
F
C
|AB| = |CF|
AB doru parasyla eit uzunlukta baka doru paralar da izilebilir. Siz de yukardaki gibi
doru paralar iziniz.
174
174
SIRA SZDE
1. Aadaki doru paralaryla eit uzunlukta er tane doru paras izip sembolle gsteriniz.
a)
C
b)
E
2. Aadaki doru paralarndan eit uzunlukta olanlar eletiriniz.

1
A
2
4
F
H
I
K
J
7
L
O
N
175
175
1. Bir masann ayaklarn yapan bir marangoz ncelikle masann modelini noktal kt
zerinde iziyor. Masann ayaklarnn paralel durabilmesi iin marangoz, ayaklar nasl
oluturmaldr? izerek gsteriniz.

A
2. Aada verilen geometrik ekillerin eit uzunluktaki kenarlarn belirleyip sembolle

gsteriniz.

A
I
E
D
T
M
O
P
P
176
176
U V
3. Aada verilen doru paralarndan eit uzunlukta olanlar belirleyip sembolle gsteriniz.

B
I
C
4. Aadaki ekillere iki doru paras daha ekleyerek tm kenarlar eit uzunlukta olan
drtgen elde ediniz.
a)
b)
S
J
5. Aada verilen her bir doru parasyla eit uzunlukta ve ularndan biri verilen nokta
olacak ekilde bir doru paras izip sembolle gsteriniz.

A
F
C
B
I
G
177
177
MATEMATiK
NiTE
KONU 5 : AI OLUTURMA
Hatrlayalm
Yandaki ay B, ABC ya da CBA as olarak okuruz. Bu a sembol%
%
le V
B , ABC veya CBA eklinde gsterilir.
Bu ann lsn,
70
%
%
m (ABC) = 70 , m ( V
B) = 70 ya da m (CBA) = 70 olarak ifade
ederiz.
12
0
m (W
A) = 40
180
m (W
T ) = 120
180
1 7 0
180
180
10
40
60
14
0
180
180
m (W
E ) = 10
Alar alerle ekilde grld gibi leriz.
A eitleri
Dik A :
ls 90 olan alara dik a denir. Aada verilen resimlerdeki doru paralarnn arasndaki
alarn lleri 90 dir.
90
0
180
180
178
178
Birlikte Yapalm 1
Yanda verilen ann lsnn dik olup olmadn belirleyiniz.
zm
I. yol:
Aler yardm ile bir ann dik olup olmadn belirleyebiliriz.
Yandaki alerde ann kolu 90 yi gsterdii iin a diktir.
90
0
180
180
II. yol:
A4 kd yardm ile bir ann dik olup olmadn belirleyebiliriz.
Yandaki ann kollar kdn 90 lik kesine denk geldii iin a
diktir.
Bir ann lsnn 90 olup olmadn

belirlemek iin kesi 90 olan kt, gnye,
kitap ve silgi gibi aralar kullanrz.
179
179
Dar A :
ls 90 den kk olan alara dar a denir.
Birlikte Yapalm 2
Yanda verilen ann lsnn dar a olup olmadn belirleyiniz.
zm
Yandaki ann 90 den kk olduunu belirlemek iin bir defterin
kesindeki dik ay referans olarak kullanabiliriz.
Yandaki ann kollar defterin 90 lik ke asndan kk olduu iin
a dardr.
Geni A :
ls 90 ile 180 arasnda olan alara geni a denir.
Birlikte Yapalm 3
Yanda verilen ann lsnn geni a olup olmadn
belirleyiniz.
zm
Yandaki ann 90 den byk olduunu belirlemek iin
bir gnyenin dik asn referans olarak kullanabiliriz.
Yandaki ann kollar gnyenin 90 lik ke asndan
byk olduu iin a genitir.
180
180
Bunu Deneyelim
Yelpazede A Oluturma
Gerekli malzemeler : Yelpaze ve defter
Yelpaze ve defterinizi kullanarak farkl alar elde edebilirsiniz. Aadaki admlar takip ederek alar oluturunuz.
a) Defterinizin bir kesine yelpazenin kesini yerletiriniz.
b) Defterinizin 90 lik ke asn referans alarak yelpazenin akln deitiriniz ve
aadaki ekilleri oluturunuz.
Buna gre aada oluan alarn eitlerini belirleyiniz.
181
181
Alar
Birlikte Yapalm 1
Aadaki noktal zemin zerine dik a oluturunuz.
zm
ncelikle zemindeki noktalar kullanarak bir

n izelim.
izdiimiz AB n ile 90 lik a yapabilecek,

balang noktalar ayn olan baka bir n
yine noktalardan yararlanarak oluturalm.
%
Oluan BAD dik adr.
Dik a olutururken kareli kdn ve noktal kdn zelliklerinden veya bir kesi 90
%
%
olan aralardan faydalanabiliriz. Aada verilen FDE ve MLK dik adr.
L
K
%
m (FDE) = 90
182
182
%
m (MLK) = 90
Birlikte Yapalm 2
Aadaki noktal zemin zerine dar a oluturunuz.
zm
Dik ay referans alarak dar a oluturabiliriz.
B
F
E
1
E
2
ncelikle zemindeki noktalar kullanarak

BCE dik asn oluturalm.
%
ECB dik asn referans alarak bu dik adan kk bir a oluturalm.
%
Oluturduumuz BCF , 90 den kk olduu iin dar adr.
Kareli kadn ve noktal kdn zelliklerinden veya bir kesi 90 olan aralardan yarar% %
lanarak dar a oluturabiliriz. Aada verilen RTS ve YPZ dar adr.
P
T
S
R
%
0 < m ( RTS ) < 90
%
0 < m ( YPZ ) < 90
183
183
Birlikte Yapalm 3
Aadaki noktal zemin zerine geni a oluturunuz.
zm
Dik ay referans alarak geni a oluturabiliriz.
ncelikle zemindeki noktalar kullanarak

JFG dik asn oluturalm.
%
JFG dik asn referans alarak bu dik adan byk bir a oluturalm.
%
Oluturduumuz LFG , 900 den byk olduu iin geni adr.
Kareli kdn ve noktal kdn zelliklerinden veya bir kesi 90 olan aralardan fayda% %
lanarak geni a oluturabiliriz. Aada verilen EFG ve HIJ geni adr.
E
F
H
G
I
J
184
184
%
90 < m^ EFGh < 180
%
90 < m^ HIJ h < 180
SIRA SZDE
1. Aadaki kareli zeminde, noktalar kullanarak bir kolu EK n olacak biimde alar
oluturunuz. Oluan alar isimlendiriniz ve alarn eidini belirleyiniz.
L
N
O
K
2. Aadaki alar isimlendiriniz ve alarn eidini belirleyiniz.

a)
b)
D
I
B
J
c)
O
T
S
L
U
N

185
185
d)
e)
I
T
V
Y
3. Bir kolu, aada verilen nlar olacak ekilde dik a oluturunuz.

a)
b)
4. Bir kolu, aada verilen nlar olacak ekilde dar a oluturunuz.

a)
b)
O
5. Bir kolu, aada verilen nlar olacak ekilde geni a oluturunuz.

a)
b)
D
Y
F
186
186
1. ki dar ann toplam her zaman bir geni adr. ifadesi doru mudur? Aklaynz.

2. Aada resmi verilen sporcunun bedeninin bacaklaryla yapt ay inceleyiniz. Kareli

zeminde gsterilen bu ay bir dar ve bir dik a oluturacak biimde ikiye blnz.

3. Aadaki kareli kgtta er tane dik, dar ve geni a bulup isimlerini yaznz.

K
H
dik alar
geni alar
dar alar
4. kat dar a, drt kat ise geni a olan bir a iziniz.
5. Aada verilen RTS asnn lsnn iki kat olan ann eidi nedir? Aklaynz.

R
187
187
MATEMATiK
NiTE
KONU 6 : OKGENLER
Aada grdnz ekiller okgen olanlar ve olmayanlar diye iki gruba ayrlmtr. ekilleri
inceleyerek iki grup arasndaki farklarn neler olduunu belirleyelim.
okgen Olan ekiller
okgen Olmayan ekiller
2
1
3
4
7
okgenler hakknda unlar syleyebiliriz:

Doru paralarndan oluur.
Kapal ekillerdir.
okgen oluturmayan ekiller hakknda ise unlar syleyebiliriz:
1, 3 ve 6 numaral ekiller doru paralarndan olumutur. Ancak kapal olmadklar
iin okgen deillerdir.
2, 4, 5, 7, 8 ve 9 numaral ekiller kapaldr ancak doru paralarndan olumad iin
okgen deillerdir.
En az doru parasnn ardk bir ekilde u uca eklenmesiyle oluan kapal ekillere
okgen denir.
188
188
Tabloda yer alan her bir okgeni zellikleri asndan inceleyelim.

okgen
Model
simlendirilmesi
Kenar
Says
Ke
Says
A
Says
ACB geni
EFGD drtgeni
HLKJI begeni
MNOPRS altgeni
gen
B
C
E
Drtgen
D
F
G
H
Begen
I
J
N
O
Altgen
okgenlerin kenar saylarn artrarak tabloyu bu ekilde devam ettirebiliriz. Siz de aadaki
kutuya yedigen izip kenar, ke ve a saylarn belirtiniz.
okgenlerin kenar says kadar kesi ve as vardr. okgenler kenar saylarna gre isimlendirilir.
Kegen :
okgenlerin ardk olmayan kelerini birletiren doru paralarna kegen denir.
H
I
Yandaki GHIJK okgenini inceleyelim.

okgenin keleri : G, H, I, J ve K noktalar
J
K
okgenin kenarlar: [GH], [HI], [IJ], [JK], [KG]

okgenin kegenleri: [GI], [GJ], [HK], [HJ], [KI]
189
189
Bunu Deneyelim
Tangram ile okgenler Oluturma
Gerekli malzemeler : Tangram paralar.
Tangram, yedi adet okgeni bir araya getirerek eitli ekiller oluturmay
amalayan bir bulmacadr.
Aada baz ekillerin tangram paralaryla nasl oluturulduu verilmitir.
Siz de aadaki okgen modellerini tangram paralarn kullanarak oluturunuz. Oluturduunuz her bir okgen modelinin ka kenar, ka as ve ka kesi olduunu belirleyiniz.

gen, drtgen, begen gibi okgen terimlerinin Atatrk tarafndan
yazlan Geometri kitabyla dilimize kazandrldn biliyor muydunuz? (Geometri, Mustafa Kemal Atatrk, TDK Yayn No: 905)
Atatrkn Trkeletirdii geometri alanndaki terimlerden bazlar eski isimleriyle birlikte aada verilmitir:
190
190
Eskisi
mselles

mustatl

muhammes
Yenisi
gen
dikdrtgen
begen
SIRA SZDE
1. Aadaki okgenleri isimlendiriniz.
A
N
K
I
M
S
P
2. Aadaki ekillerden okgen olan ve olmayanlar belirleyiniz. okgen olmayanlarn neden

okgen olmadklarn aklaynz.

1
3.
Yandaki noktal zemin zerine

6 tane i as olan bir okgen
iziniz. Bu okgenin eidini,
kenar ve kelerini belirtiniz.
191
191
4. Sadece 2 as olan bir okgen izilebilir mi? Aklaynz.

5. Aadaki okgenlerin kegenlerini iziniz.

A
D
P
M
6. Kegenlerinden biri aadaki AB doru paras olan iki farkl drtgen iziniz.

7. genin kegeni olur mu? Aklaynz.

192
192
Bunu Deneyelim
Geometri Tahtas ile okgen Oluturma
Gerekli malzemeler : Geometri tahtas, farkl renkte lastikler
Geometri tahtasn ve lastikleri kullanarak aada verilen zelliklere sahip okgenler oluturunuz. Oluan okgenlerin kegenlerini gsteriniz ve defterinize iziniz.
a) 5 kesi olan bir okgen
b) 4 kenarl bir okgen
c) 7 i as olan bir okgen
) 10 kesi olan bir okgen
gen ve eitleri
A
B
Ayn doru zerinde olmayan noktann birlemesi ile oluan okgene gen denir.
&
ABC geni, ABC eklinde gsterilir.
A
B
Kenarlar: [AB], [BC] ve [AC]

Keleri: A, B ve C
% %
%
Alar: ABC, CAB ve BCA
gen izimlerinde noktal, kareli ve izometrik

kt kullanmak bize kolaylk salar.
193
193
Alarna Gre gen eitleri :

1. Dik Al gen
Bir as dik a olan genlere dik al gen denir.
Birlikte Yapalm 1
Aadaki kareli zemin zerine bir dik gen iziniz.
zm
Bir as 90 olan bir gen izebilmek iin aadaki admlar izleyelim.
A
B
1

Kareli zeminde istediimiz
uzunlukta bir doru paras izelim. Bu ekilde genin bir kenarn oluturmu
oluruz.
C
2
AB doru parasna A noktasndan dik olan AC doru

parasn, gnyenin dik asn kullanarak izelim.
[AC] [AB]
B ve C noktalarn birletiren BC doru parasn

izelim. Oluan ACB geninde A as dik a, B ve C
alar da dar adr.
Aadaki genler birer dik al gendir.

G
D
F
E
I
194
194
2. Dar Al gen
Tm alar dar a olan genlere dar al gen denir.
Birlikte Yapalm 2
Noktal zemin zerine dar al bir gen iziniz.
zm
Tm alar dar a olan bir gen izebilmek iin aadaki admlar izleyelim.
B
B
A
B
A
C
1
Noktal zeminde istediimiz uzunlukta bir doru

paras izelim. Bu ekilde
genin bir kenarn oluturmu oluruz.
Gnyenin dik asn referans alarak dar a oluturacak ekilde BC nn izelim. Oluan B as 90 den
kktr. BC n zerinde
yle bir D noktas belirleyelim ki BDA ve DAB alar dar
a olsun.
3
D noktas ile A ve B noktalarn birletirelim. Oluan
ABD geninde tm alar
dar adr.
Aadaki genler birer dar al gendir.

L
G
I
E
195
195
3. Geni Al gen
Bir as geni a olan genlere geni al gen denir.
Birlikte Yapalm 3
Aadaki kareli zemin zerine geni al bir gen iziniz.

zm
Bir as geni a olan bir gen izebilmek iin aadaki admlar izleyelim.
A
Kareli zeminde istediimiz uzunlukta bir

doru paras izelim. Bu ekilde genin bir kenarn oluturmu oluruz.
A noktasnn kesindeki dik

ay referans alarak geni a
oluturacak ekilde AC doru
parasn izelim.
B ve C noktalarn birletiren BC
doru parasn izelim. Oluan
ABC geninde A as geni a,
B ve C alar ise dar alardr.
BAC as 90 den byktr.
Aadaki genler birer geni al gendir.

E
C
J
D
F
L
A
B
Alarna gre genler dik al gen, dar al gen ve geni al gen olmak zere
e ayrlr.
196
196
SIRA SZDE
A
1.
Yandaki genlerin alarna gre eitlerini yaznz.
G
I
2.

Bir kenar [AB] olan geni al bir

gen iziniz.
A
B
3.
Bir kenar [CD] olan dik al bir gen iziniz.

C
4.
Bir kenar [EF] olan dar al bir gen iziniz.

E
F
197
197
Kenarlarna Gre gen eitleri :

1. kizkenar gen
ki kenar eit uzunlukta olan genlere ikizkenar gen denir.
Birlikte Yapalm 1
Aadaki kareli zemin zerine bir ikizkenar gen iziniz.
zm
ki kenar eit uzunlukta olan bir gen izebilmek iin aadaki admlar izleyelim.
I
H

oluruz.
GH doru parasyla eit

uzunlukta ve u noktalarndan biri H noktas olan bir
doru paras izelim.
|GH|=|HI|
3
G ve I noktalarn birletiren
GI doru parasn izelim.
Oluan IHG geninde iki
kenar eit uzunlukta, dier
kenar farkl uzunluktadr.
A
eklin iki veya daha fazla kenar zerinde bulunan ayn
iaretlemeler, bu kenarlarn eit uzunlukta olduunu belirler.
198
198
Aadaki genler birer ikizkenar gendir.

J
S
R
KV s dik olduu iin &

JKL
dik al ikizkenar gendir.
Tm alar dar a olduu

&
iin NMO
dar al ikizkenar gendir.
SU s geni olduu iin

&
PRS geni al ikizkenar gendir.
A
kizkenar gende taban alarnn lleri birbirine eittir.
Alar zerinde bulunan ayn iaretlemeler, bu alarn eit
lde olduunu gsterir.
izimlerde noktal ve kareli kdn dnda izometrik ktlar

da kullanlabilir. Yandaki izometrik kd inceleyelim. zomet60
rik ktlarda, belirli bir noktann evresindeki 6 noktaya uzakl eittir. ekilde gsterildii gibi oluan alar 60 dir.
199
199
2. Ekenar gen
Tm kenarlar eit uzunlukta olan genlere ekenar gen denir.
Birlikte Yapalm 2
Aadaki izometrik zemin zerine bir ekenar gen iziniz.
zm
zometrik zemin zerine tm kenar uzunluklar birbirine eit olan bir gen izebilmek iin
aadaki admlar izleyelim.
A
60
B
B
C

zometrik zeminde istediimiz uzunlukta bir doru
paras izelim. Bu ekilde
genin bir kenarn oluturmu oluruz.

zometrik zemindeki AB
doru parasyla eit uzunlukta olan AC doru para%
sn izelim. BAC asnn
60 olmasna dikkat etmemiz gerekir.
B ve C noktalarn birletirelim. Oluan ACB geninin tm kenarlar eit

uzunluktadr.
|AB|=|BC|=|AC| olur.
S
A
C
E
Yandaki genlerin her biri ekenar gendir.
Tm ekenar genler dar aldr.

L
Ekenar genin tm i alarnn lleri eit ve 60 dir.
200
200
3. eitkenar gen
Tm kenarlar farkl uzunlukta olan genlere eitkenar gen denir.
Birlikte Yapalm 3
Aadaki kareli zemin zerine bir eitkenar gen iziniz.
zm
Tm kenarlar farkl uzunlukta olan bir gen izebilmek iin aadaki admlar izleyelim.
E

oluruz.
Tm keler arasndaki doru paralarnn uzunluklar

farkl olacak ekilde bir G
noktas belirleyelim.
G noktasn, E ve F noktalar ile birletirelim. Oluan

EFG geninde tm kenarlar farkl uzunluktadr.
Aadaki genler birer eitkenar gendir.

E
M
S
L
EV s geni a olduu iin
&
SER geni al eitkenar
gendir.
Y s dik a olduu iin

M
&
MKL
dik al eitkenar
gendir.
A
Tm alar dar a olduu
&
iin GCA
dar al eitkenar gendir.
201
201
Kenarlarna gre genler ikizkenar gen, ekenar gen ve eitkenar gen olmak
zere e ayrlr.
SIRA SZDE
1. Gerekli ara gereleri kullanarak aadaki genleri kenarlarna gre isimlendiriniz.
K
D
G
E
C
2)
A

Bir kenar [AB] olan bir eitkenar

gen iziniz.
3)
K
Bir kenar [KT] olan bir ekenar

gen iziniz.

4)
M
202
202
Bir kenar [MN] olan bir ikizkenar

gen iziniz.
Bunu Deneyelim
Geometri Tahtas ile gen Oluturma
Gerekli malzemeler : Geometri tahtas, farkl renkte lastikler
1. Geometri tahtasnda iki kenar uzunluu eit olan,
a) Dar al gen
b) Dik al gen
c) Geni al gen oluturunuz ve genleri defterinize iziniz.
2. Geometri tahtasnda kenar uzunluklar farkl olan,
a) Dar al gen
b) Dik al gen
c) Geni al gen oluturunuz ve genleri defterinize iziniz.
Hatalar Dzeltelim
1. Aadaki ekillerde kegen iziminde yaplan hatalar bulunuz ve dzeltiniz.
D
B
C
H
L
M
2. Aada belirtilen ifadelerde yaplan hatalar bulunuz ve dzeltiniz.

Esra: genin 3 kegeni vardr.

mer: ki as dik olan bir gen izebiliriz.
Ayla: Bir dikdrtgenin tek kegeni izildiinde oluan gen ikizkenar dik gendir.

Emre: Kapal tm ekiller birer gendir.
203
203
1. Aadaki noktal zemine bir dar al ikizkenar gen ve bir dik al eitkenar gen
iziniz.

2. Aada kenar uzunluklar veya a lleri verilen ABC genlerinin kenar ve alarna
gre eitlerini belirleyiniz.
a) a = 5 cm, b = 7 cm, c = 6 cm
b) m( AW) = 60, m( BV) = 60, m( CV) = 60
c) b = 9 m, a = 9 m, c = 9 m
) m( CV) = 46, m( BV) = 46, m( AW) = 88
3. Aadaki genleri alarna ve kenarlarna gre isimlendiriniz.

a)
b)
D
Z
204
204
c)
G
H
L
I
d)
e)
O
4. Bir ekenar dik gen oluturabilir misiniz? Aklaynz.

5. okgenlerin kenarlar kegen olabilir mi? Aklaynz.

205
205
6. Kenarlarndan biri KL doru paras olacak ekilde bir ikizkenar dik gen iziniz.

7. Aadaki noktal ktta cetvel ve aler yardmyla dar al, dik al ve geni al
eitkenar genler oluturunuz.
206
206
NTE DEERLENDRME
Aada verilen 1, 2 ve 3. sorular kareli zemin zerindeki noktalarn konumlarn esas alarak
cevaplaynz.

E
A
F
B
C

1. A noktasnn D noktasna gre konumu nedir?
a) 2 birim solunda
b) 2 birim sanda
c) 3 birim sann 1 birim aasnda
D) 2 birim sann 1 birim aasnda
2. B noktasnn C noktasna gre konumu nedir?

a) 5 birim solunun 2 birim yukarsnda
b) 5 birim sann 2 birim aasnda
c) 5 birim solunun 2 birim aasnda
D) 5 birim sann 2 birim yukarsnda
3. F noktasnn E noktasna gre konumu nedir?

a) 2 birim aasnn 4 birim sanda
b) 2 birim solunun 4 birim yukarsnda
c) 4 birim aasnn 2 birim sanda
D) 4 birim aasnn 2 birim solunda
207
207
NTE DEERLENDRME
4.
D
H
I
C
E
B
F
Kbra, AC doru paras ile eit uzunlukta bir doru paras izmek istiyor. Kbra, hangi
iki noktay birletirdiinde AC doru paras ile eit uzunlukta bir doru paras izmi
olur?
a) B ve G
b) D ve I
c) E ve J
D) D ve E
5. Aadaki geometri tahtasnda, T noktasndaki lastik hangi noktalarla ayr ayr birletirilirse oluacak doru paralar eit uzunlukta olur?
E
B
D
T
G
C
208
208
a) G ve C
b) A ve E
c) D ve F
D) A ve B
NTE DEERLENDRME
6. Aadaki doru, doru paras ve nlardan hangisinin sembolle gsterimi yanltr?
A)
B)
D
C
6AB
C)
CD
D)
F
E
EF6
H
6GH@
7. Aadaki gsterimlerden hangisi verilen geometrik ekilden elde edilemez?

F
D
C

a) [FE
b) [CD]
c) [CD
D) [EF
8. Zt ynl, ayn dorultulu iki n balang noktalarndan birletirildiinde aadakilerden hangisi elde edilir?
a) Nokta
B) Doru
c) In
D) Doru paras
209
209
NTE DEERLENDRME
9. J ve K noktalar, aada sembol verilen geometrik ekillerden hangisi zerinde yer
almaz?
M
I
J
K
L
N

a) [MK
b) IK
10.
Z
R
210
210
D) [LN
Yandaki ssleme ile ilgili aadakilerden hangisi yanltr?
c) [I L]
a) [BG] ' [FK]
b) [HM] ' [JN]
c) [YZ] ' [RN]
D) [MP] ' [NR]
NTE DEERLENDRME
11. Aadakilerden hangisi dorudur?
a) ki dar ann lleri toplam, her zaman bir dar ann lsne eit olur.
b) En byk dar a ayn zamanda geni adr.
c) Bir dik a ile bir dar ann lleri toplam bir geni ann lsne eit olur.
D) Bir dar a ve bir geni ann lleri toplam her zaman 180 ye eittir.
12. Aadaki saatlerde akrep ve yelkovan arasnda belirtilen alarn eidi hangi seenekte yanl verilmitir?
A)
10
11
12
B)
10
2
4
10
11
12
D)
1
2
4
Dik a
4
6
Geni a
3
6
2
3
9
7
Dik a
C)
12
11
10
11
12
2
3
4
8
7
Geni a
211
211
NTE DEERLENDRME
13. Aadaki kareli zeminde B noktas hangi nokta ile birletirilirse dik a oluur?
B
F G
A

a) D
b) E
c) F
D) G
14. Aadaki geometrik eklin i alarndan hangisi geni a deildir?

N
R
T

%
a) RTS
212
212
%
b) OPS
S
%
c) PST
%
D) NOP
NTE DEERLENDRME
15.
Yanda AFEDCB okgeni verilmitir.
Aadakilerden hangisi bu okgenin

kegenlerinden birisidir?
E
B
D
H
C

a) [AD]
b) [BG]
c) [GH]
D) [HF]
16. Aadakilerden hangisi okgendir?

A)
B)
C)
D)
17. Aadakilerden hangisi okgen deildir?

A) Doru paras
b) eitkenar gen
c) Kare
D) Yamuk
213
213
NTE DEERLENDRME
18.
Yanda verilen genin kenarlarna ve alarna gre eidi hangisidir?

a) kizkenar dik gen
b) kizkenar dar al gen

L
c) Ekenar dar al gen

D) eitkenar dik al gen
19. Aada verilenlerden hangisi izilemez?

a) Dar al ekenar gen
b) Dik al ekenar gen
c) Dik al eitkenar gen
D) Dar al eitkenar gen
20. Bir genin 5 cm ve 7 cm uzunluunda kenarlar olduu biliniyor. Bu genin eidi aadakilerden hangisi olamaz?
a) Ekenar dar al gen
b) eitkenar dik al gen
c) kizkenar dar al gen
D) eitkenar dar al gen
214
214
Ksaltma ve Semboller
% : Yzde
m (W
A) : A asnn ls
&
ABC : ABC geni
: Diklik
'
: Paralellik
AB : AB doru paras
[AB] : AB doru paras
[AB : AB n
AB
: AB dorusu
AB : AB dorusu
AB
: AB n
mm : Milimetre
cm
: Santimetre
: Metre
cm2 : Santimetrekare
m2
: Metrekare
NTE DEERLENDRME CEVAP ANAHTARLARI

NTE 1
1. A
2. C
3. A
4. B
5. D
6. D
7. C
8. A
9. B
10. A
11. C
12. B
13. B
14. D
15. A
16. C
17. D
18. B
19. C
20. D
NTE 2
1. B
2. B
3. A
4. D
5. D
6. B
7. B
8. C
9. B
10. A
11. C
12. C
13. A
14. D
15. A
16. D
17. C
18. D
19. A
20. C
NTE 3
1. B
2. D
3. D
4. A
5. D
6. C
7. A
8. B
9. D
10. C
11. C
12. A
13. C
14. D
15. A
16. B
17. A
18. B
19. B
20. A
KAYNAKA
1. Battista, M. T. (2006). Understanding the development of students thinking about length.

Teaching Children Mathematics, 13 (3), 140-146.
2. Berlinghoff, W. P. & Gouva, F. Q. (2004). Math through the ages: A gentle history for teachers and others. Oxton House and MAA.
3. Binglbali, E. ve zmantar, M. F. (2009). lkretimde karlalan matematiksel zorluklar
ve zm nerileri, Pegem Akademi.
4. Burton, D. (2005). The history of mathematics: An introduction. New York: McGraw-Hill.
5. Cajori, F. (1980). A history of mathematics. New York: Chelsea Publishing, p. 158
6. Hildreth, D. J. (1983). The use of strategies in estimating measurements. The Arithmetic
Teacher, 30 (5), 50-54.
7. Kamii, C. & Clark, F. B. (1997). Measurement of length: The need for a better approach to
teaching. School Science and Mathematics, 97 (3), 116-121.
8. Long, K. & Kamii, C. (2001). The measurement of time: Childrens construction of transitivity, unit iteration, and conversation of speed. School Science and Mathematics, 101 (3),
125-132.
9. MEB (2013). Ortaokul matematik dersi (5, 6, 7, ve 8. snflar) retim program. Ankara:
MEB.
10. Nitabach, E. & Lehrer, R. (1996). Developing spatial sense through area measurement.
Teaching Children Mathematics, 2 (8), 473-476.
11. Van De Walle, J. A., Karp, K. S., & Bay-Williams, J. M.B. (2012). lkokul ve ortaokul matematii: Geliimsel yaklamla retim. 7. Basmdan eviri. eviri Editr: Soner Durmu.
Ankara: Nobel Akademik Yaynclk.
nternet Kaynaklar

Dijitalimaj web sayfas (www.digitalimaj.com)

Gettyimages web sayfas (www.gettyimages.com)
Karayollar Genel Mdrl web sayfas (www.kgm.gov.tr)
MEB Talim Terbiye Kurulu web sayfas (http://ttkb.meb.gov.tr)
National Geographic News web sayfas (http://news.nationalgeographic.com )
TBTAK Bilim ve Teknik Dergisi web sayfas (www.biltek.tubitak.gov.tr)
Trk Dil Kurumu web sayfas (www.tdk.gov.tr)
Trkiye statistik Kurumu web sayfas (http://www.tuik.gov.tr/)
Ulusal Metroloji Enstits (www.ume.tubitak.gov.tr)
Grsel Kaynaka
nite No Sayfa No
1
12
1
40
1
50
3
190
Web sitesi
www.alamy.com/tr/
www.dijitalimaj.com
www.dijitalimaj.com
TDK
EKLER
Saat
10
11
12
2
3
4
8
7
Saatler
10
11
12
3
4
8
7
10
11
12
11
12
11
10
11
12
11
3
4
8
6
10
12
4
6
10
2
4
11
12
3
7
9
7
10
2
4
11
12
3
7
3
7
12
9
7
10
10
2
4
11
12
9
7
12
10
11
3
7
9
7
10
2
4
11
12
9
7
3
7
10
10
11
12
2
3
4
8
7
Stun grai
Kareli Kt (0,5 cm)
Kareli Kt (1 cm)
Noktal Kt (0,5 cm)
Noktal Kt (1 cm)
Say Dorusu
Alar
Noktal Kt (Paral)
zometrik Kt (0,5 cm)
zometrik Kt (1 cm)
Btn, onda bir ve yzde bir
Yz Dilimli Daire
Kesir daireleri
1
3
1
4
1
4
1
4
1
4
1
3
1
3
1
5
1
5
1
6
1
5
1
5
1
6
1
5
1
8
1
8
1
8
1
8
1
8
1
8
1
8
1
10
1
10
1
10
1
10
1
10
1
10
1
10
1
6
1
9
1
9
1
9
1
9
1
9
1
10
1
10
1
6
1
6
1
9
1
8
1
10
1
6
1
12
1
12
1
12
1
12
1
9
1
9
1
12
1
12
1
12
1
12
1
9
1
12
1
12
1
12
1
12
1
12
1
10
1
8
1
6
1
5
1
10
1
12
1
4
1
3
1
8
1
12
1
10
1
6
1
2
1
12
1
5
1
8
1
10
1
12
1
4
1
6
1
12
1
10
1
8
1
5
1
3
1
12
1
10
1
8
1
6
1
10
1
12
1
4
1
8
1
12
1
5
1
10
1
6
1
2
1
12
1
8
1
4
1
12
1
10
1
3
1
5
1
6
1
12
1
10
1
8
Kesir Takm
genler
Drtgenler
Prizma Anm
Kp Anm
Tangram
Geometri eritleri
Gnye
10
11
12 13
14 15
10
11
16 17
12 13
18 19
20
Cetvel
80 90 100 11
0
12
90
8
0
0
0
0
0
1
6
70
0
1
13
1
0
0
0
20
5
1
50
13
40
14
60
15
30
10
170 1
20
1
0
180
180
Aler
170
160
0
0
15
0 1
0
2
30
14
40
70
10
11

MATEMATÿK - 5 - 1.KÿTAP PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

MATEMATÿK - 5 - 1.KÿTAP PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Ortaokul

MILL ETM BAKANLII YAYINLARI ..........................................................................: 4658. 5882

ETM MATERYALLER GELTRME GRUBU

retmen Rdvan Altunda

Dr. . Elif Yetkin zdemir

retmen Yasin Memi

Dr. Asuman Duatepe Paksu

retmen Tevfik Avcu

Dr. Abdulkadir Erdoan

retmen Hsrev Yldrm

Dr. Bahadr Yank

retmen Sekin Yavuz

Dr. Soner Durmu

Aratrma Grevlisi Emine imek

retmen Halit lek

retmen kran Dayan

retmen Zerrin Toker

retmen Uur Baca

retmen Rezzan Doktorolu

Uzman Yrd. Sonay Gnenli

retmen Esra zdemir Akyz

Uzman Yrd. Kbra BAL ETNKAYA

retmen Seda Snker

GRSEL TASARIM UZMANLARI

PROGRAM GELTRME UZMANI

LME DEERLENDRME UZMANLARI

REHBERLK VE PSKOLOJK DANIMANLIK UZMANI

Korkma, snmez bu afaklarda yzen al sancak;

Bastn yerleri toprak diyerek geme, tan:

atma, kurban olaym, ehreni ey nazl hill!

Kim bu cennet vatann uruna olmaz ki feda?

Ben ezelden beridir hr yaadm, hr yaarm.

Ruhumun senden lh, udur ancak emeli:

Garbn fkn sarmsa elik zrhl duvar,

O zaman vecd ile bin secde eder -varsa- tam,

Arkada, yurduma alaklar uratma sakn;

Dalgalan sen de afaklar gibi ey anl hill!

Mehmet kif Ersoy

NTE 1 : Doal Saylar ve lemler.............................. 1

3. Doal Saylarla lemler.................................................................... 20

6. Bir Saynn Karesi ve Kp................................................................. 72

NTE 2 : Veri ileme .................................................. 109

1. Aratrma Sorusu Oluturma ve Veri Toplama.................................. 110

2. Verileri Dzenleme ve Yorumlama................................................... 116

NTE 3 : Geometri....................................................... 149

1. Noktalarn Birbirine Gre Konumlar................................................ 150

2. Doru, In ve Doru Paras............................................................. 156

3. Paralel Doru Paras izme............................................................. 162

4. Eit Uzunlukta Doru Paralar izme............................................... 172

Kareli Kt (0,5 cm)

Noktal Kt (0,5 cm)

zometrik Kt (0,5 cm)

Btn, Onda Bir ve Yzde Bir

Cetvel, Gnye, Aler

Kitabmz, aada adlar verilen 5 niteden olumaktadr:

nite kapak sayfas nitede yer alan

rine Dntrm Alinin boyad ala

Konuyla ilgili ipular

Konu anlatmnn ardndan

Konuya ilikin ilgi ekici,

Bunu Deneyelim blmnde,

Bu blmde konu ile ilgili

niteyi genel olarak taramanz