SUBJEKTI POSLOVNOG PRAVA

1. OPTI POJMOVI
Subjekti poslovnog prava su pravna i fizika lica koja mogu uestvovati u privredno-pravnom i robnonovanom prometu, zato to ispunjavaju odreene unaprijed utvrene zakonsje uslove. Domaa i strana
fizika lica kada ele da obavljaju neku od privrednih djelatnosti najee osnivaju pravno lice u kom
obliku obavljaju tu djelatnost. Mada, i bez osnivanja pravnog lica fizika lica mogu neposredno da
obavljaju neku djelatnost.
Lica koja ulaze u krug subjekata poslovnog prava moraju da ispunjavaju odreene kriterije, kao to su:

cilj radi koga se osniva i postoji odreeno lice

obavezna registracija kod nadlenog dravnog organa
obavljanje registrovane djelatnosti u vidu zanimanja
priroda poslova kojima se odreeni subjekat bavi.

Subjekti poslovnog prava obavljaju neku od privrednih djelatnosti ( proizvodnja, promet robe i vrenje
usluga na tritu) radi sticanja dobiti. Pa moemo zakljuiti da je dobit cilj radi koga se osnivaju ovi
subjekti.

2. VRSTE SUBJEKATA POSLOVNOG PRAVA

U skladu sa Zakonom o privrednim drutvima, osnovni subjekti poslovnog prava kod nas su privredna
drutva i preduzetnici. U teoriji zapadnih zemalja pod subjektima poslovnog prava se podrazumjevaju
preduzea i trgovake radnje, ali se za razliku od naeg prava oni ne tretiraju posebnim subjektima prava
ve objektom prava.
Za razliku od drugih subjekata poslovnog prava, preduzetnici obavljaju djelatnost radi sticanja dobiti
neposredno, to ne znai da ne mogu da angauju i zaposlene.
Zakon o privrednim drutvima poznaje drutva lica i drutva kapitala. U drutva kapitala spadaju drutva
sa ogranienom odgovornou i akcionarsko drutvo, a u drutva lica spadaju ortako drutvo i
komanditno drutvo.
Pored ova etiri oblika privrednih drutava zakon poznaje i druge vrste privrednih subjekata. Tako po
osnovu kriterijuma organizacionih oblika subjekata izdvajaju se specijalizovana akcionarska drutva u
koja spadaju:

poslovne banke
akcionarska drutva za organizovanje trgovine hartijama od vrijednosti tj. berze hartija
akcionarska drutva za organizovanje vanberzanske trgovine hartijama od vrijednosti
brokersko-dilerska drutva
drutva za upravljanje investicionim fondovima

organizacije kojima pripadaju drutva za osiguranje.

Subjekte poslovnog prava moemo podijeliti i prema:

1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.

pravnom statusu: pravna lica i preduzetnik

unutranjoj pravnoj organizaciji: sloeni i unitarni
sjeditu: domai i strani
dravljanstvu i nacionalnoj pripadnosti osnivaa: domai i subjekti stranih ulaganja
teritoriju obavljanja poslovne djelatnosti: subjekti domaeg prometa i subjekti spoljnotrgovinskih
prometa
vlasnitvu: privatni, zadruni, dravni i subjekti u mjeovitom vlasnitvu
vrste djelatnosti: subjekti iz oblasti proizvodnje, rudarstva, industrije, trgovine, usluga itd.
ekonomskom kriteriju: subjekti malog, srednjeg i velikog biznisa
participaciji zaposlenih: subjekti sa i bez radnike participacije
broju zaposlenih

3. OSNIVANJE SUBJEKATA POSLOVNOG PRAVA

Pravo na osnivanje subjekata poslovnog prava imaju fizika i pravna lica pod uslovima propisanim
zakonom.
Fizika i pravna lica mogu osnivati: akcionarsko drutvo, drutvo sa ogranienom odgovornou,
komanditno drutvo i ortako drutvo, ali pravna lica akcionarsko drutvo, doo i komanditno drutvo
mogu osnivati samo u svojstvu komanditora, a u sluajevima propisanim zakonom.
Drava i jedinice lokalne samouprave mogu osnivati javno preduzee. Javno preduzeee moe imati
organizacioni oblik svakog drugog subjekta poslovnog prava, ali se reim rada i nadzor nad radom takvog
subjekta posebno ureuje od strane drave.
Osnivanje subjekata poslovnog prava od strane stranih pravnih i fizikih lica je izjednaeno sa domaim
pravnim i fizikim licima.
Subjekat posllovnog prava se osniva osnivakim aktom koji mora biti u pismenom obliku, a potpisi
osnivaa moraju biti ovjereni kod notara. Akt o osnivanju je najee ugovor o osnivanju ako su osnivai
dva ili vie fizikih ili pravnih lica, odnosno odluka ako je osniva jedno pravno ili fiziko lice ili drava.
U skladu sa Zakonom i fiko lice, kao preduzetnik, je duan da prije poetka obavljanja djelatnosti saini
prijavu u pismenom obliku i podnese je nadlenom organu u lokalnoj zajednici i registracionom sudu.
Registracija je obavezna i bez upisa u javni registar ne moe se stei svojstvo subjekta poslovnog prava.

4. PREDUZETNIK

Preduzetnik u smislu Zakona je fiziko lice koje obavlja djelatnost u svoje ime i za svoj raun radi
sticanja dobiti.
Preduzetnik je samostalan i poslove obavlja samo u granicama svoje registrovane
djelatnosti. Sam snosi rizik svog poslovanja i za svoje obaveze za obavljanje
djelatnosti odgovara cijelokupnom svojom imovinom. Obavlja svoju djelatnost pod
svojim imenom i u obavezi je da uz poslovno ime stoji istaknut dodatak preduzetnikili skraeno pr.
Zakonom o zanatsko preduzetnikoj djelatnosti propisano je da je preduzetnika djelatnost u smislu tog
zakona svaka privredna djelatnost utvrena Zakonom o klasifikaciji djelatnosti koju fiziko lice obavlja
proizvodnjom, prometom i pruanjem usluga na tritu, radi sticanja dobiti i ije obavljanje nije utvreno
ili zabranjeno posebnim zakonom.
Sticanje dobiti je bitno obiljeje preduzetnika kao subjekta poslovnog prava, jer je
upravo dobit glavni razlog njegovog postojanja i poslovanja,tako da se preduzetnikizjednaavasa ostalim
subjektima poslovnog prava. Fiziko lice koje ispunizakonske i druge propisane uslove, moe se upisati u
registar kao preduzetnik itek od tog momenta moe obavljati djelatnost u svojstvu preduzetnika.
Preduzetnik nema svojstvo pravnog lica, ali u pogledu djelatnosti koje obavlja
i nastupanja na tritu, u potpunosti je u ravnopravnom poloaju sa subjektima
poslovnog prava, jer se odredbe Zakona o privrednim drutvima primenjuju i na
preduzetnika, ako samim zakonom nije drugaije propisano.
Fiziko lice, kao preduzetnik, pre otpoinjanja djelatnosti podnosi prijavu u
pismenom obliku nadlenom organu. Ova prijava zamenjuje osnivaki akt.
Prijava sadri odredbe o imenu, adresi i matinom broju preduzetnika; nazivu
i seditu preduzetnika; djelatnosti preduzetnika; zatiti ivotne sredine;
drugim pitanjima koja su propisana zakonom; i druge odredbe znaajne za obavljanjedjelatnosti.
Preduzetnik moe obavljati i djelatnosti od opteg javnog interesa kao to
su komunalne djelatnosti, javni prevoz i dr. u skladu sa zakonom. Preduzetnik
mora, budui da javne djelatnosti zbog svog znaaja potpadaju pod poseban pravni
reim, da podnese zahtjev za njihovo obavljanje i tek poslije odluke nadlenog organai ispunjenja
propisanih uslova za njihovo obavljanje, moe otpoeti sa obavljanjempovjerenih mu javnih djelatnosti.
Do prestanka obavljanja djelatnosti preduzetnika tj. do gaenja preduzetnika
dolazi na slian nain na koji prestaju sa radom i ostali subjekti poslovnog
prava.
Naime, do prestanka obavljanja djelatnosti preduzetnika moe doi iz dva
razlogai to:
voljom preduzetnika i nezavisno od njegove volje, tj. po osnovu samog
zakona.
Do prestanka obavljanja djelatnosti voljom preduzetnika dolazi na jednostavan
nain, tj. to preduzetnik podnosi agenciji za privredne registre izjavu u pismenoj
formi, kojomotkazuje dalje obavljanje djelatnosti i odreuje vrijeme prestanka
obavljanja djelatnosti. Njegova pismena izjava o odjavi obavljanja djelatnosti ne
moe biti niim uslovljena, osim to je preduzetnik duan da zbog prestanka
svojstvapreduzetnika, izvri sve obaveze prema svojim povjeriocima, u kom pogleduodgovara sredstvima
kojima je obavljao djelatnost i drugom svojom imovinom,odnosno cijelokupnom imovinom
Nezavisno od volje preduzetnika, odnosno po sili zakona, dolazi do prestanka
obavljanja djelatnosti preduzetnika u sledeim sluajevima: gubitkom poslovne

sposobnosti preduzetnika; smru preduzetnika osim ako se njegovi nasljednici ne

izjasne da nastave sa bavljenjem djelatnosti; prestankom prirodnih i drugih uslova
za obavljanje djelatnosti; zabranom obavljanja djelatnosti; ponitenjem rjeenja o
upisu obavljanja djelatnosti u registar; zbog neobavljanja djelatnosti due od dvije
godine; i u drugim sluajevima propisanom zakonom.
No, bez obzira na to zbog kojih razloga prestaje obavljanje djelatnostipreduzetnika, preduzetnik gubi
svojstvo preduzetnika tek brisanjem iz registra.
Do prestanka obavljanja djelatnosti, tj. svojstva preduzetnika moe doi i na
drugi nain. Tako, na primer, preduzetnik moe odluiti da se transformie
u privredno drutvo u njegovoj svojini, u bilo koji oblik drutva, u kom sluaju
sredstva kojima je obavljao djelatnost moe uneti kao ulog za osnivanje sopstvenog
subjekta poslovnog prava, a dotadanju djelatnost da osnivakim aktom predvidi
kao djelatnost novoosnovnog. U ovom sluaju e istovremeno doi do upisa u
registar novoosnovnog drutva i brisanja obavljanja djelatnosti,tj. prestanka
svojstva preduzetnika.

5. PRIVREDNA DRUTVA
5.1. POJAM PRIVREDNOG DRUTVA
Privredno drutvo je pravno lice koje osnivaju pravna i/ili fizika lica radi obavljanja djelatnosti u cilju
sticanja dobiti.
Pravne forme privrednih drutava u skladu sa Zakonom o privrednim drutvima su: ortako drutvo,
komanditno drutvo, drutvo sa ogranienom odgovornou i akcionarsko drutvo. Mada se posebnim
zakonom mogu odrediti i druge pravne forme drutva.
Obiljeja privrednih drutava:

imovina sa kojom odgovara za preuzete obaveze u robno-novanom prometu

da ima odgovarajue organizaciono jedinstvo
da je samostalan subjekat
da obavlja neku od privrednih djelatnosti
da ima svoj naziv i sjedite
da vodi odgovarajue poslovne knjige
da ima svoj tekui raun
da je osnovano sa ciljem sticanja dobiti

Privredno drutvo, domae ili strano, moe formirati jednu ili vie poslovnih jedinica. Poslovna jedinica je
organizacioni dio privrednog drutva koja nema svojstvo pravnog lica. Ona ima mjesto poslovanja i
zastupnike, a poslove sa treim licima obavlja u ime i za raun privrednog drutva.
Privredno drutvo moe da obavlja jednu ili vie zakonom dozvoljenih privrednih djelatnosti. Djelatnost
se moe obavljati samo u prostoru koji ispunjava odreene uslove u pogledu tehnike opremljenosti,
zatite na radu i zatite i unaprjeenja ivotne sredine , kao i druge propisane uslove.

5.2. OSNIVANJE PRIVREDNOG DRUTVA

Privredna drutva se osnivaju osnivakim aktom koji predstavlja pravni osnov nastanka privrednog
drutva. Osnivaki akt, bez obzira da li se radi o ugovoru ili odluci o osnivanju, sadri sljedee odredbe o:

nazivu i sjeditu subjekta; nazivu osnivaa i adresi, a kada je osniva fiziko lice o imenu, adresi i
matinom broju tog lica
djelatnosti
pravima, obavezama i odgovornostima osnivaa prema privrednom drutvu i obrnuto
uslovima i nainu utvrivanja i rasporeivanja dobiti

Lica koja u smislu Zakona osnivaju privredno drutvo su osnivai drutva. Akcionarsko drutvo i drutvo
sa ogranienom odgovornou moe da osnuje i jedan osniva (jednolano drutvo) dok je za ostale
forme potrebno najmanje dva osnivaa. Svi osnivai potpisuju osnivaki akt. Pored osnivakog akta
ortako i komanditno drutvo mogu imati i ugovor ortaka drutva, drutvo sa ogranienom odgovornou
moe imati ugovor lanova drutva a akcionarsko drutvo statut.
Privredno drutvo se osniva na neodreeno vrijeme ako u osnivakom aktu nije odreeno da drutvo traje
do odreenog vremena ili postizanja odreenog cilja.

5.3. ULOG I UDIO U PRIVREDNOM DRUTVU

Osnovni kapital privrednog drutva nastaje kao ukupan zbir uloga osnivaa. Ulog je materijalna vrijednost
koju osniva unosi u drutvo, on moebiti u novcu ili to moe biti nenovani ulog. Nenovani ulozi su
ulozi u stvarima i pravima, radu i uslugama, kao i udjeli i akcije u drugim privrednim drutvima. Poto
osnovni kapital glasi na novac, svaki ulog mora da se izrazi u novcu.
Osniva ne raspolae ulogom koji je unio u drutvo i ne moe se predomisliti i uzeti nazad ono to je
uloio u drutvo. Uloeno je postalo dio imovine privrednog drutva i samo ono nadalje moe raspolagati
tom imovinom.
Osniva na osnovu svog uloga stie udio u drutvu, odnosno akcije drutva, kao protivvrijednost za
uloeno i samo njima moe raspolagati. Udio u tom osnovnom kapitalu, koji dobija na osnovu uloga, je
neki procentualni dio ukupne vrijednosti tog kapitala. U tom procentu dijelit e sudbinu privrednog
drutva, odnosno uestvovati u dobiti i gubitku.