Η «χώρα των ανθρώπων» ποτέ δε γυρνάει πίσω.

Κάθε λεπτό που περνάει είναι γι’αυτή μια αλλαγή,

μια απειροελάχιστ αλλαγή που μπορεί τελι!ά να αποτελέσει το θεμέλιο για μια τεράστια
μεταμόρ"ωσ. #να$ μι!ρο%τσι!ο$ λίθο$ που όταν τυχαία συνδυαστεί !ατάλλλα με μια άλλ
δομή, οποία επίσ$ έχει δμιουργθεί εντελώ$ τυχαία, θα δώσει το έναυσμα για μια
μεταμόρ"ωσ που !ανεί$ δεν θα μπορο%σε να "ανταστεί. &τ χώρα αυτή των ανθρώπων, τον
τυχαίο ρόλο αυτό των λίθων, τον έχουμε αναλά'ει εμεί$ οι ίδιοι. (πειροι τυχαίοι παράγοντε$ του
περι'άλλοντο$ έρχονται να συνδυαστο%ν με άπειρου$ τυχαίου$ παράγοντε$ τ$ προσωπι!όττα$
ενό$ ανθρώπου, για να δμιουργήσουν τελι!ά μία μι!ρή "λόγα στ συνείδσή του. )πορεί να
τ%χει να !αταλά'ει τν %παρ* αυτή$ τ$ "λόγα$, μπορεί πάλι όχι. &ε !άθε περίπτωσ, "λόγα
αυτή θα !ινδυνε%ει να σ'ήσει. +ν όμω$ τελι!ά μείνει αναμμέν, ποιο$ *έρει, μπορεί να είναι αυτή
που θα μα$ !άνει να σ!ε"το%με με έναν δια"ορετι!ό τρόπο !αι να αλλά*ει α!όμα !αι τον τρόπο
,ωή$ μα$.
)έρα με τ μέρα συνειδτοποιο%με όλοένα !αι περισσότερο πω$ αυτή "λόγα μπορεί δ%σ!ολα ν-
ανά.ει !αι πιο ε%!ολα να σ'ήσει. Η !α%σιμ %λ που μπορεί να διατρήσει στον !αθένα από εμά$
αυτή τ μι!ρή "λόγα παίρνει άπειρε$ μορ"έ$ !αι, στον τρόπο σ!έ.$ μα$, δεν είναι !αθόλου
συγ!ε!ριμέν, ο%τε προ'λέ.ιμ !αι προσδιορίσιμ. #τσι, ο !αθένα$, ανάλογα με τι$ σχέσει$ !αι
του$ δεσμο%$ που έχει χτίσει με άλλου$ ανθρώπου$, τα 'ιώματά του, τον μέχρι τώρα τρόπο ,ωή$
του μπορεί με δια"ορετι!ό τρόπο να διατρήσει !αι να "ουντώσει αυτή τ "λόγα. Η "λόγα τ$
συνείδσ$ 'έ'αια, δεν υπάρχει αυτή !αθ- αυτή, παρά μόνο εάν μπο%με στ διαδι!ασία να
!οιτά*ουμε 'αθυά μέσα στον εαυτό μα$, στι$ !ινήσει$ που έχουμε συνθίσει να !άνουμε !αι μα$
"αίνονται πλέον αυτονότε$ !αι "ανο%με ειλι!ρινεί$ πρώτα πρώτα με τον ίδιο τον εαυτό μα$, έτσι
ώστε να αποτινά*ουμε !άθε μορ"ή !οινωνι!ο% ρόλου !αι να απομείνουμε ο ίδιο$ μα$ ο εαυτό$.
#τσι, θα μπορέσουμε να ανα!αλ%.ουμε από !οινο% τν ομορ"ιά τ$ δια"ορετι!όττα$ των
ανθρώπων !αι τ$ δμιουργία$ !αι να πάρουμε το ρίσ!ο να εγ!αταλεί.ουμε τι$ 'ε'αιόττε$ που
προσπαθο%ν να μα$ "υτέ.ουν μέσα σε χώρου$ που ,ο%με !αθμερινά, όπω$ το σχολείο, το
πανεπιστήμιο σε μερι!έ$ περιπτώσει$, ο περίγυρό$ μα$ !αι 'έ'αια ίδια μα$ οι!ογένεια.
)ε αυτή τν ε"μερίδα, θα προσπαθήσοουμε να προσεγί,ουμε ο !αθένα$ τον εαυτό του ολοένα
!αι περισσότερο, μέσα από τ δμιουργία, που μετατρέπεται σιγά/σιγά σε προσωπι!ή τέχν !αι
μερά!ι για τον !αθένα, μέσα από τν ανα!άλυ. !αινο%ριων μορ"ών δεσμών !αι επι!οινωνία$,
μέσα από τν συνεχή αναθεώρσ των πάντων. 0σω$ !ατα"έρουμε έτσι να σπάσουμε τ μουντή
συνέχεια τ$ !αθμερινόττα$ !αι το "αινομενι!ά παντοδ%ναμο σ%στμα τρόπων, ε!"ράσεων,
σχέσεων που μα$ 'ουτάνε 'ίαια !άθε μέρα.
+ν πετ%χει λοιπόν αυτή προσπάθεια, ε"μερίδα θα αναιρεί συνεχώ$ τον ίδιο τ$ τον εαυτό με
ένα υγιή τρόπο, που θα ε!"ρά,ει τν αλλαγή των σχέσεων ανάμεσα σε όσου$ ενδια"έρονται για
τν έ!δοσή τ$ !αι του περιεχόμενο% τ$. 1λπί,ουμε ε"μερίδα να αναγεννιέται σε !αθέναν
*εχωριστά, να τ νοιώθει σαν διέ*οδο !αι όχι σαν μια περιοδι!ή έ!δοσ.
2έ'αια, έ!δοσ τ$ ε"μερίδα$ έχει ω$ διευρυμένο σ!οπό τν παρέμ'ασ στο σχολείο !αι στο
σ%στμα των α*ιών που παράγει έτσι ώστε να δια'ρώσει !άθε 'ε'αιόττα που προωθείται από τι$
διαδι!ασίε$ που ε!τυλίσσονται σ- αυτό. 1ίναι πολ% σμαντι!ό να !ατανοήσουμε τ θέσ μα$ ω$
μαθτέ$ μέσα στο σχολείο !αι να προσδιορίσουμε τν απόστασ από του$ !αθγτέ$, τ θεσμι!ή
αυτή απόστασ που δμιουργείται από τον !αθένα *εχωριστά3 από τ διοί!σ του σχολείου, από
του$ !αθγτέ$, από του$ μαθτέ$. +υτή θεσμι!ή απόστασ, όσο διευρ%νεται, τόσο πιο
συμπαγή$ !αι ά!αμπτ θα γίνεται πραγματι!όττα μέσα στο σχολείο.
1ίναι ε%!ολο να !αταλά'ουμε πω$ ευ!αιρία που έχουν οι !αθγτέ$ να επι'άλλονται στν τά*
!αι στον χώρο του σχολείου, του$ δίνει τν .ευδαίσθσ πω$ έχουν στα χέρια του$ !άποια
ε*ουσία μετρήσιμ στν !οινωνία. +υτή .ευδαίσθσ λειτουργεί προ$ ό"ελο$ του γενι!ότερου
συστήματο$ που επι'άλλεται από τν τρέχουσα πραγματι!όττα, διασπώντα$ τι$ σχέσει$ μετα*%
των !αθγτών !αι των μαθτών, που στν ουσία έχουν παρόμοιε$ απαιτήσει$ !αι ανάγ!ε$ στο
ευρ%τερο !οινωνι!ό σ%νολο, έ*ω από το σχολείο. 4 λόγο$ είναι απλό$3 οι τωρινοί μαθτέ$, που
στν πλειονόττα των περιπτώσεων ανή!ουν στν ίδια !οινωνι!ή τά* με του$ !αθγτέ$ του$, θα
είναι οι μεθαυριανοί δάσ!αλοι μια$ επόμεν$ γενιά$ μαθτών. 4 μισθό$ που παίρνουν οι
!αθγτέ$ τώρα, θα είναι ο μεθαυριανό$ μισθό$ των 5προ$ το παρόν6 μαθτών. #τσι οι !αθγτέ$
είναι θ%ματα του ίδιου συστήματο$ με του$ μαθτέ$, όσο !αι αν αυτό δε γίνεται αντιλπτό μέσα
στο στενό χώρο του σχολείου. 2έ'αια, οι ίδιοι, είναι συνένοχοι !ρί!οι στ διαιώνισ αυτή$ τ$
αντίθεσ$, με τ συμπερι"ορά του$ απέναντι στου$ μαθτέ$, οπότε όσο πιο γρήγορα
συνειδτοποιήσει !άθε μαθτή$ τ θέσ του !αι τ δ%ναμ που του αναλογεί στο σχολείο, τόσο
ευ!ολότερο θα είναι να 7σπάσει ο τσαμπου!ά$8 των !αθγτών. #πειτα, "αίνεται να είναι
αναγ!αίο οι μαθτέ$ μα,ί με του$ !αθγτέ$ να δμιουργήσουν !αινο%ργιε$ σχέσει$, σχέσει$ που
θα 'υθί,ονται στν ομορ"ιά του άγνωστου, του ανεπι'ε'αίωτου, τ$ ανα!άλυ.$, για να
μπορέσουν από !οινο% να αλλά*ουν τν !ατάστασ.
1ίναι σίγουρο, πω$ !άθε σχολείο ανή!ει στου$ μαθτέ$. 9ωρί$ μαθτέ$ άλλωστε, δε μπορεί να
οριστεί ο ίδιο$ ο θεσμό$ του σχολείου. Κάθε τοίχο$ του σχολείου, ανή!ει στου$ μαθτέ$. +ν οι
μαθτέ$ !άποιου τμήματο$ απο"ασίσουν να 'ά.ουν του$ τοίχου$ τ$ αίθουσά$ του$, είναι
αυτονότο πω$ μπορο%ν να το !άνουν χωρί$ να ρωτήσουν !ανέναν. 4ι ίδιοι μαθτέ$ περνάν τι$
ώρε$ του$ ανάμεσα σ- αυτο%$ του$ τοίχου$, οι δι!έ$ του$ "ωνέ$ που αντχο%ν σ- αυτο%$, του$
μετατρέπουν σε τοίχου$ μια$ αίθουσα$ !αι όχι σε τοίχου$ ενό$ χοιροστάσιου. )πορο%ν έτσι να
απαιτήσουν χρώματα από το διευθυντή, α"ο% είναι μια ανάγ! των μαθτών, παρόμοια με !άθε
άλλ ανάγ! που προ!%πτει στο σχολείο. +ν απο"ασίσουν οι μαθτέ$ πάλι να !ρεμάσουν ένα
πανώ έ*ω από το σχολείο που να λέει 7άλλ μια όμορ" μέρα *μέρωσε8, θα το !άνουν χωρί$ να
ρωτήσουν !ανέναν, διότι το σχολείο λειτουργεί από του$ ίδιου$ του$ μαθτέ$ !αι ταυτόχρονα για
του$ ίδιου$ του$ μαθτέ$.
7:α διά"ορα ερεθίσματα για !οινωνι!όττα, για ορι,οντιοποίσ των απο"άσεων, για
συλλογι!όττα των εμπειριών, όλα αυτά είναι θετι!ά στοιχεία, τα οποία όμω$ πρέπει να
"ιλτραριστο%ν μέσω τ$ μετατροπή$ του$ σε στοιχεία τ$ συνείδσ$ του ατόμου ώστε να
μπορέσουν να αναδυθο%ν σαν ερεθίσματα δμιουργι!όττα$. ;σο μένουν έτσι όπω$ είναι σήμερα,
δλαδή ερεθίσματα των γενι!ών συνθ!ών του συστήματο$, διαδι!ασίε$ μόδα$ !αι ά!ριτ$
αποδοχή$, ώρα τ$ μετατροπή$ του$ σε δμιουργι!ά στοιχεία απέχει πολ%8 γρά"ει ο +λ"ρέντο
)πονάνο σε άρθρο του με τίτλο Οι νέοι σε μια μεταβιομηχανική κοινωνία. Η ιδέα τ$ ε"μερίδα$
αυτή !αθ- αυτή δεν είναι ανατρεπτι!ή, απλώ$ χάνεται μπροστά σε έναν μεγάλο !άμπο από ιδέε$.
1ίναι επιλογή μα$ να 'ουτή*ουμε στον !άμπο αυτό !αι να ανα!αλ%.ουμε υπέροχε$ ευ!αιρίε$ για
να τν !άνουμε ανατρεπτι!ή. +ν !άποτε !ατα"έρουμε να τν !άνουμε αλθινά ανατρεπτι!ή,
δ%σ!ολα θα μπορο%με να τ δια!ρίνουμε στα μάτια μα$ σαν τέτοια, α"ο% συνέχεια θα
αυτοπροσδιορί,εται. <ροσεγγί,οντα$ αυτό το μονοπάτι, μπορο%με να υποθέσουμε πω$ αυτή
ε"μερίδα, αν δε γίνει μερά!ι μα$ !αι αν δεν αγαπήσουμε πραγματι!ά τν ιδέα τ$, !αι όχι ένα
στιγμιότυπό τ$ σε !άποια χρονι!ή στιγμή που ίσω$ να έχει πάρει τα πάνω τ$, είναι ε%!ολο να
μετατραπεί σε ένα στοιχείο μόδα$. )όδα$ 5!αι !αλά6 ανατρεπτι!ή$, μόδα$ πιθανόν
αντιε*ουσιαστι!ή$. ;λοι αυτοί οι χαρα!τρισμοί, θα είναι απόλυτα !ο%"ιοι στο περιεχόμενό του$
αν δε δο%με τν ε"μερίδα σαν μια παλέττα ι!ανή να τονί,ει τι$ πιο αμυδρέ$ αποχρώσει$ του
εαυτο% μα$ !αι των συλλογι!ών ή μεμονομένων πρά*εών μα$, να αναδ%σει νέε$ μορ"έ$
δμιουργία$ 'ουτγμένε$ στ γνώσ του παρελθόντο$ αλλά !αι του παρόντο$ ποτί,οντα$ τν
!αρδιά μα$ με τον στίχο του )ιχάλ Κατσαρο%,
ως και σε μένα, σε μένα ακόμα που σας ιστορώ αντισταθείτε.
Τότε μπορεί βέβαιοι να περάσουμε προς την
Ελευθερία