Uluslararas Ynetim ktisat ve letme Dergisi, Cilt 11, Say 26, 2015

Int. Journal of Management Economics and Business, Vol. 11, No. 26, 2015

TKETCLERN OTOMOBL MARKALARINA YNELK MARKA

SADAKATLER VE TERCHLER ZERNE BR ARATIRMA*
Tolga ARITAN

(aritan_29@hotmail.com)

Yrd. Do. Dr. Ahmet Mutlu AKYZ

Gmhane niversitesi, BF, (ahmetmutluakyuz@gmail.com)

ZET
almada tketicilerin otomobil markalarna olan marka sadakatlerinin tespit edilmesini
ve tketicilerin ileriki dnemlerdeki marka tercihlerinin ngrlmesi amalanmaktadr.
Sonuta, katlmclarn en yksek marka balln AUD, MERCEDES ve OPEL markalarna
gsterdikleri bulunmutur. Bayan katlmclar bata VOLKSWAGEN (VW), RENAULT ve
PEUGEOT olmak zere markalar tercih ederlerken, erkek katlmclar ise balca TOFA,
RENAULT, FAT ve FORD markalarn tercih etmektedirler. Dk gelirli katlmclar en
fazla TOFA ve RENAULT markalarn, orta gelir grubundakiler en fazla TOFA, RENAULT
ve FAT ve FORD markalarn, st gelir grubundakiler ise VW, TOYOTA, SKODA, OPEL,
NSSAN, HONDA ve CTROEN markalarn tercih etmektedirler.
Anahtar Kelimeler: Otomotiv, Tketici Davranlar, Markov Zinciri, Marka.

AN ANALYSIS ON CONSUMERS BRAND LOYALTY AND

PREFERENCES TOWARDS CAR BRANDS
ABSTRACT
It is intended to find out the existing brand loyalty to car brands and to predict the
consumers future brand preferences. Finally, the highest brand loyalty were found to AUDI,
MERCEDES and OPEL. It is understood that VW, RENAULT, PEUGEOT are mostly preferred
by females; TOFA, RENAULT, FIAT and FORD are preferred by the males. While TOFA
and RENAULT are mostly preferred by low-incomers, TOFA, RENAULT, FIAT and FORD
are mostly preferred by the middle incomers and VOLKSWAGEN (VW), TOYOTA, SKODA,
OPEL, NISSAN, HONDA and CITROEN are mostly preferred by the high incomers.
Keywords: Automotive, Consumer Behaviour, Markov Chain, Brand.

* Bu alma Gmhane niversitesi SBEde yazlan Tketicilerin Otomobil Markalarna Ynelik Tercihlerinin
Analizi: Gmhane li rnei adl yaynlanmam yksek lisans tezini temel almaktadr.
www.ijmeb.org ISSN:2147-9208 E-ISSN:2147-9194
http://dx.doi.org/10.17130/ijmeb.2015.11.26.947

195

Tolga ARITAN, Ahmet Mutlu AKYZ

1. Giri
nsanolu var olmak, varln gvence altna almak ve refah dzeyini devaml arttrmak
iin durmadan daha mkemmelin aray ierisine girmitir. Bu da srekli bir deiimin
yaam biimi haline gelmesine sebep olmaktadr (Ayyldz & Akyz, 2008:156). Deimeyen
tek eyin deiimin kendisi olduunu dnecek olursak, tketici istek ve ihtiyalarnn da
srekli deiimler gsterdiini grrz. Bu deiime tam anlamyla cevap verebilmek zere
iletmelerin tketicilerin zevk ve alkanlklar zerinde younlamalar ve bu erevede
rnlerine zellikler eklemeleri gerekmektedir (Grbz & Doan, 2013:240).
Kreselleen pazarlarda, yeni teknolojiler, araylar ve bulularla birlikte, tketiciler
ve mteriler, kaliteli rnleri istedikleri zamanda ve yerde, daha uygun fiyatlarla satn alma
eilimindedirler (Mirze, 2010:301). Bir iletmenin faaliyetlerinde baarl olabilmesi iin
tketici ihtiyalarn iyi belirlemesi, bu ihtiyac hisseden tketicilerin blmlere ayrlmas,
yeni rnlerin bu ihtiyalar karlayacak ekilde konumlandrlmas ve iletme ile iliki kuran
tketicilerin iletmeden ayrlmasnn nlenmesi gerekir (Altunk vd., 2014:114). Ksaca
bir iletmenin i hayat mteriye yneliktir. Mteriye odaklanmam hibir faaliyet i
hayatnda baarl olamaz. Mteriler ise pazar yerinde homojen deildirler. Arzular, istekleri,
beklentileri farkl olan ve deiik deerlere sahip birey ya da gruplardan oluurlar (lgen &
Mirze, 2010:253). Tam da bu noktada pazarlama kavramn iyi kavrayan bir iletme yneticisi
mterilerinin tatminini, kara giden bir yol olarak grmeli, onlar tatmin etmek amacyla
yaplmas gerekenleri daha iyi anlamak iin mterilerinin olaylara bak asn da dikkate
almaldr (Perreault vd., 2013:18). Bu sebepledir ki, gnmzde iletmelerde mteri ilikileri
uzmanlar yardmyla mterileri analiz ederek katma deerlerine gre ayrtrmak, iletmelere
karl mterilerini belirleme ve farkl gruplara odaklanma olana salamaktadr. Bylelikle,
ncelikle ayrlan kaynaklarn, etkin kullanm salanmaktadr (nal, 2009:113). Ancak bazen
de iletmelerin sadece mterilerinin belirttikleri ihtiyalarna cevap vermeleri, aslnda
mterilerini iyi anlayamamalarnn bir sebebidir. ou zaman iletmelerin mterilerinin
belirttikleri ihtiyalarn deil, bunlar analiz ederek gerekteki ihtiyac fark etmeleri ve
karlamalar gerekmektedir. Yani iletmeler mterilere neler arzu ettiklerini sormaktan daha
teye gitmelidirler (Kotler, 2000:21). ncelikle hedef pazarlarn doru bir ekilde belirlemeli,
rn ve hizmetlerini tketicilerin zihninde doru ve istenilen biimde konumlandrmaldrlar.
Dolaysyla denebilir ki pazarlamaclarn rekabet arenas bir bakma tketicilerin zihnidir
(Altunk vd., 2014:245).
Tketimin, bireylerin hayatlarnda nesnelerin yalnzca kullanm deeri ile ifade edilen
fayda yaratma zellii ile aklanmayaca bir gerektir. nsan nesne ilikisinin karmak
yaps tketimde sembolik anlamlarn nemini artrmtr (Armutlu & ner, 2009:3). Tketici
gereksinimlerinin snrsz ve doyurulmaz olduu dncesine dayandrlan tketim kltr
teorisi, tketicilerin kendilerini toplum ierisinde ifade edebilmek zere, eitli markalar ve
onlarn sembolik anlamlarndan faydalanmas gerektii zerine kuruludur (nar & ubuku,
2009:280). Buradan hareketle, Tketim Kltr Teorisi, satn alma davranlarnn, sembolik,
somut ve deneyimsel ynlerini ve al veri davranlarnn ve ilikilerinin sosyokltrel
karmakln aydnlatmay amalamaktadr (Arnould & Thompson, 2005:871).
Kapitalizmin dzgn ilemesi iin, pazar ayrcalklar ve kltrel ereveler arasnda
insanlarn piyasa tekliflerini nasl anlayacaklarn ve etkileim kuracaklarn ynlendirmeye
196

Uluslararas Ynetim ktisat ve letme Dergisi, Cilt 11, Say 26, 2015, ss. 195-220
Int. Journal of Management Economics and Business, Vol. 11, No. 26, 2015, pp. 195-220

ynelik simbiyotik bir iliki gerekmektedir. Bu noktada pazarlamaclar, insanlarn nasl

dneceklerini ve hissedeceklerini markal ticari rnler zerinden dzenleyen kltr
mhendisleri olarak tasvir edilebilirler (Holt, 2002:71).
Tketici kltr kavram, en azndan kavramsal olarak Thorsten Veblenin, gelien
elence snfnn mal ve mlklerini tehir etmek suretiyle konum ve statlerini glendirmeye
ynelik giriimlerde bulunmalarn ifade etmek iin icat etmi olduu, dikkat ekmeye
ynelik tketim teriminden beri sregelmektedir. Sonuta, insanlar ksmen, sahip olduklar
mal ve hizmetler yoluyla sosyal kimliklerini formle etmeye ve bu kimlikleri de etrafndakilere
sergilemeye ynelmilerdir (Hill, 2002:274).
zellikle lkemizde hzla byyen ve gelien bir sektr olarak otomotiv sektrnde,
tketici ihtiyalarn, arzu ve isteklerini, satn alma davran biimlerini anlayabilmek,
iletmelerin tm pazarlama faaliyetlerini doru ynetmesi bakmndan nemlidir. Otomotiv
sektrnde yer alan iletmeler bir taraftan rn farkllatrmalar, dier taraftan rn
eitlendirmeleri ile rn hatlarn olduka zenginletirmilerdir (Bikin, 2010:413).
Otomobil insan hayatnda olduka nemli ve stratejik bir rndr. Otomobil satn alma,
tketicilerin yaamnda kiisel olarak yaptklar en byk harcamalar arasnda yer almaktadr.
Bu yzden otomobil seiminde doru kararn verilmesi olduka nemlidir (Gngr & ler,
2005:22). Trk toplumunda otomobil, modern yaamn ve zgr bireyin bir yansmas olarak
alglanmaktadr. Ayn zamanda otomobil hedeflenen ve elde edilmesi zor olan bir arzu
nesnesi haline gelmitir. zellikle TV reklamlar zerinden tketicilere st snf otomobillerin
ulalmaz olmad vurgulanmakta ve otomobil zerinden tketime dnk youn bir kkrtma
oluturulmaktadr. Bylelikle tketicilerin gelecee dnk borlandrlmalar salanmaktadr.
Ne yazk ki bu gdleme yaklam, tketicileri tehir edecekleri otomobiller satn alarak st
tabakaya geebileceklerine ve toplum ierisinde konum veya saygnlk kazanabileceklerine
ynelik gdlemektedir (Gne, 2012:214). Pazar yerinde satn alnan otomobilin nitelii ve
zellii gerei, satn alma ilemi de temelde bir marka seimidir (Arslan, 2003:101).
2. Marka, Marka Sadakati ve Markayla lgili Dier Baz Kavramlar
Reklam veren iletmeler tketicilerin dikkatini ekmeye ynelik rekabetlerinde,
rnlerini dierlerinden farkl klmak zere kendileri iin yeni pazar alanlar kefetmeleri ve
bu alanlarda yeni medya unsurlar ile gerilla reklam eklindeki uygulamalara bavurmalar
gerektiini anladlar. Tam da bu noktada, markal rnlerin dierlerine kyaslandnda tm
reklam saldrlarna ramen, tketicileri kendine ekmeyi srdrebildiklerini ve baarl
olduklarn grdler (Maxian vd., 2013:469).
19. yzyln sonlarnda ortaya kan marka kavram o gnden bu gne nemini korumakla
kalmayp, giderek nemini artrmaktadr. Pazarlama yaznnda marka kavram, kendiyle ilikili
birok kavramn da nem kazanmasna yol amtr (abuk & Orel, 2008:103). Mterilerini,
rakiplerini ve kendisini analiz eden iletmeler, bir marka olutururken ncelikle marka
kimliini net bir ekilde belirlemelidirler. Marka kimlii, iletmelerin mterilere sunduklar
tm hizmetlerin toplamn ifade eder (ifci & Cop, 2007:72). Tketicilere armlar yaparak
markann ne anlama geldiini ifade eden ve marka ile tketici arasnda ba olan marka kimlii,
marka sahibinin bak asyla oluturulan ve iletmenin markasn nasl tanmlad ile ilgilidir
(ifci vd., 2014:106).
197

Tolga ARITAN, Ahmet Mutlu AKYZ

Marka kimlii, marka sadakati eklindeki nemli olumlu davransal sonulara yol
aabilmektedir. Marka kimlii kavram, aslnda sosyal kimlik teorisi zerine ina edilmi bir
kavram olup, tketiciler kendi kimliklerini yanstacak ve glendirecek markalar ile kendilerini
ilikilendirmekte ve hatta zdeletirmektedirler. Nihayetinde bir tketici bir markay kendisinin
bir uzants olarak kabul edebilmektedir (Kuenzel & Halliday, 2010:168).
Tketicilerin benlik imaj ve marka imaj arasndaki algladklar uyumu ifade eden,
benlik imaj uyumu teorisine gre ise, tketiciler benlik imajlar ile uyumlu algladklar
markalar tercih etmektedirler (Armutlu & ner, 2009:4). Baka bir ifadeyle, tketiciler bir
markayla ilgili hatrladklar btn armlar kullanarak zihinlerinde o markann bir imajn
oluturmaktadrlar (Eren & Eker, 2012:453).
maj uyumu teorisinde ise tketiciler, bir satn alma eylemi veya rn yeniden satn
alma hakknda karar verirken, ayet kiilik nitelikleri asndan tketicinin kendi imajna benzer
ekilde bir marka imaj alglanr ise markaya kar olumlu bir tutum gelitirme eilimindedirler
(Lada vd., 2014:4). Bu noktada tketicilerin rn tercihlerinde, rnlerin sahip olduklar
sembolik anlamlarn olduka etkili olduu anlalmaktadr. Tketiciler rnleri, alglanan
kalitelerini bakalarna sergilemek iin satn alabilmektedirler. ayet Sembolik etkileim
teorisi marka baznda ele alndnda, markal rnlerin kullanm yoluyla tketicilerin
kendilerini ifade etmeleri de markalarn sembolik deerlerinden trdr, denebilir (Kurtuldu
& ilingir, 2009:249).
Son yllarda dikkat eken bir kavramda sadakat kavramdr. Yaznda ska geen sadk
mteri veya memnun mteri kavramlar farkl kavramlardr. Mteriler baz nedenlerden
dolay sadk olabildikleri gibi, rn veya hizmetten memnun olmayabilirler de. Ayrca yaznda
birok bilim insanna gre ballk ve sadakat terimleri eanlaml olarak kullanagelmitir. Ancak,
bu iki kelime arasndaki ayrm 1980lerden bu yana giderek belirginlemektedir. Sadakatin
davransal bir olgu olduu sylenirken, balln duygusal ya da psikolojik bir kavram olduu
ne srlmektedir (Kabiraj, 1973:289). Pazarlama yazn sadakatin tanmlanmas noktasnda
bir zenginlik sunsa da, mteri sadakati kavramnda sadece iki temel yaklam var gibi
grnmektedir. Bu iki temel yaklam, davran yaklam ve tutum-tabanl yaklam olarak
tarif edilmektedir (Kabiraj, 1973:290). Ayrca, son yllarda marka sadakati zerine yaplan
aratrmalar incelendiinde, aratrmaclarn bir ksmnn tketicilerin markalara ynelik
sadakat boyutlar zerine younlarken bir ksmnn ise marka sadakatinin nasl olutuu
zerine altklar anlalmaktadr (Demir, 2011:267).
Marka sadakati, ayn zamanda marka deerinin bir unsurudur ve marka deeri
hakkndaki tartmalar ierisinde yer alan bir kavramdr. Dier bir deyile sadakat, geleneksel
marka deerinin bir bileenidir (Juntunen, 2012:167). Marka sadakati, markalanm malla ilgili
eilimli seim davran olarak tanmlanmakla birlikte, eer mteriler bir ok markaya sadakat
duyuyorlarsa, anlk satn almlar ve markay ikna edilme sonucu tercih etme gibi sreklilik
gstermeyen almlarn gerek sadakati maskeleyebilecei ve bu nedenle yeniden satn alma
davrannn tek bana marka sadakatinin gstergesi olamayaca; sadakatin davransal
unsurlarn yan sra tutumsal ve psikolojik unsurlar da ieren birleik bir yaklamla ele
alnmas gerektii belirtilerek; sadakat, tekrar eden satn alma davrannn bir alt kmesi olan
ok boyutlu bir yap, ilikisel bir fenomen olarak tanmlanmtr (Ayas, 2012:167).
198

Uluslararas Ynetim ktisat ve letme Dergisi, Cilt 11, Say 26, 2015, ss. 195-220
Int. Journal of Management Economics and Business, Vol. 11, No. 26, 2015, pp. 195-220

Marka sadakatine ballk asndan bakan farkl bir tanma gre, tketicinin markaya
sadk olacak ekilde baml olabilmesi iin birka aamadan gemesi gerekmektedir. lk
aamada rn, tketiciler tarafndan hatrlanmaz ve dier rnlerden ayrt edilmez. Tutundurma
ve rn zayflnn olduu bir durumdur. kinci aamada, tketicilerin rn hatrlamalar ve
tercih etmeleri gerekir. nc aamada ise marka zerinde srar eder ve satn alr ki bu en son
aamadr. Artk tketici bamllk derecesinde markaya sadktr (Kurtba & Barut, 2010:113).
Ayrca yaznda bir markaya gerek ballk ve sahte ballk olmak zere iki tr marka
ballndan sz edilmektedir. Gerek marka ballna sahip tketiciler, markann zelliine
ve kendileri iin ifade ettii deere nem verirler ve markalarn deitirmeleri zordur. Sahte
marka ball ise genelde sadece tekrarlanan satn almlardan ibarettir ve daha iyi teklifler
geldiinde farkl markalara ynelme olasdr (Deniz & Erci, 2010:146).
Yaznda marka sadakatine etki eden faktrler incelendiinde, genelde iki boyut zerine
odaklanld grlmektedir. Bunlar; mantksal boyut ve duygusal boyuttur. Mantksal boyut
iinde markaya ilikin zellikler, fiziksel niteliklerin uygunluu ve yeterli mali g yer alrken,
duygusal boyut iinde ise yaam tarzna uygunluk ve sosyal kimlik ifadesi yer almaktadr
(Ylmaz, 2005:260). Artan mteri sadakati, mterilerin yeniden satn almalar, olumlu
azdan aza iletiim yapmalar, rakiplerin mteri tabanlarndan mteri kapmak ve apraz
satlar yapmak gibi arzulanan davranlarla sonulanacandan, iletmelerin artk tm abas
mteri sadakatini artrmaya ynelik olmaktadr (Hur vd., 2011:1195). Marka sadakatinin
nemini finansal olarak gsteren bir aratrma incelendiinde, irketten vazgeme orann %5
drmek; krn, bir bankada %85, bir sigorta acentesinde %50, araba servis zincirinde ise %30
artmasn salamak anlamna gelmektedir (Bilbil vd., 2013:164).
3. Trkiyede Otomotiv Sektrnn Mevcut Durumu
3.1. Trkiye Otomotiv Sektr Pazar Durumu
2015 yl itibariyle Trk otomotiv sektrnde yer alan 48 markadan 47 markay ats
altnda bulunduran Otomotiv Distribtrleri Dernei (ODD) tarafndan aklanan 2014 yl
otomotiv pazarna ilikin resmi rakamlara gre, 2014 Aralk aynda otomobil ve hafif ticari
ara satlar 146 bin 989 dete ulamtr (URL-1). 2014 ylnda satlan her otomobilden
birinin Alman markal aralardan olutuu grlmektedir. Satlan Alman marka otomobiller
incelendiinde ise VW hem satlan btn, hem de Alman markalar arasnda birinci srada
yer almaktadr (URL-2). Alman otomobillerini Fransz ve Japon markal otomobiller takip
etmektedir. Son be yln en ok satlan markalar incelendiinde ithal markalardan VW
ve OPELin en istikrarl markalar olduu sylenebilirken, yerli retim yapan otomobil
firmalarndan RENAULT, FORD ve FATn 2014 yl hari daima sralamada ilk beteki
yerlerini koruduklar grlmektedir. BMW ve MERCEDES eklindeki nispeten lks snfta yer
alan markalar ise sralamaya son iki ylda dhil olduklar anlalmaktadr. Bu da tketicilerin
gelirlerinde nispeten bir iyileme olduunun bir gstergesi olarak alglanabilir.
ekil 1 incelenecek olursa, Trkiyede yllara gre otomobil sat rakamlar siyaset ve
ekonomideki deiimlerinde etkisiyle dalgal bir seyir izledii sylenebilir. Buna gre; 1999,
2002, 2008 ve 2012, 2014 yllarnda hzl dlerin meydana geldii anlalrken, 1997, 2000,
2003 ve 2004, 2009, 2010, 2011 ve 2013 yllar ise bir nceki yllara gre artlarla kapand
199

Tolga ARITAN, Ahmet Mutlu AKYZ

ekil 1: Trkiyede 1996dan 2014e Kadar Yllk Otomobil Sat Adetleri

Kaynak: http://otomotivkarnesi.com, (Eriim Tarihi: 22.01.2015).

grlmektedir. zellikle 2002 ylndaki i siyasi gelimeler, 2008 ylndaki dnya ekonomik
krizi satlardaki dlerde etkili olan ana unsurlar arasnda yer alrken ayn dnemlerde milli
gelir ve hane halk satn alma glerinin de dt bilinmektedir.
3.2. Trkiyede Otomobil Sahiplii Analizi
Otomobil sahipliinin ok sayda belirleyici deikeni vardr. Kii ba milli gelir,
kentleme, alabilir yataki nfusun toplam nfusa oran gibi veriler, otomobil sahiplii ile
birlikte hareket eder gibi gzkmektedir. Her ne kadar otomobil sahiplii orann belirleyen
ok sayda etken olsa da, gelir seviyesi daha yksek olan lkelerde otomobil sahipliinin daha
yksek olduu gzlemlenmektedir. Otomobil sahiplii oran, kii ba milli geliri 15.000 dolarn
altnda olan lkelerde nemli lde farkllamakla beraber, bu seviyenin zerinde kii ba
gelire sahip lkelerde ise benzer seviyelerde yaklak bin kiiye 500 otomobile ulamaktadr
(URL-3). Trkiye, kendi gelir grubundaki lkelerle karlatrldnda dk bir otomobil
sahiplii oranna sahiptir. 2012 yl sonu verilerine gre Trkiyede 1000 kiiye den otomobil
sahiplii 151 kiiye ulamtr (ODD, 2013:54) (ekil 2).

200

Uluslararas Ynetim ktisat ve letme Dergisi, Cilt 11, Say 26, 2015, ss. 195-220
Int. Journal of Management Economics and Business, Vol. 11, No. 26, 2015, pp. 195-220

ekil 2: 1000 Kiiye Den Otomobil Sahiplii, 2012-2028

Kaynak: ODD, 2013: 54.

Trkiye statistik Kurumu tarafndan yaplan hane halk bte anketi tketim harcamas
sonular incelendiinde, Trkiyede gelir dzeyinin en stnde bulunan %20lik dilimin,
toplam ara almlarnn %55,61ini, gelir dzeyinin en altndaki %20lik dilimin ise toplam
ara almlarnn %1,9unu gerekletirdikleri tespit edilmitir (Krcova vd., 2012:5).
3.3. Trk Tketicilerin Otomobil Tercihleri
48 markann resmi olarak binek otomobillerinin satld Trkiyede, tketiciler, bu
markalarn piyasaya sunduu 255 farkl model ve bu modellerin 300 geen farkl kasa tipleri
ve 500e yakn versiyonlar ierisinden bir tercih yapmak durumundadrlar (Kprl, 2011).
Otomobil satn alma problemi, ok sayda farkl seenein gz nne alnmasn gereken hem
nicel hem de nitel faktrlerin dikkate alnd bir problemdir (Terzi vd., 2006:44).
Otomobil tercihinde marka bata olmak zere dier d deikenler olan aile, sosyal snf,
danma gruplar vs. etkili olmaktadr. D deikenler, zellikle tketicinin satn alma kararna
ilikin hata paynn azaltlmasna ve tketicilerin snflandrlmasna yardmc olmaktadr. Satn
alma karar aamasn etkileyen deikenlerin satn almadan nce niyet aamasnda, satn alma
srasnda ve satn almadan sonraki etkileri Tablo 1de ematik olarak gsterilmitir (Arslan,
2003: 100).

201

Tolga ARITAN, Ahmet Mutlu AKYZ

Tablo 1: Tketicilerin Otomobil Tercihlerinde Etkili Olan Faktrler

Satn Alma ncesi

Satn Alma Srasnda

Satn Alma Sonras

Otomobilin markas

Fiyat durumu

Kullanm rahatl

Eski deneyimler

Gsterdii performans

Bakm ve onarm durumu

Arkada fikirleri

Satclarn etkisi

Yedek para durumu

retici firmann ad ve n

Garanti koullar

Servis etkinlii

Test sonular

Servis politikalar

Gvenilirlik

Reklam

Tutundurma programlar

Kullanm karlatrmas

Kaynak: Arslan, Kahraman (2003), Otomobil Almnda Tketici Davranlarn Etkileyen Faktrler, stanbul
Ticaret niversitesi Dergisi, Yl: 2, Say: 3, 101.

Dnyann deiimine paralel, otomotiv dnyas da deimektedir. Artk byk

hacimli motorlarn gc, gvenlii, konforu, kk motorlu spor amal tatlarla (SUV)
birletirilmektedir. Yakt ekonomisinin ve vergi avantajlarnn gndeme geldii yeni tip
aralar ise premium markalar bile peinden srkleyecek gibi gzkmektedir. Tketicinin
otomobil tercihini yaparken yeni dnem eilimlerinin gvenlik, konfor ve ekonomi olaca
ngrlmektedir. 2008 krizinden sonra ortaya kan tketici eilimine dikkat edilecek
olursa, markalar tasarmlarnda baarl olduklar takdirde, mterinin marka sadakatini
zebilmektedirler (Okit, 2014).
Yaplan bir aratrmada tketicilere aracn onlar iin neyi simgeledii sorulduunda,
en sk verilen yantlar arasnda; Yaam kolayl, gven, konfor, zgrlk, hobi, saygnlk ve
ayrcalk salama geldii grlmtr (Arslan, 2003:100). Yava ve dierlerinin (2014:119)
yaptklar almada otomobil seiminde kullanlabilecek olan kriterler belirlenmi, belirlenen
bu kriterlerin nem dereceleri hesaplanm ve sonrasnda sonular karlatrlmtr. Analitik
A Yntemine gre kriterlerin ilk nn sralamas; i tasarm, gvenlik donanm ve 1600cc
motor hacmi olarak belirlenmitir. Analitik Hiyerari Yntemine gre ise ilk kriter; donanm,
tasarm ve yakt tr olarak bulunmutur (Yava vd., 2014:119).
Deloitte Danmanlk A..nin 2014 ylnda hazrlad Tketicilerin Otomobil ve
Ulam Tercihlerinin Anlalmas adl almasna gre, tketicilerin ounluu bir ara satn
almadan nce 10 saat ve zerinde bir aratrma yapmaktadr. Bu rakam Amerika ve Almanya
gibi pazarlarda da benzer uzunluktadr. Trkiyede tketicilerin %90ndan fazlas ise bu
srete 3 veya daha fazla markay deerlendirmektedir (Deloitte, 2014:23-24).
Google tarafndan Trkiyede yaptrlan aratrmann sonularna gre (Hisnmez,
2011); araba seiminde kararszlk ve dk alc sadakati hkim olmaktadr. Araba alclarndan
sadece % 20lik bir dilimin satn alma srecinin banda marka ve model konularnda net
bir fikre sahip olduklar anlalmaktadr. Aratrmada zetle, tketicilerin marka sadakati ve
kararllklar dktr. Satn alma srecinin en banda, alclarn sadece bete biri hangi marka
ve modeli istediini bilmektedir.

202

Uluslararas Ynetim ktisat ve letme Dergisi, Cilt 11, Say 26, 2015, ss. 195-220
Int. Journal of Management Economics and Business, Vol. 11, No. 26, 2015, pp. 195-220

kinci el otomobil tercihlerine etki eden faktrler zerine yapt almasnda Ecer
(2013:111)in, ikinci el otomobil fiyatna en ok etki eden faktrleri, otomobilin marka ve
modeli, motor gc, kilometresi, ya, yakt tr olarak bulduu grlmektedir.
Aktan (2013) almasnda, Trkiyede 2013 yl itibariyle gndeme gelen yerli
otomobil retilmesi konusunda, tketicilerin grlerine bavurduu almasnda, tketicilerin
yerli otomobili satn alma kararlarn, Trkiyenin rn imaj ile lkesel imajnn yan sra
alglanan risklerin etkileyeceini ileri srmektedir. Konya ili merkezine tescilli olan ve yetkili
servisi bulunan 8 otomobil markasnn (FORD, NSSAN, OPEL, PEUGEOT, RENAULT,
TOFA/FAT, TOYOTA ve VOLKSWAGEN) sahipleri tarafndan tercih edilme nedenleri
ve tercihlerinin memnuniyetlerine etkisini lmek zere yaplan bir aratrmada (Bikin,
2010:421);
Cinsiyete ve gelir dzeylerine gre marka nem dzeylerinin ortalamalar arasnda
nemli bir fark olmad,
Markann satn alma kararn etkileyen faktrler zerinde etkisi olduu,
Markaya yksek dzeyde nem verenlerin satn alma kararlarnn nem dzeyinin,
markaya daha dk dzeyde nem verenlere gre daha yksek olduu belirtilmektedir.
Karatekin (2009:204)in, mesleklere gre tketicilerin otomobil alma ve kullanma
alkanlklar zerine yapt almasnda, akademisyenlerin byk ounluunun RENAULT
marka ara kullanrken, polislerin FORD, retmenlerin FAT, bankaclarn ise OPEL marka
ara kullanmay tercih ettiklerini belirtmektedir. Bu noktada bankaclarn dier meslek
gruplarndan farkl olarak yabanc ve daha lks marka aralar tercih ettiklerini aklamaktadr.
Fransz finans kuruluu CETELEMin otomobil satlarna ynelik olarak yapt bir
aratrmann Trklere zel ksmnda, Trk tketicilerin Avrupallara oranla araba almnda
bilinenin aksine daha az pazarlk ettikleri ve daha az indirim alabildiklerini ortaya koymutur.
Bu noktada Trk tketicilerin fiyattan ziyade sunulan faydaya odakl olduklar sylenebilir
(Tuncel, 2013).
Son yllarda otomobil sektrnde iletmelerin pazar blmlendirirken daha ok
demografik kriterleri gz nne alarak blmlendirme yaptklar dikkate alnmaldr. zellikle
kadn tketicilerin kk otomobil zlemi kurduu bir gerek olmakla birlikte, ancak satn
alma aamasnda gz nnde bulundurulan faktr otomobilin kk olmas deildir. Kadn
otomobil tketicilerinin satn alacaklar otomobillerde her eyden nce gvenlik, konfor gibi
niteliklere baktklar, eer istedikleri btn unsurlar o otomobilde varsa, o zaman tercihlerini
kk otomobilden yana kullandklar anlalmaktadr (Bayraktar, 2004:7). Dier taraftan
Trk kadnlarnn otomobil alrken tercihlerinde kolay park edilebilen, ii ferah, otomatik ve
sempatik tasarml aralara yneldikleri grlmektedir (Kantarc, 2014).
Sevil (2012:92) almasnda, Trk tketicilerin byk bir ounlukla, otomobil satn
alma kararlarnda en nemli kriter olarak markay benimseyen, alacaklar rnn kalitesine
ve gvenirliine dikkat eden, markann kalitesinin fiyat ile arasnda iliki olduuna inanan,
satn alma karar srecinde alacaklar marka hakknda aratrma yapan bir tketici profilinden
203

Tolga ARITAN, Ahmet Mutlu AKYZ

olutuklarn, bu sonulara gre tketicilerin bir otomobil markas satn alma karar srecinde
markadan etkilendikleri belirtilmektedir. Bu noktadan hareketle Trk tketicilerin marka
sadakatlerinin llmesi, ayrca olas marka deiim eilimlerinin incelenmesi ve gelecekteki
marka tercihlerine ynelik talep tahminlerinin ngrlmesi gerek satn alclara gerekse de
satc iletmelere kolaylklar salayacak ve yn gsterebilecek nemli bir husustur. Dolaysyla
bu kapsamda bir aratrma yaplmasna karar verilmitir.
4. Tketicilerin Otomobil Tercihlerinin Markov Zinciri Yntemi le Analizi
4.1. Aratrmann Amac ve Aratrma Sorular
Bu alma, temelinde tketicilerin pazarda yer alan otomobil markalarna olan mevcut
marka ballklarnn tespit edilerek, ksa ve orta dnemde otomobil tercihleri konusunda
oluacak durumun ngrlmesini amalamaktadr. Sistemin gelecekte ulaaca denge
durumunun bulunabilmesi iin Markov Zinciri Analizi Yntemi kullanlarak hesaplamalar
yaplmtr. Aratrmann amac dorultusunda ulalmak istenen temel noktalar ve cevap
aranlan sorular unlardr:
1. Tketicilerin demografik zellikleri ile marka tercihleri arasndaki ilikiler nasl
ekillenmektedir?
2. Tketicilerin piyasadaki otomobil markalarna ynelik marka ballklar ne ekilde
olumaktadr?
3. Otomobil piyasasnda tketicilerin her bir ayr markaya ynelik tercihlerindeki ksa,
orta uzun vadedeki denge durumunun (trendin) ne ekilde olumas muhtemeldir?
4.2. Aratrmann Evreni, rneklemi ve Veri Toplama Arac
Aratrma Gmhane ili merkezinde gerekletirilmitir. Aratrma evrenini
Gmhane il merkezinde ikamet eden otomobil sahipleri oluturmaktadr. Yetkili mercilerden
(URL-4) edinilen bilgi dorultusunda aratrma evreni olan Gmhane ili merkez ileye
kaytl 4765 adet otomobil sahibinin yer ald anlalmaktadr. Evreni temsil edecek rneklem
byklnn tespiti iin;
n= NP(1-P)Z2/(N-1)d2+P(1-P)Z2

(1)

formlnden yararlanlmtr. almada rneklem bykl gven dzeyi % 95 ve doruluk

deeri sapma pay ise % 7 olarak alnmtr. Bu durumda yaplan hesaplama sonucunda,
evreni temsil edecek rnek bykl = 186 olarak bulunmutur (Ayn rneklem bykl
0,05 hata pay ile hesaplandnda 356 olarak hesaplanmaktadr). Deneklerin seiminde
rastgele rnekleme yntemi kullanlmtr. Deneklerin seiminde rastgele rnekleme yntemi
kullanlmtr. Veri toplama aamasnda, ncelikle 4765 adet otomobil sahibinin bulunduu
liste numaralanmtr. Daha sonra tesadfi saylar tablosu yardmyla bunlar ierisinden
rastgele 400 adedi belirlenmi olup anketrler araclyla belirtilen adreslerinde ziyaretler
gerekletirilmitir. Katlmclardan evde bulunamayanlar, braklan anket formlarn bo, eksik
veya yanl dolduranlar olmutur. Bu ekilde geri dn olmayan anket says 53tr. Sonuta
hesaplamaya dhil edilen denek says 347 olup, anketlerin geri dn oran % 86 olarak
204

Uluslararas Ynetim ktisat ve letme Dergisi, Cilt 11, Say 26, 2015, ss. 195-220
Int. Journal of Management Economics and Business, Vol. 11, No. 26, 2015, pp. 195-220

gereklemitir. Aratrmann anket formu iki ana ksmdan olumaktadr. Anket formunun
birinci ksm demografik zellikleri belirlemeye ynelik sorular yer alrken, ikinci ksmnda ise
tketicilere u an kullanmakta olduklar otomobillerin markas ile ayet varsa bundan bir evvel
satn alm olduklar otomobilin markas sorulmutur.
4.3. Aratrmada Kullanlan Markov Zinciri Analizi Yntemi
Ekonomik deerlendirmeler yaplrken en ok kullanlan karar analizi yntemleri,
karar aalar ve Markov modelleridir. Markov model, sonlu sayda durumla ifade edilebilen
bir olaslksal karar srecinde, bu durumlar aras geilerin olaslk deerleriyle (srecin bir
durumdan dier bir durumuna gemesi olasl) ifade edildii yapdr. Ama, incelenen
sorunun beklenen sonucuna ilikin en ideal yapy belirlemektir (Balk & ahin, 2013:129). Bu
analiz, Yneylem Aratrmasnn nemli tekniklerinden olup eitim, pazarlama, salk, finans,
muhasebe, igc planlamas, enerji planlamas, retim ve yatrm alanlarnda kullanlmaktadr
(ztrk, 2013:3).
Markov Zinciri Analizi mevcut olaslklar kullanmak suretiyle gelecekteki olas
durumlar hesaplamada kullanlmaktadr. Bu yntem sayesinde ileride ortaya kmas olas
durumlarn gerekleme olaslklarnn, mevcut eldeki verilerden faydalanlarak bulunmas
sz konusudur. Bu yntemden faydalanlabilmesi iin sistemin gemi durumundan mevcut
durumuna gei olaslklarnn bilinmesi gerekmektedir (Alp & z, 2009:39). Markov
modelinde zaman parametresi olarak tnin t 1 < t 2 < < t n paralan iin bir Markov sreci
aadaki eitlikle aklanr ve bu eitlie Markovyen zellik denir:
P (Xtn = xn |Xtn-1,, Xt1 = x1) = P(Xtn = xn |Xtn-1 = xn-1), n = 1,2,3,.

(2)

Markov zincirlerinde tm durumlar ve zaman parametresi olan tler iin aada verilen
koullu olasln varl kabul edilir: S, durum uzayn gstermek zere;
P (Xt+1 = j| Xt = i) = pij,

i,j d S eklindedir.

(3)

Bu olaslk tden bamszdr. Pij olaslklarna tek adm gei olaslklar denir. Bu
ifadeye gre t annda i durumunda olan srecin t + 1 annda j durumunda olmas olasl Pij ile
gsterilecektir. Pij iin aadaki eitlikler geerlidir:
0 pij 1,
3

/ Pij = 1
j=0

i, j 0

(4)

i = 0,1,2,

Yukardaki biimde tanmlanan Pij gei olaslklarnn oluturduklar matris Markov

Zincirinin gei olaslklar matrisidir ve P = [ Pij ] ile gsterilir.
Markov zincirlerinde sistem bir durumdan dierine geer ve bu durumlar gzlemlenebilir
(Can & z, 2009b:3).
205

Tolga ARITAN, Ahmet Mutlu AKYZ

5. Bulgular
5.1. Katlmclarn Demografik zellikleri
Aratrmada katlmclarn % 11ini (38 kii) bayanlar, % 89unu (309 kii) ise erkek
katlmclar oluturmaktadr. Aratrmada yer alan katlmclarn % 6,9unun (24 kii) en
fazla asgari cret dzeyinde, % 27,1inin (94 kii) 1000-2000 TL aras, % 40,6snn (141
kii) 2001-3000 TL aras ve % 25,4nn (88 kii) 3001 TL ve zeri bir gelire sahip olduklar
anlalmaktadr.
Aratrmada yer alan katlmclarn % 5,2sinin (18 kii) ilkokul mezunu, % 23,9unun
(83 kii) ortaokul mezunu, % 21inin lise mezunu, % 29,1inin niversite lisans mezunu ve
kalan % 20,7sinin ise yksek lisans mezunu olduklar grlmektedir.
Aratrmada yer alan katlmclarn % 11,5inin 18-25 ya arasnda (40 kii), % 43,8inin
(152 kii) 26-35 ya arasnda, % 30,3nn (105 kii) 36-45 ya arasnda, %14,4nn (50 kii)
ise 46 ya ve zerinde olduklar grlmektedir.
Aratrmada yer alan katlmclarn % 59,9unu (208 kii) memurlar, % 13,8ini (48
kii) iiler, % 10,1ini (35 kii) serbest meslek erbaplar, % 5,5ini (19 kii) eitli esnaf ve
sanatkrlar, % 0,6sn (2 kii) emekliler ve % 10,1ini (35 kii) ise herhangi bir meslek sahibi
olmayanlar veya geici veya sreli olarak eitli ilerde almakta olanlar oluturmaktadr.
5.2. Katlmclarn Otomobil Piyasasnda Gemi ve Mevcut Otomobil Marka Tercih
Durumlarnn ncelenmesi
Aratrma anketinden elde edilen veriler kullanlarak katlmclarn gemite hangi
otomobil markalarn kullanm olduklar ve u anda hangi otomobil markalarn kullanmakta
olduklar tespit edilmitir. Ayrca katlmclarn uan kullanmakta olduklarn beyan ettikleri
otomobil markalarna ynelik tercihlerinin dalm aratrmamzn balang denge durumunu
oluturmaktadr (Tablo 2).
Tablo 2: Katlmclarn Otomobil Marka Tercihlerinin Gemiteki ve Mevcut (Balang)
Durumu
Gemiteki Denge Durumu

Otomobil Markas
AUDI

BMW

nceki Kullanc
Says
2

Yzde (%)
0,58

0,58

Balang Denge Durumu

Mevcut
Kullanc Says

Yzde (%)

1,15

0,87

CHEVROLET

1,44

DACA

1,73

CITROEN
FAT

FORD
206

4
41
26

1,15
11,82
7,49

32
21

0,58

0,29
0,29
9,22
6,05

Uluslararas Ynetim ktisat ve letme Dergisi, Cilt 11, Say 26, 2015, ss. 195-220
Int. Journal of Management Economics and Business, Vol. 11, No. 26, 2015, pp. 195-220

Tablo 2 Devam
HONDA

1,44

0,87

1,15

HYUNDAI

27

LADA

KA

MAZDA

MERCEDES

13

OPEL

24

NSSAN

PEUGEOT
PROTON

10
11
1

0,87

0,87

7,78

12

0,29

3,75
2,88

6
5

6,92

15

0,29

3,17

3,46
1,15
0,58
1,73
1,44
4,32

2,59
0,29

RENAULT

49

14,12

41

11,82

SKODA

13

3,75

11

3,17

TOYOTA

16

SEAT

TOFA
VW

YOK

TOPLAM

1,73

0,29

37

10,66

70

20,17

28

8,07

19

5,48

100,00

347

13

347

4,61
3,75

73

2,31

21,04

100,00

5.3. Katlmclarn Marka Tercihleri ile Demografik zellikleri Arasndaki likilerin

ncelenmesi
Katlmclarn demografik zelliklerinden cinsiyet deikeni asndan otomobil
marka tercihleri incelendiinde bayanlarn srasyla % 18,42sinin (7 kii) VW markasn,
% 10,52sinin (4 kii) RENAULT markasn ve % 7,89 (3 kii) PEUGEOT markasn tercih
ettikleri grlmektedir. Bunlardan baka bayanlarn en fazla tercih ettii markalar arasnda
OPEL, FORD, CITROEN, FAT, MERCEDES, TOYOTA, SKODA, SEAT ve HYUNDAI
markalarnn yer ald anlalmaktadr (ekil 3).

207

Tolga ARITAN, Ahmet Mutlu AKYZ

ekil 3: Katlmclarn Cinsiyet Demografik Deikenine Gre Otomobil Piyasasnda

Mevcut (Balang Durumu) Otomobil Marka Tercihleri

Dier taraftan erkek katlmclarn tercihleri mercek altna alndnda, katlmclarn

srasyla % 22,65inin (70 kii) TOFA markasn, % 11,97sinin (37 kii) RENAULT
markasn, % 9,70inin (30 kii) FAT markasn ve % 6,14nn (19 kii) FORD markasn
tercih ettikleri grlmektedir. Bunlarn dnda ayrca OPEL, HYUNDAI, VW ve SKODA da
erkek katlmclarn tercih ettikleri markalarn banda geldii anlalmaktadr (ekil 3).
Katlmclarn demografik zelliklerinden gelir durumu deikeni dikkate alnarak otomobil
marka tercihleri incelendiinde 0-1000 TL aras gelire sahip katlmclarn srasyla en fazla
TOFA ve RENAULT markalarn tercih ettikleri, 1001-2000 TL aras gelire sahip katlmclarn
srasyla en fazla TOFA, RENAULT ve FAT markalarn tercih ettikleri, 2001-3000 TL aras
gelire sahip katlmclarn srasyla en fazla TOFA, RENAULT, FAT ve FORD markalarn
tercih ettikleri ve nihayet 3001 TL ve zeri gelire sahip katlmclarn ise srasyla en fazla VW,
RENAULT, FORD, FAT ve OPEL markalarn tercih ettikleri grlmektedir (ekil 4).
ekil 4: Katlmclarn Gelir Durumu Demografik Deikenine Gre Otomobil Piyasasnda
Mevcut (Balang Durumu) Otomobil Marka Tercihleri

208

Uluslararas Ynetim ktisat ve letme Dergisi, Cilt 11, Say 26, 2015, ss. 195-220
Int. Journal of Management Economics and Business, Vol. 11, No. 26, 2015, pp. 195-220

Katlmclarn demografik zelliklerinden eitim durumu deikeni dikkate alnarak

otomobil marka tercihleri incelendiinde; ilkokul, ortaokul ve lise mezunu katlmclarn
benzer zellik gstererek srasyla en fazla TOFA, RENAULT ve FAT markalarn tercih
ettikleri, niversite mezunlarnn ise bu markann yan sra FORD ve VW markalarn daha
ziyade tercih ettikleri, yksek lisans mezunlarnn ise RENAULT, VW, FAT, OPEL ve FORD
markalarn srasyla tercih ettikleri grlmektedir (ekil 5).
ekil 5: Katlmclarn Eitim Durumu Demografik Deikenine Gre Otomobil
Piyasasnda Mevcut (Balang Durumu) Otomobil Marka Tercihleri

Katlmclarn demografik zelliklerinden ya durumu deikeni dikkate alnarak otomobil

marka tercihleri incelendiinde; 18-25 ya aras katlmclarn daha ziyade srasyla TOFA,
RENAULT ve FAT markalarn, 26-35 ya aras katlmclarn ise bu markann yan sra
ayrca VW ve FORD markalarn, 36-45 ya aras katlmclarn ise, TOFA, RENAULT ve VW
markalarnn yan sra FORD ve OPEL markalarn, 46 ya ve zeri katlmclarn ise arlkl
olarak TOFA, RENAULT ve FAT markalarn tercih ettikleri anlalmaktadr (ekil 6).
ekil 6: Katlmclarn Ya Durumu Demografik Deikenine Gre Otomobil Piyasasnda
Mevcut (Balang Durumu) Otomobil Marka Tercihleri

209

Tolga ARITAN, Ahmet Mutlu AKYZ

Katlmclarn demografik zelliklerinden mesleki durum deikeni dikkate alnarak

otomobil marka tercihleri incelendiinde; memurlarn srasyla TOFA, RENAULT, FORD,
FAT, VW, OPEL ve HYUNDAI markalarn tercih ederlerken, iilerin daha ziyade TOFA
markasn tercih ettikleri, bununla birlikte serbest meslek erbab katlmclar RENAULT ve
FAT markalarn tercih ederken, esnaf ve sanatkrlarn ise TOFA ve FAT markalarn daha
ziyade tercih ettikleri grlmektedir (ekil 7).
ekil 7: Katlmclarn Mesleki Durum Demografik Deikenine Gre Otomobil
Piyasasnda Mevcut (Balang Durumu) Otomobil Marka Tercihleri

5.4. Markov Zinciri Analizi Sonular

Elde edilen verilerden hareketle bir Markov gei olaslklar matrisi oluturulmutur.
Markov gei olaslklar matrisi, herhangi bir otomobil markasndan dier bir otomobil
markasna gei saylar dikkate alnarak hesaplanan bir tablodur. Bu matriste stunlar
gsteren markalar, u anda kullanlan markalar, satrlar gsterenler ise bir nce satn alnm
olan markalar temsil etmektedir. Bylece herhangi bir satr ile stunun kesitii nokta, bir nce
kullanlan otomobil markasndan u anda kullanlan otomobil markasna gei saylarnn, o
satrn toplam deerine blnerek elde edilen oran vermektedir (Tablo 3).
Markov Gei Olaslklar Matrisinin kegen elemanlar tercih edilen otomobil
markalar iin markalara olan ballklar gstermektedir. Yani kegen elemanlar bir nce
kullanlan otomobil markas ile u anda kullanlmakta olan otomobil markasnn ayn olduunu
gstermektedir. Bu kegende yer alan sonular bize katlmclarn markalara sadakatleri yani
marka ballklar noktasnda fikir sunmaktadr (Tablo 3).
Katlmclarn otomobil markalarna ynelik ballk durumlarnn sralamasnn
yer ald Tablo 4 incelendiinde, srasyla en yksek ilk ballk orannn % 50 ile
AUDI markasna, % 49 ile TOFA markasna ve % 32 ile FAT markasna ynelik olduu
grlmektedir.

210

Uluslararas Ynetim ktisat ve letme Dergisi, Cilt 11, Say 26, 2015, ss. 195-220
Int. Journal of Management Economics and Business, Vol. 11, No. 26, 2015, pp. 195-220

Aratrma verilerinden elde edilen katlmclarn tercih ettikleri otomobil markalarnn

says 23 olup, bunlardan sadece 13 markaya ynelik bir marka ballndan sz edilebilmektedir. Geriye kalan 10 markann, marka ballk oranlar sfr olarak gereklemitir.

Audi

Bmw

Chevrolet

Citroen

Dacia

Fiat

Ford

Honda

Hyundai

Kia

Lada

Mazda

Tablo 3: Markov Gei Olaslklar Matrisi

Audi

0.5

0.5

Bmw

0.5

0.5

Chevrolet

Ctroen

Dacia

0.17

Fiat

0.32

0.02

0.05

0.02

Ford

0.04

0.19

0.04

0.04

0.04

Honda

0.2

0.2

Hyundai

0.04

0.15

0.19

Kia

0.33

Lada

Mazda

0.25

Mercedes

0.08

Nissan

0.1

0.2

Opel

0.08

0.08

0.04

0.04

Peugeot

0.09

0.18

0.09

Proton

Renault

0.02

0.08

0.04

0.02

Seat

0.17

Skoda

Tofa

0.03

Toyota

0.06

0.06

0.06

VW

0.07

0.18

0.11

0.04

Yok

0.08

0.08

0.14

211

Tolga ARITAN, Ahmet Mutlu AKYZ

Mercedes

Nissan

Opel

Peugeot

Proton

Renault

Seat

Skoda

Tofa

Toyota

VW

Yok

Tablo 3 Devam

Audi

Bmw

Chevrolet

0.2

0.2

0.2

0.2

0.2

Citroen

0.25 0.25

Dacia

0.33

Fiat

0.07

Ford

0.04

0.04

0.08

Honda

Hyundai

Kia

Lada

Mazda

0.23

Nissan

Opel

Peugeot

Proton

Mercedes

0.25 0.25

0.17

0.17 0.16

0.34

0.02 0.16

0.15 0.08 0.04 0.22

0.2

0.11

0.25

0.1

0.2

0.21

0.08

0.18

0.04 0.04

0.08 0.15

0.4

0.04 0.24

0.33 0.34

0.25

0.25

0.08 0.15

0.08 0.15

0.1

0.1

0.25

0.08 0.14

0.18

0.09 0.19

0.2

Renault

0.02 0.02 0.04 0.02 0.02 0.24

Seat

0.17

Skoda

0.17

0.08

0.08 0.25 0.08 0.08 0.26

Tofa

0.03

0.08

0.03 0.49 0.03

0.31

TOYOTA

0.13

0.06

0.06 0.06 0.06

0.45

VW

0.04 0.07

0.14

YOK

0.08

0.08

0.3

212

0.04 0.11

0.04 0.14

0.06 0.24

0.17 0.17 0.16

0.16

0.07 0.04 0.11 0.13

0.08 0.08 0.08

Uluslararas Ynetim ktisat ve letme Dergisi, Cilt 11, Say 26, 2015, ss. 195-220
Int. Journal of Management Economics and Business, Vol. 11, No. 26, 2015, pp. 195-220

Tablo 4: Katlmclarn Otomobil Piyasasnda Otomobil Markalarna Olan Marka

Ballklar
Sra

Otomobil Markas

Yzde (%)

TOFA

49

RENAULT

AUDI

50

FAT

MERCEDES

FORD

32
24

23

OPEL

HYUNDAI

10

SEAT

21
19

19

PEUGEOT

11

18
17

VW

12

11

SKODA

13

TOYOTA

Gei olaslklar matrisinde yer alan otomobil markalar iin uzun dnemde (3 dnem
hesaba alnmtr) oluacak gerek denge durumu olaslklar WinQSB program kullanlarak
hesaplanm olup, sonular Tablo 5te sunulmaktadr.
Tablo 5: Katlmclarn Otomobil Piyasasnda Otomobil Markas Tercihlerinin Gelecekteki Olas Denge Durumlar
Otomobil
Markas
AUDI

BMW

CHEVROLET
CITROEN
DACA
FIAT

FORD

HONDA

HYUNDAI
KA

1. Denge
Durumu
(%)

2. Denge
Durumu
(%)

3. Denge
Durumu
(%)

1,14

0,9

0,97

AZALAN

0,51

AZALAN

0,58

0,86

0,28

0,14

0,29

0,15

0,84

9,27

5,73

0,89

3,53

0,89

0,59

7,56

5,34

0,51

3,58

0,42

0,88

0,21

Trend
ARTAN

AZALAN

0,29

DURAAN

4,96

AZALAN

6,81

0,45

3,32

0,31

AZALAN

AZALAN

DURAAN
AZALAN

213

Tolga ARITAN, Ahmet Mutlu AKYZ

Tablo 5 Devam
LADA

1,04

3,33

2,84

MERCEDES

1,74

0,91

0,72

MAZDA
NSSAN
OPEL

PEUGEOT
PROTON

0,58

1,54

4,43

2,59

0,28

0,41

2,89

2,92

3,09

0,23

0,33

AZALAN

2,72

ARTAN

AZALAN

0,29

DURAAN

0,01

AZALAN

2,98

11,63

14,51

14,21

SKODA

3,24

3,77

3,63

0,29

0,05

AZALAN

2,75

RENAULT
SEAT

ARTAN

ARTAN

ARTAN

ARTAN

TOFA

20,15

22,47

25,03

ARTAN

VW

5,45

3,59

3,27

AZALAN

TOYOTA

2,41

3,44

3,25

ARTAN

Tablo 5te hesaplanm olan 3 farkl denge durumu, katlmclarn otomobil piyasasnda
otomobil markas tercihlerinin gelecekteki olas denge durumlardr. Srasyla bir sonraki
zaman diliminde oluacak olan yeni denge durumu 1. Denge Durumunu ve ondan sonrakiler ise
srasyla 2. Denge Durumunu ve 3. Denge Durumunu ifade etmektedir. Bu noktadan hareketle
her bir otomobil markasnn katlmc says deimemek zere ngrlen gelecekteki olas
tercih edilme adetleri ve oranlar ayr ayr grlebilmektedir (Tablo 5). Ayrca Tablo 5ten
yola karak bireysel olarak her bir markann balang ve gelecekteki 3 farkl denge durumlar
arasndaki oransal deiimler hesaplandnda, ilgili markalara ynelik tercih edilme trendleri
hakknda ngrde bulunabilmek de mmkn olmaktadr.
6. Sonu ve neriler
Bu almada temelde tketicilerin otomobil markalarna olan mevcut marka
sadakatlerinin tespit edilmesi ve tketicilerin ileriki dnemlerdeki marka tercihlerinin ne
ekilde oluabileceinin tahmin edilmesi amalanmaktadr. Tketicilerin satn alma davran
biimlerini ve markalara ynelik tutum ve davranlarn anlayabilmek zere aratrmaclar,
ska gelien bir sektr olan otomotiv sektrn kullanmaktadrlar.
Bu almalar ayn zamanda sektrde yer alan iletmelerin pazarlama faaliyetlerini
doru ynetmesi ve ynlendirmesine de fayda salamaktadr. Bu sayede rn eitlendirmeleri
yapmakta ve rn hatlarn srekli zenginletirmektedirler.
Otomobil satn alma eylemi tketicilerin yaamnda kiisel olarak yaptklar en byk
harcamalar arasnda yer aldndan, tketiciler iin otomobil seiminde en doru kararn
verilebilmesi olduka nemli bir konudur.
Aratrma sonucunda, katlmclarn % 11ini (38 kii) bayanlar, % 89unu (309 kii)
ise erkek katlmclar oluturmutur. Aratrma evreni blgesinde gerek bireysel olarak ve
214

Uluslararas Ynetim ktisat ve letme Dergisi, Cilt 11, Say 26, 2015, ss. 195-220
Int. Journal of Management Economics and Business, Vol. 11, No. 26, 2015, pp. 195-220

gerekse aile ierisinde tat kullanmnn ve tat alm satmnn bayanlar arasnda yeterince
yaygnlamad anlalmaktadr. Dolaysyla da anketin yapld blgede bayanlarn
ekonomik bamszlklarndaki snrlln bir gstergesi olarak ounluun erkeklerden
olutuu dnlmektedir.
Katlmclarn % 40,6snn 2001-3000 TL aras ve % 25,4nn 3001 TL ve zeri bir
gelire sahip olarak kmas, katlmclarn mesleki durumlarna ilikin sonular vastasyla
aklanabilmekte ve meslei memurluk olan katlmclarn fazla oluundan kaynakland
anlalmaktadr.
Katlmclarn eitim durumlar sonular, evrendeki neredeyse tm eitim
seviyelerindeki kesimlerin otomobil sahibi olduunu gstermekle beraber, katlmclarn %
20,7sinin yksek lisans mezunu kmas aratrma evrenini tm boyutlarda etkileyen bir unsur
olarak bulunan, ildeki niversitenin varlyla aklanmaktadr. Ayrca devlet kurumlarnn
ilin demografik yapsndaki arlkl rolleri, zellikle niversite ve yksek lisans mezunlarnn
nispeten fazla kmasnn da sebebidir.
Aratrmada yer alan katlmclarn ya durumlar incelendiinde ounluk yapy
oluturan % 43,8inin 26-35 ya arasnda ve % 30,3nn ise 36-45 ya arasnda olduklar
grlmektedir. Bu sonulardan rneklemin daha ziyade gen ve orta yataki katlmclardan
olutuu anlalmaktadr.
ncelemede yer alan demografik unsurlarn sonuncusu olarak mesleki duruma gz
atldnda beklenildii zere katlmclarn arlkl olarak memur (% 59,9) ve iilerden (%
13,8) olutuu grlmtr. Bu sonu aratrma evreninin demografik durumu ile paralellik
gstermektedir.
Katlmclarn otomobil piyasasnda gemi ve mevcut otomobil marka tercih
durumlarnn incelenmesinden ncelikle % 3,75 olan gemite otomobili olmayan kitlenin,
% 21,04e ykseldii yani otomobil sahipliinde bir gerileme olduu ortaya koyulmutur.
Trkiyedeki gemi otomobil sat rakamlar incelendiinde zellikle 2011-2014 aras
dalgalanmalar olduu bilinmektedir. zellikle 2013te 664.665 olan yllk otomobil sat
rakamnn 2014te 477.277ye geriledii grlmektedir. Dolaysyla aratrma rnekleminden
elde edilen bu bulgunun Trkiye geneliyle benzer bir yap sergiledii anlalmaktadr.
Genel anlamda satn alma saysnda bir d olmasna ramen, aratrmada yer alan
markalardan BMW, LADA ve TOFA markalarnn aksine art gsterdii, AUDI, KA ve
PROTON markalarnn ise yerinde sayd, CITROEN, FAT, FORD, HONDA, MAZDA,
PEUGEOT, RENAULT ve SKODA markalarnn ise hafif bir d gsterdikleri anlalmtr.
Dten en fazla nasibini alan markalarn ise CHEVROLET, DACIA, HYUNDAI,
MERCEDES, NSSAN, OPEL, SEAT, TOYOTA ve VW olduklar tespit edilmitir.
Kadn otomobil tketicilerinin satn alacaklar otomobillerde her eyden nce gvenlik,
konfor gibi niteliklerin yan sra kolay park edilebilen, ii ferah, otomatik ve sempatik tasarml
aralara yneldikleri bilinmektedir. Eer istedikleri btn bu unsurlar alternatifler arasnda
varsa, o zaman tercihlerini en kk otomobillerden yana kullandklar daha nce yaplan
aratrmalardan bilinmektedir.
215

Tolga ARITAN, Ahmet Mutlu AKYZ

Aratrmamz sonucunda bata VW, RENAULT ve PEUGEOT olmak zere

markalarn bayan otomobil kullanclarna en fazla uygun otomobiller olarak tercih edildikleri
anlalmaktadr. Erkeklerin ise bata fiyat, yakt tketimi ve otomobilin piyasadaki tutulmas
(bata arkadalar olmak zere evrenin grlerinin etkisi) olmak zere servis politikalar,
garanti koullar, yedek para, performans ve tutundurma programlarnn etkisi altnda
olduklar bilinmekle birlikte aratrmamzda daha ziyade TOFA, RENAULT, FAT ve FORD
markalarn tercih ettikleri anlalmaktadr.
Bu noktada bu markalarn yaznda geen baz faktrleri karladklar dnldnde,
tercihlerin fiyat, yakt ekonomisi ve evrenin gr etkisinin dikkate alnmasndan etkilenerek
bu ekilde ortaya kt belirtilebilir. Aratrmada katlmclardan dk gelir grubundakilerin
en fazla TOFA ve RENAULT markalarn tercih ederken, orta gelir grubundakilerin en fazla
TOFA, RENAULT ve FAT ve FORD markalarn, st gelir grubundaki tketicilerin ise daha
ziyade VW, bata olmak zere TOYOTA, SKODA, OPEL, NSSAN, HONDA ve CITROEN
eklindeki markalar tercih ettikleri anlalmaktadr.
zellikle 2014teki ilk on otomobil markalar sat rakamlar sralamas hatrlandnda,
VW, OPEL, TOYOTA, BMW ve MERCEDES eklindeki ithal otomobil markalarnn
sralamada st sralarda yer aldklarn biliyoruz. Artan milli gelirle birlikte st gelir grubundaki
tketicilerin bata Alman ve Japon meneili ithal otomobillere yneldikleri anlalmaktadr.
Aratrmamzn sonularndan da benzer ekilde bir sonu kt grlmektedir.
Aratrmada yer alan demografik deikenlerden mesleki durum ve ya durumu
deikenleri dikkate alnarak bir inceleme yaplacak olursa genel sonula elien bir farklln
gzlemlenemedii ve genel sonuca paralellik gsterdii sylenebilir. Aratrma rnekleminin
gelir durumlar dalm hatrlanacak olduunda st gelir grubunun rneklem ierisindeki
byklnn az orta gelir grubunun ise yksek olduu grlecektir.
te yandan Aratrmamzn yapl amalarndan bir dieri olan marka ballklarnn
tespiti noktasnda ulalan bulgular sonucunda, katlmclarn en yksek marka balln
AUDI markasna gsterdikleri bulunmutur. Bunun yan sra MERCEDES ve OPEL markalar
da nispeten yksek ballk gsterilen markalarn banda gelmektedirler. st gelir grubunun bu
markalara ballk gstermesinin ise normal bir durum olduu sylenebilir. Ancak bu noktada
Alman markalarnn sadakatte ba ekmesi dikkate deer bir husustur.
Aratrmada en yksek ilk on marka ball sralamasnda 2., 3. ve 4. Sralarda
srasyla TOFA, FAT ve RENAULT markalarnn geldikleri grlmektedir. Bu markalar ise
daha ziyade orta gelir grubunun en fazla tercih ettikleri markalardr ve aratrmada orta gelir
grubunun arl yksektir. 2010 ylnda yaplan ve TK verilerine dayanan bir aratrmada
Trkiyedeki otomobil satn almlarnn %55 gibi bir arlkla st gelir grubu tarafndan
yapld bilinmektedir. En alt dzeydeki gelir gruplarnn paynn sadece %2ler dzeyinde
kald dnldnde orta gelir grubu ile st gelir gruplar neredeyse yar yarya pazar
oluturduklar anlalmaktadr. Bu noktada aratrmamzn rnekleminin Trkiye ortalamasna
uyum gstermedii ve aksine arlkl olarak alt ve orta gelir grubundakiler arlkl olduu
sylenebilir. Bu, Gmhane ilinin Trkiyedeki kii bana milli gelirdeki paynn dk
olmas ile izah edilebilir.
216

Uluslararas Ynetim ktisat ve letme Dergisi, Cilt 11, Say 26, 2015, ss. 195-220
Int. Journal of Management Economics and Business, Vol. 11, No. 26, 2015, pp. 195-220

Aratrma sonucunda, katlmclarn otomobil piyasasnda otomobil markas

tercihlerinin aratrma evreni ierisindeki gelecekteki olas denge durumlar ngrlmtr.
Srasyla bir sonraki zaman diliminde oluacak olan yeni denge durumu 1. Denge Durumu,
ondan sonrakiler ise srasyla 2. ve 3. Denge Durumu olarak ifade edilmitir. Bu noktadan
hareketle her bir otomobil markasnn katlmc says deimemek zere ngrlen gelecekteki
olas tercih edilme adetleri ve oranlar tespit edilmitir. Bu noktada gelecekteki farkl denge
durumu arasndaki oransal deiimler hesaplandnda, ilgili markalara ynelik aratrma
blgesindeki tercih edilme trendleri hakknda ngrde bulunabilmek de mmkn olmaktadr.
Ulalan sonulardan; AUDI, NSSAN, PEUGEOT, RENAULT, SKODA, TOYOTA, LADA
ve TOFA markalarnn artan bir trend sergileyecei ve gelecekte daha fazla tercih edilmeyi
arttracaklar ngrlrken, DACA, HYUNDAI ve PROTON markalarnn nispeten duraan
bir trend seyrinde olacaklar ngrlmektedir. Dier taraftan VW, BMW, MERCEDES, OPEL,
CHEVROLET, CITROEN, FAT, FORD, HONDA, KA, MAZDA ve SEAT markalarna
ynelik tercihlerin gelecekte azalan bir trend sergileyecei tahmin edilmektedir. Bu tahminler
dikkate alnarak otomobil firmalarna tketicilerin algladklar marka imajlar zerindeki
almalara younluk vermeleri, te yandan otomobil sahipleri ve sahibi olmay planlayanlara
ise zellikle ikinci el otomobil piyasasnda oluacana inanlan bu trendlere gre, yatrmlarn
yaparken dikkatli davranmalar nerilmektedir.
Aratrma blgesinde yer alan mevcut otomobil sat iletmeleri, zellikle yaplan
bu aratrmadaki elde edilen bulgulardan hareketle pazarlama stratejilerine yn verebilirler.
Demografik deikenlerle ilgili sonulardan hareketle tutundurma politikalarn yeniden
gzden geirmelidirler. Gelecekte yaplacak almalarda daha detayl davranlarak, zellikle
markalarn tasarmlar, alglanan marka imajlar, markalara ynelik gven, markalarn
bilinirlikleri, markalarn uyguladklar tutundurma politikalar veya meneileri eklindeki
balca faktrlerin tek tek veya birlikte tketiciler zerindeki etkileri incelenebilir.
Yazndan bu sektrle ilgili tketici davranlarnda byk bir boluk olduu ve henz
yeterli alma yaplmad anlalmaktadr. Bu noktada yaplan bu alma ile yazna destek
verilmitir. Gelecekte yaplacak dier almalar ile yazn daha da desteklenmeli ve tketicilerin
bilgi dzeylerinin arttrlmasna daha da katk salanmaldr.
Kaynaka
Aktan, M. (2013). Kamuoyunun yerli otomobil projesini algs. neri, 10(39), 1-9.
Alp, S., & Ersoy . (2009). Markov zinciri yntemi ile tanabilir bilgisayar tercihlerinin
analizi. Akademik ncelemeler, 4(2), 37-54.
Altunk, R., zdemir, ., & Torlak, . (2014). Pazarlama ilkeleri ve ynetimi. stanbul: Beta
Basm Yaym.
Armutlu, C., & ner, M. M. (2009). Benlik imaj uyumu, tketici tatmini ve marka sadakati
ilikisi zerine grgl bir aratrma. Gazi niversitesi BF Dergisi, 11(3), 1-26.
Arnould, E. J., & Thompson, C. J. (2005). Consumer culture theory (CCT): twenty years of
research. Journal of Consumer Research, 31(3), 868-882.
Arslan, K. (2003). Otomobil almnda tketici davranlarn etkileyen faktrler. stanbul
Ticaret niversitesi Dergisi, 2(3), 83-103.
217

Tolga ARITAN, Ahmet Mutlu AKYZ

Ayas, N. (2012). Marka deeri alglamalarnn tketici satn alma davran zerine etkisi.
Giriimcilik ve Kalknma Dergisi, 7(1), 163-183.
Ayyldz, H., & Akyz, A. M. (2008). Yeni ekonomi ve deien pazarlama anlay. inde A.
Kala (ed.) Eski yeni ekonomi. stanbul: Element Yaynlar.
Balk, P. Y., & ahin, B. (2013). Salk hizmetlerinde maliyet etkililik analizi ve karar analizi.
Hacettepe Salk daresi Dergisi, 16(2), 121-134.
Bayraktar, B. (2004). Otomobil sektrnde uygulanan nemli demografik blmlendirme
kriterleri (genel bir bak). BA Sosyal Bilimler Enstits Dergisi, 7(11), 1-10.
Bilbil, E. K., St, C. S., & Kyat, B. D. (2013). Trkiyede telekomnikasyon sektrnde
kurumsal itibar katsays ve marka sadakati zerine bir aratrma. neri, 10(39), 163175.
Bikin, F. (2010). Markann pazarlama asndan nemi ve tketici tercihleri-memnuniyeti
erevesinde otomobil sahipleri zerinde bir aratrma. S BF Sosyal ve Ekonomik
Aratrmalar Dergisi, 14(20), 412-433.
Can, T., & z, E. (2009). Marka tercihlerine ve tercih nedenlerine gizli markov modelinin
uygulanmas. Eskiehir Osmangazi niversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10(2), 167186.
abuk, S., & Orel, F. D. (2008). Marka karakteristikleri ile marka ve retici firmaya duyulan
gven arasndaki ilikilerin belirlenmesi: ukurova niversitesi leinde bir aratrma.
.. Sosyal Bilimler Enstits Dergisi, 17(1), 103-116.
nar, R., & ubuku, . (2009). Tketim toplumunun ekillenmesi ve tketici davranlarkarlatrmal bir uygulama. Atatrk niversitesi SBE Dergisi, 13(1), 277-300.
ifci, S., & Cop, R. (2007). Marka ve marka ynetimi kavramlar: niversite rencilerinin kot
pantolon marka tercihlerine ynelik bir aratrma. Finans Politik & Ekonomik Yorumlar,
44(512), 69-88.
ifci, S., Veliolu, M. N., & Umut, M. . (2014). Marka miras kavram ve hizmetlerde marka
mirasna ynelik bir lek deerlendirmesi. Anadolu niversitesi Sosyal Bilimler
Dergisi, 14(1), 105-114.
Deloitte (2014). Otomotiv sektr tketici aratrmas 2014-tketicilerin otomobil ve ulam
tercihlerinin anlalmas. Eriim Tarihi: 09.01.2015, www2.deloitte.com/content/dam/
Deloitte /tr/Documents/manufacturing/otomotiv_sektoru_tuketici_arastirmasi.pdf
Demir, M. . (2011). Risk algsnn marka sadakatine etkisi: cep telefonlar kategorisinde bir
uygulama. Ege Akademik Bak, 11(2), 267- 276.
Deniz, A., & Erci, A. (2010). Kiilik zellikleri, hedonik ve rasyonel fayda, marka duygusu
ve marka ball arasndaki ilikilerin belirlenmesine ynelik bir aratrma. Atatrk
niversitesi ktisadi ve dari Bilimler Dergisi, 24(2), 141-165.
Ecer, F. (2013). Trkiyede 2. El otomobil fiyatlarnn tahmini ve fiyat belirleyicilerinin tespiti.
Anadolu niversitesi Sosyal Bilimler Dergisi,13(4), 101-112.
Eren, S. S., & Eker, S. (2012). Kurumsal sosyal sorumluluk algsnn marka imaj, alglanan
deer, mteri tatmini ve marka sadakatine etkisi zerine bir saha aratrmas: x markas
rnei. Sleyman Demirel niversitesi ktisadi ve dari Bilimler Fakltesi Dergisi,
17(2), 451-472.
218

Uluslararas Ynetim ktisat ve letme Dergisi, Cilt 11, Say 26, 2015, ss. 195-220
Int. Journal of Management Economics and Business, Vol. 11, No. 26, 2015, pp. 195-220

Gne, S. (2012). Trk toplumu ve otomobil. SD Fen Edebiyat Fakltesi Sosyal Bilimler
Dergisi, 25, 213-230.
Gngr, ., & ler, D. B. (2005). Analitik hiyerari yaklam ile otomobil seimi. ZK Sosyal
Bilimler Dergisi, 1(2), 21-33.
Grbz, A., & Doan, M. (2013). Tketicilerin markaya duyduu gven ve marka ball
ilikisi. Uluslararas Ynetim ktisat ve letme Dergisi, 9(19), 239-258.
Hisnmez, B. (2011). Trk otomobil alcs iini salama alyor. Eriim Tarihi: 18.01.2015,
http://google-tr.blogspot.com.tr/2011/06/turk-otomobil-alcs-isini-saglama-alyor.html
Hill, R. P. (2002). Consumer culture and the culture of poverty: mplications for marketing
theory and practice. Marketing Theory, 2(3), 273-293.
Holt, D. B. (2002). Why do brands cause trouble? A dialectical theory of consumer culture and
branding. Journal of Consumer Research, 29, 70-90.
Hur, W., Ahn, K., & Kim, M. (2011). Building brand loyalty through managing brand
community commitment. Management Decision, 49(7), 1194-1213.
nal, M. E. (2009). Mteri analizi. inde . Torlak & R. Altunk (eds.) Pazarlama stratejileri
ynetsel bir yaklam (ss. 107-136). stanbul: Beta Basm Yaym.
Juntunen, M., Juntunen, J., & Juga, J. (2011). Corporate brand equity and loyalty in b2b markets:
a study among logistics service purchasers. Brand Management, 18(4/5), 300-311.
Kabiraj, S. (2011). Development of a conceptual framework for brand loyalty: a euromediterranean perspective. Journal of Brand Management, 18, 285-299.
Kantarc, M. A. (2014). Trkiyede kadnlarn en ok tercih ettii otomobiller. Eriim Tarihi:
18.01.2015,
www.radikal.com.tr/fotogaleri/otomotiv/turkiyede_kadinlarin_en_cok_
tercih_ettigi_otomobiller-1205718
Karatekin, U.(2009). Sosyal snflar iinde mesleklere gre tketicilerin otomobil alma ve
kullanma alkanlklarna etkisinin incelenmesi (Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi).
Sleyman Demirel niversitesi Sosyal Bilimler Enstits letme Anabilim Dal,
Isparta.
Krcova, ., Altnay, G., Onat, B., & ahin, . A. (2012). Otomotiv ticaretinde yol haritas talep
tahmini 2012-2016. stanbul: ODD Yaynlar.
Kotler, P. (2000). Pazarlama ynetimi. stanbul: Beta Basm Yaym.
Kprl, L. (2011). Tketicinin zor seimi. Eriim Tarihi: 16.01.2015, http://www.milliyet.com.
tr /tuketicinin-zor-secimi/ekonomi/ekonomidetay/09.05.2011/1387712/default.htm
Kuenzel, S., & Halliday, S. V. (2010). The chain of effects from reputation and brand personality
congruence to brand loyalty: the role of brand identification. Journal of Targeting,
Measurement and Analysis for Marketing, 18(3/4), 167176.
Kurtba, ., & Barut, B. (2010). Star-marka stratejisiyle yaplan televizyon reklamlarnn
marka farkndal ve marka sadakati oluturma srecindeki rol ve etkisi. Galatasaray
niversitesi letiim Fakltesi Dergisi, 13, 107-144.
Kurtuldu, H., & ilingir, Z. (2009). Gerek ve ideal z kimlik uyumunun marka sadakat
zerindeki etkisi: sigara sektrnde bir uygulama. ktisadi ve dari Bilimler Dergisi,
23(1), 247-263.
219

Tolga ARITAN, Ahmet Mutlu AKYZ

Lada, S., Sidin, S. M., & Cheng, K. T. G. (2014). Moderating role of product involvement
on the relationship between brand personality and brand loyalty. Journal of Internet
Banking and Commerce, 19(2), 1-16.
Maxian, W,, Bradley, S.D., Wise, W., & Toulouse, E. N. (2013). Brand love is in the heart:
physiological responding to advertised brands. Psychology and Marketing, 30(6), 469478.
Mirze, S. K. (2010). letme. stanbul: Literatr Yaynlar.
ODD, (2015). Dnya ve Trkiye otomotiv sektr 2013 raporu, Trkiye ekonomi
politikalar aratrma vakf. Eriim Tarihi: 09.01.2015, www.odd.org.tr/folders/2837/
categorial1docs/821/ ic%20dokumanlar.pdf, ().
Okit, H. (2014). Mteri sadakati brakyor ekonomi, konfor ve tasarma bakyor. Eriim
Tarihi: 17.01.2015, http://otoajanda.com/4422/musteri-sadakati-birakiyor-ekonomikonfor-ve-tasarima-bakiyor
ztrk, A. (2013). Yneylem aratrmasnn tarihi geliimi ve zellikleri. Alphanumeric
Journal-The Journal of Operations Research, Statistics, Econometrics and Management
Information Systems, 1(1), 1-11.
Perreault, W. D., Cannon, J. P. E., & McCarthy, J. (2013). Pazarlamann temelleri, (ev.
Editr: Asm Gnal nce), Ankara: Nobel Yaynclk.
Terzi, ., Hacalolu, S. E., & Alada, Z. (2006). Otomobil satn alma problemi iin bir karar
destek modeli. stanbul Ticaret niversitesi Fen Bilimleri Dergisi, 5(10), 43-49.
Tuncel, K. (2013). cetelem araba satlar aratrmasnn satclara rettii eyler. Eriim
Tarihi: 17.01.2015, http://www.kursattuncel.com/2013/09/cetelem-araba-satislariarastirmasinin-saticilara-ogrettigi-seyler
URL-1, Eriim Tarihi: 18.01.2015, www.hurriyet.com.tr/ekonomi/27925189.asp
URL-2, Eriim Tarihi: 18.01.2015, www.trthaber.com/haber/ekonomi/otomobil-satisindatercih-alman-markalari-155450.html.
URL-3, www.odd.org.tr/folders/2837/categorial1docs/821 /ic%20dokumanlar.pdf
URL-4, Eriim Tarihi: 10.10.2014, www.oib.gov.tr/aracmuayene/gumushane.htm
lgen, H., & Mirze, S. K. (2010). letmelerde stratejik ynetim. stanbul: Beta Basm Yaym.
Yava, M., Ersz, T., Kabak, M., & Ersz, F. (2014). Otomobil seimine ok kriterli yaklam
nerisi. letme ve ktisat almalar Dergisi, 2(4), 110-118.
Ylmaz, V. (2005). Tketici memnuniyeti ve ihtiyalarnn marka sadakatine etkisi: sigara
markasna uygulanmas. Anadolu niversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 5(1), 257-271.
Zengin, S. (2012). Markann tketici davranlarna etkisi ve otomotiv sektr zerine bir
uygulama. Adyaman niversitesi Sosyal Bilimler Enstits letme Anabilim Dal
Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi, Adyaman.

220