NGHIEN CUU TRAO BOI
SO 12 (137) - 2014
Hé thong ké toan cong ¢ 6 Viét Nam -
Thwe trang va kién nghi
TS.Ngé Thanh Hoang*
viét nay nhdm nghién citu If lugn co ban vé hé théng ké todn cong, hé thing phdp luat ké
B todn diéu chinh hé thong ké todn cong & Vigt Nam hign hanh va dénh gid nhieng tan tai cha
hg thong ké todn cong trén céc phuwong dign nh: So sdnh véi cdc chudn myc ké todn cong
quoc té, thyc trang ké todn céng, tinh higu qué cia thong tin hé thong ké todn cong doi voi lank
dao, quan If va quan trj; tie dé dé xudt mOt sé giai phép nhdm hoan thign hé thong ké todn cong &
Vigt Nam trong thoi gian t6i.
(i) Hé théng ké toan cong
Hé théng ké todn cong 14
mét tap hop cdc yéu t6, cdc céu
phan c6 quan hé chit ché voi
nhau trong mét thé théng nhat
phuc vu cde nhigm vy, myc tiéu
cia ké todn cng trong méi thoi
ky, gin chat voi inh dao, quan
ly, quan tri, cung cp théng tin
trong linh vyc céng quyén.
Céc cdu phan, yéu 16 trong hé
théng ké todn céng bao gdm: Cac
phuong phap, nguyén tic, chuan
myc, chinh sach, ché 46 ké toan
céng; t6 chitc b6 may ké todn
cong, méi quan hé giita cdc yéu
16 biéu hign théng qua sir dung
cae phuong phap, chudn myc,
ché d6 ké todn, dé quan ly va
cung cp théng tin ké toan vé hoat
d6ng kinh té - tai chinh cong.
Hé thong ké todn céng phai
dap img yéu cau quan ly ngan
sach nha nude (NSNN), ng nha
nude, c4c quy céng ngoai
NSNN, tai sin Nha nudc khée...
Hé théng ké toan cng phai don
gidn, rd rang, dé hiéu, minh
bach, céng khai, dé kiém tra,
kiém soat; dim bao cung cép
day dt, kip thoi, chinh x4c
nhimg théng tin can thiét véi chi
* Hoc vign Tai chink
phi hach todn it nhdt; ddng thdi,
to thudn Igi cho vige 4p dung
tin hoc. Hé théng ké ton céng
via phai tuan thi tinh théng
nhat ciia ké todin n6i chung trong
nén kinh té, vira phai pha hop
véi dic thi cia linh vyc hoat
d@ng kinh té tai chinh céng va
chudn myc quéc t8 dé dim bio
hOi nhap kinh té quéc 16.
Hé thong ké toan cong thay
44i theo nhimg yéu cdu phat
trién, quan ly, quan tr) cia Nha
nude, & nhing thoi ky khdc
nhau, hé théng ké toan céng bao
gdm nhimg ché 46, chinh s4ch
ké todin khée nhau phy thude vio
t6 chitc hé théng tai chinh céng,
théng thudng hé théng ké toan
céng bao gdm:
Ké toan NSNN, t6 chite hach
todn thu NSNN, chi NSNN va
can déi thu chi NSNN, xéc dinh
thing du hay tham hyt NSNN.
NOi dung nay duge hach todn
theo ché d6 ké toan nha nude 4p
dyng cho Hé théng théng tin
quan ly Ngan sdch va nghiép vu
Kho bac (Tabmis), 05 cdc chit
thé tham gia nhu: Co quan tai
chinh, Kho bac Nha nuéc
(KBNN), x4, don vj dy todn, co
& Tap chi nghién cau Tai chinh ké toan
quan thu: Thué, hai quan. Ngoai
ra, déi voi ngdn sach cdp x4, voi
chu thé la chinh quyén cap xa
vira 1A mét cp ngén sdch, vira 1A
mét don vj dy todn c6 ngi dung
ké ton mang tinh luong tinh vira
phan anh thu chi NSNN vira
phan anh thu, chi cia don vj sir
dyng kinh phi NSNN.
Ké toan hoat dong nghiép vy
KBNN nhim theo doi sy bién
dng cia cdc déi tugng ké toan
trong hoat dng nghiép vy cia
KBNN mi chi yéu la cong tac
thanh todn, Noi dung céng tac
ké todn nay duge quy dinh cy
thé tai ché d6 ké ton Tabmis, do
nganh KBNN thy hign.
Ké todn tai cac don vj sir
dung va khong sir dyng kinh phi
NSNN phan anh cic ndi dung
kinh té phat sinh cia khu vyc
céng tai cdc co quan nha nuéc,
don vj sy nghigp cong lap, to
chite nha nude.
Ké todn nghiép vu thu
NSNN tai cdc co quan thu nh
thué, hai quan, theo doi sy bién
dng cia céc a4 tugng ké ton
thu nhwr: Sé phai thu theo té khai
cia déi tugng va theo quyét djnh
thu, sé da thu va s6 cén phai thu,86 12 (137) - 2014
NGHIEN CUU TRAO BOI
s6 di nép vio NSNN, thué
chuyén thu, thué tam thu, hodn
tri sO thu,... Ké toan nay duge
thyc hign tai cdc eo quan thué va
co quan hai quan.
Ké ton tai san nha nude,
him theo doi sy bién dong va
thye trang vé tai san cla khu vy
cOng vé mat gid tri, hién vat
cing nhw thai gian hoat dong
cia tai sin, Tai sin céng bao
gém bén loai chinh nhu: gid tr)
quyén sir dung dat, nha cira vat
Kign tric gin lign voi dat, 6 6
ci loai va cde loai tai san, tai
nguyén khac. Ké todn tai sin
duge theo doi & ca don vi sit
dung tai sin va co quan quan ly
céng sin nhur Cyc quan ly cong
sin, B6 Tai chinh,
Ké toan ng céng, cé ndi
dung chinh bao gdm vay va cho
vay cla khu vyc céng, theo déi
cng ng trong va ngoai nude vé
gc va lai phai tra, theo doi géc
ccho vay va Idi phai thu cfing nhur
vige xir IY cng ng khé dai,
khoanh ng vén cho vay,...
Ké todn céc quy céng ngoai
NSNN nhu: ké toan Bao hiém
xi hoi (BHXH), ké todn quy dy
int nha nude, quy an sinh x3
hii...
Tai chink nha nuée dau tr
tai cdc doanh nghiép.
N6i dung cong viée ké toan
ofa mdi phin hanh ké ton bao
gdm: Tap hgp, thu thap, lap,
kiém sot, xi ly, phan loai ede
ching tir, ghi 86 ké toan; tong
hop sb ligu ké toan, kiém tra sO
ligu ké toan; lap bao cdo ké todn,
‘cung cp théng tin ké toan; phan
tich sO ligu ké todn; luru trit tai
liguké ton.
H6 théng ké toan céng duge
tién hanh theo cdc quy dinh vé
php ly va vé ky thuat, quy dink
vé ké todn cong 6 & tat cd cic
cp a6 phdp ly.
Luat quéc té c6 mét 6 diéu
ign quan dén tai chinh, ké toan
cong, trong dé cé nghia vy cia
mét Nha nuréc phai thanh toan
cde khodn ng cho mét Nha nude
khdc (hode voi t6 chitc, cd nhan
nude ngoai), ké ton céc khoin
ng va vay ng chinh phi, cdc
khoan ng Nha nude nam trong
ké toan céng.
Hién phap cita cdc nude déu
c6 quy dinh vé quyén thu thué
cia Nha nude, quyén quyét
djnh NSNN ctia Quéc hdi, v.v...
Lugt NSNN va cdc van ban
hung din thyc hign udt nay;
Ludt Ké todn va nhimg quy
djnh vé ké toén céng; Chuan
mu ké toan céng.
(ii) Hé théng phap lugt ké
toan cong Vigt Nam hign nay
duge diéu chinh bing cdc van
ban phap ly bao gdm: Luat Ké
toin s6 03/2003/QHI1; Nghi
inh 128/2004/ND-CP_ hudng
din Luat Ké todn trong linh vye
nha nude; Nghj — dinh
51/2010/ND-CP quy dinh vé
hda don, chimg tir; Nghi dinh
105/2013/ND-CP quy dinh vé
xt phat hanh chinh trong linh
vue ké todn, kiém todn dée lap.
Quyét dinh nhim ban hanh
mét ché d6 ké toan cy thé nhu:
Ché 46 ké toan hanh chinh sy
nghiép, ché 46 ké toan ngan
sch va ti chinh x,... Cc ndi
dung vé chimg tir, tai khoan, sd
va béo c4o trong céc dom vi cong
& Vit Nam duge quy dinh thong
nhit tir trén xuéng dudi, theo
ding nguyén tac quan ly tai
chinh céng tap trung, théng nhat
cia Vigt Nam, Higa nay 6 Vigt
Nam c6 cdc quyét dinh vé céc
ché d6 ké tod cOng pha ké dén
bao gdm: Quyét~—djnh
19/2006/QD-BTC vé viée ban
hanh “Ché 46 ké ton hanh
chinh sy nghigp”, 4p dung cho
céc don vj céng sit dung va
khdng sit dung kinh phi NSNN;
Quyét dinh 94/2005/QD-BTC
vé vige ban hanh “Ché d6 ké
ton ngan sdch va tai chinh xa”.
X 1a cho thé lvong tinh trong
quan ly tai chinh ngan séch, vira
1a don vj quan ly thu chi NSNN
vira 1a don vj sir dung kinh phi
NSNN; Quyét dinh 86
51/2007/QD-BTC vé viée ban
hanh “Ché d6 ké ton BHXH”,
4p dung cho hoat dgng nghiép
vu BHXH 6 nganh BHXH; Cac
ché 46 ké ton khéc dic thi &
céc nginh nhu: Nginh céng
doan, Co quan dang,
Théng tu hudng dén nhim
chi tiét héa cdc n6i dung ké toan
6 cc Tinh vye cy thé, ap dung
cho timg chi thé ghi chép trong
Tinh vuc ké todn cong: Thong tw
s6 08/2013/TT-BTC huéng dan
thye hign ké toan nha nude ap
dyng cho hé théng théng tin quan
ly NSNN va nghigp vy KBNN
(Tabmis); Théng tu sé 195/2012/
TT-BTC vé viéc ban hanh ché 46
ké ton 4p dung cho don vj chi
dau tu, Thong tu sé 185/2010/
TI-BTC, huéng dan bé sung, stra
di Quyét dinh 19/2006/QD-
BTE vé ché 46 ké todn hanh
chinh sy nghiép; Théng tu sé
146/2011/TT-BTC husng din bé
sung va sira ddi ché 49 ké todn
Tap chi nghién ciu Tai chinh ké toan &NGHIEN CUU TRAO BOI
Sé 12 (137) - 2014
nga sch va tai chinh xa; Thong
tr sé 91/2010/TT-BTC huéng
dan ké ton nghigp vy thi hanh én
dan su; 4p dung cho ké todn
nghiép vy cla nginh thi hanh én
dan sy vé tién va tai sin, tang vat,
Ong tic thanh todn,...; Théng tw
36 213/2009/TT-BTC huéng din
ké toan 4p dung cho Dy trit nha
nurdc; la ché d6 ké todn nghigp vu
ap dung cho ngénh Dy trit Nha
nude; Thong tu s6 72 /2007/TT-
BIC hung dan vige dang ky va
quan Iy hanh nghé ké toén;
Thong tu sé 32/2006/TT-BTC
hudng din ké todn nghi¢p vu
thué va thu khac di voi hang hoa
xudt khdu, nhap khdu; ap dyng
cho hoat dong nghiép vy thu thué
va thu khéc cla nganh Hai quan
tai hoat dong xuat nhap khdu;
Théng tr sé 77/2007/TT-BTC
hudng din ké todn 4p dung cho
Quy “Vi nguisi nghéo”.
(iii) Danh gid vé hé théng
ké toan cong hién hanh
Vé hé thong phdp Ij: Hé
théng ké toan céng 6 Viét Nam
duge quy dinh trai dai qua cdc
tang phap ly bao gém: Luat,
nghj dinh, quyét dinh, théng tw
va cdc van ban huéng din dudi
Iuat khéc, Day 1a mot khé khiin
cho cde nha nghién ctu va quan
ly vi cé qué nhiéu tang php ly
quy dinh, khéng tranh khdi sy
tring lap, ché thira, ché thiéu va
thdm chi la thiéu nat quan. Vi
dy nhu Luat Ké toan quy dink
gid géc bao gdm moi chi phi
hinh thanh nén tai sn dén Khi tai
sin 6 trang thai sin sang str
dung, tuy nhién & Quyét dink
19/2006/QD-BTC vé ché do ké
ton hanh chinh sy nghiép lai
& Tap chi nghién cau Tai
quy dinh gid nhap kho khéng
bao gém chi phi luu kho, hu
bai, van chuyén vat tu vé dén
kho cia don vi.
G ting théng tu va quyét
djnh c6 téi 13 ché d6 ké todn
cho cde ngi dung quan tr) tai
chinh céng, viée nay gay nhiéu
théng tin va rit khé tich hop
théng tin trong quan ly, diéu
han tai chinh céng.
Nhiéu théng tw nhu vay
nhung lai thiéu chuan mye, Viét
Nam chwa ban hanh duge hé
théng chudn myc ké todn céng
(CMKTC), ngay cé chudn myc
eg ban dé 14 Chudn myc ké todn
d6i voi co sé tién mat cfing chura
c6. Day 1a mét khé khan rdt lon
cho ban hanh, thyc thi cdc ché
46 ké toan céng hign hanh quéc
té ma cy thé la dy ban soan thio
chuin myc ké toin cong
(PSASB) 44 ban hanh 32
CMKTC, duge Viét Nam dich
va nghién ciru 24 chuin myc,
cdn 8 chudn myc chua duge
nghién cir, vige dp dung
CMKTC 6 Vigt Nam dang trong
giai doan nghién ciru, hdi thio.
Vé ca sat ké todin: Co sé ké
toan trong hé thing ké toan cong
chua 6 ring, day 18 m6t tro ngai
Jn cho té chitc hach toan ké toan,
cung cép théng tin va din toi hau
qua tat yéu la chit lugng cung cap
théng tin thdp, gidm higu qua
trong quan ly va diéu hanh trong
khu vue céng. Béi voi ké todn
NSNN thi chi yéu 1a co sé ké
toan tién mat c6 diéu chinh; d6i
‘v6i don vj sir dung ngén sach thi
dya trén co sé don tich c6 diéu
chink, tir 46 gidm higu qua, Lim
Kché cho thiét ké chinh sach, ché
inh ké toan
46 cing nhw ap dung khoa hoc
céng nghé théng tin.
Vé diéu kign ghi nhan: So
voi CMKTC quéc té da ghi
nh4n nhimg sv kién trong trong
lai, 6 Vigt Nam chua ghi nhan,
va nlur vay tinh higu qua trong
quan trj cong bj han ché, Viét
Nam edn quan tim nhiing van
dé sau: Gid trj cia tai san 1a tai
nguyén, 1a di sén, la van héa, 1a
nang lye canh tranh mém. Ké
todin céng quéc té cho phép ghi
nhén theo gié tri danh nghia vi
nhiing tai sén 1a di sin van hoa
va nhimg tai sin dic biét.
Vé gid trj: O Vist Nam ké
todn céng ghi nhén theo gid géc,
so véi quéc té, ching ta con mot
khoang cach. Ké toan cong quéc
té ghi nhan tuong duong voi viée
ghi nhan cia ké to4n doanh
nghigp, cy thé la: Dinh gid cée
gid trj cla tai sin c6 dinh, vie
tinh kh4u hao dua vao chi phi cia
cdc don vj cong tuong duong voi
vige tinh khdu hao cia doanh
nghiép, ké toan céng quéc té cho
phép ghi nbn theo gia tr) thj
trudmg va gid trj hgp ly.
Vé Ké todn quan trj cong:
Ké toan quan tr trong linh vuc
céng tai Vigt Nam con yéu va
thiéu, viéc danh gid m6t don vi
céng dua vao théng tin ké toan
la rat kho. Quéc té cho phép ké
todn cong duge danh gid va ghi
nhan higu qua hoat dng cia cic
16 chitc, c4c co quan trong linh
vue Nha nuée (CMKTC quéc té
86 03: Thang du hoc tham hut
thudn trong kj); cdc sai sét co
ban va nhitng thay déi trong
chinh sdch ké todn), tit 46 cung
cp thong tin gitip cho nha quan$6 12 (137) - 2014
NGHIEN CUU TRAO BOI
tri, linh dao dua ra nhing quyét
dinh phi hop nat véi nhing
digu kign hign tai.
(iv) Nhing kién nghj
Thir mht, chinh stra Luat
Ké todn, Lugt Ké todn & Viét
Nam trong Iinh vue Nha nude
cin gin chit véi cdc van ban
phép ludt tai chinh céng véi rét
nhiéu li do. Trong 46 c6 mét Ii
do trong yéu dé la Nha nude
Vigt Nam d4 va dang bat dau
quan ly theo co ché thj truéng
(ma bin chat kinh té thj trréng
6 Vigt Nam 1a nén kinh té thi
trong trong giai doan chuyén
déi, chua thy sy 1 nén kinh té
thj tring hoan chinh) nén linh
vyye Nha nude va linh vuc doanh
nghigp con cd sy phan biét.
Chinh vi thé hign nay cO hai
nghi dinh huéng dan vé Luat Ké
todn li Nghj dinh 128/2004/ND-
CP huéng din Luat Ké toan
trong linh vye nha nude va Nghi
inh 129/2004/ND-CP huéng
din ké toin trong hoat dng sin
xudt kinh doanh. Tac gid cho
ring cdn chia Luat Ké toan hién
nay thinh hai, dé 1a Luat Ké
todn trong linh vyre Nha nude va
Luit Ké toan trong Tinh vy kinh
doanh, tir 46 thitc day ké todn
sin xudt phi hgp voi co ché thj
truing va giip cho viée hoan
thign co ché thj tring day di,
cén tinh vuc ké ton nha nude
c6 nhiéu dac trung khéc véi thi
truimg cin duge diéu chinh
riéng cho dén khi sy léch pha
gitta hai khu vye nay duge nit
ngin thi vige sat nhap hai luat
ndy lai duge tinh én.
Thir hai, cdn ban hank ngay
héthng chudn muc ké todn cong
& Viét Nam. Trong 46, nhiing
cchudin mye thuge nhom tai sin rat
tuong déng véi chuin myc ké
toan doanh nghiép can duge ban
hanh ngay, nhém chudn myc lién
quan dén quan ly NSNN va quy
céng chuyén dyng, cin duge
nghién citu song tring véi I trinh
cai cach Inft NSNN va nén duge
ban hanh ngay sau khi cé lugt
NSNN stra déi.
Thir ba, vé phuong phdp
tinh gid. Can cé sit phan biét
gitra Tinh vue doanh nghigp va
linh vyc céng. Déi véi Tinh vue
doanh nghiép, Vigt Nam da la
mOt nude cé thj trr’ng dang
phat trién dé dim bao diéu kién
thuan Igi cho céc doanh nghiép
phat trién hoa nhp véi khu vc
va quéc té thi can quy dinh tinh
gid theo gid thj truong (gid tri
hgp ly), cn déi v6i linh vc
cOng can quy dinh tinh gid theo
phuong phap gid géc dim bao
higu qua quan ly, dé hiéu, dé lam
va dé gidi trinh,
Thir tu, can nghién citu
phén logi hé thong ké todn céng
dé dim bao nghién ciru, ban
hanh chinh sich va t6 chite céng
tic ké todn céng dat higu qua
cao, dim bao cic muc dich dé
iéu, dé lam, thong tin kip théi,
chinh xéc, lién tue va e6 tinh toi
tich hgp, dng b6 héa. Theo téc
gid cin chia hé thdng ké todn
céng thanh nam edu phan, bao
gdm: Ké toan trong linh vuc
quan ly NSNN cé ké ton NSNN
va hoat dng nghiép va KBNN,
ké toan thu NSNN 6 co quan thu
nhu Thué, Hai quan; Ké toan
don vj sir dung NSNN va don vj
khéng sit dung NSNN; ké ton
cde quy céng chuyén ding; ké
ton nghigp vu va cudi cing la
téng ké toan Nha nude.
Tai ligu tham khio:
B6 Tai chinh (2012), Noi
dung chi tiét mé hinh tong ké
todn nha nudc, H6i thao thang
5/2012, H6i An.
Hoc vién Tai chinh (2007),
Gido trinh quan Ij tai chink
céng, NXB Tai chink, Ha Noi.
Hoc vign Tai chinh (2011),
Gido trinh chudn myc ké todn
céng quéc té, NXB Tai chink.
PGS.TS Dang Thai Hing
(2004), Téng ké todn nha medc
6 Vigt Nam - Mé hinh va ba giai
doan hinh thank, NXB Tai
chinh, Ha N6i
TS. Ngé Thanh Hoang
(2013), “Bam béo tinh khé thi
ctia trién Khai mé hinh tong ké
todn nha medic”, Tap chi Nghién
cit Tai chinh ké ton s6 09 (122)
- 2013, Hoc vién Tai chinh.
Hoc vign Tai chinh (2014),
Bai gidng 16 chite céng téc ké
ton cong, NXB Tai chinh.
TS. Ngé Thanh Hoang
(2014), “Van dung chudn myc
ké todn cong quéc té vao Viét
Nam trong giai doan hién nay’,
tap chi Nghién citu tai chinh ké
todn, s6 02(127) 2014, Hoe vién
Tai chinh.
TS. Ngé Thanh Hoang
(2014), “Béo céo tai chink hop
nhdt va kha nang van dung cho
ké ton hanh chinh sue nghiép tai
Vigt Nam”, ky yéu h6i thao khoa
hoc Dai hoc kink té TPHCM,
NXB Kinh té TPHCM - ISBN:
978-604-922-089-0.
Tap chi nghién céu Tai chinh ké toan &