You are on page 1of 4
NGHIEN CUU TRAO BOI SO 12 (137) - 2014 Hé thong ké toan cong ¢ 6 Viét Nam - Thwe trang va kién nghi TS.Ngé Thanh Hoang* viét nay nhdm nghién citu If lugn co ban vé hé théng ké todn cong, hé thing phdp luat ké B todn diéu chinh hé thong ké todn cong & Vigt Nam hign hanh va dénh gid nhieng tan tai cha hg thong ké todn cong trén céc phuwong dign nh: So sdnh véi cdc chudn myc ké todn cong quoc té, thyc trang ké todn céng, tinh higu qué cia thong tin hé thong ké todn cong doi voi lank dao, quan If va quan trj; tie dé dé xudt mOt sé giai phép nhdm hoan thign hé thong ké todn cong & Vigt Nam trong thoi gian t6i. (i) Hé théng ké toan cong Hé théng ké todn cong 14 mét tap hop cdc yéu t6, cdc céu phan c6 quan hé chit ché voi nhau trong mét thé théng nhat phuc vu cde nhigm vy, myc tiéu cia ké todn cng trong méi thoi ky, gin chat voi inh dao, quan ly, quan tri, cung cp théng tin trong linh vyc céng quyén. Céc cdu phan, yéu 16 trong hé théng ké todn céng bao gdm: Cac phuong phap, nguyén tic, chuan myc, chinh sach, ché 46 ké toan céng; t6 chitc b6 may ké todn cong, méi quan hé giita cdc yéu 16 biéu hign théng qua sir dung cae phuong phap, chudn myc, ché d6 ké todn, dé quan ly va cung cp théng tin ké toan vé hoat d6ng kinh té - tai chinh cong. Hé thong ké todn céng phai dap img yéu cau quan ly ngan sach nha nude (NSNN), ng nha nude, c4c quy céng ngoai NSNN, tai sin Nha nudc khée... Hé théng ké toan cng phai don gidn, rd rang, dé hiéu, minh bach, céng khai, dé kiém tra, kiém soat; dim bao cung cép day dt, kip thoi, chinh x4c nhimg théng tin can thiét véi chi * Hoc vign Tai chink phi hach todn it nhdt; ddng thdi, to thudn Igi cho vige 4p dung tin hoc. Hé théng ké ton céng via phai tuan thi tinh théng nhat ciia ké todin n6i chung trong nén kinh té, vira phai pha hop véi dic thi cia linh vyc hoat d@ng kinh té tai chinh céng va chudn myc quéc t8 dé dim bio hOi nhap kinh té quéc 16. Hé thong ké toan cong thay 44i theo nhimg yéu cdu phat trién, quan ly, quan tr) cia Nha nude, & nhing thoi ky khdc nhau, hé théng ké toan céng bao gdm nhimg ché 46, chinh s4ch ké todin khée nhau phy thude vio t6 chitc hé théng tai chinh céng, théng thudng hé théng ké toan céng bao gdm: Ké toan NSNN, t6 chite hach todn thu NSNN, chi NSNN va can déi thu chi NSNN, xéc dinh thing du hay tham hyt NSNN. NOi dung nay duge hach todn theo ché d6 ké toan nha nude 4p dyng cho Hé théng théng tin quan ly Ngan sdch va nghiép vu Kho bac (Tabmis), 05 cdc chit thé tham gia nhu: Co quan tai chinh, Kho bac Nha nuéc (KBNN), x4, don vj dy todn, co & Tap chi nghién cau Tai chinh ké toan quan thu: Thué, hai quan. Ngoai ra, déi voi ngdn sach cdp x4, voi chu thé la chinh quyén cap xa vira 1A mét cp ngén sdch, vira 1A mét don vj dy todn c6 ngi dung ké ton mang tinh luong tinh vira phan anh thu chi NSNN vira phan anh thu, chi cia don vj sir dyng kinh phi NSNN. Ké toan hoat dong nghiép vy KBNN nhim theo doi sy bién dng cia cdc déi tugng ké toan trong hoat dng nghiép vy cia KBNN mi chi yéu la cong tac thanh todn, Noi dung céng tac ké todn nay duge quy dinh cy thé tai ché d6 ké ton Tabmis, do nganh KBNN thy hign. Ké todn tai cac don vj sir dung va khong sir dyng kinh phi NSNN phan anh cic ndi dung kinh té phat sinh cia khu vyc céng tai cdc co quan nha nuéc, don vj sy nghigp cong lap, to chite nha nude. Ké todn nghiép vu thu NSNN tai cdc co quan thu nh thué, hai quan, theo doi sy bién dng cia céc a4 tugng ké ton thu nhwr: Sé phai thu theo té khai cia déi tugng va theo quyét djnh thu, sé da thu va s6 cén phai thu, 86 12 (137) - 2014 NGHIEN CUU TRAO BOI s6 di nép vio NSNN, thué chuyén thu, thué tam thu, hodn tri sO thu,... Ké toan nay duge thyc hign tai cdc eo quan thué va co quan hai quan. Ké ton tai san nha nude, him theo doi sy bién dong va thye trang vé tai san cla khu vy cOng vé mat gid tri, hién vat cing nhw thai gian hoat dong cia tai sin, Tai sin céng bao gém bén loai chinh nhu: gid tr) quyén sir dung dat, nha cira vat Kign tric gin lign voi dat, 6 6 ci loai va cde loai tai san, tai nguyén khac. Ké todn tai sin duge theo doi & ca don vi sit dung tai sin va co quan quan ly céng sin nhur Cyc quan ly cong sin, B6 Tai chinh, Ké toan ng céng, cé ndi dung chinh bao gdm vay va cho vay cla khu vyc céng, theo déi cng ng trong va ngoai nude vé gc va lai phai tra, theo doi géc ccho vay va Idi phai thu cfing nhur vige xir IY cng ng khé dai, khoanh ng vén cho vay,... Ké todn céc quy céng ngoai NSNN nhu: ké toan Bao hiém xi hoi (BHXH), ké todn quy dy int nha nude, quy an sinh x3 hii... Tai chink nha nuée dau tr tai cdc doanh nghiép. N6i dung cong viée ké toan ofa mdi phin hanh ké ton bao gdm: Tap hgp, thu thap, lap, kiém sot, xi ly, phan loai ede ching tir, ghi 86 ké toan; tong hop sb ligu ké toan, kiém tra sO ligu ké toan; lap bao cdo ké todn, ‘cung cp théng tin ké toan; phan tich sO ligu ké todn; luru trit tai liguké ton. H6 théng ké toan céng duge tién hanh theo cdc quy dinh vé php ly va vé ky thuat, quy dink vé ké todn cong 6 & tat cd cic cp a6 phdp ly. Luat quéc té c6 mét 6 diéu ign quan dén tai chinh, ké toan cong, trong dé cé nghia vy cia mét Nha nuréc phai thanh toan cde khodn ng cho mét Nha nude khdc (hode voi t6 chitc, cd nhan nude ngoai), ké ton céc khoin ng va vay ng chinh phi, cdc khoan ng Nha nude nam trong ké toan céng. Hién phap cita cdc nude déu c6 quy dinh vé quyén thu thué cia Nha nude, quyén quyét djnh NSNN ctia Quéc hdi, v.v... Lugt NSNN va cdc van ban hung din thyc hign udt nay; Ludt Ké todn va nhimg quy djnh vé ké toén céng; Chuan mu ké toan céng. (ii) Hé théng phap lugt ké toan cong Vigt Nam hign nay duge diéu chinh bing cdc van ban phap ly bao gdm: Luat Ké toin s6 03/2003/QHI1; Nghi inh 128/2004/ND-CP_ hudng din Luat Ké todn trong linh vye nha nude; Nghj — dinh 51/2010/ND-CP quy dinh vé hda don, chimg tir; Nghi dinh 105/2013/ND-CP quy dinh vé xt phat hanh chinh trong linh vue ké todn, kiém todn dée lap. Quyét dinh nhim ban hanh mét ché d6 ké toan cy thé nhu: Ché 46 ké toan hanh chinh sy nghiép, ché 46 ké toan ngan sch va ti chinh x,... Cc ndi dung vé chimg tir, tai khoan, sd va béo c4o trong céc dom vi cong & Vit Nam duge quy dinh thong nhit tir trén xuéng dudi, theo ding nguyén tac quan ly tai chinh céng tap trung, théng nhat cia Vigt Nam, Higa nay 6 Vigt Nam c6 cdc quyét dinh vé céc ché d6 ké tod cOng pha ké dén bao gdm: Quyét~—djnh 19/2006/QD-BTC vé viée ban hanh “Ché 46 ké ton hanh chinh sy nghigp”, 4p dung cho céc don vj céng sit dung va khdng sit dung kinh phi NSNN; Quyét dinh 94/2005/QD-BTC vé vige ban hanh “Ché d6 ké ton ngan sdch va tai chinh xa”. X 1a cho thé lvong tinh trong quan ly tai chinh ngan séch, vira 1a don vj quan ly thu chi NSNN vira 1a don vj sir dung kinh phi NSNN; Quyét dinh 86 51/2007/QD-BTC vé viée ban hanh “Ché d6 ké ton BHXH”, 4p dung cho hoat dgng nghiép vu BHXH 6 nganh BHXH; Cac ché 46 ké ton khéc dic thi & céc nginh nhu: Nginh céng doan, Co quan dang, Théng tu hudng dén nhim chi tiét héa cdc n6i dung ké toan 6 cc Tinh vye cy thé, ap dung cho timg chi thé ghi chép trong Tinh vuc ké todn cong: Thong tw s6 08/2013/TT-BTC huéng dan thye hign ké toan nha nude ap dyng cho hé théng théng tin quan ly NSNN va nghigp vy KBNN (Tabmis); Théng tu sé 195/2012/ TT-BTC vé viéc ban hanh ché 46 ké ton 4p dung cho don vj chi dau tu, Thong tu sé 185/2010/ TI-BTC, huéng dan bé sung, stra di Quyét dinh 19/2006/QD- BTE vé ché 46 ké todn hanh chinh sy nghiép; Théng tu sé 146/2011/TT-BTC husng din bé sung va sira ddi ché 49 ké todn Tap chi nghién ciu Tai chinh ké toan & NGHIEN CUU TRAO BOI Sé 12 (137) - 2014 nga sch va tai chinh xa; Thong tr sé 91/2010/TT-BTC huéng dan ké ton nghigp vy thi hanh én dan su; 4p dung cho ké todn nghiép vy cla nginh thi hanh én dan sy vé tién va tai sin, tang vat, Ong tic thanh todn,...; Théng tw 36 213/2009/TT-BTC huéng din ké toan 4p dung cho Dy trit nha nurdc; la ché d6 ké todn nghigp vu ap dung cho ngénh Dy trit Nha nude; Thong tu s6 72 /2007/TT- BIC hung dan vige dang ky va quan Iy hanh nghé ké toén; Thong tu sé 32/2006/TT-BTC hudng din ké todn nghi¢p vu thué va thu khac di voi hang hoa xudt khdu, nhap khdu; ap dyng cho hoat dong nghiép vy thu thué va thu khéc cla nganh Hai quan tai hoat dong xuat nhap khdu; Théng tr sé 77/2007/TT-BTC hudng din ké todn 4p dung cho Quy “Vi nguisi nghéo”. (iii) Danh gid vé hé théng ké toan cong hién hanh Vé hé thong phdp Ij: Hé théng ké toan céng 6 Viét Nam duge quy dinh trai dai qua cdc tang phap ly bao gém: Luat, nghj dinh, quyét dinh, théng tw va cdc van ban huéng din dudi Iuat khéc, Day 1a mot khé khiin cho cde nha nghién ctu va quan ly vi cé qué nhiéu tang php ly quy dinh, khéng tranh khdi sy tring lap, ché thira, ché thiéu va thdm chi la thiéu nat quan. Vi dy nhu Luat Ké toan quy dink gid géc bao gdm moi chi phi hinh thanh nén tai sn dén Khi tai sin 6 trang thai sin sang str dung, tuy nhién & Quyét dink 19/2006/QD-BTC vé ché do ké ton hanh chinh sy nghiép lai & Tap chi nghién cau Tai quy dinh gid nhap kho khéng bao gém chi phi luu kho, hu bai, van chuyén vat tu vé dén kho cia don vi. G ting théng tu va quyét djnh c6 téi 13 ché d6 ké todn cho cde ngi dung quan tr) tai chinh céng, viée nay gay nhiéu théng tin va rit khé tich hop théng tin trong quan ly, diéu han tai chinh céng. Nhiéu théng tw nhu vay nhung lai thiéu chuan mye, Viét Nam chwa ban hanh duge hé théng chudn myc ké todn céng (CMKTC), ngay cé chudn myc eg ban dé 14 Chudn myc ké todn d6i voi co sé tién mat cfing chura c6. Day 1a mét khé khan rdt lon cho ban hanh, thyc thi cdc ché 46 ké toan céng hign hanh quéc té ma cy thé la dy ban soan thio chuin myc ké toin cong (PSASB) 44 ban hanh 32 CMKTC, duge Viét Nam dich va nghién ciru 24 chuin myc, cdn 8 chudn myc chua duge nghién cir, vige dp dung CMKTC 6 Vigt Nam dang trong giai doan nghién ciru, hdi thio. Vé ca sat ké todin: Co sé ké toan trong hé thing ké toan cong chua 6 ring, day 18 m6t tro ngai Jn cho té chitc hach toan ké toan, cung cép théng tin va din toi hau qua tat yéu la chit lugng cung cap théng tin thdp, gidm higu qua trong quan ly va diéu hanh trong khu vue céng. Béi voi ké todn NSNN thi chi yéu 1a co sé ké toan tién mat c6 diéu chinh; d6i ‘v6i don vj sir dung ngén sach thi dya trén co sé don tich c6 diéu chink, tir 46 gidm higu qua, Lim Kché cho thiét ké chinh sach, ché inh ké toan 46 cing nhw ap dung khoa hoc céng nghé théng tin. Vé diéu kign ghi nhan: So voi CMKTC quéc té da ghi nh4n nhimg sv kién trong trong lai, 6 Vigt Nam chua ghi nhan, va nlur vay tinh higu qua trong quan trj cong bj han ché, Viét Nam edn quan tim nhiing van dé sau: Gid trj cia tai san 1a tai nguyén, 1a di sén, la van héa, 1a nang lye canh tranh mém. Ké todin céng quéc té cho phép ghi nhén theo gié tri danh nghia vi nhiing tai sén 1a di sin van hoa va nhimg tai sin dic biét. Vé gid trj: O Vist Nam ké todn céng ghi nhén theo gid géc, so véi quéc té, ching ta con mot khoang cach. Ké toan cong quéc té ghi nhan tuong duong voi viée ghi nhan cia ké to4n doanh nghigp, cy thé la: Dinh gid cée gid trj cla tai sin c6 dinh, vie tinh kh4u hao dua vao chi phi cia cdc don vj cong tuong duong voi vige tinh khdu hao cia doanh nghiép, ké toan céng quéc té cho phép ghi nbn theo gia tr) thj trudmg va gid trj hgp ly. Vé Ké todn quan trj cong: Ké toan quan tr trong linh vuc céng tai Vigt Nam con yéu va thiéu, viéc danh gid m6t don vi céng dua vao théng tin ké toan la rat kho. Quéc té cho phép ké todn cong duge danh gid va ghi nhan higu qua hoat dng cia cic 16 chitc, c4c co quan trong linh vue Nha nuée (CMKTC quéc té 86 03: Thang du hoc tham hut thudn trong kj); cdc sai sét co ban va nhitng thay déi trong chinh sdch ké todn), tit 46 cung cp thong tin gitip cho nha quan $6 12 (137) - 2014 NGHIEN CUU TRAO BOI tri, linh dao dua ra nhing quyét dinh phi hop nat véi nhing digu kign hign tai. (iv) Nhing kién nghj Thir mht, chinh stra Luat Ké todn, Lugt Ké todn & Viét Nam trong Iinh vue Nha nude cin gin chit véi cdc van ban phép ludt tai chinh céng véi rét nhiéu li do. Trong 46 c6 mét Ii do trong yéu dé la Nha nude Vigt Nam d4 va dang bat dau quan ly theo co ché thj truéng (ma bin chat kinh té thj trréng 6 Vigt Nam 1a nén kinh té thi trong trong giai doan chuyén déi, chua thy sy 1 nén kinh té thj tring hoan chinh) nén linh vyye Nha nude va linh vuc doanh nghigp con cd sy phan biét. Chinh vi thé hign nay cO hai nghi dinh huéng dan vé Luat Ké todn li Nghj dinh 128/2004/ND- CP huéng din Luat Ké toan trong linh vye nha nude va Nghi inh 129/2004/ND-CP huéng din ké toin trong hoat dng sin xudt kinh doanh. Tac gid cho ring cdn chia Luat Ké toan hién nay thinh hai, dé 1a Luat Ké todn trong linh vyre Nha nude va Luit Ké toan trong Tinh vy kinh doanh, tir 46 thitc day ké todn sin xudt phi hgp voi co ché thj truing va giip cho viée hoan thign co ché thj tring day di, cén tinh vuc ké ton nha nude c6 nhiéu dac trung khéc véi thi truimg cin duge diéu chinh riéng cho dén khi sy léch pha gitta hai khu vye nay duge nit ngin thi vige sat nhap hai luat ndy lai duge tinh én. Thir hai, cdn ban hank ngay héthng chudn muc ké todn cong & Viét Nam. Trong 46, nhiing cchudin mye thuge nhom tai sin rat tuong déng véi chuin myc ké toan doanh nghiép can duge ban hanh ngay, nhém chudn myc lién quan dén quan ly NSNN va quy céng chuyén dyng, cin duge nghién citu song tring véi I trinh cai cach Inft NSNN va nén duge ban hanh ngay sau khi cé lugt NSNN stra déi. Thir ba, vé phuong phdp tinh gid. Can cé sit phan biét gitra Tinh vue doanh nghigp va linh vyc céng. Déi véi Tinh vue doanh nghiép, Vigt Nam da la mOt nude cé thj trr’ng dang phat trién dé dim bao diéu kién thuan Igi cho céc doanh nghiép phat trién hoa nhp véi khu vc va quéc té thi can quy dinh tinh gid theo gid thj truong (gid tri hgp ly), cn déi v6i linh vc cOng can quy dinh tinh gid theo phuong phap gid géc dim bao higu qua quan ly, dé hiéu, dé lam va dé gidi trinh, Thir tu, can nghién citu phén logi hé thong ké todn céng dé dim bao nghién ciru, ban hanh chinh sich va t6 chite céng tic ké todn céng dat higu qua cao, dim bao cic muc dich dé iéu, dé lam, thong tin kip théi, chinh xéc, lién tue va e6 tinh toi tich hgp, dng b6 héa. Theo téc gid cin chia hé thdng ké todn céng thanh nam edu phan, bao gdm: Ké toan trong linh vuc quan ly NSNN cé ké ton NSNN va hoat dng nghiép va KBNN, ké toan thu NSNN 6 co quan thu nhu Thué, Hai quan; Ké toan don vj sir dung NSNN va don vj khéng sit dung NSNN; ké ton cde quy céng chuyén ding; ké ton nghigp vu va cudi cing la téng ké toan Nha nude. Tai ligu tham khio: B6 Tai chinh (2012), Noi dung chi tiét mé hinh tong ké todn nha nudc, H6i thao thang 5/2012, H6i An. Hoc vién Tai chinh (2007), Gido trinh quan Ij tai chink céng, NXB Tai chink, Ha Noi. Hoc vign Tai chinh (2011), Gido trinh chudn myc ké todn céng quéc té, NXB Tai chink. PGS.TS Dang Thai Hing (2004), Téng ké todn nha medc 6 Vigt Nam - Mé hinh va ba giai doan hinh thank, NXB Tai chinh, Ha N6i TS. Ngé Thanh Hoang (2013), “Bam béo tinh khé thi ctia trién Khai mé hinh tong ké todn nha medic”, Tap chi Nghién cit Tai chinh ké ton s6 09 (122) - 2013, Hoc vién Tai chinh. Hoc vign Tai chinh (2014), Bai gidng 16 chite céng téc ké ton cong, NXB Tai chinh. TS. Ngé Thanh Hoang (2014), “Van dung chudn myc ké todn cong quéc té vao Viét Nam trong giai doan hién nay’, tap chi Nghién citu tai chinh ké todn, s6 02(127) 2014, Hoe vién Tai chinh. TS. Ngé Thanh Hoang (2014), “Béo céo tai chink hop nhdt va kha nang van dung cho ké ton hanh chinh sue nghiép tai Vigt Nam”, ky yéu h6i thao khoa hoc Dai hoc kink té TPHCM, NXB Kinh té TPHCM - ISBN: 978-604-922-089-0. Tap chi nghién céu Tai chinh ké toan &

You might also like